Balikesir Yatirim Destek Ve

BALIKESİR

YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ

(2017-2023)

2017 YILI EYLEM PLANI

Güney Marmara Kalkınma Ajansı

İçindekiler Tablosu 1. Ana Metin ...... 2 1.1 Mevcut Durum...... 2 Tarım ...... 2 Sanayi ...... 4 Turizm ...... 6 Enerji ...... 9 Maden ...... 11 1.2 Sorun Alanları ...... 13 1.2.1 Hâlihazırda Yaşanılan Sorunlar ...... 13 1.2.1.1 Açıklamalar ...... 13

Tarım ...... 13

Sanayi ...... 15

Turizm ...... 16

Enerji ...... 17

Maden ...... 18

1.2.1.2 Tablo ...... 18

1.2.2 Strateji Döneminde Yaşanması Muhtemel Sorunlar (Riskler) ...... 20 1.2.2.1 Açıklamalar ...... 20

1.2.2.2 Tablo ...... 20

1.3 Hedefler ...... 21 1.3.1 Açıklamalar ...... 21 1.3.2 Tablo...... 21 2. 2017 Yılı Eylem Planı ...... 23 2.1 Açıklamalar ...... 23 2.2 Tablo ...... 24

BALIKESİR İLİ YATIRIM DESTEK VE TANITIM STRATEJİSİ

1. ANA METİN

1.1.MEVCUT DURUM

Tarım

Balıkesir’de temel ekonomik faaliyetler tarım sektörü ekseninde gerçekleşmektedir. Tarımsal faaliyetler ilin büyük bir bölümüne yayılmıştır.

Balıkesir toplam hayvansal ve bitkisel ürün üretiminde Türkiye’de ön sıralardadır.

Bitkisel Ürün1 Balıkesir (Ton) Türkiye (Ton) Balıkesir Pay Sıralama Buğday (Yeşil Ot) 288.200 310.882 %92 1. Çavdar (Yeşil Ot) 5.795 8.857 %65 1. Yulaf (Yeşil Ot) 467.948 1.549.846 %30 2. Arpa (Yeşil Ot) 22.160 69.199 %32 2. Süpürge Otu 481 1.883 %26 2. Bakla (Hayvan Yemi) 1.767 8.209 %22 2. Bakla (Yemeklik) 1.086 6.280 %17 2. Maydonoz 8.235 58.190 %14 2. Kuşkonmaz 6 145 %4 2. Kırmızı Pancar 1.235 7.774 %16 3. Dereotu 662 4.589 %14 3. Çeltik 113.121 920.000 %12 3. Bamya 3.283 29.529 %11 3. Bakla (Taze) 3.967 35.081 %11 3. Mısır (Silajlık) 1.322.946 20.139.033 %7 3. Mısır (Hasıl) 21.780 230.645 %9 3. Zeytin (Yağlık) 156.396 1.300.000 %12 4. Domates (Salçalık) 406.726 4.018.753 %10 4. Çavdar 24.597 300.000 %8 4.

Hayvan Sayıları2 Balıkesir (Sayı) Türkiye (Sayı) Balıkesir Pay Sıralama Ördek 57.119 413.841 %14 1. Et Tavuğu 23.521.323 220.322.081 %11 3. Sığır(Kültür) 391.220 6.588.527 %6 3. Koyun (Merinos) 194.950 2.151.264 %9 4. Yumurta Tavuğu 7.086.781 108.689.236 %7 4.

Balıkesir’in toplam tarım alanlarının %7’si sebze, %23’ü meyve, %70’i tarla bitkileri için kullanılmaktadır. Meyve ve sebze üretimi için kullanılan alan Türkiye ortalamasının oldukça üzerindedir. Bu iki ürün çeşidi için Türkiye ülke olarak toplam tarım alanının %17’sini kullanırken, Balıkesir %29’unu kullanmaktadır.3 Ancak üretilen meyve ve sebze için doğru pazarlama teknikleri kullanılmadığı için yaratılan katma değer görece düşüktür. Sebzecilikte örtü altı yetiştiriciliği potansiyele oranla gelişmemiştir. Jeotermal kaynaklar, potansiyeline rağmen yatırım maliyetleri nedeniyle Balıkesir çiftçisi tarafından tercih edilmemektedir.

1 TÜİK, Bitkisel Üretim İstatistikleri, 2016 2 TÜİK, Hayvancılık İstatistikleri, 2016 3 TÜİK, Bitkisel Üretim İstatistikleri, 2016 3

Balıkesir ilinde kooperatif ve birlik statüsünde toplamda 410 çiftçi örgütü bulunmaktadır. Çiftçilerin %70’i tarımsal kooperatif faaliyetlerine aktif olarak katılmaktadır. Bu veri, tarımsal örgütlenme açısından ilin iyi bir noktada olduğunu göstermektedir. Ancak kooperatifler arasındaki iletişim gelişime ihtiyaç duymaktadır.4

Sanayi

Balıkesir, sanayinin geliştiği büyük kentlere olan coğrafi yakınlığı, lojistik bağlantıların güçlendirilmesine yönelik altyapı çalışmaları, doğal kaynaklarının zenginliği ve alternatif yatırım yeri talep eden yatırımcının tercih edebileceği bir lokasyon olması sebebiyle gelişmeye açık bir bölgedir. Sanayinin en çok Altıeylül, Karesi, Bandırma ve Gönen ilçelerinde yoğunlaştığı görülmektedir.

Balıkesir sanayisinde göze çarpan en önemli husus, sanayinin daha çok tarıma dayalı olmasıdır. İldeki sanayi işletmelerinin %33’ü gıda ürünlerinin imalatında faaliyet göstermektedir. Başlıca üretimi yapılan ürünler; işlenmiş et ve süt ürünleri, sofralık zeytin, zeytinyağı ve salçadır. Ancak tarıma dayalı sanayi alanında markalaşma beklenen seviyede değildir.

İmalat Sektörleri5 İşletme Sayısı Gıda ürünlerinin imalatı %33 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı %9 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı %9 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı %8 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizatı hariç) %8 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç) %5 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı %4 Elektrikli teçhizat imalatı %4 Ana metal sanayi %3 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork), yarı treyler (yarı römork) imalatı %3 Mobilya imalatı %3 Tekstil ürünleri imalatı %2 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı %1 Diğer ulaşım araçlarının imalatı %1 Giyim eşyalarının imalatı %1 Kâğıt ve kağıt ürünlerinin imalatı %1 İçeceklerin imalatı %1 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması %1 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı %1 Diğer %2

Balıkesir’de sanayi yatırımları için 4 farklı konumda 6 organize sanayi bölgesi bulunmakta, toplam 11.460 dönüm arazi üzerinde 341 parsel yer almaktadır. Bu sanayi bölgelerinde kanalizasyon, arıtma tesisi, doğalgaz, su, elektrik, telefon, internet gibi altyapı hizmetlerine kesintisiz erişim imkânı vardır. Ancak birçok organize sanayi bölgesi kapasite sorunu

4 Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Tarım Araştırma Raporu, 2013 5 TOBB Sanayi Veritabanı, 2016 4

yaşamaktadır. Organize sanayi bölgeleri, parsel sayısı ve parsel büyüklüğü bakımından Balıkesir dışından gelen yatırımların asgari gereksinimlerini karşılama konusunda yetersizdir ve bu durum birçok yatırımın çevre illere kaymasına neden olmaktadır. Ayvalık ve Bandırma ilçelerinde yeni organize sanayi bölgeleri kurulum süreçleri devam etmektedir. OSB’lerde en çok faaliyet gösteren sektörler gıda ve yem, makine ve teçhizat, orman ve ağaç ürünleri, plastik ve kimyadır. OSB’lerde 250’den fazla çalışanı olan 5 işletme bulunmakta olup, işletmelerin ciroları da göz önüne alındığında OSB’deki işletmelerin çoğunun KOBİ statüsünde olduğu görülmektedir.6

Balıkesir il sınırları içerisinde toplam 16 sanayi sitesi bulunmaktadır. Bu sanayi sitelerinde toplam 3.500’ün üzerinde işletme aktif olarak faaliyet göstermektedir. Sanayi sitelerindeki sanayi işletmelerinin faaliyet alanları montaj, bakım onarım, ara mal imalatı, otomasyon ve kısmen nihai mamul üretimidir. Bu işletmeler OSB’lerde faaliyet gösteren üretim tesislerinin dış tedarik ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik faaliyet göstermektedir. Küçük sanayi sitelerinde faaliyet gösteren işletmeler sermaye kırılganlıkları yüksek ve büyük çoğunluğu kurumsallaşamamış işletmelerdir. Ayrıca ara ve teknik eleman istihdam etme bakımından güçlük çekmektedirler.

Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu tarafından yapılan “İller Arası Rekabetçilik Endeksi” çalışmalarının sonuçları incelendiğinde Balıkesir’in rekabetçilikte öne çıkamadığı görülmektedir. Üretim ve ticaret endeksinde ilerleme göstermekte olan Balıkesir, beşeri sermaye ve yenilikçilik endekslerinde gerilemekte, yaşanabilirlik endeksinde dalgalı bir seyir izlemektedir. Genel endeks açısından il 2014’te 30. sıraya gerilemiştir.7

6 Balıkesir Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, 2016 7 Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu, İller Arası Rekabetçilik Endeksi, 2016 5

Balıkesir Rekabetçilik Sıralamaları 2010 2011 2012 2013 2014 Genel Endeks 26 26 30 29 30 Beşeri Sermaye Alt Endeksi 18 20 33 30 32 Yenilikçilik Alt Endeksi 25 29 34 36 37 Üretim ve Ticaret Alt Endeksi 26 23 19 18 17 Yaşanabilirlik Alt Endeksi 32 37 47 31 29

İl, Ar-Ge faaliyetleri açısından gelişime muhtaçtır. İlde faaliyet gösteren işletmeler arasında yalnızca iki işletmenin Ar-Ge merkezi bulunmaktadır. Balıkesir Üniversitesi içerisinde teknokent için yer tahsisi yapılmış ve planların çizimi tamamlanmış fakat inşaatına henüz başlanmamıştır. Teknokentin faaliyete geçmesiyle üniversite-sanayi işbirliğinin artacağı ön görülmektedir.

Balıkesir ihracatçı firmaların kanuni merkezleri bazında ihracat performansına göre 2016 yılı sonunda kümülatif 520 milyon dolar tutarında ihracat ile 81 il arasında 21. sırada yer almıştır.

Turizm

Balıkesir, Marmara ve Ege’de uzanan kıyıları, sahip olduğu jeotermal kaynakları ile biyolojik çeşitliliği ve tarihsel atmosferi bir arada yaşatan güçlü bir turizm potansiyeli çizmektedir. Bu potansiyeli ile Balıkesir, tarihi ve kültürel değerleri bakımından zengin bir mirasa sahip olmasının yanı sıra konumu ve doğası ile turizm yatırımcılarına önemli fırsatlar sunmaktadır.

Balıkesir’in Marmara ve Ege Denizlerine kıyısı bulunmakta olup, Erdek, Marmara, Edremit, Burhaniye, Gömeç ve Ayvalık ilçelerinde kıyı ve deniz turizmi gerçekleştirilmektedir. Balıkesir, 22 mavi bayraklı plaj sayısı ile Türkiye’de 5. sıradadır. Deniz suyunun erken soğumasına bağlı olarak sezonun kısa sürdüğü görülmektedir. İşletmelerin yalnızca deniz turizmine bağlı olarak faaliyet göstermeleri işletmelerin doluluk oranlarını olumsuz olarak etkilemekte, daha düşük gelirli yatırım ortamı hizmet kalitesini düşürmektedir.

Son dönemde deniz, kum ve güneş turizmine alternatif arayışları ve farklı turizm çeşitlerine yönelme gözlenmektedir. Söz konusu alternatifler arasında yer alan doğa turizmi ve eko- turizm gibi türlerin Balıkesir ili dokusuna uygunluğu önemli bir fırsattır. Bu bağlamda yayla turizmi, dağ ve doğa yürüyüşü, akarsu turizmi, bisiklet turları, mağara turizmi, sportif olta balıkçılığı, kuş gözlemciliği, botanik turizmi ve av turizmi gibi pek çok alternatif turizm faaliyeti Balıkesir’de yapılabilmektedir.

Balıkesir, yat turizmi ve dalış sporları için uygun koylara da sahip olmasına rağmen bu potansiyelden yeterince faydalanılamamaktadır. Edremit Körfezi’nde yer alan Ayvalık Marina ve Burhaniye Yat Limanı yat turizmine elverişliyken; Edremit Körfezi, Ayvalık Adaları, Marmara Adaları dalış sporu için uygun merkezlerdendir. Özellikle Ayvalık’ta mercan toplulukları ile birlikte 60’a yakın dalış bölgesi bulunmaktadır.

Balıkesir ili Edremit, Gönen, Manyas, Susurluk, Balya, Bigadiç ve Sındırgı ilçelerinde yer alan toplam alanları 30.026 hektar olan 8 adet termal turizm merkezi ile jeotermal kaynaklar bakımından Türkiye’de ön sıralarda yer almaktadır.8

Termal Turizm Merkezi Adı Alanı Balıkesir Balya Şifa Termal TM 3205 ha Balıkesir Bigadiç-Hisarköy Termal TM 6800 ha Balıkesir Edremit Güre Termal TM 99 ha Balıkesir Gönen Termal TM 73 ha Balıkesir Gönen-Ekşidere Termal TM 5200 ha Balıkesir Manyas-Kızık Termal TM 7000 ha Balıkesir Sındırgı Hisaralan Termal TM 2549 ha Balıkesir Susurluk Kepekler Termal TM 5100 ha

8 Kültür ve Turizm Bakanlığı, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, 2016 7

Turizm algısının kıyı ve deniz turizmine odaklı olması ve termal turizm ile ilgili fizibilite ve tanıtım çalışmalarının etkin bir şekilde yapılmamış olması termal turizme olan yatırımların ikinci planda kalmasına neden olmuştur. 100’ün üzerinde kayıtlı termal işletmenin bulunduğu Balıkesir’de işletmelerin çoğu sosyal imkânları kısıtlı, düşük yatak kapasiteli ve profesyonel yönetim anlayışından uzak yönetilen tesislerdir. Kıymetli bölgelerde düşük katma değerli devremülk tipi yatırımlarının yaygın olması ve termal bölgelerdeki kaynak kullanımının kuyu, debi, sıcaklık ve benzeri teknik kriterler göz önünde bulundurulmadan verimsiz kullanılması kurumsal yatırımların önünde engel teşkil etmektedir. Turizmden kısa vadede kar etme anlayışı yerine, doğal kaynakları etkin şekilde kullanarak ve sürdürülebilirlik anlayışı göz önünde bulundurularak sahip olunan potansiyeller etkin şekilde değerlendirilmelidir.9

Termal turizmin, yıl boyu turizm imkânı ile yarattığı sürekli istihdam, sunduğu yatırım ve işletme karlılığından faydalanmak için yüksek iç turizm talebi, yaşlanan Avrupa nüfusuna ve Ortadoğu pazarına yakınlık gibi avantajlardan potansiyelin harekete geçirilmesi için yararlanılmalıdır. Balıkesir’deki termal alanların bazılarının hem deniz hem de eko turizmi aynı anda sunması özelliği öne çıkarılarak tanıtım yapılmalıdır.

9 Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Turizm Strateji Çalıştayı, 2015 8

Balıkesir’de toplam 3.065 kültür ve tabiat varlığı mevcuttur. Bu sayı ile Balıkesir, iller arası kültür ve tabiat varlığı sıralamasında 5. sırada yer almaktadır. Bununla beraber restorasyon çalışmalarındaki yetersizlikler, tanıtım eksikliği nedeniyle kültür turizminde istenilen düzeye ulaşılamamıştır.

Balıkesir İli; varlık, tesis ve geceleme Türkiye sıralaması Kültür ve Tabiat Varlığı Sayısı10 Turizm İşletme Belgeli Tesis Geceleme11 Balıkesir 5. 7. 11.

Balıkesir zengin bir doğa ve eko turizm alt yapısına sahiptir. Kırsal bölgelerde yer alan geniş ormanlık alanlar, kamp-karavan turizmi, yayla turizmi, doğa turizmi, mağara turizmi, kış ve av turizmi için elverişli ortam sunmaktadır. İlde Kaz Dağları ve Manyas Kuş Cenneti olmak üzere doğal zenginliği yüksek 2 milli park bulunmaktadır. Bu zenginlikleri değerlendirebilecek nitelikte profesyonel yatırımlara ihtiyaç duyulmaktadır.

Enerji

Türkiye’de rüzgâr enerjisi kurulu güç kapasitesinin yüzde 20’sini bulunduran Balıkesir, rüzgâr enerjisi yatırımlarında Türkiye’de birinci sırada yer almaktadır. Buna rağmen Balıkesir, yenilenebilir enerjiye yönelik makine, ekipman üretimi ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı konusunda yavaş gelişme göstermektedir. Rüzgâr enerjisi yatırımlarının düşük olmasındaki en önemli etkenlerden birisi de dağıtım trafolarındaki kapasitelerin çağrı mektubu yapan üçüncü firmalar tarafından doldurulması ve yatırıma dönüşmemesidir.12

10 Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 2016 11 Kültür ve Turizm Bakanlığı, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, 2016 12 Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Enerji Strateji Çalıştayı, 2015 9

Güney Marmara Kalkınma Ajansı – Balıkesir Enerji Yatırım Rehberi

Balıkesir İli; Rüzgar Enerji Santralleri Türkiye sıralaması13 Kurulu RES İnşa Halindeki RES Lisanslı RES Lisanssız RES Balıkesir 1. 5. 4. 7.

Balıkesir, biyokütle ve biyogaz yatırımları için gerekli atıkların bol miktarda bulunduğu bir ildir. Balıkesir’in toplam potansiyel biyogaz miktarı yaklaşık 800.000 m³/gün olarak belirlenmiştir. İşletmelerin dağınık bir yapıda bulunması ve bir atık yönetim mekanizmasının bulunmaması bu alanda işletmelerin yatırım yapmasının önünde bir engel olarak durmaktadır.

13 Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği, Türkiye Rüzgar Enerjisi İstatistik Raporu Temmuz 2016 10

Alman Biyokütle Araştırma Merkezi – Türkiye’nin Biyogaz Envanteri

Balıkesir, jeotermal kaynaklar bakımından oldukça zengin potansiyele sahiptir. 30°C ve üzeri sıcaklıkta il sathına yayılmış çok sayıda jeotermal alan bulunmaktadır. Ancak jeotermal kaynaklar çoğunlukla ilçelerin konut ısıtmasında ve termal kaplıca tesislerinde değerlendirilmektedir. İl güneyinde bulunan ilçelerde yüksek sıcaklıkta kaynak bulunmasına rağmen herhangi bir jeotermal enerji santrali kurulmamıştır.

Maden

Maden çeşitliliği ve rezerv bakımından zengin yatakları ile Balıkesir yatırımcılar için cazibe merkezi olmaktadır. Balıkesir’in sahip olduğu jeolojik özellikler çeşitli maden yatakları oluşumu için uygun ortam teşkil etmektedir. Balıkesir, metalojenik bölgede yer alması nedeniyle altın, gümüş, antimuan, civa, bakır, kurşun, çinko, demir, manganez, krom, bor killer, zeolit, mermer-doğal taşlar, yapı taşları, yarı kıymetli süs taşları ve linyit kömürleri açısından önemli rezervlere sahiptir.

MTA - Balıkesir İli Maden Haritası

Toplamda 32 farklı madeni topraklarında bulunduran Balıkesir, maden çeşitliliği konusunda Türkiye’de 1. sıradadır. 70’in üzerinde maden işletmesi bulunduran ilde çıkarılan madenlerin katma değeri düşük olacak şekilde işlenmeden satılması sektörün öne çıkan sorunu olarak göze çarpmaktadır.

Bölgede yer alan madenlerin burada işlenerek katma değeri yüksek ürünlere dönüştürülmesi önceliklidir. Bu doğrultuda sanayide madenlerin kullanım alanlarını artıracak çalışmalar ile madencilik teknolojilerinin geliştirilerek desteklenmesi gerekmektedir. Borun, sanayide çok sayıda kullanım alanına sahip olması ve yeni bor tüketim alanlarının (LCD, yakıt pili üretimi vb.) artmasına bağlı olarak kullanımının artması önemli bir fırsattır. Artan petrol ve enerji maliyetine bağlı olarak ısıtma ve soğutma amaçlı izolasyon sektöründeki büyüme potansiyelinin de bor ürünlerine olan talebi artıracağı düşünülmektedir. İkame ürünlerin ve borsuz cam elyafları gibi borsuz üretim teknolojilerinin geliştirilmesi ise bor piyasası bakımından tehdit oluşturmaktadır. Diğer yandan, inşaat sektörünün hareketlenmesi ile doğal taş kullanımının da artacağı öngörülmektedir. Madencilik sektöründeki yeni fırsatların değerlendirilmesi ile bölgesel kalkınmaya önemli katkılar sağlanması ve yeni istihdam alanlarının açılması beklenmektedir.

Diğer yandan, doğal, tarihi ve kültürel değerlere ev sahipliği yapan ilde madencilik faaliyetlerinin koruma-kullanma dengesi ve paydaşların hassasiyeti dahilinde gerçekleştirilmesi, sürdürülebilir kalkınma ve maden kaynaklarının ekolojik dengeyi bozmadan ekonomiye kazandırılması açısından önem arz etmektedir. Madencilik

faaliyetlerinin çevresel etkilerinin bertaraf edilmesi doğrultusunda çevre ve iş güvenliği mevzuatındaki koşulların sağlanması gerekmektedir.

1.2.SORUN ALANLARI

1.2.1. Hâlihazırda Yaşanılan Sorunlar

1.2.1.1.Açıklamalar

Öne çıkan tüm sektörlerde özel sektörün geleneksel yöntemlere dayalı şekilde faaliyet gösterdiği, nitelikli personel temininde zorluklar yaşandığı anlaşılmaktadır. Üniversite-sanayi işbirliğindeki yetersizlik ve teknolojik yetersizlikler Ar-Ge çalışmalarının istenilen seviyede olmamasına sebebiyet vermektedir. Kurumlar arası yönetmelik çakışmaları gibi etmenler ise izin ve ruhsat süreçlerinin uzamasına sebebiyet vermektedir. Mali ve teknik desteklerin yatırımcılar tarafından yeterince tanınmaması veya bürokratik algı, firmaların desteklerden yararlanma oranını düşüren etmenlerdendir. Bu durum, yatırımların yalnızca öz kaynağa dayalı olarak yapılmasına neden olduğundan yatırımların büyüme hızı beklenen düzeyde gerçekleşmemektedir. Alt ölçekli planlama çalışmalarının yaygınlaştırılması ve bazı OSB’lerdeki altyapı yetersizliklerin kısa sürede tamamlanması için çalışmalar yapılması yatırıma uygun arazi stokunun oluşturulması açısından önem arz etmektedir. Öne çıkan sektörlerde kümelenme kültürünün gelişmemiş olması, kümelenmeyi hızlandıracak ihtisas bölgelerinin sayıca yetersiz olması, aynı veya birbirini besleyen sektörlerdeki işletmeler arasında iletişim yetersizliği dağınık ve etkin olmayan bir çalışma ortamının oluşmasına sebebiyet vermiştir.

Tarım

İlin kırsal kesimde yaşayan nüfus oranı Türkiye ortalamasının üzerinde olmasına rağmen 2000 yılında kırsal nüfus %46’larda iken son zamanlarda %38’lere kadar düşmüştür. Bu durumun aynı seyirle devam etmesi halinde tarımsal üretim miktarı ilerleyen dönemlerde azalma gösterebilecektir. İlde tarım sektöründe çalışan nüfus için ortalama öğrenim süresi 7,3 yıl iken ortalama tarımsal deneyim 27,3 yıldır. Bu durum, ilde çiftçiliğin teknik bilgiye dayalı olmaktan çok üreticiler arasında deneyim aktarımı ile olduğunu göstermektedir.

İldeki tarım işletmelerinin ortalama arazi büyüklüğünün küçük ve işletme arazisinin parçalı olması nedeniyle tarımsal işletmelerdeki karlılık düşük ve buna bağlı olarak da işletmelerin rekabet gücü zayıftır. Avrupa Birliği’nde ortalama işletme büyüklüğü 12,7 ha iken Türkiye’de ortalama 6,0 ha, Balıkesir’de ortalama işletme büyüklüğü 6,3 ha’dır. İlde öne çıkan ürünlerin üretimini yapan işletmelere yönelik yapılan işletme etkinliği değerlendirmesinde zeytin işletmelerinin etkinliğinin düşük olduğu gözlemlenmiştir. Et üretiminde işletmeler etkin işletme büyüklüğünün % 40’ı, süt üretiminde ise % 55’i kadar gerisindedir.14

14 Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Tarım Araştırma Raporu, 2013 13

Balıkesir ilinde sulamaya elverişli olan 282.328 ha alanın yaklaşık %45’i sulanmaktadır. Açık kanal sistemlerinin eski ve yıpranmış olması, damla sulama yerine salma sulamanın çiftçiler tarafından daha yaygın kullanılması tarımsal sulamaların etkinliğini düşürmektedir.15

Meyve ağacı varlığının yaklaşık % 80’i zeytin ağaçlarından oluşmaktadır. Edremit Körfezi çevresi Türkiye’nin en önemli zeytin ve zeytinyağı üretim merkezlerinden birisidir. Buna karşın üretimde verimin düşük olduğu görülmektedir. Bunun nedenlerinden biri çiftçilerin bilgi eksikliğidir. Zeytin fidanı dikim tekniklerinde ve verim için doğru yaş hesabında klasik yöntemler kullanılmaktadır. Sulamanın klasik yöntemlere göre yapılması ve damla sulama sisteminin yaygınlaşmamış olması, zeytin hasadında makine kullanımının yetersiz olması verimi düşüren unsurlardandır. Zeytinliklerin emlak değerinin asıl değerlerinin çok üstünde olması, zeytinliklerin emlak yatırım aracı olarak görülmesi ve imara açılacak beklentisi ile tarım amaçlı işletilmemesi sektöre zarar vermektedir. Körfezde üretilen Ayvalık Zeytinyağı ve Edremit Körfez Bölgesi Zeytinyağı, Edremit Körfezi Yeşil Çizik Zeytin coğrafi işaretleri mevcuttur. Ancak bu isimle satılan ürünlerin denetlenmesinde ve pazarlanmasında etkin bir mekanizma oluşturulamamıştır. Sektörün taklit ve tağşişe açık olması rekabet edebilirliği olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca zeytinyağların depolanma koşullarının gelişmemiş olması, depolarda plastik yapılı depolama malzemelerin kullanılması, havalandırma sistemindeki yetersizlikler üretilen ürünlerde kalite kayıplarının meydana gelmesine neden olmaktadır. Ayrıca son 20 yılda zeytin ağacı sayısında Balıkesir’in ülke içindeki payı yarı yarıya azalmıştır.16

12,0%

150 10,0% 8,0% 100 Milyon Milyon Ağaç 6,0% 4,0% 50 2,0% 0 0,0% 1995 2000 2005 2010 2015

Balıkesir Türkiye Pay

Zeytin Ağacı Sayısı ve Balıkesir'in Türkiye Payı Tarım sektöründe örtü altı yetiştiriciliğinin gelişmesi ve turizm sektöründe faaliyetlerin 12 aya yayılması açısından oldukça önemli olan jeotermal kaynakların tek elden kontrollü bir şekilde yönetilmesi, faydalanıcılara alan değil ihtiyaç bazlı tahsislerin yapılması sürdürülebilir kaynak yönetimi açısından olumlu olacaktır. Bu durum sektöre yatırım yapmayı planlayan profesyonel yatırımcıların da yatırım kararlarını olumlu etkileyecektir.

15 Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Tarım Araştırma Raporu, 2013 16 Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Tarım Strateji Çalıştayı, 2015 14

Tarım sektöründe yatırımlar örtü altı yetiştiriciliği, meyvecilik, tıbbi aromatik bitki yetiştiriciliği gibi yüksek katma değerli alanlarda beklenen seviyede değildir. Örtü altı üretimde Balıkesir 692 dekar alanda yılda 8.489 ton sebze ve yaklaşık 1 milyon adet süs bitkisi üretimi ile Türkiye’nin örtü altı sebze ve süs bitkisi üretiminin ancak ‰1’i oranında üretim gerçekleştirebilmekte olup, örtü altı meyve üretimi ise bulunmamaktadır. Yüzölçümünün % 28’i tarım alanı olan Balıkesir’de katma değerli organik tarım üretimi 1.100 ton olarak gerçekleştirilmekte, 10 ayrı ilçede toplam tarım alanının ‰ 6.5 kadarına tekabül eden 27.000 dekar alanda organik tarım yapılmaktadır.17 Toplam arazi varlığı göz önünde bulundurulduğunda bu rakam beklenen seviyede değildir. Yüksek kâr marjına sahip organik tarım, başlangıç yatırımının yüksek olması, yatırım geri dönüş süresinin uzun olması ve uzun belgelendirme süreçleri nedeniyle bölge çiftçisi tarafından tercih edilmemektedir.

Sanayi 2000 Balıkesir’de sanayi siciline kayıtlı 2.150 işletme 1800 1600 bulunmaktadır. Sektörün toplam istihdam ettiği Milyon $ 1400 personel sayısı ise 47.583’tür. Balıkesir’deki sanayi 1200 işletmelerinin % 72’si mikro ölçekli, %20’si küçük 1000 800 ölçekli, %7’si orta ölçekli ve %1’i büyük ölçekli 600 işletmelerden oluşmaktadır. Kırılgan sermaye 400 yapısına sahip aile işletmelerinin çoğunlukta olduğu 200 0 sanayi sektöründe teknolojik olarak yenilenmeye İhracat ihtiyaç duyulmaktadır. Balıkesir İhracat 81 İl Ortalama İhracat Balıkesir’in dış ticareti, bölgede üretimi yapılan ürünler doğrultusunda şekillenmiştir. Gıda, maden, mermer, elektrikli araç başta olmak üzere 50 çeşit ürün ihraç edilmektedir. Merkezi Balıkesir’de olan işletmeler yılda yaklaşık 500 milyon dolar ihracat gerçekleştirmekte olup, bu veri Türkiye ortalamasının üçte birine denktir. Ayrıca ilde, kalite güvence sistemi bulunduran işletme sayısı bakımından Türkiye ortalamasının üstünde olunmasına rağmen uluslararası standartların uygulanması noktasında eksiklikler görülmektedir. Bu durum işletmelerin doğrudan ihracat yapmalarına engel olmakta, birçok sektörde üreticilerin fason kimliği içerisine sıkışmasına neden olmaktadır.

Balıkesir'de TOBB veri tabanı dikkate alındığında yüksek teknoloji alanlarında faaliyet gösteren işletme sayısı istenen düzeyde değildir. NACE Rev 2. kodlarına göre yüksek teknoloji sınıfı alanlarda faaliyet gösteren işletme verileri incelendiğinde işletmelerin yalnızca yaklaşık ‰8’inin bu teknoloji sınıfında faaliyet gösterdiği ve bu alanlarda 141 çalışan istihdam edildiği görülmektedir.

Paydaşların bilgi ve teknoloji yoğun sektörlerde uzmanlaşması için hedef birliği yapması, ilin yenilikçilik kimliğinin geliştirilmesi açısından önem arz etmektedir. İlin kalkınması için ulusal ve uluslararası pazarda rekabet gücü yüksek ürünler üretebilecek, yenilikçiliğe önem veren, araştırma ve geliştirmeye odaklı işletmelere ihtiyaç vardır. Yenilikçilik ve Ar-Ge

17 TÜİK, Bitkisel Üretim İstatistikleri, 2016 15

odaklı şirketlerin artırılması için başta nitelikli insan kaynağına ve finansmana erişim imkânlarının geliştirilmesi gerekmektedir.18

Turizm

Balıkesir, ili ziyaret eden turist sayısında Türkiye ortalamasının üzerindedir ve ilk 5 arasında yer almaktadır. Balıkesir’de, Kültür ve Turizm Bakanlığı 2016 verilerine göre, 83 turizm işletmesi belgeli, 907 mahalli idarelerce belgelendirilen olmak üzere toplam 990 konaklama tesisi faaliyet göstermekte olup, bu işletmelerde 50.150 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Turizm işletme belgeli tesislerin ilçelere göre dağılımı incelendiğinde Ayvalık, Edremit, Erdek, Bandırma ile Karesi ve Altıeylül öne çıkmaktadır. İlde 78’i A grubu ve 5’i C grubu olmak üzere 83 turizm seyahat acentesi faaliyet göstermektedir.

Belediye belgeli tesisler için, yabancı ziyaretçilerde ortalama geceleme süresi Türkiye için 2,9 gün iken ziyaretçilerin Balıkesir’de 2,4 gün kalmayı tercih ettiği görülmektedir. İşletme belgeli otellerde ise yabancı ziyaretçilerin ortalama geceleme süresi Türkiye için 4,2 gün iken ziyaretçilerin Balıkesir’de sadece 1,6 gün kalmayı tercih ettiği görülmektedir. Ayrıca işletme belgeli otellerde doluluk oranı sorunu mevcuttur. 2015 yılı için Türkiye’deki işletme belgeli otellerin doluluk oranı %51 olarak gerçekleşmiş iken, bu oran Balıkesir için %35’te kalmıştır. Diğer yandan işletme belgeli otellerde yabancı ziyaretçilerin oranı Türkiye için %72 iken, Balıkesir’de bu oran %22’dir.19 Düşük doluluk oranları ve yabancı ziyaretçi payının düşük olması birlikte düşünüldüğünde il turizm potansiyelinin yeterince değerlendirilmediği görülmektedir.

Balıkesir Türkiye İşletme Belgeli Belediye Belgeli İşletme Belgeli Belediye Belgeli Toplam 988.800 2.339.800 133.881.300 43.613.400 Geceleme Toplam Tesise 520.600 1.245.900 43.360.000 24.568.600 Geliş Doluluk Oranı %35,44 %31,33 %51,18 %31,27 Ortalama Kalış 1,9 1,9 3,1 1,8

Turizm sektöründe sezonun kısalığı yatırımlar açısından dezavantaj teşkil etmekte ve sektörde yatırım yapmış yatırımcıların karlılığının düşük olmasına neden olmaktadır. Bu durum turizmde çeşitliliği sağlamanın gerekli olduğunu kanıtlamaktadır. Ancak bölgenin güçlü olduğu alanlardan Eko-turizm alanına özgü mevzuatın olmaması, termal tesislerin niteliklerinin beklenen seviyede olmaması, yat turizmi-sörf-dalış gibi yüksek gelir düzeyine hitap eden turizm türlerine yönelik yatırımların yeterli seviyede olmaması turizmin hala 2 ay ile sınırlı kalmasına neden olmaktadır.

18 Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Sanayi Strateji Çalıştayı, 2015 19 Kültür ve Turizm Bakanlığı, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, Konaklama İstatistikleri, 2015 16

Konaklama Denize Kıyısı Olmayan İlçeler Denize Kıyısı Olan İlçeler

0 1 2 3 4 Milyon İlde turizm ile ön plana çıkan körfez bölgesinin ve jeotermal kaynaklara sahip ilçelerin, turistlerin tesisler dışında vakit geçirebileceği yeterli alt yapıya sahip olmaması, nitelikli tesisler için alan sıkıntısı yaratan, yılda ortalama 10 gün kullanılan yazlıkların sayıca fazla oluşu ve bunların turizme kazandırılması için yeterli çalışmaların yapılmaması turizm alanındaki yatırımların nitelik ve niceliğini düşürmektedir.

Enerji

Ekonomik RES yatırımları için gerekli görülen minimum değerler olan 50 metrede 7 m/s rüzgâr hızı ve %35 kapasite faktörü gibi kritik değerleri fazlasıyla karşılayacak bir fiziksel coğrafyaya sahip olan Balıkesir’de RES için toplam kurulabilecek güç kapasitesi yaklaşık 14.000 MW olarak tespit edilmesine rağmen mevcut yatırımlar potansiyelin yaklaşık %7’si olan 969,75 MW kurulu güç kapasitesine sahiptir.20 Ancak Balıkesir, bu konudaki liderliğini, inşa halindeki RES’lerde koruyamamakta ve uzun vadede geri sıralara düşme riskini taşımaktadır.

Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği - Türkiye Rüzgar Enerjisi İstatistik Raporu Temmuz 2016

20 Balıkesir Enerji Yatırım Rehberi, 2016. 17

Yenilenebilir enerji sektöründe kullanılan makine ve ekipmanlar konusunda dışa bağımlı olunması sektörde karlılığı düşürmektedir. Dağıtım şirketleri tarafından ilan edilen trafo kapasitelerinin potansiyelin altında olması bu alandaki yatırım kararlarını olumsuz etkilemektedir. 2016 Ağustos ayı itibarıyla lisanssız elektrik üretimine ilişkin kapasite tahsisinde Balıkesir’e tahsis edilen maksimum GES+RES kapasitesi 134 MW olarak gerçekleşmiştir.

Balıkesir ili toplam potansiyel biyogaz miktarı yaklaşık 800.000 m³ olarak belirlenmiştir. Bu biyogaz miktarı elektrik enerjisine dönüştürüldüğünde ortaya çıkan enerji 0.98 kWh değerine göre 30.8 kWh, 4.7 kWh değerine göre 150 kWh’tır. Balıkesir’de devrede olan santrallerin toplam kurulu gücünün 60 MW olduğu göz önüne alındığında Balıkesir’in sahip olduğu atık potansiyelinin % 90’ının hayvancılık işletmelerinin dağınık yapısı, yüksek yatırım sermayesi ihtiyacı ve kısıtlı finansman nedeniyle değerlendirilemediği görülmektedir.

Maden

Balıkesir, metalik cevherleşmeler, enerji hammaddeleri ve endüstriyel hammadde kaynakları yönünden önemli yataklara sahiptir.

Etkin bir maden stratejisinin oluşturulması, maden varlıklarının etkin tanıtılması, maden sahaları ile ilgili ruhsatların ticari amaçlı kullanımının engellenmesi, sektörde modernizasyonun sağlanması ve yeterli ölçüde ve derinlikte aramaların yapılması ile maden potansiyeli daha etkin şekilde değerlendirilebilecektir.

Çıkarılan madenlerin herhangi bir katma değer elde edilmeksizin doğrudan satılması sektörün önemli sorunlarındandır. İşlenmemiş maden ihracatından çok, sektöre düşük fiyatlı girdi sağlanarak katma değer elde edilmesi amaçlanmalıdır.

1.2.1.2.Tablo

No Sorun Alanı Yaşandığı Sektörler Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi ve Tarım, Sanayi, Turizm, 1 kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği Enerji, Maden Üretim girdi maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle kar marjının düşük 2 Tarım, Sanayi olması Kümelenme ve işbirliğini geliştirecek ihtisas bölgelerinin yeterli sayıda 3 Tarım, Sanayi olmaması 4 Potansiyele oranla meyvecilik alanına yeterli yatırımın yapılmaması Tarım, Sanayi Zeytincilik ve zeytinyağı üretim faaliyetlerinde yeterli verimde ürün elde 5 Tarım, Sanayi edilmemesi, sektörde rekabet edilebilirliğin düşük olması 6 Örtü altı yetiştiriciliğinin yeterince gelişmemiş olması Tarım Tıbbi aromatik bitkilerin yeterli miktarda üretilmemesi ve işleme 7 Tarım, Sanayi tesislerinin yetersiz olması 8 Coğrafi işaretleme ile ilgili çalışmaların yetersiz olması Tarım, Sanayi, Turizm İzin ve ruhsat süreçlerinin uzun sürmesi Tarım, Sanayi, Turizm, 9 Enerji, Maden Üniversite-sanayi işbirliğinin yetersiz oluşu ve üretimde yüksek teknolojili 10 Sanayi, Maden, Enerji ürünlerin payının düşük olması

11 Girişimcilik kapasitesinin ve niteliğinin düşük olması Tarım, Sanayi, Turizm 12 İlde markalaşmanın yetersiz olması Tarım, Sanayi, Turizm Firmalar arası iletişim eksikliği sebebiyle birlikte hareket etme kültürünün Tarım, Sanayi, Turizm, 13 olmaması Enerji, Maden Teknik ve mali desteklerden yararlanma oranının düşük olması Tarım, Sanayi, Turizm, 14 Enerji, Maden OSB’lerin genişleme ve yeni OSB kurulması aşamalarında aşılması 15 Sanayi gereken uzun bürokratik süreçler 16 Firmaların ihracat kapasitesinin düşük olması Tarım, Sanayi, Maden Turizm sektöründe rekabetçi illere kıyasla altyapı çalışmalarının yetersiz 17 Turizm olması Turizm potansiyelinin bütüncül yaklaşımla tanıtılmaması, turizm tanıtım 18 Turizm faaliyetlerinin yetersiz kalması 19 Potansiyeli yüksek turizm varlıklarının turizme kazandırılamamış olması Turizm Yüksek katma değer oluşturan zincir otel yatırımlarının bölgeye 20 çekilememesi ve potansiyel alanların katma değeri düşük devre mülk Turizm yatırımlar ile tüketilmesi Tesislere gelecek turistlerin vakit geçirmesini sağlayacak alternatif sosyal 21 Turizm imkânların sınırlı olması Gelir seviyesi yüksek kesime hitap eden yat turizminin yeterince 22 Turizm gelişmemiş olması Eko turizme ilişkin farkındalığın yetersiz olması ve yatırım ortamının 23 Turizm rekabetçi olmaması Jeotermal kaynakların tek elden yönetilmemesi ve ticari amaçlı veya 24 ihtiyacından fazla alan için arama ve işletme ruhsatı almış şirketler Tarım, Turizm, Enerji nedeniyle kaynakların etkin kullanılamaması Teknolojik yetersizlik, Ar-Ge çalışmalarının yetersizliği, envanter ve 25 strateji eksikliği nedeniyle var olan maden potansiyelinin etkin ve verimli Maden değerlendirilememesi Sermaye yetersizliği, nitelikli personel çalıştırılamaması nedenleriyle 26 Maden çıkarılan madenlerin yüksek katma değerli şekilde işlenememesi Teknolojide, makine ve ekipman imalatında dışa bağımlılık, yedek parça 27 Sanayi, Enerji maliyeti 28 Bakım ve onarım bilen teknik eleman yetersizliği Sanayi, Enerji 29 Trafo kapasitelerinin ve trafo merkezi sayılarının düşük olması Enerji İlin yenilenebilir enerjiye yönelik makine, ekipman üretimi ve yenilenebilir 30 enerji kaynaklarının kullanımı konusunda yavaş gelişme göstermesi ve Enerji yenilenebilir enerji kapasitesinin yeterince kullanılmaması Yatırım alanı olarak değerlendirilme potansiyeli olan arazi envanterinin Tarım, Sanayi, Turizm, 31 yatırımcıya hızlı şekilde sunulamaması Enerji, Maden Yatırıma uygun alanlarda altyapının yeterince gelişmemiş olması Sanayi, Turizm, Enerji, 32 Maden Yatırıma uygun arazi stokunun oluşturulması için yeterli planlama Tarım, Sanayi, Turizm, 33 çalışmalarının yapılmamış olması Enerji Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması Tarım, Sanayi, Turizm, 34 Enerji, Maden

1.2.2. Strateji Döneminde Yaşanması Muhtemel Sorunlar (Riskler)

1.2.2.1.Açıklamalar

Strateji döneminde ilde ön plana çıkan üzerinde çalışılacak 5 ana sektör belirlenmiş olup, planlanan eylemler bu sektörlerdeki yatırım ortamını geliştirmeyi ve ili yatırım için cazip bölge haline getirmeyi amaçlamaktadır.

Strateji döneminde yaşanması muhtemel sorunlar 5 sektör açısından ayrı ayrı tespit edilmiştir.

1.2.2.2.Tablo

Yaşanması No Sorun Alanı Muhtemel Sektörler Sanayi ve turizm alanlarının büyümesi nedeniyle tarım yapılabilir 1 Tarım alanların azalması Kırdan kente göçün hızlanması sonucunda geçimini tarımla sağlayan 2 kişi sayısında ciddi azalma meydana gelmesi ve tarımsal üretimin Tarım azalması Yaşanması muhtemel kuraklık sebebiyle sulu tarım yapılabilen alanlarda 3 Tarım düşüş olma olasılığı Oluşabilecek uluslararası konjonktürden dış ticaretin zarar görmesi ve Turizm, Sanayi, 4 bölgeye çekilen doğrudan yabancı yatırımların azalması Enerji, Maden Yükselen döviz kurlarının etkisiyle yatırımlardaki maliyet artışı Turizm, Sanayi, 5 Enerji, Maden Düşük teknolojili, katma değeri az yatırımların kısıtlı sayıdaki nitelikli Turizm, Sanayi, 6 alanları doldurması ve katma değeri yüksek yatırımlara ayrılacak yer Enerji, Maden bulunamaması Bölge firmalarının kısa vadeli, düşük teknoloji yatırımları yapması ve Sanayi, Enerji, 7 uzun vadede çarpan etkisi yaratacak yatırımları gerçekleştirememeleri Maden 8 Çevreyi kirletici nitelikteki yatırımların turizm alanlarını daraltması Turizm 9 Yaşanabilecek iç ve dış gelişmelerin turizme zarar verebilecek olması Turizm Arıtma sorunları ve yetersiz atık yönetimi ile çevre kirliliği yönetiminin 10 Tarım, Turizm etkin yapılmaması ve bu durumun sektöre zarar verebilecek olması İkinci konutların plansız bir şekilde genişlemeye devam etmesi ile 11 Turizm nitelikli yatırımların yapılabileceği alanların daralması 12 Çevre hassasiyetleri sebebiyle maden yatırımlarına ilginin azalması Maden Maksimum yenilenebilir enerji kapasitesinde bölge için yeterli tahsis 13 Enerji yapılmaması

1.3.HEDEFLER

1.3.1. Açıklamalar

Strateji belgesinde belirlenen sorunların çözümü için sektörler bazında hedefler belirlenmiştir. Belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesi ile yatırımcının ihtiyaçlarına cevap veren, potansiyel kaynaklarını etkin kullanan, nitelikli personel istihdam sorunu bulunmayan, yüksek katma değer üreten, çevresel sürdürülebilirliği sağlamış yatırımcı dostu il vizyonu amaçlanmaktadır. Aşağıdaki göstergeler 2023 yılında ulaşılması hedeflenen rakamlardır.

1.3.2. Tablo

No Hedef Gösterge Bitkisel üretim değeri: Tarım sektöründe verimliliğin artırılması ile bitkisel 3.000.000.000 TL 1 ve hayvansal üretim değerlerinin artırılması Hayvansal üretim değeri: 1.500.000.000 TL Toplam ağaç sayısı: 25.000.000 2 Meyvecilik alanına yapılan yatırımların artırılması adet Zeytin ve zeytinyağı sektöründe rekabet Üretilen zeytin miktarı: 120.000 3 edilebilirliğin artırılması ton 4 Örtü altı tarım yatırımlarının artırılması Ekilen alan: 4000 dekar Tıbbi aromatik bitki üretiminin artırılması ve bu Tıbbi aromatik bitki işleyen 5 ürünleri işleyen tesislerin kurulması tesis sayısı: 3 adet Tarımsal ihracat değeri: 6 Tarım sektörünün ihracat payının artırılması 300.000.000 $ İşletmelerin ihtiyaç duyduğu kalifiye personel Lisans, ön lisans mezunu sayısı: 7 sayısının artırılması 200.000 kişi Kümelenme ve işbirliğini geliştirecek OSB ve OSB sayısı: 9 adet ihtisas bölge sayısının artırılması ve OSB’lerin Tarım-hayvancılık bölgesi: 2 8 genişleme ve yeni kuruluş süreçlerinin adet kolaylaştırılması Küme derneği sayısı: 2 adet Coğrafi işaret sahibi ürün sayısı: 9 Coğrafi işaretli ürün sayısının artırılması 10 adet Kurumların yatırımcıya cevap İzin ve ruhsat süreçlerinin yatırımcı lehine 10 vermesi için geçecek azami kısaltılması süre: 30 gün Orta-yüksek teknolojili ürün Yüksek katma değerli sektörlerin sanayi üretim üreten firma sayısı: 250 adet 11 değeri içindeki payının artırılması Yüksek teknolojili ürün üreten firma sayısı: 20 adet Ar-Ge çalışmalarına ayrılan bütçe ve insan 12 Ar-Ge merkezi sayısı: 20 adet kaynağının artırılması Teknopark içerisinde faaliyet 13 Teknoparkın etkinliğinin artırılması gösteren firma sayısı: 30 adet Sanayi odasına kayıtlı firma 14 Üretime dayalı nitelikli girişim sayısının artırılması sayısı: 1.200 adet Türkiye’nin ilk 1000 firması Türkiye’nin en büyük ilk 1000 firması listesinde yer 15 içinde yer alan firma sayısı: 23 alan firma sayısının artırılması adet

Sanayi sektörüne yapılan yatırım sayısının ve Firma sayısı: 1.000 adet, Çalışan 16 niteliğinin artırılması sayısı: 40.000 kişi Firmalar arası iletişimi güçlendirecek sektörel 17 Sektörel dernek sayısı: 100 adet dernek sayısı ve etkinliğinin artırılması 18 İl ihracatının artırılması Yıllık ihracat: 700.000.000 $ İlan edilmiş turizm merkezlerinin alt ölçekli Alt ölçekli planlanmış turizm 19 planlarının yapılarak turizm yatırımlarına uygun merkezi sayısı: 2 adet arazi stokunun oluşturulması Turizm işletme belgeli tesis 20 Turizm işletme belgeli tesis sayısının artırılması sayısı: 120 adet Toplam yıllık geceleme: 21 Turist geceleme sayısının artırılması 5.000.000 adet Toplam tesise geliş sayısı: 22 İli ziyaret eden turist sayısının artırılması 2.500.000 adet Mavi bayraklı plaj sayısı: 35 23 Mavi bayraklı plaj sayısının artırılması adet Balıkesir’in uluslararası anlamda tanınırlığının Toplam yabancı turist sayısı: 24 artırılması 500.000 adet konaklama Madencilik alanına yatırım yapan çevreye duyarlı Madencilik alanında faaliyet 25 işletme sayısının artırılması gösteren işletme sayısı: 150 adet Madencilik sektörü ihracatı: 26 Maden ürünleri ihracatının artırılması 50.000.000 $ Rüzgar enerjisinde kurulu güç kapasitesinin Rüzgar enerjisi kurulu güç 27 artırılması kapasitesi: 2.000 MW 28 Biyogaz ve biyokütle tesis sayısının artırılması Tesis sayısı: 10 adet Yenilenebilir enerjiye yönelik makine ekipman Yenilenebilir enerjiye yönelik 29 üreten firma sayısının artırılması ekipman üreten firma sayısı: 7 Yenilenebilir enerjiye yönelik eğitim veren bölüm Yenilenebilir enerjiye yönelik 30 sayısının lise, ön lisans ve lisans düzeyinde eğitim veren bölüm sayısı: 10 artırılması

2. 2017 YILI EYLEM PLANI

2.1.Açıklamalar

2017 yılında gerçekleştirilecek eylem planları belirlenirken ilgili sektörlerde faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların en üst temsilcileri ile birebir toplantılar gerçekleştirilmiş ayrıca resmi yazı ile görüş sorulmuştur. Her bir sektör için bölüm 1.2’de belirlenen sorunların çözümü için yapılacak somut aktiviteler belirlenmiştir.

Tarım sektöründe Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, turizm sektöründe Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü, sanayi sektöründe Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü; enerji sektöründe dağıtım şirketleri; maden sektöründe ise MTA Bölge Müdürlüğü ve meslek odaları ana sorumlu kuruluş olarak belirlenmiştir. Bunun dışında, GMKA, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi, üniversiteler, il ticaret ve sanayi odaları, üretici örgütleri, İŞKUR ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü birden fazla sektörde uygulayıcı kuruluşlar arasında yer almaktadır.

Bu kurumlarla yapılan görüşmeler neticesinde 2017 yılı içinde toplamda 108.907.000 TL bütçe ve 65 adet eylem planı ilin yatırım ortamının iyileştirilmesi için harekete geçirilecektir.

2.2.Tablo

Planlanan Tahmini Gerçekleşme No Eylemler Yöneldiği Sorun Alanı Sorumlu Kuruluş Maliyet Zamanı (TL) (Ay Olarak) 1 Sektörel yatırımcıların iyi tarım uygulamaları, hayvancılıkta kaliteli ırk kullanımı Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi GTH İM, BBB, 750.000 Aralık hakkında eğitilerek üretimde verimliliği artıracak materyal kullanımının ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği Üretici Örgütleri yaygınlaştırılması 2 Sulama sistemlerinin iyileştirilmesi için mali destek verilmesi Üretim girdi maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle kar marjının GTH İM, BBB, 50.000 Aralık düşük olması / Teknik ve mali desteklerden yararlanma oranının Birlikler düşük olması 3 Çiftçilerin üretim planlaması konusunda eğitilmesi belli bir üye sayısının üstünde Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi GTH İM, Üretici 900.000 Aralık olan örgütlere tarım danışmanı desteğinin verilmesi ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği Örgütleri 4 Yetiştiricinin ihtiyacı olan yemleri üretmesi için rasyon hazırlama konusunda Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi GTH İM, Üretici 15.000 Haziran eğitim verilmesi ve yemlemede yetiştiricinin teknik bilgi düzeyinin artırılmasına ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği Örgütleri yönelik çalışmalar yapılması 5 Hayvancılık ve sera bölgelerinin kurulmasına yönelik planlama çalışmalarının Kümelenme ve işbirliğini geliştirecek İhtisas bölgelerinin yeterli GTH İM, BBB 500.000 Aralık yapılması sayıda olmaması 6 Tarıma yönelik kümelenme çalışmalarının yürütülmesi, belirlenecek bir alanda Kümelenme ve işbirliğini geliştirecek İhtisas bölgelerinin yeterli GMKA, Üreticiler 0 Aralık küme derneğinin kurulması ve kurumsal yapıya kavuşturulması sayıda olmaması / Firmalar arası iletişim eksikliği sebebiyle birlikte hareket etme kültürünün olmaması 7 Üretimde kayıpların önlenmesi için kurulan afet erken uyarı sistemlerinin Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi GTH İM, BBB 50.000 Haziran iyileştirilmesi ve çiftçilere bu durumda alacağı önlemler konusunda eğitim ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği verilmesi 8 Meyvecilikte verimliliği ve kaliteyi artıracak uygulamalar hakkında çiftçilere ve Potansiyele oranla meyvecilik alanına yeterli yatırımın GTH İM 5.000 Aralık üretici birliklerine eğitimler verilmesi yapılmaması / Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği 9 Zeytincilikte verimliliği artırıcı rehabilitasyon desteği verilmesi Zeytincilik ve zeytinyağı üretim faaliyetlerinde yeterli verimde GTH İM 10.000.000 Aralık ürün elde edilmemesi, sektörde rekabet edilebilirliğin düşük olması 10 Zeytinliklerin emlak değeri ve asıl değerleri arasındaki farkı gidermeye katkı Zeytincilik ve zeytinyağı üretim faaliyetlerinde yeterli verimde GTH İM 0 Mayıs sağlayacak zeytinliklere yönelik kanuni düzenlemenin yapılması için Bakanlığa ürün elde edilmemesi, sektörde rekabet edilebilirliğin düşük olması görüş bildirilmesi 11 Körfezde lisanslı depo kurulmasına yönelik fizibilite yapılması Zeytincilik ve zeytinyağı üretim faaliyetlerinde yeterli verimde GTH İM, GMKA, 30.000 Eylül ürün elde edilmemesi, sektörde rekabet edilebilirliğin düşük olması Ticaret Odaları, BTB, Burhaniye Belediyesi 12 Zeytinyağı sektöründe taklit ve tağşiş sorununu gidermeye yönelik programlar Zeytincilik ve zeytinyağı üretim faaliyetlerinde yeterli verimde GTH İM 10.000 Aralık uygulanması ürün elde edilmemesi, sektörde rekabet edilebilirliğin düşük olması 13 Örtü altı üretimi konusunda destek verilmesi Örtü altı yetiştiriciliğinin yeterince gelişmemiş olması GTH İM, BBB 150.000 Aralık 14 Jeotermal kaynakların örtü altı üretimde kullanılmasına yönelik yatırımcı Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması GMKA 10.000 Haziran

rehberlerinin güncellenmesi 15 İlin örtü altı tarım potansiyelinin yatırımcılara tanıtılması Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması GMKA, BBB 10.000 Aralık 16 Termal kaynakların tek elden kullanımını sağlayacak bir organizasyon kurulması Jeotermal kaynakların tek elden yönetilmemesi ve ticari amaçlı GMKA, BBB, 0 Ağustos için araştırma çalışmalarının yapılması veya ihtiyacından fazla alan için arama ve işletme ruhsatı almış GTH İM, KT İM şirketler nedeniyle kaynakların etkin kullanılamaması 17 Süs bitkisi üretimi yapacak yatırımcıların ile çekilmesi için çalışmalar yapılması Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması BBB 0 Aralık 18 İlçe bazlı yetiştirilebilecek tıbbi aromatik bitkilerin tespit edilmesi Tıbbi aromatik bitkilerin yeterli miktarda üretilmemesi ve işleme BBB 10.000 Nisan tesislerinin yetersiz olması 19 Tıbbi aromatik bitki potansiyeli yüksek olan ilçelerde ürünlerin yetiştirilmesi ve Tıbbi aromatik bitkilerin yeterli miktarda üretilmemesi ve işleme BBB 5.000 Kasım işlenmesi hakkında üreticiye eğitimler verilmesi tesislerinin yetersiz olması 20 Belirlenecek bir ilçede tıbbi aromatik bitki doku kültür laboratuvarının kurulması Tıbbi aromatik bitkilerin yeterli miktarda üretilmemesi ve işleme BBB 200.000 Ekim için ön çalışmalar yapılması tesislerinin yetersiz olması 21 Üreticilere tıbbi aromatik bitki fidesi dağıtılması Tıbbi aromatik bitkilerin yeterli miktarda üretilmemesi ve işleme BBB 150.000 Ağustos tesislerinin yetersiz olması 22 Coğrafi işaret alınabilecek ürünlerin belirlenmesi Coğrafi işaretleme ile ilgili çalışmaların yetersiz olması BBB, Ticaret 0 Temmuz Odaları, GMKA, BST İM, KT İM 23 Üniversite-Kamu-STK-Özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi adına toplantılar Üniversite-sanayi işbirliğinin yetersiz oluşu ve üretimde yüksek GTH İM, BST İM, 20.000 Aralık düzenlenmesi teknolojili ürünlerin payının düşük olması KT İM, BBB, ÜNİ, Üretici Örgütleri 24 Sertifikalı personel yetiştirme programlarının yaygınlaştırılması Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi İŞKUR 500.000 Aralık ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği 25 İstihdam garantili kurs, iş başı eğitim programları, meslek edindirme kursları ile Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi İŞKUR 40.000.000 Aralık ihtiyaca yönelik personel yetiştirilmesi ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği 26 İl genelinde yatırım alanı olarak değerlendirilme potansiyeli olan arazilerin Yatırım alanı olarak değerlendirilme potansiyeli olan arazi BBB 50.000 Aralık belirlenmesine yönelik veri tabanı oluşturması envanterinin yatırımcıya hızlı şekilde sunulamaması 27 Yatırımcılar için yatırım aşamasında almak zorunda oldukları izin, ruhsatlar İzin ve ruhsat süreçlerinin uzun sürmesi, Yatırımcıların yatırım GMKA 0 Ağustos hakkında bilgilendirici dokümanların hazırlanması yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği 28 Firmaların Ar-Ge ve inovasyon finansmanına erişim konusunda bilgilendirilmesi Üniversite-sanayi işbirliğinin yetersiz oluşu ve üretimde yüksek GMKA, BST İM, 15.000 Haziran teknolojili ürünlerin payının düşük olması BSO, ÜNİ 29 Kamu, üniversite ve sanayi işbirliği kurulunun belirli aralıklar ile firma ziyaretleri Üniversite-sanayi işbirliğinin yetersiz oluşu ve üretimde yüksek BST İM, BSO, 10.000 Aralık düzenleyerek üniversite – sanayi diyaloğunun güçlendirilmesi teknolojili ürünlerin payının düşük olması ÜNİ, GMKA, KOSGEB 30 Girişimcilerin iş kurma ve finansmana erişim konusunda bilinçlendirilmesini Teknik ve mali desteklerden yararlanma oranının düşük olması / BSO, Ticaret 100.000 Aralık sağlayacak organizasyonların düzenlenmesi Girişimcilik kapasitesinin ve niteliğinin düşük olması Odaları, BST İM, KOSGEB 31 Girişimci sayısının artırılması amacıyla başarı örneklerinin yer alacağı toplantılar Girişimcilik kapasitesinin ve niteliğinin düşük olması BSO, GMKA 10.000 Haziran düzenlenmesi 32 Girişimciler ve melek yatırımcıların bir araya geleceği organizasyonların Girişimcilik kapasitesinin ve niteliğinin düşük olması BSO, GMKA 30.000 Mayıs düzenlenmesi 33 Sektörel bilgilerin yer aldığı online platformların kurulması ve iş kurma Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması, Yatırımcıların GMKA, BSO 0 Aralık

süreçleriyle ilgili rehberlerin hazırlanması yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği 34 Mevcut sanayi yatırımlarının NACE numaralarına göre sınıflandırılarak ara mal Firmalar arası iletişim eksikliği sebebiyle birlikte hareket etme GMKA 0 Haziran üreten ve bu malı kullanan işletmeler arasında iletişimi sağlayacak online kültürünün olmaması veritabanının oluşturulması 35 Her ölçekte firmanın bir araya gelmesini sağlayacak sektörel toplantıların Firmalar arası iletişim eksikliği sebebiyle birlikte hareket etme BSO 20.000 Ağustos gerçekleştirilmesi kültürünün olmaması 36 İzin ve ruhsat veren kurumlarda çalışan kurum personelinin, danışmanlık hizmeti İzin ve ruhsat süreçlerinin uzun sürmesi GMKA 5.000 Aralık veren firmaların yatırım süreçleri ve özel sektör bakış açısı konularında eğitime tabi tutulması 37 Ara eleman yetiştirmeye yönelik düzenlenen eğitim programları sayısının ve Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi BSO 100.000 Aralık niteliğinin artırılması ve yeni eğitim merkezinin Balıkesir OSB içinde hayata ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği geçirilmesi için ön çalışmalar yapılması 38 Meslek liseleri ve meslek yüksekokulları ile işletmeler arasında iletişimin Yatırımcıların yatırım yaptıkları konu hakkında yeterli teknik bilgi ME İM, ÜNİ 0 Aralık güçlendirilerek uygulamalı staj programlarının düzenlenmesi ve kapasiteye sahip olmamaları, yetişmiş personel eksikliği 39 Teşvikler ile ilgili bilgilendirici doküman, bilgi notu ve broşürlerin hazırlanması, Teknik ve mali desteklerden yararlanma oranının düşük olması GMKA 2.000 Mart basılması ve bu iş için tasarlanmış bir internet sitesine konulması 40 Hibe mekanizmasının yanı sıra faiz ve faizsiz kredi desteği olanaklarının Teknik ve mali desteklerden yararlanma oranının düşük olması KB, GMKA, 0 Aralık artırılmasına yönelik çalışmalar yapılması KOSGEB 41 Destek sağlayan kurumların, desteklerden faydalanabilecek ve danışmanlık hizmeti Teknik ve mali desteklerden yararlanma oranının düşük olması BSO, BST İM, 10.000 Mayıs veren firmaların buluşmasını sağlayacak etkinliklerin düzenlenmesi GMKA 42 OSB’lerdeki alt yapıların iyileştirilmesi için gerekli çalışmaların yürütülmesi ve bu Yatırıma uygun alanlarda altyapının yeterince gelişmemiş olması BST İM, OSB’ler 5.000.000 Aralık konuda OSB’lerin finansmana erişim olanaklarının iyileştirilmesi 43 Yerli sanayinin üretim kapasitesinin ve teknoloji yoğunluğunun artırılması için, Teknolojide, makine ve ekipman imalatında dışa bağımlılık, yedek BST İM, GMKA, 0 Aralık Belediye ve Kamu Kurumlarının ihalelerinin yerli malı açısından takip edilmesi, parça maliyeti BSO, BBB yerli üreten firmaların ihaleye girmesinin teşvik edilmesi ve ihaleyi yapan idarelerin “Yerli Malı” tebliği konusunda bilgilendirilmesi 44 Firmalara dış ticaret ağları kurma ve pazar araştırması konularında eğitim Firmaların ihracat kapasitesinin düşük olması BSO, Ticaret 10.000 Aralık desteğinin sağlanması Odaları 45 İlçelerin turizm potansiyeline uygun şekilde çevre düzenlemeleri ve peyzaj Turizm sektöründe rekabetçi illere kıyasla altyapı çalışmalarının BBB, Belediyeler 10.000.000 Aralık çalışmalarının gerçekleştirilmesi yetersiz olması 46 Kent müzesinin geliştirilmesi Turizm sektöründe rekabetçi illere kıyasla altyapı çalışmalarının KT İM, BBB 500.000 Aralık yetersiz olması 47 Turizm Master Planı ile ilçelere özel misyon belirlenmesi, yatırım ortamı tanıtımı Turizm potansiyelinin bütüncül yaklaşımla tanıtılmaması, turizm GMKA 175.000 Aralık yapılırken belirlenen misyonlar doğrultusunda ilerlenmesi tanıtım faaliyetlerinin yetersiz kalması 48 Tarihi yapılar ile ilgili envanter çalışmalarının yapılması Potansiyeli yüksek turizm varlıklarının turizme kazandırılamamış KT İM, BBB 10.000 Aralık olması 49 Termal Turizm Merkezi ilan edilen alanlardan birinin seçilip yönelik alt ölçekli Yatırıma uygun arazi stoğunun oluşturulması için yeterli planlama BBB 200.000 Aralık planlama çalışmalarının yapılması çalışmalarının yapılmamış olması 50 Yat turizmi ile ilgili projelerin alt yapı projelerinin gerçekleştirilmesi Gelir seviyesi yüksek kesime hitap eden yat turizminin yeterince KT İM, BBB 1.000.000 Aralık gelişmemiş olması 51 Mavi bayraklı plaj sayılarının artırılması Turizm sektöründe rekabetçi illere kıyasla altyapı çalışmalarının KT İM, BBB 50.000 Aralık

yetersiz olması 52 Dalış, sörf, yelken gibi su sporu etkinliklerinin düzenlenmesi için çalışmalar Turizm sektöründe rekabetçi illere kıyasla altyapı çalışmalarının KT İM, BBB 10.000 Eylül yapılması yetersiz olması / Potansiyeli yüksek turizm varlıklarının turizme kazandırılamamış olması 53 Balıkesir Koca Seyit Havalimanı’nın etkinliğinin artırılması için görüş verilmesi Turizm sektöründe rekabetçi illere kıyasla altyapı çalışmalarının KT İM 0 Aralık yetersiz olması 54 Belirlenmiş ruhsat bazlı sahalarda jeolojik etüt ve sondaj çalışmalarının yapılması Teknolojik yetersizlik, Ar-Ge çalışmalarının yetersizliği, envanter MTA 35.000.000 Aralık ve strateji eksikliği nedeniyle var olan maden potansiyelinin etkin ve verimli değerlendirilememesi 55 Yerli ekipman kullanımının artırılmasına yönelik etkin bir teşvik stratejisinin Teknolojide, makine ve ekipman imalatında dışa bağımlılık, yedek GMKA 0 Haziran oluşturulması hakkında ilgili kurumlara görüş bildirilmesi parça maliyeti 56 Yenilenebilir enerji eğitim birimlerinin geliştirilmesi Teknolojide, makine ve ekipman imalatında dışa bağımlılık, yedek ÜNİ 2.000.000 Aralık parça maliyeti / Bakım ve onarım bilen teknik eleman yetersizliği / İlin yenilenebilir enerjiye yönelik makine, ekipman üretimi ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı konusunda yavaş gelişme göstermesi ve yenilenebilir enerji kapasitesinin yeterince kullanılmaması 57 Orta ve uzun vadede Balıkesir’in ve çevre illerin enerji ihtiyacının tespit edilmesi Trafo kapasitelerinin ve trafo merkezi sayılarının düşük olması TEİAŞ 1.000.000 Aralık ve trafolara yönelik yeni yatırımlar yapılması 58 Mevcut trafo kapasitelerinin incelenmesi, kısa ve orta vadede doluluk oranlarının Trafo kapasitelerinin ve trafo merkezi sayılarının düşük olması TEİAŞ 0 Aralık yer aldığı güncel veri tabanlarının oluşturulması 59 Trafo merkezi sayılarının artırılması için görüş bildirilmesi Trafo kapasitelerinin ve trafo merkezi sayılarının düşük olması GMKA 0 Temmuz 60 Yenilenebilir enerjiye yönelik nakliye firmalarının bu sektöre yönelik hizmetler İlin yenilenebilir enerjiye yönelik makine, ekipman üretimi ve GMKA 0 Aralık geliştirmesi için bilgilendirilmesi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı konusunda yavaş gelişme göstermesi ve yenilenebilir enerji kapasitesinin yeterince kullanılmaması 61 Yeni yatırım fikri olan işletmelerin tespit edilerek bu işletmelerle düzenli yüz yüze Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması GMKA 5.000 Aralık görüşmeler yapılması ve yatırım kararlarını şekillendirirken Balıkesir’i de değerlendirmelerinin sağlanması 62 Ulusal ve uluslararası fuarlara katılım gerçekleştirilerek Balıkesir’in yatırımcılara Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması GMKA, KT İM, 200.000 Aralık sunduğu avantajların tanıtımının yapılması BSO, Ticaret Odaları, Belediyeler 63 Alt sektörlere yönelik düzenlenen kongre ve sempozyumlara katılım sağlanarak Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması GMKA, KT İM, 30.000 Aralık yatırım ortamının tanıtımının gerçekleştirilmesi BSO, Ticaret Odaları, Belediyeler 64 Yatırım ortamını ve olanaklarını tanıtıcı yatırım rehberlerinin yatırımcılara Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması GMKA 0 Aralık ulaştırılması 65 Invest in Balıkesir sitesinin sürekli olarak geliştirilmesi ve etkin tanıtımının Balıkesir yatırım ortamının etkin tanıtılmaması GMKA 0 Aralık yapılması

Kısaltmalar: Güney Marmara Kalkınma Ajansı (GMKA), Balıkesir Valiliği (BV), Balıkesir Büyükşehir Belediyesi (BBB), Balıkesir Sanayi Odası (BSO), Balıkesir Üniversitesi ve Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi (ÜNİ), Balıkesir Ticaret Borsası (BTB), Kalkınma Bakanlığı (KB), Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü (GTH İM), Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü (BST İM), İl Kültür Turizm Müdürlüğü (KT İM), Milli Eğitim İl Müdürlüğü (ME İM), Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK), Maden Tetkik ve Arama (MTA), Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi (KOSGEB), Türkiye Elektrik İletim (TEİAŞ), Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), Organize Sanayi Bölgeleri (OSB)