Biologie II: Biodiversiteit En Evolutie
Biodiversiteit van Gewervelden
Les 9 – Lepidosauromorpha
Prof. Dr. Dominique Adriaens 2e Bachelor Biologie Vakgroep Biologie
Synapsida Mammalia
Parareptilia †
Ichthyopterygia †
Placodontia † Nothosauria † Plesiosauria † Rhynchocephalia Squamata
Testudines
Crocodylomorpha
Pterosauria †
Dinosauria
Les 9 2/33
1 Sauropsida - Lepidosauria RHYNCHOCEPHALIA
Les 9 3/33
Sphenodontida diapside schedel
onderbroken onderste temporale brug
pineale opening
Les 9 4/33
2 Sphenodontida – brughagedissen • Kenmerken – primitieve hagedisachtige • akinetische schedel – onderste temporale brug • derde oog – diapside schedel
Les 9 5/33
Sphenodontida – brughagedissen • 2 species – Sphenodon punctatus – Sphenodon guntheri
Nieuw Zeeland
Les 9 6/33
3 Sauropsida - Lepidosauria SQUAMATA
Les 9 7/33
Squamata – bouwplan • Lichaamsbouw – lichaamsverlenging • onafhankelijk ontstaan – poten • 4, 2, 0 • “squamae” of hoornschubben – soms verlengd tot stekels – soms osteodermen
Les 9 8/33
4 Squamata – bouwplan • Schedel – diapsied – kinetisch • intracraniaal gewricht – niet bij slangen • streptostylie – quadratum beweeglijk • mobiel verhemelte beenderen – Serpentes
Les 9 9/33
Squamata – bouwplan • Tanden – homodont/heterodont • giftanden
praemaxillare
maxillare pterygoid dentale
maxillare
dentale
Les 9 10/33
5 Squamata – bouwplan • Hyobranchiaal apparaat • ophanging tong • beweging tong – kleverig - stijf – protrusie – projectie
Les 9 11/33
Squamata – bouwplan • Reproductie – ovipaar • amnioot ei • dunne (lederachtige) kalkschaal – vivipaar • placentaal
Les 9 12/33
6 Squamata
Les 9 13/33
Sauropsida - Squamata HAGEDISACHTIGEN
Les 9 14/33
7 Sauria - hagedisachtigen • Lichaamsgrootte – grootste • komodovaraan – 3 m, 130 kg, 37 km/h – kleinste • dwerggekko (16 mm) • dwergkameleons (16 mm)
Les 9 15/33
Sauria - hagedisachtigen • Locomotie – quadrupedaal rennen – quadrupedaal ‘kleven’ – bipedaal rennen – apodaal glijden/graven – zweven
Les 9 16/33
8 Sauria - hagedisachtigen • Belgische fauna – Lacertidae • Zootoca vivipara – levendbarende hagedis • Lacerta agilis – zandhagedis • Podarcis muralis – muurhagedis – Anguidae • Anguis fragilis - hazelworm
Les 9 17/33
Sauria - hagedisachtigen Bron: Waarnemingen.be Levendbarende hagedis Hazelworm
Zandhagedis Muurhagedis
Les 9 18/33
9 Sauropsida - Squamata SERPENTES
Les 9 19/33
Serpentes - bouwplan • Locomotie – via undulaties • groot aantal wervels – tot 10 m lang (netpython) ! • verlenging romp
Les 9 20/33
10 Serpentes - bouwplan
• Locomotie ilium femur – pootloos • rudiment bij boa’s – toch klimmen
ischium+pubis spoor
Les 9 21/33
Serpentes - bouwplan • Voedselopname – wurgslang • véél tanden • uiterst kinetische schedel – ‘pterygoid walk’ • zeer krachtige lichaamsspieren
quadratum maxillare
pterygoid
Les 9 22/33
11 Serpentes – pterygoid walk
Les 9 23/33
Serpentes - Dasypeltis
Les 9 24/33
12 Serpentes - bouwplan • Voedselopname – van macrostomate wurgslangen tot gifslangen
Les 9 25/33
Serpentes - bouwplan • Voedselopname quadratum – gifslang • minder tanden • gifapparaat maxillare – giftanden – gifklier • uiterst kinetische schedel – stangensysteem pterygoid
Les 9 26/33
13 Serpentes - slangen • Belgische fauna – Colubridae • Natrix natrix – ringslang • Coronella austriaca – gladde slang – Viperidae • Vipera berus - adder
Les 9 27/33
Sauropsida - Squamata AMPHISBAENIA
Les 9 28/33
14 Amphisbaenia - wormhagedissen • Kenmerken – aangepast aan graven • secundair pootloos – uitz. Bipes • lichaam verlengd • graven met kop – zéér stevige schedel – kleine ogen
Les 9 29/33
Sauropsida - Lepidosauromorpha SAUROPTERYGIA
Les 9 30/33
15 Synapsida Mammalia
Parareptilia †
Ichthyopterygia †
Placodontia † Nothosauria † Plesiosauria † Rhynchocephalia Squamata
Testudines
Crocodylomorpha
Pterosauria †
Dinosauria
Les 9 31/33
Placodontia placodonte tanden
osteodermen gastralia
bovenste temporaal venster
CYAMODONTOIDEA PLACODONTOIDEA Les 9 32/33
16 Plesiosauria appendiculaire zwemmers hyperfalangie (tot 15 m lang)
gastralia forse pectorale gordel
forse pelvische gordel lange (stijve) nek
PLIOSAUROIDEA Albertonectes
PLESIOSAUROIDEA Les 9 33/33
17