ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 7, No. 3, 2014 www.ers.edu.pl
ORIGINAL ARTICLE ARTYKUŁ ZERO UNITARIZATION METHOD AND ITS APPLICATION IN RANKING RESEARCH IN AGRICULTURE
METODA UNITARYZACJI ZEROWANEJ I JEJ ZASTOSOWANIE W BADANIACH RANKINGOWYCH ROLNICTWA
Karol Kukuła, Danuta Bogocz The University of Agriculture in Cracow / Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
Summary: The paper presents the analysis of technical Streszczenie: W pracy podjęto próbę oceny stanu technicz- equipment of Polish agriculture in spatial aspect. The in- nego wyposażenia polskiego rolnictwa w ujęciu przestrzen- vestigation was carried out on voivodeship level with the nym. Analizę przeprowadzono w układzie terytorialnym application of classical and fuzzy methods of linear order- województw z wykorzystaniem klasycznych i nieklasycz- ing and classi ication of objects. The research was based on nych metod porządkowania i klasy ikacji obiektów. Badania the data from Agricultural Census conducted in 2010 and oparto na danych z Powszechnego Spisu Rolnego przepro- on the data from the Central Of ice of Geodesy and Cartog- wadzonego w 2010 roku oraz z Głównego Urzędu Geodezji raphy. As a result of application of the statistical procedures i Kartogra ii. W wyniku otrzymano ranking województw, ranking of voivodeships was obtained and in consequence a w dalszej kolejności podział na trzy grupy o wysokim, the division of voivodeships into three groups of high, mod- średnim oraz niskim poziomie technicznego wyposażenia erate and low level of technical equipment of agriculture. rolnictwa.
Key words: technical equipment of agriculture, complex phe- Słowa kluczowe: wyposażenie techniczne rolnictwa, zjawisko nomenon, ranking, zero unitarization metod, fuzzy sets złożone, ranking, metoda unitaryzacji zerowanej, zbiory rozmyte
Introduction Wstęp
The initial analysis of data related to the spatial Wstępna analiza danych związanych z przestrzen- condition of technical equipment of Polish agricul- nym stanem wyposażenia technicznego rolnictwa ture points to the observation about the relatively polskiego nasuwa spostrzeżenie o stosunkowo du- large regional differentiations in this regard. The żych zróżnicowaniach regionalnych w tym zakresie. purpose of this article is therefore to verify the hy- Celem artykułu jest zatem wery ikacja hipotezy o nie- pothesis of a non-uniform distribution of technical równomiernym rozkładzie technicznego wyposażenia equipment of Polish agriculture in the voivodeships polskiego rolnictwa w układzie terytorialnym woje- territorial system using classical and non-classical wództw z wykorzystaniem klasycznych i nieklasycz- methods for organizing and sharing objects. Data nych metod porządkowania oraz podziału obiektów. taken for this research come from the Agricultural Dane wzięte do badań pochodzą z Powszechnego Spisu Census conducted in 2010 and the Head Of ice of Rolnego przeprowadzonego w 2010 roku oraz z Głów- Geodesy and Cartography. All the information have nego Urzędu Geodezji i Kartogra ii. Wszystkie te infor- been published in publications of CSO, which were macje zostały zamieszczone w publikacjach GUS, które used in the article. wykorzystano w artykule. The technical condition of the equipment of ag- Stan techniczny wyposażenia rolnictwa stanowi riculture is a complex phenomenon. The concept of zjawisko złożone. Pojęcie zjawiska złożonego de i- a complex phenomenon is de ined as follows: a com- niuje się następująco: zjawisko złożone jest abstrak- plex phenomenon is an abstract entity illustrating cyjnym tworem obrazującym stan jakościowy bezpo- the qualitative state, directly unmeasurable of the średnio niemierzalny rzeczywistych obiektów opisy- real objects, described by a number greater than one wany przez pewną liczbę większą od jeden zmien- of variables called diagnostic variables (Kukuła 2000 nych zwanych zmiennymi diagnostycznymi (Kukuła s. 17-18). In the study presented in the article the 2000, s. 17-18). W badaniu prezentowanym w arty- ranking of voivodeships according to the level of kule zbudowano ranking województw ze względu na
Address for correspondence: prof. dr hab. Karol Kukuła, dr Danuta Bogocz, University of Agriculture in Cracow, Faculty of Agriculture and Economics, Mickiewicza Avenue 21, 31-120 Kraków, Poland; phone: +48 12 662 43 81; e-mail: [email protected]; Full text PDF: www.ers.edu.pl; Open-access article. Copyright © Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; Indexation: Index Copernicus Journal Master List ICV 2013: 6.48; Polish Ministry of Science and Higher Education 2013: 4 points.
5 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Zero unitarization method... Metoda unitaryzacji zerowanej... a complex phenomenon, which is the technical equip- poziom zjawiska złożonego, którym jest techniczne ment of Polish agriculture has been presented. While wyposażenie polskiego rolnictwa. Przy normowaniu conducting normalization of variables, the method zmiennych posłużono się metodą unitaryzacji zero- used was zero unitarisation method (ZUM). Using wanej (MUZ). Wykorzystując dane liczbowe zawarte the igures included in the ranking, the voivodeships w rankingu dokonano podziału województw na 3 were divided into 3 groups1: grupy1: • Group I - voivodeships with a high level of • Grupa I - województwa o wysokim poziomie technical equipment in agriculture technicznego wyposażenia rolnictwa • Group II - voivodeships with an average level • Grupa II - województwa o średnim poziomie of technical equipment in agriculture technicznego wyposażenia rolnictwa • Group III – voivodeships with low level of tech- • Grupa III - województwa o niskim poziomie nical equipment in agriculture. technicznego wyposażenia rolnictwa. In order to provide a more comprehensive picture W celu przedstawienia pełniejszego obrazu ba- of the studied phenomenon, a construction of the danego zjawiska, dokonano budowy rankingu, oraz ranking was performed, and the distribution of lin- podziału liniowego obiektów, a w dalszej kolejności ear objects was conducted, followed by the division podziału zbioru obiektów, przy zastosowaniu teorii of a set of objects using the fuzzy set theory. zbiorów rozmytych.
Research method Metoda badawcza
The level of a complex phenomenon is consid- Poziom zjawiska złożonego rozpatruje się w r ered in r objects: W1, W2, ..., Wr. Each of the objects obiektach: W1, W2, …,Wr. Każdy z obiektów jest opisa- is described by n diagnostic variables. The gathered ny przez n zmiennych diagnostycznych. Zgromadzo- information about diagnostic variables form a two- ne informacje o zmiennych diagnostycznych tworzą dimensional matrix of the following form: macierz dwuwymiarową o postaci:
(1)
Where xij represents the value of the variable X1 gdzie xij oznacza wartość zmiennej Xj w obiekcie in the object Wi. Wi. Each object is characterized by vector of diagnos- Każdy obiekt charakteryzuje wektor zmiennych tic variables: diagnostycznych:
(2)
To assess the degree of variability of diagnostic Dla oceny stopnia zmienności cech diagnostycz- features, ratios in the form of quotient of the extreme nych zastosowano współczynniki w postaci ilorazu skrajnych wartości każdej zmiennej X , który de iniu- values of each variable Xj, were applied, which are de- j ined as follows (Kukuła 2000 s. 49-50): je się następująco (Kukuła 2000, s. 49-50):
(3)
Meter values (3) satisfy the inequality: Wartości miernika (3) spełniają nierówność: We propose to adopt to a set of diagnostic vari- Proponujemy przyjmować do zbioru zmiennych ables each variable which satis ies the condition: diagnostycznych każdą zmienną spełniającą warunek:
(4)
According to the method of zero unitarisation W metodzie unitaryzacji zerowanej występuje there is a constant reference point, which is the range stały punkt odniesienia, którym jest rozstęp zmien- of the normalized variable: 1 nej normowanej:
1 The results of the division of voivodeships according to the linear method 1 Wyniki podziału województw metodą liniową zaczerpnięto z artykułu derived from the author’s article previously published in (Kukuła 2014). autora wcześniej opublikowanego w (Kukuła 2014).
6 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Zero unitarization method... Metoda unitaryzacji zerowanej...
(5)
Normalization of feature is performed as Normowanie cechy dokonuje się w sposób nastę- follows: pujący:
(6)
where . Furthermore: gdzie . przy czym. Ponadto:
and (7) oraz (7)
Normalization of feature XjD is performed with Normowanie cechy XjD dokonuje się przy po- the use of the following formula: mocy wzoru:
, (8)
Also in this case the normalized variables belong Również i w tym przypadku zmienne unormowa- to the range [0,1]. In addition: ne należą do przedziału [0,1]. Ponadto:
and (9) and (9)
It is worth noting that the diagnostic variables Warto dodać, że zmienne diagnostyczne zarówno that are both stimulants and destimulants are sub- będące stymulantami jak i destymulantami są pod- jected to a linear transformation according to ZUM dawane w MUZ przekształceniom liniowym (zob. (see. Kukuła 2000, p. 153). Normalized diagnostic Kukuła 2000, s. 153). Unormowane zmienne diagno-
(10)
variables form the following a matrix through ZUM: styczne za pomocą MUZ tworzą macierz: Thus, the matrix (X) with dimensions (rxn) cross- Zatem macierz (X) o wymiarach (rxn) przechodzi es through the matrix Z with the same dimensions. w macierz Z o tych samych wymiarach. Each object is described by the vector of normalized Każdy obiekt jest opisany wektorem unormowa- features: nych cech: In order o obtain from a number of normalized Aby otrzymać z wielu unormowanych cech jed-
(11) features an assessment characterizing a given object ną ocenę charakteryzującą obiekt należy zsumować all the variables normalized variables ought to be wszystkie zmienne unormowane dla każdego obiek- summed up for each object: tu:
(12)
7 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Zero unitarization method... Metoda unitaryzacji zerowanej...
Assessment of the variable which characterizes Ocenę zmiennej charakteryzującej i-ty obiekt, na- the i-th object will be called a synthetic variable Qi: zywać będziemy zmienną syntetyczną Qi:
(13)
Synthetic variable obtained through the formula Zmienna syntetyczna otrzymana za pomocą wzoru (13) assumes values in the range [0,1]. Where: (13) przyjmuje wartości z przedziału [0,1]. Przy czym:
and (14) oraz (14)
In our case, with the number of objects studied W naszym przypadku przy badanej liczbie obiek- (r=16) it seems reasonable to divide them into 3 groups. tów (r=16) sensownym wydaje się podział na 3 grupy.
For this purpose, we must designate a range of the W tym celu wyznaczyć należy rozstęp zmiennej Qi: variable Qi: (15)
Subsequently, we ought to calculate the value of W dalszej kolejności wylicza się wartość parame- the parameter of division – k: tru podziału – k:
(16)
The parameter k is used to divide the entire set of Parametr k wykorzystuje się do podziału całego objects into groups: zbioru obiektów na grupy: Group I with the highest level of development of Grupa I o najwyższym poziomie rozwoju zjawiska a complex phenomenon złożonego
Group II with the average level of development of Grupa II o przeciętnym poziomie rozwoju zjawi- a complex phenomenon ska złożonego
Group III with the low level of development of Grupa III o niskim poziomie rozwoju zjawiska zło- a complex phenomenon żonego
Please note, that within Group III lower border of Zauważmy, że w grupie III dolna granica przedzia- the range of the variable is: łu zmiennej to: (17)
Object classi ication procedure presented here is Przedstawiona tu procedura klasy ikacji obiektów based on the classical form of the quanti iable func- bazuje na klasycznej postaci funkcji wartościującej. tion. In the second variant of the division a fuzzy W drugim wariancie podziału przyjęto rozmytą po- form of the quanti iable was adopted. stać funkcji wartościującej. The starting point of the fuzzy construction evalu- Punktem wyjścia do konstrukcji rozmytej funkcji ative functions - membership function - is the value wartościującej – funkcji przynależności – jest war- of the variable qi. tość zmiennej qi.
8 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Zero unitarization method... Metoda unitaryzacji zerowanej...
Assuming the following markings: Przyjmując oznaczenia:
c01 - upper threshold value, c01 – górna wartość progowa, c02 - lower threshold value, c02 – dolna wartość progowa, Fuzzy evaluating function can be expressed in the Rozmytą funkcję wartościującą można zapisać following way: w sposób następujący:
(18)
As it is visible, the fuzzy evaluative function is ob- Jak widać, rozmytą funkcję wartościującą otrzymu- tained in the way of the linear transformation of the jemy na drodze liniowego przekształcenia zmiennej qi. variable qi. This is illustrated in Figure 1 shown below. Zilustrowano to na rys1 przedstawionym poniżej.
Figure 1. Course of variability of the fuzzy evaluative function Rysunek 1. Przebieg zmienności rozmytej funkcji wartościującej
There remains the problem of threshold values. Pozostaje problem wartości progowych. Tu war- Here, these values have been determined in the con- tości te zostały ustalone w kontekście maksymalnej text of the maximum possible to be obtained value of możliwej do uzyskania wartości zmiennej qi, tj. liczby the variable qi, ie. Number of diagnostic variables - n, zmiennych diagnostycznych – n, tj. w szczególności: . . ie. And in particular: c01 = 35% n and c02 = 50% × n. c01 = 35% n oraz c02 = 50% × n.
Selected diagnostic variables Wybrane zmienne diagnostyczne
This is the list of diagnostic variables describing A oto wykaz zmiennych diagnostycznych opisu- currently analyzed complex phenomenon (the condi- jących badane zjawisko złożone (stan wyposażenia tion of technical equipment used in agriculture) technicznego rolnictwa): X1 - powierzchnia UR* przypadająca na 1 ciągnik, X1 - AL* area per 1 tractor 2* ⃰2 X - AL area per 1 lorry used in agriculture, X2 - powierzchnia UR przypadająca na 1 samochód 2 ciężarowy wykorzystywany w rolnictwie, X3 - number of grain combine harvesters per 1000 ha (~3,86 square miles) of arable land, X3 - liczba kombajnów zbożowych przypadająca na 1000 ha gruntów ornych, X4 - number of beetroot combine harvesters per 1000 ha (~3,86 square miles) of arable land, X4 - liczba kombajnów buraczanych przypadająca na 1000 ha gruntów ornych, X5 - number of potato combine harvesters per 1000 ha (~3,86 square miles) of arable land, X5 - liczba kombajnów ziemniaczanych przypada- jąca na 1000 ha gruntów ornych, X6- number of orchard sprayers per 1000 ha (~3,86 square miles) of orchard area, X6- liczba opryskiwaczy sadowych przypadająca na 1000 ha powierzchni sadów, X7 - number of fertilizer and calcium spreaders ⃰ per 1000 ha (~3,86 square miles) of AL , X7 - liczba rozsiewaczy nawozów i wapna przypa- dająca na 1000 ha UR,⃰ X8 - number of silos - combine harvesters per ⃰ 1000 ha (~3,86 square miles) of AL , X8 - liczba silosów – kombajnów przypadająca na 1000 ha UR,⃰ X9 - number of ield sprayers per 1000 ha (~3,86 ⃰ square miles) of AL . X9 - liczba opryskiwaczy polowych przypadająca na 1000 ha UR.⃰
* 2 ⃰ AL-agricultural lands reduced by built-up lands, ponds, and ditches. UR=Użytki rolne pomniejszone o grunty zabudowane oraz pod stawami i rowami.
9 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Zero unitarization method... Metoda unitaryzacji zerowanej...
When comparing the quotients of extreme val- Porównując ilorazy skrajnych wartości poszczegól- ues of this variables it was claimed that all variables nych zmiennych stwierdzono, że wszystkie zmienne meet the demand expressed by inequality: I(Xj)>2, spełniają postulat wyrażony nierównością: I(Xj)>2,
(j=1,…,9). The variable X4 shows the greatest spatial (j=1,…,9). Największe zróżnicowanie przestrzenne wy- diversity, that is number of beetroot combine har- kazuje zmienna X4, tj. liczba kombajnów buraczanych vesters per 1000 ha (~3,86 square miles) of arable przypadająca na 1000 ha gruntów ornych. W przypad- land. In this case the quotient of extreme values ex- ku tym iloraz skrajnych wartości przekracza liczbę 62. ceeds number 62. This situation can be explained by Sytuację tę wyjaśnia bardzo zróżnicowana wielkość po- very diversi ied size of sugar beet cultivation areas wierzchni upraw buraka cukrowego w poszczególnych in particular voivodeships, which is also related to województwach, co jest również związane z jakością ground quality within these spatial objects. In other gleb w tych obiektach przestrzennych. W pozostałych cases this gauge stays within the range (2,12). Rela- przypadkach miernik ten utrzymuje się w przedziale tively the lowest diversi ication between spatial ob- (2,12). Stosunkowo najniższe zróżnicowanie między jects was observed in the variable X3, that is number obiektami przestrzennymi odnotowano dla zmiennej of grain combine harvesters per 1000 ha (~3,86 X3, tj liczby kombajnów zbożowych przypadająca na square miles) of arable land [I(X3) = 2,30]. This case 1000 ha gruntów ornych [I(X3) = 2,30]. Przypadek ten points out the character of Polish agriculture, charac- podkreśla specy ikę polskiego rolnictwa, charakteryzu- terized by prevailing grain cultivation. jącą się zbożową dominantą upraw.
Research results – classical approach Wyniki badań – ujęcie klasyczne
The selected diagnostic variables {X1,…, X9} were Wyselekcjonowane zmienne diagnostyczne {X1,…, subjected to normalisation process by the use of zero X9} poddano procesowi normowania z wykorzy- unitarisation method. The variables {X X } D were staniem MUZ. Zmienne {X X } D unormowano 1, 2 1, 2 normalised by the use of the model (8), while the stosując wzór (8), zaś zmienne {X3,…, X9} S trans- variables {X3,…, X9} S were transformed by the use formowano przy pomocy formuły (6). Ranking wo- of the formula (6). Voivodeships ranking considering jewództw ze względu na stopień umaszynowienia the number of machines used in Polish agriculture is polskiego rolnictwa przedstawia tab.1. Lepszą orien- demonstrated in Table 1. One can have better spatial tację przestrzenną o usytuowaniu województw na orientation about voivodeship placement on the map mapie Polski można uzyskać sięgając do mapy 1. of Poland if one looks at the map 1.
Table 1. Voivodeships ranking considering the number of pieces of technical equipment for agriculture and their division into groups in 2010 Tabela 1. Ranking województw ze względu na stopień wyposażenia technicznego rolnictwa oraz ich podział na grupy w 2010 roku Position in the Af iliation Voivodeship q Q ranking i i to the group 1 lubelskie 7,073 0,786 2 świętokrzyskie 6,553 0,728 Group I 3 łódzkie 6,407 0,712 (7 voivodeships) 4 kujawsko-pomorskie 5,489 0,610 5 wielkopolskie 5,415 0,602 6 mazowieckie 5,343 0,594 7 podlaskie 5,119 0,569 8 małopolskie 4,519 0,502 Group II 9 opolskie 4,164 0,463 (5 voivodeships) 10 śląskie 4,041 0,449 11 podkarpackie 3,167 0,352 12 dolnośląskie 2,821 0,313 13 pomorskie 2,502 0,278 Group III 14 warmińsko-mazurskie 1,209 0,134 (4 voivodeship) 15 lubuskie 1,156 0,128 16 zachodniopomorskie 0,312 0,035
22,457
Source: Kukuła K., Creation of the voivodeships ranking considering the number of pieces of technical equipment for agriculture in Poland, Wiadomości Statystyczne, No. 7, 2014 Źródło: Kukuła K., Budowa rankingu województw ze względu na poziom wyposażenia technicznego rolnictwa w Polsce, Wiadomości Staty- styczne, nr 7, 2014
10 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Zero unitarization method... Metoda unitaryzacji zerowanej...
Grupa I-Group I Grupa II-Group II Grupa III-Group III
Map 1. Voivodeship groups considering the number of pieces of technical equipment for agriculture in Poland according to census data of 2010 Mapa 1. Grupy województw ze względu na poziom wyposażenia technicznego rolnictwa w Polsce wg danych spisowych z 2010 roku Source: own work based on the data of Central Statistical Of ice (CSO) published in (Kukuła 2014) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS zamieszczone w (Kukuła 2014)
Test results by the use of fuzzy value function Wyniki badań przy zastosowaniu rozmytej funkcji wartościującej Taking fuzzy value function as the base of the divi- sion, the following classi ication of voivodeship con- Przyjmując za podstawę podziału rozmytą funk- sidering number of pieces of technical equipment for cję wartościującą otrzymano następującą klasy ika- agriculture was obtained (map 2). cję województw pod względem poziomu wyposaże- nia technicznego rolnictwa (mapa 2).
Grupa I-Group I Grupa II-Group II Grupa III-Group III
Map 2. Voivodeships groups considering the number of pieces of technical equipment for agriculture in Poland according to census data of 2010 - fuzzy version Mapa 2. Grupy województw ze względu na poziom wyposażenia technicznego rolnictwa w Polsce wg danych spisowych z 2010 roku – wersja rozmyta Source: own work based on the data of Central Statistical Of ice (CSO) and Table 2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS oraz tab. 2
11 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Zero unitarization method... Metoda unitaryzacji zerowanej...
Table 2. The value of fuzzy value function for particular voivodeships Tabela 2. Wartości rozmytej funkcji wartościującej dla poszczególnych województw No. Voivodeship Fuzzy value function 1 lubelskie 1 2 świętokrzyskie 1 3 łódzkie 1 4 kujawsko-pomorskie 1 5 wielkopolskie 1 6 mazowieckie 1 7 podlaskie 1 8 małopolskie 0,680740741 9 opolskie 0,417777778 10 śląskie 0,326666667 11 podkarpackie 0 12 dolnośląskie 0 13 pomorskie 0 14 warmińsko-mazurskie 0 15 lubuskie 0 16 zachodniopomorskie 0 Source: Own work Źródło: Opracowanie własne
It is easy to notice the resemblance of the results in Łatwo zauważyć podobieństwo wyników w po- voivodeships division obtained by two methods. The dziale województw uzyskanego obydwoma meto- voivodeships with relatively high number of machines dami. Nie ulega zmianie skład grupy pierwszej, do used in agriculture belong to the irst group, which does której należą województwa o relatywnie wysokim not change. The differences occur when we compare poziomie umaszynowienia rolnictwa. Różnice wy- Group II with Group III. The number of voivodeship stępują, gdy porównamy grupy II i III. Zmniejsza się groups with mediocre number of pieces of equipment grupa województw o przeciętnym poziomie wypo- for agriculture decreases and is replaced by the group sażenia technicznego rolnictwa na rzecz grupy o ni- with higher number of machines used. 6 voivodeships skim stopniu umaszynowienia. Do tej grupy należy belong to this group, in classical method division this 6 województw, w podziale metodą klasyczną grupę group consisted of 4 voivodeships (lubuskie, zachod- tą tworzyły 4 województwa (lubuskie, zachodniopo- niopomorskie, pomorskie i warmińsko – mazurskie). morskie, pomorskie i warmińsko – mazurskie).
Conclusion Podsumowanie
The conducted research entitles us to reach some Przeprowadzone badania upoważniają do kilku general conclusions. wniosków ogólnej natury. The methods described and used here constitute Opisane i wykorzystane metody stanowią poży- a pro itable instrumentation in creation of com- teczne instrumentarium w budowie rankingu plex phenomenon ranking, including also the ex- zjawisk złożonych w tym również zjawiska bada- amined phenomenon, that is the number of pieces nego tj. poziomu wyposażenia technicznego rol- of technical equipment for agriculture in Poland. nictwa w Polsce. Furnishing Polish agriculture in machines and de- Wyposażenie polskiego rolnictwa w maszyny vices is not the same in all voivodeships. i urządzenia rolnicze nie jest równomiernie roz- There are enormous differences between the łożone w przestrzeni województw. voivodeships that take the irst place in the Istnieją ogromne różnice między wojewódz- ranking and the ones that are at the end of it twami zajmującymi czołowe lokaty w rankingu . a województwem usytuowanym na jego końcu The group with the lowest number of machines . used in agriculture is far behind the others and it Grupa najsłabsza pod względem poziomu uma- might be assumed that the actions to diminish this szynowienia rolnictwa wyraźnie odstaje od pozo- difference constitute a kind of reserve within the stałych i można przyjąć, że działania w kierunku zmniejszenia tej luki stanowią pewną rezerwę
12 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Zero unitarization method... Metoda unitaryzacji zerowanej...
range of productivity and yield of marketable agri- w zakresie poprawy produktywności i towarowo- cultural output improvement of Polish agriculture. ści polskiego rolnictwa. Classical and fuzzy value function generate differ- Klasyczna i rozmyta funkcja wartościująca generu- ent, nevertheless similar divisions - sets of objects ją co prawda różne, niemniej zbliżone podziały – of highest number of machines used for agricul- zbiory obiektów o wysokim stopniu wyposażenia ture overlap, while the group of poor infrastruc- technicznego rolnictwa pokrywają się, zaś grupa ture is more numerous. o słabej infrastrukturze jest bardziej liczna. The current state in diversi ication of tested phe- Istniejący stan w zakresie zróżnicowań badanego nomenon is to some extent in luenced by histori- zjawiska jest pewnej mierze uwarunkowany za- cal events. szłościami historycznymi. Having information about the degree of wear and Dysponowanie informacjami o stopniu zużycia ma- tear of machines and agricultural devices included szyn i urządzeń rolniczych uwzględnionych w bada- in the research at one’s disposal would de initely niu pozwoliłby niewątpliwie doprecyzować uzyskane allow to precise obtained results in spatial layout wyniki w zakresie przestrzennego rozkładu stopnia of number of machines used in Polish agriculture. wyposażenia technicznego polskiego rolnictwa.
References / Literatura:
1. Bogocz D. (2012), Pomiędzy TAK a NIE czyli o rozmytym charakterze pojęć, metod i kategorii, Metody ilo- ściowe w badaniach ekonomicznych, SGGW, Warszawa. 2. Bogocz D. (1995), Przykłady zastosowań rozmytej funkcji wartościującej w badaniach ekonomicznych, Ze- szyty Naukowe SGGW, Warszawa. 3. Borys T. (1978), Metody unormowania cech w statystycznych badaniach porównawczych, Przegląd Staty- styczny, z. 2. 4. Hellwig Z. (1968), Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwali ikowanych kadr, Przegląd Statystyczny, z. 4. 5. Kukuła K. (1994), O pewnej metodzie relatywizacji cech diagnostycznych z preferowaniem wartości ponad- przeciętnych, Przegląd Statystyczny, z. 2. 6. Kukuła K. (1996), Problem wykorzystania nominant w wielowymiarowej analizie porównawczej, Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie, Seria: „Ekonomika”, nr 25, Kraków. 7. Kukuła K. (2000), Metoda unitaryzacji zerowanej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 8. Kukuła K. (2014), Budowa rankingu województw ze względu na poziom wyposażenia technicznego rolnic- twa w Polsce, Wiadomości Statystyczne, nr 7. 9. Ostasiewicz W. (1993), Zastosowanie zbiorów rozmytych w ekonomii, PWN, Warszawa. 10. Rószniewicz M. (1998), Zastosowanie teorii zbiorów rozmytych do oceny stopnia akceptacji produktu, Wiadomości Statystyczne, z. 4.
Submitted/ Zgłoszony: July/ lipiec 2014 Accepted/ Zaakceptowany: August/ sierpień 2014
13 ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 7, No. 3, 2014 www.ers.edu.pl
ORIGINAL ARTICLE ARTYKUŁ DETERMINANTS FOR SELECTION OF FIBRE CROPS AND MEDICINAL PLANTS IN THE CROP STRUCTURE OF FARMS
DETERMINANTY WYBORU ROŚLIN WŁÓKNISTYCH I ZIELARSKICH W STRUKTURZE UPRAW GOSPODARSTW ROLNYCH
Grzegorz Spychalski Institute of Natural Fibres and Medicinal Plants / Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich Koszalin University of Technology / Politechnika Koszalińska
Summary: This article presents the results of the studies carried Streszczenie: Artykuł przedstawia wyniki badań przeprowa- out among the farmers from Wielkopolska Province as regards dzonych wśród rolników województwa wielkopolskiego w za- their willingness to cultivate ibre crops and medicinal plants. It kresie ich skłonności do prowadzenia upraw roślin włóknistych describes the role of these plants in the production structure of i zielarskich. Opisano rolę tych roślin w strukturze produkcji farms as well as the economic situation on the lax, hemp, and gospodarstwa rolnego a także sytuację ekonomiczną rynków medicinal plant markets. Then, the major factors for the intro- lnu, konopi i roślin zielarskich. Następnie określono główne duction of these species to production in terms of the Polish agri- czynniki wprowadzania do produkcji tych gatunków w kontek- culture are demonstrated. The summary includes the application ście polskiego rolnictwa. W podsumowaniu znajdują się wnio- conclusions for the economic policy regarding the producers and ski aplikacyjne dla polityki gospodarczej wobec producentów the processors of ibre crops and medicinal plants. surowca i przetwórców roślin włóknistych i zielarskich.
Key words: ibre crops, medicinal plants, farms, determinants Słowa kluczowe: rośliny włókniste, rośliny zielarskie, gospo- darstwa, uwarunkowania
Introduction Wstęp
Agriculture is a special type of economic activity Rolnictwo stanowi szczególny rodzaj działalności go- that is closely related to the environment and pro- spodarczej powiązanej ściśle ze środowiskiem przyrod- vides products strategic for the functioning of socie- niczym i dostarczającej produktów o znaczeniu strate- ty. Land becomes the fundamental production factor, gicznym dla funkcjonowania społeczeństwa. Ziemia staje which, in favourable agro-climatic conditions, gener- się kluczowym czynnikiem produkcji, który w sprzyjają- ates plant products which have nutritional qualities. cych warunkach agroklimatycznych wytwarza surowce They are intended for direct consumption or pro- roślinne o właściwościach odżywczych. Są one przezna- cessed in animal production into high-value proteins. czone do bezpośredniej konsumpcji lub przetwarzane Agriculture does not only produce food but also raw w produkcji zwierzęcej na wysokowartościowe białko. materials for the clothing, construction and pharma- Obok produktów żywnościowych rolnictwo produkuje ceutical industries as well as, increasingly often, for także surowce dla przemysłu odzieżowego, budowla- the renewable energy sector. nego, farmaceutycznego i coraz częściej dla energetyki At the same time, the farm owners play a crucial role odnawialnej. in the shaping of the natural environment by means of Równolegle oprócz funkcji produkcyjnych wła- the preservation of the ecosystems and the restoration ściciele gospodarstw rolnych odgrywają ważną rolę of the degraded resources. The environmental func- w kształtowaniu naturalnego środowiska przyrodni- tions of agriculture increase the value of the active pub- czego, konserwując ekosystemy i rewitalizując zasoby lic goods and improve the quality of life. zdegradowane. Funkcje ekologiczne rolnictwa podno- The modern agriculture ful ils its economic tasks szą wartość aktywnych dóbr publicznych i przyczy- within particular economic conditions, what means niają się do poprawy jakości życia. that the producers aim at the maximisation of their Rolnictwo współczesne realizuje swoje zadania pro its using mainly the ef iciency methods. The posi- gospodarcze w określonych warunkach ekonomicz- nych, co oznacza, że producenci dążą do maksyma-
Address for correspondence: prof. dr hab. inż. Grzegorz Spychalski , Koszalin University of Technology, Wojska Polskiego 71b, 60-630 Poznań, Poland, phone:/fax: (61) 845-58-65, e-mail: [email protected]; Full text PDF: www.ers.edu.pl; Open-access article. Copyright © Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; Indexation: Index Copernicus Journal Master List ICV 2013: 6.48; Polish Ministry of Science and Higher Education 2013: 4 points.
14 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych... tion of agriculture in the food economy chain is weak, lizacji swoich zysków głównie metodami wydajno- and the majority of value added is taken over by the ściowymi. W całym łańcuchu gospodarki żywnościo- processing and commercial sectors. Therefore, the wej pozycja rolnictwa jest słaba i większość z warto- state provides subsidies to the farmers and improves ści dodanej przejmuje sektor przetwórczo-handlowy. their economic effectiveness during the process of W związku z tym to państwo w procesie redystrybu- income redistribution (Czyżewski 2012). cji dochodów przekazuje rolnikom dotacje i popra- The producers search for the optimal relation be- wia ich efektywność ekonomiczną (Czyżewski 2012). tween costs and revenue within the framework of Głównym instrumentem kształtowania opłacalno- the main tool for the shaping of farming pro itabili- ści gospodarki rolnej jest struktura produkcji zależna ty, that is, the production structure, which depends, jednak od warunków klimatyczno-glebowych i czyn- nevertheless, on the soil and climatic conditions as ników rynkowych (możliwości zbytu), w ramach któ- well as market factors (sales opportunity) (Manteuf- rej producenci poszukują optymalnych relacji koszto- fel 1979). Thus, the crop rotation involves industrial wo-przychodowych (Manteuffel 1979). W ten sposób crops, such as lax and hemp, and medicinal plants, w płodozmianie pojawiają się rośliny przemysłowe which provide raw material for textile industry and jak len czy konopie lub rośliny zielarskie dostarczające herbal medicine. Although it is currently slightly for- surowiec dla przetwórstwa włókienniczego i ziołolecz- gotten, the cultivation of ibre crops and medicinal nictwa. Uprawy roślin włóknistych i zielarskich mają plants has a long and rich agricultural tradition in w rolnictwie polskim bogatą i długą tradycję i choć dzi- Poland and still offers an attractive alternative to the siaj nieco zapomniane wciąż pozostają cenną alterna- cultivation of typical grain and oil crops. tywą dla klasycznych upraw zbożowych czy oleistych. On the basis of those premises, the study was Na bazie tych przesłanek przeprowadzono ba- carried out among the farm owners in Wielkopols- danie wśród właścicieli gospodarstw rolnych woje- ka Province as regards their willingness to cultivate wództwa wielkopolskiego dotyczące skłonności do the plants in question and the factors that in luence uprawy tych roślin i czynników, które warunkują ich the introduction of these plants to the crop rotation. wprowadzenie do płodozmianu. Wykorzystano przy The method applied in the study was the diagnostic tym metodę sondażu diagnostycznego, a następnie survey, and the collected primary data was processed wykorzystując pakiet statystyczny Statistica prze- into formalised results using the statistical package tworzono dane pierwotne w rezultaty sformalizowa- Statistica. The aim of the study was to identify the ne. Celem badania była identy ikacja podstawowych basic determinants for selection of these particular determinantów wyboru tych upraw przez polskich crops by the Polish farmers. The study provided an rolników. Przeprowadzone badania służyły do oceny opportunity to assess the willingness of the Polish skłonności polskich gospodarstw rolnych do prowa- farmers to cultivate ibre crops and medicinal plants dzenia upraw zielarskich i włóknistych w kontekście both in historical and modern context. historycznym oraz współczesnym.
Fibre crops and medicinal plants Rośliny włókniste i zielarskie
Fibre crops constitute a group of arable crops that Rośliny włókniste to grupa roślin uprawnych, produce within their organs larger amounts of ibre które wytwarzają w swoich organach większe ilości tissue, which can be separated and converted into tkanki włóknistej, dającej się wyodrębnić i przerobić utility products particularly in the textile, pulp and na produkty użytkowe, przede wszystkim w prze- paper, and construction industries (Jasińska et al.). mysłach odzieżowym, papierniczym i budowlanym The production of cotton, the oldest and most signif- (Jasińska i in.). Najstarsze i najważniejsze włókna ba- icant ibre, dates back approximately to 3000 BC in wełny zaczęto wytwarzać około 3000 lat p.n.e. w In- India. After the plant was adopted for cultivation in diach, a po adaptacji tej rośliny w Ameryce stała się America, it became the core of the textile industry. ona głównym ilarem przemysłu odzieżowego. Flax, which was known since antiquity in Mesopo- Rolę podstawowej rośliny włóknistej w Euro- tamia and Egypt and used both for the production of pie pełnił przez stulecia len znany od Starożytności fabrics and for food purposes in the form of oil, had w Mezopotamii i Egipcie i wykorzystywany zarówno been the basic ibre crop in Europe for hundreds of w produkcji tkanin jak i do celów spożywczych w po- years. Good climatic and soil conditions for the cul- staci oleju. Dobre warunki klimatyczne i glebowe dla tivation of lax in the whole Europe determined the uprawy lnu w całej Europie wpłynęły na rozwój jego expansion of its production with the use of natural produkcji w powiązaniu z roszeniem naturalnym, retting and the development of the lax industry. a także na powstanie przemysłu lniarskiego. Dopie- Only the process of globalisation, the spread of cot- ro procesy globalizacji i upowszechnienie bawełny, ton, and the mass-production of synthetic ibres have a także masowa produkcja włókien syntetycznych za- started the decrease in lax cultivation. Complex and początkowały tendencję spadkową uprawy lnu. Zło- multistage production of lax raw material does not żona i wieloetapowa produkcja surowca lnianego nie
15 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych... withstand the cost competition from the industrial wytrzymuje konkurencji kosztowej z przemysłową mass-production technology for processing cotton i masową technologią przerabiania włókien baweł- ibres and manufacturing synthetic ibres in the pro- nianych i wytwarzania włókien sztucznych w synte- cess of chemical synthesis. Presently, lax ibre is an zie chemicznej. Włókno lniane jest dzisiaj wyrobem exclusive product, which occupies only a small mar- ekskluzywnym zajmującym jedynie niewielką niszę ket niche. The use of this plant for medicinal, ther- rynkową. Szansą na rewitalizację upraw lnu w Euro- apeutic, and nutritional purposes is an opportunity pie jest dzisiaj wykorzystanie tego surowca w celach for revitalisation of lax cultivation in Europe. Then, leczniczych, prozdrowotnych i odżywczych. Wów- the increase in the area of lax cultivation can be ex- czas można oczekiwać wzrostu powierzchni uprawy pected also in Poland, which remains in a group of tej rośliny również w Polsce, która pozostaje w gru- four European countries still maintaining the agri- pie czterech państw europejskich wciąż utrzymują- cultural and processing technology ( igure 1). cych technologię rolniczą i przetwórczą (wykres 1).
60000 54679 50000 40000 30000 20000 11377 10000 2000 500 1000 0
Figure 1. Flax cultivation area in the EU countries in 2010 (J. Mańkowski et al., 2011) Wykres 1. Powierzchnia uprawy lnu w krajach Unii Europejskiej w 2010 r. (J. Mańkowski i in., 2011) Source: Bulletin of Polish Chamber of Flax and Hemp Źródło: Biuletyn Informacyjny Polskiej Izby Lnu i Konopi
In 2012, slightly more lax was planted in Europe W roku 2012 w Europie zasiano nieco więcej lnu than in 2010. The overall area amounts approx. to 80 niż w 2010. Ogólna powierzchnia wyniosła ok. 80 thousand ha, the leading countries being France (60 tys. ha, z czego najwięcej uprawiano we Francji (60 thousand), Belgium (18 thousand), and the Nether- tys.), w Belgii (18 tys.) i w Holandii (2 tys.). Polska lands (2 thousand). Poland remains the fourth pro- pozostaje w Unii Europejskiej czwartym producen- ducer of lax raw material in the EU, but the cultivated tem surowca lnianego, ale powierzchnia upraw spa- area decreased to 200 ha (J. Mańkowski et al. 2012). dła do 200 ha (J. Mańkowski i in. 2012). The other ibre crop in the Polish agriculture is Drugą rośliną włóknistą polskiego rolnictwa są ibre hemp, whose history is even older than that konopie włókniste, których historia jest jeszcze star- of lax, for it was used for medical purposes as ear- sza niż lnu, bowiem już w X wieku p.n.e. wykorzysty- ly as the 10th century BC (Kozłowski 2012). Hemp wano je do celów leczniczych (Kozłowski 2012). Do reached Europe during the Migration Period, and the Europy konopie dotarły podczas wędrówki ludów, expansion of its cultivation was related to the devel- rozwój ich uprawy powiązany był z rozwojem że- opment of sailing. Hemp ibre, which is extremely glarstwa. Włókno konopne cechujące się dużą trwa- durable to high humidity, was used for production of łością w warunkach wysokiej wilgotności służyło do sails, sacks, and ropes (W. Cierpucha et al., 2013). In produkcji żagli, worków oraz powrozów (W. Cierpu- the second half of the 19th century, hemp ibre lost cha i in., 2013). W drugiej połowie XIX wieku włókno its signi icance, for it was replaced by the inferior but konopne straciło swoje znaczenie, gdyż zastępowa- less expensive products made of, e.g., jute. Later, in no je gorszymi lecz tańszymi produktami, np. z juty. the 20th century, drug addiction prevention caused W wieku XX z kolei przeciwdziałanie zjawisku nar- irreversible damage to hemp production and, now- komanii wyrządziło nieodwracalne szkody produkcji adays, also in Poland, this plant can be grown only konopi i współcześnie ta roślina jest uprawiana tyl- after obtaining administrative permission. However, ko na podstawie pozwoleń administracyjnych, także its phytosanitary, agrotechnological, and structur- w Polsce. Jednak jej walory itosanitarne, agrotech- al values attract growing interest from farmers and niczne i strukturalne wpływają na wzrost zaintere- processors. In Europe, hemp is used in the construc- sowania rolników i przetwórców. Konopie w Euro-
16 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych... tion (insulation material) and energy industries. pie są wykorzystywane w przemyśle budowlanym Moreover, it absorbs carbon dioxide, and thus, con- (materiał izolacyjny) i energetycznym. Przyczyniają tributes to the decrease in its emission (J. Pudełko et się również do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla al. 2011). poprzez jego absorpcję (J. Pudełko i in. 2011).
Figure 2. Fibre hemp cultivation area in the EU countries in 2010 (J. Mańkowski et al., 2011) Wykres 2. Powierzchnia upraw konopi włóknistych w krajach Unii Europejskiej w 2010 r. (J. Mańkowski i in., 2011) Source: Bulletin of Polish Chamber of Flax and Hemp. Źródło: Biuletyn Informacyjny Polskiej Izby Lnu i Konopi.
As shown by the igure, ibre hemp covers approx. Jak wynika z wykresu konopie włókniste zajmu- 15 thousand hectares in the structure of crops of the ją kilkanaście tysięcy hektarów w strukturze zasie- European agriculture, and Poland is a part of a group wów rolnictwa europejskiego, a Polska znajduje się of countries that maintain this type of production. In w grupie państw utrzymujących ten rodzaj produk- 2012, hemp was grown in the EU countries on ap- cji. W roku 2012 uprawiano konopie na powierzchni prox. 14 thousand ha, with 400 ha cultivation area in 14 tys. hektarów w krajach Unii Europejskiej, z czego Poland (J. Mańkowski et al. 2012). w Polsce na ok. 400 ha (J. Mańkowski i in. 2012). In the process of the development of civilisation, W procesie rozwoju cywilizacyjnego człowiek od- humans were discovering valuable properties of krywał istotne dla niego cechy roślin zwracając uwa- plants, drawing attention to the fact that apart from gę, że dostarczają one obok składników odżywczych providing nutrition, they also contain other sub- również inne substancje o szczególnym oddziaływa- stances, which have a special in luence on the body. niu na organizm. 2700 lat p.n.e. w cesarstwie chiń- In 2700 BC, a work describing almost 100 species skim powstało dzieło opisujące prawie 100 gatun- of medicinal plants was written in Imperial China ków roślin leczniczych (Kozłowski 2009). Starożytni (Kozłowski 2009). Ancient Greeks, with the father Grecy, z ojcem medycyny Hipokratesem na czele, opi- of medicine, Hippocrates, leading the way, described sywali już bardziej szczegółowo zastosowanie ziół the use of herbs in medicine in greater detail. This w praktyce leczniczej. Rozwinęli ten dział medycyny section of medicine was developed by the Romans, Rzymianie, a następnie zielarstwo i ziołolecznictwo whereas, afterwards, herbal medicine became the stało się domeną zakonów chrześcijańskich, które preserve of Christian monasteries, whose members obok klasycznego zbieractwa rozpoczęły uprawę not only gathered herbs, but also started to cultivate wybranych gatunków roślin leczniczych. Tak naro- the selected species of medicinal plants. As a result, dziła się nowa gałąź rolnictwa związana z hodowlą, a new branch of agriculture, which involves culti- selekcją i agrotechniką wielu gatunków i odmian ro- vation, selection, and agrotechnology of numerous ślin o właściwościach prozdrowotnych. Obecnie spis species and varieties of health-bene icial plants, roślin uznawanych za lecznicze we wszystkich kra- emerged. According to the United Nations, the list of jach świata obejmuje według Organizacji Narodów medicinal plants, which are acknowledged in all the Zjednoczonych ponad 35 tys. gatunków (Kozłowski countries around the world, includes currently over 2009). 35 thousand of species (Kozłowski 2009).
17 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych...
Initially, herbs were mainly gathered from natural Początkowo głównym źródłem pozyskiwania su- stands, but today almost 70 thousand hectares of ar- rowca zielarskiego były stanowiska naturalne i zbierac- able lands in Europe is used for the specialised pro- two, ale współcześnie w Europie blisko 70 tys. hekta- duction of medicinal plants and spices. rów gruntów ornych wykorzystuje się do specjalistycz- In Poland, herbal plantations cover approx. 30 nej produkcji roślin leczniczych czy przyprawowych. thousand hectares, what situates the country among Plantacje zielarskie w Polsce zajmują powierzch- the European leaders, such as France, Germany, and nię ok. 30 tys. hektarów, co plasuje nas w czołówce Spain. About 20 thousand tons from the global pro- europejskiej obok Francji, Niemiec i Hiszpanii. Ze duction of herbal raw material, which is estimated at światowej produkcji surowca zielarskiego szacowa- 500 thousand tons, is produced in Poland. Herb pro- nej na 500 tys. ton rocznie około 20 tys. ton wytwa- cessing is developing as well, not only in terms of the rzane jest w Polsce. Rozwija się również przetwór- usual production of herbal mixtures but also more stwo nie tylko w formie klasycznej produkcji mie- advanced systems for production of plant-based szanek ziołowych, ale w bardziej zaawansowanych medicines or dietary supplements. systemach wytwarzania leków roślinnych czy prepa- As demonstrated in this introduction, ibre crops ratów suplementujących dietę. and herbal plants comprise a group of alternative Jak wynika z tego wprowadzenia rośliny włókni- crops, which facilitate the diversi ication of the ag- ste i zielarskie stanowią grupę alternatywnych upraw ricultural income sources and favourably in luence ułatwiających dywersy ikację źródeł dochodów rolni- the long-term crop rotation. Farms that are oriented czych i korzystnie wpływających na wieloletni płodo- to specialised production can operate on the basis of zmian. Gospodarstwa ukierunkowane na produkcję contract farming and technological cooperation with specjalistyczną mogą te rośliny produkować w wa- the industrial processing companies (W. Józwiak et runkach kontraktacji i współpracy technologicznej al., 2007). What is important is that these raw plant z przedsiębiorstwami przetwórstwa przemysłowego materials are signi icant for the development of nu- (W. Józwiak i in., 2007). Istotne jest znaczenie tych merous sectors of economy and medicine. Further- surowców roślinnych dla rozwoju wielu sektorów go- more, they provide an opportunity for the improve- spodarki i medycyny, a dla polskiego rolnictwa i prze- ment of the competitiveness of the Polish agriculture twórstwa stanowią one szansę podniesienia pozycji and processing in Europe and on the global markets. konkurencyjnej w Europie i na rynkach globalnych.
Methodology and scope of the study Metodyka i zakres badań
The surveyed group consists of the owners of Badana grupa to właściciele gospodarstw rolnych farms located in Wielkopolska Province. The number zlokalizowanych na terenie województwa wielkopol- of farms is 210, and their average size reaches 33.5 skiego. Ich liczebność wynosi 210, wielkość średnia ha ( igure 3). użytków rolnych sięga 33,5 ha (wykres 3).
180
160
140
120
100
80 Liczba gospodarstw 60
40
Liczba gospodarstw / The number of households Liczba gospodarstw / 20
0 0 50 100 150 200
PowierzchniaPowierzchnia użytków u rolnychżytów rolnych / Agricultural (ha) area Figure 3. Farm structure in terms of area (in ha), excluding the largest farms (470 ha) Wykres 3. Struktura gospodarstw pod względem powierzchni użytków rolnych (w ha), bez największego gospodarstwa o powierzchni 470 ha Source: Own Research Źródło: Badania własne
18 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych...
The scale of the agricultural activity of these en- Są to podmioty o wyraźnie większej skali dzia- tities is signi icantly larger than the national average łalności rolniczej niż średnia krajowa (ok. 10 ha), (approx. 10 ha), and the education of farmers who a wykształcenie rolników je prowadzących świadczy run them points to a considerable potential of the o dużym potencjale kapitału intelektualnego. Wśród intellectual capital. 23.8% of the respondents have respondentów aż 23,8% posiada bowiem wyższe a university degree and almost a half of them com- wykształcenie, a blisko połowa to osoby ze średnim pleted education at high-school level ( igure 4). poziomem wykształcenia (wykres 4).
Figure 4. Education structure of surveyed farmers Wykres 4. Struktura wykształcenia badanych rolników Source: Own Research Źródło: Badania własne Almost 2/3 of all the working farmers in Poland Prawie 2/3 ogółu pracujących użytkowników go- (acc. to 2010 census of agriculture) are over 44 years spodarstw rolnych w Polsce (wg spisu rolnego 2010) to old. The age structure within the surveyed group is osoby w wieku powyżej 44 lat. Wśród badanej populacji similar, since almost 60% of the respondents were at ta struktura wiekowa jest podobna, gdyż prawie 60% re- least 47 years old ( igure 5). spondentów przekroczyło 47 rok życia (wykres 5).
Figure 5. Age structure of surveyed farmers Wykres 5. Struktura wieku badanych rolników Source: Own Research Źródło: Badania własne
19 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych...
Results of the studies Wyniki prowadzonych badań
The studies showed that 8% of the surveyed farm Prowadzone badania wykazały, że 8% ankietowa- owners cultivated lax or ibre hemp, and 10% includ- nych właścicieli gospodarstw uprawiało len lub ko- ed medicinal plants in the crop rotation. Still, 51% of nopie włókniste, a 10% w płodozmianie umieszczało them considered herb production to be a promising rośliny zielarskie. Jednak w ocenie przyszłości 51% direction for the future, while 49% would introduce uznało zioła za atrakcyjny kierunek produkcji, a len lax and hemp into their crops ( igure 6). lub konopie wprowadziło by do struktury upraw 49% respondentów (wykres 6).
Figure 6. Farmers’ willingness to select special plants Wykres 6. Skłonność gospodarstw do wyboru roślin specjalnych Source: Own Research Źródło: Badania własne Most of the surveyed producers believes that the Większość ankietowanych producentów uznaje, introduction of those plants will increase the income że wprowadzenie tych roślin zwiększy dochody ich of the farm as long as the market remains stable. The gospodarstwa pod warunkiem stabilności rynku farmers have low opinion of the Polish textile indus- zbytu. Rolnicy negatywnie ocenili polski przemysł try (including the linen industry), what is the source włókienniczy (w tym lniarski), co jest przyczyną of the reduction of the area for cultivation of ibre ograniczenia powierzchni upraw roślin włóknistych. crops. Yet the farmers pointed to a good condition Wskazali natomiast na dobrą kondycję przetwórstwa of herbal processing and a possibility to make new zielarskiego i możliwości nawiązywania kontaktów commercial contacts in this sector. handlowych w tym sektorze. The goal of the next stage of the conducted analy- W kolejnym etapie prowadzonych analiz próbo- ses was to identify the relations between the selected wano zidenty ikować relacje między wybranymi ce- socio-occupational characteristics of the farmers and chami społeczno-zawodowymi rolników a ich skłon- their willingness to cultivate herbs, lax and hemp. nością do uprawy ziół, lnu i konopi. Statystycznie On account of a small percentage of the farmers cul- z uwagi na niewielki odsetek uprawiających te rośli- tivating these plants, statistically, the strength of cor- ny siła zależności była słaba, ale ujęcie opisowe po- relation was low, but the descriptive method makes it zwala na wyprowadzenie wniosków uprawnionych. possible to reach valid conclusions. Jeżeli zmienną niezależną jest wiek rolników If farmers’ age is treated as the independent var- okazuje się, że najmłodsi właściciele gospodarstw iable, then it appears that the youngest farm owners rolnych nie wprowadzają roślin włóknistych i zielar- do not introduce ibre crops and medicinal plants skich do płodozmianu i preferują klasyczną strukturę into the crop rotation and prefer the typical structure produkcji roślinnej (wykres 7). of plant production ( igure 7).
20 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych...
Figure 7. In luence of age on the willingness to cultivate ibre crops and medicinal plants Wykres 7. Wpływ wieku na skłonność do uprawy roślin włóknistych i zielarskich Source: Own Research Źródło: Badania własne
The highest percentage of the farmers cultivating Natomiast największy odsetek uprawiających zio- herbs and ibre crops can be found among the mature ła i rośliny włókniste wykazują rolnicy dojrzali, a co and experienced farmers. They possess the technologi- za tym idzie doświadczeni. Posiadają oni umiejętno- cal skills and knowledge that are necessary for conduct- ści technologiczne i wiedzę niezbędną w prowadze- ing such specialised forms of agricultural activity. niu tych specjalistycznych form aktywności rolniczej. A slightly different relation was observed regard- Nieco inną relację zaobserwowano w zakresie ing the in luence of education on the willingness to oddziaływania poziomu wykształcenia na skłonność cultivate the plants in question. Farmers with inferi- do badanych upraw. Słabiej wykształceni rolnicy czę- or education more often chose herbs and ibre crops ściej wybierali zioła i rośliny włókniste jako elemen- as the elements of the crop rotation. However, care- ty płodozmianu. Bliższa ocena tej zależności wskaza- ful evaluation of this correlation indicated that edu- ła jednak na brak wpływu wykształcenia na oceniane cation has no in luence on crop assessment, for the uprawy, ponieważ liczba respondentów z wykształ- number of respondents with primary education was ceniem podstawowym była niska, a obliczony współ- low and the calculated V-Cramer coef icient assumed czynnik V-Cramera przyjął wartość 0,071 dla tej ce- 0.071 value for this characteristic ( igure 8). chy (wykres 8).
Figure 8. In luence of education on the cultivation of herbs, lax, and hemp Wykres 8. Wpływ wykształcenia na uprawę ziół, lnu i konopi Source: Own Research Źródło: Badania własne
21 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych...
The important factor that shapes the production Ważnym uwarunkowaniem struktury produkcji go- structure of farms is their general size, which deter- spodarstw rolnych jest ich ogólna wielkość określająca mines the potential of particular directions of activity. potencjał poszczególnych kierunków działalności. Więk- Larger farms intensify their plant-based activity and sze gospodarstwa intensy ikują swoją działalność roślin- increase its commodity production. Smaller ones, ną i zwiększają jej towarowość. Mniejsze na ogół dywer- usually, diversify the types of crops and search for the sy ikują rodzaje upraw i poszukują alternatywnych źró- alternative sources of income. Substantially higher deł dochodu. Wśród badanych rolników wyraźnie wyż- percentage of farmers cultivating ibre crops and me- szy odsetek uprawiających rośliny włókniste i zielarskie dicinal plants was observed among the owners of the zaobserwowano w grupie największych gospodarstw largest farms (over 100 ha) and small farms (up to 33 (powyżej 100 ha) oraz gospodarstw małych (do 33 ha). ha). It con irms the hypothesis that industrial plants Potwierdza to hipotezę, iż rośliny przemysłowe mogą can be a promising direction of activity for large scale być atrakcyjnym kierunkiem działalności gospodarstw farms, but, at the same time, they increase pro itabili- wielkotowarowych, ale równocześnie podnoszą opłacal- ty of the small-sized entities ( igure 9). ność podmiotów o niewielkiej powierzchni (wykres 9).
Figure 9. Relation between farm size and the cultivation of herbs and ibre crops Wykres 9. Relacja wielkości gospodarstwa i uprawy ziół i roślin włóknistych Source: Own Research Źródło: Badania własne
The generated agricultural income plays a signif- Ważnym czynnikiem przekształceń struktury icant role in the transformation of the production produkcji jest uzyskiwany dochód rolniczy. W ba- structure. The study speci ies the agricultural income daniach określono dochód rolniczy gospodarstw of farms in 2010 and 2011, and relates its level to the w roku 2010 i 2011 i odniesiono jego poziom do percentage of analysed crops. A similar pattern was udziału analizowanych upraw. W obu latach uzyska- recognised both times. It indicates that farms with no podobne prawidłowości. To znaczy, że gospodar- annual income between 50 and 100 thousand PLN stwa o rocznym poziome dochodu 50-100 tys. PLN introduce herbs and ibre crops into the crop rota- najczęściej wprowadzają do płodozmianu zioła i ro- tion most frequently ( igures 10 and 11). śliny włókniste (wykresy 10 i 11).
Figure 10. Income of farms in 2010 and the cultivation of ibre crops and medicinal plants Wykres 10. Dochód gospodarstw w roku 2010 a uprawa roślin włóknistych i zielarskich Source: Own Research Źródło: Badania własne
22 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych...
Figure 11. Income of farms in 2011 and the cultivation of ibre crops and medicinal plants Wykres 11. Dochód gospodarstw w roku 2011 a uprawa roślin włóknistych i zielarskich Source: Own Research Źródło: Badania własne
Additional analyses of the in luence of the charac- W kontekście uzyskanych wyników przeprowa- teristics of farms and their owners on the willingness dzono dodatkowe analizy wpływu cech gospodarstw to cultivate the plants in question were carried out in i ich właścicieli na skłonność do uprawy badanych the light of the obtained results. This time, however, the roślin. Tym razem jednak poszczególne grupy zmien- particular independent variable groups were treated as nej niezależnej traktowano jako rzeczywisty udział the actual share in terms of the overall study popula- w całości populacji. Oznacza to, że ich udziały pro- tion. It means that their percentages add up to 100. centowe sumują się do 100. As regards the age of the surveyed farmers, it is W odniesieniu do wieku ankietowanych rolników clearly visible that the willingness to cultivate lax or wyraźnie widać, iż w przedziale 47-55 lat pojawia się herbs is present most frequently among those being najczęściej skłonność do uprawy lnu lub ziół (wykres 47-55 years old ( igure 12). 12).
Figure 12. In luence of the age variable on the cultivation of herbs and ibre crops (for the overall study population) Wykres 12. Wpływ zmiennej „wiek” na uprawę ziół i roślin włóknistych (w odniesieniu do całości) Source: Own Research Źródło: Badania własne
In terms of the in luence of education, we can W zakresie oddziaływania wykształcenia można speak of the signi icant number of lax, hemp, or me- mówić o zwiększonej liczebności hodowców lnu, ko- dicinal plants growers among the farmers with high- nopi lub roślin zielarskich wśród rolników legitymu- school level education ( igure 13). jących się średnim wykształceniem (wykres 13).
23 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych...
Figure 13. In luence of the education variable on the cultivation of herbs and ibre crops (for the overall study population) Wykres 13. Wpływ zmiennej „wykształcenie” na uprawę ziół i roślin włóknistych (w odniesieniu do całości) Source: Own Research Źródło: Badania własne
The farm-size structure shows greater share W strukturze wielkości gospodarstw daje się za- among the farms up to 33 hectares ( igure 14). uważyć większy od pozostałych udział w grupie ob- szarowej do 33 hektarów (wykres 14).
Figure 14. In luence of the farm-size variable on the cultivation of herbs and ibre crops (for the overall study population) Wykres 14. Wpływ zmiennej „obszar gospodarstwa” na uprawę ziół i roślin włóknistych (w odniesieniu do całości) Source: Own Research Źródło: Badania własne
The study of the in luence of income on the cul- Badanie wpływu dochodu na uprawę ocenia- tivation of the plants in question produced similar nych roślin dało podobne rezultaty dla obu lat (2010 results for both years (2010 and 2011) and revealed i 2011) i wskazało preferowany poziom dochodu that the preferred level of annual income covers w przedziale 10-50 tys. PLN rocznie (wykres 15). range from 10 to 50 thousand PLN ( igure 15).
24 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych...
Figure 15. In luence of the income variable on the cultivation of herbs and ibre crops (for the overall study population) Wykres 15. Wpływ zmiennej „dochód” na uprawę ziół i roślin włóknistych (w odniesieniu do całości) Source: Own Research Źródło: Badania własne The answers of the farm owners to the question W odpowiedzi na pytanie jakie są bariery wpro- concerning obstacles to the introduction of ibre wadzania do uprawy roślin włóknistych i zielarskich crops and medicinal plants into farms included: w gospodarstwach rolnych ich właściciele wymieniali: lack of technological knowledge, brak wiedzy o technologii, no regional tradition of cultivation, brak tradycji uprawy w regionie, dif iculties with the sales of raw material, trudności ze zbytem surowca, high labour intensity of the crops. wysoka pracochłonność upraw. Therefore, improving farmers’ skills regarding Zatem, aby wykorzystanie roślin specjalnych the cultivation of the plants in question, supporting w polskim rolnictwie wzrastało trzeba doskonalić the development of companies processing plant raw umiejętności rolników w zakresie ich uprawy, wpły- materials, and implementing new, more effective wać na rozwój przedsiębiorstw przetwórstwa tych technologies is necessary to increase the use of spe- surowców i wdrażać nowe technologie o wyższej cial plants in the Polish agriculture. efektywności.
Conclusion Podsumowanie
Polish agriculture has a century-long tradition Rolnictwo polskie posiada wielowiekową tradycję of cultivating ibre crops ( lax and hemp). Among uprawy roślin włóknistych (lnu i konopi). Jednocze- the products that are most frequently bought by the śnie wśród towarów najchętniej kupowanych przez foreigners and positively associated with Poland obcokrajowców i pozytywnie kojarzonych z Polską one can ind linen tablecloths. This implies that the znajduje się obrus lniany. Oznacza to, że produkcja production of ibre raw materials and their further surowców włóknistych i ich dalszy przerób może być processing may become a lagship of Poland both in polską specjalnością w Europie i na rynkach global- Europe and on the global markets. nych. Similarly, the cultivation of herbs and the use of Podobnie uprawa ziół i ich lecznicze wykorzysta- their medicinal qualities is a form of agro-industrial nie stanowi taki rodzaj aktywności rolniczo-przemy- activity that is bene icial for the producers and in- słowej, która podnosi konkurencyjność polskiej go- creases the competitiveness of the Polish economy. spodarki i przynosi korzyści producentom. Satisfactory soil and climatic conditions, the exist- Zadawalające warunki glebowo-klimatyczne dla ence of the domestic varieties of high genetic quality, tych upraw, występowanie wysokiej jakości gene- and the diversity of the obtained products are the fac- tycznej odmian krajowych, różnorodność uzyski- tors that encourage farmers to incorporate lax, hemp, wanych produktów to czynniki predestynujące rol- and medicinal plants into the crop rotation. Their cul- ników do wprowadzania lnu, konopi i roślin leczni- tivation has a positive in luence on the fertility of other czych do płodozmianu. Ich uprawa wpływa pozytyw- plants and improves the structure of the soil covered nie na plenność innych roślin i poprawia strukturę by these crops. The products made of these plants gleby zajętej tymi uprawami. Produkty z tych roślin have an increasing variety of uses and include, among mają coraz szersze zastosowanie i obejmują także others, bioactive textiles, dietary substitutes and sup- bioaktywne tekstylia, substytuty i suplementy diety,
25 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Determinants for selection of ibre crops... Determinanty wyboru roślin włóknistych... plements, quasi-drugs, and cosmetics. Their process- paraleki, kosmetyki itp. Ich przetwarzanie angażuje ing engages the innovative technological solutions innowacyjną myśl technologiczną i zwiększa wartość and increases the added value of the production chain. dodaną łańcucha produkcyjnego. Unia Europejska During the latest programming period for the years w nowym okresie programowania na lata 2014-2020 2014-2020, the EU has accepted lax as a raw mate- przyjęła np. len jako priorytet surowcowy w progra- rial priority in the “Textile Flagship for Europe” pro- mie „Textile Flagship for Europe” i uznała tę roślinę gramme and recognised this ibre crop as the source włóknistą jako źródło nowoczesnych rozwiązań rol- of innovative agro-industrial solutions. niczo-przemysłowych. From the perspective of the Polish farmers, the Z punktu widzenia polskich rolników zwiększe- cultivation of ibre crops and medicinal plants on nie skali uprawy roślin włóknistych i zielarskich a greater scale requires: wymaga: the development of the vertical integration mech- stworzenia mechanizmu integracji pionowej anism for farmers and processors, rolników i przetwórców, the improvement of production pro itability by poprawy opłacalności produkcji drogą obniże- means of cutting expenses and increasing pro- nia kosztów i zwiększenia plonu, ductivity, wielokierunkowego wykorzystania uprawia- a multidirectional use of cultivated plants, nych roślin, the creation of a technological and economic sup- stworzenia systemu wsparcia technologiczne- port system for those who introduce ibre crops go i ekonomicznego dla wprowadzających do and medicinal plants into farms. uprawy rośliny włókniste i zielarskie. The conducted studies point to the potential ad- Z przeprowadzonych badań wynika wniosek vantages of ibre crops and medicinal plants for o potencjalnych walorach roślin włóknistych i zie- farmers as long as their production proves to be suf i- larskich dla rolników pod warunkiem odpowiedniej ciently pro itable and the sales of the raw material is rentowności ich produkcji i systemu gwarantującego ensured by the guaranteeing system. The willingness zbyt surowca. Na skłonność do uprawy tych roślin to cultivate the plants in question is in luenced by the wpływa wielkość gospodarstwa rolnego, poziom wy- size of the farm, the education of the owner, and the kształcenia właściciela i ogólna dochodowość dzia- general pro itability of the agricultural activity. łalności rolniczej. In the perspective of the structural changes in W perspektywie zmian strukturalnych gospodar- farming, there is a legitimate chance to increase ki rolnej istnieje duża szansa na zwiększenie udzia- the share of herbs and ibre crops in the structure łu ziół i roślin włóknistych w strukturze zasiewów of crops, and all the more so, since environmental także z uwagi na wzrost świadomości ekologicznej awareness and health consciousness, which strength- i prozdrowotnej, która podnosi rolę surowców natu- en the role of natural raw materials in the economic ralnych w całym systemie gospodarczym. system, have increased in the society.
References / Literatura:
1. Cierpucha W. (red.) (2013), Technologia uprawy i przetwórstwa konopi włóknistych, IWNiRZ, Poznań. 2. Czyżewski B. (2012), Renty ekonomiczne w gospodarce żywnościowej, PWE, Warszawa. 3. Jasińska Z., Koteckiego A. (red.) (2003), Szczegółowa uprawa roślin, Wyd. AR, Wrocław. 4. Józwiak W., Juźwiak J. (2007), Rolnictwo wielostronne czy wyspecjalizowane, Wieś i Rolnictwo 2007, nr 4 (137), IRWiR PAN, Warszawa. 5. Kozłowski R. M. (red.) (2012), Handbook of Natural Fibres, vol. 1, Types, properties and factors affecting breeding and cultivation, Woodhead Publishing Limited, Cambridge. 6. Kozłowski J., Buchwald W., Forycka A., Szczyglewska O. (2009), Rośliny i surowce lecznicze, IWNiRZ, Poznań. 7. Manteuffel R. (1979), Ekonomika i organizacja gospodarstwa rolniczego, PWRiL, Warszawa. 8. Mańkowski J., Kołodziej J. (2012), Sytuacja w przemyśle lniarskim w latach 2011 i 2012. Biuletyn Informa- cyjny Len i Konopie, nr 19, PILiK, Poznań. 9. Mańkowski J., Kołodziej J., Mańkowski T. (2011), Porównanie sytuacji w przemyśle lniarskim w latach 2009/2010 i 2010/2011. Biuletyn Informacyjny Len i Konopie, nr 16, PILiK, Poznań. 10. Pudełko J., Mańkowski J., Kołodziej J. (2011), Energy ef iciency of four crop species. Renewable Resources and Biotechnology for Material Applications, G.E. Zaikov, D.P. Pudel and G. Spychalski editors. Nova Sci- ence Publishers Inc. New York.
Submitted/ Zgłoszony: June/ czerwiec 2014 Accepted/ Zaakceptowany: July/ lipiec 2014
26 ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 7, No. 3, 2014 www.ers.edu.pl
ORIGINAL ARTICLE ARTYKUŁ DEVELOPMENT OF VERTICAL INTEGRATION IN AGRIBUSINESS WITH SPECIAL REGARD TO MEAT INDUSTRY
ROZWÓJ INTEGRACJI PIONOWEJ W AGROBIZNESIE ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM PRZEMYSŁU MIĘSNEGO
Dariusz Strzębicki The Warsaw University of Life Sciences / Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Summary: The aim of the article is to identify factors deter- Streszczenie: Celem artykułu była identy ikacja czynników mining the development of vertical integration in agribusi- determinujących rozwój integracji pionowej w agrobiznesie. ness. The main focus of the study is placed on the meat indus- W opracowaniu skupiono się głównie na branży mięsnej. Omó- try. It describes important economic theories and conceptions wiono istotne teorie i koncepcje ekonomiczne wyjaśniające which provide explanation of vertical integration processes in procesy integracji pionowej w gospodarce. Integracja pionowa economy. Vertical integration is a method of exchange organi- stanowi jedną z metod organizowania wymiany i może wynikać zation and it may result from problems with making transac- z problemów dokonywania transakcji na rynku lub też z pro- tions on the market or problems with contracting. The deci- blemów związanych z kontraktowaniem. Na decyzję o inte- sion on whether to introduce vertical integration is in luenced gracji pionowej w przedsiębiorstwach agrobiznesu ma wpływ by many production, market and management factors. Un- wiele czynników o charakterze produkcyjnym, rynkowym oraz certainty caused by technological changes and dif iculties in zarządzania. Istotny wpływ na integrację pionową w agrobiz- coordination of sales among the stages of food supply chains nesie ma niepewność wynikająca ze zmian technologicznych have a considerable impact on vertical integration in agribusi- oraz trudności w koordynacji sprzedaży pomiędzy etapami łań- ness. Integrators in agribusiness are usually large food indus- cucha żywnościowego. Integratorami w agrobiznesie są przede try companies which bene it greatly from vertical integration. wszystkim duże przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego, które dzięki integracji pionowej osiągają wiele korzyści.
Key words: vertical integration, transaction cost theory, food Słowa kluczowe: integracja pionowa, teoria kosztów transakcyj- product chain, meat industry nych, łańcuch produktów żywnościowych, przemysł mięsny
Introduction Wstęp
The structure of agricultural market and agribusi- Struktura rynków rolnych i agrobiznesu podlega ness undergoes rapid changes. Some processes occur dynamicznym zmianom. Na poszczególnych rynkach on agricultural and food markets. On the one hand rolno-żywnościowych następują procesy polegające these processes result in specialization of a business z jednej strony na specjalizacji działalności gospo- activity and on the other hand they lead to compa- darczej, a z drugiej strony na przejmowaniu przez nies taking over other business activities, production przedsiębiorstwa kolejnych działalności, procesów and distribution processes. There are many factors produkcyjnych i dystrybucyjnych. Na zjawiska te ma that in luence such phenomena. A food product chain wpływ bardzo wiele czynników. Łańcuch produktów consists of stages which represent certain activities żywnościowych składa się z etapów reprezentujących and processes participating in production and distri- poszczególne działania i procesy biorące udział w pro- bution of agricultural and food products, and means dukcji i dystrybucji produktów rolno-żywnościowych of production. Some agribusiness companies may oraz środków produkcji. Niektóre z przedsiębiorstw specialize in single stages and base their business ac- agrobiznesu mogą się specjalizować w pojedynczych tivity on these single stages. Other companies’ activ- etapach i na nich opierać swą działalność. Inne przed- ities cover several stages representing links of an ag- siębiorstwa agrobiznesu swoimi działaniami obejmują ricultural and food chain. In case of the latter vertical kilka etapów reprezentujących ogniwa łańcucha rolno integration is involved. An integrator in agricultural -żywnościowego. W przypadku tych ostatnich przed- siębiorstw mamy do czynienia z integracją pionową.
Address for correspondence: dr inż. Dariusz Strzębicki, Warsaw University of Life Sciences, Faculty of Economic Sciences, Nowoursynowska St. 161, 02-787 Warsaw, Poland; phone: +48 22 59 34 166; e-mail: [email protected]; Full text PDF: www.ers.edu.pl; Open-access article. Copyright © Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; Indexation: Index Copernicus Journal Master List ICV 2013: 6.48; Polish Ministry of Science and Higher Education 2013: 4 points.
27 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ... and food chain, or vertical integration entity, may be Integratorem w łańcuchu rolno-żywnościowym, czyli a single arable farm, food industry company or a food podmiotem dokonującym integracji pionowej może product distributor. być pojedyncze gospodarstwo rolne, przedsiębior- The ultimate goal of the article is to identify rea- stwo przemysłu spożywczego, jak i dystrybutor pro- sons for agribusiness companies to decide to con- duktów żywnościowych. trol several stages of a vertical agricultural and food Nadrzędnym celem artykułu jest identy ikacja przy- chain (“farm-to-table”). The author of the article at- czyn skłaniających przedsiębiorstwa agrobiznesu do tempted to analyze the reasons for the existence of tego by posiadać kontrolę nad kilkoma etapami, pio- vertical integration processes in economy which at nowego łańcucha rolno-żywnościowego „od pola pro- the same time is characterized by growing focus on ducenta do stołu konsumenta”. Autor artykułu dokonał specialization of companies, their market lexibility, próby analizy powodów, dla których mają miejsce proce- more frequent cases of outsourcing and relying on sy integracji pionowej w gospodarce, w której jednocze- subcontractors. The article is theoretical. It is based śnie coraz większą wagę przywiązuje się do specjalizacji on Polish and foreign literature. Both the method of irm, ich elastyczności na rynku, coraz częstszych przy- deduction and the method of induction have been padków outsourcingu, poleganiu na podwykonawcach. used for the analysis. The article mentions some Prezentowany artykuł ma charakter teoretyczny. Jest important theories that facilitate the explanation of oparty na przeglądzie literatury polskiej oraz zagranicz- the phenomena of vertical integration. What is more, nej. W analizie zastosowano zarówno metodę dedukcji, chosen indings in vertical integration reported by jak i indukcji. Wskazano na istotne teorie ułatwiające Polish and foreign researchers have been included wyjaśnianie zjawisk integracji pionowej. Przytoczono in the article. The main focus of the presented dis- również wybrane wyniki badań polskich i zagranicznych sertation is on vertical integration in meat industry. badaczy w zakresie integracji pionowej. Prezentowane The author also uses examples of vertical integration rozważania koncentrują się przede wszystkim na inte- from different types of agribusiness. gracji pionowej w przemyśle mięsnym. Autor posługuje się także przykładami integracji pionowej z innych branż agrobiznesu.
Essence of vertical integration Istota integracji pionowej
From the economic perspective vertical integra- W ujęciu ekonomicznym integracja pionowa (wer- tion means implementation of actions of successive tykalna) jest to realizacja działań następujących po chain stages from producer to consumer in a single sobie etapów łańcucha od producenta do konsumenta company (Martinez 1999). In vertical integration one w jednym przedsiębiorstwie (Martinez 1999). W wyni- company controls adjacent stages of a vertical chain. ku integracji pionowej jedno przedsiębiorstwo posiada In economy, except for vertical integration processes kontrolę nad sąsiadującymi ze sobą etapami pionowe- there are also horizontal integration processes which go łańcucha. W gospodarce oprócz procesów integracji mean the merger of companies which represent the pionowej mamy także do czynienia z procesami inte- same business activity and the same stage of the ag- gracji poziomej (horyzontalnej) kiedy łączą się przed- ricultural and food chain. siębiorstwa reprezentujące tą samą działalność i ten Vertical integration occurs when a company ex- sam etap łańcucha rolno-żywnościowego. tends due to new investments (for example when Integracja pionowa następuje kiedy przedsiębior- a meat processing company builds a piggery) or due stwo powiększa się w wyniku nowych inwestycji (np. to a merger with another company (for example wybudowanie przez przedsiębiorstwo przetwórstwa a purchase of a piggery by a meat processing compa- mięsnego chlewni) lub przez połączenie z innym przed- ny) (Hayenga 2000). There are many companies on siębiorstwem (np. zakup chlewni przez przedsiębior- the market which are only partly integrated. An ex- stwo przetwórstwa mięsnego) (Hayenga i in. 2000). ample of a partial vertical integration is a supermar- Wiele przedsiębiorstw na rynku jest zintegrowanych ket which bakes it own bread but other products on tylko częściowo. Przykładem częściowej integracji pio- sale come from different companies. In this case the nowej jest supermarket, w którym wypieka się pieczy- supermarket takes control if the production of one of wo, a reszta sprzedawanych produktów jest nabywana the offered products, namely bread. od innych przedsiębiorstw. W tym przypadku super- Vertical integration can happen in two directions. market przejmuje produkcję jednego z oferowanych Forward vertical integration happens when a com- produktów, czyli pieczywa. pany’s former activity was limited to production Integracja pionowa może przebiegać w dwóch and now it expands to successive stages of produc- kierunkach. W przypadku, gdy integracji pionowej tion and distribution towards customers. Backward dokonuje przedsiębiorstwo, którego dotychczasowa vertical integration is initiated by a company which działalność znajduje się na wczesnych etapach pro- previously focused on the stages closer to the inal dukcji, a rozszerza swą działalność o kolejne etapy
28 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ... consumer and now it takes activities within preced- produkcji i dystrybucji w kierunku konsumentów, to ing stages of production or resources (Grega 2003). w takiej sytuacji mamy do czynienia z „integracją pio- Vertical integration usually happens when a com- nową w przód”. Z kolei integracja pionowa „w tył” jest pany starts a new business and enters new markets. inicjowana przez przedsiębiorstwo, którego dotych- Thus the decision to use vertical integration should czasowa działalność była umiejscowiono w łańcuchu be treated as a fundamental strategic decision (Pe- bliżej końcowego etapu konsumentów a podejmuje terson 2003). It should be stressed that from the eco- działania znajdujące się na wcześniejszych etapach nomic perspective the sense of the concept of vertical produkcji lub surowców (Grega 2003). integration lies in the aspect of ownership and con- Integracja pionowa najczęściej wiąże się z podję- trol under single management of adjacent processes, ciem przez przedsiębiorstwo nowej działalności gospo- stages of the chain from producers to consumers (La- darczej oraz wejściem na nowe rynki. Dlatego decyzję fontaine, Slade 2007). Academic literature, however, od integracji pionowej w przedsiębiorstwie należy indicates other uses of the word integration which uznać za podstawową decyzję strategiczną (Peterson may serve as a substitution for cooperation between 2001). Należy podkreślić, że sensem pojęcia integracji companies or, from the technological perspective, pionowej w ujęciu ekonomicznym jest przede wszyst- integration of information systems between com- kim wyróżnienie aspektu własności i kontroli pod jed- panies (Litan 2011). However, the meaning of these nym kierownictwem sąsiadujących ze sobą procesów, terms differ from vertical integration in economics. etapów w łańcuchu od producenta do konsumenta (La- fontaine, Slade 2007). W literaturze naukowej pojawia- ją się jednak także inne zastosowania wyrazu integracja i jest używana często dla zastąpienia słowa współpraca lub kooperacja pomiędzy przedsiębiorstwami, czy też np. w ujęciu technologicznym integracja systemów in- formacyjnych pomiędzy przedsiębiorstwami (Litan i in. 2011). Znaczenie tych pojęć jest jednak różne od inte- gracji pionowej w ujęciu ekonomicznym.
Vertical integration and Transaction Cost Theory Integracja pionowa w ujęciu teorii kosztów transakcyjnych Transaction cost theory says that companies use vertical integration in order to avoid transaction costs Teoria kosztów transakcyjnych wskazuje, że przed- (Grossman, Hart 1986). Transaction costs are the costs siębiorstwa dokonują integracji pionowej aby uniknąć of participating in a market, and at the same time, the kosztów transakcyjnych (Grossman, Hart 1986). Koszty costs accompanying transactions made by different transakcyjne są to koszty użytkowania rynku. Są to jed- companies. According to transaction cost theory as well nocześnie koszty towarzyszące transakcjom jakie przed- as market coordination, vertical integration is one of the siębiorstwa zawierają z innymi przedsiębiorstwami. We- two extreme forms of coordination of exchange. There dług teorii kosztów transakcyjnych integracja pionowa are many indirect forms between vertical integration jest jedną z dwóch skrajnych form koordynacji wymiany and free market which include many forms of contracts obok koordynacji przez rynek. Pomiędzy integracją pio- (Worley, McCluskey 2000). Using vertical integration en- nową, a wolnym rynkiem występuje wiele różnych form ables companies to avoid transaction costs which can be pośrednich a w tym wiele form kontraktacji (Worley, involved in free market transactions or contracts. Thus McCluskey 2000). Przedsiębiorstwo decydując się na it can be stated that the higher the costs of purchase integrację pionową unika kosztów transakcyjnych, jakie from other companies (i.e. resources for production), the mogłoby napotkać w transakcjach wolnorynkowych lub more eager a company is to organize the production of też w kontraktacji. Można więc stwierdzić, że im większe the resources within its own company. są koszty kupowania od innych przedsiębiorstw np. su- Transaction costs can be high in the following areas: rowców do produkcji, tym bardziej przedsiębiorstwo bę- asset speci icity, uncertainty and frequency (William- dzie dążyło do organizowania produkcji tych surowców son 1998). Asset speci icity is closely related to assets’ w obrębie własnego przedsiębiorstwa. idiosyncrasy which concerns asset-speci ic invest- Koszty transakcyjne mogą być wysokie w takich ob- ments. Asset-speci ic investments are much more risky szarach jak specy iczność aktywów, niepewność, oraz in comparison with asset-unspeci ic investments. Spe- częstotliwość (Williamson 1998). Specy iczność akty- ci ic assets give rise to a dilemma whether asset-speci ic wów jest ściśle powiązana z ich idiosynkratycznością. technologies manage to provide cost savings which jus- Dotyczy ona inwestycji specjalnego przeznaczenia. In- tify risk-taking and prevent losing investments. There westycje specjalnego przeznaczenia są o wiele bardziej are four dimensions of asset speci icity: dedicated as- ryzykowne w porównaniu z inwestycjami ogólnego sets, human asset speci icity, site speci icity and phys- przeznaczenia. Aktywa specy iczne rodzą dylemat, czy ical asset speci icity (Williamson 1998). The speci ical- technologie specjalnego przeznaczenia zapewniają ta-
29 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ... ities entail changes in organization, including vertical kie oszczędności kosztów, które uzasadniają podjęcie integration. It should be emphasized though that spec- ryzyka, że poniesione inwestycje nie zostaną utracone. i icity is clearly visible and fosters integration when it Wskazuje się następujące typy specy iczności akty- happens in the conditions of bounded rationality and wów: specy iczność przeznaczenia aktywów, specy icz- opportunism. Bounded rationality and opportunism ność aktywów ludzkich, specy iczność położenia oraz are behavioral and mark human nature and behavior. specy iczność izyczna (Williamson 1998). Specy icz- Bounded rationality assumes that people who manage ności te pociągają za sobą skutki w zmianach organiza- business entities have their rationality limited and ac- cyjnych, do których można zaliczyć integrację pionową. cording to transaction cost theory opportunism means Należy jednak podkreślić, że specy iczność uwidacznia deviously pursuing of one’s own goals. się szczególnie i silniej skłania do integracji kiedy wy- Transaction costs can rise considerably because stępuje w warunkach ograniczonej racjonalności oraz of uncertainty (Williamson 1998). Uncertainty in the oportunizmu. Ograniczona racjonalność oraz oportu- market may be caused by the lack of communication nizm mają charakter behawioralny i charakteryzują between a company and its commercial partner. An naturę i zachowania człowieka. Ograniczona racjonal- entrepreneur often has a problem with gaining infor- ność zakłada, że kierujący podmiotami gospodarczymi mation about other entrepreneurs’ plans and decisions. ludzie podejmują działania racjonalne w ograniczonym It is frequent that a company has dif iculty in observ- zakresie. Z kolei oportunizm w teorii kosztów transak- ing production processes performed by entities with cyjnych jest rozumiany jako przebiegłe dążenie do re- which the company carries out an exchange transac- alizacji własnego celu. tion. Lack of control over production or distribution Koszty transakcyjne mogą znacząco rosnąć z po- processes of business partners leads to some doubts wodu niepewności (Williamson 1998). Niepewność concerning desired features of purchased products as na rynku może wynikać z braku komunikacji pomię- well as their quality. Such uncertainty is more frequent dzy przedsiębiorstwem i jego partnerem handlowym. among free market transactions, however, it also occurs Przedsiębiorca ma często trudności z poznaniem pla- in the case of contracts despite more control over pro- nów i decyzji innych przedsiębiorców. Często się zdarza, duction processes. Lowering the quality of products by że przedsiębiorstwu trudno jest zaobserwować procesy suppliers may be done unconsciously, but it may also produkcyjne podmiotów, z którymi wchodzi w trans- be an example of conscious opportunistic actions. Thus akcje wymiany. Brak kontroli nad procesami produk- a company may decide to use vertical integration in cyjnym lub dystrybucyjnymi partnerów biznesowych order to observe and control the processes. One such sprawia, że nie można być pewnym pożądanych cech ku- example is organic food business (Pawlewicz, Gotkie- powanych produktów oraz ich jakości. Niepewność taka wicz 2008). The increasing role of vertical integration częściej występuje w transakcjach wolno rynkowych, in organic food market in Poland is largely caused by jednakże ma również miejsce w przypadku kontrakta- the need for control of production processes, checking cji, pomimo że kontrola nad procesami produkcyjnymi on products in a supply chain in order to provide better jest tu większa. Zaniżanie jakości produktów przez do- quality food products which have to represent certain stawców może być działaniem nieświadomym, leż może guaranteed qualities concerning ecology, natural pro- również wynikać ze świadomych działań oportunistycz- duction process and health of food products. Another nych. Zatem dążność do obserwacji procesów oraz ich example is using vertical integration by mills in USA kontroli także może skłonić przedsiębiorstwa do pod- which is becoming more common. Mill companies use jęcia integracji pionowej. Przykładem może być branża backward integration while planting corn because they żywności ekologicznej (Pawlewicz, Gotkiewicz 2008). have dif iculty in assessing corn purchased on the mar- Wzrastająca rola integracji pionowej na rynku żywności ket and have problems with inding a solution using ekologicznej w Polsce jest w dużej mierze spowodowa- procurement contract. The uncertainty about the qual- na koniecznością kontroli nad procesami produkcyjny- ity of a company’s resources results from cumulative mi, śledzeniem produktów w łańcuchu dostaw w celu effects of heterogeneity and spread of varieties of corn, zapewnienia lepszej jakości produktów żywnościowych varied agrotechnological practices, climate and storage. o gwarantowanych ich cechach związanych z ekologią While purchasing corn, mills use only easily identi iable i naturalnym procesem produkcji i zdrowotnością pro- corn characteristics as similar characteristics of needed duktów żywnościowych. Innym przykładem może być resources. In this case vertical integration is a way to coraz powszechniejsza w U.S.A. integracja pionowa do- provide suitable conditions for production and higher konywana przez młyny. Przedsiębiorstwa te coraz czę- control of the quality of processed corn. ściej dokonują integracji w tył zajmując się uprawą zbóż Another factor which increases transaction cost is z powodu trudności w ocenie kupowanego na rynku frequency. Specialized structures entail the necessi- zboża, jak również z trudności rozwiązania tego proble- ty of incurring high costs and that is why the costs mu poprzez umowy kontraktacyjne. Niepewność co do should be justi ied by the intensive exploitation of jakości w zaopatrzeniu surowcowym przedsiębiorstw the structures. Therefore deal low going through the wynika z wielu skumulowanych efektów niejednorod- specialized management structure should use the ności i rozprzestrzenienia odmian zbóż, zróżnicowa-
30 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ... structure’s whole potential. In order to enable the nych praktyk agrotechnicznych, klimatu oraz sposobów investments in specialized management structures przechowywania. Z kolei w zakupie zbóż młyny używają to pay for themselves it is vital that the size of com- tylko łatwych w pomiarze cech zbóż jako przybliżonych modity low is large but also that the transaction are cech potrzebnego surowca (Wilson i in. 2000). Integra- repeated periodically. (Williamson 1998). cja pionowa jest tu sposobem na zapewnienie odpo- On the basis of above-mentioned arguments it may wiednich warunków produkcji i większą kontrolę nad be stated that a company will be more eager to use jakością przetwarzanych zbóż. vertical integration when it lacks an alternative on the Czynnikiem zwiększającym koszty transakcyjne jest market, for example an alternative to the purchase of także częstotliwość. Ponieważ wyspecjalizowane struk- resources for production or when it has no con idence tury pociągają za sobą konieczność poniesienia dużych in suppliers who are highly likely to show opportunistic kosztów to koszty te powinny być uzasadnione odpo- behavior or in a situation when it is more dif icult for wiednio intensywnym wykorzystaniem tych struktur. a company to control production processes of suppliers Dlatego też wolumen transakcji przechodzący przez wy- and the quality of purchased goods. It is also important specjalizowaną strukturę zarządzania powinien wyko- that in order to introduce vertical integration and incur rzystywać w pełni jej potencjał. Dlatego aby inwestycje high costs involved, transactions should be relatively poniesione w wyspecjalizowane struktury zarządzania large and regularly repeated. Thus it should be stated mogły się zwrócić istotne jest by zarówno wielkość stru- that companies which decide on vertical integration mieni towarowych była duża jak również aby transakcje aim at saving in the area of transaction and production się okresowo powtarzały (Williamson 1998). costs. Vertical integration enables elimination of costs Opierając się na powyższych rozważaniach można incurred by companies in transactions among the stag- stwierdzić, że przedsiębiorstwo będzie silniej dążyło do es of product chains. For instance it enables elimination integracji pionowej, jeżeli nie będzie miało alternatywy of costs of purchase and costs of selling of goods, costs na rynku np. dla zakupu surowców do produkcji i nie of transfer of goods among companies. In this way it is będzie miało zaufania do dostawców, którzy z dużym possible to avoid many marketing costs in a chain and prawdopodobieństwem mogą przejawiać zachowania to reduce some physical activities. oportunistyczne, jak również w sytuacji kiedy trudniej będzie mu kontrolować procesy produkcyjne dostaw- ców i jakość kupowanych towarów. Niebagatelne zna- czenie ma również fakt, że aby podjąć integracje piono- wą i ponieść wysokie koszty z nią powiązane transakcje powinny być relatywnie duże i regularnie powtarzane. Należy więc stwierdzić, że przedsiębiorstwa podejmu- jąc integrację pionową kierują się oszczędzaniem za- równo kosztów transakcyjnych, jak i kosztów produk- cji. Integracja pionowa umożliwia eliminację kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa w transakcjach pomiędzy etapami łańcucha produktów. Eliminowa- ne są m.in. koszty zakupu i sprzedaży towarów, koszty przemieszczania towarów z jednego przedsiębiorstwa do drugiego. Dzięki temu unika się w łańcuchu wielu kosztów marketingowych, jak również pozwala na re- dukcję pewnych izycznych działań.
Other scienti ic conceptions and theories Inne koncepcje i teorie naukowe wyjaśniające of vertical integration of companies integrację pionową przedsiębiorstw
Vertical integration involves starting a new business Integracja pionowa wiąże się z rozpoczynaniem by a company. Thus this process is opposite to world przez przedsiębiorstwo dodatkowej działalności. Dla- trends in irm specialization in one particular ield and tego też proces ten jest odwrotny w stosunku do pa- appointing external companies for other activities. nujących na świcie trendów specjalizacji irm w jednej Companies representing multiple ields decide to use określonej dziedzinie, a zlecaniu innych działań przed- outsourcing and to delegate different activities outside siębiorstwom zewnętrznym. Przedsiębiorstwa repre- the company. Undoubtedly specialization of compa- zentujące różne branże w gospodarce coraz częściej nies is dictated by many economic reasons. Companies zdają się na outsourcing oraz na delegowaniu na ze- concentrate on the activities that they perform best, wnątrz różnych działań. Specjalizacja przedsiębiorstw it is easier for them to achieve economies of scale and podyktowana jest bez wątpienia wieloma przesłan- higher pro its (Corbett 2004). On the other hand, in the kami ekonomicznymi. Przedsiębiorstwa koncentrują case of speci icity of agricultural production, in particu- się na tych działaniach, które potra ią robić najlepiej,
31 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ... lar seasonal nature of this production, it may be stat- łatwiej mogą osiągać korzyści skali oraz większe zyski ed that performing multiple activities at the same time (Corbett 2004). Z drugiej jednak strony, patrząc np. na and avoiding specialization brings some bene its. One specy ikę produkcji rolnej, a szczególnie sezonowość of the bene its is better spread of production and sales produkcji można stwierdzić, że podejmowanie wielu over time. On Polish farms there are many cases of plant działań jednocześnie i unikanie specjalizacji niesie ze and animal production within a single farm. If we look sobą pewne korzyści. Jedną z tych korzyści jest lepsze at such production from the meat product production rozłożenie produkcji i sprzedaży w czasie. W polskich then the combination of plant and animal production gospodarstwach rolnych mamy do czynienia w wielu on a single farm (on the assumption that plant products przypadkach z produkcją roślinną i zwierzęcą w jednym produced on this farm will be used as animal feed) can gospodarstwie. Jeśli na produkcję taką spojrzymy z per- be treated as an example of vertical integration. Anoth- spektywy produkcji produktów mięsnych to łączenie er example of vertical integration on farms is taking up produkcji roślinnej i zwierzęcej w jednym gospodar- food processing by farmers, for example producing fruit stwie (przy założeniu, że wyprodukowane przez gospo- juice by fruit farmers (Food Portal 2012). Such initia- darstwo produkty roślinne są później wykorzystywane tives taken by fruit farmers are the examples of forward w tym gospodarstwie jako pasza dla zwierząt) należy vertical integration. Among the bene its of such under- uznać za przejaw integracji pionowej. Innym przykła- taking for farmers is the possibility to spread the selling dem integracji pionowej w gospodarstwach rolnych jest of their own products over time. Productive potential podejmowanie przez rolników przetwórstwa spożyw- of a farm is better exploited over time. What is more, czego. Przykładem jest produkowanie przez sadowni- vertical integration allows to extend companies. Verti- ków soków owocowych (Portal Spożywczy 2012). Tego cal integration enables many companies to use the fac- rodzaju inicjatywy sadowników są przejawem integracji tors of production more effectively, for example factors pionowej w przód. Oprócz wielu innych korzyści jakie of management, work, machine, tools etc. rolnicy mogą uzyskać dzięki tym przedsięwzięciom jest When a company takes control over the next m.in. rozłożenie sprzedaży wytwarzanych przez siebie stage of agricultural and food chain thus starts a new produktów w czasie. Potencjał produkcyjny gospodar- business, it has to incur costs involved in providing stwa jest lepiej wykorzystywany w czasie. Oprócz tego its own factors of production. An integrated com- wraz z integracją pionową zwiększają się rozmiary pany also needs higher capital to inance the busi- przedsiębiorstwa. Integracja pionowa umożliwia wielu ness (Jaskow 1985). That is why it is easier for big przedsiębiorstwom bardziej efektywne wykorzystanie companies to apply vertical integration, for example czynników produkcji. Lepiej może być wykorzystany food industry companies or supermarkets. Vertical czynnik zarządzania, pracy, maszyny i narzędzia itp. integration is less attainable for small farms which Kiedy przedsiębiorstwo przejmuje kontrolę nad possess considerably less capital. At the stage of agri- kolejnym etapem łańcucha rolno-żywnościowego i roz- cultural production, economically stronger groups of poczyna tym samym nową działalność musi ponieść agricultural producers are predestined to vertical in- koszty zapewnienia własnych czynników produkcji. tegration in comparison with single farms. In Poland Zintegrowane przedsiębiorstwo będzie potrzebowało groups of producers are usually presented and ana- także większego kapitału dla bieżącego inansowania lyzed as the forms of horizontal integration. Farmers działalności (Jaskow 1985). Dlatego też na integrację form groups in order to overcome some problems pionową w agrobiznesie mogą sobie najczęściej po- posed by the market including great bargaining pow- zwolić duże przedsiębiorstwa np. przedsiębiorstwa er of companies, imperfect competition, dishonest przemysłu spożywczego lub też np. supermarkety. practices of market entities. However the result of Integrację pionową trudniej jest podjąć małym gospo- horizontal integration of agricultural producers in darstwom rolnym dysponującym nieporównywalnie the form of groups is also vertical integration when mniejszym kapitałem. Na etapie produkcji rolnej bar- farmers take over the stages of supply, trade and dziej predestynowane do integracji pionowej są gru- processing (Boland 2002). Vertical integration with py producentów rolnych prezentujących większa siłę the processing stage is not a main reason for which ekonomiczną w porównaniu z pojedynczymi gospo- farmers form groups of producers. Research carried darstwami. Grupy producenckie w Polsce są przede out in 2011 among agricultural producers (who were wszystkim przedstawiane i analizowane jako formy members of groups of producers) shows that a little integracji poziomej. Rolnicy łączą się w grupy często po more than one percent of respondents indicated the to aby przezwyciężyć niektóre problemy napotykane bene its of food processing as a reason for joining na rynku, jakimi są m.in. duża siła przetargowa przed- groups of producers (Karwat-Woźniak 2013). siębiorstw, niedoskonała konkurencja na rynku, nie- In vertical integration an increase in management uczciwe praktyki handlowe stosowane przez podmioty costs becomes important. An organization has to give rynkowe. Jednakże następstwem integracji poziomej money and time needed for planning and control of producentów rolnych w formie grup producenckich jest workers. A company is responsible for the produc- również integracja pionowa kiedy to rolnicy przejmują tion stage whereas in free market conditions other szczeble zaopatrzenia, handlu, a także przetwórstwa
32 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ... entities run this stage. Therefore the company is re- (Boland i in. 2002). Sama integracja pionowa z etapem sponsible also for the costs involved in the manage- przetwórstwa nie jest jednak dominującym motywem ment of the next stage. Also it should be noted that łączenia się polskich rolników w grupy producenckie. as the company extends, diseconomies of scale may Jak dowodzą badania przeprowadzone w 2011 roku appear, for example growing dif iculties in monitor- wśród producentów rolnych będących członkami grup ing workers of a big company. producenckich, korzyści związanych z przetwórstwem While explaining the phenomena of vertical inte- spożywczym były wskazywane jako motyw przystąpie- gration the Core Competence Theory may be useful. nia do grupy producenckiej w nieco ponad 1% bada- Core competencies are the combination of peoples’ nych (Karwat-Woźniak 2013). knowledge and technical capacities of an organiza- W integracji pionowej istotny staje się wzrost kosz- tion. The theory points out internal characteristics tów zarządzania. Organizacja jest zmuszona do przezna- of an organization which in luence the company’s czania czasu i pieniędzy na planowanie oraz kontrolę, decision to use integration. The theory proves that czy pracownicy odpowiednio wykonują swe zadania. organizational boundaries are largely determined Przedsiębiorstwo musi zarządzać etapem produkcji, któ- by the knowledge that resides in an organization ry w warunkach wolnorynkowych jest zarządzany przez and by the competencies of an organization’s work- inne podmioty. Zatem przez integrację pionową bierze ers (Guldbransen, Haugland 2000). It should also także na siebie koszty związane z zarządzaniem kolej- be noted that a company which vertically integrates nym etapem. Należy także wskazać, że wraz z powięk- comes across new production processes and enters szaniem się irmy mogą pojawić się niekorzyści skali ja- completely new markets where different laws govern kimi są np. zwiększające się trudności w monitorowaniu and which may require more developed and varied swych pracowników w dużym przedsiębiorstwie. marketing activities. Again we may use the example W wyjaśnianiu zjawisk integracji pionowej przydat- of a fruit farmer who starts a juice production busi- na jest także teoria kluczowych kompetencji. Kluczowe ness. Apart from production technology a fruit farm- kompetencje są kombinacją wiedzy ludzi oraz technicz- er also needs to get to know juice market which dif- nych możliwości w organizacji. Teoria kompetencji wska- fers greatly from apple market (Kociakowska 2013). zuje na wewnętrzne cechy tkwiące w organizacji jako Juice market has its own rules, distribution channels, mające istotny wpływ na podejmowanie przez przed- forms of diversi ication and promotion of a product. siębiorstwa. Teoria ta dowodzi, że granice organizacji są Vertical integration may be considered in a simi- w dużej mierze determinowane wiedzą tkwiącą w orga- lar way from the perspective of Resource-based the- nizacji oraz kompetencjami ludzi w niej zatrudnionych ory. Resources can be any strengths and weaknesses (Guldbransen, Haugland 2000). Należy także pamiętać, of an organization material and non-material assets. że przedsiębiorstwo dokonujące integracji pionowej When we look at vertical integration in this way it napotyka na nowe procesy produkcyjne, ale również can be interpreted as a way of creating valuable and wchodzi na całkowicie nowe rynki, na których panują rare combinations of resources giving rise to com- inne prawa i które mogą wymagać wykorzystania innych petitive advantages that are hard to imitate (Isaksen, bardziej rozwiniętych i zróżnicowanych działań marke- Dreyer 2001). Both resource-based theory and core tingowych. Ponownie można się tu posłużyć przykładem competency theory indicate that a company will ex- sadownika, który rozpoczyna działalność przetwórczą tend within the areas in which their former resourc- produkcji soku. Oprócz technologii produkcji musi on es and competencies are the basis for the realization również poznać rynek soków, który bardzo różni się od of value creating processes. rynku jabłek (Kociakowska 2013). Odmienne są zasady An important reason for vertical integration may na nim panujące, kanały dystrybucji, możliwe formy róż- be company’s aiming at permanent supply of homo- nicowania produktu oraz promocji produktu. geneous resource of certain quality. At present food Podobnie na integrację pionową możemy spoj- industry companies are taking marketing activities rzeć z perspektywy teorii zasobów (resources-based which aim at suitable product positioning, branding, theory). Za zasoby mogą być uważane wszelkie silne brand loyalty. These activities involve the necessity i słabe strony organizacji, zarówno aktywa o charakte- of providing product homogeneity which requires rze materialnym, jak i niematerialnym. Zgodnie z tym homogeneity of product quality. spojrzeniem integracja pionowa może być interpre- Another important reason for vertical integration towana, jako sposób na tworzenie cennych i rzadkich may be recognized bargaining power of suppliers or kombinacji zasobów, które w rezultacie mogą zapew- purchasers of a company. It is clearly visible when nić przedsiębiorstwu przewagę konkurencyjną trudną a supplier or a consumer is a monopolist. In order to do imitacji przez konkurentów (Isaksen, Dreyer 2001). avoid disadvantages connected with a large bargain- Zarówno teoria zasobów jak i kluczowych kompeten- ing power of business partners who take advantage cji wskazują, że przedsiębiorstwo będzie się poszerzać of their position and dictate disadvantageous condi- w tych obszarach, w których ich dotychczasowe zasoby tions (i.e. concerning price), a company may decide i kompetencje będą stanowiły podstawę realizacji pro- to take over an adjacent stage of production. cesów kreujących wartość.
33 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ...
Forward vertical integration brings a company Istotnym powodem podjęcia integracji pionowej closer to a consumer, which provides an opportunity może być dążenie przedsiębiorstwa do zapewnienia to get to know the needs of end consumers and be sobie stałych dostaw jednolitego surowca określonej able to react when these needs change. Companies jakości. Obecnie przedsiębiorstwa przemysłu spożyw- may also adjust prices of products without delay. czego podejmują działania marketingowe mające na Avoiding intermediaries should also be mentioned. celu odpowiednie pozycjonowanie produktów, budowę Integration aimed at taking over the stages of in- marki, osiągnięcie lojalności nabywców. Działania te termediaries in a chain results in taking over their wiążą się z koniecznością zapewnienia jak największej margin. For instance, food industry company may jednolitości produktów co wymaga także jednolitych use both forward and backward vertical integration jakościowo surowców. in order to avoid intermediaries. While using back- Za ważny czynnik skłaniający przedsiębiorstwa ward integration( starting your own agricultural do podjęcia integracji pionowej może być również production of resources for processing) a processing uznana siła przetargowa dostawców lub nabywców company avoids intermediaries in resource trading przedsiębiorstwa. Szczególnie jest ona widoczna whereas in forward integration (opening a chain of w przypadku gdy dostawcą lub odbiorcą jest przedsię- retail outlets) it avoids intermediaries in processed biorstwo będące monopolistą. Chęć uniknięcia nieko- product trade. It may provide companies with higher rzyści związanych z dużą siłą przetargowo partnerów pro its and end consumers with lower prices of prod- biznesowy, którzy wykorzystując swą pozycję dyktują ucts (Riordan 2005). niekorzystne warunki np. cenowe, może powodować, że przedsiębiorstwo zdecyduje się na objęcie sąsied- niego etapu produkcji. Integracja pionowa w przód zbliża przedsiębior- stwo do konsumentów. Dzięki temu można lepiej po- znać potrzeby inalnych nabywców, jak również szyb- ciej reagować na ich zmiany. Przedsiębiorstwo mogą również bez opóźnień dostosowywać ceny produktów. Należy również wskazać na funkcję omijania pośredni- ków. Efektem integracji podjętej w celu przejęcia etapu pośredników w łańcuchu jest przejęcie ich marży. Na przykład przedsiębiorstwo przemysłu spożywczego może ominąć pośredników dokonując integracji w tył, jak również integracji w przód. Dokonując integracji w tył (rozpoczęcie własnej produkcji rolnej surowców do przetworzenia) przedsiębiorstwo przetwórcze omi- ja pośredników w obrocie surowcami, a w przypadku integracji w przód (otwarcie sieci sklepów detalicz- nych) omija pośredników w handlu przetworzonymi produktami. Skutkiem tego mogą być większe zyski dla przedsiębiorstwa, ale również niższe ceny płacone za produkty przez inalnych nabywców (Riordan 2005).
Vertical integration in the meat industry Integracja pionowa w przemyśle mięsnym
The meat industry is one of the branches of agri- Przemysł mięsny jest jedną z gałęzi agrobizne- business in which the processes of vertical integra- su, w którym wyraźnie zarysowują się procesy inte- tion are clearly visible. They are especially visible gracji pionowej. Jest to szczególnie wyraźne w wielu in many developed countries, such as for example krajach rozwiniętych, jak np. w U.S.A. W ostatnich la- the USA. In recent years, the integration processes tach także w polskim łańcuchu wytwarzania produk- have become visible also in Polish meat production tów mięsnych dostrzegalne są procesy integracyjne. chain. In the case of meat processing, especially the W przypadku przetwórstwa mięsa wysokim stopniem connected stages of slaughter, cutting and produc- integracji pionowej charakteryzują się przede wszyst- tion of the inal meat products are characterized kim sąsiadujące ze sobą etapy uboju, rozbioru oraz by a high level of vertical integration. However, the produkcji inalnych produktów mięsnych. Jednakże slaughter is not always integrated with other pro- nie zawsze ubój jest zintegrowany z innymi procesami duction processes, because in Poland in 2012, there przetwórczymi ponieważ zakładów działających na were only 130 small-scale plants dealing solely with małą skalę prowadzących tylko ubój bez dodatkowych slaughter, without additional operations. According działalności w Polsce w 2012 roku było 130. W Polsce to the Chief Veterinary Inspectorate GIW (Główny wszystkich ubojni (zintegrowanych i niezintegrowa-
34 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ...
Inspektorat Weterynarii) in 2012, in Poland, there nych z kolejnymi etapami produkcji) według danych were 665 slaughterhouses in total (both integrated Głównego Inspektoratu Weterynarii GIW było w 2012 and non-integrated with the succeeding production roku 665 (Szymańska i in. 2012). Biorąc pod uwagę, stages) (Szymańska et al. 2012). Taking into account że w Polsce było około 1400 przedsiębiorstw produ- the fact that in Poland there were about 1400 plants kujących produkty mięsne można stwierdzić, że około manufacturing meat products, it can be assumed that 30% polskich przedsiębiorstw produkujących pro- approximately 30% of Polish meat production plants dukty mięsne posiadało własne ubojnie. had their own slaughterhouses. Polskie zakłady mięsne korzystają z różnych form Polish meat plants use different sources of supply, zaopatrzenia w surowiec. Zalicza się do nich: bezpo- these include: animals purchasing centers, owned średni odbiór zwierząt z gospodarstw rolników (także feedlots, taking animals directly from farms (also on na podstawie kontraktów), punkty skupu zwierząt, za- the basis of contracts), and buying from middlemen kup od pośredników oraz własne tuczarnie (Mroczek (Mroczek 2003). Backward integration using owned 2003). Integracja w tył z wykorzystaniem własnych feedlots is less important than the other sources of tuczarni ma mniejsze znaczenie niż pozostałe formy za- supply. This opinion has been also con irmed by a re- opatrzenia. Opinię tą potwierdzają także wyniki badań search conducted in 20 purposely selected plants prowadzonych w 20 celowo wybranych przedsiębior- having their own slaughterhouses, 37% of which stwach posiadających własne ubojnie, z których 37% were buying animals delivered to them by farmers, skupowało zwierzęta dostarczane do przedsiębiorstwa 26% of the plants were buying animals on the basis przez rolników, 26% przedsiębiorstw prowadziło skup of contract deals, 16% were supplied by middlemen na podstawie umów kontraktacyjnych, 16% zakła- selling pigs, and 13% bred their own animals( Szy- dów zaopatrywało się u pośredników w obrocie trzo- mańska et al. 2012). The backward vertical integra- dą chlewną, a 13% pozyskiwało zwierzęta z własnego tion was present only in the bigger plants among chowu (Szymańska i in. 2012). Integracja pionowa w tył those researched. Plants aim at having their own sup- w postaci własnych tuczarni występowała w większych ply base in the form of breeding pigs, because it helps spośród badanych przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa to limit the cost luctuation stemming from volatility dążą do zapewnienia własnej bazy surowcowej w po- of pigs prices on the market. Also, it guarantees a reg- staci chowu trzody chlewnej ponieważ umożliwia to ular supply of relatively cheap products in case of de- ograniczenie luktuacji kosztów wynikających z wahań crease of pig population on the market (Szymańska cen trzody chlewnej na rynku, a także zapewnia regu- et al. 2012). It is believed that the choice of supply larne dostawy relatywnie taniego surowca w warun- source depends, among other things, on factors such kach zmniejszającego się pogłowia trzody chlewnej as: purchasing preferences of purchasing managers, na rynku (Szymańska i in. 2012). Uważa się, że wybór a plant’s scale of production, localization of the plant formy zaopatrzenia w surowiec zależy m.in. od takich in relation to the supply markets, or inancial capa- czynników jak: preferencje zakupowe pracowników za- bility (Mroczek 2003). opatrzenia, skala produkcji przedsiębiorstwa, lokaliza- In Polish poultry industry, the integration is main- cja przedsiębiorstwa względem rynków zaopatrzenia, ly visible in connecting each processing stage in a sin- możliwości inansowe (Mroczek 2003). gle plant. Breeding of the poultry itself usually is not W polskim drobiarstwie integracja jest dostrzegalna integrated with the production plant, because in this przede wszystkim w łączeniu w pojedynczym przed- case, contracts dominate. The slaughter stage is often siębiorstwie poszczególnych etapów przetwórstwa integrated in production plants, because in Poland drobiowego, a już sama hodowla drobiu zazwyczaj nie there are very few plants specializing in bird slaugh- jest zintegrowana z przedsiębiorstwem przetwórczym, ter (Bak 2005). Cooperation and contracts dominate gdyż dominuje tu głównie kontraktacja. Etap uboju jest between stages of production such as: parent locks często zintegrowany w przedsiębiorstwach przetwór- and hatchery, hatchery and production farms, pro- czych ponieważ w Polsce bardzo rzadko występują duction farms and processing plants, hatcheries and przedsiębiorstwa specjalizujące się w samym uboju processing plants (Bak 2005). ptactwa (Bak 2005). Współpraca i kontraktacja domi- It should be pointed however, that the vertical in- nują pomiędzy takimi etapami produkcji jak: stada ro- tegration processes in Polish poultry industry have dzicielskie i wylęganie; wylęgarnie i fermy towarowe, intensi ied since late 90s. A developed vertical inte- fermy towarowe i zakłady przetwórcze, wylęgarnie gration can be seen in large poultry processing plants i zakłady przetwórcze (Bak 2005). such as, for example, Indykpol. In Indykpol, the verti- Należy jednak stwierdzić, że procesy powiązań cal integration manifests itself in (Łącka 2012): pionowych w polskim drobiarstwie przybierają na • having farms supplying them in their own parent sile już od połowy lat 90. XX w. Rozwiniętą integrację locks, selected breeding material and turkeys for pionową można zaobserwować w dużych przedsię- fattening (backward integration), biorstwach produkcji mięsa drobiowego jakim jest np. Indykpol. Do przejawów integracji pionowej w przed- siębiorstwie Indykpol można zaliczyć (Łącka 2012):
35 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ...
• having plants producing turkey and their prod- • posiadanie ferm zapewniających własne stada ucts, as well as chicken and geese carcasses in rodzicielskie, wyselekcjonowany materiał zaro- Olsztyn and Świebodzin, dowy oraz tucz indyków (integracja w tył), • purchasing the Breeding Center from Animex, • posiadanie zakładów do produkcji mięsa indycze- which secured Indykpol with breeding turkey go i jego przetworów oraz tuszek kurcząt i gęsi from their own hatchlings (backward integra- w Olsztynie i Świebodzinie, tion), • zakup od przedsiębiorstwa Animex Ośrodka • a failed attempt to expand into German market Hodowli co zapewniło Indykpolowi produkcję mię- through creation of a partnership, of which Indyk- sa indyczego z własnych piskląt (integracja w tył), pol was the sole shareholder, and which focused • nieudana próba ekspansji na rynek niemiecki po- on retail and wholesale trade, as well as brand przez powołanie spółki, której jedynym udziałow- marketing on German market (forward integra- cem był Indykpol i przedmiotem jej działalności był tion). Unfortunately, the company had to back handel detaliczny, hurtowy oraz wykreowanie maki away from this enterprise due to the market being na rynku niemieckim (integracja w przód). Niestety blocked by German companies, przedsiębiorstwo musiało się wycofać z tego przed- • creating Ekonwersja Co, Oaza Zdrowia and Indyk- sięwzięcia z powodu blokowania dostępu do rynku pol Brand the aim of which was to promote the In- przez niemieckie przedsiębiorstwa, dykpol products and manage the brands (forward • powołanie spółki Ekonwersja, Oaza Zdrowia oraz In- integration), dykpol Brand w celu promowania produktów Indyk- • purchasing Nutripol Ltd feed manufacturing plant polu oraz zarządzania markami (integracja w przód), in Olsztynek, which secured a better control over • nabycie wytwórni pasz Nutripol Sp. z o.o. w Olsztyn- the quality of the feed (backward integration), ku dzięki czemu przedsiębiorstwo zapewniło sobie • purchasing the chicken breeding factory in Brzeg lepszą kontrolę nad jakością pasz (integracja w tył), (backward integration). • nabycie zakładu wylęgu kurcząt w Brzegu (inte- The vertical integration strategies implemented gracja w tył). by the leaders of the Polish poultry market allowed Strategie integracji pionowej realizowane przez lide- to lower the costs, introduce the companies with the rów rynku mięsa drobiowego w Polsce pozwoliły obni- modern management methods, bring numerous in- żyć koszty, wprowadzić do przedsiębiorstw nowoczesne novations in production and processing, and to im- metody zarządzania, wprowadzić wiele innowacji pro- prove the quality of the produced goods, as well as to duktowych i procesowych oraz poprawę jakości wytwa- promote the brand (Łącka 2012). rzanych produktów oraz kreowanie marek (Łącka 2012). Compared to Poland, American vertical integra- W porównaniu z Polską integracja pionowa jest tion in the meat industry is better developed. In the lepiej rozwinięta w amerykańskim przemyśle mię- USA, a fast development of vertical coordination was snym. W U.S.A. szybki rozwój koordynacji pionowej visible since the beginning of the 90s. In this country, jest zauważalny od początku lat 90. Koordynacja pio- the vertical coordination in the pork market is pri- nowa na rynku wieprzowiny w tym kraju jest oparta marily based on marketing contracts. However, the przede wszystkim na kontraktach marketingowych, share of breeding own pigs in supplying the slaugh- jednakże udział własnej trzody w zaopatrzeniu uboj- terhouse and food processing plants was about 22% ni i przedsiębiorstw przemysłu spożywczego wy- in 2005. The lowest percentage constituted the an- nosił w 2005 roku około 22%. Najmniejszy odsetek imals bought on the free market, which was about stanowiły zwierzęta z zakupów wolnorynkowych 11% (Zawadzka 2006). i stanowiły około 11% (Zawadzka 2006). The strongest vertical integration characterizes Najsilniej zintegrowane pionowo są największe the biggest pork production plants in America, such przedsiębiorstwa produkcji mięsa wieprzowego as Smith ield. The Smith ield Foods group is a com- w Ameryce jak np. Smith ield. Grupa Smith ield Foods pany dealing on the international market. In the Unit- jest irmą działającą na rynku międzynarodowym. ed States alone, its three partnerships dealing with W samych Stanach Zjednoczonych jej trzy spółki zaj- meat production (Farmland Inc, John Morrel Food mujące się produkcją wyrobów mięsnych (Farmland Group, The Smith ield Packing Company Incorporat- Inc, John Morrel Food Group, The Smith ield Pac- ed) are supplied by a partnership belonging to the king Company Incorporated) korzystają z bazy su- group named Murphy-Brown LLC, which owns 460 rowcowej w postaci spółki należącej do grupy o na- pig farms in the USA (backward vertical integration). zwie Murphy-Brown LLC, która posiada na terenie Apart from that, processing plants of the Smith ield U.S.A 460 farm produkujących trzodę chlewną (inte- Group in the USA are supplied by more than two gracja pionowa w tył). Oprócz tego przedsiębiorstwa thousands farms on the basis of contracts on animal przetwórcze Grupy Smith ield w U.S.A. zaopatrują się deliveries (Smith ield Group Report 2012). w surowiec w ponad dwóch tysiącach gospodarstw rolnych na podstawie kontraktacji zwierząt (Raport Grupy Smith ield 2012).
36 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ...
Comparing meat production of beef, pork and poul- Porównując ze sobą branże mięsne produkcji wo- try, Ward (2010) identi ies a few important factors łowiny, wieprzowiny i mięsa drobiowego Ward (2010) that might result in different levels of development of wskazuje na kilka istotnych grup czynników mogących vertical integration in these branches of agribusiness powodować różny stopień rozwoju integracji pionowej in the United States. To a certain degree, these factors w tych dziedzinach agrobiznesu w Stanach Zjednoczo- explain why the highest level of integration occurs in nych. Czynniki te w pewnym zakresie wyjaśniają dlacze- poultry production, medium level in pork production, go najwyższy poziom integracji występuje w produkcji and lowest in beef production. Table 1 shows the fac- mięsa drobiowego, średni w produkcji wieprzowiny, tors that might have an in luence on the level of verti- a najniższy w produkcji wołowiny. W tabeli 1 zaprezen- cal integration in meat industry in the USA. towano czynniki, które mogą mieć wpływ na różnice w integracji pionowej w branżach mięsnych w U.S.A.
Table 1. Comparison of the factors in luencing vertical integration in the production of beef, pork and poultry Tabela 1. Porównanie czynników wpływających na integrację pionową w produkcji wołowiny, wieprzowiny oraz mięsa drobiowego Characteristics category Characteristics Beef Pork Poultry Biological production cycle Long Moderate Short Moderately wide but Genetic base Wide and widening narrowing Narrow Production Number of industry stages 3 2 2 characteristics Geographical concentration Dispersed throughout Concentrated in the in production the U.S. Average concentration Southeast Operation Size and specializa- Varies by production Increasing in size and tion stage specialization Large and specialized Value-Added products Low Moderate High Market at retail characteristics New product development Slow Moderate Very aggressive Brand marketing Low Moderate High Necessary capital High Moderate Low Management Control of quality characteristics and consistency Loose Increasing Tight Management skills needed High Declining Low Source: C.E. Ward. 2010, Vertical Integration Comparison: Beef, Pork, and Poultry. Oklahoma Cooperative Extension Fact Sheets F-552, Oklahoma Cooperative Extension Service, Oklahoma State University, s. Oklahoma Cooperative Extension Fact Sheets F-552, Oklahoma Cooperative Extension Service, Oklahoma State University, s. 1-5, www.osuextra.com.1-5, www.osuextra.com Źródło: C. E. Ward. 2010, Vertical Integration Comparison: Beef, Pork, and Poultry. Oclahoma Cooperative Extension Fact Sheets F-552, Oclahoma Cooperative Extension Service, Oclahoma State University, s. 1-5, www.osuextra.com As shown in table 1, there are numerous factors Jak pokazano w tabeli 1 można wskazać wiele czyn- related to the production, market and management, ników natury produkcyjne, rynkowej oraz zarządzania, which depending on their level and intensity, advan- które w zależności od ich rozwoju i nasilenia sprzyja- tage or disadvantage the development of vertical ją lub też mogą stanowić bariery w rozwoju integracji integration. Data in the table indicate that factors pionowej. Z tabeli tej wynika, że krótszy cykl produkcji, such as short production cycle, narrow genetic base, wąska baza genetyczna, mniej etapów chowu zwierząt, smaller number of industry stages, more concentrat- bardziej skoncentrowana produkcja, większa łatwość ed production, easier product development stem- rozwoju nowego produktu wynikająca z większych moż- ming from greater variety of poultry products, easier liwości różnicowania mięsnych produktów drobiowych, quality control, easily achieved product consistency łatwiejsza kontrola jakości oraz łatwość zapewnienia resulting in effective brand marketing, lower capital jednorodności produktów mięsnych i co za tym idzie ła- necessary to breed, and much lower management twiejszy rozwój marek, mniejszy kapitał wymagany do skills necessary, compared to complex and mul- prowadzenia chowu, o wiele niższe wymagane umiejęt- ti-staged beef production chain, are what cause the ności kierowników w porównaniu ze złożonym i wielo- poultry production chain to be the most integrated etapowym łańcuchem produkcji wołowiny sprawiają, że vertically (Ward 2010). najwyższy poziom integracji pionowej występuje w łań- In the U.S, the highest level of vertical integration cuchu produkcji mięsa drobiowego (Ward 2010). occurs in turkey production. Presumably, the devel- W Stanach Zjednoczonych najwyższy poziom inte- opment of integration is highly in luenced by the gracji w drobiarstwie występuje w produkcji mięsa in- uncertainty factor. The uncertainty on the poultry dyczego. Przypuszcza się, że bardzo duży wpływ na roz- market stems from technological changes, as well as wój integracji ma czynnik niepewności. Niepewność na
37 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ... poor sales coordination between the stages of the rynku drobiowym wynika ze zmian technologicznych, chain, which caused much luctuation on the mar- słabej koordynacji sprzedaży pomiędzy etapami łańcu- ket with periods of overproduction and shortages cha co powodowało duże wahania na rynku z okresa- on the market (Martinez 2002). It is also related to mi nadprodukcji lub niedoborów na rynku (Martinez high susceptibility to diseases and longer breeding 2002). Wynika ona także z dużej podatności na cho- period, compared to chicken production. Chickens roby oraz z dłuższego okresu hodowli w porównaniu can be sold at 5-6 weeks old, while turkeys at 4-7 z produkcją kurcząt. Kurczaki mogą być sprzedawane months. Longer breeding period makes it more dif- już w wieku 5-6 tygodni, a indyki w wieku 4-7 miesię- icult to adjust the production to the changing de- cy. Dłuższy okres hodowli sprawia, że trudniej jest się mand on the turkey market (Martinez 2002). The dostosować z produkcją do zmieniającego się popytu exchange of information between the transaction konsumentów na rynku mięsa indyczego (Martinez sides in food chain takes some time. That is why it is 2002). Transfer informacji pomiędzy stronami transak- easier for the non-integrated chicken plants to ad- cji w łańcuchu żywnościowym wymaga czasu, dlatego just, compared to the non-integrated turkey plants łatwiej jest się dostosować przedsiębiorstwom w nie- (Martinez 2002). It is worth noticing, that while the zintegrowanym łańcuchu mięsnych produktów mięsa longer production cycle in this case has been clas- kurczęcego w porównaniu z niezintegrowanym łań- si ied as an incentive to vertical integration, in the cuchem produktów mięsa indyczego (Martinez 2002). case of beef production, it was classi ied as a discen- Należy zauważyć, że o ile dłuższy cykl produkcji został tive. It stems from the fact that in the case of com- w tym przypadku uznany za czynnik sprzyjający inte- parison shown in table 1, the focus was placed on gracji pionowej to w przypadku produkcji wołowej zo- overall production characteristics making the man- stał on zaliczony jako czynnik niesprzyjający integracji agement and coordination of beef production stag- pionowej. Wynika to z tego, że w przypadku porówna- es more dif icult. Whereas when comparing chicken nia zaprezentowanego w tabeli 1 nacisk był położony and turkey production, the key aspect is a fast re- na połączenie różnych czynników produkcyjnych spra- sponse to the demand changes and a quick adjust- wiających, że zarządzanie i koordynacja etapów w łań- ment of the supply. cuchu produkcji wołowiny jest trudniejsze. Z kolei w przypadku porównania produkcji kurcząt i indyków przeważa aspekt szybkości reagowania na zmiany po- pytu i czasu dostosowywania się do niego podaży pro- duktów mięsnych.
Summary and conclusions Podsumowanie i wnioski
Vertical integration results in development of Skutkiem integracji pionowej jest powiększenie a company and broadening its activity area. Through przedsiębiorstwa oraz obszaru jego działalności. vertical integration, a company gains control over Przez integrację pionową przedsiębiorstwo przej- preceding or succeeding stages of production and dis- muje kontrolę nad poprzedzającymi lub następujący- tribution of a product, starting from suppliers to pro- mi etapami łańcucha produkcji i dystrybucji produk- duction and distribution to the inal consumers. In the tów począwszy od dostawców środków produkcji light of the transaction costs theory, integration occurs poprzez produkcję i dystrybucję, a na inalnych kon- when a company aims at reducing the costs related to sumentach kończąc. W ujęciu teorii kosztów trans- transactions taking place between different subjects akcyjnych integracja ma miejsce wtedy, gdy przed- on the market. The level of the costs can be determined siębiorstwo dąży do uniknięcia kosztów związanych by such trade factors as assets speci icity, uncertainty, z transakcjami dokonywanymi z innymi podmiotami and frequency which are related to market trade. na rynku. Poziom tych kosztów może być determino- Vertical integration makes it possible for a com- wany takimi cechami wymiany handlowej jakimi są pany to reduce transaction costs, but at the same specy iczność aktywów, niepewność oraz częstotli- time, it entails the necessity to bear the neoclassical wość, które towarzyszą wymianie rynkowej. production costs. Entering a new area of business ac- Integracja pionowa pozwala przedsiębiorstwom tivity related to a new production stage also requires uniknąć kosztów transakcyjnych, lecz jednocześnie a considerable amount of funds for inancing the cur- pociąga za sobą konieczność poniesienia neoklasycz- rent activity. Vertical integration also means higher nych kosztów produkcji. Wkroczenie przedsiębior- management costs. stwa w obszar działalności związany z nowym eta- Apart from the transaction costs theory, the phe- pem łańcucha wymaga także, znaczących środków nomenon of vertical integration can be also explained na bieżące inansowanie działalności. Wraz z inte- by other economic theories and concepts. The key gracją pionową rosną też koszty zarządzania. competences theory and the theory of resources in- Obok teorii kosztów transakcyjnych do wyjaśniania dicate that vertical integration might be an outcome zjawisk integracji pionowej mogą mieć zastosowanie
38 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ... of utilizing company’s resources together with skills także inne teorie i koncepcje ekonomiczne. Teoria klu- and knowledge of managers and employees, which czowych kompetencji oraz teoria zasobów wskazują, że leads the company to gaining an advantage over the integracja pionowa może być wynikiem wykorzystania competition. The important reasons for vertical inte- tkwiących w przedsiębiorstwie zasobów oraz umiejęt- gration include: the desire to avoid middlemen, the ności i wiedzy kierowników i pracowników, co prowa- desire to avoid the results of the bargaining power of dzi przedsiębiorstwo do uzyskania przewagi konkuren- business partners, the desire to secure a continuous cyjnej. Za ważne powody podjęcia integracji pionowej supply of good quality products, aim at better control mogą być uznane: chęć ominięcia pośredników, chęć over the production processes, and the desire to be uniknięcia skutków siły przetargowej partnerów han- closer to the last stage of consumers, which means dlowych, chęć zapewnienia sobie stałych dostaw od- a faster reaction to changes in the demand. powiedniej jakości towaru, dążenie do lepszej kontroli In the agro-food chain products, vertical integra- procesów produkcyjnych, chęć zbliżenia się w łańcuchu tion is highly related to the characteristics of pro- do ostatniego etapu konsumentów i przez to szybszego duction. For instance, in meat production it could be reagowania na zmiany w popycie. related to, e.g. the length of a biological cycle of ani- W łańcuchu produktów rolno-żywnościowych in- mal breed, the width of genetic base determining the tegracja pionowa w dużej mierze zależy od czynników number of animal breeds, or the scale of production. produkcyjnych. Na przykład w produkcji mięsnej może What also might have a strong in luence, are the mar- być warunkowana np. długością biologicznego cyklu ket characteristics, such as brand marketing, or man- produkcji zwierząt, szerokością bazy genetycznej de- agement characteristics, e.g. the necessary capital, cydującą o liczbie odmian zwierząt, skala produkcji. the ease of ensuring product consistency, and neces- Silny wpływ mogą mieć także czynniki o charakterze sary management skills. It is worth mentioning that rynkowym takie jak np. rozwój marek produktowych integration in agribusiness can also be in luenced by oraz czynniki zarządzania jak np. wymagany kapitał, technological changes, dif iculties in sales coordina- łatwość zapewniania jednorodności produktów, wy- tion between the food chain stages, the supply and magane umiejętności kierownicze. Należy również price luctuations on the market, or the ease of ad- zwrócić uwagę na fakt, że na integrację w agrobizne- justing the production to the changing demand. sie mogą mieć również wpływ zmiany technologicz- The research results quoted in this article indi- ne, trudności w koordynowaniu sprzedaży pomiędzy cate that food industry companies, such as American etapami łańcucha żywnościowego, wahania podaży Smith ield, or Polish Indykpol, are important inte- i cen na rynku, łatwość dostosowania produkcji do grators in the agro-food chain. Vertical integration zmieniającego się popytu konsumenta. helps them to reduce the costs, introduce the compa- Przywołane w artykule wyniki badań wskazują, ny with modern management and control methods, że ważnymi integratorami w łańcuchu rolno-żyw- improve and standardize product quality, effective- nościowym są przedsiębiorstwa przemysłu spożyw- ly implement product innovations, and to enhance czego jak np. amerykański Smith ield, czy też polski brand marketing. Indykpol. Integracja pionowa pozwala im obniżyć koszty, wprowadzić do przedsiębiorstwa nowocze- sne metody zarządzania i kontroli, poprawić i ujed- nolicić jakość produktów, sprawnie wprowadzać in- nowacje produktowe oraz ułatwia kreowanie marek.
References / Literatura:
1. Bak J. (2005), Integracja produkcji w polskim drobiarstwie. Wieś i Rolnictwo, Nr 3(128), s. 131-136. 2. Boland M., Barton D., Domine M. (2002), Economic Issues with Vertical Coordination. http://www.agmrc. org/media/cms/ksueconvert_CAE50F732337E.pdf, s.1-17. 3. Corbett M. (2004), The Outsourcing Revolution. Kaplan Business, Dearborn. 4. Grega L. (2003), Vertical integration as a factor of competitiveness of agriculture. Agric. Econ. – Czech, 49, 11, s. 520-523. 5. Grossman S., Hart O. (1986), The costs and bene its of ownership: A theory of vertical and lateral integration. Journal of Political Economy 94(4), s. 691-719. 6. Guldbransen B., Haugland S. (2000), Explaining vertical integration: Transaction cost economics and com- petence considerations. Working Paper No. 77/00, Foundation for Research in Economics and Business Administration, Bergen, www.snf.no, s. 1-36. 7. Hayenga M., Shroeder T., Lawrence J., Hayes D., Vukina T., Ward C., Purcell W. (2000), Meat Packer Vertical Integration and Contract Linkages in the Beef and Pork Industries: An Economic Perspectives, AMI Report, http://www2.econ.iastate.edu/faculty/hayenga/AMIfullreport.pdf, s. 1-99.
39 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Development of vertical integration... Rozwój integracji pionowej ...
8. Isaksen J., Dreyer B. (2001), The Impact of Vertical Integration on Performance, Fiskeriforskning, IIFET 2000 Proceedings, University of Tromso, Norway, http://ir.library.oregonstate.edu, s. 1-10. 9. Jaskow P. (1985), Vertical Integration and Long-Term Contracts: The Case of Coal-Burning Electric Generat- ing Plants. Journal of Law, Economics & Organization, 1(1), s. 33-80. 10. Karwat-Woźniak B. (2013), Zmiany w formach sprzedaży produktów rolnych w gospodarstwach indywidu- alnych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, s. 55. 11. Kociakowska B. (2013), Podlaski Sad - produkcja soków sposobem na biznes, 2013-03-29, http://www.podlask- ie.strefabiznesu.pl/artykul/podlaski-sad-produkcja-sokow-sposobem-na-biznes [dostęp 15.03.2014]. 12. Lafontaine F., Slade M. (2007). Vertical Integration and Firm Boundaries: The Evidence. Journal of Econom- ic Literature, 45(3), s. 629-685. 13. Litan D., Velicanu M., Copcea L., Teohari M., Mocanu A., Surugiu I., Raduta O. (2011), Business’ New Require- ment: Information Systems Integration – Methods and Technologies. International Journal of Computers and Communication, 3(5), s. 133-145. 14. Łącka I. (2012), Integracja pionowa w przetwórstwie drobiu szansą na wzrost i rozwój irmy we współcz- esnej gospodarce (na przykładzie GK Indykpol S.A.). Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, T. 99, z. 2, s. 94-102. 15. Martinez S. W. (1999), Vertical Coordination in the Pork and Broiler Industries: Implications for Pork and Chicken Products. Agricultural Economic Report No. (AER-777) U.S. Department of Agriculture, Economic Service, Washington D. C., s.1-43. 16. Martinez S. W. (2002), Vertical Coordination of Marketing Systems: Lessons From the Poultry, Egg, and Pork Industries. United States Department of Agriculture, Report No. 807, http://www.shsu.edu/~agr_www/ documents/verticleintegratoin.pdf, s. 1-45. 17. Mroczek R. (2003), System powiązań między producentami a zakładami przetwórczymi na rynku żywca wieprzowego, Roczniki Naukowe SERiA, Tom 5, Zeszyt 2, s. 147-151. 18. Pawlewicz A., Gotkiewicz W. (2008), Rozwój rynku żywności ekologicznej. Roczniki Naukowe SERiA, Tom 10, Zeszyt 4, s. 320-324. 19. Peterson H., Wysocki A., Harsh S. (2001), Strategic choice along the vertical coordination continuum. Inter- national Food and Agribusiness Management Review 4(2001), s. 149-166. 20. Portal Spożywczy (2012), Sandomierscy sadownicy będą produkować naturalny sok jabłkowy, 01-10-2012, http://www.portalspozywczy.pl [dostęp:10.04 2014]. 21. Raport Grupy Smith ield (2012), Smith ield 2012 Integrated Report, www.smith ieldfoods.com. 22. Riordan M. (2005), Competitive Effects of Vertical Integration. Discussion Paper No.: 0506-11, Colubmbia University, New York, http://academiccommons.columbia.edu, s.1-70. 23. Szymańska E., Hamulczuk M., Dziwulski M. (2012), Analiza na temat funkcjonowania sektora wieprzowiny w latach 2004-2010 wraz z prognozą do roku 2020, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszaw- ie, www.bip.minrol.gov.pl, s. 1-156. 24. Ward C.E. (2010), Vertical Integration Comparison: Beef, Pork, and Poultry. Oclahoma Cooperative Exten- sion Fact Sheets F-552, Oclahoma Cooperative Extension Service, Oclahoma State University, s.Oclahoma Cooperative Extension Fact Sheets F-552, Oclahoma Cooperative Extension Service, Oclahoma State Uni- versity, s. 1-5, www.osuextra.com.1-5, www.osuextra.com. 25. Williamson O. (1998), Ekonomiczne instytucje kapitalizmu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 26. Wilson W., Dahl B., Johnson D. (2000), Procurement Strategies: Impact of Quality Risks in Hard Wheat. Ag- ricultural Economics Report No. 445, Department of Agribusiness and Applied Economics, North Dakota State University, Fargo, http:// ageconsearch.umn.edu/bitstream/23214/1/aer445.pdf, s. 1-20. 27. Worley T., McCluskey J. (2000), Production Contracts as a Means of Vertical Coordination with Application to the Wheat Industry. Journal of Food Distribution Research, 31(1), s. 215-224. 28. Zawadzka D. (2006), Formy koordynacji pionowej w sektorze trzody w Sanach Zjednoczonych, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 1, s. 60-70.
Submitted/ Zgłoszony: May/ maj 2014 Accepted/ Zaakceptowany: July/ lipiec 2014
40 ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 7, No. 3, 2014 www.ers.edu.pl
ORIGINAL ARTICLE ARTYKUŁ INFLUENCE OF DEMOGRAPHIC FEATURES ON EVALUATION OF THE JOB MARKET BY THE DISABLED LIVING IN RURAL AREAS
WPŁYW CECH DEMOGRAFICZNYCH NA OCENĘ LOKALNEGO RYNKU PRACY OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ZAMIESZKAŁYCH NA OBSZARACH WIEJSKICH
Marek Kuźmicki, Jarosław Żbikowski, Agnieszka Siedlecka, Dominik Dąbrowski
Pope John Paul II State School of Higher Education in BialaPodlaska Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Summary: The paper has been prepared on the basis of the Streszczenie: Opracowanie powstało w oparciu o badania zre- results of the study conducted as part of the project: “The de- alizowane w ramach projektu „Determinanty aktywności zawo- terminants of economic activity of the disabled living in rural dowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach areas” co- inanced by PFRON (State Fund for the Rehabilitation wiejskich” współ inansowanego przez PFRON. W badaniu wzięła of the Disabled). A group of 5000 disabled people has been sur- udział grupa 5000 osób niepełnosprawnych. Celem opracowania veyed. The purpose of the paper was to inquire about the opin- było poznanie opinii osób niepełnosprawnych zamieszkałych na ion of the disabled living in rural areas on the subject of their obszarach wiejskich na temat ich sytuacji na lokalnym rynku pra- situation on the local job market. In the analysis, demographic cy. Analizę oparto na uwzględnieniu czynników demogra icznych features have been take into account (such as sex, age, educa- (m.in. płeć, wiek, poziom wykształcenia) jako cech różnicujących tion), as features differentiating the disabled persons living in osoby niepełnosprawne zamieszkałe na obszarach wiejskich, któ- rural areas, who in the survey evaluated the local job market. re dokonały w trakcie badania oceny lokalnego rynku pracy. Most of the inquired consider the situation on the local job W opinii większości badanych, sytuacja na lokalnym rynku pra- market to be bad or very bad, with respect to the chances of cy pod względem szans na znalezienie pracy, liczby ofert pracy inding a job, a number of job offers, and their attractiveness. oraz jej atrakcyjności jest zła lub bardzo zła. Konieczne jest uru- It is necessary to implement measures and programs that chomienie programów i środków ułatwiających podjęcie pracy would help the disabled ind a job, and at the same time, mo- przez osoby niepełnosprawne, jednocześnie motywujących pra- tivate the employers to hire them. The research results show codawców do ich zatrudnienia. Wyniki badań wskazują na to, że that the steps taken so far are insuf icient. dotychczasowe przedsięwzięcia w tej sferze są niewystarczające.
Key words: job market, rural areas, disabled, demographic Słowa kluczowe: rynek pracy, obszary wiejskie, osoby nie- features pełnosprawne, cechy demogra iczne
Introduction Wstęp
In the last few years, the Polish economy has un- W ostatnich latach polska gospodarka doświadczyła dergone a number of changes. These include chang- szeregu zmian. Dotyczą one również rynku pracy, czyli es on the job market, therefore an area of activity in obszaru działania w którym dochodzi do konfrontacji which the available work force is confronted against wolnych zasobów siły roboczej z ofertą miejsc pracy the available job offers (Szydlik-Leszczyńska2012). (Szydlik-Leszczyńska 2012). Na sytuację na rynku pra- The system transformation as well as joining the UE cy wpływ wywarła transformacja systemowa i inte- and some other factors of economic development gracja z UE oraz inne czynniki rozwoju gospodarczego, have had an in luence on the situation on the job także polityka społeczno-gospodarcza państwa. Zmia- market. The changes occurring in the economy, in- ny występujące w gospodarce, w tym na rynku pracy cluding changes in the Polish job market, need to be w Polsce, nasuwają pytania o ich ocenę oraz pożądane evaluated, and the desired direction of development kierunki rozwoju (Kwiatkowski, Kucharski 2010). needs to be found (Kwiatkowski, Kucharski 2010). Szczególną grupą społeczeństwa, która ocenia sy- In evaluating the economic situation, especially tuację gospodarczą, szczególnie w skali mikro, są osoby on the micro scale, the disabled constitute a special niepełnosprawne. W rozszerzonej Unii Europejskiej po- social group. In the enlarged European Union,the pulacja osób niepełnosprawnych stanowi około 10% population of the disabled constitutes about 10% of ogółu ludności i przekracza obecnie 50 mln osób. Ta grupa
Address for correspondence: dr Marek Kuźmicki, dr Jarosław Żbikowski, dr Agnieszka Siedlecka, dr Dominik Dąbrowski, Pope John Paul II State School of Higher Education in BialaPodlaska, Sidorska St. 95/97, 21-500 Biała Podlaska, Poland; tel. +48 83 344 99 05; e-mail: [email protected], [email protected]; Full text PDF: www.ers.edu.pl; Open-access article. Copyright © Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; Indexation: Index Copernicus Journal Master List ICV 2013: 6.48; Polish Ministry of Science and Higher Education 2013: 4 points.
41 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych... the total population, and currently exceeds 50 mil- wciąż rośnie ze względu na starzenie się społeczeństwa lion people. The number is still growing due to aging europejskiego (Głąbicka 2007). Według wyników Naro- of the European population (Głąbicka 2007). Accord- dowego Spisu Powszechnego z 2011 roku liczba osób ing to the National Census of Population 2011, the niepełnosprawnych wynosiła w Polsce około 4,7 mln1, number of the disabled persons in Poland was about co stanowiło ponad 12% ludności kraju (www.niepelno- 4.7 million1, which constituted over 12% of the popu- sprawni.gov.pl). Skala niepełnosprawności w państwach lation (www.niepelnosprawni.gov.pl). The number of członkowskich Unii Europejskiej zmusza rządzących do the disabled in member states of the European Union podjęcia wielu działań nie tylko w sferze zabezpieczenia forces the authorities to implement numerous meas- społecznego, ale także w sferze gospodarczej, społecznej, ures, not only in the area of social security, but also in politycznej i edukacyjnej. Bardzo ważne jest stworzenie the economic, social, political and educational areas. korzystnych warunków dla pracodawców sprzyjających It is vital to create favorable conditions for the em- zatrudnieniu. Praca przynosi wynagrodzenie, jest spo- ployers that would promote hiring this group. Em- łecznie użyteczna i strukturalizuje czas. Dla osób niepeł- ployment gives a salary, is socially useful and organ- nosprawnych jest dodatkowo formą rehabilitacji i szansą izes time. For the disabled, it is additionally a form nawiązania kontaktów społecznych. Podjęcie roli pra- of rehabilitation and a chance to build social rela- cownika i jej realizacja jest zarówno środkiem, jak i miarą tions. Being employed is both a means and measure przystosowania społecznego niepełnosprawnych. Nie- of social integration for the disabled. Unemployment pełnosprawne osoby bezrobotne znajdują się w podwój- makes the situation of a disabled person even more nie trudnej sytuacji życiowej. Czynnikiem dodatkowym, dif icult. Apart from physical disability, unemploy- oprócz dysfunkcji organizmu, obniżającym jakość życia, ment is an additional factor decreasing their quali- jest brak pracy. Uzyskanie zatrudnienia w takim przy- ty of life. In such a situation, inding a job not only padku nie tylko polepsza sytuację ekonomiczną, ale także improves one’s economic situation, but also boosts zwiększa poczucie własnej wartości i integracji ze społe- one’s self esteem and facilitates social integration czeństwem (Skrętowicz, Komorska 2008). (Skrętowicz, Komorska 2008). Według najnowszych danych uzyskanych po Na- According to the latest data from the National rodowym Spisie Powszechnym z 2011 roku, opartych Census of Population 2011, based on the new BAEL o nową metodologię BAEL, w 2010 roku współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych wyno- methodology (Study of People’s Economic Activity), in sił w Polsce 25,7%, w 2011 wzrósł do 26,3%, a w 2012 year 2010 in Poland, economic activity of the disabled roku osiągnął poziom 27,5% (www.niepelnosprawni.gov. was 25.7%, in 2011 it increased to 26.3%, and in 2012 pl). Obecnie poziom aktywności zawodowej osób niepeł- reached the level of 27.5% (www.niepelnosprawni. nosprawnych w krajach UE jest wyraźnie zróżnicowany, gov.pl). At present, the level of economic activity of the a jego średni poziom wynosi około 42% (Pancer-Cybul- disabled in the EU countries is noticeably differenti- ska 2008). Zróżnicowanie wskaźnika wynika z wielu ated, and its average level is about 42% (Pancer-Cy- przyczyn specy icznych dla danych krajów, jak: rozwój bulska 2008). The differentiation of the factor stems systemu zabezpieczenia społecznego, zróżnicowana do- from numerous reasons, speci ic for a given country, stępność miejsc pracy, rozwój dostępnej pod względem such as: the development of social security system, dif- architektonicznym i technicznym infrastruktury społecz- ferentiated availability of job offers, the development nej i technicznej, ukształtowane postawy pracodawców of the architecturally and technically available social do osób niepełnosprawnych, poziom wykształcenia i po- and technical infrastructure, the attitude of the em- stawy samych niepełnosprawnych, czy również zróżni- ployers towards the disabled, or the differentiated law cowany system ustawodawstwa państw członkowskich, system of member states resulting in different de i- wpływający na różnice w de iniowaniu niepełnospraw- nitions of disability and the disability determination. ności i w systemie orzekania. W konsekwencji zakres As a result, the scope of rights and security, as well as praw i ochrona, jak i sytuacja osób niepełnosprawnych na the situation of the disabled on the job market, large- rynku pracy zależy w dużym stopniu od miejsca ich za- ly depends on where they live (Noga, Stawicka 2009). mieszkania (Noga, Stawicka 2009). Polska charakteryzuje The level of economic activity of the disabled is quite się niskim poziomem aktywności zawodowej niepełno- low in Poland, compared to the other member states sprawnych na tle innych państw Unii Europejskiej. Można of the European Union. Presumably, it results from the przypuszczać, iż jest to wynik braku lub też niewłaściwych lack of effective programs and projects activating both programów i projektów mających aktywizować zarówno the disabled and employers. Such a situation calls for niepełnosprawnych jak i pracodawców. Taki stan rzeczy researching into the opinion of the disabled on their skłania do poznania opinii osób niepełnosprawnych na situation on the local job market. The results of the temat ich sytuacji na lokalnym rynku pracy. Wyniki badań research should be used to plan effective institutional powinny zostać wykorzystane do projektowania efek- and system solutions that would improve the situation tywnych rozwiązań instytucjonalno-systemowych, dzię- of the disabled on the Polish job market. ki którym sytuacja osób niepełnosprawnych na polskim rynku pracy ulegnie poprawie. 1 4 697.5 thousand people 1 4 697,5 tys. osób
42 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych...
Methodology Metodyka badań
For the purpose of this paper, that is, to inquire Na potrzeby realizacji celu opracowania, tj. pozna- about the disabled living in rural areas on their situ- nia opinii osób niepełnosprawnych zamieszkałych na ation on the local job market,the results of a research obszarach wiejskich na temat ich sytuacji na lokalnym conducted as a part of the study program,”The deter- rynku pracy, wykorzystane zostały wyniki badań reali- minants of economic activity of the disabled living in zowanych w ramach projektu badawczego „Determi- rural areas,” have been used2.To conduct the research nanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych taking place from June 30, 2010 to May 31, 2011, zamieszkałych na obszarach wiejskich”2. W celu realiza- a questionnaire has been used. The scope of the re- cji badań przeprowadzonych w okresie od 30 czerwca search included rural areas of the sixteen Polish 2010 roku do 31 maja 2011 roku wykorzystano meto- voivodeships, where the interviewers surveyed ive dę ankietową. Teren badań objął obszary wiejskie szes- thousand people. nastu województw Polski, na których ankieterzy dotarli The research sample has been selected using do pięciu tysięcy respondentów. random-strati ied sampling (Babie 2008). In the Wyboru próby badawczej dokonano przy pomocy research, strata were: voivodeship, district, munici- metody doboru losowo – warstwowego (Babie 2008). pality, sex, degree of disability. Age, being a very im- W badaniach warstwami były: województwo, powiat, portant factor of economic activity, was treated as gmina, płeć, stopień niepełnosprawności. Wiek, jako bar- a separate stratum. The interviewees were randomly dzo istotny czynnik aktywności zawodowej, był uwzględ- selected for each stratum. What served as a sampling niony jako odrębna warstwa. Respondenci losowani byli frame were databases of Voivodeship DisabilityAs- oddzielnie w ramach każdej warstwy. Operatem losowym sessment Boards, District Family Support Centers, były bazy danych Wojewódzkich Zespołów ds. Orzekania Occupational Therapy Workshops and/or the data- o Niepełnosprawności, Powiatowych Centrów Pomocy bases of Of ice of the Government Plenipotentiary Rodzinie, Warsztatów Terapii Zajęciowej lub/i bazy da- for Disabled People. In cases where there was no nych Biura Pełnomocnika Rządu ds. osób niepełnospraw- permission to use the databases or where they were nych. W przypadku nie uzyskania zgody na wykorzysta- incomplete, after randomly selecting the main strata, nie baz danych lub gdy bazy danych nie były kompletne, which were districts and municipalities, the inter- po wylosowaniu głównych warstw, jakimi były powiaty viewees (depending on age, sex, degree of disability) i gminy, przy doborze jednostek do badań (ze względu were selected using the quota sampling method. The na wiek, płeć, stopień niepełnosprawności) posłużono method was used in the case of 6% of the interview- się metodą doboru kwotowego. Metodę tą zastosowano ees constituting the research sample. The sample w przypadku 6% badanych, tworzących próbę badawczą. size in each voivodeship was determined on the basis Ustalając jej liczebność w poszczególnych wojewódz- of the number of the disabled people in the general twach bazowano na ilości osób niepełnosprawnych w po- population according to the National Census of Popu- pulacji generalnej zgodnej z wynikami Spisu Powszech- lation 2002. Collective reports of the Central Statisti- nego z 2002 roku. Zbiorcze opracowania GUS umożliwiły cal Of ice (GUS) allowed to use other data signi icant wykorzystanie innych istotnych z punktu widzenia badań from the point of view of the survey. Especially im- ankietowych danych. Szczególnie ważne okazały się te, portant was data regarding the number of disability które dotyczyły liczby osób niepełnosprawnych prawnie incidence and the number of the disabled persons in oraz liczby osób niepełnosprawnych na obszarach wiej- rural areas. The structure of the sample depending skich. Strukturę próby badawczej ze względu na stopień on the degree of disability is shown in table 1. niepełnosprawności badanych przedstawia tabela 1.
Table 1. Interviewees depending on the degree of disability in each voivodeship Tabela 1. Respondenci według orzeczonego stopnia niepełnosprawności z uwzględnieniem województw Interviewees Degree of disability in general High Medium Low Poland 5000 1335 26.70% 1616 32.32% 2049 40.98% Dolnośląskie 300 89 29.67% 96 32.00% 115 38.33% Kujawsko-Pomorskie 265 66 24.91% 83 31.32% 116 43.77% Lubelskie 543 163 30.02% 165 30.39% 215 39.59% Lubuskie 162 39 24.07% 54 33.33% 69 42.59% Łódzkie 275 81 29.45% 84 30.55% 110 40.00% Małopolskie 736 243 33.02% 251 34.10% 242 32.88%
2 The project has been funded by PFRON in years 2008-2012, as a re- 2 Projekt inansowany został ze środków PFRON w latach 2008-2012, search project (Contract no 3/4/WRP/B/08). jako projekt badawczy (Umowa nr 3/4/WRP/B/08).
43 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych...
Mazowieckie 456 111 24.34% 162 35.53% 183 40.13% Opolskie 99 28 28.28% 34 34.34% 37 37.37% Podkarpackie 415 75 18.07% 139 33.49% 201 48.43% Podlaskie 156 56 35.90% 49 31.41% 51 32.69% Pomorskie 225 62 27.56% 70 31.11% 93 41.33% Śląskie 252 53 21.03% 83 32.94% 116 46.03% Świętokrzyskie 224 63 28.13% 69 30.80% 92 41.07% Warmińsko-Mazurskie 207 59 28.50% 63 30.43% 85 41.06% Wielkopolskie 507 99 19.53% 157 30.97% 251 49.51% Zachodnio-pomorskie 178 48 26.97% 57 32.02% 73 41.01% Source: Compiled on the basis of a report by Żbikowski J., Dąbrowski D., Kuźmicki M. (ed.) (2012), Social-demographic characteristics of the disabled living in rural areas. Pope John Paul II State School of Higher Education in BialaPodlaska, BiałaPodlaska, p. 118 Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Żbikowski J., Dąbrowski D., Kuźmicki M. (red.) (2012), Charakterystyka społeczno-demogra iczna osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich. Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska, s. 118
Most of the authors of literature on the subject be- W opinii większości autorów literatury przedmio- lieve that it is demographic features that constitute tu wśród najistotniejszych czynników kształtujących one of the most important factors in luencing the rozmiary zasobów pracy pojawiają się czynniki de- number of the available job offers. (Kryńska 2001). mogra iczne (Kryńska 2001). Najważniejsze z nich, The key features, that is sex, age, education, and mar- tj. płeć, wiek, poziom wykształcenia, stan cywilny zo- ital status were treated as the differentiating features stały przyjęte jako cechy różnicujące osoby niepełno- of the disabled living in rural areas, who in the sur- sprawne zamieszkałe na obszarach wiejskich, które vey evaluated the local job market. The interviewees dokonały w trakcie badania oceny lokalnego rynku evaluated the job market with respect to the chances pracy. Respondenci dokonywali oceny rynku pracy of a disabled person inding a job, the number of job pod względem szans na znalezienie pracy przez osobę offers for the disabled, and the attractiveness of the niepełnosprawną, liczby ofert dla niepełnosprawnych job offers for the disabled. For the evaluation, inter- oraz atrakcyjności ofert pracy dla osoby niepełno- viewees used a scale from 1 to 5, where 1 is a very sprawnej. Ankietowani wykorzystali do oceny skalę bad mark, 2- bad, 3 - neither good, nor bad, 4- good, od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało bardzo złą ocenę, 2- złą, 5- very good. 3- ani dobra ani złą, 4-dobrą, 5-bardzo dobrą.
Results Wyniki badań
The disabled living in rural areas have evaluated the Osoby niepełnosprawne zamieszkujące obszary local job market with respect to the chances of inding wiejskie dokonały oceny lokalnego rynku pracy pod a job, a number of job offers for the disabled and their względem szans na znalezienie pracy, liczby ofert dla attractiveness. Looking at the irst criterion, it appears osób niepełnosprawnych oraz ich atrakcyjności. Bio- that every third interviewee evaluated the current situa- rąc pod uwagę pierwsze kryterium okazało się, że co tion as bad, and almost one ifth of the surveyedthought trzeci respondent źle ocenił istniejącą sytuację, a pra- that the chances of inding a job on the local market are wie jedna piąta ankietowanych bardzo źle odniosła very low. It means that more than a half of the inter- się do szans znalezienia pracy na lokalnym rynku, co viewees make a very critical appraisal of the problem. oznacza, że ponad połowa pytanych niepełnospraw- Every fourth of the surveyed does not have an nych ma bardzo krytyczne spojrzenie na ten problem. opinion on this matter. It might be that they are not Co czwarty badany nie ma w tej kwestii wyraźne- looking for a job, are not interested in being econom- go zdania. Może to wynikać z faktu, iż nie poszukuje ically active, and therefore are not interested in a sit- pracy, nie jest zainteresowany podjęciem aktywności uation on the job market. Only less than 4.5% of the zawodowej tak więc nie interesuje się sytuacją na interviewed evaluated the chances of inding a job on rynku pracy. Jedynie niespełna 4,5% respondentów the local level as being good or very good . dobrze i bardzo dobrze oceniła możliwości znalezie- Figure 1 shows a graphic representation of the nia zatrudnienia na poziomie lokalnym. results. Wyniki badań w ujęciu gra icznym przedstawia In the evaluation of the local job market with re- rysunek 1. spect to the chances of a disabled person in inding Ocena lokalnego rynku pracy pod względem szans a job, it can be seen that when it comes to different na znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne sexes, men are more critical in evaluating the current z uwzględnieniem płci pozwala zauważyć, że mężczyź- situation. 35.14% of men gave bad marks. The per- ni bardziej krytyczniej oceniają istniejącą sytuację. Złe centage of women giving the same mark is lower - noty wystawiło tu 35,14% badanych mężczyzn. Odsetek kobiet w ten sposób oceniających jest nieco mniejszy –
44 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych...
Figure 1. Evaluation of the local job market with respect to the chances of a disabled person inding a job (%) Rysunek 1. Ocena lokalnego rynku pracy pod względem szans na znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne ogółem (%) Source: compiled on the basis of a report by Żbikowski J., Dąbrowski D., Kuźmicki M. (ed.) (2012), The determinants of economic activity of the disabled living in rural areas. Pope John Paul II State School of Higher Education in Biala Podlaska, Volume 2, BiałaPodlaska, p. 241 Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich” powstałego w ramach projektu badawczego zrealizowanego przez Państwową Szkołę Wyższą im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej na zlecenie PFRON, red. J. Żbikowski, D. Dąbrowski, M. Kuźmicki, Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Tom II, Biała Podlaska 2012, s. 241 31.59%. A similar number of men and women gave wynosi 31,59%. Oceny bardzo złe, umiarkowane, dobre very bad, moderate, good and very good marks to i bardzo dobre opisywanemu czynnikowi wystawiła a given factor (Table 2). zbliżona liczba badanych kobiet i mężczyzn (Tabela 2). People of middle age, between 35 and 44 years Osoby w średnim wieku, między 35-tym i 44-tym old, in comparison to the other age groups, were the rokiem życia w największym procencie, w porów- group that evaluated the chances of inding a job on naniu do innych grup wiekowych respondentów, źle the local job market at the lowerst level (40.89%). oceniały możliwości znalezienia pracy na lokalnym It was also the group that most often evaluated the rynku (40,89%). Grupa ta oceniała także analizowany analyzed factor as very good, however such opin- czynnik najczęściej bardzo dobrze, choć takich opinii ions were generally scarce - only 1.62%. Young peo- było generalnie bardzo mało- tylko 1,62%. Osoby mło- ple, between 16 and 24 years old, in comparison to de, między 16, a 24 rokiem życia częściej, niż osoby older persons taking part in the survey, evaluated starsze, uczestniczące w badaniu oceniały szanse na the chances of inding a job as “neither good, nor znalezienie pracy jako „ani dobre, ani złe”, bądź też nie bad”, or did not have an opinion on the issue. The potra iły się do zagadnienia ustosunkować. Wyniki results lead to a conclusion that young people are badania pozwalają sądzić, że najmłodsze osoby nie są not able to evaluate their chances of inding a job, w stanie ocenić szans na znalezienie pracy, ponieważ because they have probably never been looking for prawdopodobnie nigdy jej nie poszukiwały i nie mają a job and do not have knowledge nor experience in na ten temat wiedzy oraz doświadczeń. the matter. Poziom wykształcenia nie różnicował liczby wskazań Education did not affect the evaluation of chanc- ocen dotyczących szans na znalezienie pracy przez oso- es of inding a job by the disabled. Very bad was the by niepełnosprawne. Oceny złe respondenci wskazywali most popular mark, regardless of whether the in- najczęściej, niezależnie od tego czy posiadali wykształ- terviewee had a basic, gymnasium, vocational, high cenie podstawowe i gimnazjalne, zasadnicze zawodowe, school or higher education. Analogically, very good średnie i policealne, czy wyższe. Analogicznie najrzadziej marks were given least often in all of the groups, re- przez wszystkie grupy zróżnicowane poziomem wy- gardless of education. kształcenia, wskazywane były oceny bardzo dobre. Taking into account the marital status of the in- Biorąc pod uwagę stan cywilny ankietowanych moż- terviewees, it can be seen that the job market, with na zaobserwować, że większy odsetek osób nieżyjących respect to chances of inding a job, was evaluated w związkach ocenia dobrze rynek pracy pod względem better by people not being married, compared to szans na znalezienie zatrudnienia w porównaniu do those married, divorced, widowed, living in separa- tych, którzy żyją w związku małżeńskim, są rozwiedzeni, tion, or in a free relationship. Unmarried men and owdowiali, żyją w separacji, czy wolnym związku. Kawa- women less often evaluated the situation as bad or lerowie i panny rzadziej niż pozostali oceniają sytuację, very bad, which may be related to the preferences of źle lub bardzo źle, co może wynikać z preferencji praco-
45 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych... the employers, who prefer unmarried workers, or to dawców, którzy częściej poszukują pracowników stanu the subjective opinion of the interviewees. The de- wolnego, bądź z subiektywnej oceny badanych. Dokład- tailed research results concerning the evaluation of ne wyniki badań dotyczące oceny lokalnego rynku pracy the local job market with respect to the chances of pod względem szans na znalezienie zatrudnienia przez a disabled person inding a job, taking into account osoby niepełnosprawne z uwzględnieniem cech demo- demographic features,can be found in table 2. gra icznych prezentuje tabela 2. Sadly, the interviewees negatively evaluated the Respondenci niestety także negatywnie ocenili lo- local job market also when it comes to the number kalny rynek pracy pod względem liczby ofert zatrud- of job offers for the disabled. More than a half of the nienia dla osób niepełnosprawnych. Ponad połowa surveyed assessed the situation as bad, or very bad. ankietowanych określiła stan rzeczy jako zły, bądź A very small percentage of the interviewees evaluat- bardzo zły. Bardzo niewielki odsetek ankietowanych ed the situation as being good (3.3%) or very good uznała sytuację jako dobrą (3,3%) lub bardzo dobrą (0.3%). Research results showing the evaluation of (0,3%). Wyniki badań dotyczące oceny lokalnego the local job market with respect to the number of rynku pracy pod względem liczby ofert zatrudnienia job offers for the disabled are shown in igure 2. dla osób niepełnosprawnych przedstawia rysunek 2.
Table 2. Evaluation of the local job market with respect to the chances of a disabled person inding a job versus demographic features (%) Tabela 2. Ocena lokalnego rynku pracy pod względem szans na znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne a cechy demo- gra iczne (%) Evaluation of the local job market with respect Social-demographic feature to the chances of a disabled person inding a job very low low neither low, nor high high very high couldn’t say Sex woman 18.81 31.59 26.97 3.98 0.36 18.29 man 19.45 35.14 24.44 4.03 0.36 16.57 Age 16 - 24 13.45 33.19 30.67 1.68 0 21.01 25 - 34 18.18 34.68 27.27 4.04 0.67 15.15 35 - 44 16.19 40.89 22.67 3.24 1.62 15.38 45 - 54 18.24 32.65 25.88 5.29 0.26 17.68 55 - 65 22.35 33.22 24.77 2.15 0.34 17.18 Education basic and gymnasium 19.46 28.76 23.77 3.97 0.51 23.54 vocational 18.60 36.99 25.28 3.58 0.27 15.29 high school 19.84 33.93 28.73 4.58 0.36 12.57 higher 18.03 36.05 29.61 5.15 0 11.16 Marital status unmarried 15.99 28.75 25.28 5.43 0.29 24.25 married 20.21 37.49 26.82 3.32 0.44 11.72 widowed, divorced, separated 24.66 33.39 23.49 1.51 0.34 16.61 free relationship 29.03 35.48 20.97 4.84 0 9.68 General 19.13 33.37 25.70 4.01 0.36 17.43 Source: a report „Żbikowski J., Dąbrowski D., Kuźmicki M. (ed.) (2012), The determinants of economic activity of the disabled living in rural areas. Pope John Paul II State School of Higher Education in BialaPodlaska, Volume 2, BiałaPodlaska, p. 240 Źródło: raport „Żbikowski J., Dąbrowski D., Kuźmicki M. (red.) (2012), Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zam- ieszkałych na obszarach wiejskich. Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Tom II, Biała Podlaska, s. 240
Research results indicate that men constitute Rezultaty badań pozwalają stwierdzić, że mężczyź- a group that more often negatively evaluated the sit- ni są grupą częściej negatywnie oceniającą sytuację uation on the local job market with respect to the na lokalnym rynku pracy pod względem liczby ofert number of job offers for the disabled. Bad marks were zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych. Złe oce- given by almost 35% of them, and very bad by slightly ny przyznało prawie 35% z nich, a bardzo złe nieco over 20%. A somewhat higher percentage of women powyżej 20%. Nieco większy odsetek kobiet – około - about 27%, than men - 24%, evaluated the job mar- 27% niż mężczyzn – 24% ocenił rynek pracy w anali- ket with respect the analyzed aspect as “neither good, zowanym aspekcie „ani dobrze, ani źle”. Respondentki
46 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych...
Rysunek 2. Ocena lokalnego rynku pracy pod względem liczby ofert pracy dla osób niepełnosprawnych ogółem (%) Figure 2. Evaluation of the local job market with respect to the number of job offers for the disabled in general (%) Źródło: jak w rysunku 1, s. 247 Source: as in igure 1, p. 247 nor bad.” Also, female interviewees more often had no także częściej nie potra iły zająć stanowiska odnośnie opinion on the surveyed issue - 19%, which may indi- badanego zagadnienia 19%, co może sygnalizować cate that men are more interested in a situation on the większe zaangażowanie mężczyzn w śledzenie sytu- job market and have a better knowledge of it. acji na rynku pracy i lepszej ich orientacji. Sadly, poor evaluation of the situation on the local Zła ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy pod wzglę- job market with respect to the number of job offers dem liczby ofert zatrudnienia dla osób niepełnospraw- for the disabled dominates among all the age groups. nych niestety dominuje wśród wszystkich grup wieko- The highest percentage of people poorly evaluating wych respondentów. Największy odsetek badanych źle the situation belong to the group between 35 and 44 oceniających sytuację stanowią osoby w wieku 35-44 years old - 39%. The remaining groups comprise of lata – 39%. Kolejne grupy to badani w wieku 25-34 lata people aged 25-34 - 34.01%, 45-54 - 33.03%, and 55- – 34,01%, 45-54 lata – 33,03% i 55-65 lat – 33%, a więc 65 - 33%, therefore those being economically active. respondenci w okresie aktywności zawodowej. W tych Within the same age groups, the analyzed issue was samych grupach wiekowych najczęściej bardzo źle oce- also most often evaluated as very bad. People aged niano analizowane zagadnienie. Osoby w wieku 35-54 35-54 most often evaluated the situation on the local lata uznawały najczęściej sytuację na lokalnym rynku job market regarding the number of job offers for the pracy pod względem liczby ofert zatrudnienia dla osób disabled as being good or very good. Young people, be- niepełnosprawnych jako dobrą i bardzo dobrą. Osoby tween 16 and 24 years old, most often had no opinion młode, między 16-tym i 24-tym rokiem życia najczęściej on the issue, evaluating it as “neither good, nor bad” odnosiły się w badaniu do zagadnienia obojętnie ocenia- - 32%, or “couldn’t say” - 22%. jąc go „ani dobrze, ani źle” – 32% lub „nie wiem” – 22%. Looking at the research results, it can be seen that Śledząc wyniki badań można dostrzec, że poziom the education has an in luence on the ability to assess wykształcenia przekłada się na umiejętność zajęcia the local job market with respect to the number of stanowiska przy ocenie lokalnego rynku pracy pod job offers for the disabled. Among the interviewees względem liczby ofert zatrudnienia dla osób niepełno- with higher and high school education, there were sprawnych. Wśród respondentów z wykształceniem the lowest amount of “couldn’t say” marks - 9.87% wyższym, średnim i policealnym zanotowano naj- and 13.59% respectively - the marks indicating lack mniejszą liczbę wskazań „nie wiem”- 9,87% i 13,59%, of knowledge on the subject. These people most of- sugerujących niewiedzę w przedmiocie badania. Oso- ten considered there to be a high - 4.29% and 3.60%, by te najczęściej określały istnienie dużej – 4,29% or very high - 0,43% and 0.45%, supply on the local i 3,60%, bądź bardzo dużej – 0,43% i 0,45%, podaży job market. At the same time, the interviewees from miejsc pracy na rynku lokalnym. Jednocześnie respon- the same age group slightly more often than others denci z tej samej grupy trochę częściej, niż pozostali evaluated the situation on the local job market with określali sytuację na lokalnym rynku pracy pod wzglę- respect to the number of job offers for the disabled as dem liczby ofert pracy dla osób niepełnosprawnych being very bad - 21%, 20 and bad - 33%, 33%. Worth jako bardzo złą – 21%, 20 i złą - 33%, 33%. Na uwagę noticing is the high number of negative marks of the zasługuje wysoka liczba negatywnych ocen czynnika factor among the disabled with vocational education wśród osób niepełnosprawnych z wykształceniem za- - 36%. sadniczym zawodowym – 36%.
47 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych...
When it comes to marital status, the group that Z uwagi na stan cywilny grupą, która najbardziej evaluated the local job market with respect to the skrajnie oceniła lokalny rynek pracy pod kątem ana- analyzed issue the worst, were people living in free lizowanego zagadnienia były osoby żyjące w wolnym relationships. Here, more than a half of the surveyed związku. Tu ponad połowa badanych określiła sytuację evaluated the situation as being very bad and bad. At jako bardzo złą i złą. Jednocześnie w tej grupie w po- the same time, in comparison to the interviewees with równaniu do respondentów znajdujących się w innym a different marital status, in this group there was the stanie cywilnym znalazło się najwięcej osób, które highest number of people evaluating the situation as uznały sytuację za dobrą – 6%. Znaczny odsetek ba- good - 6%. A considerable percentage of the inter- danych, niezadowolonych z liczby ofert pracy dla osób viewees not happy about the number of job offers for niepełnosprawnych stanowią osoby żyjące w związku the disabled, are people being married - 37% and the małżeńskim – 37% oraz osoby owdowiałe, rozwiedzio- widowed, divorced or separated - 33%. It appears that ne, bądź żyjące w separacji – 33%. Osobami najsłabiej people who had the poorest knowledge on the situa- zorientowanymi z zagadnieniu okazali się być kawa- tion were the unmarried, who, as one can imagine, are lerowie i panny, którymi są, jak się można domyśleć often people of young age. Research results of the eval- często osoby w młodym wieku. Wyniki badań związa- uation of the local job market with respect to the num- ne z oceną lokalnego rynku zatrudnienia pod wzglę- ber of job offers for the disabled, taking into account dem liczby ofert pracy dla osób niepełnosprawnych demographic features, are shown in table 3. z uwzględnieniem zróżnicowania respondentów pod The attractiveness of those employment offers on względem cech demogra icznych przedstawia tabela 3. the local labour market that are addressed to peo- Atrakcyjność ofert pracy na rynku lokalnym, ple with disabilities living in the rural areas was the skierowanych do osób niepełnosprawnych zamiesz- subject of the further assessment by the respondents. kałych na obszarach wiejskich była kolejnym przed- Every third respondent described the situation in this miotem oceny respondentów. Co trzeci ankietowa- aspect as bad. The even more negative assessment ny określił sytuację w tym aspekcie jako złą, Jeszcze was provided by 17.5% of the respondents, whereas bardziej negatywnie atrakcyjność ofert pracy oceni- 26.8% de ined this element as neither good nor bad. ło 17,5% badanych, 26,8% uznało ją za „ani dobrą, Not even 6% of the respondents described the current ani złą”. Tylko niespełna 6% respondentów określi-
Table 3. Assessment of the local labour market in terms of the number of the employment offers for people with disabilities and demographic characteristics (%) Tabela 3. Ocena lokalnego rynku pracy pod względem liczby ofert pracy dla osób niepełnosprawnych a cechy demogra iczne (%) Assessment of the local labour market in terms Socio-demographic characteristic of the number of the employment offers for people with disabilities very bad bad neither good nor bad good very good unsure Sex female 18,66 31,77 26,82 3,26 0,24 19,26 male 20,22 34,68 23,89 3,36 0,40 17,46 Age 16 - 24 14,29 30,67 31,51 1,26 0,42 21,85 25 - 34 19,19 34,01 27,95 3,37 0 15,49 35 - 44 17,81 38,87 22,67 3,24 1,62 15,79 45 - 54 18,50 33,03 25,08 4,23 0,29 18,87 55 - 65 22,30 32,91 24,78 1,95 0,20 17,86 Education primary and lower secondary 19,12 29,89 23,31 3,01 0,23 24,45 vocational 19,13 36,34 24,43 3,31 0,32 16,46 secondary and post-secondary 20,25 33,12 28,98 3,60 0,45 13,59 higher 21,03 33,05 31,33 4,29 0,43 9,87 Marital status single 16,43 28,95 24,40 4,30 0,29 25,62 married 20,83 37,29 26,65 2,80 0,35 12,08 widowed, divorced, separated 23,53 33,11 23,70 1,34 0,34 17,98 Open relationship 27,42 27,42 25,81 6,45 0 12,90 Total 19,44 33,23 25,35 3,31 0,32 18,36 Source: as in table 2, p. 246 Źródło: jak w tabeli 2, s. 246
48 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych... state of the analysed issue as good or very good. The ło stan rzeczy w analizowanej kwestii jako dobry assessment of the local labour market in terms of the lub bardzo dobry. Ocenę lokalnego rynku pracy pod attractiveness of the employment offers for people względem atrakcyjności ofert pracy dla osób niepeł- with disabilities is presented in igure 3. nosprawnych przedstawia rysunek 3. The study showed that similar percentage of both Badanie wykazało, że zbliżony odsetek badanych male and female respondents views the local labour mar- kobiet i mężczyzn w ten sam sposób ocenia lokal- ket in terms of the attractiveness of the employment of- ny rynek zatrudnienia pod względem atrakcyjności fers for people with disabilities in the same manner. It is ofert pracy dla osób niepełnosprawnych. Na uwagę worth noting that 35% of male respondents describe the zasługuje fakt, że większa część badanych mężczyzn attractiveness of the employment offers as bad in com- – 35% źle określa atrakcyjności ofert pracy w porów- parison to 31% of female respondents. Yet more female naniu do kobiet – 31%. Więcej ocen neutralnych „ani respondents (28%) found it neither good nor bad, with dobrze, ani źle” – 28% przyznały tu jednak respon- 25% of male respondents being of the same opinion. dentki, przy 25% ze strony respondentów.
Figure 3. Assessment of the local labour market in terms of the attractiveness of the employment offers for people with disabilities in total (%) Rysunek 3. Ocena lokalnego rynku pracy pod względem atrakcyjności ofert pracy dla osób niepełnosprawnych ogółem (%) Source: as in igure 1, p. 252 Źródło: jak w rysunku 1, s. 252 The respondents in the 55-65 age group most fre- Najczęściej bardzo źle atrakcyjność ofert pracy quently consider the attractiveness of the employment dla osób niepełnosprawnych oceniały osoby w wieku offers for people with disabilities to be very bad (21%). przedemerytalnym, między 55-tym i 65-tym rokiem ży- The results for 24-44 year-olds demonstrate that among cia – 21%. Największy odsetek badanych – około 36%, these respondents the highest percentage (approx. 36%) w wieku od 25 do 44 lat źle odniósł się do analizowane- found the state of the analysed issue to be bad. The high- go zagadnienia. Respondenci między 45-tym, a 54-tym est percentage of those who rated the attractiveness of rokiem życia najczęściej dobrze oceniali atrakcyjność the employment offers in question as good was observed ofert pracy dla osób niepełnosprawnych – 7%. Trady- among 45-54 years old respondents (7%). The 16-24 cyjnie największa liczba ankietowanych w młodym age group, as usual, exhibited the highest percentage of wieku (16-24 lata) – 19% nie była w stanie poddać oce- the “unsure” responses (19%), which may be the result nie opisywanego aspektu rynku pracy, co może wynikać of the lack of interest in searching for the employment. z braku zainteresowania poszukiwaniem zatrudnienia. The analysis of the results through the prism of the Analizując wyniki badań przez pryzmat poziomu respondents’ education revealed that the “bad” response wykształcenia respondentów okazało się, że naj- to the issue of the attractiveness of the employment of- częściej źle atrakcyjność ofert pracy dla osób nie- fers for the disabled appeared most often among those pełnosprawnych oceniały osoby z wykształceniem with the vocational education (36.7%). The respondents zasadniczym zawodowym – 36,7%. Najwięcej ocen with the higher education were the most likely to assess dobrych zanotowano wśród osób z wykształceniem the issue as good (8.6%). About every ifth person with wyższym – 8,6%. Mniej więcej, co piąta osoba z wy- the primary or lower secondary education was not able kształceniem podstawowym i gimnazjalnym nie była to assess the attractiveness of the employment offers on w stanie ocenić atrakcyjności ofert zatrudnienia na the local labour market. The cause of this situation could rynku lokalnym. Przyczyną mógł być brak zaintere-
49 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych... be the lack of interest in the issue or the inability to as- sowania tym zagadnieniem lub nieumiejętność jego sess it among the respondents from this group. oceny przez ankietowanych z tej grupy. Married respondents most frequently expressed Osoby żyjące w związku małżeńskim najczęściej the opinion that the attractiveness of the employment – 36,5% badanych, źle oceniały atrakcyjności ofert offers for people with disabilities was bad (36.5%). pracy dla osób niepełnosprawnych. Ta sama grupa The same group most often presented a neutral stance najczęściej odnosiła się do tego zagadnienia neutral- on the issue, marking the “neither good nor bad” re- nie, zaznaczając w kwestionariuszu ankiety wariant sponse within the questionnaire (29%). The highest odpowiedzi „ani dobrze, ani źle” – 29%. Responden- percentages of those who viewed the attractiveness of ci żyjący w wolnym związku – 8% i „single” - 6,5% the employment offers on the local labour market as natomiast najczęściej wysoko oceniali atrakcyjność good could be found among the cohabiting and single ofert pracy na lokalnym rynku zatrudnienia. Wyniki respondents, 8% and 6.5% respectively. The results of badań uwzględniające opisane wyżej cechy respon- the studies, which take into account the above-men- dentów przedstawia tabela 4. tioned characteristics are demonstrated in table 4. Średnia wartość ocen dokonana przez responden- The mean value of the assessments of the at- tów zróżnicowanych ze względu na płeć, dotycząca tractiveness of the local labour market in the light atrakcyjności lokalnego rynku pracy pod względem of the chances for employment among people with szans na znalezienie pracy przez osoby niepełno- disabilities and the number and attractiveness of sprawne, liczby ofert pracy dla osób niepełnospraw- the employment offers for the disabled, made by the nych oraz jej atrakcyjności mieści się w przedziale od respondents diversi ied according to their sex, falls 2,14 do 2,27. Odnosząc te wielkości do przyjętej pię- within the range between 2.14 and 2.27. Relating ciostopniowej skali ocen wymienionych aspektów these values to the adopted ive-point scale for the rynku pracy, w której 1 oznaczało ocenę bardzo złą, enumerated aspects of the labour market, where 1 a 5 bardzo dobrą zauważyć można wysoki poziom denotes a very bad and 5 a very good opinion, one niezadowolenia respondentów z istniejącej sytuacji. can observe the level of the respondents’ dissatis- Wykorzystanie badań istotności pozwoliło stwier-
Table 4. Assessment of the local labour market in terms of the attractiveness of the employment offers for people with disabil- ities and demographic characteristics (%) Tabela 4. Ocena lokalnego rynku pracy pod względem atrakcyjności ofert pracy dla osób niepełnosprawnych a cechy demo- gra iczne (%) Assessment of the local labour market in terms Socio-demographic characteristic of the attractiveness of the employment offers for people with disabilities very bad bad neither good nor bad good very good unsure Sex female 17,36 31,34 28,36 5,02 0,28 17,64 male 17,65 35,46 25,16 5,55 0,48 15,69 Age 16 - 24 13,03 33,19 31,93 2,52 0,42 18,91 25 - 34 14,48 36,36 30,64 4,71 0 13,80 35 - 44 15,79 36,84 25,51 5,67 1,62 14,57 45 - 54 16,46 33,04 26,39 6,65 0,37 17,09 55 - 65 21,01 32,95 26,04 3,29 0,27 16,44 Education primary and lower secondary 17,97 29,71 24,38 4,99 0,40 22,56 vocational 17,21 36,72 26,14 4,92 0,32 14,70 secondary and post-secondary 17,34 33,96 30,28 5,75 0,54 12,13 higher 17,60 31,33 33,48 8,58 0 9,01 Marital status single 14,46 29,65 25,40 6,55 0,49 23,45 married 18,73 36,50 28,58 4,81 0,35 11,03 widowed, divorced, separated 22,32 34,73 24,66 2,35 0,17 15,77 cohabiting 25,81 32,26 25,81 8,06 0 8,06 Total 17,50 33,41 26,76 5,29 0,38 16,66 Source: as in table 2, p. 251 Źródło: jak w tabeli 2, s. 251
50 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych... faction with the current situation. Owing to the use dzić, iż nie ma istotnych statystycznie różnic między of statistical signi icance testing, it may be declared opiniami kobiet i mężczyzn. that there are no statistically signi icant differences W trakcie analizy lokalnego rynku pracy osób between the opinions of men and women. niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach During the analysis of the local labour market for wiejskich należy zaznaczyć, że w ocenie szans na people with disabilities living in the rural areas, one znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne, has to point out to the fact that there are signi icant liczby ofert pracy dla osób niepełnosprawnych oraz statistical differences between the respondents from jej atrakcyjności między respondentami w wieku 45- the 45-54 age group and the 55-65 one as regards the 54 lata, a respondentami z kategorii wiekowej 55- assessment of the chances for employment among 65 lat istnieją istotne statystycznie różnice. Średnia the disabled and the number and attractiveness of arytmetyczna dla oceny badanych obszarów w gru- the employment offers for them. The arithmetic pie wiekowej 45-54 lat kształtowała się odpowied- mean for the assessment of the studied issues in the nio 2,23; 2,20; 2,29 (odchylenia standardowe –tabela 45-54 age group was 2.23, 2.20, and 2.29, respective- 5). Bardziej krytycznie nastawieni byli respondenci ly (standard deviations - table 5). More critical atti- z grupy wiekowej 55-65 lat, których średnia arytme- tude was observed among the respondents from the tyczna oceny wynosiła 2,09; 2,09; 2,15. 55-65 age group, in which the arithmetic mean of the Wyniki badań dowodzą, że nieco bardziej krytycz- assessment was 2.09, 2.09, and 2.15. ni w ocenach lokalnego rynku pracy są osoby niepeł- The results of the studies prove that the disabled nosprawne o niższym poziomie wykształcenia. Wraz with the lower level of education are more critical in z jego wzrostem, średnie arytmetyczna oceny szans their assessment of the local labour market. With the na znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne, improvement of the level of education, the arithmetic liczby ofert pracy dla osób niepełnosprawnych oraz means for the assessment of the chances for employ- jej atrakcyjności są coraz wyższe, choć i tak general- ment among people with disabilities and the number nie niskie. Najniżej został oceniony czynnik „liczba and attractiveness of the employment offers for the ofert pracy dla osób niepełnosprawnych” przez re- disabled are increasingly higher, though, in general, spondentów z wykształceniem podstawowym i gim- they are still low. The most critical assessment was nazjalnym (średnia 2,14; przy odchyleniu standardo- given to the “number of the employment offers for wym0,85), najwyżej zaś czynnik „atrakcyjności ofert people with disabilities” factor by the respondents pracy dla osób niepełnosprawnych” przez badanych with the primary and lower secondary education z wykształceniem wyższym – 2,36 (odchylenie stan- (mean 2.14, with standard deviation 0.85); the “at- dardowe 0,90). tractiveness of the employment offers for people Dokładne wyniki badań dotyczące oceny wy- with disabilities” factor received the highest assess- branych aspektów lokalnego rynku pracy osób nie- ment (2.36) from the respondents with the higher pełnosprawnych w przyjętej skali porządkowej, education (standard deviation 0.90). z uwzględnieniem cech demogra icznych responden- Detailed study results on the assessment of the tów prezentuje tabela 5. given aspects of the local labour market for people Najwięcej różnic istotnych statystycznie w ocenie with disabilities are demonstrated according to the badanych aspektów lokalnego rynku pracy osób nie- adopted ordinal scale, including the demographic pełnosprawnych zanotowano u respondentów będą- characteristics of the respondents, in table 5. cych w odmiennej sytuacji ze względu na stan cywil- The highest number of the statistically signi icant ny. Różnice te miały miejsce między ocenami osób differences in the assessment of the studied aspects żyjących w stanie wolnym, osób żyjących w związku of the local labour market for the disabled was ob- małżeńskim oraz respondentami z grupy „wdowiec/ served among the respondents whose situation was wa, rozwiedziony/na, separowany/na”. Atrakcyjność dissimilar due to their marital status. These differ- lokalnego rynku pracy pod względem szans na zna- ences appeared between the assessments given by lezienie pracy przez osoby niepełnosprawne, licz- the single persons, married persons, and respond- by ofert pracy dla osób niepełnosprawnych oraz jej ents from the “widowed, divorced, separated” group. atrakcyjności najwyżej były oceniane przez pierwszą Taking into account only those types of marital status z wymienionych grup, najniżej przez ostatnią, biorąc that show statistically signi icant differences in the pod uwagę tylko te formy stanu cywilnego, między assessment of the studied issue, the attractiveness of którymi istnieją istotne statystycznie różnice w oce- the local labour market in terms of the chances for nie badanego zagadnienia. employment among people with disabilities and the number and attractiveness of the employment of- fers for the disabled received the highest assessment from the irst of the above-mentioned groups and the lowest assessment from the last one.
51 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych...
Table 5. In luence of the socio-demographic characteristics on the assessment of the local labour market Tabela 5. Wpływ cech społeczno - demogra icznych na ocenę lokalnego rynku pracy in terms of the attractive- in terms of the chances in terms of the number ness of the employment for employment among of the employment offers offers for people with people with disabilities for people with disabilities disabilities Socio-demographic characteristic
MSD MSD MSD n valid n valid n valid
Sex female 2033 2,21 0,87 2008 2,19 0,85 2050 2,27 0,87 male 2089 2,17 0,85 2066 2,14 0,85 2111 2,24 0,88 Age 16 - 24 188 2,26 0,76 186 2,27 0,79 193 2,31 0,79 25 - 34 252 2,23 0,87 251 2,18 0,83 256 2,30 0,81 35 - 44 209 2,21 0,86 208 2,19 0,88 211 2,30 0,91 45 - 54 2239 2,23a) 0,88 2206 2,20a) 0,86 2256 2,29a) 0,89 55 - 65 1234 2,09a) 0,84 1223 2,09a) 0,83 1245 2,15a) 0,85 Education primary and lower secondary 1348 2,18 0,90 1332 2,14 0,85 1366 2,23 0,89 vocational 1585 2,17 0,83 1563 2,15 0,83 1596 2,23 0,85 secondary and post-secondary 974 2,22 0,87 960 2,20 0,86 978 2,30 0,88 higher 207 2,25 0,84 210 2,22 0,88 212 2,36 0,90 Marital status single 1549 2,28a),b) 0,89 1521 2,23a),b) 0,87 1567 2,33a),b) 0,90 married 2018 2,17a) 0,84 2009 2,14a) 0,83 2033 2,23a),c) 0,85 widowed, divorced, separated 497 2,03b) 0,83 488 2,05b) 0,82 502 2,09b),c) 0,82 cohabiting 56 2,02 0,88 54 2,13 0,95 57 2,18 0,95 COMMENTS: n - number of respondents, M - mean value, SD - standard deviation, average for the scale: 1-very bad, ..., 5-very good,a),b)- indicates a pair in which there are statistically signi icant differences between the mean values (p<0.05). Source: own study based on the source materials, as in table 2, p. 243, 248, 253 UWAGI: n – liczba badanych, M- wartość średnia, SD- odchylenie standardowe, średnie dla skali: 1-bardzo źle,…, 5-bardzo do- brze, a),b)– wskazuje parę, w której wartości średnie różnią się istotnie statystycznie (p<0,05). Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów źródłowych, jak w tabeli 2, s. 243, 248
Conclusions Podsumowanie i wnioski
Professional activity of people with disabilities Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych is relatively low. The possibility of employment de- jest stosunkowo niewielka. Możliwość podjęcia przez pends, to a large extent, on the level of education and nich pracy zawodowej w znacznym stopniu jest uwa- the type of the obtained quali ications. Labour sup- runkowana poziomem wykształcenia i rodzajem ply, which is adjusted to the requirements and pos- posiadanych kwali ikacji. Bardzo ważna jest podaż sibilities of people with disability, is of considerable pracy, dostosowana do wymogów i możliwości osób importance. Unfortunately, according to the majority niepełnosprawnych. Niestety w opinii większości of the disabled living in the rural areas, the situation osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obsza- on the local labour market in terms of chances for rach wiejskich sytuacja na lokalnym rynku pracy pod employment and the number and attractiveness of względem szans na znalezienie pracy, liczby ofert offers is bad. pracy oraz jej atrakcyjności jest zła. On the basis of the detailed analysis of the results Na podstawie szczegółowej analizy wyników ba- of the study regarding the local labour market in dań dotyczących lokalnego rynku pracy pod wzglę- terms of the chances for employment among people dem szans na znalezienie zatrudnienia przez osoby with disabilities living in the rural areas, it may be niepełnosprawne zamieszkałe na obszarach wiej- inferred, in the context of the respondents’ demo- skich, w kontekście cech demogra icznych respon- graphic characteristics, that, generally, according to dentów można wnioskować, że generalnie mężczyźni niżej niż kobiety oceniają szansę na znalezienie pra-
52 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych... men, the chances for employment are lower than in cy. Występuje zróżnicowanie wartości ocen respon- the opinion of women. The assessments are diversi- dentów z różnych grup wiekowych. Osoby młode ied in accordance with the respondents’ age groups. oceniają lokalny rynek pracy pod względem szans na Young people assess the local labour market in terms znalezienie pracy korzystniej, niż badani w starszym of the chances for employment more favourably wieku, co wynika prawdopodobnie z braku osobi- than the older respondents, which may result from stych doświadczeń. Badania pozwoliły zauważyć the lack of personal experiences in the matter. The prawidłowość, że im niższy jest poziom wykształce- study revealed that the lower the level of education nia osób niepełnosprawnych zamieszkałych na ob- of the disabled living in the rural areas, the greater szarach wiejskich, tym większa niewiedza na temat their lack of knowledge regarding the local labour lokalnego rynku pracy. Biorąc pod uwagę stan cywil- market. Taking into consideration the marital sta- ny najkorzystniej lokalny rynek pracy pod względem tus, the local labour market in terms of the chances szans na znalezienie pracy przez osoby niepełno- for employment among people with disabilities was sprawne został oceniony przez kawalerów i panny. assessed most optimistically by the single persons. Spośród czterech cech demogra icznych, tylko dwie From the four analysed demographic characteristics, z nich posiadają wynik testu istotny statystycznie, tj. only two have a statistically signi icant test result: wiek oraz stan cywilny. age and marital status. Wyniki badań dotyczące liczby ofert pracy dla The study results as regards the number of the osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obsza- employment offers for the disabled living in the ru- rach wiejskich dowiodły, że sytuacja jest bardziej ral areas showed that the situation is more critically krytycznie oceniana przez mężczyzn. Mężczyźni tak- assessed by men. The attractiveness of the offers on że niżej od kobiet ocenili atrakcyjność ofert pracy na the local market is more critically assessed by men as lokalnym rynku. Występuje znaczne zróżnicowanie well. Considerable diversity of the responses assess- odpowiedzi oceniających wspomniane wyżej aspek- ing the above-mentioned aspects of the local labour ty lokalnego rynku pracy w poszczególnych katego- market is visible in the particular age groups. It is riach wiekowych. Warto zauważyć, że osoby w wieku noteworthy that persons being 16-24 years old had 16-24 lata oceniły ilość ofert pracy korzystniej, niż more favourable opinion on the number of the em- badani w starszym wieku, co wynikało w przypadku ployment offers than the older respondents. In case ponad 20% najmłodszych respondentów prawdopo- of over 20% of the youngest respondents, such a sit- dobnie z niewiedzy oraz braku obecności na rynku uation stems probably from the ignorance and the pracy. Badania wykazały, że osoby o niższym pozio- absence from the labour market. The studies showed mie wykształcenia mają mniejszy zasób informacji that individuals with the lower level of education na temat atrakcyjności oraz liczby ofert pracy na have less information concerning the attractiveness rynku lokalnym. Najkorzystniej lokalny rynek pracy and number of the employment offers on the local pod względem wymienionych wyżej aspektów został market. Single persons form a group that assesses oceniony przez kawalerów i panny, co może wska- the local labour market in terms of the above-men- zywać na lepszą sytuację „singli”, bądź ich większy tioned aspects most favourably. It may indicate their optymizm, nie poparty realną sytuacją w kwestii, better situation or greater optimism, which is not która jest przedmiotem analizy. supported by the actual state of the analysed issue. Warunkiem niezbędnym dla ochrony otwartego Strong measures implemented by the state are es- rynku pracy osób niepełnosprawnych powinny być sential for the protection of the open labour market zdecydowane działania ze strony państwa. Powinny for people with disabilities. They should be primari- być one adresowane przede wszystkim do niepełno- ly addressed to the disabled and their employers. In sprawnych i ich pracodawców. Pożądany jest stan, the desirable situation, a responsible employer, who w którym odpowiedzialny i postępujący etycznie acts ethically, will try to create such jobs and de ine pracodawca, będzie starał się stworzyć takie miejsca such duties and responsibilities for the disabled em- pracy i określi taki zakres obowiązków dla niepełno- ployees that their work will not only generate prof- sprawnych pracowników, że ich praca przyczyni się it for the employer, but also, in accordance with the nie tylko do pomnażania dochodów pracodawcy, ale purpose of the legislator, will aid their own rehabil- zgodnie z zamysłem ustawodawcy, będzie służyła itation. The issue of the employment of people with rehabilitacji niepełnosprawnych. Problem zatrud- disabilities on the open labour market involves the niania osób niepełnosprawnych na otwartym rynku principle of integration of these individuals with the pracy wiąże się z zasadą integracji tych osób ze spo- society and the role that a job plays in this process łeczeństwem oraz rolą, jaką praca odgrywa w tym (Kwiatkowski, Kucharski 2009). procesie (Kwiatkowski, Kucharski 2009). The undertaking of the activation measures for Niezbędne jest podjęcie działań aktywizujących the disabled is a necessity, since the shortage of job osoby niepełnosprawne, gdyż niedobór miejsc pra- vacancies for this group of the unemployed is cru- cy dla tej kategorii bezrobotnych jest szczególnie cial not only economically, but also, and especially, newralgiczny w aspekcie nie tylko ekonomicznym,
53 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, In luence of demographic features... Wpływ cech demogra icznych... in the social dimension. In relation to the above, it is ale przede wszystkim społecznym. Najczęściej pro- frequently recommended to undertake actions that ponuje się w związku z tym podjęcie działań umożli- enable (Kwiatkowski, Kucharski 2009): wiających (Kwiatkowski, Kucharski 2009): – the preparation of a comprehensive training – przygotowanie wszechstronnej oferty szkolenio- course offer for the disabled, which will be ad- wej dla osób niepełnosprawnych dostosowanej justed to the requirements of the regional labour do wymogów regionalnego rynku pracy zarówno market, both sheltered and open, chronionego, jak i otwartego, – the development of the specialised counselling – zbudowanie wyspecjalizowanego systemu do- system and employment agency services, which radztwa i specjalistycznego pośrednictwa pracy will be based on the highly quali ied staff, opartego na wysoko kwali ikowanej kadrze, – the support of self-employment of the disabled, – wspieranie samozatrudnienia osób niepełno- – the growth of interest of the county local govern- sprawnych, ment in the establishment of the Centres for Occu- – większe zainteresowanie samorządów powiato- pational Activation for individuals with a severe wych powstawaniem Zakładów Aktywności Za- level of disability, wodowej dla osób niepełnosprawnych o znacz- – a wide promotion of matters related to the occu- nym stopniu niepełnosprawności, pational activation of people with disabilities. – szeroką promocję zagadnień dotyczących aktywi- In general, the negative assessment of the local labour zacji zawodowej osób niepełnosprawnych. market by people with disabilities increases the role and Generalnie negatywna ocena lokalnego rynku pracy the responsibilities of the educational and career coun- przez osoby niepełnosprawne zwiększa rolę i odpowie- selling institutions as well as of the employment agen- dzialność instytucji edukacyjnych, instytucji poradnic- cies. The implementation of programmes and mobilisa- twa zawodowego oraz pośrednictwa pracy. Konieczne tion of funds, which facilitate the undertaking of jobs by jest uruchomienie programów i środków ułatwiających the disabled and, at the same time, motivate the employ- podjęcie pracy przez niepełnosprawnych oraz jedno- ers to hiring them, is a necessary step. The study results cześnie motywujących pracodawców do ich zatrudnie- draw attention to the fact that the undertakings in this nia. Wyniki badań zwracają uwagę, iż przedsięwzięcia ield are not suf icient, which is con irmed by the high un- w tej sferze są niewystarczające, o czym świadczy choć- employment rate and low employment rate among the by wciąż wysoka stopa bezrobocia i niski wskaźnik za- disabled (Noga, Stawicka 2009). trudnienia tej kategorii osób (Noga, Stawicka 2009).
References / Literatura:
1. Babie E. (2008), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 2. Głąbicka K. (2007), Europejski plan działania na rzecz osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawność i Re- habilitacja, nr 1. 3. Kryńska E. (2001), Dylematy polskiego rynku pracy. IPiSS, Warszawa. 4. Kwiatkowski E., Kucharski L. (red.) (2010), Rynek pracy w Polsce – tendencje, uwarunkowania i polityka państwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. 5. Noga M., Stawicka M. K. (red.) (2009), Rynek pracy w Polsce w dobie integracji europejskiej i globalizacji. CeDeWu.pl, Warszawa. 6. Pancer-Cybulska E. (2008), Integracja zawodowa osób niepełnosprawnych w świetle standardów europe- jskich. W: Pancer-Cybulska E. (red.), Diagnoza zapotrzebowania i możliwości pracy niepełnosprawnych mieszkańców powiatu złotoryjskiego. Starostwo Powiatowe w Złotoryi, Złotoryja-Wrocław. 7. Skrętowicz B., Komorska M. (red.) (2008), Osoby niepełnosprawne w społeczeństwie polskim okresu trans- formacji. Wydawnictwo UMCS, Lublin. 8. Szydlik-Leszczyńska A. (2012), Funkcjonowanie współczesnego rynku pracy, Wybrane uwarunkowania. Di in, Warszawa. 9. Żbikowski J., Dąbrowski D., Kuźmicki M. (red.) (2012), Charakterystyka społeczno-demogra iczna osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich. Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska. 10. Żbikowski J., Dąbrowski D., Kuźmicki M. (red.) (2012), Determinanty aktywności zawodowej osób nie- pełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich. Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Tom II, Biała Podlaska. 11. http://www.niepelnosprawni.gov.pl
Submitted/ Zgłoszony: May/ maj 2014 Accepted/ Zaakceptowany: July/ lipiec 2014
54 ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 7, No. 3, 2014 www.ers.edu.pl
ORIGINAL ARTICLE ARTYKUŁ THE COORDINATION OF SMEs REPAYABLE FINANCING POLICY FROM THE PUBLIC FUNDS AT THE REGIONAL, NATIONAL AND INTERNATIONAL LEVEL
KOORDYNACJA POLITYKI ZWROTNEGO FINANSOWANIA SEKTORA MŚP ZE ŚRODKÓW PUBLICZNYCH NA POZIOMIE REGIONALNYM, KRAJOWYM I MIĘDZYNARODOWYM
Dariusz Kowalski The University of Bialystok / Uniwersytet w Białymstoku
Summary: The objective of this article is an assessment of Streszczenie: Celem artykułu jest dokonanie oceny jednego SMEs’ support policy in the management of repayable inan- z elementów polityki wsparcia sektora MŚP, jakim jest zarzą- cing at the regional, national and international level. To achie- dzanie inansowaniem o charakterze zwrotnym na poziomie ve the assumed goals, the analysis of issues pointed in the regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Aby osiągnąć za- article was based on non-reactive research. This analysis con- łożone cele, analiza problemów wskazanych w artykule oparta sidered the data from the normative acts, statistics but also była na badaniach niereaktywnych. Analiza ta uwzględniała reports and analyzes published by the business institutions studia aktów normatywnych, danych statystycznych, a także such as The National Association of Guarantee Funds or Polish raportów i analiz publikowanych przez instytucje otoczenia Union of Loan Funds. biznesu, takie jak Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręcze- After the study of the presented issues had been carried out, niowych czy Polski Związek Funduszy Pożyczkowych. it turned out that current practices formulated in the area of Analiza przedstawionych problemów pozwoliła na sformuło- funding programs should be veri ied. It seems that the most wanie wniosku, iż należy zwery ikować dotychczasowe prakty- signi icant problem of inancial areas in the EU in 2007-2013 ki w zakresie zarządzania programami pomocowymi. Wydaje is an excessive number of available funding programs and too się, że największymi problemami w minionej perspektywie big fragmentation of public institutions offering such support inansowej Unii Europejskiej na lata 2007 – 2013, jest nadmier- to SMEs. It has to be also highlighted that aforementioned fac- na liczba dostępnych dla MŚP programów pomocowych oraz tors of the institutional system of SMEs inancing may have zbyt duże rozdrobnienie instytucji o charakterze publicznym a smaller potential than they should. dystrybuujących takie wsparcie. Należy podkreślić, że wskaza- ne cechy systemu instytucjonalnego wsparcia zwrotnego MŚP znacznie ograniczają potencjał tych instrumentów.
Key words: coordination, policy, funds, revolving, SMEs Słowa kluczowe: Koordynacja, polityka, inanse, rewolwing, MŚP
Introduction Wstęp
The support of the micro, small and medium- si- Na początku nowej perspektywy inansowej Unii zed enterprises has constituted one of the main pil- Europejskiej (UE) na lata 2014 – 2020, wsparcie lars of Poland’s development policy at the beginning sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw of new inancial perspective for 2014-2020. The (MŚP) stanowi jeden z podstawowych ilarów poli- strength of this sector was already observed at the tyki rozwoju Polski. Znaczenie tego sektora zaobser- turn of seventies and eighties of the 20th century. The wowano już na przełomie lat 70 i 80 XX w. Wspólno- European Community announced 1983 year as the ta Europejska ogłosiła rok 1983 europejskim rokiem one devoted to the craft and small and medium en- małej i średniej przedsiębiorczości oraz rzemiosła. trepreneurship. In June 1986, The European Council W czerwcu 1986 r. Rada Europejska powołała nieza- established an independent task team on SMEs mat- leżny zespół zadaniowy do spraw MŚP w państwach ters of Member States, which created a program sup- członkowskich, który opracował program działania porting SME area. Together with the growth in the na rzecz MŚP. W związku ze wzrostem aktywności country’s activity in the range of SMEs’ support, the państwa w zakresie wsparcia MŚP podstawowym coordination of funding programs became the basic problemem w efektywnym wdrażaniu programów obstacle in their effective implementation. pomocowych stało się ich skoordynowanie.
Address for correspondence: mgr Dariusz Kowalski, The University of Bialystok, Włocławska St. 10/4, 62-600 Koło, Poland; Phone: 518 93 90 47, e-mail: [email protected]; Full text PDF: www.ers.edu.pl; Open-access article. Copyright © Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; Indexation: Index Copernicus Journal Master List ICV 2013: 6.48; Polish Ministry of Science and Higher Education 2013: 4 points.
55 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania...
At the initial stage of planning of the funding pro- Na początkowym etapie projektowania progra- grams, in the frames of new inancial perspective it is mów pomocowych w ramach nowej perspektywy i- reasonable to conduct the review of policy conducted nansowej zasadnym jest dokonanie oceny dotychczas so far regarding the support to SME sector and the re- prowadzonej polityki wsparcia sektora MŚP, a wnioski solutions from such assessment should be an essential z takiej oceny powinny stanowić istotny punkt odnie- benchmark during the creation of programs within sienia przy tworzeniu programów w ramach nowej this new perspective. The aim of the article will be an perspektywy inansowej. Celem artykułu będzie do- assessment of SMEs’ support policy in the manage- konanie oceny jednego z elementów polityki wsparcia ment of repayable inancing at the regional, national sektora MŚP, jakim jest implementacja programów i- and international level. To achieve the assumed goals, nansowania zwrotnego poprzez instytucje o zasięgu the analysis of issues pointed in the article was based regionalnym, krajowym jak i międzynarodowym. Aby on non-reactive research. That analysis considered osiągnąć założone cele analiza problemów wskazanych the data from the normative acts, statistics but also w artykule oparta była na badaniach niereaktywnych. reports and analysis published by the business insti- Analiza ta uwzględniała studia aktów normatywnych, tutions such as The National Association of Guarantee danych statystycznych a także raportów i analiz publi- Funds or Polish Union of Loan Funds. kowanych przez instytucje otoczenia biznesu, takie jak Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych czy Polski Związek Funduszy Pożyczkowych.
Characteristics of repayable inancing Cechy inansowania zwrotnego
In order to describe the best model of SMEs’ support Określenie optymalnego modelu wsparcia sekto- received from the public funds in the form of repayable ra MŚP ze środków publicznych w ramach pomocy assistance, a deeper characteristic of these instruments zwrotnej w pierwszej kolejności wymaga przybliże- must be done. Repayable inancing means the support nia specy iki tych instrumentów. Przez inansowanie given in the form of cash which will be paid back by be- zwrotne należy rozumieć wsparcie w postaci instru- ne iciaries under the given conditions. Once these funds mentów pozwalających na uzyskanie przez bene i- have been given back by the inal bene iciaries, they can cjentów środków pieniężnych, które będą zobowiąza- be used for supporting other enterprises. The repayable ni zwrócić na określonych warunkach. Gdy środki te form of that assistance results in a decrease of transfer- zostaną zwrócone przez ostatecznych bene icjentów red funds. As the speci icity of these instruments shows, będą mogły być ponownie wykorzystane na wsparcie they cannot be used in all types of public expenses. That kolejnych przedsiębiorstw. Odnawialna forma wspar- model can occur in the situation when public funds play cia powoduje zwiększenie faktycznie transferowanych the role of the speci ic catalysts initiating investments środków. Z samej specy iki tego rodzaju instrumentów which could not be realized within market conditions. wynika, że niemożliwym jest objęcie nimi wszystkich In that type of inancing, the public funds can be utili- rodzajów wydatków publicznych. Model ten może zo- zed directly in the form of loans, credits or equity instru- stać zastosowany tam gdzie środki publiczne pełnią ments1 (debt instruments) or indirectly through guaran- funkcję swoistego katalizatora inicjującego inwesty- tees and bank warranties2 (guarantee instruments). cje, które nie mogłyby zostać zrealizowane na wa- This will help a bene iciary to receive a support on the runkach rynkowych. W tego typu inansowaniu środ- commercial market. That way of public aid is characteri- ki publiczne mogą być wykorzystane bezpośrednio zed by great lexibility, existing of equity ratio effect and np. w postaci pożyczek, kredytów lub instrumentów revolving of inancial means, what consequently contri- o charakterze kapitałowym1 (instrumenty dłużne) butes to more effective usage of public funds. albo w sposób pośredni np. poprzez udzielenie porę- It is worth marking that such assistance should be czeń i gwarancji bankowych2 (instrumenty poręcze- ful illed only in the case of a so called inancial gap, niowe), dzięki czemu bene icjent będzie miał możli- meaning that part of enterprise does not have a pos- wość uzyskania wsparcia na rynku komercyjnym. Taki sibility of gathering funds on the commercial market. model publicznego wsparcia cechuje duża elastycz- Also, the activity of the country in the SMEs area sho- ność, występowanie efektu mnożnika kapitałowego uld not be competition against the commercial inan- oraz rewolwingu środków inansowych, dzięki czemu cing. It ought to only ill that inancial gap in the areas pomoc w tej formie przyczynia się do efektywniejsze- where inancing on a commercial basis is unavailable. go wykorzystania środków publicznych.
1 Equity instruments constitute obtaining by subjects managing public 1 Produkty kapitałowe polegają na nabywaniu przez podmioty zarządza- means the share instruments such as shares of stock companies and jące środkami publicznymi instrumentów udziałowych takich jak akcje limited liability-stock companies or share s in limited liability compa- spółek akcyjnych i komandytowo – akcyjnych czy udziały w spółkach nies. The aim of obtaining such instruments is decapitalization of en- z ograniczoną odpowiedzialnością. Celem nabywania tych instrumentów terprises (most often innovative). jest dokapitalizowanie przedsiębiorstw (najczęściej innowacyjnych). 2 Bank guarantee regulated by art. 80-87 of the act of 29 August 1997. Banking 2 Gwarancja bankowa uregulowana w art. 80-87 ustawy z dnia 29 sierpnia Law (consolidated text: Journal of Laws of 2012, item 1376 as amended). 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1376 ze zm.).
56 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania...
Należy zaznaczyć, że wsparcie takie powinno być realizowane wyłącznie w przypadku, gdy wy- stępuje tak zwana luka inansowa, która oznacza, że cześć przedsiębiorstw nie ma możliwości uzyskania środków, na komercyjnym rynku inansowym. Na- leży podkreślić, że działalność państwa w zakresie wsparcia, MŚP nie powinna mieć charakteru konku- rencyjnego w stosunku do inansowania komercyj- nego. Działalność taka powinna jedynie wypełniać lukę inansową w obszarach, w których inansowanie na zasadach rynkowych jest niedostępne.
Principles of aid programs’ preparation Zasady przygotowania programów pomocowych in the inancial perspective 2014-2020. w perspektywie inansowej 2014 - 2020
In accordance with the provisions of Regulation of Zgodnie z przepisami rozporządzenia Parlamentu The European Parliament and the European Council Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 ustanawiają- nr 1303/2013 setting the common provisions concer- cego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Fun- ning European Regional Development Fund, The Eu- duszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu ropean Social Fund, The Cohesion Fund, the European Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Fun- Agricultural Fund for Rural Development and the Eu- duszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich ropean Fisheries Fund3 referring to support of bene- oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego3, iciaries in the inancial perspective 2014-2020, the odnoszącymi się do wsparcia bene icjentów w perspek- basis for launching the aid programs with repayable tywie inansowej 2014 – 2020 podstawą uruchomienia inancing is a need to conduct a speci ic research on programów pomocowych o charakterze zwrotnym jest the basis of the ex ante evaluation. The purpose of this przeprowadzenie odpowiednich badań w ramach ewa- evaluation research is to check whether on the speci ic luacje ex ante. Celem wskazanych badań ewaluacyjnych area planned for the aid programs there are some vi- jest określenie czy na obszarze, w którym realizowany sible disfuncions within market mechanisms or there będzie program występują zawodności mechanizmów is no optimizing level of investments. Additionally, this rynkowych lub nieoptymalny poziom inwestycji. Po- study estimates the level and the range of demand on nadto w badaniach takich powinno się oszacować po- public interventions including the types of inancial ziom i zakres zapotrzebowania na interwencje publicz- investments used for the realization of the support. In ne, w tym typy instrumentów inansowych, za pomocą, other words, before the funding program is activated, których ma być realizowane wsparcie. Innymi słowy the demand for the repayable inancing is checked. przed uruchomieniem programów pomocy zwrotnej The essential point of reference of evaluation rese- niezbędnym jest oszacowanie popytu na inansowanie arch are thesis included in the special report of The Eu- zwrotne. ropean Court of Auditors (ETO) no 2/2012- Financial Istotnym punktem odniesienia przy prowadze- Instruments for SMEs co- inanced by The European niu wskazanych badań ewaluacyjnych są tezy za- Fund of Regional Development4 (ERDF). According to warte w sprawozdaniu specjalnym Europejskiego the Court which assessed the implementation of funding Trybunału Obrachunkowego (ETO) nr 2/2012 – In- programs in 2000-2006 and 2007-2013, evaluation re- strumenty inansowe dla MŚP współ inansowane search related to the inancial gaps should cover: z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego4. 1) The full analysis of the national demand for SMEs’ Trybunał dokonując oceny wdrażania programów inancing and its supply depended on the types of pomocowych w perspektywach inansowych 2000 inancial instruments on speci ic cases including – 2006 oraz 2007 – 2013 zwrócił uwagę, iż badania the regional speci icity; ewaluacyjne dotyczące określenia luki inansowej 2) The areas where gaps in inancing could or co- powinny obejmować: uldn’t be found; 3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1303/2013 3 Regulation of the European Parliament and of the Council (EU) No z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące 1303/2013 of 17 December 2013 laying down common provisions Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Fundu- on the European Regional Development Fund, the European Social szu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolne- Fund, the Cohesion Fund, the European Agricultural Fund for Rural go na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Development and the European Maritime and Fisheries Fund and lay- Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące ing down general provisions on the European Regional Development Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Fun- Fund, the European Social Fund, the Cohesion Fund and the European duszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Maritime and Fisheries Fund and repealing Council Regulation (EC) No Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (Of icial Journal. 20.12.2013, the EU, L 347, p 320). 1083/2006 (Dz. Urz. UE z 20.12.2013 r., L 347, s. 320). 4 Publications Of ice of the European Union Special Report No 2/2012 - 4 Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Sprawozdanie specjalne nr 2/2012 – Financial instruments for SMEs co- inanced by the European Regional Instrumenty inansowe dla MŚP współ inansowane z Europejskiego Fun- Development Fund, Luxembourg, 2012. duszu Rozwoju Regionalnego, Luksemburg 2012.
57 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania...
3) The references to other programs concerning the 1) Pełną analizę ogólnokrajowego popytu na inan- access to inancing; sowanie dla MŚP i jego podaży według rodzajów 4) Information related to the planned structure of instrumentów inansowych, w stosownych przy- co- inanced funds providing inancial means for padkach z uwzględnieniem specy iki regionalnej; SMEs (allocation of funds), including linking them 2) Obszary, w których można lub nie można było za- with operational program presented to the Com- sadnie stwierdzić istnienia luk w inansowaniu; mission for approval; 3) Odniesienia do innych programów dotyczących 5) Information related to the potential inance dostępu do inansowania; agents, that could realize inancing in the area of 4) Informacje dotyczące planowanej struktury współ- inancing engineering’s instruments5. inansowanych funduszy zapewniających środki As the above ETO’s approach shows, one of the inansowe dla MŚP (przydział funduszy), w tym basic elements in the ield of preparing repayable aid, powiązanie z programem operacyjnym przedsta- should be an identi ication of supply on repayable in- wionym Komisji do zatwierdzenia; struments at the regional level. Additionally, the in- 5) Informacje dotyczące potencjalnych pośredników stitutions managing aid programs should take into inansowych, którzy mogliby zrealizować inansowa- consideration regional speci icity of the potential i- nie w ramach instrumentów inżynierii inansowej5. nancial agent, who may offer direct support to SMEs. W związku z powyższym stanowiskiem ETO jed- The purpose of considering regional speci icity in nym z podstawowych elementów przygotowywania evaluation research is an elimination of the risk du- programów pomocy zwrotnej powinno być zidenty- plication in particular projects. Therefore, at the level ikowanie zapotrzebowania na instrumenty zwrot- of the research, the institutional level for the expec- ne na poziomie regionalnym. Ponadto instytucje ted support should be also set. zarządzające programami pomocowymi powinny uwzględnić specy ikę regionalną potencjalnych po- średników inansowych, którzy mogą bezpośrednio udzielać wsparcia na rzecz MŚP. Celem uwzględnie- nia specy iki regionalnej w badaniach ewaluacyjnych jest wyeliminowanie ryzyka nakładania się pomocy w ramach poszczególnych programów, dlatego już na etapie badań ewaluacyjnych powinno zostać okre- ślone, na jakim poziomie instytucjonalnym oczeki- wana jest pomoc na danym obszarze.
The system of implementation of repayable System wdrażania instrumentów zwrotnych instruments in the inancial perspective 2007-2013 w perspektywie inansowej 2007 – 2013
According to research6 of ex post evaluation con- Zgodnie z badaniami6 w ramach ewaluacji ex post ducted for The Ministry of Regional Developmen7t, in prowadzonymi na potrzeby Ministerstwa Rozwoju Re- 2007-2013 SMEs could take advantage of 628 repayable gionalnego7 w latach 2007 – 2013 przedsiębiorstwa programs. It is worth underlining, that mentioned pro- z sektora MŚP mogły korzystać z 628 programów po- jects were managed at the regional, national and inter- mocowych o charakterze zwrotnym. Należy zaznaczyć, national levels. Consequently, the coordination of aid że wskazane programy zarządzane były zarówno na programs was non-existant at the level of institutions poziomie regionalnym, krajowym jak i międzynarodo- responsible for SMEs support. Lack of coordination can wym. W związku z powyższym we wskazanym okresie be noticed in the situation where in the frames of the powszechny był brak koordynacji programów pomoco- national operational programs the appropriate mini- wych przez wszystkie odpowiedzialne za wsparcie MŚP stries for economy and development were responsible instytucje. O braku takiej koordynacji może świadczyć for the distribution of funds from the aid programs for fakt, że w ramach krajowych programów operacyjnych SME while part of the national programs were realized za dystrybucję środków w ramach programów pomo- through the National Economy Bank9, whilst, in the fra- cowych dla MŚP odpowiadały ministerstwa właściwe do spraw gospodarki oraz rozwoju a część programów 5 Ibidem. 6 Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o., Taylor Economics sp. z o.o., 5 Tamże. Ocena realizacji instrumentów inżynierii inansowej w ramach NSRO 6 Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o., Taylor Economics sp. z o.o., 2007-2013 – aneks do raportu, Warszawa 2013. Ocena realizacji instrumentów inżynierii inansowej w ramach NSRO 7 Currently, the Ministry of Infrastructure and Development. 2007-2013 – aneks do raportu, Warszawa 2013. 8 Indicated report referred to all the repayable aid instruments in Po- 7 Obecnie Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. land. It should be noted, however, that not all instruments identi ied in 8 Wskazany raport odnosił się do wszystkich zwrotnych instrumentów the programs aimed exclusively at the support of instruments for SMEs, pomocowych w Polsce. Należy jednak zaznaczyć, że nie wszystkie but potentially the bene iciaries of all programs could be the SMEs wskazane w nim programy dotyczyły wyłącznie instrumentów dedy- 9 Example of such programs can be the support under the program Pro- kowanych rozwojowi MŚP, jednak potencjalnie bene icjentami wszyst- moting entrepreneurship through warranty guarantees the National kich programów mogły być MŚP.
58 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania... mes of the Regional Operational Programmes (ROP) krajowych realizowana była przez Bank Gospodarstwa self-governments of individual voivodeships were re- Krajowego9, natomiast w ramach Regionalnych Progra- sponsible for the support for SME. mów Operacyjnych (RPO) odpowiedzialnymi za wspar- As a result of such management, there was a du- cie MŚP były samorządy poszczególnych województw. plication in some aid projects which is considered to Skutkiem braku koordynacji programów pomiędzy po- be a de initely negative phenomenon. The examples szczególnymi instytucjami było nakładanie się poszcze- of such duplication might constitute the activities gólnych programów pomocowych, co jest zjawiskiem realized on the speci ic territorial area at the same zdecydowanie niekorzystnym. Przykładem takiego time. These include, among others: nakładania są działania realizowane równocześnie na • SMEs support from The Regional Operational określonym obszarze terytorialnym. Są to np.: Programs’ (RPO) means as part of JEREMIE pro- wsparcie MŚP ze środków RPO w ramach inicja- ject coordinated by the self-governments of the tywy JEREMIE koordynowane przez samorządy voivodeships; województw; • SMEs’ support through the recapitalization of the wsparcie MŚP poprzez dokapitalizowanie lokal- local loan and guarantee funds coordinated by the nych funduszy pożyczkowych i poręczeniowych, Ministry of regional Development; koordynowane przez Ministerstwo Gospodarki; • SMEs’ support through portfolio guarantees given wsparcie MŚP poprzez udzielanie instytucjom i- to inancial institutions and coordinated by BGK nansowym poręczeń portfelowych dla MŚP (koor- dynowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego). The inancial instruments in the aforementioned Instrumenty inansowe w ramach wszystkich programs had a similar character and belonged to the wskazanych powyżej programów miały podobny same group of the inal bene iciaries. It seems that if charakter i kierowane były do tej samej grupy bene- these means were managed by one institution, that icjentów ostatecznych. Wydaje się, że jeżeli środki te would increase the synergy effect by greater possibi- byłyby zarządzane przez jedną instytucję, przyczyni- lity of promotional activities or increase in the inan- łoby się to do zwieszenia efektu synergii np. poprzez cial leverage effect and these topics will be discussed możliwość zwiększenia skali działań promocyjno-in- in the further part of the article. formacyjnych czy zwiększenie efektu dźwigni inan- sowej, o czym więcej w dalszej części artykułu.
Programs coordinated at the regional level Programy koordynowane na poziomie regionalnym Funding programs in 2007-2013 were realized as part of RPO. Because of law restrictions10, the self-govern- Na poziomie regionalnym w latach 2007 – 2013 ments of the voivodohips couldn’t distribute the inancial programy pomocy zwrotnej realizowane były w ra- means for SMEs on their own. Therefore, they had two mach RPO. Z uwagi na ograniczenia prawne10 samo- ways of supporting the sector. The irst one was connec- rządy województw nie mogły same dystrybuować ted with the independent choice of inancial agents who środków dla MŚP, dlatego miały do wyboru dwa tryby were supposed to distribute the funds to SMEs. While the udzielania wsparcia. Pierwszym był samodzielny wy- second one meant the creation of holding fund11 and cho- bór pośredników inansowych, którzy dystrybuowali osing via contest, the manager of that fund, who passed środki na rzecz MŚP. Natomiast drugim było utwo- the means on behalf of the self-governments. According rzenie funduszu powierniczego11 i wybranie w trybie to the status at the end of Q3 of 2013: konkursowym Menadżera Funduszu Powierniczego, • 4 voivodeships12 decided solely on the Holding który w imieniu samorządu przekazywał środki na Fund’s Manager support; rzecz pośredników inansowych. Według stanu na • 3 voivodeships13 decided on the indirect procedu- koniec III kwartału 2013 r.: re (part of the means was passed through Holding 4 województwa12 zdecydowały się na wsparcie jedy- Fund and another part was distributed to the par- nie poprzez Menadżera Funduszu Powierniczego; ticular inancial agents); 9 Przykładem takich programów może być wsparcie w ramach programu Wspieranie przedsiębiorczości z wykorzystaniem poręczeń gwarancji Economy Bank - The line of credit guarantee portfolio or portfolio Guar- Banku Gospodarstwa Krajowego – Program Portfelowa Linia Poręcze- antee Line. niowa czy Portfelowa Linia Gwarancyjna. 10 In particular, the provisions of Council Regulation (EC) No 1083/2006 of 10 W szczególności przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 11 July 2006 laying down general provisions on the European Regional z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Euro- Development Fund, the European Social Fund and the Cohesion Fund and pejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu repealing Regulation (EC) No 1260/1999 (Of icial Journal. EU 31.7.2006, Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie L 210, p 25, as amended.), invoked on, as Regulation 1083/2006. (WE) nr 1260/1999 (Dz. Urz. UE z 31.7.2006 r., L 210, s. 25 ze zm.), po- 11 Holding Fund –these are not investment funds within the meaning of woływane dalej, jako rozporządzenie 1083/2006. the Act of 27 May 2004 on investment funds (consolidated text.: Coll. 11 Z ang. Holding Found – nie są to fundusze inwestycyjne w rozumieniu Laws 2014 pos. 157). ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (tekst 12 Dolnośląskie, Łódzkie, Wielkopolskie and Zachodniopomorskie. jedn.: Dz. U. 2014 poz. 157). 13 Kujawsko – Pomorskie, Mazowieckie and Pomorskie. 12 Dolnośląskie, Łódzkie, Wielkopolskie i Zachodniopomorskie.
59 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania...
• 9 voivodeships14 decided on the independent fund 3 województwa13 zdecydowały się na tryb po- distribution to inancial agents15. średni (część środków przekazana została w na Until the end of September 2013, 87 self-govern- rzecz funduszu powierniczego, natomiast część ments signed the agreements with inancial agents16 as rozdystrybuowano do wybranych pośredników a part of repayable aid from RPO programs. And the Ma- inansowych); nagers of Holding Funds entered into 148 agreements 9 województw14 zdecydowało się na samodzielne with inancial agents. In total, over 120 inancial in- dystrybuowanie środków do pośredników inan- stitutions were involved in SMEs’ support as part of sowych15. RPO (agents and holding Funds’ Managers). It is worth W ramach programów pomocy zwrotnej ze środ- noting that the scale of inancial agents’ activities was of ków RPO do końca września 2013 r. samorządy a diversi ied character. Some of these were rather small, województw podpisały 87 umów z pośrednikami local loans and guarantee funds or the cooperative inansowymi. Natomiast Menadżerowie Funduszy Po- banks (ex. The Fund of Credit Guarantees in Jarocin llc., wierniczych zawarli 148 umów z pośrednikami inan- The Association of Entrepreneurship Support in Ostrze- sowymi. Łącznie we wsparcie MŚP w ramach RPO zaan- szów or Kujawsko-Dobrzyński Cooperative Bank). And gażowanych było ponad 120 instytucji inansowych16 some agents were well-specialized and large inancial (pośrednicy i Menadżerowie Funduszy Powierniczych). institutions (Idea Bank SA or FM Bank PBP SA). Warto wskazać, że skala działań pośredników inanso- Moreover, apart from RPO’s support at the regio- wych miała różnorodny charakter. Niektórzy pośredni- nal level, the following projects were being imple- cy inansowi to relatywnie niewielkie lokalne fundusze mented: “Re-guarantees and loans as the chance for pożyczkowe i poręczeniowe czy banki spółdzielcze (np. increasing of the external inancing in SMEs. The in- Jarociński Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o., struments supporting the guarantee and loans funds Stowarzyszenie Ostrzeszowskie centrum Wspierania of Eastern Poland “. That project was run as part of Przedsiębiorczości czy Kujawsko-Dobrzyńskim Ban- RPO programs. Podlaskie, Warmińsko-Mazurskie, kiem Spółdzielczy). Natomiast niektórzy pośrednicy to Lubelskie, Świętokrzyskie and Podkarpackie vo- wyspecjalizowane i duże instytucje inansowe (np. Idea ivodeships took part in that project. BGK played the Bank S.A. czy FM Bank PBP S.A.). role of the institution implementing the program. Ponadto poza wsparciem w ramach RPO de facto There were 19 agreements signed with 12 agents na poziomie regionalnym wdrażany był projekt pn. (until the end of March 2014) in which both loans „Reporęczenia i pożyczki szansą na zwiększenie i- and guarantee programs17 were offered. That is the nansowania zewnętrznego MŚP. Instrumenty wspar- next program dedicated to SMEs from the Eastern cia funduszy poręczeniowych i pożyczkowych w Pol- Poland. It looks that this project is not relevant be- sce Wschodniej” w ramach Programu Operacyjnego cause it causes aid programs’ duplication at the area Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013 (PO RPW) Osi of RPO. The inancial perspective 2014-2020 assu- priorytetowej I Nowoczesna Gospodarka Działania mes, that the relevant solution will be to omit such I.2 Instrumenty inżynierii inansowej. W projekcie quasi-regional activities. tym na terenie 5 województw (podlaskie, warmiń- sko-mazurskie, lubelskie, świętokrzyskie i podkar- packie) BGK pełniący rolę instytucji wdrażającej pro- gram zawarł do końca marca 2014 r., 19 umów z 12 pośrednikami inansowymi, w ramach, których ofe- rowano zarówno produkty o charakterze pożyczko- wym jak i poręczeniowym17. Jest to kolejny program dedykowany dla MŚP z terenu Polski wschodniej. Wydaje się, że jego wydzielenie nie jest zasadne, po- nieważ oznacza nakładanie się programów pomoco- wych w ramach RPO i w ramach PO RWP. W perspek- tywie inansowej 2014 – 2020 zasadnym jest odejście od tego działania o charakterze quasi regionalnym.
13 Kujawsko – Pomorskie, Mazowieckie i Pomorskie. 14 Lubelskie, Lubuskie, Małopolskie, Opolskie, Podlaskie, Podkarpackie, 14 Lubelskie, Lubuskie, Małopolskie, Opolskie, Podlaskie, Podkarpackie, Śląskie, Świętokrzyskie, Warmińsko – Mazurskie Śląskie, Świętokrzyskie, Warmińsko – Mazurskie. 15 Information on the status of implementation of inancial engineering 15 Informacja nt. stanu wdrażania instrumentów inżynierii inansowej instruments in the framework of the ROP 2007-2013 - unpublished. w ramach RPO 2007-2013 – materiały niepublikowane. 16 It should be noted that some inancial intermediaries contained more 16 Należy zaznaczyć, że część pośredników inansowych zawierała więcej than one agreement for funding including a variety of inancial prod- niż jedną umowę o inansowanie w tym w ramach różnych produktów ucts and in different provinces. inansowych i w różnych województwach. 17 Information Bulletin, No. 1 (9) / 2014 (March 2014) Non-grant inan- 17 Biuletyn Informacyjny, nr 1(9) /2014 (marzec 2014) pozadotacyjne cial instruments of the EU in the National Economy Bank, pp. 4, http:// instrumenty inansowe UE w Banku Gospodarstwa Krajowego, s. 4, www.bgk.com.pl/biuletyny-informacyjne-bgk/biuletyn-europejski- http://www.bgk.com.pl/biuletyny-informacyjne-bgk/biuletyn-euro- bgk (accessed 12 April 2014). pejski-bgk (dostęp: 12 kwietnia 2014 r.).
60 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania...
Programs coordinated at the national level Programy koordynowane na poziomie krajowym
Beside the funds distributed regionally, the inan- Poza środkami dystrybuowanymi na poziome re- cial perspective 2007-2013 has had few repayable aid gionalnym w perspektywie inansowej 2007 – 2013 programs coordinated at the national level. It included wprowadzono kilka programów pomocy zwrotnej ko- for example, the support of The National Capital Fund, ordynowanych na poziomie ogólnopolskim. Była to np. which was connected with inancial agents’ support pomoc w ramach Krajowego Funduszu Kapitałowego, offering capital inancing including the redemption of która polegała na wsparciu pośredników inansowych stock units of speci ic enterprises, ie. the shares of jo- udzielających inansowania o charakterze kapitało- int stock companies and limited partnership with sha- wym tj. polegającym na wykupie jednostek udziało- re capital and the shares in the Limited Liability Com- wych określonych przedsiębiorstw, czyli akcji spółek pany. Till the end of April, the National Capital Fund akcyjnych oraz komandytowo-akcyjnych oraz udziałów made 16 agreements with the inancial agents18. w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Krajo- Among other national programs, there was an ac- wy Fundusz Kapitałowy według stanu na 1 kwietnia tivity which was part of Innovative Economy- “ Na- 2014 zawarł 16 umów z pośrednikami inansowymi18. tional Cohesion Strategy’s Program- The technologi- Innymi programami na poziomie ogólnopolskim cal credit.” That project offered the support through było działanie w ramach Programu Operacyjnego Inno- the technological incentive constituting repayment wacyjna Gospodarka – Kredyt Technologiczny. Działanie of the part of the credit bank from the public means. to polegało na wsparciu dla przedsiębiorców poprzez BGK being an institution implementing that project premię technologiczną stanowiącą spłatę ze środków signed 19 agreements with inancial agents19. publicznych części kapitału kredytu technologicznego The next project realized nationally, the opera- udzielonego przez bank komercyjny. W ramach tego tions of which had a repayable character, was “Initia- działania BGK, który jest instytucją wdrażająca projekt ting of Innovation” and it constituted part of the zawarł umowy z 19 pośrednikami inansowymi19. Operational Program 3.1 “ Innovative Economy”. It Kolejnym programem krajowym w ramach, które- was directed to newly established companies and go realizowane było m.in. inansowanie o charakterze supporting them institutions including here for ex. zwrotnym było działanie 3.1 Programu Operacyjnego academic business incubators, centers of technology Innowacyjna Gospodarka - Inicjowanie działalności in- and innovation’s transfers, accelerators of technolo- nowacyjnej. Program ten kierowany był dla nowo po- gy, science and technology parks. Quite large inan- wstałych przedsiębiorstw oraz Instytucji je wspiera- cial institutions known at the over-regional scale jących takich jak np. inkubatory przedsiębiorczości played the role of inancial agents (ex. The Regional akademickiej, centra transferu technologii i innowacji, Development Agency, The Polish Entrepreneurs Fo- akceleratory technologii, parki naukowo-technologiczne. undation) but also small and medium enterprises W ramach tego działania role pośredników inansowych without the great inancial resources as local busi- pełniły zarówno relatywnie duże instytucje inansowe ness institutions, commercial banks and advisory o zasięgu ponadregionalnym takie jak Agencje Rozwoju and training companies had their part to play. The Regionalnego czy Polska Fundacja Przedsiębiorczości, support proposed in that project comprises of two jak również pośrednicy mali i średni niedysponujący components: subsidies for and incubation and the istotnymi zasobami, do których można zapewne zaliczyć capital investment in the new enterprise. The capital szereg lokalnych instytucji otoczenia biznesu, jak rów- investments occur in a situation when after the incu- nież irmy komercyjne o specjalności doradczo-szkole- bation period there are still chances for commercial niowej. Wsparcie w ramach tego programu składa się success of the company. As part of that project, there z dwóch komponentów – dotacji na inkubację oraz inwe- were 43 agreements signed with inancial agents20. stycji kapitałowej w nowo utworzone przedsiębiorstwo. Apart from the programs co- inanced from the EU Wejście kapitałowe następuje w sytuacji, gdy po okresie means, the essential role was played by the govern- inkubacji możliwe będą szanse na komercyjny sukces ment program of entrepreneurship support, which przedsiębiorstwa. W ramach tego działania zawarto used guarantees and warranties of BGK. Until the umowy z 43 pośrednikami inansowymi20. amendment of the act on guarantees and warranties Poza programami współ inansowanymi ze środków offered by The Treasury and some legal entities (that europejskich znaczącym programem zwrotnego wspar- is by 23 January 2013) there was no legal basis for cia MŚP był rządowy program wspierania przedsiębior- BGK to grant support on the rules more preferential czości z wykorzystaniem poręczeń i gwarancji Banku than the market ones. According to that, BGK realized Gospodarstwa Krajowego. Do czasu zmiany ustawy o po- the government programs through two following in- ręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Pań-
18 http://www.k k.org.pl/fundusze (access: 12 April 2014). 18 http://www.k k.org.pl/fundusze (dostęp: 12 kwietnia 2014 r.). 19 http://www.bgk.com.pl/lista-bankow-wspolpracujacych (access: 12 April 19 http://www.bgk.com.pl/lista-bankow-wspolpracujacych 2014). (dostęp: 12 kwietnia 2014 r.). 20 Ocena realizacji instrumentów inżynierii inansowej…, wyd. cyt. s. 43. 20 Ocena realizacji instrumentów inżynierii inansowej…, wyd. cyt. s. 43.
61 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania... struments: portfolio guarantee line and portfolio war- stwa oraz niektóre osoby prawne (tj. do 23 stycznia 2013 ranty line. Both instruments were realized in the mar- r.) brak było podstawy prawnej do udzielania wsparcia ket conditions. The growth in interest in this program przez BGK na zasadach korzystniejszych niż rynkowe. was noted when the guarantee de minimis was imple- W związku z powyższym BGK realizował program rzą- mented. Currently, BGK signed 22 agreements with dowy poprzez dwa instrumenty tj. portfelową linię po- the commercial banks as a part of these programs. ręczeniową oraz poprzez portfelową linię gwarancyjną. The implementation of funding programs at the Oba instrumenty realizowane były na warunkach ryn- national level seems to be the most effective. The kowych. Duży wzrost zainteresowania tym programem possibility of including inancial agents from the odnotowano po wprowadzeniu instrumentu gwarancji whole country into these projects is a good argument de minimis. Obecnie w ramach tych programów BGK za- in favor of this type of coordination. warł umowy z 22 bankami komercyjnymi. For example, big institutions such as banks may Wydaje się, że wdrażanie programów pomoco- encounter some dif iculties in implementation of se- wych zarządzanych na poziomie krajowym jest naj- parate inance products in the particular regions. Be- bardziej efektywne. Argumentem za tego rodzaju ko- cause of an organizational speci icity such limits may ordynacją pomocy jest możliwość zwiększenia skali constitute an essential disadvantage. pomocy poprzez włączenie do systemu wsparcia po- średników inansowych działających w skali całego kraju. Na przykład duże instytucje inansowe takie jak banki mogą mieć problemy we wdrażaniu od- rębnych produktów inansowych w poszczególnych regionach, z uwagi na specy ikę organizacyjną takich instytucji takie ograniczenie stanowi istotną wadę.
Programs coordinated at the international level Programy koordynowane na poziomie międzynarodowym The next level, where the repayable aid programs for SMEs were managed, was the international one. Kolejnym poziomem, na którym zarządzane były Coordination institutions at this level were among programy wsparcia zwrotnego dla sektora MŚP ze others: The European Investment Bank and Europe- środków publicznych był poziom międzynarodowy. an Investment Fund. The most important projects Na poziomie tym instytucjami koordynującymi progra- coordinated by these institutions were Competiti- my wsparcia były przede wszystkim Europejski Bank veness and Innovation Framework Program (CIP) Inwestycyjny oraz Europejski Fundusz Inwestycyjny. and Progress Micro inance- The European Progress Najważniejszymi programami pomocowymi koordyno- Micro inance Facility. In Poland, there were 8 acti- wanymi przez te instytucje były Program Ramowy na ve inancial agents forming part of these programs: Rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP) oraz Program 6 agents in CIP and 2 in Progress. These contained Europejskiej Inicjatywy Mikro inansowej Progress. 4 banks: CIP- Polfund and Polish Guarantee Fund, W Polsce w ramach wskazanych programów działa 8 one leasing society and one loan fund (Progress-Mi- pośredników inansowych – 6 pośredników w ramach cro Initiative). The Polish Bank Association (ZBP) programu CIP oraz 2 pośredników w ramach progra- playing the role of the Point of Contact is the institu- mu Progress – są to 4 banki (CIP: Pekao SA, BPH, BNP tion which coordinates the aforementioned projects. Paribas, Progress: FM Bank) 2 fundusze poręczeniowe Managing of these programs at the international (CIP: Polfund i Polski Fundusz Gwarancyjny), 1 towa- level seems to be not ideal. Because of a great diver- rzystwo leasingowe (CIP: EFL) i 1 fundusz pożyczkowy si ication among EU enterprises, it is dif icult to co- (Progress: Inicjatywa Mikro). Instytucją koordynującą ordinate the projects to ill the inancial gap to a suf- wskazane projekty w Polsce jest Związek Banków Pol- icient extent. These dif iculties may result from, for skich pełniący funkcję Punktu Kontaktowego. example, different demand for particular inancial Koordynowanie programów pomocowych na po- instruments. In the western Europe that demand for ziomie ponadkrajowym wydaje się nie optymalne. capital inancing is higher due to the fact that these Z uwagi na zróżnicowanie przedsiębiorstw w całej UE companies run their businesses at the large scale. In trudnym jest zarządzanie programami w ten sposób, Poland, on the other side, entrepreneurs expect debt aby optymalnie wypełniać lukę inansową. Trudności inancing such as loans or credits. te mogą wynikać np. z odmiennego zapotrzebowania na poszczególne instrumenty inansowe. W europie za- chodniej gdzie przedsiębiorstwa prowadzą działalność o większej skali występuje większe zapotrzebowanie na inansowanie o charakterze kapitałowym. W Polsce natomiast przedsiębiorcy oczekują inansowania dłuż- nego takiego jak np. pożyczki czy kredyty.
62 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania...
The scope of application of the funding Zakres stosowania programów pomocowych programs – the demarcation line – linia demarkacyjna
Yet another key restriction in coordinating the Innym istotnym ograniczeniem w koordynowaniu support Policy for the SME sector were restrictions polityki wsparcia MŚP były ograniczenia o charakterze of legal nature. For instance, dividing the ranges of prawnym. Problemem takim jest rozdzielenie zakresów using of particular aid programs has been one of such stosowania poszczególnych programów pomocowych. problems. As it was already mentioned, the correct Jak już zostało wskazane właściwe stosowanie instru- usage of repayable instruments should be proceeded mentów zwrotnych powinno być poprzedzone prze- by the analysis of the inancial gap. On that basis, the prowadzeniem analizy luki inansowej. Na podstawie coordinating entity should de ine the range of speci- przeprowadzonych analiz podmiot koordynujący poli- ic program. In the situation, when the clear distinc- tykę wsparcia MŚP powinien określić zakres poszcze- tion of the tasks has not been done, it may cause the gólnych programów pomocowych. W przypadku, gdy duplication of some activities done by the selected brak jest jednoznacznego rozgraniczenia poszczegól- bodies and at the same time it might make the inan- nych zadań może dojść do sytuacji, w której działania cial gap not to be ful illed in the most optimal way. wskazanych instytucji będą się nakładać, przez co luka The demarcation line forms the basis for dividing inansowa nie będzie wypełniana w sposób optymalny. the aid programs realized as part of the EU support. W ramach programów realizowanych z funduszy That line contains the tabular statement of identi- pochodzących z UE podstawą rozdzielenia poszczegól- ied common areas of EU funds’ interventions. These nych programów pomocowych jest tzw. linia demarka- interventions are being distributed among the pro- cyjna. Linia demarkacyjna stanowi tabelaryczne zesta- grams thanks to the demarcation criteria included in wienie zidenty ikowanych na etapie programowania the statement. These criteria are connected with the wspólnych obszarów interwencji funduszy UE. Poprzez territorial range, the type of bene iciary, the character zawarte w nim kryteria demarkacyjne, rozdziela inter- of value of the project. That document was incorpora- wencje pomiędzy programami. Kryteria odnoszą się do ted under the resolution of Coordinating Committee of zasięgu terytorialnego, rodzaju bene icjenta, charakte- The National Strategic Reference Framework (NSRF) ru czy wartości projektów. Dokument ten wprowadzo- 2007-2013 on the basis of directive no 6 of the Mini- ny został na mocy uchwały Komitetu Koordynacyjnego ster of Regional Development from 11th of April 2007 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO) 2007 on the Coordinating Committee NSRF. – 2013 na podstawie zarządzenia nr 6 Ministra Rozwo- This means that this documents is not the sour- ju Regionalnego z dnia 11 kwietnia 2007 r. w sprawie ce of law but accounts for only a set of interpretative Komitetu Koordynacyjnego NSRO. Oznacza to, że doku- guidelines in the area of the compliance of double ment nie jest źródłem prawa, a stanowi jedynie zbiór inancing prohibition. Lack of binding force of this wytycznych interpretacyjnych w zakresie kontroli document would be acceptable, if the only institution przestrzegania zakazu podwójnego inansowania. Brak managing the particular programs would be the ri- mocy wiążącej tego dokumentu byłby dopuszczalny, je- ght ministry for development matters. But it is worth śli jedyną instytucją zarządzającą poszczególnymi pro- mentioning that currently, the managing institutions gramami byłoby ministerstwo właściwe do spraw roz- being part of RPO are adequate administration of woju. Należy jednak zaznaczyć, że obecnie w ramach voivodeships which are not obliged to comply with RPO instytucjami zarządzającymi są właściwe zarządy the demarcation line. The example of non-usage of województw, które nie są zobowiązane do stosowania demarcation line in the ield of SMEs support is the linii demarkacyjnej. Przykładem niestosowania linii description of the priority axis of Pomeranian vo- demarkacyjnej w zakresie wsparcia, MŚP jest opis I Osi ivodeship. Within it, the authors note that repayable Priorytetowej RPO Województwa Pomorskiego, w któ- inancial instruments for SMEs will contribute to the rym wskazuje się, że wsparcie pozadotacyjnych instru- creation of modern instruments for Pomeranian SME mentów inansowych dla MŚP przyczyni się m.in. do and capital support in the form of the subsidies pas- tworzenia nowoczesnych instrumentów inansowych sed for new or existing input to the increased risk21 dla sektora pomorskich MŚP w ramach, których moż- capital transfer. And within the demarcation line, in liwe jest wsparcie kapitałowe poprzez przekazanie do- the category of interventions Innovation, Entrepre- tacji na utworzenie lub wniesienie wkładu do funduszy neurship, Micro Enterprises and services in the area kapitału podwyższonego ryzyka21. Natomiast w linii de- of advanced support for companies and group of markacyjnej w kategorii interwencji Innowacje, Przed- companies, it was noticed that in RPO there were no siębiorczość, Mikro Przedsiębiorstwa Usługi w zakresie forecasts of any instrument creation based on inno- zaawansowanego wsparcia dla Przedsiębiorstw i grup vative ideas of SMEs including spin offs and capital przedsiębiorstw, wskazano, że w ramach RPO nie prze- injection. The mentioned discrepancy leads to the si- widuje się kompleksowego instrumentu w zakresie
21 See also: Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego Wo- 21 Patrz też: Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego jewództwa Pomorskiego pkt. 30 działania 1.3. Województwa Pomorskiego pkt. 30 działania 1.3.
63 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania... tuation that capital instruments can be implemented tworzenia na bazie innowacyjnych pomysłów nowych both in the frames of the regional operational pro- MŚP, w tym spin off’ów oraz zasilenia kapitałowego grams and of national programs, which may mean MŚP. Wskazana rozbieżność powoduje, że instrumen- duplication of support’s instruments. ty kapitałowe mogą być wdrażane zarówno w ramach Another example of these programs overlapping, regionalnych programów operacyjnych jak i w ramach which is caused by separate management at the na- programów krajowych, co może oznaczać nakładanie tional and regional levels, can constitute the activity się instrumentów wsparcia. of National Capital Fund National level and regional Innym przykładem nakładania się programów funds inanced from the public means, for example wsparcia o charakterze kapitałowym, które wynika Podlaski Capital Fund of which the majority owner z odrębnego zarządzania tymi programami na pozio- is the Foundation of Regional Development. Undoub- mie krajowym i regionalnym jest działalność Krajo- tedly, the territorial range of these institutions is the wego Funduszu Kapitałowego (o zasięgu krajowym) same and therefore funds for the program’s support oraz regionalnych funduszy kapitałowych, inanso- are duplicated and , at the same time, they can’t be wanych ze środków publicznych np. (Podlaski Fun- used for other activities. dusz Kapitałowy sp. z o.o. którego większościowym Taking above into consideration, it seems ap- właścicielem jest Podlaska Fundacja Rozwoju Regio- propriate to introduce the demarcation line within nalnego). Bez wątpienia zasięg terytorialny tych in- the force of binding law regulations. Without such stytucji pokrywa się, przez co środki przeznaczone solutions, there will be an overlapping of particular na wsparcie w ramach tych programów nakładają się aid programs which will cause inability to effectively i nie są wykorzystywane do innych działań. ill the inancial gap. Mając na uwadze powyższe zasadnym jest wpro- wadzenie linii demarkacyjnej na mocy powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Brak takich roz- wiązań prowadził będzie do nakładania się poszcze- gólnych programów pomocowych, co będzie unie- możliwiało skuteczne wypełnianie luki inansowej.
Institutional character of SMEs’ support Charakter instytucjonalny wsparcia MŚP
Aside from lack of coordination of the aid pro- Poza brakiem koordynacji programami pomoco- grams and their excessive diversi ication (which is wymi oraz ich nadmiernym rozdrobnieniem (co wy- due to a large number of these programs) the pro- nika z liczby tych programów)problemem wpływa- blem that impacts the quality of repayable means jącym, na jakość dystrybucji środków zwrotnych na towards SME was the excessive diversi ication of rzecz MŚP było nadmierne rozdrobnienie instytucji institutions of public character which mediated in o charakterze publicznym pośredniczących w dystry- the distribution of aid. The public character of the bucji pomocy. Przez charakter publiczny instytucji mediating institutions means not only administrati- pośredniczących należy rozumieć nie tylko instytucje ve bodies but also institutions operating on market o charakterze administracyjnym, ale również instytu- conditions such as commercial companies or founda- cje działające na zasadach rynkowych takie jak spółki tions and societies, of which the main shareholder is prawa handlowego czy fundacje i stowarzyszenia, któ- The Treasury. Among the examples of such institu- rych głównym udziałowcem jest skarb państwa. Przy- tions, one may list the loan and guarantee funds or kładem takich instytucji są np. fundusze pożyczkowe, agencies of the regional development. poręczeniowe czy agencje rozwoju regionalnego. The main document describing the policy of pu- Podstawowym dokumentem określającym polity- blic development of institutions supporting SMEs kę rozwoju publicznych instytucji wspierających inan- is The directions of the loan and guarantee funds for sowo MŚP jest dokument: Kierunki rozwoju funduszy small and medium enterprises in 2009-201322. Accor- pożyczkowych i poręczeniowych dla małych i średnich ding to that document, the government is responsi- przedsiębiorstw w latach 2009 – 201322. Zgodnie z tym ble for the following organizational and economic dokumentem państwo prowadzi działania organiza- activities connected with the development of loan cyjne i ekonomiczne służące rozwojowi funduszy po- and guarantee funds: creating and implementing of życzkowych i poręczeniowych takie jak opracowanie high standard services offered to small and medium i wdrożenie wysokich, uznawanych powszechnie stan- enterprises regardless of their location and area of dardów usług świadczonych małym i średnim przed- operations, providing the transport procedures and siębiorstwom przez fundusze, niezależnie od miejsca
22 The document adopted by the Council of Ministers on 3 February 2009, 22 Dokument przyjęty przez Radę Ministrów 3 lutego 2009 r. uzupełniony supplemented by the “Document changing directions of development loan o „Dokument zmieniający Kierunki rozwoju funduszy pożyczkowych i po- and guarantee funds for small and medium-sized enterprises in 2009-2013” ręczeniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw w latach 2009-2013” approved by the Council of Ministers on 22 February 2011, Warsaw 2011 przyjęty przez Radę Ministrów 22 lutego 2011 r. Warszawa 2011 r.
64 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania... criteria of giving loans and guarantees, safety of the ich lokalizacji i obszaru działania, zapewnienie przej- activity, solid capital base of funds and possibilities rzystości procedur i kryteriów udzielania pożyczek of their development, and offering an easy access for i poręczeń, bezpieczeństwa prowadzonej działalności, entrepreneurs and being easily accepted by science stabilnej bazy kapitałowej funduszy i możliwości jej and inancial environment as well as the inal bene i- rozwoju, łatwej dostępności dla przedsiębiorców oraz ciaries23. It has been noted that the main advantage of wysokiej akceptowalności przez środowisko banko- such distribution at the regional level is the proximi- wo – inansowe i inalnych bene icjentów23. Podkreśla ty of SMEs, which helps to identify the needs and ill się, że podstawowym atutem dystrybucji wsparcia the inancial gap effectively. It seems, however, that poprzez fundusze na poziomie regionalnym jest bli- currently the fragmentation of institutions24 is too skość MŚP co pozwala na identy ikowanie ich potrzeb big and that is why the full usage of its potential is i skuteczne wypełnianie luki kapitałowej. Wydaje się impossible. jednak, że obecnie rozproszenie tych instytucji24 jest zbyt duże, co powoduje, że niemożliwym jest pełne wykorzystywanie ich potencjału.
The activity of guarantee funds Działalność funduszy poręczeniowych
According to the report on the state of the guaran- Zgodnie z raportem o stanie funduszy poręcze- tee funds in Poland in 201225, there were 49 guaran- niowych w Polsce według stanu na koniec 2012 r.25 tee funds. Their activity concerned the offering of działało 49 funduszy poręczeniowych. Działalność guarantees for SMEs in order to secure the loan or funduszy poręczeniowych polega na udzielaniu po- credit given to them by the inancial institution. Be- ręczeń dla MŚP w celu zabezpieczenia pożyczki lub cause of the scale of the funds’ activity, they can use kredytu udzielanego przez instytucję inansową. the equity ratio effect. That effect means that equity Z uwagi na skalę prowadzonej działalności fundusze of guarantee funds (according to the agreement be- te mogą wykorzystywać efekt mnożnika kapitałowe- tween these funds and inancial institutions) does go. Efekt ten polega na tym ze kapitały własne fundu- not cover the full value of the guarantee. This is a re- szy poręczeniowych (zgodnie z umowami pomiędzy sult of an Assumption that not all liabilities will have tymi funduszami a instytucjami inansowymi) niepo- to be paid. The level of the potential ratio depends on krywaną pełnej wartości poręczeń. Wynika to z za- the scale of activity of particular funds (the higher in- łożenia, iż nie wszystkie zobowiązania będą musiały ternal resources of a given fund, the higher possible być wypłacone. Wysokość potencjalnego mnożnika ration of transactions in principle, thereby accompa- uzależniona jest od skali działalności poszczególnych nied by lesser value of internal capital26). The main funduszy (im fundusz ma większe kapitały własne, source of such entities’ capitalization was inancing co do zasady ma możliwość dokonywania transak- of RPO. It must be noted, however, that the country, cji o wyższym mnożniku, czyli przy zaangażowaniu through BGK, increased the possibility of gathering mniejszej wartości kapitałów własnych)26. Podstawo- by commercial banks of the guarantee and warranty wym źródłem kapitalizacji tego rodzaju podmiotów lines also on the de minimis principles. As a result, było inansowanie w ramach RPO. Należy jednak za- the institutions offering inancial support to SMEs uważyć, że równolegle państwo rozszerzyło poprzez received the possibility of warranty and avoided the BGK możliwość pozyskiwania przez banki komer- guarantee institutions. Such activity shows lack of cyjne linii poręczeniowych i gwarancyjnych również common policy of the government in the area of the- na zasadach de minimis. W związku z powyższym se funds. instytucje udzielające wsparcia inansowego MŚP The centralization of guarantee products’ manage- uzyskały możliwość uzyskania gwarancji z pominię- ment seems to be correct. Only the institutions with si- ciem sieci instytucji poręczeniowych. Działanie takie gni icant equity (such as BGK) are able to generate the świadczy o braku spójnej polityki państwa w stosun- proper index of leverage of guarantee products. Moreo- ku do tego rodzaju funduszy. ver, the facts show that big commercial banks don’t de- 23 Tamże s. 5. 23 Ibidem p.. 5 24 Świadczy o tym bardzo duża ilość instytucji inansowych dystrybu- 24 Evidenced by the very large number of inancial institutions distrib- ujących wsparcie dla MŚP, zgodnie z badaniami w Polsce funkcjonuje uting support for SMEs, according to research in Poland has up to 350 nawet 350 instytucji inansowych zajmujących się wsparciem inan- inancial institutions dealing in inancial support for SMEs - so: Innova- sowym dla sektora MŚP – tak: Innowacyjność sektora MSP w Polsce tion SME sector in Poland Government support programs and inancial Rządowe programy wsparcia a luka Finansowa, Ernst & Young Polska, gap, Ernst & Young Poland, Warsaw 2009, p 35 Warszawa 2009, s. 35. 25 Raport o stanie funduszy poręczeniowych w Polsce, Krajowe Stowarzy- 25 Raport o stanie funduszy poręczeniowych w Polsce, Krajowe Stowarzy- szenie funduszy poręczeniowych, Warszawa 2013. szenie funduszy poręczeniowych, Warszawa 2013. 26 See also: Recommendation on the principles of cooperation between 26 Patrz też: Rekomendacja dotycząca zasad współpracy pomiędzy ban- banks and funds poręczeniowym on the Polish market - Recommen- kami a funduszami poręczeniowym na rynku polskim - Rekomendacja dation was adopted by the Board of the Polish Bank Association at its została przyjęta przez Zarząd Związku Banków Polskich na posiedze- meeting on 22 May 2009. Amendments to the Recommendation, the niu w dniu 22 maja 2009 roku. Zmiany do Rekomendacji Zarząd Związ- Union of Polish Banks adopted on 10 August 2010 ku Banków Polskich przyjął w dniu 10 sierpnia 2010 r.
65 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania... cide to cooperate with regional guarantee funds becau- Scentralizowanie zarządzania produktami gwa- se that management is centralized and at the same time rancyjnymi wydaje się być słuszne. Jedynie instytucje the modi ication of procedures aiming at incorporation o znacznych kapitałach (takie jak np. BGK) są w stanie of local funds is uneconomical in the situation when the wygenerować właściwy wskaźnik dźwigni inansowej same products are offered at the national level. na produktach gwarancyjnych. Ponadto praktyka po- Data published in the report on the status of guaran- kazuje, że duże banki komercyjne nie decydują się na tee funds in Poland con irm that regional funds are inef- współpracę z regionalnymi funduszami poręczenio- fective27. According to that report, the number of given wym, ponieważ zarządzanie ich produktami jest scen- guarantees has been gradually decreasing since 2010. tralizowane, przez co mody ikacja procedur w celu At the same time, the project of guarantees de minimis włączenia w produkty oferty regionalnych funduszy po- offered at the national level by BGK raised large interest ręczeniowych jest nieopłacalna w przypadku, gdy rów- ( in one year of program’s functioning 45 thousand of nolegle oferowane są produkty o charakterze krajowym. enterprises received the support which enabled to ge- Potwierdzeniem nieskuteczności regionalnych nerate the loans for 15 billion zloties28). It is also worth funduszy poręczeniowych mogą być dane publiko- underlining that in 7 voivodeships the guarantee funds wane w Raporcie o stanie funduszy poręczeniowych equities are higher than offered guarantees, which me- w Polsce27. Zgodnie z tym raportem od roku 2010 sys- ans that these funds don’t create a leverage. tematycznie maleje liczba udzielanych poręczeń przez lokalne fundusze poręczeniowe. Jednocześnie należy zauważyć bardzo duże zainteresowanie programem gwarancji de minimis oferowanych na poziomie kra- jowym przez BGK (w ciągu roku funkcjonowania pro- gramu udzielono wsparcia 45 tyś przedsiębiorstw, co pozwoliło na wygenerowanie 15 mld zł kredytów28). Należy również wskazać, że aż w 7 województwach kapitały funduszy poręczeniowych przeżywają war- tość udzielonych poręczeń, co oznacza, że fundusze te nie generują dźwigni inansowej.
The activity of loan funds Działalność funduszy pożyczkowych
The loan funds constitute the second type of inan- Drugim rodzajem instytucji inansowych o cha- cial public institutions which take part in repayable rakterze publicznym, które uczestniczą w dystrybu- means’ distribution. As the data published by the Po- cji środków na zasadach zwrotnych, są fundusze po- lish Association of Loan Funds show that at the end of życzkowe. Zgodnie z danymi publikowanymi przez 2012 Poland had 87 Loan Funds with the total capita- Polski Związek Funduszy Pożyczkowych na koniec lization of 1983 million zloties29. The number of funds roku 2012 w Polsce Funkcjonowało 87 Funduszy proves the big fragmentation of such institutions. But Pożyczkowych, a ich łączna kapitalizacja wynosiła it should be marked that because of the activity charac- 1 983 mln zł.29 Liczba funduszy świadczy o dużym ter (usually giving loans supports SMEs, so the fund is rozdrobnieniu tego rodzaju instytucji. Należy jed- directly the inancing institution), that fragmentation nak zaznaczyć, że z uwagi na charakter prowadzo- does not in luence the activity negatively as is the case nej dzielności (co do zasady udzielanie pożyczek na of guarantee funds. Therefore, the government does not rzecz MŚP, czyli fundusz jest bezpośrednio instytucją need to aim at centralization of loan bodies but it only inansującą) rozdrobnienie to nie wpływa na prowa- should appoint the central institution coordinating the dzoną działalność tak negatywnie jak w przypadku activities of all funds. Such coordination should cover funduszy poręczeniowych. W związku z powyższym creating of good practices in the area of management państwo w tym przypadku nie musi dążyć do scentra- of public funds, estimations of inance risk of particular lizowania sieci instytucji pożyczkowych, a powinno exposures or standards of used securities. jedynie wyznaczyć instytucję centralną koordynują- cą działalność wszystkich funduszy. Taka koordyna- cja powinna obejmować wypracowywanie dobrych praktyk w zakresie: zarządzania środkami funduszy; oszacowania ryzyka inansowego poszczególnych ekspozycji; standardów stosowanych zabezpieczeń.
27 Report on the state guarantee funds in Poland, the National Association 27 Raport o stanie funduszy poręczeniowych w Polsce, Krajowe Stowarzy- of guarantee funds, Warsaw 2013. szenie funduszy poręczeniowych, Warszawa 2013. 28 http://www.deminimis.gov.pl/przedsiebiorcy/wazne-informacje (ac- 28 http://www.deminimis.gov.pl/przedsiebiorcy/wazne-informacje (do- cess: 16 April 2014.) stęp: 16 kwietnia 2014 r.) 29 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce według stanu na 31.12.2012, 29 Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce według stanu na 31.12.2012, Polski Związek Funduszy Pożyczkowych, Warszawa 2013. Polski Związek Funduszy Pożyczkowych, Warszawa 2013.
66 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania...
Other issues resulting from missing Inne utrudnienia wynikające z braku coordination of management of SMEs’ inances koordynacji zarządzania środkami dla MŚP
The additional dif iculty caused by lack of coordi- Dodatkową trudnością w wynikającą z braku ko- nation of funding programs is the excessive number ordynacji poszczególnych programów pomocowych of regulations detailing the working of the particu- przez różne instytucje jest nadmierna ilość regulacji lar programs. In the ield of aid programs, there are uszczegółowiających funkcjonowanie poszczególnych separate guidelines, instructions or further details programów. W ramach programów pomocowych wy- (for example for the projects at the national level, dawane są odrębne wytyczne, instrukcje czy uszczegó- the guidelines of The Ministry of regional Develop- łowienia (np. dla programów na poziomie krajowym ment concerning information and promotion, but for wytyczne Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w za- the RPO projects of Wielkopolskie Voivodeship- the kresie informacji i promocji natomiast dla programów guidelines of The Institution Managing RPO in 2007- pomocowych w ramach RPO województwa wielkopol- 2013 for bene iciaries in the area of Information skiego Wytyczne Instytucji Zarządzającej Wielkopol- and Promotion). Lack of common rules in the ield skim Regionalnym Programem Operacyjnym na lata of giving support, causes the situation that bene- 2007-2013 dla bene icjentów w zakresie Informacji iciaries of the given support are not willing to use i Promocji). Brak jednolitych zasad udzielania wspar- aid programs because of their level of complexity30. cia powoduje, że bene icjenci pomocy w tym MŚP nie- There is a need to highligh the fact, that because of chętnie korzystają z programów pomocowych z uwagi repayable character of the support, the limitation na nadmierne ich skomplikowanie30. Należy zaznaczyć, of formalities in applying for these means is one of że z uwagi na zwrotny charakter tego rodzaju wspar- the basic conditions of effectiveness of such support cia ograniczenie formalności przy aplikowaniu o środki (apart from the excessive number of regulations in jest jednym z podstawowych warunków skuteczności the area of aid programs, the mentioned facilities tego rodzaju pomocy (poza nadmierną ilością regu- should also cover limitation of many duties necessa- lacji w zakresie programów pomocowych wskazane ry in the aid projects). The activities which should be ułatwienia powinny obejmować również ograniczenie undertaken, include a limitation of the controlling of wielu obowiązków niezbędnych w przypadku instru- SMEs projects if these means will be paid according mentów dotacyjnych. Działania, które powinny zostać to the schedule, and also constraint connected with podjęte to ograniczenie kontroli projektów MŚP jeśli the prohibition of double inancing and promotional środki będą zwracane zgodnie z harmonogramem, activities at the level of SMEs). a także ograniczenie zakazu podwójnego inansowania oraz działań promocyjnych na poziomie MŚP).
Conclusions Wnioski
Bearing in mind all the above details, it has to be Mając na uwadze powyższe, należy zauważyć, iż nie- marked that the changes in the coordination of re- zbędnym jest dokonanie zmian w koordynacji progra- payable aid programs for SMEs from public funds are mów zwrotnego inansowania sektora MŚP ze środków necessary. In the inancial perspective for 2007-2013, publicznych w Polsce. W perspektywie inansowej UE which was a benchmark for the analysis conducted na lata 2007 – 2013, która była punktem odniesienia within this article, there was a signi icant number of przy prowadzeniu analiz w ramach niniejszego arty- aid programs which were managed by a few institu- kułu, występowała znaczna ilość programów pomo- tions. Such fragmentation caused that some projects cowych, które były zarządzane przez kilka instytucji. were duplicated. Consequently, the allocation of i- Rozdrobnienie to powodowało, że cześć programów nancial means was not suf icient. The aforementioned nakładała się. Konsekwencją tego była nieoptymalna factors of the institutional system of SMEs’ repayable alokacja środków. Warto zaznaczyć, że wskazane cechy aid programs signi icantly limits the potential of the- systemu instytucjonalnego wsparcia zwrotnego MŚP se instruments. Better coordination of aid programs znacznie ograniczają potencjał tych instrumentów. will enable to get a high ratio and inance leverage in Lepsza koordynacja programów pomocowych pozwoli guarantee products. Moreover, it causes the product na uzyskanie wysokiego mnożnika i dźwigni inanso- standardization of business conditions, particularly, wej w produktach poręczeniowych. Ponadto umożliwi in the ield of inancial statements and reporting. Ad- standaryzację produktową biznesowych warunków ditionally, the central management of aid programs jednostkowych wsparć w szczególności w zakresie roz- and supporting institutions will help to get the syner- liczeń inansowych i sprawozdawczości. Należy rów- gy effect through, for example, more effective informa- nież podkreślić, że centralne zarządzanie programami tional and promotional activities. pomocowymi oraz instytucjami wsparcia pozwoli na uzyskanie efektu synergii np. poprzez bardziej efektyw- ne działania o charakterze informacyjno-promocyjnym.
30 This is con irmed by research carried out for the report Assessment of 30 Potwierdzają to badania przeprowadzone na potrzeby raportu Ocena realizacji engineering instruments ..., ed. cited instrumentów inżynierii …, wyd. cyt.
67 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, The coordination of SMEs repayable inancing... Koordynacja polityki zwrotnego inansowania...
References / Literatura:
1. Bartkowiak B. (2009), Fundusze pożyczkowe i poręczeniowe w inansowaniu małych i średnich przedsię- biorstw w Polsce, CeDeWu, Warszawa. 2. Brodowska-Szewczuk J. (2009), Źródła inansowania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, Zeszyty Naukowe Akademii Podlaskiej w Siedlcach, nr 83/2009. 3. Exanteassessment of the EU SME Initiative (2013), Europejski Bank Inwestycyjny, Bruksela. 4. Fundusze UE - biuletyn BGK nr 9 (2014), Bank Gospodarstwa Krajowego, Warszawa. 5. Gancarczyk M. (2010), Wsparcie publiczne dla MŚP podstawy teoretyczne a praktyka gospodarcza, C.H. Beck, Warszawa. 6. Innowacyjność sektora MSP w Polsce Rządowe programy wsparcia a luka Finansowa, (2009) Ernst & Young Polska, Warszawa. 7. Ocena luki inansowej w zakresie dostępu polskich przedsiębiorstw do inansowania zewnętrznego. Wnioski i rekomendacje dla procesu programowania polityki spójności w okresie 2014 – 2020, (2013) Instytut Ba- dań Strukturalnych, Warszawa. 8. Ocena realizacji instrumentów inżynierii inansowej w ramach NSRO 2007-2013, (2013) Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o., Taylor Economics sp. z o. o., Warszawa. 9. Raport o stanie funduszy poręczeniowych w Polsce, (2013) Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczenio- wych, Warszawa. 10. Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, w latach 2011 – 2012, (2013) Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa. 11. Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce według stanu na 31.12.2012, (2013) Polski Związek Funduszy Po- życzkowych, Warszawa. 12. Skowronek Mielczarek A. (2005), Małe i średnie przedsiębiorstwa – źródła inansowania, C. H. Beck, War- szawa. 13. Sprawozdanie specjalne nr 2/2012 – Instrumenty inansowe dla MŚP współ inansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, (2012) Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg. 14. Sprawozdanie z realizacji narodowych strategicznych ram odniesienia na lata 2007-2013, (2013) Minister- stwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa. 15. Trendy rozwojowe sektora MŚP w ocenie przedsiębiorców w pierwszej połowie 2013 roku, (2013) Minister- stwo Gospodarki, Warszawa. 16. Wolański R. (2013), Wpływ otoczenia inansowego na konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
Submitted/ Zgłoszony: April/ kwiecień 2014 Accepted/ Zaakceptowany: July/ lipiec 2014
68 ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 7, No. 3, 2014 www.ers.edu.pl
ORIGINAL ARTICLE ARTYKUŁ INVESTMENT ACTIVITY CO-FINANCED THROUGH THE EUROPEAN FUNDS ON THE EXAMPLE OF THE WISZNICE COMMUNE
DZIAŁANIA INWESTYCYJNE WSPÓŁFINANSOWANE ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ NA PRZYKŁADZIE GMINY WISZNICE
Agnieszka Cyburt Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Summary: The aim of this paper is to present the character Streszczenie: Celem opracowania jest zaprezentowanie skali and scale of the investment activity of the Wisznice Commune i charakteru działań inwestycyjnych podejmowanych przez in the years 2010-2012, with particular focus on the invest- gminę Wisznice w latach 2010-2012, ze szczególnym uwzględ- ments co- inanced through the European Union funds. It also nieniem inwestycji współ inansowanych ze środków Unii Eu- demonstrates the level of activity of the Wisznice Commune’s ropejskiej. Ukazano również aktywność władz samorządowych self-government in the absorption of the European funds, gminy Wisznice w absorpcji środków UE na tle pozostałych in comparison with other rural communes in the Lubelskie gmin wiejskich województwa lubelskiego. W świetle prze- Voivodeship. The Author’s research proves that the Wisznice prowadzonych przez Autorkę badań gmina Wisznice znajduje Commune is one of the leading rural communes in the Lubel- się w czołówce gmin wiejskich województwa lubelskiego pod skie Voivodeship in terms of the number of submitted appli- względem liczby złożonych wniosków, uzyskanej kwoty dota- cations, the obtained amount of subsidies per one inhabitant, cji w przeliczeniu na 1 mieszkańca oraz wartości wydatków and the value of investment spending. The scale and character inwestycyjnych. Skala i charakter podejmowanych inwestycji of its investments indicate a high level of activity and innova- wskazują na wysoce aktywne i innowacyjne działania liderów tiveness of its local leaders. In effect, the analysed Commune lokalnych. Wszystko to sprawia, iż badana gmina znajduje się is also one of the leading rural communes in terms of general również w czołówce gmin wiejskich pod względem poziomu development, and can serve as an example to other rural com- ogólnego rozwoju i może stanowić przykład dla innych gmin munes in the Lubelskie Voivodeship. The paper quotes from wiejskich województwa lubelskiego. W opracowaniu wykorzy- primary and secondary sources of research material. stano pierwotne i wtórne źródła materiału badawczego.
Key words: commune, European funds, investments, local de- Słowa kluczowe: gmina, środki UE, inwestycje, rozwój lokalny velopment
Introduction Wstęp
The three-level administrative division of Poland, Obowiązujący w Polsce trójszczeblowy podział tery- and the different types of self-government units pe- torialny kraju i funkcjonujący na każdym szczeblu odręb- culiar to every level, incline many researchers to ana- ny typ jednostek samorządu terytorialnego skłania wielu lyse the situation of one particular type of units. Pos- badaczy do podejmowania analiz związanych z sytuacją sessing its own property, inance and administration, jednostek samorządu terytorialnego określonego typu. as well as making the local law, the self-government Samorząd posiadając własny majątek, inanse oraz ad- wields potent instruments for achieving social and ministrację a także stanowiąc prawo miejscowe dyspo- economic aims (Grabczuk 2010, p. 9-10). nuje poważnymi instrumentami służącymi realizacji ce- In the literature of the subject, one may observe lów społeczno-gospodarczych (Grabczuk 2010, s. 9-10). a dispute about the distribution of public tasks which W literaturze można zauważyć toczący się spór are undertaken by the local government: the dualism, związany z podziałem zadań publicznych realizowa- and the monism. According to the dualistic approach, nych przez samorząd terytorialny: dualizm zadaniowy the self-government’s tasks can be divided into own oraz monizm zadaniowy. Według pierwszego podejścia (self-governmental) and commissioned (by the state) zadania samorządu należy podzielić na zadania własne (Gałuszka 2009, p. 28). Meanwhile, the monists claim (samorządowe) i zlecone (państwowe) (Gałuszka 2009, that self-government’s tasks can belong in only one cat- s. 28). Zwolennicy podejścia zwanego monizmem zada-
Address for correspondence: dr Agnieszka Cyburt, Pope John Paul II State School of Higher Education in BialaPodlaska, Sidorska St. 95/97, 21-500 Biała Podlaska, Poland; tel. +48 83 344 99 05; e-mail: [email protected]; Full text PDF: www.ers.edu.pl; Open-access article. Copyright © Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; Indexation: Index Copernicus Journal Master List ICV 2013: 6.48; Polish Ministry of Science and Higher Education 2013: 4 points.
69 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane... egory, which includes all activities undertaken in the niowym twierdzą, że występuje tylko jedna kategoria self-government’s name and on its responsibility (Dol- podziału zadań samorządu, która obejmuje działania nicki 2001, p. 166). Moreover, the tasks can be divided w imieniu i na jego odpowiedzialność (Dolnicki 2001, s. into four basic groups: technical infrastructure, social 166). Ponadto zadania samorządu terytorialnego moż- infrastructure, public order and safety, spatial and eco- na zaklasy ikować do czterech podstawowych grup: logical order. However, it has to be noted that particular infrastruktury technicznej, infrastruktury społecznej, types of units deal only with selected aspects of the ar- porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz ładu prze- eas mentioned above. The primary task of self-govern- strzennego i ekologicznego. Należy jednak zaznaczyć, ments is to cater to the needs of local inhabitants, and iż poszczególne typy jednostek w ramach wyżej wy- to develop the unit itself. They engage in investment mienionych obszarów zajmują się jedynie wybranymi activity in order to improve the living conditions of the ich aspektami. Podstawowym zadaniem samorządów inhabitants of their units. Local investment policy pro- jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców vides new job opportunities, improves technical infra- i rozwój jednostki samorządowej. Samorządy lokalne structure, and answers the needs of people and busi- podejmują działania inwestycyjne mając na celu po- nesses with increasing ef iciency. At local level, there prawę lokalnych warunków życia mieszkańców swych are many obstacles to the development of infrastruc- jednostek. W wyniku prowadzonej lokalnej polityki in- ture, the main ones being the procurement of funds and westycyjnej tworzone są nowe miejsca pracy, poprawie deciding on right investment priorities. In the public ulega infrastruktura techniczna coraz lepiej zaspokaja- sector, spendings are always determined by the source jąca potrzeby mieszkańców i przedsiębiorstw. Rozwój of the funds. Municipalities may cover the costs of their infrastruktury na poziomie lokalnym napotyka wiele investments with the following: their own resources, trudności, z których najważniejsze to pozyskiwanie public subsidies, revolving resources and aid funds. środków inansowych oraz wybór właściwych priory- The aim of this paper is to demonstrate the char- tetów inwestycyjnych. W sektorze publicznym wydatki acter and scale of the investment activity of the zawsze determinują źródła ich inansowania. Istniejące Wisznice Commune in the years 2010-2012, with możliwości pokrywania gminnych wydatków inwesty- particular focus on the investments co- inanced cyjnych to: środki własne, dotacje ze środków publicz- through the European Union funds. Accordingly, it nych, środki zwrotne oraz środki pomocowe. presents the indings of an extensive empirical re- Celem opracowania jest zaprezentowanie skali search carried out in the Wisznice Commune in 2013. i charakteru działań inwestycyjnych podejmowanych Wisznice was not a random choice, since in this przez gminę Wisznice w latach 2010-2012, ze szcze- unit the investment expenditure per one inhabitant gólnym uwzględnieniem inwestycji współ inansowa- achieves one of the highest level in the voivodeship. nych ze środków Unii Europejskiej. Przedstawiono Moreover, its activity in the ield of procuring and zatem wyniki pogłębionych badań empirycznych prze- channelling the European funds has been repeatedly prowadzonych na terenie gminy Wisznice w 2013 r. appreciated in various national rankings. One high- Gminę Wisznice wybrano celowo, ponieważ jest to light in the Commune’s history that this paper draws jednostka, której wydatki inwestycyjne przypadające particular attention to are the results of the 2003 na jednego mieszkańca osiągają jeden z najwyższych referendum on the rati ication of the Treaty of the poziomów w województwie. Dodatkowo wielokrotnie Republic of Poland’s Accession to the European Un- w różnych ogólnopolskich rankingach została doce- ion. 54 per cent of the Commune’s inhabitants were niona jej aktywność w pozyskiwaniu i wykorzysty- against the accession, with 46 per cent voting for it. waniu funduszy UE. Przyglądając się historii gminy This data indicates that over 10 years ago the ma- zwrócono szczególnie uwagę na wynik referendum jority of Wisznice’s inhabitants were sceptical about w sprawie wyrażenia zgody na raty ikację Traktatu Poland’s membership in the European Union. How- dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej ever, today it is a source of substantial bene its to the do Unii Europejskiej z 2003r. Ludność gminy w 54% Commune. In the last perspective for the years 2007- wypowiedziała się przeciwko przystąpieniu do Unii, 2013, Wisznice carried out 27 projects co- inanced zaś za przystąpieniem głosowało 46% mieszkańców. through the European funds, and 2 projects co- i- Dane te pokazują, iż ponad 10 lat temu większość nanced through the Norway Grants. A wide range of mieszkańców gminy Wisznice sceptycznie podchodzi- applications for support con irms that the Commune ła do uczestnictwa Polski w strukturze UE. Dziś jednak made use of subsidies for social projects (8 projects), jest to gmina, która w bardzo znaczący sposób korzy- and projects within the following programmes: ROP sta z członkostwa Polski w Wspólnocie Europejskiej. LV 1 (8 projects), HC OP2 (7 projects), RDP3 (4 pro- W ostatniej perspektywie 2007-2013 gmina zrealizo- jects), and IE OP4 (1 project). wała 27 projektów współ inansowanych z funduszy europejskich i 2 projekty z Norweskiego Mechanizmu 1 ROP LV – Regional Operational Programme for Lubelskie Voivodeship 2 HC OP – Human Capital Operational Programme Finansowego. Szerokie spektrum aplikacji o wsparcie 3 RDP – Rural Development Plan potwierdza fakt korzystania z do inansowania projek- 4 IE OP - Innovative Economy Operational Programme tów społecznych (8 projektów) oraz projektów z nastę-
70 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane...
Besides, taking into account the amount of sub- pujących programów: RPO WL1 (8 projektów), PO KL2 sidies per one inhabitant, the Wisznice Commune (7 projektów), PROW3 (4 projekty), PO IG4 (1 projekt). has obtained one of the largest sums (5187,03 PLN) Ponadto uwzględniając kwotę dotacji przypadają- among rural communities in the Lubelskie Voivode- cą na jednego mieszkańca gmina Wisznice osiągnęła ship. It means that the self-government maintains jeden z najwyższych wyników (5 187,03zł) wśród a high level of activity, and tries to gain inancial sup- gmin wiejskich województwa lubelskiego. Świadczy port for its investments through the European aid to o dużej aktywności administracji starającej się o do- funds. inansowanie inwestycji ze środków pomocowych UE. This paper makes use of various tools and meth- W ramach opracowania wykorzystano metody ods of graphic presentation of data, i.e., tables, charts i narzędzia związane z gra iczną prezentacją danych, and maps. tj. tabele, wykresy i mapy.
Investment activity and development Działania inwestycyjne a rozwój jednostki of a self-government unit at the local level samorządu terytorialnego szczebla lokalnego
The literature of the subject offers more than W literaturze brak jednomyślności w de iniowaniu one de inition of local development. However, in rozwoju lokalnego, jednak w niniejszym opracowaniu this paper local development is understood as a set przyjęto, że rozwój lokalny rozumiany jest jako kom- of quantitative and qualitative transformations in pleks ilościowych i jakościowych przeobrażeń, dotyczą- a given area, related to the living standards of its cych danego terytorium, a odnoszących się do poziomu inhabitants and to the functioning of business enti- życia mieszkańców i funkcjonowania podmiotów gospo- ties. Thus de ined, the development and its related darczych. Tak rozumiany rozwój i związane z nim proce- processes are assumed to go in the most desirable sy określa się jako te prowadzące w kierunku najbardziej direction, which is socially and economically accept- pożądanym, akceptowanym społecznie i ekonomicznie, able, and meets the demands of rational land man- zgodnie z wymogami racjonalnego gospodarowania agement, environmental protection and protection przestrzenią, ochrony środowiska przyrodniczego i dzie- of cultural heritage – all in a controlled, conscious dzictwa kulturowego, w sposób kontrolowany, świado- and deliberate way. Therefore, the main role in the my i celowy. Podstawową rolę w kształtowaniu rozwo- shaping of this development should belong to the ju powinien zatem spełniać samorząd gminny (władze Commune’s self-government (local authority and i administracja samorządowa) (Ziółkowski, Goleń 2006, of icials) (Ziółkowski, Goleń 2006, p. 62). The key s. 62). Kluczowym czynnikiem rozwoju lokalnego są factor for local development is the Commune’s in- działania inwestycyjne podejmowane przez gminę. Fi- vestment activity, re lected inancially in the level of nansowym odzwierciedleniem wspomnianych działań its investment expenditure (Zygmunt, Mach 2011, jest wielkość ponoszonych przez gminę wydatków inwe- p. 67). Many de initions of investment focus on stycyjnych (Zygmunt, Mach 2011, s. 67). Wiele de inicji the will to achieve a speci ied low of cash through inwestycji akcentuje przede wszystkim chęć osiągnięcia the realization of speci ic economic undertakings określonych strumieni pieniężnych w wyniku realizacji (Michalak A. 2007, p. 13-14). However, in the case określonych przedsięwzięć gospodarczych (Michalak A. of municipalities – as they are public entities – one 2007, s. 13–14). Gminy jako podmioty publiczne wyma- has to adjust the concept of investment to the na- gają jednak dostosowania pojęcia inwestycji do specy iki ture of their activity, and to the range of public tasks ich działalności i zakresu realizowanych zadań publicz- that they perform. This is because their investments nych. Wynika to bowiem z faktu, że celem inwestycji should principally aim at satisfying the needs of the gmin powinno być przede wszystkim zaspokojenie po- local Commune, and not merely at making inancial trzeb społeczności lokalnej, a nie dążenie do osiągania pro it (Jastrzębska M. 2005, p. 16). wyłącznie korzyści o charakterze inansowym (Jastrzęb- In order to develop, any self-government needs i- ska M. 2005, s. 16). nancial means to cover the costs of its investments. Rozwój samorządu wymaga posiadania środków na These may be obtained from different sources, i.e., the s inansowanie zadań inwestycyjnych. Wydatki mająt- unit’s own income, grants-in-aid, and loans (Kosek-Wo- kowe mogą być inansowane z różnych źródeł, tj.: do- jnar 2006, p. 85). Therefore, the level of investment ex- chodów własnych JST, dotacji celowych oraz pożyczek penditure depends mostly on the general income of the (Kosek-Wojnar 2006, s. 85). Wielkość wydatków inwe- Commune, the extent of its running expenses, and the stycyjnych zależy więc przede wszystkim od ogólnych foreign resources procured from outside. dochodów gminy, wysokości wydatków bieżących oraz In managing the local development, exploitation of środków obcych pozyskiwanych z zewnątrz. the budget is de initely more probable in the context of spending than in the context of income. This thesis 1 RPO WL – Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego 2 is supported by the fact that the self-government’s PO KL – Program Operacyjny Kapitał Ludzki 3 PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich income is determined to a greater degree by the de- 4 PO IG - Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
71 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane... cisions of central authorities; while when spending, Wykorzystanie budżetu do zarządzania rozwojem the self-governments are more free to choose and lokalnym jest możliwe w znacznie większym stopniu change their priorities, and to select a method of co- w odniesieniu do wydatków niż dochodów. Teza ta ordinating their activities undertaken for the bene it oparta jest na fakcie, iż dochody samorządowe w więk- of the local Commune. The pattern and directions of szym stopniu są zdeterminowane przez rozstrzygnięcia spending provide information on what priority tasks władz centralnych podczas, gdy realizując wydatki wła- are performed in a given inancial year. dze samorządowe mają większą swobodę ustalania, In the context of self-governments’ investment zmiany priorytetów oraz wyboru sposobu organizowa- activity, it is important to analyse the two principal nia działalności na rzecz społeczności lokalnej. Struk- questions: their inclination to invest, and their in- tura i kierunki wydatków informują o realizowanych vestment capacity. zadaniach priorytetowych w danym roku budżetowym. The investment capacity exists where the W przypadku działań inwestycyjnych podejmowa- self-government possesses free inancial means (its nych przez samorządy terytorialne ważne jest anali- own) and outside resources (foreign) procured for zowanie dwóch zasadniczych kwestii: skłonności do the realization of speci ic undertakings. The invest- inwestowania oraz zdolności inwestycyjnej. ment capacity means also that the self-government is Zdolność do inwestowania pojawia się wtedy, gdy able to make long-term investments (both social and samorząd posiada wolne środki inansowe (własne) economical) without having to check the realization oraz zewnętrzne środki (obce) pozyskane do realizacji of its current tasks. Whether an investment is justi i- danych przedsięwzięć inwestycyjnych. Zdolność inwe- able or not is often determined in practice by inan- stycyjna gminy oznacza również możliwość realizo- cial possibilities (own and foreign resources), and by wania długookresowych inwestycji (zarówno społecz- the Commune’s approval. The research carried out nych, jak i gospodarczych) bez potrzeby ograniczania by the Author for the aforementioned doctoral the- realizacji zadań bieżących. W praktyce o zasadności sis proves, however, that the question of investment realizacji inwestycji często decydują możliwości inan- capacity is not the most crucial. The most important sowe (środki własne i obce) oraz poparcie społeczne. factor turns out to be the human factor (competence, Z badań własnych Autorki przeprowadzonych w ra- skills, attitudes). mach cytowanej wcześniej rozprawy doktorskiej wy- Therefore, one should not forget of the inclination nika, iż kwestia zdolności inansowych nie jest jednak- to invest, associated with strong local leadership and że najważniejsza, ponieważ najistotniejszy okazał się personal characteristics of a pro icient local leader. czynnik ludzki (kompetencje, umiejętności, postawy). In its context, the presence of local leaders becomes Warto zatem wspomnieć o skłonności do inwe- a signi icant issue, and such people may be described stowania wiążącej się z silnym przywództwem lokal- as able to turn a given vision into reality. They also nym oraz cechami sprawnego lidera lokalnego. Istot- know how to motivate others to act, unleashing their nym zagadnieniem staje się więc istnienie lokalnych creative potential and expanding their imagination, liderów, których można określić mianem przywódcy ambitions and aspirations. A good leader should be posiadającego umiejętność przekształcenia danej wi- individualistic, committed, and skilled in execution, zji w rzeczywistość. Jest to także osoba, która potra i communication and organisation. It is good to note motywować innych do działania, wyzwalając w nich that the personal characteristics of people who de- potencjał twórczy, rozwijająca ich wyobraźnię aspira- cide about the Commune’s investment policy are also cję i dążenia. Dobry lider powinien cechować się in- of signi icance. These include, e.g., education, compe- dywidualnością, zaangażowaniem, umiejętnościami tence, experience, attitude (active/passive), strategic realizacyjnymi komunikacyjnymi, a także organizacyj- planning skills, ability to act, and Commune’s back- nymi. Warto zaznaczyć, iż ważne są także cechy osób ing. decydujących o programie inwestycyjnym gminy, np. In the context of organising projects which are wykształcenie, kompetencje, doświadczenie, postawa co- inanced through the European funds, what is (aktywna/pasywna), umiejętności strategicznego pla- important is the ability to build and run the local nowania i działania oraz poparcie społeczne. partnership, understood as the cooperation of dif- Z punktu widzenia organizacji projektów współ i- ferent public and private entities, aimed at discov- nansowanych z projektów UE ważna jest umiejętność ering innovative methods of problem-solving and at tworzenia i realizacji partnerstwa lokalnego rozumia- their implementation. The idea of partnership came nego jako współpraca między różnymi podmiotami to Poland from the European Union and has been publicznymi i prywatnymi, mająca na celu poszukiwa- frequently put into practice since the early 1990s., nie innowacyjnych metod rozwiązania problemu i ich bringing enormous bene its for local development wdrożenia. Idea partnerstwa dotarła do Polski z Unii (Biederman et al. 2004, p. 5). Europejskiej i od początku lat 90-tych stosowana była In order to cover the costs of meeting develop- w praktycznym działaniu w wielu przedsięwzięciach mental needs, particularly those belonging to specif- przynosząc ogromne korzyści dla rozwoju lokalnego ic social or economical categories, the Commune has (Biederman i in., 2004, s. 5).
72 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane... to procure funds from available sources. It is in the Finansowanie potrzeb rozwojowych, zwłaszcza interest of the Commune, and of its chances of devel- w określonych dziedzinach społecznych i gospodar- opment, to exploit the greatest possible number of czych wymaga pozyskiwania środków z dostępnych available sources of task inancing. When procuring źródeł inansowania. W interesie gminy i jej szans roz- the means for their investments, self-governments wojowych leży bowiem wykorzystanie jak największej are increasingly often turning to the European aid ilości możliwych źródeł inansowania zadań. Samorzą- funds. In the years 2007-2013, the majority of re- dy pozyskując środki na inwestycje coraz częściej się- sources coming from the Structural Funds and the gają po fundusze wsparcia Unii Europejskiej. W latach Cohesion Fund (over 81 per cent) was allocated to 2007–2013 dominująca część środków z funduszy the poorest regions included in the convergence strukturalnych i Funduszu Spójności (ponad 81%) zo- plan (e.g. the Lubelskie Voivodeship) (Chądzyński et stała skierowana do najbiedniejszych regionów obję- al. 2007, p. 217). These data show that in the 2007- tych celem konwergencji (w tym województwo lubel- 2013 perspective, there was a huge total amount of skie) (Chądzyński i in., 2007, s. 217). Dane te pokazują, resources (over 60,000,000 PLN) made available to iż w trwającej jeszcze pespektywie 2007-2013 prze- even out the disproportions between regions. znaczono ogromną ilość środków ( ponad 60 mln zł ) One may observe a rising trend in the number of na wyrównywanie dysproporcji między regionami. investments made by the local government (Kowalski Zauważalna jest wzrostowa tendencja dotycząca ilo- A., 2006, p. 7). A strong inclination to invest may also ści inwestycji samorządu terytorialnego (Kowalski A. be manifest in that the self-governments are choos- 2006, s. 7). Wysoka skłonność do inwestowania może ing large-scale investments, which require more ef- przejawiać się również tym, że są wybierane do realizacji fort and commitment (Winiarski 2000, p. 414). duże przedsięwzięcia inwestycyjne wymagające więk- Therefore, the inancial possibilities of the Com- szego wysiłku i zaangażowania (Winiarski, 2000, s. 414). mune, closely related to the quality of managament, Możliwości inansowe gminy w ścisłym powiązaniu form the basis for determining the strategic objectives z jakością zarządzania stanowią więc podstawę do wy- of its functioning and development (Rudzka-Lorentz, znaczania strategicznych celów jej funkcjonowania i roz- Sierak 2006, p. 183). Well-distributed investment re- woju (Rudzka-Lorentz, Sierak 2006, s. 183). Dobrze ulo- sources increase the attractivity of a given Commune kowane wydatki inwestycyjne wpływają na podniesienie in the eyes of the investors (Kożuch 2008, p. 182). atrakcyjności inwestycyjnej danej gminy (Kożuch 2008, The most often observed material effects of its in- s. 182). Najczęściej obserwowane efekty rzeczowe dzia- vestment activity are new appliances, and elements łalności inwestycyjnej gminy stanowią nowe urządzenia of the technical or social infrastructure. i obiekty infrastruktury technicznej oraz społecznej.
Results and discussion Wyniki i dyskusja
Investment activity of the Wisznice Commune Działania inwestycyjne gminy Wisznice na tle pozo- compared to other rural communes stałych gmin wiejskich województwa lubelskiego in the Lubelskie Voivodeship
The Wisznice Commune covers the area of 173 km2, Gmina Wisznice zajmuje powierzchnię 173 km2 which puts in the 148th position in terms of size among i zajmuje pod tym względem 148 miejsce na 171 gmin the 171 rural communes in the Lubelskie Voivodeship. wiejskich województwa lubelskiego. Według stanu According to the 2013 data, it has 5,178 inhabitants, z 2013r. zamieszkiwało ją 5.178 osób, co daje jej 78 ranking 78th among the rural communes in terms of lokatę wśród gmin wiejskich. Pracujący ogółem to population. 462 people have employment, including 462 osoby, w tym 271kobiet. Jest to głównie ludność 271 women. These are mainly people at the working age w wieku produkcyjnym (56,6%) i zajmuje 73 miejsce (56.6 per cent), which gives Wisznice the 73rd position pod tym względem wśród gmin wiejskich (średnia among the rural communes (the average value of this in- wartość tego wskaźnika wśród gmin wiejskich woje- dicator for rural communes in the Lubelskie Voivodeship wództwa lubelskiego wynosiła 74,3%). Infrastruktura being 74.3 per cent). Technical and social infrastructure techniczna i społeczna obejmuje, m. in.: drogi gminne comprises, e.g., 262 kilometres of local roads, including łącznie o długości 262 km, a o nawierzchni twardej 23 kilometres of hard surface roads; one segment of wa- - 23 km, jeden wodociąg z dwiema stacjami poboru ter supply network, 79.4-kilometre long, with two intake i uzdatniania wody zlokalizowanymi w miejscowo- and treatment stations located in the towns of Wisznice ściach Wisznice i Horodyszcze oraz sieć o długość 79,4 and Horodyszcze; and 29.2 kilometres of sewage system. km, na terenie gminy funkcjonuje także sieć kanaliza- In 2012, the per capita income was 1,086 PLN, cyjna o długości 29,2 km. which constituted 86.8 per cent of the average income W 2012r. w gminie Wisznice dochód na mieszkań- for the communes in the Lubelskie Voivodeship, and ca wynosił 1086 zł, co stanowiło 86,8% średniej dla 77.2 per cent of the average income for the communes gmin w województwie lubelskim oraz 77,2% średniej
73 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane... in Poland. Currently, there are 317 businesses oper- w kraju. Na terenie gminy obecnie funkcjonuje 317 ating in the Wisznice Commune (60th position among przedsiębiorstw (60 lokata wśród gmin wiejskich). rural communes). The main sources of income for the Główne źródło utrzymania mieszkańców stanowiło inhabitants are agriculture and horticulture. rolnictwo i sadownictwo. A signi icant volume presenting the pro-invest- Istotną wielkością obrazującą postawę proinwe- ment approach in the Commune and further re lect- stycyjną w gminie i przekładającą się na sytuację jej ed in the situation of its inhabitants is the value of in- mieszkańców jest wartość wydatków inwestycyjnych vestment expenditure per capita. The level of capital na 1 mieszkańca. Poziom wydatków inwestycyjnych expenditures incurred in 2010 by rural communes of poniesionych w 2010r. przez gminy wiejskie woje- the Lubelskie Voivodeship is presented in Figure 1. wództwa lubelskiego zaprezentowano na rysunku 1.
Figure 1. The value of capital expenditure incurred by the Commune of Wisznice compared to other rural municipalities in the Lublin Voivodeship in 2010 Rysunek 1. Wartość wydatków inwestycyjnych poniesionych przez gminę Wisznice na tle pozostałych gmin wiejskich wojew Source: own elaboration based on database of Regional Accounting Chamber in Lublin ództwa lubelskiego w 2010r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie
The highest amount of investment expenditure Najwyższą kwotę wydatków inwestycyjnych na per capita has just been reached by the Commune of 1 mieszkańca osiągnęła właśnie gmina Wisznice – Wisznice - 2626.08 PLN. In the period between 2008 2.626,08 zł. W okresie między 2008 i 2010r. znaczącej and 2010 a signi icant change of the situation with re- zmianie uległa sytuacja związana z udziałem wydat- gards to the participation of the Wisznice commune ków inwestycyjnych gminy Wisznice w wydatkach investment expenditure in total expenditure occurred. ogółem. Wspomniany udział wynosił odpowiednio The above noted participation amounted to 10.4% in 10,4% w 2008r., a już w 2010r. ponad połowę wydat- 2008, and already in 2010 more than half of the com- ków gminy stanowiły wydatki inwestycyjne (51,6%). mune’s spending was for the investments (51.6%). Udział wydatków na zadania inwestycyjne współ i- The share of expenditure on investment projects co- i- nansowane ze środków zagranicznych w wydatkach nanced by foreign funds within the commune’s invest- inwestycyjnych gminy zwiększył się z 24,4% w 2008r. ment expenditure increased from 24.4% in 2008 to do 68% w 2010r. Uzyskane dane potwierdzają, iż gmi- 68% in 2010. The obtained data con irmed that the na Wisznice znacznie zintensy ikowała działalność in- Commune of Wisznice has signi icantly intensi ied its westycyjną mającą swój wyraz w dokonywaniu więk- investment activities which was visible in larger in- szej ilości wydatków o charakterze inwestycyjnym, vestment spending, which in case of almost 70% came które w prawie 70% wpierane były ze źródeł zagra- from foreign sources, and therefore from the EU funds. nicznych, a więc z funduszy UE.
74 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane...
As part of the hereby work the author has there- W ramach niniejszej pracy autorka podjęła zatem fore attempted to indicate the investment activi- próbę wskazania działań inwestycyjnych realizowa- ties carried out at the level of the rural Commune, nych na szczeblu gminy wiejskiej, która na tle pozosta- which compared to other communities of the Lublin łych gmin województwa lubelskiego (171 jednostek) Voivodeship (171 units) has been very active in the odznacza się bardzo dużą aktywnością w obszarze absorption of EU funds and is at present in the fore- absorpcji środków UE oraz znajduje się w czołówce front of the region in obtaining EU funds. The situ- województwa w pozyskiwaniu środków unijnych. Sy- ation in this regard is presented in Figures 2 and 3. tuację pod tym względem zaprezentowano na rysun- kach 2 i 3.
Figure 2. Number of applications submitted by the Commune of Wisznice compared to other rural communes in the Lublin Voivodeship during the period 2007-2010 Rysunek 2. Liczba złożonych wniosków przez gminę Wisznice na tle pozostałych gmin wiejskich województwa lubelskiego w okresie 2007- 2010 Source: own elaboration based on data of Marshal’s Of ice of the Lubelskie region, Lublin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego
By the end of 2010 (half of the programming pe- Do końca 2010r. (połowa okresu programowania riod 2007-2013), the Commune of Wisznice, with 14 2007-2013) gmina Wisznice z 14 wnioskami o do ia- applications for EU funds, was in the group of com- nasowanie ze środków UE znalazła się w grupie gmin, munes that submitted from 10 to 14 applications. In które złożyły od 10 do 14 wniosków. Łącznie w okresie total, during the period between 2007 - 2012 the Com- 2007- 2012 gmina Wisznice złożyła 28 wniosków mune of Wisznice iled 28 applications for investment o wsparcie inwestycji ze środków UE. Analiza wnio- support from EU funds. An analysis of the indings sków wskazuje, iż gmina znacząco zdywersy ikowała indicates that the Commune signi icantly diversi ied działania w zakresie uzyskania unijnego wsparcia. activities in the ield of obtaining EU support. Support Wsparcie dotyczyło zarówno inwestycji w podstawo- included both investments in basic infrastructure, wą infrastrukturę, której w tej części kraju szczególnie which was signi icantly missing in this part of the brakowało, ale także kapitał ludzki, rozwój pozarolni- country, but also human capital, the development of czych funkcji gminy. non-agricultural functions of the Commune. W badaniach uwzględniono także wartość uzyska- The study included also the value of obtained nego do inansowania przypadającą na jednego miesz- funding per capita (Figure 3). kańca (Rysunek 3)
75 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane...
Figure 3. The obtained amount of funds per capita of Commune of Wisznice compared to other rural communities in the province of Lublin 2010 (zł) Rysunek 3. Uzyskana kwota dotacji przypadająca na 1 mieszkańca gminy Wisznice na tle pozostałych gmin wiejskich wojew- ództwa lubelskiego w 2010r. (zł) Source: own elaboration based on database of Marshal’s Of ice of the Lubelskie region, Lublin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego Commune of Wisznice is among the communities Gmina Wisznice znalazła się w gronie gmin o naj- with the highest amounts of inancing per capita (5 wyższych kwotach uzyskanego do inansowania 187,03 PLN) and took the second place in this re- przypadającego na jednego mieszkańca (5 187,03zł) spect, after the Commune of Podedworze having ob- i zajęła pod tym względem drugie miejsce, po gminie tained the amount (6 820.82 PLN). Podedwórze z kwotą (6 820,82zł). Since the beginning of 2007 until the end of 2010 Od początku 2007r. do końca 2010r. gmina Wiszni- Commune of Wisznice acquired from external sourc- ce na realizację swoich projektów uzyskała z ze- es for realization of their project over 35 million PLN. wnętrznych źródeł ponad 35 mln zł. Łącznie do końca In total, by the end of 2012 Commune has acquired 2012r. gmina pozyskała ponad 60 mln zł na inwestycje more than 60 million PLN for investments co- i- współ inansowane ze środków pomocy UE. Wykona- nanced from EU aid. Implementation of the annual nie rocznego planu wydatków oraz wartość wydatków plan expenditure and the value of investment ex- inwestycyjnych ujętych w budżecie gminy Wisznice penditure budgeted for Wisznice commune in 2010, w latach 2010, 2011 i 2012r. przedstawia Wykres 1. 2011 and 2012 is shown on the Figure 1.
Figure 1. Implementation of the budget, including the value of total expenditure, capital expenditure and the number of pro- jects with EU funding in the years 2010 - 2012 Wykres 1. Wykonanie budżetu z uwzględnieniem wartości wydatków ogółem, wydatków inwestycyjnych i liczby projektów z do inansowaniem UE w latach 2010 - 2012 Source: Own elaboration based on data contained in the reports of the implementation of the budget of the Commune of Wisznice for 2010, 2011, 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w sprawozdaniach z wykonania budżetu Gminy Wisznice za 2010, 2011, 2012r.
76 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane...
The obtained results show that the implementa- Uzyskane wyniki pokazują, iż wykonanie roczne- tion of the annual plan of total expenditure under- go planu wydatków ogółem ulegało sukcesywnemu went successive reduction and the lowest level was zmniejszaniu, a najniższy poziom osiągnięto w 2011r. reached in 2011. Between 2010 and 2012 the value Między rokiem 2010 i 2012 wartość wydatków inwe- of capital expenditures also decreased. This situation stycyjnych także zmniejszyła się. Ta sytuacja z pewno- de initely arises from the fact that in 2010 the com- ścią wynika z faktu, iż w 2010r. korzystano z do inan- mune bene ited from the largest number of funding sowania największej liczby projektów, a w kolejnych for the projects, while in the following years, the EU latach pula środków wsparcia UE ulegała stopnio- support therefore gradually decreased. By this the wemu zmniejszaniu. Tym samym liczba ogłaszanych number of advertised competition procedures, thus procedur konkursowych, a więc szans pozyskania do- the opportunities of obtaining additional support for datkowego wsparcia działań inwestycyjnych również investment activities was also lower. Detailed analy- była mniejsza. Szczegółowa analiza inwestycji pro- sis of the investments carried out by the Commune of wadzona przez gminę Wisznice w okresie 2010-2012 Wisznice in the 2010-2012 period has been present- jest zaprezentowana w tabelach 1,2 i 3. ed in Tables 1,2 and 3. Table 1. List of investments co- inanced from foreign sources and included in the budget plan of the Commune of Wisznice in 2010 Tabela 1. Wykaz inwestycji współ inansowanych ze źródeł zagranicznych i ujętych w planie budżetu gminy Wisznice w 2010r. Plan of Year of Support Project name expenditure project program in PLN A comprehensi ve system of pre-school education in communities 1 OP HC 928.770 of Northern Lubelszczyzna Equal opportunities 1 OP HC 386.193 Expansion and modernization of communal sewage treatment plant 1 EEA/Norway Grants* 6.967.959 and extension of the sewerage network in the Commune of Wisznice Comprehensive regulation of water and wastewater Commune 1 PROW 2007-2013 3.166.692 of Wisznice Construction of communal road No. 101262 L”Skośna Polubicze 1 ROP WL 3.131.452 Wiejskie II –Polubicze Dworskie Renovation and adaptation of a rural communes in Polubicze Wiejskie 1 PROW 2007-2013 168.970 First local center of culture with managing of Commune center Able Disabled 1 OP HC 499.96 Effective NGO – a program of cooperation with non-governmental 1 OP HC 50.000 organizations from the Commune of Wisznice Civic Dubica – activation program of the rural Commune 1 OP HC 49.700 Expansion of educational- sports infrastructure in Wisznice 1 RPO WL 54.900 Wisznice summer movie 1 OP HC 48.460 Leader of the Border 1 PWIT EB* 98.480 The development of forms of active integration in the Commune 1 OP HC 76.607 of Wisznice Tourist marking of Commune of Wisznice 1 PROW 2007-2013 40.004 *EEA / Norway Grants - Financial Mechanism of the European Economic Area and Norwegian Financial Mechanism * PWIT EB - Cross-Border Initiatives Support Programme in the Euroregion Bug Source: Own study based on reports on the implementation of the budget of the commune Wisznice for 2010. *EEA/Norway Grants - Mechanizm Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finan- sowego, *PWIT EB - Program Wspierania Inicjatyw Transgranicznych w Euroregionie Bug Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu Gminy Wisznice za 2010 r.
In 2010 expenditure for the 14 projects was W 2010 r. zaplanowano wydatki dotyczące 14 pro- planned. Most of the funds were allocated for the jektów inwestycyjnych. Najwięcej środków przezna- investment in the expansion and modernization of czono na inwestycję związaną z rozbudową i moder- communal sewage treatment plant and extension of nizacją gminnej oczyszczalni ścieków oraz rozbudową the sewerage network in the Commune of Wisznice. sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Wisznice. Reali- The implementation of the further 10 projects was zację 10 projektów zaplanowano w kolejnym 2011r. planned in the upcoming year 2011. (Table 2) (Tabela 2)
77 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane...
Table 2. List of investments co- inanced from EU funds and included in the budget plan of the Commune of Wisznice in 2011 Tabela 2. Wykaz inwestycji współ inansowanych z funduszy UE i ujętych w planie budżetu gminy Wisznice w 2011r. Plan of Project name Year of Support expenditure project program in PLN A comprehensive system of pre-school education in communities of Northern Lubelszczyzna 2 OP HC 925.172 Equal opportunities 2 OP HC 231.016 Comprehensive regulation of water and wastewater Commune of Wisznice 2 PROW 2007-2013 3.101.732 Expansion and modernization of communal sewage treatment plant and extension of the sewerage network in the Commune of Wisznice 2 PROW 2007-2013 543.635 Expansion of educational- sports infrastructure in Wisznice 2 RPO WL 1.500.000 The development of forms of active integration in the Commune of Wisznice 2 OP HC 86.630 Pure energy in the Valley of Zielawy - installation of solar systems in the 5 communities 1 RPO WL 5.281.595 New chances – new opportunities 1 PO KL 201.153 The promotion of culture and tourism in the tourist area of Valley of Zielawy 1 RPO WL 2.127 Improvement of ecological safety in Valley of Zielawy 1 RPO WL 4.562 Source: own work based on reports on budget implementation of Commune of Wisznice za 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu Gminy Wisznice za 2011r. In 2011r. more than half (6) projects were the W 2011r. ponad połowa (6) projektów stanowi- continuation of the projects planned in the previous ła kontynuację realizacji projektów zaplanowanych inancial year. Among the new projects, the largest w poprzednim roku budżetowym. Wśród nowych planned expenditure related to the project “Pure projektów największa zaplanowana kwota wydatków Energy in the Valley of Zielawy - installation of solar dotyczyła projektu „Czysta energia w Dolinie Zielawy systems in the ive communities”. – montaż instalacji solarnych na terenie 5 gmin”. Table 3. List of investments co- inanced from foreign sources and included in the budget plan of Commune of Wisznice in 2012 Tabela 3. Wykaz inwestycji współ inansowanych ze źródeł zagranicznych i ujętych w planie budżetu gminy Wisznice w 2012r. Plan of Year of Support Project name expenditure project program in PLN A comprehensive system of pre-school education in communities of Northern 3 OP HC 439.143 Lubelszczyzna The development of forms of active integration in the Commune of Wisznice 3 OP HC 10.430 Comprehensive regulation of water and wastewater Commune of Wisznice 3 PROW 2007-2013 2.137.411 Expansion of educational- sports infrastructure in Wisznice 3 RPO WL 3.920.520 Pure energy in the Valley of Zielawy - installation of solar systems in the 5 communities 2 RPO WL 4.368.533 New chances – new opportunities 2 OP HC 234.940 The promotion of culture and tourism in the tourist area of Valley of Zielawy 2 RPO WL 337.250 Center recovery of Commune of Wisznice 1 PROW 2007-2013 561.000 Increase the investment attractiveness of Wisznice 1 RRPO WL 88.696 Individualization of teaching in classes I-III in Commune of Wisznice 1 OP HC 131.858 Academy Sołecka 1 OP HC 49. 988 Computers for Seniors 1 OP HC 49. 550 Modern Housewife. The training program for housewives of the village Dubica 1 OP HC 48. 216 Renovation and adaptation to cultural historic church Uniate Church. St. George 1 RPO WL 116.639 and the Assumption of Mary in Wisznice Construction of roads linking the provincial road No. 812 with national road No. 1 RPO WL 895 .061 63 in Wisznice Expansion and modernization of communal sewage treatment plant and extension EEA/Norway 1 781.136zł of the sewerage network of Commune of Wisznice Grants* Development of Local Cultural Center in Rowiny 1 PROW 2007-2013 12.440zł *EEA/Norway Grants - Financial Mechanism of EEA and Norwegian Financial Mechanism Source: own work based on reports on the implementation of the budget of the Commune of Wisznice for 2012. *EEA/Norway Grants - Mechanizm Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu Gminy Wisznice za 2012 r.
78 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane...
List of investments made in 2012, contains 17 Wykaz inwestycji zrealizowanych w 2012 r. zawie- projects presented in Table 3. ra 17 projektów przedstawionych w Tabeli 3. Analysis of the projects shows that four of them Analiza projektów wskazuje, iż cztery z nich były were continued from 2010, whereas for the remaining kontynuowane od 2010r., natomiast w przypadku three of them it was the second year of their imple- trzech był to drugi rok ich realizacji. Nowe projekty mentation. New projects predominated in the budget przeważały w planie budżetu, a ich liczba wyniosła plan, and their number was 10, however, the most sig- 10. Najwięcej wydatków zaplanowano jednak na ni icant spending was planned for the continuation of kontynuację projektu „Czysta energia w Dolinie Zie- the project “Pure Energy in the Valley of Zielawy - in- lawy – montaż instalacji solarnych na terenie 5 gmin”. stallation of solar systems in the 5 communities”. W ramach opracowania zdecydowano się szerzej In the framework of the study its author decided zanalizować realizację projektu w ramach partner- to broadly analyze the project realized as partnership stwa 5 gmin, ponieważ obejmował on największą of ive municipalities, because it included the larg- kwotę wydatków w analizowanym okresie – łącznie est amount of expenditure in the period - including 9.650128zł. Na podstawie porozumienia zrealizowa- 9.650128 PLN. Based on an agreement-actions were no działania w zakresie zdrowej energii w Dolinie executed in the scope of healthy energy in the Valley Zielawy. Projekt ten uzyskał wsparcie z programu of Zielawy. This project received support from the RPO WL i obejmował inwestycje związane z tworze- ROP program and included investments associated niem energii przyjaznej środowisku poprzez tworze- with the creation of environmentally friendly energy nie jej odnawialnych źródeł. Dzięki temu projektowi through the creation of renewable energy sources. zamontowano 925 instalacji solarnych na domach Thanks to this project 925 solar systems were in- prywatnych i użyteczności publicznej oraz powołano stalled on private houses and public buildings, and the spółkę Energia Dolina Zielawy. company Energy in Valley of Zielawy was launched. Zawarte partnerstwo gmin umożliwiło także Concluded partnership of communes also allowed wspólne wybudowanie 20 odcinków dróg o łącznej them to build a common 20 sections of roads with a to- długości około 18 km oraz poprawę bezpieczeń- tal length of about 18 km and to improve ecological stwa ekologicznego poprzez zakup samochodów dla security through the purchase of cars for ire ighters. straży pożarnej. Utworzono także 16 nowych grup Furthermore, 16 new groups for nearly 400 children dla blisko 400 dzieci w wieku od 3 do 5 lat poprzez aged 3 to 5 years were created through the support of wsparcie edukacji przedszkolnej. Gminy zaangażo- education. The Commune also involved in the promo- wały się również w promocję kultury tworząc po- tion of culture by creating supralocal brand (own logo, nadlokalną markę (własne logo, strona internetowa website and advertising campaign) Valley of Zielawy. oraz akcja reklamowa) Doliny Zielawy. Stworzono A tourist product was created – a recurring event in produkt turystyczny-wydarzenie poprzez organizo- the form of periodically organized Festival of Herbs. wanie cyklicznego Festiwalu Ziół. Mayors of communities forming partnerships em- Wójtowie gmin tworzących partnerstwo podkre- phasize that the combining efforts in obtaining Euro- ślają, iż połączenie wysiłków w zdobywaniu środków pean funds increases the chances and opportunities europejskich zwiększa szanse oraz możliwości pro- for investment activities in infrastructure, education, wadzenia działań inwestycyjnych w obszarze infra- culture and promotion. They argue that in the case struktury, edukacji, kultury i promocji. Twierdzą, iż of partnerships chances of success are much greater, w przypadku partnerstwa szanse na sukces są znacz- because the results of the projects cover a wider area nie większe, ponieważ rezultaty projektów obejmu- and impact a larger group of people. It should be em- ją szerszy obszar i oddziaływają na większą grupę phasized that the partnership is developing and af ili- mieszkańców. Należy podkreślić iż partnerstwo się ated mayors of communes are planning further action rozwija a wójtowie zrzeszonych gmin planują ko- to form a joint strategy of development. In the new lejne działania tworząc wspólną strategię rozwoju. programming period 2014-2020 they plan to propose W nowym okresie programowania 2014-2020 pro- the creation of Intervention Strategic Area in which ponują utworzenie Obszaru Strategicznej Interwen- the partnership communities of Valley of Zielawy and cji w skład którego wchodziłyby gminy partnerskie the Commune of Milanów will be formed. This project Doliny Zielawy oraz gmina Milanów. W projekcie tym consists of the improvement of the technical condition zakłada się poprawę stanu technicznego urządzeń of water management facilities in the Valley of Zielawy. melioracji wodnej w obszarze Doliny Zielawy. In conclusion, it is worth mentioning that the Podsumowując warto wspomnieć, iż za działania development activities, including the activity relat- prorozwojowe, w tym m.in. za aktywność w pozy- ed to obtaining funds from external sources and in- skiwaniu środków inansowych ze źródeł zewnętrz- vestment activity of the Commune of Wisznice was nych oraz aktywność inwestycyjną gmina Wisznice awarded with many honors. Therefore, in the ranking uhonorowana została wieloma wyróżnieniami. I tak of European Commune, European City Wisznice oc- w rankingu Europejska Gmina, Europejskie Mia- cupied 3rd place in 2008 and 2009. In 2010 Wisznice sto zajmowała 3 miejsce w 2008 i 2009r. W 2010r.
79 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane... was awarded honors of “Podlasie Laurel tree” in the Wisznice zostały uhonorowane wyróżnieniem category “Thrifty Commune”. In 2012 the commune „Wawrzyn Podlasia” w kategorii „Gmina gospodar- was awarded the Civic Award in the category “Gov- na”. W 2012r. gmina została nagrodzona Nagrodą ernment Partnership” established and presented Obywatelską w kategorii „Partnerstwo Samorzą- by the President of RP Bronislaw Komorowski. This dów” ustanowioną i wręczoną przez Prezydenta award was granted through a partnership of 5 com- Bronisława Komorowskiego. Wyróżnienie to zostało munities: Wisznice, Sosnówka, Rossosza, Jabłoni, przyznane za sprawą partnerstwa 5 gmin: Wisznic, Podedwórze under the name Valley Zielawy (Klim- Sosnówki, Rossosza, Jabłoni, Podedwórza pod nazwą kowicz et al., 2011, p 178-182). In July 2013 Mayor Dolina Zielawy (Klimkowicz i in., 2011, s. 178-182). of Wisznice also received an award for taking second W lipcu 2013r. Wójt Gminy Wisznice odebrał także place in the ranking of Self-governments “Rzeczpos- nagrodę za zajęcie II miejsca w Rankingu Samorzą- polita” in the category “Best Commune in the use of dów „Rzeczypospolitej” w kategorii „Najlepsza gmi- EU funds.”5 The position of second rural commune na w dziedzinie wykorzystania funduszy unijnych”5. in the country in terms of acquisition and use of EU Pozycja drugiej gminy wiejskiej w kraju pod wzglę- funds is a remarkable achievement of commune of dem pozyskiwania i wykorzystania funduszy UE jest Wisznice. In 2013 Commune of Wisznice also re- niezwykłym osiągnięciem gminy Wisznice. W 2013r. ceived the title and an award of Ambassador of East gmina Wisznice otrzymała również tytuł i statuetkę in the category of “Self-government” for the creation Ambasadora Wschodu w kategorii „Samorząd”, za of the Union of Communes of Valley of Zielawy. tworzenie Związku Gmin Doliny Zielawy.
Conclusions Wnioski
Commune of Wisznice undertook to implement Gmina Wisznice podjęła się realizacji wielu działań many activities of an investment nature in different o charakterze inwestycyjnym w różnych obszarach areas, among others, renewable energy, the devel- m.in. energii odnawialnej, rozwoju dzieci i młodzie- opment of children and youth, improving the tech- ży, poprawy infrastruktury technicznej. Do realizacji nical infrastructure. For the realization of these in- wspomnianych inwestycji wykorzystano nie tylko vestments it not only used its own resources but the środki własne gminy lecz także duże wsparcie z fun- commune also availed of the support from EU funds. duszy UE. Ilość oraz charakter podejmowanych dzia- The amount and nature of the investment activities łań inwestycyjnych wskazuje na wysoce aktywne i in- undertaken within the commune indicates the highly nowacyjne działanie liderów lokalnych. active and innovative actions of local leaders. Wiele gmin obawia się, że nie ma szans na uzyska- Many communities are concerned that there is nie do inansowania swoich inwestycji między innymi no chance of obtaining funding for their investments ze względu na wielkość i zamożność gminy, ale takie among other things, due to the size and wealth of the gminy jak Wisznice i jej kreatywne podejście oraz chęć commune, but communities such as Wisznice and its poszukiwania dostępnych możliwości temu zaprze- creative approach and the willingness to search for czają. Przykład gminy Wisznice może zatem stanowić available opportunities deny this concern. Commune wzór aktywnych zachowań inwestycyjnych i zachętę of Wisznice can therefore serve as a model of active dla innych jednostek do podejmowania wyzwań zwią- investment behavior and encourage other individu- zanych z pozyskiwaniem zewnętrznych źródeł wspar- als to take up the challenges associated with obtain- cia inwestycji. ing external sources of investment support.
References / Literatura:
1. Biederman A., Futymski A., Jarzębska A., Kazior B., Sera in R., Szmigielski P. (2004), Grupy partnerskie. Od idei do współdziałania. Praktyczny poradnik, Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Kraków Fundacja Fun- dusz Współpracy Program Agrolnia, s. 5 2. Chądzyński J., Nowakowska A., Przygrodzki Z. (2007), Region i jego rozwój w warunkach globalizacji, Wyd. CEDEWU.PL, Warszawa, s. 217 3. Gałuszka K. (2009), Zadania zasadniczą determinantą wydatkowania środków przez jednostki samorządu terytorialnego. W: Famulska T., Gospodarka inansowa jednostek samorządu w warunkach integracji. Wy- dawnictwo AE Katowice, Katowice, s. 29 – 30 4. Grabczuk K. (2010), Samorząd terytorialny a fundusze europejskie – nowe doświadczenia i wyzwania. W: Szewczak M., Grabczuk K. (red.), Administracja społeczna i gospodarcza 5 lat po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 9-10
5 http://www.wisznice.pl (access 01.09.2013)
80 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Investment activity co- inanced... Działania inwestycyjne współ inansowane...
5. Jastrzębska M. (2005), Polityka inwestycyjna jednostek samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny”, nr 9, s. 16 6. Klimkowicz B. (2011), Współczesna gmina. W: Tarasiuk D., Tymochowicz M., Dudek- Szumigaj A., Lata- wiec K., Fronczek Z., Śladami minionego czasu… Monogra ia gminy Wisznice. Gminna Biblioteka Publiczna w Wisznicach, Lublin-Wisznice, s. 178-182 7. Kosek-Wojnar M. (2006), Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego w sferze wydatków, WSE w Bochni, Zeszyty Naukowe, nr 4, s. 85 8. Kowalski A. (2006), Inwestycje lokalne i źródła ich inansowania, Wydawnictwo IERiGŻ Warszawa 2006, s. 7 9. Kożuch A. (2008), Instrumenty zarządzania rozwojem lokalnym, Roczniki Naukowe SERiA, tom VIII, Zeszyt 4, s. 182 10. Michalak A. (2007), Finansowanie inwestycji w teorii i praktyce, Wydawnictwo PWN, Warszawa, s. 13–14 11. Rudzka-Lorentz Cz., Sierak J. (2006), Zarządzanie inansami w gminach. W: Sochacka-Krysiak H. (red.), Za- rządzanie gospodarką i inansami gminy, Wydawnictwo SGH, Warszawa, s. 183 12. Winiarski B. (2000), Polityka gospodarcza, Wydawnictwo PWN, Warszawa, s. 414. 13. Wrzosek S. (2008), System: Administracja publiczna. Systemowe determinanty nauki administracji. Wydaw- nictwo KUL, Lublin, s. 176 14. Zalewski A. (2007), Reformy sektora publicznego w duchu nowego zarządzania publicznego. W: Zalewski A. (red.), Nowe zarządzanie publiczne w polskim samorządzie terytorialnym. Wydawnictwo SGH, Warszawa, s. 26. 15. Ziółkowski M., Goleń M. (2006), Zarządzanie strategiczne rozwojem lokalnym. W: Sochacka-Krysiak H. (red.), Zarządzanie gospodarką i inansami gminy. Wydawnictwo SGH, Warszawa, s. 62 16. Zygmunt J., Mach Ł. (2011), Zróżnicowanie wydatków inwestycyjnych w gminach powiatu kędzierzyńsko-ko- zielskiego. Barometr Regionalny nr 4, s. 67 17. http://www.wisznice.pl (dostęp 01.09.2013r.)
Submitted/ Zgłoszony: January/ styczeń 2014 Accepted/ Zaakceptowany: May/ maj 2014
81 ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 7, No. 3, 2014 www.ers.edu.pl
ORIGINAL ARTICLE ARTYKUŁ CONTRADICTIONS IN DEVELOPMENT: GROWTH AND CRISIS IN INDIAN ECONOMY
SPRZECZNOŚCI W KONTEKŚCIE ROZWOJU: WZROST I KRYZYS W INDYJSKIEJ GOSPODARCE
Kalim Siddiqui* International Economics at the University of Hudders ield Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, Uniwersytet w Hudders ield
Summary: Since the pro-market reforms were launched, the Streszczenie: Od czasu gdy rozpoczęto reformy pro-rynko- Indian economy has grown from 5% in the 1980s to around we, indyjska gospodarka odnotowała wzrost od 5% w latach 10% in 2011 before slowing down dramatically to less than 80-tych XX wieku do 10% w 2011 roku, po czym gwałtownie half that rate in recent years. From launching of reforms until zwolniła do poniżej połowy tego tempa w ostatnich latach. Od 2011, it did manifest some vivid and impressive signs of India rozpoczęcia reform aż do 2011 roku, widoczne były wyraźne moving towards high growth and increase in living conditions i imponujące oznaki podążania Indii w kierunku wysokiego of its population. The purpose of this article is to access the wzrostu i podniesienia poziomu życia mieszkańców tego pań- likely effects of the reform measures on economic growth and stwa. Celem niniejszego artykułu jest przeanalizowanie moż- poverty. Because the mainstream approach suggests that the liwych skutków i wpływu działań reformacyjnych na wzrost reforms can be expected to increase economic growth and gospodarczy i ubóstwo. Najbardziej popularne podejście incomes. It seems that India’s growth has been led by the sugeruje, że można oczekiwać, iż reformy zwiększą wzrost services sector, which includes real estates, IT, telecommu- gospodarczy i dochody. Wydaje się, że wzrost Indii był pro- nications, and banking, which contributes nearly 50% to the wadzony przez sektor usług, który obejmuje telekomunikację, GDP in 2012. Manufacturing, which experienced remarkable bankowość, IT oraz nieruchomości i który stanowił prawie growth and transformation in the East Asian economies, had 50% PKB w 2012 roku. Produkcja, która doświadczyła nie- rather grown much slower. The agriculture sector, which still zwykłego wzrostu i transformacji w gospodarkach Wschod- employs nearly two-third of the India’s workforce, remains niej Azji, wykazała znacznie niższy wzrost. Sektor rolnictwa, stagnant. The study suggests that education and health have który cały czas zatrudnia prawie 2/3 siły roboczej Indii po- been neglected in India and this will compromise productivity zostaje w stagnacji. Niniejsze badanie sugeruje, że edukacja and growth. i służba zdrowia były zaniedbywane w Indiach i to zaszkodzi wzrostowi oraz produktywności.
Key words: Indian economy, neoliberal economic reforms, Słowa kluczowe: indyjska gospodarka, neoliberalne reformy poverty and inequality gospodarcze, ubóstwo i nierówność
Introduction Wstęp
The aim of this study is to analyse the econom- Celem niniejszego badania jest przeanalizowa- ic performance of the Indian economy and assess nie ekonomicznej wydajności indyjskiej gospodarki whether the scepticism of the neoliberal reforms i ocena, czy sceptycyzm względem neoliberalnych launched three decades ago, is well founded in the reform rozpoczętych trzy dekady temu jest zasadny face of experiences and economic logic. w obliczu doświadczeń i ekonomicznej logiki. Since early 1980s, India has been implementing Od początku lat 80-tych XX wieku, Indie zaczęły economic reforms to liberalise economy by reducing wdrażać reformy gospodarcze w celu liberalizacji go- state ownership and by greater reliance on trade, for- spodarki poprzez zmniejszenie własności państwowej eign capital lows and technology imports. It was sug- oraz większe opieranie się na handlu, przepływie kapi- gested that these reforms would free the economy from tału zagranicznego i imporcie technologii. Zasugerowa- government control and would move away from its ear- no, że niniejsze reformy uwolnią gospodarkę od kontroli lier sluggish ‘Hindu rate of growth’ (Bhagwati, 2013). rządu i w ten sposób dokona się odejścia od wcześniej-
Address for correspondence: Dr. Kalim Siddiqui, International Economics at the University of Hudders ield, Queensgate, Hudders ield - HD1 3DH, United Kingdom; Phone: + 44 (0) 1484 – 473615; e-mail: [email protected]; Full text PDF: www.ers.edu.pl; Open-access article. Copyright © Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; Indexation: Index Copernicus Journal Master List ICV 2013: 6.48; Polish Ministry of Science and Higher Education 2013: 4 points. 1
1* The author is grateful to Barry Pavier and two anonymous referees for helpful comments and suggestions on earlier version of this paper.
82 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju...
Those in favour of the neoliberal reforms initiated in szego, powolnego „hinduskiego tempa wzrostu gospo- early 1980s argue that largely due to such policies India darczego” (Bhagwati, 2013). Zwolennicy neoliberalnych witnessed unprecedented growth rates. Growth was reform, które Indie zaczęły wdrażać na początku lat 80- accompanied by improvements in living conditions and tych XX wieku argumentują, iż to w dużej mierze z powo- the proportion of people whose incomes are below the du tych reform Indie doświadczyły bezprecedensowego of icial poverty line declined from 45% in 1982 to 28% tempa wzrostu gospodarczego. Niniejszemu wzrostowi in 2005 (Bhagwati and Panagariya, 2013). towarzyszyła poprawa warunków życia i procent popu- The neo-liberal economic reforms aimed to pro- lacji, których dochody znajdują się poniżej o icjalnego mote business-friendliness and to achieve higher progu ubóstwa zmniejszył się z 45% w 1982 roku do growth rates, and new hopes were raised that India’s 28% w 2005 roku (Bhagwati i Panagariya, 2013). poverty could be alleviated (World Bank, 1996). It is Neoliberalne reformy gospodarcze miały na celu true that the economy has grown from 5% per annum promowanie przyjaznego nastawienia do biznesu oraz in the 1980s to around 10% per annum in 2011. India osiągnięcie wyższego tempa wzrostu gospodarczego has emerged successful in the export of services, which i wraz z nimi pojawiły się nowe nadzieje, że stopień were US$ 76.2 billion in 2007 and went up to US$ 86 ubóstwa w Indiach może zostać zmniejszony (World billion in 2011. Export of services included software, Bank, 1996). Faktem jest, że tempo wzrostu gospodar- business services, inancial services and communica- ki zwiększyło się z 5% w skali roku w latach 80-tych tion. However, part of those pro its is used as overseas do ok. 10% rocznie w 2011 roku. Indie z powodzeniem investment to acquire foreign businesses. For instance, poprawiły swój eksport usług, które wyniosły 76.2 mld the acquisition of Jaguar and Land Rover in UK by Tata USD w 2007 roku i wzrosły do 86 mld USD w 2011 roku. Motors, rather than investing domestically and to cre- Eksport usług obejmował oprogramowanie, usługi biz- ate jobs in an economy starved of investment. India’s nesowe, usługi inansowe oraz komunikację. Jednakże, capitalists choose to invest globally where pro its may część z tych zysków jest wykorzystywana w kontekście be not higher but are strategically important. zagranicznych inwestycji do nabycia zagranicznych India’s growth rates began increasing at higher rates biznesów. Dobrym przykładem jest zakup irm Jaguar in the early 1980s and continued until 2011, which led oraz Land Rover w Wielkiej Brytanii przez Tata Motors, optimists to speculate that it can emulate China’s rapid zamiast zainwestowania środków w kraju i stworzenia growth performance and can even outshine China (Rod- miejsc pracy w gospodarce, której brakuje inwestycji. rik and Subramanian, 2004). However, in recent years Indyjscy kapitaliści wybrali inwestowanie globalne, concerns arose once it was obvious that growth rates gdzie zyski nie muszą być wcale wyższe, ale które są could not be sustained: “Why the world’s largest de- strategicznie istotniejsze. mocracy apparently doing worse than the world’s larg- Indyjskie tempo wzrostu gospodarczego poprawiło est dictatorship?.., since there is precious little comfort się na początku lat 80-tych XX wieku i niniejszy trend in all the comparative indicators on the current perfor- trwał do 2011 roku, co spowodowało, iż optymiści za- mance of India and China…On growth, in lation, output częli spekulować, że Indie mogą doświadczyć takiego per capita, unemployment, budget de icit, corruption samego gwałtownego wzrostu gospodarczego co Chiny – India is doing worse than China. The great catch-up lub nawet przyćmić Chiny (Rodrik i Subramanian, 2004). predicted a few years ago has just not happened. On per Jednakże, w ostatnich latach pojawiły się obawy, gdy sta- capita GDP, for instance, India limps along US$ 3,851 ło się jasne, że szybkie tempo wzrostu gospodarczego against China’s US$9,146. According to of icial igures nie może zostać utrzymane: “Dlaczego największej de- for 2011, India’s unemployment was more than double mokracji świata idzie gorzej niż największej dyktaturze China’s” (Ash, 2013). The World Bank notes that 45% of świata? …biorąc pod uwagę fakt, że Indie nie wypadają India’s children under ive are underweight and 25% of najlepiej w kontekście wszystkich wskaźników porów- women remain illiterate (World Bank, 2006). nawczych obecnej wydajności Indii i Chin… Pod kątem However, growth has slowed down in recent years wzrostu, in lacji, produkcji per capita, bezrobocia, de i- and earlier optimism of taking over China and US cytu budżetowego i korupcji – Indie wypadają gorzej niż seems to have disappeared. India’s growth rate has Chiny. Wielkie nadrobienie zaległości przewidziane klika now sunk from nearly 10% per annum 2010 to 5% per lat temu nie nastąpiło. Np. w kontekście PKB per capi- annum in 2012, slipping from the world’s second-fast- ta Indie ze swoimi 3,851 USD są zdecydowanie gorsze est-growing economy to tenth place. Other economic w porównaniu do chińskiego 9,146 USD. Według o icjal- indicators are equally alarming: public borrowing has nych danych dotyczących 2011 roku, bezrobocie w In- quadrupled in the past ive years, the national de icit diach było ponad dwukrotnie wyższe, niż w Chinach” is growing, and in lation is high. The Economic Survey (Ash, 2013). Według informacji Banku Światowego 45% of 2013 presents a dismal picture of the economic per- indyjskich dzieci poniżej piątego roku życia ma niedowa- formance particularly declining growth rates in agri- gę, a 25% kobiet to analfabetki (World Bank, 2006). culture and manufacturing sectors, along with higher Jednakże, tempo wzrostu gospodarczego zwolniło in lation and widening current account de icit. The w ostatnich latach i wcześniejszy optymizm dotyczący question arises what went wrong? prześcignięcia Chin i USA zniknął. Tempo wzrostu Indii
83 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju...
Since 2011 growth is slowing down dramatical- zwolniło z ok. 10% w 2010 roku do 5% w 2012 roku, ly to less than half that rate of previous years. From spadając z drugiego miejsca listy najszybciej rosnących the launching of reforms until 2011, they did mani- gospodarek świata na dziesiąte miejsce. Inne ekono- fest some vivid and impressive signs of India moving miczne wskaźniki są równie alarmujące: zadłużenie pu- towards greater consumer capitalism. Consumer de- bliczne wzrosło czterokrotnie w ostatnich 5 latach, de i- mand was boosted by the availability of cheap credits cyt krajowy rośnie, a in lacja jest wysoka. Ekonomiczne and imported brands goods inally became accessible badanie z 2013 roku przedstawia ponury obraz wydaj- to the rich who were long starved of them by an in- ności gospodarczej, w szczególności malejące tempo ward looking economic regime that substituted Indian wzrostu w sektorze rolnictwa i sektorze produkcyjnym, products for imports (Siddiqui, 2010; Kohli, 2012). wraz z wyższą in lacją i narastaniem de icytu rachunku It appears that the decline in growth rates is not bieżącego. Nasuwa się pytanie, co poszło nie tak? mainly due to the global recession and also not due Od 2011 roku wzrost gospodarczy spowolnił to “inadequacy” of economic reforms. India’s growth gwałtownie do wartości mniejszej niż połowa tempa has been led by the services sector, which includes z poprzednich lat. Od czasu rozpoczęcia reform do real estates, IT, telecommunications, and banking 2011 roku, Indie wykazywały wyraźne oraz imponu- and contributes nearly 50% to the GDP in 2013. Man- jące oznaki obrania kierunku ku zwiększonemu ka- ufacturing, which experienced a remarkable growth pitalizmowi konsumpcyjnemu. Popyt konsumpcyjny and transformation of the East Asian economies, had został pobudzony przez dostępność tanich kredytów rather grown much slower in India (Siddiqui, 2011). i towarów importowanych marek, które wreszcie The agriculture sector, which still employs nearly stały się dostępne dla bogatych, którzy długo byli ich two-third of the India’s workforce, remains stagnant. pozbawieni przez wewnętrznie zorientowany reżim We ind a small percentage of well-educated work- gospodarczy, który podstawiał produkty indyjskie za force enjoys rising wages, while there has been hard- importowane (Siddiqui, 2010; Kohli, 2012). ly any noticeable improvements in real wages and Wydaje się, że spowolnienie wzrostu gospodarcze- productivity for people trapped in the bottom half go Indii nie zostało głównie spowodowane światową of the dual economy: agriculture and the so-called recesja, ani „nieadekwatnością” reform gospodarczych. informal sector, which provides livelihoods for two- Wzrost gospodarczy Indii był prowadzony przez sektor third of the India’s workforce (Binswanger-Mkhize, usług, który obejmuje telekomunikację, IT, nierucho- 2013; Byres, 1994). mości oraz bankowość i który stanowił prawie 50% Recently India witnessed a ballooning of current PKB w 2013 roku. Produkcja, która doświadczyła nie- account de icits. India’s current account de icit rose zwykłego wzrostu i transformacji w innych gospodar- from US$ 2.5 billion (0.4% of the GDP) in 2004-05 to kach Wschodniej Azji, wykazała znacznie niższy wzrost a very high igure US$ 87.8 billion (4.8% of GDP) in w Indiach (Siddiqui, 2011). Sektor rolnictwa, który cały 2012-13. This increase was due to the rapid increase czas zatrudnia prawie 2/3 siły roboczej Indii pozostaje of the de icit of merchandise trade, which grew from w stagnacji. Niewielki procent dobrze wykształconej US$ 33.7 billion in 2004-05 to US$ 191.7 billion in siły roboczej cieszy się rosnącymi płacami, podczas 2012-13. This dramatic growth of imports was part- gdy nie było prawie żadnej zauważalnej poprawy w re- ly due to gold and petroleum products. Government alnych płacach i wydajności ludności znajdującej się policy responses consist of measures to attract for- w dolnej połowie dwuczęściowej gospodarki: w rol- eign capital to inance growing current account nictwie i tak zwanym sektorze nieformalnym, które za- de icit (Siddiqui, 2014). It is also said that govern- pewniają źródło utrzymania dla dwóch trzecich siły ro- ment cannot do much to bring down the de icit in boczej Indii (Binswanger-Mkhize, 2013; Byres, 1994). merchandise trade. It is claimed that the growth of Ostatnio Indie doświadczyły nadmuchania de icytu current account de icit is due to on-going global eco- rachunku bieżącego. De icyt rachunku bieżącego Indii nomic crisis. Others argue that the reversal of capital urósł z 2.5 mld USD (0.4% PKB) w 2004-05 r. do bar- lows due to a tightening of monetary policy in US, dzo wysokiej kwoty 87.8 mld USD (4.8% PKB) w 2012- which led to decline of in low of foreign capital, while 13 r. Niniejszy wzrost był spowodowany gwałtownym at the same time capital out low increased (Ghose, zwiększeniem się de icytu w handlu towarami, który 2013; Binswanger-Mkhize, 2013). urósł z US$ 33.7 mld USD w 2004-05 r. do 191.7 mld The mainstream economists argue that slow USD w 2012-13 r. Ten gwałtowny wzrost importu był growth rates between 1950 and 1980, could be too częściowo spowodowany złotem i produktami naf- small to provide much help to the poor via redis- towymi. Polityczna reakcja rządu obejmuje podjęcie tribution. Therefore, according to them, every step działań mających na celu przyciągnięcie zagraniczne- must be taken to assist and achieve higher growth go kapitału, aby s inansować rosnący de icyt rachunku rates. They believe that GDP growth is suf icient to bieżącego (Siddiqui, 2014). Mówi się również, że rząd remove poverty (Ahluwalia, 2002). This proposition nie może zrobić wiele, aby obniżyć de icyt w handlu to- seems very logical. However, if we suppose this is warami. Niektórzy twierdzą, że wzrost de icytu rachun- true then in India why after the last three decades ku bieżącego wynika z trwającego światowego kryzy-
84 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju... of higher growth has accompanied with worsening su gospodarczego. Inni argumentują, że odwrócenie income distribution and persistence of high poverty. przepływu kapitału jest spowodowane zaostrzeniem Between 2004-05 and 2009-10, the National Sample polityki monetarnej w USA, co doprowadziło do spadku Survey (NSS) organisation carried out large surveys w napływie zagranicznego kapitału, podczas gdy w tym on employment of the period when GDP grew at samym czasie zwiększył się odpływ kapitału (Ghose, 8.7% per annum, which was quite remarkable. How- 2013; Binswanger-Mkhize, 2013). ever, employment creation was abysmal of less than Ekonomiści głównego nurtu twierdzą, że powolne 1% per annum. tempo wzrostu gospodarczego między 1950 r. i 1980 r. Despite three decades of rapid growth, chronic było zbyt małe, aby zapewnić adekwatną pomoc ubo- malnutrition is widespread among India’s popula- gim poprzez redystrybucję. Dlatego też, według nich, tion. Though there is a reduction in the number of należy podjąć wszelkie kroki, aby pomóc i osiągnąć people living below poverty lines (as of icially de- lepsze tempo wzrostu gospodarczego. Wierzą oni, że ined). The Tendulkar Committee has changed the wzrost PKB wystarczy do wyeliminowania ubóstwa of icial de inition of poverty and moved away to (Ahluwalia, 2002). Niniejsza propozycja wydaje się być de ining of icial poverty line in calorie terms, as bardzo logiczna. Jednakże, jeżeli założymy, że to praw- in the past the estimation was based on per capita da, to dlaczego w Indiach ostatnim trzem dekadom consumer expenditures. However, it has still not re- wyższego tempa wzrostu gospodarczego towarzyszy- duced nutritional de iciency proportionately and still ło pogorszenie dystrybucji dochodów i utrzymywanie malnutrition persists, especially among children and się wysokiego stopnia ubóstwa. Pomiędzy 2004-05 r. females. As Deaton and Dreze note, “overall levels i 2009-10 r. organizacja National Sample Survey (NSS) of child under-nutrition in India (including not only przeprowadziła duże badania dotyczące zatrudnienia sever but also “moderate” undernurishment are still w okresie gdy PKB rosło 8.7% w skali roku, co było dość very high both in absolute terms as well as relative to niezwykłe. Niemniej jednak, tworzenie miejsc pracy other countries. Even today close to half of all Indian było znikome i wynosiło mniej niż 1% w skali roku. children are underweight and about half suffer from Pomimo trzech dekad szybkiego wzrostu, przewle- anaemia. These are appalling igures, which places kłe niedożywienie jest powszechne wśród ludności India among the most “undernourished” countries Indii. Z drugiej strony zanotowano spadek ilości ludzi in the world…In particular, child undernourishment żyjących poniżej granicy ubóstwa (zgodnie z o icjalną is much higher in south Asia (48.5% underweight de inicją). Komitet Tendulkar zmienił o icjalną de inicję in 1991) than in sub-Saharan Africa (29.6% under- ubóstwa i wprowadził określanie o icjalnej granicy ubó- weight in 2005)” (Deaton and Dreze, 2009:50). stwa w kategoriach kalorii, podczas gdy w przeszłości The neglect of the social sector is very visible both było to określane na bazie wydatków konsumpcyjnych in pre and post reform periods and here the market per capita. Jednakże, nadal nie zredukowało to propor- failed to resolve this problem and long-term invest- cjonalnie niedoborów żywieniowych i niedożywienie ments in education and public health were needed. wciąż występuje, zwłaszcza wśród dzieci i kobiet. Zgod- But in these primary tasks, the government failed nie z tym, co zauważyli Deaton i Dreze „ogólny poziom miserably. As Dreze and Sen has called, „the elitist niedożywienia dzieci w Indiach (obejmujący nie tylko character of Indian society and politics. Every year, poważne przypadki, lecz także „umiarkowane” niedo- more children die in India than anywhere else in żywienie) jest nadal bardzo wysoki zarówno w katego- the world: 1.7 million children under the age of ive, riach bezwzględnych, jak i także w odniesieniu do in- largely from easily preventable illnesses such as di- nych państw. Nawet na dzień dzisiejszy, blisko połowa arrhea. Of those who do survive until the age of ive, wszystkich indyjskich dzieci ma niedowagę i około po- 48% are stunted as a result of a lack of nutrients: łowa cierpi na anemię. Te przerażające wartości liczbo- child malnutrition in India is higher than in Eritrea. we czynią Indie jednym z najbardziej „niedożywionych” Likewise, the most basic health measure that any państw świata… W szczególności, że w porównawczym government can provide for its people is to immunize zestawieniu, niedożywienie dzieci jest znacznie wyż- very young children but, in India, only 43.5% of chil- sze w Południowej Azji (48.5% z niedowagą w 1991r.), dren are completely immunized, compared to 73.1% niż w subsaharyjskiej Afryce (29.6% z niedowagą (Dreze and Sen, 2013). w 2005r.)” (Deaton i Dreze, 2009:50). Other emerging economies, such as Chinese gov- Zaniedbanie sektora socjalnego jest bardzo widocz- ernment spends 2.7% of its GDP on health care, while ne zarówno w okresie przed reformami, jak i w okresie India allocates only 1.2%. Dreze and Sen (2013) ar- po reformach i tutaj rynkowi nie udało się rozwiązać gue that if India fails to improve in social sectors this niniejszego problemu - potrzebne były długotermino- would depress living standards and will drag on long we inwestycje w edukację oraz zdrowie publiczne, lecz term growth. Also wages in the manufacturing sector w tych głównych zadaniach rząd całkowicie zawiódł. in China have grown by 12% since 2000, compared Zgodnie z tym, co Dreze i Sen określili jako „elitary- with 2.5% in India, and moreover, 90% of Indians styczny charakter indyjskiego społeczeństwa i polityki. still work in what is referred to as “the informal sec- Każdego roku więcej dzieci umiera w Indiach, niż gdzie-
85 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju... tor”. It seems that India has failed to learn from the kolwiek indziej na świecie: 1.7 miliona dzieci poniżej examples of East Asian countries, where the rapid piątego roku życia umiera z powodu chorób, którym expansion of human capability was considered an łatwo można zapobiec np. z powodu biegunki. Z tych important goal in achieving rapid economic develop- dzieci, które przetrwały do piątego roku życia, 48% jest ment. Japan pioneered that approach, starting after opóźnionych w rozwoju z powodu braku składników the Meiji restoration in 1868, when the country’s po- odżywczych: niedożywienie dzieci w Indiach jest wyż- litical will backed by increased government spend- sze, niż np. w Erytrei. Podobnie, najbardziej podstawo- ing to achieve a fully literate population within a few wym środkiem zdrowotnym jaki jakikolwiek rząd może decades (Stiglitz, 1996). zapewnić swoim ludziom jest immunizacja bardzo However, compared to the pre-independence młodych dzieci, lecz w Indiach tylko 43.5% dzieci jest period, the economy has done made some major w pełni szczepionych, w porównaniu do 73.1% w Ban- strides. For instance, in the period 1901 to 1947, gladeszu (Dreze and Sen, 2013). India’s GDP grew at 0.9% per annum and per capita Inne wschodzące gospodarki np. Chiny przeznaczają GDP by only 0.1% (Siddiqui, 2009). During the colo- 2.7% swojego PKB na ochronę zdrowie, podczas gdy In- nial rule (1757-1947) life expectancy in India was die przeznaczają na ten cel tylko 1.2% PKB. Dreze i Sen only 39 years in 1946 as against 66 in 2012. Similar- (2013) argumentują, że jeżeli Indie nie poprawią funk- ly, infant mortality rate (per 1,000 live births) came cjonowania sektora socjalnego to obniży to warunki down from 180 to 44 (Dreze and Sen, 2013). In short, życia i zahamuje długoterminowy rozwój. Również wy- the economic growth rate of the Indian economy nagrodzenia w sektorze produkcji w Chinach wzrosły was dismal and its economy was insigni icant in the o 12% od 2000 roku w porównaniu do 2.5% w Indiach, world both in terms of global GDP and in the produc- a ponad 90% Hindusów nadal pracuje w „nieformal- tion of industrial goods. GDP growth rates were an nym sektorze”. Wydaje się, że Indie nie wzięły przy- average then 0.9% and per capita income grew only kładu z innych państw Wschodniej Azji, gdzie szybka at 0.1% per annum. Globally India was regarded as ekspansja ludzkich możliwości była uważany za ważny a marginal country with the occurrence of famine cel w osiągnięciu szybkiego rozwoju gospodarczego. and existence of mass poverty and illiteracy (Dreze Japonia była pionierem tego podejścia, poczynając od and Sen, 2013). działań po Restauracji Meiji w 1868 roku, gdy politycz- na wola kraju została wsparta przez wzrost wydatków rządowych na osiągnięcie w pełni piśmiennej populacji w ciągu kilku dekad (Stiglitz, 1996). Jednakże, w porównaniu do okresu sprzed niepodle- głości, indyjska gospodarka zrobiła kilka dużych kroków naprzód. Na przykład, w okresie od 1901r. do 1947r. In- dyjskie PKB rosło 0.9% w skali roku, a PKB per capita tylko o 0.1% (Siddiqui, 2009). W trakcie rządów kolo- nialnych (1757r.-1947r.) średnia długość życia w Indiach była niższa i wynosiła tylko 39 lat w 1946 r., w porówna- niu do 66 lat w 2012 r. Podobnie, śmiertelność niemow- ląt (na 1000 żywych urodzeń) spadła z wartości 180 do 44. (Dreze i Sen, 2013). W skrócie, tempo wzrostu gospo- darczego w Indiach było fatalne, a indyjska gospodarka była nieistotna w skali światowej zarówno w kategorii globalnego PKB, jak i w kategorii produkcji wyrobów przemysłowych. Tempo wzrostu PKB wynosiło wtedy średnio 0.9%, a dochód per capita rósł tylko 0.1% w skali roku. W kontekście globalnym Indie uważano za margi- nalne państwo, w którym panuje głód, masowe ubóstwo i analfabetyzm (Dreze and Sen, 2013).
Development Strategy – in the past and present Strategia Rozwoju – w przeszłości i obecnie
In order to fully understand economic base of the W celu pełnego zrozumienia podstaw gospodar- country, it will be useful to brie ly examine the pre-in- czych tego państwa, przydatna będzie krótka analiza dependence economic structure. India has made more struktury ekonomicznej sprzed niepodległości. Ostat- remarkable economic progress than it did in the past nio Indie dokonały najbardziej niezwykłego postępu two hundred years in the matter of economic growth. gospodarczego od dwustu lat. W okresie od 1901r. do In the period of 1901 to 1947, India’s GDP grew at 0.9% 1947r. PKB Indii rosło 0.9% w skali roku, a PKB per ca- per annum and per capita GDP by only 0.1% (Siddiqui, pita wzrastało tylko o 0.1% (Siddiqui, 2009). Podczas
86 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju...
2009). During colonial rule (1757-1947), the Indi- rządów kolonialnych (1757r.-1947r.), indyjska gospo- an economy was marginalised and transformed into darka była marginalizowana i została przekształcona a source of raw materials, agricultural commodities and w źródło surowców, towarów rolnych i minerałów dla minerals for the burgeoning factories in England, and rozkwitających fabryk w Anglii oraz była rynkiem dla a market for British inished products. This was spe- brytyjskich produktów gotowych. Szczególnie wyraź- cially witnessed in the textile sector, as India was trans- nie uwydatniało się to w sektorze włókienniczym, gdy formed into the exporter of raw materials and importer Indie zostały przekształcone w eksportera surowców of inished products. Colonial rule had damaged Indian oraz importera produktów gotowych. Kolonialne rządy economy, with an unproductive agricultural a weak in- uszkodziły indyjską gospodarkę, z mało produktywnym dustrial base, and extremely low levels of literacy (27% rolnictwem, słabą bazą przemysłową i niezwykle niskim for men, 9% for women) in 1947 (Bagchi, 2000). Large poziomem alfabetyzacji (27% mężczyzn, 9% kobiet) tracts of land were converted into the production of w 1947 r. (Bagchi, 2000). Duże obszary ziemi zostały cash crops such as tea, indigo, coffee, and the poppy to przekształcone do hodowli herbaty, indygowca, kawy produce opium (Siddiqui, 1990). As a result, India did i maku do produkcji opium (Siddiqui, 1990). W rezul- emerge in the irst half of the 20th century with one of tacie powyższego, Indie wkroczyły w pierwszą połowę the lowest per capita incomes, highest rates of pover- XX wieku z jedną z najniższych wartości dochodów per ty and malnutrition in the world. As Brown describes, capita oraz najwyższymi wskaźnikami ubóstwa i nie- “Britain’s Indian empire, where cotton and jute, coir dożywienia na świecie. Jak opisał to Brown “indyjskie and timber, tea and tropical fruits were grown for ex- imperium pod rządami Wielkiej Brytanii było miejscem port, often at the expense of food crops for the people. gdzie bawełna, juta, włókna kokosowe, drewno, herba- India became the jewel in the imperial diamond, offered ta i tropikalne owoce były hodowane na eksport, często the largest market for Britain’s manufactures and larg- kosztem upraw spożywczych dla ludzi. Indie stały się est source of raw materials, but also a steady supply of klejnotem w imperialnej koronie, oferując największy tribute in gold and silver and of soldiers for the imperial rynek dla brytyjskich producentów i największe źródło army” (Brown, 1993:17). surowców, a także stały dopływ złota i srebra oraz żoł- However, after independence in 1947, India nierzy dla imperialnej armii” (Brown, 1993:17). launched a very ambitious development strate- Jednakże, po uzyskaniu niepodległości w 1947 gy based on import-substitution industrialisation. roku, Indie rozpoczęły bardzo ambitną strategię roz- Prime Minister Jawaharlal Nehru adopted economic woju opartą na industrializacji poprzez substytucje policies, which were said to be in luenced by the ideas importu. Premier Jawaharlal Nehru przyjął politykę go- of Raul Prebisch, Ragnar Nurske, and Michael Kalecki spodarczą, o której mówiło się, że wynika z koncepcji (Prebisch, 1950; Das, 2011). The government took Raula Prebischa, Ragnara Nurske, Michaela Kaleckiego various measures to boost the growth and as a result, (Prebisch, 1950; Das, 2011). Rząd podjął szereg działań between 1950 and 1980 the GDP growth rate rose mających na celu przyspieszenie wzrostu gospodarcze- to 3.5% per annum and per capita GDP growth was go i w rezultacie pomiędzy 1950 r. oraz 1980 r. tempo 1.2% for the same period. From an extremely low wzrostu PKB urosło do 3.5% w skali roku, a wzrost PKB level, the Indian economy has experienced a modest per capita wynosił 1.2% dla tego samego okresu. Z wy- improvement in living conditions such as eliminating jątkowo niskiego poziomu, indyjska gospodarka do- famines, achieving self–suf iciency in food produc- świadczyła drobnej poprawy warunków życia, takich tion and some improvement in social development. jak wyeliminowanie głodu, osiągnięcie samowystar- The industrial growth picked up in 1950s due to czalności w kontekście produkcji żywności oraz pewną import-substitution industrialization, but until the poprawę w rozwoju społecznym. late 1960s this sector experienced slow growth and Wzrost przemysłowy poprawił się w latach 50- stagnation. Some critiques argue that the stagnation tych XX wieku z powodu industrializacji poprzez sub- in industrial sector was due to slow growth in agri- stytucje importu, lecz do końca lat 60-tych XX wieku culture sector, while others blame the unequal in- niniejszy sektor doświadczał powolnego wzrostu come distribution and cuts in government spending i stagnacji. Niektórzy krytycy twierdza, że stagna- (Dutt and Mohan, 1996). cja w sektorze przemysłowym wynikała z wolnego During the period 1950-1980, economic growth wzrostu w sektorze rolnictwa, podczas gdy inni wi- in India was slow, but no worse than the performance nią nierówny podział dochodów i cięcia w wydat- of most of other developing countries. Prior to 1980s kach rządowych (Dutt i Mohan, 1996). Indian economy was characterised by slow growth, ac- W okresie 1950-1980 r. wzrost gospodarczy w In- companied by high rate of population growth implied diach był powolny, lecz nie gorszy niż wyniki w więk- a very small rate of growth of per capita GDP. India’s szości innych rozwijających się państw. Przed latami 80- growth performance was much less satisfactory com- tymi indyjską gospodarkę charakteryzował powolny pared to the East Asian economies during the same pe- wzrost, któremu towarzyszył wysoki wskaźnik wzro- riod. Some argued that this was because of slow growth stu liczby ludności, co było jednoznaczne z bardzo ma- of domestic markets which was largely due to slow łym wskaźnikiem wzrostu PKB per capita. Efektywność
87 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju... growth in real wages and slow growth in agricultural wzrostu gospodarczego Indii była znacznie mniej zado- productivity (Dutt and Mohan, 1996). Therefore, agri- walająca w porównaniu do innych gospodarek Wschod- culture development depending on public investment niej Azji w tym samym okresie. Niektórzy twierdzili, że came to a dead end, along with the deepening crisis and winę za to ponosi powolny wzrost krajowych rynków, an increased offensive by the international inancial in- co w dużej mierze wynikało z powolnego wzrostu w re- stitutions. An analysis of the India’s growth divides into alnych płacach i powolnego wzrostu w produktywności two periods namely, 1947 to the 1980 and 1980s to the rolnictwa (Dutt i Mohan, 1996). Dlatego też, rozwój rol- present. Prior to 1980, India’s development was driven nictwa zależny od publicznych inwestycji tra ił do śle- by an ‘import substitution’ strategy. It aimed to promote pej uliczki, wraz z pogłębiającym się kryzysem i zwięk- domestic heavy industries led by the public sector, but szeniem ofensywy przez międzynarodowe instytucje private sector’s contribution was also seen as an impor- inansowe. Analiza wzrostu Indii dzieli się na dwa okre- tant part of this polices (Das, 2011). sy, a mianowicie: od 1947 r. do 1980 r. oraz od 1980 r. The growth rate has picked up in 1980s and it was do chwili obecnej. Przed 1980 r. rozwój Indii była napę- average 5.2% from 1981 to 1991 per annum, 5.9% dzany przez strategię „substytucji importu”. Miało to na from 1991 to 2001 and 7.6% from 2001 to 2011. The celu promowanie krajowego przemysłu ciężkiego pro- GDP per capita grew at 3%, 4%, and 6% respective- wadzonego przez sektor publiczny, lecz wkład sektora ly for the corresponding years. The rate of growth prywatnego był również postrzegany jako ważna część of per capita GDP in 2001 to 2011 was 60 times the niniejszej polityki (Das, 2011). rate under colonial rule. Agriculture witnessed an in- Tempo wzrostu poprawiło się w latach 80-tych XX crease in growth during the 1980s i.e. 3.4%, labour wieku i wynosiło średnio 5.2% od 1981 r. do 1991 r. productivity at 2.3% and total factor productivity w skali roku, 5.9% od 1991 r. do 2001 r. oraz 7.6% od (TFP) 2% per annum. Key economic indicators be- 2001 r. do 2011 r. PKB per capita rósł na poziomie tween 2006-7 and 2011-12 are shown in Table 1. It 3%, 4% oraz 6% odpowiednio dla kolejnych okresów. is far better than for the last two decades (Economic Tempo wzrostu PKB per capita od 2001 r. do 2011 Survey 2012). The higher growth rates in agriculture r. było 60-krotnie razy większe, niż tempo w trakcie in the 1970s and 80s is said to be due to the spread rządów kolonialnych. Rolnictwo doświadczyło po- of ‘green revolution’ across the regions of India and prawy wzrostu w latach 80-tych tj. 3.4% i produk- also due to the increase in government spending in tywności pracy na poziomie 2.3% oraz łącznej pro- agriculture sector. China’s agriculture growth rate duktywności czynników produkcji (TFP od ang. Total was more than 3% for the last three decades, which Factor Productivity) na poziomie 2% w skali roku. is much higher than India. At the same time China’s Kluczowe wskaźniki ekonomiczne pomiędzy 2006- population growth rate has remained to almost zero, 7 r. oraz 2011-12 r. zostały przedstawione w Tabeli while India has a witnessed higher growth rate of 1. Jest to najlepszy wynik od ostatnich dwóch dekad population of 1.9% annually over the past decade (Economic Survey 2012). Wyższe tempo wzrostu rol- (Siddiqui, 2009). The GDP grew at a moderate pace nictwa w latach 70-tych i 80-tych XX wieku jest przy- from 1950 to 1980, but rose at higher rates after pisywane rozprzestrzenianiu się „zielonej rewolucji” 1982. The population grew at 2.2% annually and be- we wszystkich regionach Indii oraz zwiększeniu wy- tween 1950 to 1980 average GDP per capita grew at datków rządowych w sektorze rolnym. Tempo wzro- 1.5% annually, which rose sharply at the average rate stu rolnictwa w Chinach wyniosło ponad 3% w ciągu of 3.4% in the 1980s. The growth rates in pre-reform ostatnich trzech dekad, co jest wartością znacznie period were lower than East Asian economies (Gird- wyższą niż w przypadku Indii. Jednocześnie, tempo ner and Siddiqui, 2008; World Bank. 2008). wzrostu liczby ludności w Chinach pozostało prawie równe zeru, podczas gdy Indie doświadczyły więk- szego wzrostu liczb ludności wynoszącego 1.9% w skali roku w trakcie ostatniej dekady (Siddiqui, 2009). PKB rosło w umiarkowanym tempie od 1950 r. do 1980 r., natomiast od 1982 r. wzrastało w znacz- nie szybszym tempie. Populacja rosła 2.2% w skali roku i pomiędzy 1950 r. oraz 1980 r. średnie PKB per capita zwiększało się o 1.5% w skali roku, natomiast w latach 80-tych wzrastało ono znacznie bardziej, średnio na poziomie 3.4%. Tempo wzrostu w okre- sie przed reformami było niższe, niż w innych gospo- darkach Wschodniej Azji (Girdner i Siddiqui, 2008; World Bank. 2008).
88 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju...
Table 1. India’s Main Economic Indicators: 2006-2012 Tabela 1. Główne wskaźniki ekonomiczne Indii: 2006-2012 r. 2006-07 2007-08 2008-09 2009-10 2010-11 2011-12 GDP (at constant prices of 2004) 9.6 9.3 6.7 8.9 8.4 5.9 Gross ixed capital formation 13.8 16.2 3.5 6.8 7.5 5.4 In lation 6.7 6.2 9.1 12.4 10.4 8.4 Current account balance (CAB/GDP) -1.0 -1.3 2.3 -2.8 -2.7 -3.6 Gross iscal de icit (% of GDP) 3.3 2.5 6.0 6.5 4.8 4.6 Agriculture, forestry & ishing 4.2 5.8 0.1 1.0 7.0 2.5 Manufacturing 14.3 10.3 4.3 9.7 7.6 3.9 Construction 10.3 10.8 5.3 7.0 8.0 4.8 Trade, transport & communication 11.7 10.7 7.6 10.3 11.1 11.2 Finance, real estate and business services 14.0 12.0 12.0 9.4 10.4 9.1 Source: Economic Survey (2012) Government of India, New Delhi: Ministry of Finance Źródło: Badanie Gospodarcze z 2012 roku przeprowadzone przez rząd Indii, New Delhi: Ministerstwo Finansów (Economic Survey (2012) Government of India, New Delhi: Ministry of Finance)
Figure 1. Growth Rates: Agriculture vs Non-Agriculture Rysunek 1. Tempo wzrostu w poszczególnych latach: Rolnictwo vs. Sektor Pozarolniczy Source: Economic Survey, 2013: Mishra, 2013: 55 Źródło: Badanie Gospodarcze z 2013 r. (Economic Survey, 2013: Mishra, 2013: 55) As Figure 1 indicates, agriculture growth rates Jak wskazuje Rysunek 1, tempo wzrostu rolnictwa have been much lower than the non-agriculture sec- było znacznie niższe, niż tempo wzrostu sektora poza- tor. In fact the difference has been greater i.e. 9% rolniczego. W rzeczywistości różnica była jeszcze więk- points in GDP growth in 2002. Moreover, within the sza tj. 9% punktów wzrostu PKB w 2002 roku. Ponadto, non-agriculture sector, the growth rates in services w sektorze pozarolniczym, tempo wzrostu w usługach have outpaced that of manufacturing. Here also we wyprzedziło tempo wzrostu produkcji. Tutaj możemy ind that the difference was larger in 2011 i.e. the ser- się także przekonać, że różnica była większa w 2011 vices grew at 9%, while manufacturing rose only at roku tj. usługi wzrosły o wartość 9%, podczas gdy wzrost 4% (Economic Survey, 2013). produkcji wynosił tylko 4% (Economic Survey, 2013). The Indian economy has two distinct sectors: one Indyjska gospodarka posiada dwa wyraźnie róż- uses modern technology, a high ratio of capital to la- ne sektory: jeden wykorzystuje nowoczesne techno- bour i.e. high wages and productivity, while the other logie, wysoki stosunek kapitału do pracy tj. wysokie a low ratio of capital to labour, and has lower produc- płace i wysoka produktywność, podczas gdy ten dru- tivity and wages. High and unbalanced sectoral and gi wykazuje niski stosunek kapitału do pracy i po- regional growth deepens the existing problems. Sev- siada niższą produktywność oraz niższe płace. Wy- eral Latin American countries that tried to develop soki oraz niezrównoważony sektorowy i regionalny without involving large parts of the rural population wzrost pogłębia istniejące problemy. Kilka państw into the modern sectors of the economy were prone Ameryki Łacińskiej, które starały się rozwijać bez to widening inequality and social tensions (Siddiqui, angażowania dużych części wiejskiej populacji do 2010). India has not experienced a similar break- nowoczesnych sektorów gospodarki były podatne through to those shown by East Asian countries na poszerzenie się nierówności i napięcia społeczne during their phase of industrialisation. For instance, (Siddiqui, 2010). Indie nie doświadczyły przełomu
89 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju...
Japan, South Korea and Taiwan committed huge in- podobnego do tych wykazywanych przez inne pań- crease in government spending on their agriculture stwa Wschodniej Azji w trakcie ich fazy industrializa- and education in the early phase of industrialisation. cji. Na przykład Japonia, Korea Południowa i Tajwan The East Asian countries launched a “dual strategy” zdecydowały się na ogromne zwiększenie wydatków to achieve higher growth along with an increase in rządowych na swoje rolnictwo i edukację jeszcze we productivity in both agriculture and industrial sec- wczesnej fazie industrializacji. Niniejsze państwa tors (Stiglitz, 1996). Wschodniej Azji rozpoczęły „podwójną strategię” As manufacturing growth and productivity in- w celu osiągnięcia wyższego wzrostu gospodarcze- creased, the inter-sectoral differences in growth wid- go, wraz ze wzrostem w produktywności zarówno ened. In India, the share of manufacturing is low, which z sektorze produkcji, jak i rolnictwie (Stiglitz, 1996). stagnated around 16% of the GDP since mid-1980s, Wraz z tym jak wzrastała produktywność i tempo while China’s share of manufacturing is more than rozwoju produkcji, międzysektorowe różnice w rozwo- 28% in 2012, from 46% in 1995. Moreover, the recent ju poszerzały się. W Indiach udział produkcji jest niski boom is led by service sectors such as real estate, in- i bez zmian wynosi około 16% PKB od połowy lat 80- surance, inance, and IT related services. It currently tych, podczas gdy udział produkcji w Chinach wynosił accounts for 20% of India’s GDP, while they provide ponad 28% w 2012 roku, podczas gdy w 1995 roku był only 2% of the total employment. The employees in na poziomie 46%. Ponadto, niedawny boom był prowa- these sectors also receive higher earnings compared dzony przez sektor usług obejmujący ubezpieczenia, to the rest of the economy; such growth clearly wid- nieruchomości, inanse i usługi powiązane z IT. Obec- ened further income inequality (Mishra, 2013). nie stanowi on 20% PKB Indii, podczas gdy zapewnia Since neoliberal economic reform was launched, tylko 2% całkowitego zatrudnienia. Pracownicy w ni- the Indian economy has witnessed sharp growth, es- niejszych sektorach mają także wyższe zarobki w po- pecially in services and some modest growth in the równaniu do reszty gospodarki i ten wzrost wyraźnie manufacturing sector too. For instance, India’s IT pogłębił nierówność w dochodach (Mishra, 2013). sector alone earned US$ 86 billion in 2011, mostly Od czasu wprowadzenia neoliberalnych reform in export revenues. However, part of those pro its is gospodarczych, indyjska gospodarka doświadczyła used as overseas investment to acquire foreign busi- gwałtownego wzrostu, szczególnie w usługach, a także nesses rather than investing domestically. Since 2011 umiarkowanego wzrostu w sektorze produkcji. Np. sam the growth is slowing down dramatically to less than sektor IT Indii zarobił w 2011 roku 86 mld USD, głów- half that rate of previous years. From the launching nie z przychodów eksportowych. Jednakże, część z tych of neoliberal reforms until 2011, India does manifest zysków jest wykorzystywana do zagranicznych inwe- some vivid and impressive signs of moving towards stycji w celu nabycia zagranicznych biznesów, zamiast ‘crony capitalism’. inwestowania w kraju. Od 2011 roku wzrost zaczął The agriculture sector is quite important for the dramatycznie zwalniać i zatrzymał się na tempie wyno- Indian economy and currently contributes 20% of szącym mniej niż połowa tempa z poprzednich lat. Od the GDP and provides employment to more than wprowadzenia neoliberalnych reform aż do 2011 roku, 60% of the labour force. Soon after independence, Indie wykazywały wyraźne i imponujące oznaki podą- growth in the agriculture sector picked up because żania w kierunku „kumoterskiego kapitalizmu”. the area under cultivation expanded. However, in the Sektor rolnictwa jest bardzo ważny dla indyjskiej late 1960s and 1970s agricultural growth rose due gospodarki i obecnie stanowi 20% PKB oraz zapewnia to higher public spending in new inputs such as new zatrudnienie ponad 60% siły roboczej. Niedługo po uzy- seeds, electricity, fertilizers, and water, known as the skaniu niepodległości, wzrost w sektorze rolnictwa po- green revolution (Storm, 2001). prawił się, ponieważ obszar upraw istotnie się poszerzył. India’s green revolution started in Punjab and Jednakże, pod koniec lat 60-tych oraz 70-tych XX wieku western UP in mid-1960s and later on spread to other wzrost rolnictwa rósł ze względu na wyższe wydatki pu- parts of the country where the availability of ground bliczne w kontekście nowego wkładu np. w nowe nasio- water and access to credit and subsidised fertilizer, na, energię elektryczną, nawozy i wodę, co jest znane pod electricity and diesel encouraged certain sections of nazwą ‘zielona rewolucja’ (Storm, 2001). farmers to invest in agriculture. In the mid-1960s with Zielona rewolucja w Indiach rozpoczęła się w Pun- the adoption of ‘Green Revolution’, overall agricultur- jab i zachodnim Uttar Pradesh w połowie lat 60-tych al output was increased, which made India self-suf- XX wieku i później rozprzestrzeniła się na inne części icient in food grains, but this strategy relied mainly państwa, gdzie dostęp do wody gruntowej, dostęp do on rich and large farmers to produce more, bypassing kredytów, dotowanych nawozów, elektryczności i ole- the small and agricultural labourers (Byres 1994; Sid- ju napędowego zachęcił niektóre grupy rolników do diqui, 1999a). However, by the mid-1980s, this tech- zainwestowania w rolnictwo. W połowie lat 60-tych nology largely ran out of steam. To sustain growth gov- wraz z przyjęciem „Zielonej Rewolucji” całkowita pro- ernment expenditure on inputs and support prices of dukcja rolna istotnie się zwiększyła, co uczyniło Indie grains were increased (Siddiqui, 1999b). The govern- samowystarczalnymi w kontekście zbóż jadalnych, lecz
90 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju... ment food subsidies to purchase grain at above mar- niniejsza strategia głównie polegała na zwiększeniu ket prices from the farmers was less than 0.2% of the produkcji dużych gospodarstw i bogatych rolników, GDP in the 1980, but it has multiplied several times pomijając mniejsze gospodarstwa i robotników rolnych over the last three decades. (Byres 1994; Siddiqui, 1999a). Jednakże do czasu po- During the pre-reform period agriculture was łowy lat 80-tych, potencjał niniejszej koncepcji został protected by the offer of cheap credits, subsidised w dużej mierze wyczerpany. Aby utrzymać wzrost, inputs such as diesel, electricity, fertilizers etc. Also wydatki rządu na do inansowywanie i wspieranie cen farmers were assured by higher remunerative prices. zbóż zostały zwiększone (Siddiqui, 1999b). Rządowe But with the launching of neoliberal policies, the role dotacje żywnościowe skupujące zboża od rolników of government has been changed and market forces powyżej cen rynkowych wynosiły mniej niż 0.2% PKB have been assigned a central role. w 1980 roku, lecz niniejsza wartość zwiększyła się kil- The agriculture sector did not experience any kakrotnie w ciągu ostatnich trzech dekad. rapid growth in the post-reform period, which could W trakcie okresu przed reformami, rolnictwo było have meant a boost in job opportunities in the rural zabezpieczone ofertą tanich kredytów i dotowanych areas. China has achieved average more than 3% wkładów np. w kontekście oleju napędowego, elek- per annum agriculture growth for the last three dec- tryczności, nawozów itd. Rolnicy byli także zachęcani ades in a row, an unprecedented performance in the bardziej opłacalnymi cenami, lecz wraz z wprowadze- world. In India manufacturing sector displayed some niem neoliberalnej polityki, rola rządu została zmie- growth, but did not lead job creation or a boost in niona i to siłom rynkowym przypisano główną rolę. exports. Contrary to India, in China foreign capital Sektor rolnictwa nie doświadczył żadnego szybkie- was invested manufacturing sector, which resulted go wzrostu w okresie po reformach, które mogły być in rapid expansion of export sector and employment impulsem w kontekście możliwości zatrudnienia w ob- opportunities. China also devalued the exchange rate szarach wiejskich. Chiny osiągały średnio 3% wzrost of Yuan in mid 1990s by 40% and kept it ixed since w rolnictwie w skali roku przez ostatnie trzy dekady in order to improve its export products. While In- z rzędu, co jest bezprecedensową wydajnością w skali dia emphasised short-term borrowing to stimulate całego świata. Również sektor produkcyjny wykazał the economy and has to revalue Rupee and lexible pewny wzrost, lecz nie doprowadziło to do stworze- exchange rate to attract short term lows of capital, nia miejsc pracy lub poprawy w eksporcie. W prze- such policies has made India’s export prices less ciwieństwie do Indii, w Chinach zagraniczny kapitał competitive in foreign markets. China does not allow zainwestowano w sektor produkcyjny, co skutkowało foreign institutional investors in Chinese share mar- gwałtowną ekspansją sektora eksportowego i nowymi ket or real estate sectors, while India does. możliwościami zatrudnienia. Chiny dokonały także de- Some argue that reforms have been inadequate, waluacji kursu wymiany Juana w połowie lat 90-tych which is hardly convincing. It is more than two dec- o 40% i utrzymywały go w stałej pozycji w celu popra- ades now since neoliberal reforms were launched wy atrakcyjności swoich produktów eksportowych. (Ahluwalia, 2011). It has been also said that global Podczas gdy Indie skupiły się na krótkoterminowych recession adversely affected growth. However, com- pożyczkach w celu pobudzenia gospodarki i muszą do- pared to East Asian countries, India is less integrated konać przewartościowania Rupia oraz płynnego kursu with developed countries though, as result has been walutowego, aby zachęcić krótkoterminowe przepływy less affected. The sustainability of India’s economic kapitału i taka polityka uczyniła ceny eksportowe Indii growth, which, based primarily on exploitation of mniej konkurencyjnymi na zagranicznych rynkach. Chi- natural resources and cheap labour and foreign cap- ny nie dopuszczają zagranicznych inwestorów instytu- ital in lows, and not on high productivity and inno- cjonalnych do chińskiego rynku akcji lub sektorów nie- vation and therefore, cannot be sustained (Dutt, and ruchomości, a Indie to robią. Rao, 1996). Investment by foreign institutional inves- Niektórzy twierdzą, że reformy były nieade- tors in India increased from US$ 377 million in 2002 kwatne, co jest mało przekonujące. Minęły ponad to US$ 9.9 billion in 2006. However, during the same dwie dekady od czasu rozpoczęcia neoliberalnych period foreign direct investment of long–term nature reform (Ahluwalia, 2011). Mówi się także, że global- rose at much slower rate from US$ 3.7 billion in 2002 na recesja miała negatywny wpływ na wzrost go- to US$ 4.7 billion in 2006 (Economic Survey, 2008). spodarczy Indii. Jednakże w porównaniu do innych Meanwhile the trade de icit rose from US$ 33.7 bil- państw Wschodniej Azji, Indie są mniej zintegro- lion in 2002 to US$ 51.84 billion in 2006. Total bor- wane z krajami rozwiniętymi i dlatego też globalna rowing rose to inance the de icit by 3.4 times during recesja miała na Indie mniejszy wpływ. Stabilność the same period. Relying on foreign investors and in- gospodarczego wzrostu Indii, który głównie opiera ternational inance for a long term growth strategy się na eksploatacji zasobów naturalnych, taniej sile itself is questionable, because foreign investors keep roboczej i napływie zagranicznego kapitału, a nie na shifting factories to low-wage countries because of wysokiej produktywności oraz innowacji, nie może the mobility of capital. być trwała (Dutt, and Rao, 1996). Inwestycje zagra-
91 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju...
nicznych inwestorów w Indiach zwiększyły się z 377 Those who are against state intervention argue milionów USD w 2002 roku do 9.9 mld USD w 2006 that from early 1950s to 1990, this restricted the roku. Jednakże, w tym samym okresie zagraniczne growth of Indian economy (Ahluwalia, 2002, World bezpośrednie inwestycje o charakterze długotermi- Bank, 2000). They argue that neoliberal reforms nowym rosły w znacznie wolniejszym tempie z 3.7 would unleash rapid growth rates, which will ulti- mld USD w 2002 roku do 4.7 USD w 2006 roku (Eco- mately solve problems of unemployment and pov- nomic Survey, 2008). W międzyczasie de icyt handlo- erty. It was said that the previous regime of govern- wy wzrósł z 33.7 mld USD w 2002 roku do 51.84 mld ment led development has resulted of slower growth USD w 2006 roku. Całkowita wartość pożyczek uro- rates, which is also known as ‘Hindu rate of growth’. sła w celu s inansowania de icytu 3.4-krotnie w trak- The neoliberal reform was supposed to bring rapid cie tego samego okresu. Poleganie na zagranicznych development by removing the distortions caused by inwestorach i międzynarodowych inansach jako restrictive government policies under import-substi- długoterminowej strategii wzrostu gospodarczego tution development of 1951-90. When we compare jest wątpliwe same w sobie, ponieważ zagraniczni the pre and post reform periods performance, only inwestorzy cały czas przenoszą fabryki do krajów the service sector performed better, but agriculture o niskich płacach ze względu na mobilność kapitału. and manufacturing did not perform well as expected Przeciwnicy interwencji państwa argumentują, że in the post-reform period. takie działania ograniczały rozwój indyjskiej gospodar- There seems to be mainly two major factors re- ki od początku lat 50-tych aż do 1990 roku (Ahluwalia, sponsible for the slow growth rates in agriculture 2002, World Bank, 2000). Twierdzą oni, że poprzedni sector. Firstly the government spending in agricul- system rozwoju prowadzonego przez rząd doprowa- ture was reduced in order to reduce iscal de icits. dził do wolniejszego tempa wzrostu gospodarczego, Secondly, import liberalisation has adversely affected co jest nazywane „hinduskim tempem rozwoju”. Neo- remunerative prices for agriculture products, which liberalne reformy miały przynieść gwałtowny wzrost led the farmers to curtail their farm operations. As poprzez usunięcie zakłóceń powodowanych restryk- a result, rural unemployment and farmers debt has cyjną polityką rządu stosującego technikę rozwoju na increased sharply and according to of icial igures, zasadzie substytucji importu, co miało miejsce w latach since early 1990s the rate of suicide rate among the 1951-90 r. Gdy porównamy wydajność okresu przed re- farmers has increased sharply. Vasavi (2012) on the formami i okresu po reformach, wyłącznie sektor usług issue of farmers suicide has published an important wykazuje lepszą wydajność, natomiast rolnictwo i sek- study to support her point that increased risks posed tor produkcyjny nie osiągają oczekiwanych wyników to the livelihoods of the agriculturists due to govern- w okresie po reformach. ment’s neoliberal policies and the impact of com- Wydaje się, że przede wszystkim dwa główne mercialised agriculture. According to her the risks, czynniki są odpowiedzialne za wolne tempo wzrostu “imprint agriculturists in multiple ways: an ecolog- w sektorze rolnictwa. Po pierwsze, wydatki rządowe na ical risk deletes local resources and de ies ecologi- rolnictwo zostały zredukowane w celu zredukowania cal speci icity; economic risks that encapsulate and de icytu budżetowego. Po drugie, liberalizacja importu enmesh agriculturists into external circuits and de- negatywnie wpłynęła na opłacalność cen za produkty mands of capital and credits; and as personal risks, rolnicze, co doprowadziło do tego, że rolnicy ograniczy- that become loaded as social psychological burdens, li działalność swoich gospodarstw rolnych. W rezulta- and which constitute and entail for the marginal ag- cie powyższego, wiejskie bezrobocie i zadłużenie rolni- riculturists the de ining terms in which they must ków gwałtownie wzrosły, a według o icjalnych danych, conduct agriculture and also their lives” (Vasavi, od początku lat 90-tych istotnie podniósł się wskaźnik 2012: 97-98). Production of overall food grains has samobójstw wśród rolników. Vasavi (2012) opubli- declined such as for wheat, rice, pulses etc. As a re- kowała ważne badanie na temat kwestii samobójstw sult the net availability of pulses per capita, for exam- wśród rolników, które potwierdza jej tezę, iż źródłem ple, declined from 41.6 grams in 1991 to 35.8 grams niniejszego problemu jest wzrost zagrożeń dla środków in 2005. Availability of cereals per person declined utrzymania rolników, wynikający z neoliberalnej poli- from 468.5 grams in 1991 to 358 grams in 2006 tyki rządu i wpływu skomercjalizowanego rolnictwa. (Economic Survey, 2009). Zgodnie z jej ustaleniami, niniejsze zagrożenia “odbija- Increase in employment in public sector was ją się na rolnikach na wiele sposób: zagrożenia ekolo- much higher during the pre-reform period than giczne niszczą lokalne zasoby i nie są odpowiednie dla during the post-reform period. This was observed danej ekologicznej specy iki; zagrożenia ekonomiczne for the manufacturing and the construction sectors. przytłaczają i powoli zabierają rolnikom miejsce na Although in the private sector, the employment gen- rynku zwiększając potrzebę znalezienia dodatkowego eration was higher in the later period, but such was kapitału i zaciągania kredytów; zagrożenia personalne, not the case in construction sector. The employment które stają się ciężarem psychologicznym oraz mar- in manufacturing sector declined from 68.5 million ginalizują rolników narzucając im warunki na jakich
92 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju... in 1998 to 66.2 million in 2000. In the agriculture muszą prowadzić gospodarstwa i w rezultacie sposób sector employment declined from 1.49 million in w jaki muszą prowadzić swoje życie” (Vasavi, 2012: 97- 1992 to 1.42 million in 2000; in mining decreased 98). Ogólna produkcja zbóż żywnościowych spadła dla from 1.12 million in 1994 to 1.01 million in 2000. takich produktów jak pszenica, ryż, rośliny strączkowe However, the service sector witnessed an increase in itd. W rezultacie np. dostępność roślin strączkowych employment opportunities especially in the inance per capita zmalała z 41.6 gramów w 1991 roku do 35.8 and real estate sectors. For example, in inance and gramów w 2005 roku. Dostępność zapasów zboża na insurance employment was 0.25 million, which rose osobę spadła z 468.5 gramów w 1991 roku do 358 gra- to 1.09 million in 2008 and further rose to 1.55 in mów w 2006 roku (Economic Survey, 2009). 2011 (Economic Survey, 2012). Wzrost zatrudnienia w sektorze publicznym był znacznie wyższy w okresie przed reformami, niż w okresie po reformach. Zaobserwowano to w kon- tekście sektora produkcyjnego i sektora budowlanego. Pomimo, że w sektorze prywatnym powstawanie no- wych miejsc pracy wzrosło w okresie po reformach, to nie odnotowano takiego wzrostu w przypadku sektora budowlanego. Zatrudnienie w sektorze produkcyjnym zmalało z 68.5 mln w 1998 roku do 66.2 mln w 2000 roku. W sektorze rolnictwa zatrudnienie zmalało z 1.49 mln w 1992 r. do 1.42 mln w 2000 r., a w górnictwie ni- niejsza wartość zmalała z 1.12 mln w 1994r. do 1.01 mln w 2000 roku. Jednakże, sektor usług doświadczył wzro- stu w zatrudnieniu, szczególnie w sektorze inansów i nieruchomości. Np. zatrudnienie w sektorze ubezpie- czeniowym i sektorze inansów na początku wynosiło 0.25 mln, po czym wzrosło do 1.09 mln w 2008 r. i dalej urosło do 1.55 mln w 2011 r. (Economic Survey, 2012).
Growth, Poverty and Inequality Wzrost Gospodarczy, Ubóstwo i Nierówność
The Indian economy has grown four and half Indyjska gospodarska wzrosła 4,5-krotnie od 1980 times since 1980 to a value of US$1.8 trillion (Eco- roku do wartości 1.8 tryliona USD (Economic Survey, nomic Survey, 2013). But still it remains a poor coun- 2013). Niemniej jednak nadal pozostaje biednym pań- try where a large part of the population lacks basic stwem, gdzie większa część ludności nie posiada pod- sanitation. Yet it is undeniable that economic expan- stawowych urządzeń sanitarnych. Mimo to nie można sion has transformed cities like Chennai, Bangalore, zaprzeczyć, że gospodarcza ekspansja znacząco prze- Delhi, Mumbai, and Hyderabad bene itting the rich kształciła takie miasta jak Chennai, Bangalore, Delhi, and upper middle class in particular. There remain Bombaj i Hyderabad przynosząc szczególne korzyści different views about how widely this growth has bogatym i wyższej warstwie klasy średniej. Istnie- been shared. The supporters of the neo-liberal re- ją różne poglądy na temat tego jak szeroko niniejszy forms hold that India’s reforms have bene itted the wzrost jest współdzielony. Zwolennicy neoliberalnych economy as it has raised the competitiveness in the reform utrzymują, że niniejsze reformy istotnie przy- domestic economy as a result not only high tech sec- służyły się gospodarce Indii podnosząc konkurencyj- tors such as IT and services witnessed rapid growth ność krajowej gospodarki i w rezultacie nie tylko sek- manage to build con idence in the overall economy. tory zaawansowanych technologii takie jak IT i usługi Jagdish Bhagwati, 2013, Ahluwalia, 2011 and World doświadczyły gwałtownego wzrostu, a dzięki temu Bank, 2006 is perhaps most prominent proponent of udało się zbudować zaufanie do całej gospodarki. Jag- such view. dish Bhagwati, 2013, Ahluwalia, 2011 oraz Bank Świa- While the critics argue that nearly three decades towy, 2006 są prawdopodobnie najbardziej zaciekły- of higher growth has largely bene itted the privi- mi zwolennikami powyższego poglądu. leged and hardly made any differences to the life of Natomiast krytycy twierdzą, że na prawie trzech de- less well off. Such views are put forward by Dreze kadach wyższego wzrostu gospodarczego skorzystali and Sen. They argue that despite experiencing rapid głównie uprzywilejowani, a w życiu mniej zamożnych growth India has not witnessed any improvement in nie odnotowano prawie żadnej poprawy. Tego typu po- living conditions of majority of the people. In fact, on glądy zostały także wysunięte przez Dreze i Sen. Argu- measures of human development India has moved mentują oni, iż pomimo doświadczenia gwałtownego down and inequality has risen sharply. World Bank wzrostu gospodarczego w Indiach, nie odnotowano data indicates that India’s Gini Coef icient, a meas- żadnej poprawy warunków życia większej części popu-
93 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju... ure of inequality, has increased from 31 in 1994 to lacji. W rzeczywistości, wskaźniki rozwoju społecznego 33 in 2005 (World Bank, 2008). w Indiach obniżyły się, a wskaźniki nierówności w spo- Jean Dreze and Amartya Sen (2013) emphasise łeczeństwie istotnie wzrosły. Dane Banku Światowego that aggregate economic growth is important for wskazują, że Współczynnik Giniego, który jest wskaźni- generating public revenue, which can be used to re- kiem nierówności, wzrósł z 31 w 1994 r. do 33 w 2005 r. duce poverty. But “it is only one of many different (World Bank, 2008). concerns that need attention.” The less optimist, Sen Jean Dreze i Amartya Sen (2013) podkreślają, że and Dreze, argue that reforms that boost growth, łączny wzrost gospodarczy jest ważny dla generowa- though important, were not enough to improve the nia publicznych dochodów, które mogą zostać wyko- living conditions of the poorest, let alone dismantle rzystane do zredukowania ubóstwa. Jednakże „jest caste and gender hierarchies and generate employ- to tylko jeden z wielu problemów, które wymagają ment. They “have to be supplemented,” “by a radical uwagi”. Mniej optymistyczną tezę stawiają Sen i Dre- shift in public policy in education and health.” Brazil, ze argumentując, że reformy które poprawiły wzrost for instance, grew only 1% compared to India’s 5% gospodarczy nie były wystarczające, aby poprawić from 1993 to 2005 but reduced poverty much fast- warunki życia najbiedniejszych, nie mówiąc już o roz- er. Bangladesh has only half of the India’ per capita biciu systemu kastowego, hierarchii płciowej oraz income, but the economy has performed better in so- o wygenerowaniu adekwatnej ilości miejsc pracy. Ar- cial indicators such as child mortality, immunization, gumentują oni, że „reformy muszą zostać uzupełnione literacy, crime against women and even life expectan- przez radykalną zmianę polityki publicznej w kontek- cy (Dreze and Sen, 2013). ście edukacji i służby zdrowia.” Na przykład Brazylia India’s economy is slowing and economic growth odnotowała tylko 1% wzrost w porównaniu do 5% that reached to nearly 10% per annum, which is now wzrostu Indii od 1993 r. do 2005 r., lecz znacznie szyb- less than 5%. Prices are up, investment and industrial ciej zredukowano tam ubóstwo. Dochód per capita production are down and wages are static. Moreover, w Bangladeszu to tylko połowa wartości dochodu per to a large extent this rapid growth did not create jobs, capita Indii, jednakże tamtejsza gospodarka znacznie which is called as jobless growth. The fact is that the lepiej wypada pod kątem wskaźników społecznych, majority of 12 million youth added to the workforce takich jak śmiertelność dzieci, immunizacja, stopień each year and the present economic pattern of de- analfabetyzmu, przestępczość względem kobiet, a na- velopment compels them to move to big cities from wet pod kątem długości życia (Dreze and Sen, 2013). a crisis-ridden agricultural sector where 270, 000 of Gospodarka Indii zwalnia i wzrost ekonomiczny, farmers have committed suicide since 1991. In 2011 który osiągał prawie 10% w skali roku, spadł teraz alone, according to the of icial igures, 14,000 farm- poniżej 5%. Ceny idą w górę, inwestycje i produkcja ers took their own lives (Mohanty, 2013; also see Ste- przemysłowa spadają, a wysokość płac zatrzymała phenson, 2013; Vasavi, 2012). się miejscu. Ponadto, w dużej mierze niniejszy szyb- In the post reform period, on the other hand, the ki wzrost nie stworzył oczekiwanych miejsc pracy, co wealth assets of few rich have seen a tremendous in- jest nazywane bezrobotnym wzrostem gospodarczym. crease. For example, there were just 2 billionaires in Faktem jest, że większość z 12 milionów młodych (czyli India in 1995, with their combined total net worth ilość która każdego roku jest dodawana do siły roboczej of US$ 3.2 billion, while their number rose to 46 w Indiach) jest zmuszona przez ekonomiczny wzorzec with a total net worth of US$ 176.3 billion in 2012. rozwoju do przenoszenia się do dużych miast z ob- Forbes (2012) data indicates that by 2010 India’s szarów wiejskich, które doświadczają kryzysu i gdzie one hundred wealthiest people had increased their 270,000 rolników popełniło samobójstwo od 1991 combined worth to US$ 300 billion, a quarter of the roku. Według o icjalnych danych, tylko w 2011 roku aż country’s GDP. Out of India’s 46 billionaires, nearly 14,000 rolników odebrało sobie życie (Mohanty, 2013; half of this number has drawn their primary source patrz także Stephenson, 2013; Vasavi, 2012). of wealth, which is called “rent-thick”, and sectors Z drugiej strony, w okresie po reformach aktywa such as mining, real estates, construction, energy, in- majątkowe niewielu bogatych obywateli odnotowa- frastructure etc. All these sectors are also known for ły ogromny wzrost. Na przykład w 1995 r. w Indiach close nexus between them and the government. The było tylko 2 miliarderów, a łączna wartość netto ich remaining billionaires have drawn their wealth from majątków wynosiła 3.2 mld USD, natomiast do 2012 other sectors such as software, automotive, biotech, roku ilość miliarderów w Indiach urosła do 46, przy pharmaceuticals, telecom etc. The most striking fea- łącznej wartości netto ich majątków wynoszącej 176.3 tures of the Indian growth is that since the reform mld USD. Dane magazynu Forbes (2012) wskazują, że of 1991 their wealth has grown dramatically (Forbes, do 2010 roku stu najbogatszych ludzi w Indiach zwięk- 2012). It could be called economic rent, primarily re- szyło swoje majątki do łącznej wartości 300 mld USD, ceived from monopolistic economic power or need- co stanowi ¼ PKB całego kraju. Prawie połowa z in- ed licenses from government, in highly government dyjskich miliarderów dorobiła się głównie na sekto- control areas. Corruption scandals involving privati- rach zwanych “rent-thick”, które obejmują górnictwo,
94 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju... sation and the sale of billions of dollars’ worth of na- nieruchomości, budownictwo, energetykę, infrastruk- tional resources such as telecommunications, mines, turę itd. Wszystkie niniejsze sektory są również znane forests, land, and water reveal that crony capitalism z bliskiego związku pomiędzy nimi i rządem. Źródłem and rent-seeking, rather than entrepreneurial dyna- majątku pozostałych miliarderów były inne sektory, ta- mism and innovation in a free market, are the real kie jak: motoryzacja, oprogramowanie, biotechnologia, engines of India’s economic growth (The Economist, farmaceutyka, telekomunikacja itd. Najbardziej ude- 2014; Kohli, 2012). rzającą cechą indyjskiego wzrostu jest to, iż od czasu reform z 1991 roku, majątki najbogatszych ludzi niesa- Table 2. Consumption Inequality in India Tabela 2. Nierówność Konsumpcyjna w Indiach
Source: Ahluwalia, Montek S. 2011, Table 6; Economic Survey, several issues, Government of India, New Delhi Źródło: Ahluwalia, Montek S. 2011, Tabela 6; „Economic Survey, several issues” Rząd Indii, New Delhi The inequality issue is important because it deter- mowicie się powiększyły (Forbes, 2012). Można to na- mines what the share of the poor in growth process zwać ekonomicznym czynszem, głównie wynikającym will be. In countries with higher initial inequality, z monopolistycznej władzy gospodarczej oraz uzyska- the poor tend to have a lower share of the gains from nia niezbędnych licencji od rządu w dziedzinach moc- growth. Recently published NSS report data tells us no kontrolowanych przez rząd. Skandale korupcyjne the rising trends in inequality in India as shown in obejmujące prywatyzacje i sprzedaż wartych miliardy table 2. The Gini Coef icient for rural India increased dolarów krajowych zasobów, takich jak kopalnie, lasy, from 0.27 to 0.28, with rural inequality rising in 11 ziemie, woda, telekomunikacja ujawniają, że kumoter- Indian states (Economic Survey, 2013). ski kapitalizm i poszukiwanie sposobu na pobieranie za The real wage rates of workers in organised manufac- coś „czynszu”, zamiast promowania przedsiębiorczego turing sector hardly witnessed any rise between 1992-93 dynamizmu i innowacji na wolnym rynku, są prawdzi- and 2007-08. While at the same time after 1992, the real wymi siłami napędowymi wzrostu gospodarczego Indii wages experienced decline because of a sharp increase in (The Economist, 2014; Kohli, 2012). food prices with the introduction of neoliberal reforms. Problem nierówności jest ważny, ponieważ okre- Moreover, higher growth failed to increase employment śla jaki będzie udział biednych w procesie wzrostu. opportunities due to rise in labour productivity and with W państwach z większą, początkową nierównością, the increasing use of automisation in the manufacturing biedni mają zwykle mniejszy udział w zyskach ze sector. The effect of technological progress at present is wzrostu. Ostatnio opublikowany raport NSS wyka- far more labour displacing that it was in the early 20th zuje rosnące trendy nierówności w Indiach, zgodnie century. Between 1988-89 and 2009-10, the average real z tym co przedstawiono w tabeli 2. Współczynnik wage rates of workers in organised manufacturing sector Giniego dla wiejskich obszarów Indii urósł z 0.27 do in India has actually declined even as labour productivity 0.28, przy czym wiejska nierówność wzrasta w 11 in- has risen (Mishra, 2013). dyjskich stanach (Economic Survey, 2013). The rural poor are hardly better off than three Rzeczywiste płace pracowników w zorganizowa- decades ago. About 44% children under ive are mal- nym sektorze produkcyjnym nie doświadczyły prawie nourished, worse than sub-Saharan Africa and 25% żadnego wzrostu pomiędzy 1992-93 r. i 2007-08 r. women are illiterate. India’s human development Jednocześnie po 1992 roku, rzeczywiste płace zosta- statistics are worse than the corresponding ones in ły obniżone ze względu na ostry wzrost cen żywności, a number of countries that are poorer in terms of spowodowany wprowadzeniem neoliberalnych reform. GDP per head (Dreze and Sen, 2013; Vasavi, 2012). Ponadto, wyższy wzrost nie spowodował oczekiwa- The critics argue that it is beyond doubts that the nego wygenerowania nowych miejsc pracy z powodu GDP growths for the last three decades have been im- wzrostu wydajności pracy i coraz szerszego wykorzy- pressive, but show hardly any improvement in areas stania automatyzacji w sektorze produkcyjnym. Obec- like health and education. They say that government ny wpływ postępu technologicznego znacznie bardziej neglect in these crucial sectors have given enormous wypiera siłę roboczą, niż miało to miejsce na początku inequalities in human capabilities in India. Dreze XX wieku. Pomiędzy 1988-89 r. oraz 2009-10 r. średnie and Sen (2013) study compare India’s development wynagrodzenia pracowników w zorganizowanym sek-
95 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju... with other developing countries. They cite the suc- torze produkcyjnym w rzeczywistości zmalały, pomimo cessful examples of Japan, South Korea, Singapore iż wydajność pracy wzrosła (Mishra, 2013). and Taiwan. These countries pursued both higher Sytuacja ubogich na obszarach wiejskich nie jest growth strategies along with continuous improve- wcale lepsza, niż trzy dekady temu. Około 44% dzie- ment in education and health sectors, because poor ci poniżej piątego roku życia jest niedożywionych, availability of education and health would adverse- co czyni niniejszą sytuację gorszą, niż w przypadku ly affect productivity and so GDP growth rates. India Subsaharyjskiej Afryki, a 25% kobiet to analfabet- spends one quarter of what the Chinese government ki. Statystki rozwoju ludzkiego w Indiach są gorsze, spends on health care. For instance, at present India niż statystyki tego samego rodzaju w wielu innych spends only 1.2% of GDP while China spends about państwach, które są biedniejsze pod kątem PKB na 3% (Dreze and Sen, 2013). mieszkańca (Dreze and Sen, 2013; Vasavi, 2012). The question arises if growth is only factor that is Krytycy argumentują, że chociaż nie ulega wątpli- crucial for poverty reduction as suggested by main- wości, iż wzrost PKB w ciągu ostatnich trzech dekad stream economists (Bhagwati, 2013), and then India był imponujący, to nie widać żadnej poprawy w ta- should have witnessed huge poverty reduction in the kich obszarach jak ochrona zdrowia, czy edukacja. last three decades. But it did not happen. The other Twierdzą oni, iż zaniedbania rządu w tych kluczo- crucial point is that states with highest growth rates wych sektorach spowodowały ogromne nierówności should have performed best in terms of poverty re- w ludzkich możliwościach w Indiach. Badanie Dreze duction. Planning Commission (2008) recently has i Sen (2013) porównuje rozwój Indii z innymi rozwija- released poverty igures on the basis of Tendulkar jącymi się krajami. Powołują się oni na udane przykła- Committee. According to Planning Commission Re- dy Japonii, Korei Południowej, Singapuru i Tajwanu. port, the poverty head counts ratio (HCR) declined by Niniejsze państwa realizowały strategie osiągnięcia 8% in rural and 4.8% in urban areas between 2004- wyższego wzrostu gospodarczego, wraz z ciągłym 05 and 2009-10. The current estimate also includes doskonaleniem sektorów edukacji i ochrony zdrowia, government’s expenditure on mid-day meal scheme, ponieważ słaba dostępność do edukacji i ochrony although the poverty numbers have declined but still zdrowia źle wpływa na produktywność, a więc także quite high i.e. 33.8% for rural and 20.9% for urban na tempo wzrostu PKB. Indie wydają na służbę zdro- areas in 2009-10 (Binswanger-Mkhize, 2013). wia ¼ tego, co wydaje np. rząd Chin. Np. na daną chwi- lę Indie przeznaczają na ten cel tylko 1.2% PKB, pod- czas gdy w Chinach jest to 3% (Dreze and Sen, 2013). Pojawia się pytanie, czy wzrost jest jedynym czyn- nikiem mającym kluczowe znaczenie w redukcji ubó- stwa, co sugeruje większość ekonomistów głównego nurtu (Bhagwati, 2013). Jednakże w takim przypadku, Indie powinny doświadczyć ogromnej redukcji ubóstwa w ciągu ostatnich trzech dekad, podczas gdy nic takiego nie miało miejsca. Innym istotnym argumentem jest to, że państwa z najwyższym tempem wzrostu gospodar- czego powinny najlepiej redukować ubóstwo. Komisja Planowania (ang. Planning Commission, 2008) opubli- kowała niedawno dane dotyczące ubóstwa na podstawie Komitetu Tendulkara. Według Raportu Komisji Plano- wania, wskaźnik odsetka ubogich (HCR) zmniejszył się o 8% w wiejskich obszarach oraz o 4.8% w miejskich obszarach pomiędzy 2004-05 r. oraz 2009-10 r. Aktu- alne szacowania obejmują także wydatki rządu na pro- gram zapewniania posiłków w ciągu dnia. Chociaż odse- tek ubogich zmniejszył się to nadal jest dość wysoki tj. 33.8% dla obszarów wiejskich oraz 20.9% dla obszarów miejskich w 2009-10 r. (Binswanger-Mkhize, 2013).
Conclusion Wnioski
It seems that despite the higher growth perfor- Wydaje się, że pomimo wyższego tempa wzrostu mance in the post-reform period, it had little success gospodarczego w okresie po reformach, nie miało to in reduction in poverty levels. The study inds besides pomyślnego wpływu na zredukowanie poziomu ubó- non-performance in employment and poverty fronts stwa. Niniejsze badanie stwierdza, że oprócz nieudanego neoliberal reforms did not improve performance of przyniesienia adekwatnych korzyści w kontekście stwo-
96 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju... the social sectors. Despite some modest improve- rzenia nowych miejsc pracy i zredukowania ubóstwa, ments in education and health sector, India is still far neoliberalny reformy nie poprawiły także efektywności behind in comparison to other developing countries. sektorów społecznych. Pomimo pewnych niewielkich Dreze and Sen (2013) emphasise that a better pat- usprawnień w sektorze edukacji i służby zdrowia, Indie terns of economic development is one in which GDP nadal są daleko w tyle w porównaniu do innych rozwi- growth is to an extent traded off for more rapid im- jających się krajów. Dreze and Sen (2013) podkreślają, provements in living conditions, especially in educa- że lepszymi wzorcami gospodarczego rozwoju są takie, tion and health. The study suggests that in India ed- w których wzrost PKB jest w pewnym stopniu wymie- ucation and health have been neglected and this will niany na szybszą poprawę warunków życia, zwłaszcza compromise productivity and growth. This is shown w dziedzinie edukacji i ochrony zdrowia. Niniejsze bada- by the comparison with East Asian countries (such as nie sugeruje, że w Indiach edukacja oraz ochrona zdro- China, South Korea, Singapore and Taiwan) who have wia zostały zaniedbane i to zaszkodzi produktywności invested comparatively heavily in these areas. oraz wzrostowi gospodarczemu. Staje się to wyjątkowo Therefore, I think public investment in agricul- wyraźne przy porównaniu z innymi państwami Wschod- ture should be given priority in order to reduce pov- niej Azji (takimi jak Chiny, Korea Południowa, Singapur erty. The increased investment in such crucial areas i Tajwan), które zainwestowały względnie dużo środków would attract further private investors and as a re- w poprawę niniejszych dziedzin. sult employment opportunities will expand. As earli- Dlatego też uważam, iż publiczne inwestycje w rol- er Michael Kalecki (1976) warned that slow growth nictwo powinny być traktowane priorytetowo w celu in agriculture holds back industrial growth because zredukowania ubóstwa. Zwiększenie inwestycji w tak of disproportionalities it creates both on supply and ważnych dziedzinach przyciągnęłoby z kolei prywat- demand sides of the economy. nych inwestorów i w rezultacie powstałyby nowe miej- The study concludes that since the launching of sca pracy. Jak ostrzegał już wcześniej Michael Kalecki neoliberal reforms, the interdependence between (1976): powolny wzrost w sektorze rolnictwa hamuje agriculture and industry has not been taken into rozwój przemysłu, ponieważ tworzy to dysproporcje account. Higher growth in agriculture sector would zarówno po stronie podaży, jak i popytu. be able to raise agriculture output and also farmers’ Niniejsze badanie stwierdza, że od czasu wprowa- income, and would enhance domestic markets. Sus- dzenia neoliberalnych reform, współzależność pomię- tained growth is not dif icult to achieve but it does dzy rolnictwem i przemysłem nie został wzięta pod not have to be based solely on mercantilists export uwagę. Wyższy wzrost w sektorze rolnictwa byłby strategy as the recent examples in East Asian coun- w stanie poprawić produkcję rolną oraz dochody rol- tries have shown us. ników, a to poprawiłoby sytuacje na krajowych ryn- kach. Trwały wzrost nie jest trudny do osiągnięcia, ale nie musi się on opierać wyłącznie na merkantylistycz- nej strategii eksportowej, co zostało ostatnio udowod- nione prze z kilka innych państw Azji Wschodniej. References / Literatura:
1. Ahluwalia, Montek S. (2011), “Prospects and Policy Challenges in the 12th Plan” Economic and Political Weekly, 46 (21), pp. 88-105 2. Ahluwalia, Montek S. (2002), “Economic Reforms in India since 1991: Has gradualism worked?” The Jour- nal of Economic Perspectives, 16 (3), pp.67-88 3. Ash, Garton Timothy (2013), “Come on, India! Show us that freedom can outdo tyranny”, The Guardian, 13th January, London. 4. Bagchi, A. K. (2000), “The past and the Future of the Development State”, Journal of World-Systems Re- search, Vol. 2, pp. 398-442 5. Bhagwati J., Panagariya A. (2013), Why Growth Matters: How Economic Growth Reduced Poverty, New York: Public Affairs 6. Bhagwati J. (Ed.) (2013), India in Transition: Freeing the Economy, New York: Clarendon Press 7. Binswanger-Mkhize, Hans P. (2013), “The stunted structural transformation of the Indian economy”, Eco- nomic and Political Weekly, June 29, pp 5-13 8. Brown Michael Barratt (1993), Fair Trade, London: Zed Books 9. Byres Terry (1994), “The State and Development” in Terry Byres (Edi) The State and Development Planning in India, Oxford: Oxford University Press 10. Das D.K. (2011), “Indian economy: growth performance and prospects of transitioning growth trajecto- ry”, Journal of Asia-Paci ic Business, 12, pp. 171-193, Rutledge. 11. Deaton A., Dreze J. (2009), “Food and nutrition in India: facts and interpretations”, Economic and Political Weekly, Vol.44, No.7, pp42-65
97 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Contradictions in development... Sprzeczności w kontekście rozwoju...
12. Dreze J., Sen Amartya (2013), An Uncertain Glory: India and Its Contradictions, Princeton University Press 13. Dutt A.K., Rao Mohan (1996), “Growth, distribution and the environment: sustainable development in India”, World Development, 24, No. 2, pp.287-300. 14. Economic Survey. (Various annual issues), New Delhi: Government of India, Ministry of Finance. (www. indiastats.com) 15. Forbes (2012), “The World’s billionaires”, accessed on 14th December 2013. http://www.forbes.com/ bioolionaires/list/ 16. Girdner Eddie J., Siddiqui K. (2008), “Neoliberal Globalization, Poverty Creation and Environmental Deg- radation in Developing Countries”, with International Journal of Environment and Development (IJED), Jan.-June, Vol.5, No.1, pp. 1-27. 17. Ghose A. K. (2013), “Ballooning Current Account De icit: What Options?”, Economic and Political Weekly, 24th August, Vol. XLVIII, No.34, Mumbai 18. Kalecki M. (1976), Essays in Developing Economies, Hassocks: Harvester Press. 19. Kohli A. (2012), “State and Redistributive Development in India” in Nagaraj, N. (Edi.) Growth, Inequality and Social Development in India, UNRISD, Palgrave Macmillan. 20. Mishra P. (2013), “Agriculture vs non-agriculture”, Economic and Political Weekly, April 13, vol. xlviii, No.15 21. Mohanty B.B. (2013), “Farmers Suicide in India: Durkheim’s Types”, Economic and Political Weekly, Vol.48, (21) May 25: Mumbai. 22. Planning Commission (2008), Eleventh Five Year Plan, 3 vols, Planning Commission, New Delhi: Govern- ment of India. 23. Prebisch R., (1950), The Economic Development of Latin America and its Principle Problems, New York: United Nations. 24. Rodrik D., Subramanian A. (2004), Why India Can Grow at 7 Per cent a Year or More? Working Paper No. WP/04/118, Washington D.C.: IMF 25. Siddiqui K. (2014), “Flows of Foreign Capital into Developing Countries: A Critical Review”, Journal of International Business and Economics, Vol.2 (1), March, pp.29-46 26. Siddiqui K. (2012), “Developing Countries Experience with Neoliberalism & Globalisation”, Research in Applied Economics, Vol.4, No.4, Dec. pp. 12-37 27. Siddiqui K. (2011),. “Experiences of Capitalism in India and Pakistan’, Research in Applied Economics, June, Vol.3, No.1, pp.1-48 28. Siddiqui K. (2010), “Globalisation and Neo-liberal Economic Reforms in India: A Critical Review”, S. K. Pramanick & R. Ganguly, Eds. Globalization in India: New Frontiers and Emerging Challenges, pp. 219-243, New Delhi: Prentice Hall 29. Siddiqui K. (2009), “The Political Economy of Growth in China and India”, Journal of Asian Public Policy (JAPP), March, Vol.1, No.2, pp.17-35, ISSN 1751-6234 30. Siddiqui K. (1999a), “New Technology and Process of Differentiation: Two Sugarcane Cultivating Villages in UP, India”, Economic and Political Weekly, 25th December, Vol. XXXIV (52), pp. A39-A53, Mumbai. 31. Siddiqui K. (1999b), “Credit and Marketing of Sugarcane: A ield study of two villages in Western UP”, Social Scientist, Vol.25 (1-2), Jan., pp. 62-93, New Delhi 32. Siddiqui K. (1996), “Growth of Modern Industries under Colonial Regime: Industrial Development in Brit- ish India between 1900 and 1946”, Pakistan Journal of History and Culture, Vol. XVII (1), January, pp. 11-59 33. Siddiqui K. (1990), “Historical Roots of Mass Poverty in India”, in C.A. Thayer et al. (Eds.) Trends and Strains, PPH, New Delhi, pp. 59-76 34. Stephenson W. (2013), “Indian Farmers and Suicide: How big the problem?”, BBC new magazine, http:w- ww.bbc.co.uk/news/magizine-21077458 accessed on 15th May 2014. 35. Stiglitz J. (1996), Some lessons from the East Asian miracle, The World Bank Research Observer; Aug; pp.151-171, Washington DC: World Bank 36. Storm S. (2001), The desirable form of openness for Indian agriculture, Cambridge Journal of Economics, Vol. 25, pp. 185-207 37. The Economist (2014) “Fighting corruption in India: A bad boom”, 15th March, London 38. Vasavi A.R. (2012), Shadow Spaces: Suicides and the Predicament of Rural India, New Delhi: Collective 39. World Bank (2008), World Development Indicators, New York: Oxford University Press 40. World Bank (1996), India–Five Years of Stabilization and Reform and Challenges Ahead, Washington DC: World Bank.
Submitted/ Zgłoszony: January/ styczeń 2014 Accepted/ Zaakceptowany: July/ lipiec 2014
98 ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 7, No. 3, 2014 www.ers.edu.pl
ORIGINAL ARTICLE ARTYKUŁ FUNDS ABSORPTION BY BIELSK COUNTY’S ECOLOGICAL FARMINGS WITHIN THE FRAMEWORK OF THE RURAL DEVELOPMENT PROGRAMME
ABSORBCJA ŚRODKÓW FINANSOWYCH PRZEZ GOSPODARSTWA EKOLOGICZNE POWIATU BIELSKIEGO W RAMACH PROGRAMU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH
Sławomir J. Snarski Bialystok University of Technology, Off-Campus Faculty of Forestry in Hajnówka Politechnika Białostocka, Zamiejscowy Wydział Leśny w Hajnówce
Summary: The Rural Development Programme (RDP) for Streszczenie: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) 2007-2013 is the continuation of previous activities (RDP na lata 2007 – 2013 jest kontynuacją wcześniejszych działań 2004-2006) the objective of which is to develop and improve (PROW 2004 – 2006), mających na celu rozwój i poprawę ja- the quality of life in rural areas. The aim of the article is the eval- kości życia mieszkańców obszarów wiejskich. Celem artykułu uation of performance of the Rural Development Programme jest ocena realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich for 2008-2010 performed in Bielsk County within the ecolog- realizowanego w latach 2008 – 2010 w powiecie bielskim ical agriculture package with respect to agri-environmental w pakiecie rolnictwo ekologiczne w aspekcie programu rol- programme. The evaluation includes inancial and quantitative nośrodowiskowego. Ocena obejmuje analizę ilościową i inan- analysis of programme performance of ecological agriculture. sową realizacji programu w zakresie rolnictwa ekologicznego. It presents averaged inancial transfers to ecological farms of Prezentuje uśrednione transfery inansowe do gospodarstw each commune of the Bielsk County. The survey covered the ekologicznych poszczególnych gmin powiatu bielskiego. Ba- following rural communes of the County: Bielsk Podlański, daniami objęto następujące gminy wiejskie powiatu: Bielsk Brańsk, Wyszki, Rudka, Boćki, Orla. These communes are of Podlaski, Brańsk, Wyszki, Rudka, Boćki, Orla. Wymienione typical agricultural nature, with the large ecological potential gminy są typowo rolnicze, z dużym potencjałem ekologicz- and the possibility of obtaining the funds from the European nym i możliwością korzystania ze środków Unii Europejskiej. Union. The ecological aspect was also signi icant due to a slight Istotny był też aspekt ekologiczny z powodu nieznacznej odle- distance of the analyzed farms from the Białowieża Forest. głości analizowanych gospodarstw od Puszczy Białowieskiej.
Key words: ecological agriculture, agri-environmental pro- Słowa kluczowe: rolnictwo ekologiczne, program rolnośro- gramme, ecological farming, RDP programme dowiskowy, gospodarstwa ekologiczne, program PROW
Introduction Wstęp
Ecological agriculture is a way to manage an Rolnictwo ekologiczne, to sposób prowadzenia pro- eco-friendly agricultural production and, at the same dukcji rolniczej przyjaznej środowisku, a jednocześnie time, food production for potential consumers which wytwarzanie żywności oczekiwanej przez potencjal- contains good gustatory and biological properties. nych konsumentów o dobrych właściwościach biolo- The development of ecological agriculture began in gicznych i smakowych. Rozwój rolnictwa ekologicznego 2004, after Poland’s accession to European Union. zapoczątkowany został po przystąpieniu Polski do Unii In the countries of “old EU 15”, the natural environ- Europejskiej w 2004 roku. W krajach „starej 15” Unii ment was greatly modi ied by humans. The cause of Europejskiej środowisko przyrodnicze w znacznym exploitation of natural resources was and is a large stopniu zostało przeobrażone przez człowieka. Przy- population density and a high level of industrializa- czyną eksploatacji zasobów przyrody była i jest duża tion and urbanization. Modern elements of agricul- gęstość zaludnienia oraz wysoki stopień uprzemysło- tural production technology, which are contempo- wienia i zurbanizowania. Na stan środowiska przy- rary applied, also impact the natural environment. rodniczego wpływają także współcześnie stosowane Intensi ication and agricultural mechanization along elementy technologii produkcji rolniczej. Intensy ikacja with mistakes made in the agricultural science have i mechanizacja rolnictwa w powiązaniu z błędami po-
Address for correspondence: dr inż. Sławomir Snarski, Bialystok University of Technology, Off-Campus Faculty of Forestry in Hajnówka, Piłsud- skiego St. 8, 17-200 Hajnówka, Poland; phone: +48 85 682-95-00; e-mail: [email protected]; Full text PDF: www.ers.edu.pl; Open-access article. Copyright © Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; Indexation: Index Copernicus Journal Master List ICV 2013: 6.48; Polish Ministry of Science and Higher Education 2013: 4 points.
99 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Funds absorption by Bielsk county’s... Absorbcja środków inansowych... led to the rise of many threats in the environment in pełnionymi w agrotechnice doprowadziły w ostatnim the last century. Among the most important ones the stuleci do powstania wielu zagrożeń w środowisku. Do following may be included: najważniejszych z nich można zaliczyć: • Land degradation and its acidi ication; • degradacja gleb i ich zakwaszenie; • Loss of soil organic matter; • ubytek materii organicznej; • Degradation of environment retention capacity • pogorszenie zdolności retencyjnej środowiska and water shortage accumulation; i narastanie niedoborów wód; • Surface waters and groundwater pollution and • zanieczyszczenie wód powierzchniowych i grun- the growth of erosion; towych oraz wzrost erozji; • Biodiversity impoverishment (Kędziora 2007). • zubożenie biologicznej różnorodności (Kędzio- It is thus critical to take up such actions which will ra 2007). effectively eliminate or lessen unpro itable impact of Konieczne jest zatem podjęcie takich działań, któ- human activities on the rural environment. Actions re skutecznie wyeliminują lub osłabią niekorzystne can be conducted on utilized agricultural areas rely- aspekty działalności człowieka w środowisku wiej- ing on the implementation of the National Agri-En- skim. Na obszarach wykorzystywanych rolniczo mogą vironmental Programme (Gonda-Sorczyńska 2007). być prowadzone działania polegające na wdrażaniu Agri-Environmental programmes are currently the Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego (Gonda- most popular mode of environmental protection Sorczyńska 2007). Programy rolnośrodowiskowe, to within the rural areas. This popularity results in the obecnie najpopularniejszy instrument ochrony środo- possibility of remunerating the farmers for appro- wiska na obszarach wiejskich. Ta popularność wynika priate practices, in accordance with the principle of z możliwości wynagradzania rolników za stosowanie environment protection, or for good farming agricul- odpowiednich praktyk, zgodnych z zasadami ochro- tural management including the conception of sus- ny środowiska, czyli za dobre zarządzanie gospodar- tainable development (Dembek 2004) stwem rolnym z uwzględnieniem koncepcji zrówno- Due to rich natural values of Podlaskie Voivode- ważonego rozwoju (Dembek 2004). ship, means of The Rural Development Programme Z uwagi na bogate walory przyrodnicze wojewódz- targeted at proenvironmental actions in the agricul- twa podlaskiego, niezwykle istotne są instrumenty tural production are extremely essential. The impor- Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, ukierunko- tant objective of creating such programmes as RDP is wane na działania prośrodowiskowe w produkcji rol- the preservation of biodiversity within the valuable niczej. Ważnym celem tworzenia takich programów natural areas. Due to great social expectations in the jak PROW, jest zachowanie różnorodności biologicz- context of implementation of RDP, there is a need of nej na obszarach przyrodniczo cennych. Ze względu analyzing the effects of this programme. na duże oczekiwania społeczne w kontekście wdra- An attempt was made in this work to evaluate the żania PROW, istnieje potrzeba analiz w zakresie efek- implementation of agri-environmental programmes tów, jakie przynosi ten program. in ecological farms in each commune of the Bielsk W pracy podjęto próbę oceny wdrażania pro- County. The evaluation concerned ecological agri- gramów rolnośrodowiskowych w gospodarstwach culture package in the context of farmers’ interest in ekologicznych w poszczególnych gminach powiatu it and also the economical and material effects of its bielskiego. Ocena dotyczyła pakietu rolnictwo ekolo- implementation in the farms. giczne w kontekście zainteresowania rolników tego typu pakietem, a także ekonomicznych i rzeczowych efektów jego wdrażania w gospodarstwach.
Conditions of development of ecological Uwarunkowania rozwoju rolnictwa agriculture in Bielsk County ekologicznego w powiecie bielskim
Bielsk County is located in the area of “Green Powiat bielski położony jest na obszarze „Zie- Lungs of Poland” in its southern part and is the ifth lonych Płuc Polski” w południowej jego części i jest largest and third most populated area in Podlaskie piątym pod względem powierzchni oraz trzecim Voivodeship ( ig 1). It borders on its north side by pod względem liczby mieszkańców w województwie the Lower Narew Valley and on its east line with the podlaskim (rys. 1). Od północy jego granice wyzna- Białowieża Forest. (Konopko 2006). cza dolina Górnej Narwi, zaś od wschodu graniczy z Puszczą Białowieską (Konopko 2006).
100 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Funds absorption by Bielsk county’s... Absorbcja środków inansowych...
Figure 1. Bielsk County and its division into communes Rysunek 1. Powiat bielski z podziałem na gminy Source: http://www.podlaskie.powiaty.cba.pl/bielski.htm Źródło: http://www.podlaskie.powiaty.cba.pl/bielski.htm Bielsk County covers an area of 1385 square kilom- Powiat bielski zajmuje powierzchnię 1385 km2, co eters, which forms 6,7 % of the whole voivodeship. The stanowi 6,7% całego województwa. W skład powiatu county is subdivided into 6 communes, including 2 ur- wchodzi 6 gmin, w tym 2 gminy miejskie ( na mapie ban communes. (on the map this is marked with green oznaczono kolorem czerwonym, rys. 1). Jest to region colour, see ig. 1). It is an agricultural region. The prima- rolniczy. Podstawowymi kierunkami produkcji są zbo- ry direction of production consists in grains and rising ża i chów bydła mlecznego. Spośród użytków rolnych, of dairy cattle. Out of all agricultural lands the largest największą powierzchnię zajmują grunty orne - 59,5%, ones are the arable lands – 59,5% and green lands – a użytki zielone - 40,3%. W powiecie zarejestrowanych 40,3%. There are more than 14 thousands farms with jest ponad 14 tys. gospodarstw o powierzchni powyżej the area above 1ha of agricultural lands in Bielsk Coun- 1 ha użytków rolnych. Średnia wielkość gospodarstwa ty. The average size of a farm is about 9,81 ha. The farms wynosi około 9,81 ha. Gospodarstwa specjalizują się mostly specialize in milk production. głównie w produkcji mleka. County communes are slightly diverse in terms Gminy powiatu są nieznacznie zróżnicowane pod of business activity. Gmina Brańsk is a typical rural względem działalności gospodarczej. Gmina Brańsk area, with different quality of soils and expanding jest typowo rolnicza, ze zróżnicowaną jakością gleb numbers of ecological farms. Rudka commune is the i powiększającą się liczbą gospodarstw ekologicznych. smallest unit and covers the area of 6441 ha, of which Gmina Rudka jest najmniejszą gminą i zajmuje po- 40% are the forests. There are 2000 inhabitants, wierzchnię 6441 ha, z czego około 40% stanowią lasy. while commune Wyszki covers an area of 207 square Gminę zamieszkuje 2000 osób. Gmina Wyszki zajmuje kilometers and counts 5638 inhabitants. It includes powierzchnię 207 km2 i liczy 5638 mieszkańców. Swo- 59 villages. Commune Orla is of a typical rural char- im zasięgiem obejmuje 59 wsi. Gmina Orla ma typowo acter. It has diverse soils which vary qualitatively. It rolniczy charakter. Posiada zróżnicowane jakościowo is dominated by fragmented individual farms which gleby. Dominują gospodarstwa indywidualne rozdrob- specialize in vegetable and dairy production.(http:// nione, specjalizujące się w produkcji roślinnej i mlecz- region.e-podlasie.pl/powiaty/bielski.html). nej (http://region.e-podlasie.pl/powiaty/bielski.html). According to data of the Group of Rural Consultancy Według danych Zespołu Doradztwa Rolniczego in Bielsk Podlaski, there are 98 ecological agricultures w Bielsku Podlaskim, w powiecie bielskim jest zare- registered in Bielsk County (tab. 1). In all communes jestrowanych 98 gospodarstw ekologicznych (tab. 1). the amount of agricultural lands in ecological farms is We wszystkich gminach ilość użytków rolnych w go- 2044,34 ha. Ecological farms comprise only 0,7% of all spodarstwach ekologicznych wynosi 2044,34 ha. agricultural farms registered in Bielsk County. Gospodarstwa ekologiczne stanowią zaledwie 0,7% wszystkich gospodarstw rolniczych zaewidencjono- wanych w powiecie bielskim. Table 1. Ecological farms in Bielsk County in 2010 Tabela 1. Gospodarstwa ekologiczne w powiecie bielskim w 2010 roku Lp. Name of commune Number of ecological farms Amount of agricultural lands in ecological farms 1. Wyszki 12 183,91 ha 2. Orla 4 175,62 ha 3. Boćki 12 264,93 ha 4. Rudka 14 239,20 ha 5. Brańsk 9 273,07 ha 6. Bielsk Podlaski 47 907,61 ha Total 98 2044,34 ha Source: own elaboration based on the data of the Group of Rural Consultancy in Bielsk Podlaski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Zespołu Doradztwa Rolniczego w Bielsku Podlaskim
101 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Funds absorption by Bielsk county’s... Absorbcja środków inansowych...
According to the table 1, the largest number of eco- Jak wynika z tabeli 1, największą liczbę gospodarstw logical farms has been reported in commune Bielsk ekologicznych odnotowano w gminie Bielsk Podlaski, Podlaski, where there are 47 communes that cover jest ich 47, które gospodarują na powierzchni 907,61 on area of 907,61 ha. The fewest of farms function ha. Najmniej gospodarstw funkcjonuje w gminie Orla, in commune Orla, and there are four which conduct jest ich 4, które prowadzą działalność na znacznej po- activity on considerable area of 175,62 ha. Averaged wierzchni 175,62 ha. Przeciętna powierzchnia gospo- area of an ecological farm is more than 20 ha UR. darstwa ekologicznego, to ponad 20 ha UR. Jest to po- This is more than a double area compared to an nad dwukrotnie większa powierzchnia w stosunku do averaged agricultural farm in the analyzed county. przeciętnego gospodarstwa rolnego w analizowanym According to the view of ODR consultants the little powiecie. Z opinii doradców ODR wynika, że niewielka amount of ecological farms is stems from little popu- liczba gospodarstw ekologicznych jest pochodną małej larization of ecological agriculture in Poland, its low popularyzacji rolnictwa ekologicznego w Polsce, niskiej pro itability as well as the lack of market organiza- jego opłacalności, a także braku organizacji rynków tion of ecological products. However, it is worth to zbytu produktów ekologicznych. Warto jednak dostrzec note that there is an important role of the country ważną rolę państwa w realizowaniu Programu Rozwo- in realization of The Rural Development Programme ju Obszarów Wiejskich w zakresie rolnictwa ekologicz- within ecological agriculture, agri-environmental nego, doradców rolnośrodowiskowych oraz Agencji consultants and The Agency for Restructuring and Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Modernisation of Agriculture (ARMA). Dzięki ich działaniom, coraz większa liczba rolników Thanks to their actions, more and more farmers decyduje się na składanie wniosków o przystąpienie do decide to submit applications for participation in the programu PROW. Udogodnieniem dla rolnika jest obec- programme (RDP). The presence of ARMA of ice and ność w każdym powiecie biura ARiMR oraz Zespołu Do- the Group of Rural Consultancy in every county is con- radztwa Rolniczego. Stworzyło to większe możliwości venient for the farmers. It provided greater opportuni- kontaktu rolnika z doradcą w rozwiązywaniu bieżących ties for farmers and consultants to contact each other problemów. To spowodowało, że z roku na rok powięk- in resolving current problems. This resulted in a larger sza się liczba gospodarstw ekologicznych w powiecie, number of ecological agricultures in county growing a istniejące gospodarstwa kontynuują proces ekologi- year by year, while farms that already exist continue zacji produkcji rolniczej. the greening process of agricultural production. W badanym powiecie z dobrym skutkiem zapo- Within the analyzed county ecological food pro- czątkowano produkcję żywności ekologicznej. Żyw- duction began with good result. Organic food and ność ekologiczna oraz wyroby regionalne należą do regional products are unique and they are produced unikatowych i są produkowane przez rolników, czę- by farmers, often as supplemental- if we take into sto jako uzupełniające przy standardowej produkcji account the standard agricultural production. De- rolniczej. Mimo, że zainteresowanie produkcją ekolo- spite the fact that the interest of organic production giczną jest coraz większe, to istotnym utrudnieniem is greater, the essential dif iculty is its consumption. jest jej zbyt. Brak jest odpowiednio zorganizowanej There is a lack of properly organized natural prod- dystrybucji produktów ekologicznych, a także jedno- ucts distribution as well as its unequivocal identi ica- znacznej ich identy ikacji na rynku produktów żyw- tion on food products market. nościowych.
The funds transfer to ecological farms Transfer środków inansowych do gospodarstw of the Bielsk county within the package ekologicznych powiatu bielskiego w ramach of ecological farming pakietu rolnictwo ekologiczne
According to the analysed three-year period, 79 W analizowanym trzyletnim okresie w powiecie applications of the range of ecologic farming were bielskim wpłynęło do ARiMR 79 wniosków aplika- submitted to The Agency for Restructuring and Mod- cyjnych z zakresu rolnictwa ekologicznego. Odpo- ernization of Agriculture in the Bielsk county. Respec- wiednio w roku 2008 liczba wniosków wynosiła 20, tively, in 2008 the number of applications equated to co stanowiło 25 % wszystkich wniosków do progra- 20, which constituted 25% of all applications to the mu w badanym okresie. W roku 2009 było ich 28, co programme in the analysed term. In the year 2009, stanowiło 35 % wszystkich wniosków. W roku 2010 there were 28 applications, which constituted 35% liczba wniosków była wyższa i wynosiła 31, co stano- of all of them. The number of applications increased wiło 40 % całości badanego okresu (rys. 2). Z zapre- in 2010 and amounted to 31, which formed 40% of zentowanych danych wynika systematyczny wzrost the totality of the analysed period ( ig. 2). It results in osób przystępujących do programu oraz objęcie systematic increase in the number of people who join wsparciem inansowym 79 gospodarstw w ramach the programme and the inancial support of 79 house- pakietu rolnictwo ekologiczne. holds within the package of ecological farming.
102 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Funds absorption by Bielsk county’s... Absorbcja środków inansowych...
Figure 2. The number of submitted applications to join the ecological farming programme in the years 2008 – 2010 (in units) Rysunek 2. Liczba złożonych wniosków o przystąpienie do programu rolnictwo ekologiczne w latach 2008 – 2010 (w szt.) Source: on the basis of the individual analysis of the ARMA data Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR
At the same time in the analysed period, 67 con- Jednocześnie w analizowanym okresie do Agencji tinued applications were submitted to The Agency Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wpłynę- for Restructuring and Modernization of Agriculture. ło 67 wniosków kontynuowanych. W roku 2008 nie In 2008, the absence of such applications was visible składano takich wniosków, ponieważ był to pierwszy for it was the irst year of the application settlement in rok rozliczania wniosków w perspektywie inanso- the inancial perspective for the years 2007 – 2013. In wej 2007 – 2013. W roku 2009 wpłynęło 20 wnio- 2009, 20 continued applications were submitted and sków kontynuacyjnych, a w 2010 - 47 (rys. 3). in the year 2010 – the number was equal 47 ( ig. 3).
Figure 3. The number of submitted continued applications to join ecological farming programme in the years 2008 – 2010 (in units) Rysunek 3. Liczba złożonych wniosków kontynuacyjnych do programu rolnictwo ekologiczne „ w latach 2008 – 2010 (w szt.) Source: on the basis of the individual analysis of the ARMA data Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR In the analysed period, the farmers of the Bielsk W analizowanym okresie największe zaintere- Podlaski commune showed the greatest interest in sowanie rolnictwem ekologicznym wykazali rolnicy ecological farming. In the term of three years, taking gminy Bielsk Podlaski. W okresie trzech lat, na 79 all the communes into consideration, among 79 sub- złożonych wniosków o przystąpienie do PROW z za-
103 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Funds absorption by Bielsk county’s... Absorbcja środków inansowych... mitted applications to join the Rural Development kresu rolnictwa ekologicznego, ze wszystkich gmin Programme within ecological farming, the greatest łącznie, najwięcej wniosków złożyła gmina Bielsk number of applications was identi ied within Bielsk Podlaski - 54. Istotnym elementem oceny wzmoc- Podlaski commune, that is 54. The crucial element nienia ekonomicznego gospodarstw ekologicznych of the economic empowerment’s assessment of eco- powiatu bielskiego był transfer inansowy dla go- logical households was the money transfer for the spodarstw, które przystąpiły w badanym okresie do households that joined the process of implementa- wdrażania pakietu rolnictwa ekologicznego. W tabeli tion of the ecological farming package in the analysed 2 zaprezentowano informacje dotyczące transferu period. Information concerning the transfer of the i- środków inansowych dla bene icjentów programu. nancial resources for the programme’s bene iciaries is presented in the table 2. Table 2. The structure of the in lux of funds to the communes’ bene iciaries in the Bielsk county in the years 2008 – 2010 Tabela 2. Struktura napływu środków inansowych do bene icjentów gmin w powiecie bielskim w latach 2008 – 2010 The amount of withdrawn funds in zlotys Commune 2008 year 2009 year 2010 year
Bielsk Podlaski 312920,70 653824,75 1047211,30 Brańsk - 65283,30 113778,60 Wyszki 8967,90 8967,90 31844,70 Orla - 25970,55 28383,30 Rudka - 7407,00 7231,90 Boćki borough 22230,45 68370,95 87792,15 Bielsk county altogether 344119,05 829824,45 1316241,95 Source: on the basis of the individual analysis of the ARMA data Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR According to the above, the farms of the Bielsk Jak wynika z danych tabeli 2 największe kwoty Podlaski commune received the greatest amount of tra iły do gospodarstw gminy Bielsk Podlaski. Była moneys, that is over 2 million zlotys during the term to kwota ponad 2 mln zł, która wpłynęła do gmin of three years. The Bielsk commune belongs to the w okresie trzech lat. Gmina Bielsk należy do najwięk- biggest rural municipality in the Bielsk county that is szych gmin wiejskich w powiecie bielskim, o boga- characterized by richness of both natural and cultur- tych walorach przyrodniczych i kulturowych. Z tej al values. It is the commune from which the number to właśnie gminy złożono najwięcej wniosków o po- of requests for inancial assistance was the largest. moc, co przełożyło się na istotny transfer środków i- It translated into an essential transfer of inancial nansowych do gospodarstw. Obserwowano coroczny means to the households. The annual and succes- sukcesywny wzrost transferu, adekwatny do wzrostu sive increase of the transfer, that was adequate to liczby gospodarstw przystępujących do programu. the number of households joining the programme, Najniższe kwoty przekazano do gospodarstw gminy has been observed. The lowest amounts were giv- Rudka, niecałe 15 tys. zł. Gmina Rudka jest najmniej- en to the households of the Rudka commune, that is szą gminą w powiecie bielskim, o niewielkiej liczbie nearly 15 thousands zlotys. The Rudka commune is gospodarstw rolniczych. Zainteresowanie rolników the smallest in the Bielsk county with its inconsid- tej gminy pakietem rolnictwa ekologicznego było erable number of farms. The farmers’ interest in the marginalne. Ogólnie do gospodarstw rolniczych po- ecological farming programme in this borough was wiatu bielskiego w badanym okresie przetransfero- marginal. Generally, about 2,5 million zlotys were wano około 2,5 mln zł. w ramach realizacji pakietu transferred to the farms of the Bielsk county within rolnictwa ekologicznego. W odniesieniu do całości the framework of the ecological farming programme gospodarstw powiatu bielskiego należy stwierdzić, in the analysed period. With regards to the whole of że była to kwota niewielka, niemniej wzmocniła ona households of the Bielsk county, it should be men- inansowo gospodarstwa ukierunkowujące się na tioned that the amount was not substantial, however, produkcję ekologiczną. it enhanced the households inancially, and orienting them to ecological production.
104 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Funds absorption by Bielsk county’s... Absorbcja środków inansowych...
Conclusion Podsumowanie
The Bielsk county belongs to typical agricultural Powiat bielski należy do obszarów typowo rolni- areas with its well developing dairy production on czych, ze znakomicie rozwijającą się produkcją mle- the western side. On the eastern and central part of czarską w jego zachodniej części. W części wschod- the commune, where not only the fragmentation of niej i centralnej powiatu bielskiego, gdzie występuje the households, but also the lower quality of the soil znaczne rozdrobnienie gospodarstw, a gleby są niż- are observed, the interest of ecological production is szych klas, występuje istotne zainteresowanie pro- relatively high, according to the researches. It is es- dukcją ekologiczną, co potwierdziły badania. Jest to na sential because the entrance of the farmers into the tyle istotne, że wejście rolników w realizację pakietu realization of the ecological farming package brings rolnictwa ekologicznego przynosi korzyści inansowe, inancial as well as environmental bene its. The great a także co jest bardzo istotne korzyści środowisko- majority of those households run their production on we. Znaczna część tych gospodarstw prowadzi swoją the precious natural areas that involve the Białow- produkcję na obszarach przyrodniczo cennych w ob- ieża Forest. It should be noted that the ecological szarze oddziaływania Puszczy Białowieskiej. Należy farming does not only mean additional inancing to pamiętać, że rolnictwo ekologicznie, to nie tylko do i- the production and rural usage, but primarily it is the nansowanie do produkcji i użytków rolnych, ale także way of life that is in concord with nature. Together sposób na życie, które jest w zgodzie z naturą. Wraz with health awareness of the society, it remains an ze wzrostem świadomości zdrowotnej społeczeństwa important concern. Undoubtedly, the availability of jest to bardzo istotna kwestia. Bez wątpienia należy the ecological farming package within the Rural De- stwierdzić, że dostępność pakietu rolnictwa ekolo- velopment Programme will contribute to the exten- gicznego w ramach PROW, w istotny sposób przyczyni sion of both eco-friendly rural production methods się do rozszerzenia przyjaznych dla środowiska me- and the production of high quality food. According tod produkcji rolniczej, a także produkcji żywności to the ecological farm register, quantitative stability wysokiej jakości. Jak wynika z rejestru gospodarstw of the ecological households in the Bielsk county has ekologicznych, nastąpiła ilościowa stabilizacja gospo- occurred. The implementation of the package, how- darstw ekologicznych w powiecie bielskim. Natomiast ever, does not solve a crucial problem of creating the wdrażanie pakietu nie rozwiązuje istotnego problemu ecological products’ market that seems to be a key tworzenia rynku produktów ekologicznych, co wydaje issue concerning the development of the ecological się być kluczowym zagadnieniem dotyczącym rozwo- production in households. It indicates positive, nev- ju produkcji ekologicznej w gospodarstwach. Oznacza ertheless, one-sided activity deprived of total and pozytywne, ale jednostronne działanie bez całościo- systemic approach that in turn does not guarantee a wego i systemowego podejścia, co nie gwarantuje dłu- long-term success. gofalowego sukcesu.
References / Literatura:
1. Dembek W, Dobrzyńska N, Liro A. (2004), Problemy zachowania różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich w kontekście zmian wspólnej polityki rolnej, Wyd. Instytut Melioracji i Użytków Zielonych, Falenty. 2. Gonda-Sorczyńska E. (2007), Planowanie przestrzenne jednym z najważniejszych instrumentów ochrony środowiska w Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie. 3. Kędziora A. (2007), Przyrodnicze podstawy ochrony ekosystemów rolniczych, Fragmenta Agronomica 3. 4. Konopko M. (2006), Powiat bielski zaprasza, O icyna Wydawnicza „Między niebem a ziemią”, Białystok. 5. e – podlasie - http://region.e-podlasie.pl/powiaty/bielski.html 6. http://www.podlaskie.powiaty.cba.pl/bielski.htm
Submitted/ Zgłoszony: October/ październik 2012 Accepted/ Zaakceptowany: June/ czerwiec 2014
105 ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 7, No. 3, 2014 www.ers.edu.pl
ORIGINAL BOOK REVIEWS ARTICLE RECENZJE ARTYKUŁ KSIĄŻEK REVIEW OF THE BOOK BY Jean-Marie Miossec „RIVAGES D’EUROPE. PERSONNALITÉ ET AVENIR D’UN CONTINENT OUVERT”
RECENZJA KSIĄŻKI Jean-Marie Miosseca „RIVAGES D’EUROPE. PERSONNALITÉ ET AVENIR D’UN CONTINENT OUVERT”
Maciej Jędrusik Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
A lot has been written about the history of Europe. O historii Europy napisano już wiele. Czynili to This topic was discussed by historians, sociologists, po- historycy, socjolodzy, politolodzy, ilozofowie… Cóż litical scientists, philosophers… What more could the więc nowego może stworzyć geograf? Bo geogra- geographer add to it? Since it s the profession of a geog- fem – wybitnym – jest Jean-Marie Miossec, profesor rapher, a distinguished one, that Mr Jean-Marie Miossec, Uniwersytetu Paula Valery’ego w Montpellier, autor professor of the University of Paul Vaery in Montpellier książki przekazującej kompletną wizję Europy od holds, while also being the author of a book which illus- jej geologicznej przeszłości, po prognozy i marzenia trates a comprehensive vision of Europe from its geolog- dotyczące jej przyszłości politycznej i społecznej. To ical past, through prognosis and wishes concerning its charakterystyczne i możliwe chyba tylko w geogra ii political and social future. This is unique and most likely francuskiej, która siłą tradycji łączy wątki geogra icz- only possible in French geography which combines geo- ne z historycznymi – te dwie nauki są jej równie bli- graphical plots with the historical ones via its strength of skie. Aż szkoda, że takie spojrzenie jest obce wielu tradition-these two ields of science are equally close to geografom z innych krajów… it. It is a pity that such a perception is so disregarded by Od pierwszych stron książki daje się zauważyć so many geographers from other countries… silny związek emocjonalny Autora z opisywanym From the very irst few pages of the book a reader kontynentem. Czuć ojcowską dumę i pobłażliwość may notice a very strong emotional tie of the Author wobec skomplikowanych losów Europy, czuć dzie- with the described continent. A fatherly pride and un- cięce przywiązanie do rodzinnego kontynentu. Przy- derstanding towards complicated fate of Europe, child- wiązanie, które przekłada się także na dużą objętość like attachment to the family continent is omnipresent. dzieła. Praca ma ponad 850 stron! To wynik wykra- The attachment which is felt throughout the majority czający nawet poza francuskie, bardzo tolerancyjne, of the work. The book has more than 850 pages! This normy. result exceeds even the French, tolerant norms. A jednak mimo tej objętości (i wagi) książki, czyta However despite the volume (and weight) of the się ją z nieustającym zainteresowaniem. I to już od book it may be read with an unfailing interest. And this pierwszej z czterech części, zatytułowanej „Twarze is the case starting with the irst out of four parts, ti- Europy”. Europy traktowanej jako półwysep, otwarty tled“ Faces of Europe”. Europe is treated as a peninsula, – oblewany z wielu stron przez morza, w znaczącym open-surrounded from many sides by the seas which to stopniu kształtujące zarówno pod względem przy- a signi icant extend shape, in terms of both nature and rodniczym jak i społeczno-politycznym kolejne fazy social-political climate, subsequent phases of the look of oblicza tej części świata. Czytelnicy, którym bliższa this part of the world. The readers who feel closer related przyroda, znajdą w tej części odniesienia do prakon- to nature will ind within this part references to proto- tynentów i wędrówek odrywających się kawałków continents and journeys of the splitting pieces of litho- litosfery, do kolejnych epok lodowych, transgresji sphere, to further ice age periods, transgression and re- i regresji mórz i oceanów – do tego z czego wynurzy- gression of seas and oceans-until the current look of Eu- ła się dzisiejsza Europa. Ci zaś, którym bliższe wątki rope. Those readers who feel closer related to the histor- historyczne mogą prześledzić polityczne „wynurza- ical parts may follow the political “birth” of subsequent nie się” kolejnych komórek, tworzących europejską pieces, forming the puzzle called Europe. These “faces” układankę. Te „twarze” Autor podzielił geogra icznie
Address for correspondence: Prof. dr hab. Maciej Jędrusik, Pope John Paul II State School of Higher Education in BialaPodlaska, Sidorska St. 95/97, 21-500 Biała Podlaska, Poland; tel. +48 83 344 99 00; e- mail: [email protected]; Full text PDF: www.ers.edu.pl; Open-access article. Copyright © Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska, Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska; Indexation: Index Copernicus Journal Master List ICV 2013: 6.48; Polish Ministry of Science and Higher Education 2013: 4 points.
106 ECREG STUDIES, Tom 7, Nr 3, 2014, Review of the book by jean-Marie Miossec... Recenzja książki Jean-Marie Miosseca... were divided geographically by the Author into the west- na część zachodnią i śródziemnomorską, bałtycką ern and Mediterranean parts, Baltic and Scandinavian i skandynawską, centralną i wschodnią, południowo parts and central and eastern, south-eastern and eastern -wschodnią, wschodnią (nazwaną „końcem Europy (called “ the border of Europe and borderline of Russia”), a brzegami Rosji”), Rosję, ale także Turcję oraz Ma- Russia as well as Turkey and Maghreb and Mashrek. ghreb i Mashrek. There are many political-cultural divisions of Eu- Istnieje wiele podziałów polityczno-kulturowych rope and one may argue about the speci icity of each Europy i można się spierać o właściwości każdego of them. Here, the separation of the Balkans between z nich. Tutaj na przykład może zaniepokoić rozdzie- two regions (Slovenia was separated from the rest of lenie Bałkanów między dwa regiony (Słowenię od- “Yugoslavia”) may be a concern, but the Author makes dzielono od reszty „Jugosławii”), ale Autor stara się efforts to explain his way of thinking in quite a persua- dość przekonująco uzasadnić swoje rozumowanie. sive manner. The novelty is treating the Middle East No a nowością jest potraktowanie Bliskiego Wscho- and Northern Africa as neighbors so close that they du i Afryki Północnej jako sąsiadów tak bliskich, że become “home-dwellers”. Is this an abuse? There is no stających się „domownikami”. Czy to nadużycie? Nie need of possessing an in-depth knowledge of history of trzeba chyba głębokiej znajomości historii kultu- culture and world history to be aware of the role played ry i historii powszechnej, by wspomnieć rolę jaką the closest-southern and eastern frontiers, from Chris- w kształtowaniu losów społeczeństw Europy ode- tianity to Islam “transgressions” in shaping of the fate of grały jej najbliższe – południowe i wschodnie rubie- European societies. I might even agree that placing the że, od chrześcijaństwa po „transgresje” islamu. Je- vision of Europe within the territory of the continent stem skłonny zgodzić się, że zamykanie wizji Europy which is in fact just a peninsula of Asia, is an excessive- do obszaru kontynentu, który przecież i tak jest tylko ly Europe-centric idea. While the past and the future of półwyspem Azji, to spojrzenie nadmiernie europo- Europe are forever linked to its openness to the closest centryczne. A przeszłość i przyszłość Europy wiąże neighbors. This thesis is though indicated by J.-M Mios- się z jej otwarciem na bliskich sąsiadów. Taką tezę sec in the inal part of the book. stawia zresztą J.-M. Miossec w zakończeniu książki. This irst part is the broadest. It constitutes al- Ta pierwsza część jest najobszerniejsza. Stanowi most half of the work. The thorough description of blisko połowę dzieła. Z szacunkiem można pochylić history of each country is worth our respect. The się nad rzetelnym opisem losów każdego kraju. Ze large part about Poland was of particular interest szczególnym zainteresowaniem przeczytałem ob- to me. As it is quite interesting how the fates of Po- szerny fragment o Polsce. Bo to ciekawe, w jaki spo- land, its conditions and political consequences are sób postrzegają losy Polski, uwarunkowania i skutki perceived by the foreigners, naturally less tainted by polityczne cudzoziemcy, z natury rzeczy mniej ska- subjectivism than the in-house authors. I was not dis- żeni subiektywizmem od krajowców. Nie zawiodłem appointed. Both from the factual and interpretation się. I pod względem faktogra icznym i interpretacyj- point of view (whilst the Author strived for ef icient nym (przy czym Autor starał się skutecznie zachować balance in this scope) there was nothing I could ind umiar w tym zakresie) nie znalazłem nic, co budziło- that might be perceived as controversial. by kontrowersje. The shorter second part of the book (approx. 150 Krótsza, druga część ksiązki (ok. 150 stron) sku- pages) focused on the history of spreading of signif- pia się na historii rozprzestrzeniania się wielkich idei icant European concepts such as the expansion of europejskich od ekspansji chrześcijaństwa, wielkich Christianity, the Great Schism, creation of nations, schizm, tworzenia się państw narodowych, nacjona- nationalism, world wars and the process of Euro- lizmów, aż po wojny światowe i proces europejskiej pean integration. All these processes have led to the integracji. Wszystkie te procesy doprowadziły do appearance of modern European civilization, or as stworzenia współczesnej cywilizacji europejskiej, the Authors says: Europe as “ personality”. Such met- czy jak woli autor: Europy jako „osobowości”. Taka aphor will accompany the reader till the end of the metafora będzie towarzyszyć czytelnikowi już do work. This part in an intriguing analytical fragment końca. Ta część to bardzo intrygujący analityczny of the work, inished by a number of page long syn- fragment dzieła, zakończony kilkustronicową synte- thesis, called by the Author “ an explanation of struc- zą nazwaną przez Autora „wyjaśniającym schema- tural scheme”. tem strukturalnym”. The third, second to last part contains a balance Trzecia, przedostatnia część, zawiera bilans ostat- of the last European half a century. It is quite obvi- niego europejskiego półwiecza. Nic więc dziwnego, że ous that the Author concentrated his attention on Autor skoncentrował w niej uwagę na integracji euro- European integration and the fate of the expanding pejskiej i losach rozszerzającej się Unii. Czy wobec za- Union. Can one, in the face of enormous volume of in- lewu informacji na ten temat można jeszcze coś nowe- formation on this topic, say anything more about it? go na ten temat napisać? Trudne to zadanie. Z drugiej It is a dif icult task. On the other hand, omitting this strony, pominięcie tego aspektu w książce o historii aspect in the book about the history and geography i geogra ii Europy byłoby niewybaczalnym błędem.
107 ECREG STUDIES, Vol. 7, No 3, 2014, Review of the book by jean-Marie Miossec... Recenzja książki Jean-Marie Miosseca... of Europe would be an unforgivable mistake. Thus, Dlatego być może najciekawsze w tej części jest śle- perhaps what is the most unique about this part in dzenie poglądów Autora na przyszłość procesów in- the context of the earlier fragments of the book, is a tegracyjnych. Nie dziwi, w kontekście wcześniejszych positive look at the possibility of expanding Europe fragmentów książki, przychylne spojrzenie na możli- towards Turkey, North Africa, Russia and its neigh- wość poszerzenia Europy o Turcję, o Afrykę Północną, bors. Today this seems like a pipe dream, but did an- o Rosję i jej sąsiadów. Dziś wydaje się to mrzonkami, yone consider quarter of century ago the existence of ale czy ćwierć wieku temu wielu przewidywało istnie- 28 member European Union? nie liczącej 28 członków Unii Europejskiej? By the way, I would recommend an in-depth anal- Swoją drogą polecam wnikliwą analizę autorskiej ysis of the author’s drawing 72 (page 529). One may ryciny 72 (na s. 529). Jakież rozmaite więzi formalne spot an incredible number of formal ties which link łączą państwa europejskie, zarówno członków UE, the European states, both the EU members, and their jak i jej sąsiadów! To najbardziej interesująca ryci- neighbors! This seems to be the most interesting na w całym dziele. Trochę szkoda, że pod względem drawing in the entire work. It is a pity that it is rather edytorskim mało czytelna. Podobnie zresztą jak po- vague from the editing point of view. Similarly to the zostałe. W tej sferze wydawca, a jest nim znamienity other ones. In this scope the editor, the excellent pub- dom wydawniczy L’Harmattan, się nie popisał. lishing house L’Harmattan, did not make an impres- Ostatnia część – „Europa bez brzegów” – to bar- sion on anyone. dzo sensowne podsumowanie partii wcześniejszych. The last part - „Europe without shores” is an ex- Autor dokonuje w niej krytycznej analizy trudności tremely sensible summary of the previous parts. The w tworzeniu wspólnej polityki i tożsamości europej- Author conducts within it a critical analysis of dif i- skiej, zwłaszcza w kontekście postępującej globaliza- culties in creating a common policy and the European cji, narastających separatyzmów. Nie brak tu spojrze- identity, especially in the context of the progressing nia rzeczywiście krytycznego – widać to tam, gdzie, globalization and increasing separation trends. What nawet w tytułach rozdziałów pojawiają się słowa prevails here is a really critical look- it is very visible o europejskiej ślepocie, niekompetencji, niezrozu- even in the titles of chapters, where words of European mieniu… blindness, incompetence, misunderstanding appear… Ale niezależnie od tych ograniczeń wnioski i wy- However, despite these restrains, the conclusions mowa książki są optymistyczne, a wizja przyszłej Eu- and the tone of the book are positive, while the vision ropy bez granic tyleż atrakcyjna, co radosna. Oby się of future Europe without borders remains attractive spełniła! and cheerful. Hopefully it will turn out to be the case! Książkę opublikowano jak dotąd tylko po francu- The book was so far published solely in French. sku. To ogranicza krąg czytelników do frankofonów. This limits the scope of readers to francophones. Szkoda. Jednak czytelników, którzy uczynią wysiłek Pity. But the readers who make an effort and read the i przeczytają dzieło spotka dodatkowa premia, w po- work will obtain an additional bonus in the form of staci wspaniałego, literackiego języka, w którym je an exquisite literary language in which it has been napisano. written.
Jean-Marie Miossec, Rivages d’Europe. Personnalité Jean-Marie Miossec, Rivages d’Europe. Personnalité et avenir d’un continent ouvert [Edging of Europe. et avenir d’un continent ouvert [Obrzeża Europy. Personality and the future of the continent open], Osobowość i przyszłość otwartego kontynentu], Pa- Paris 2013, L’Harmattan, p. 851. ris 2013, L’Harmattan, s. 851.
108