Onderzoek Af
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
In hoeverre wordt de onafhankelijke voetbaljournalistiek beïnvloed door ontwikkelingen bij betaald voetbalclubs? Een reflectieonderzoek door Dave Aalbers Afstudeeronderzoek 07-02-2017 Fontys Hogeschool Journalistiek 1! Inhoud Inleiding, opzet en methode Pagina 3 en 4 Hoofdstuk 1: Wat is het belang van Pagina 5-7 onafhankelijke voetbaljournalistiek? Hoofdstuk 2: Wat is de invloed van commercie Pagina 8-10 op de onafhankelijke voetbaljournalistiek? Hoofdstuk 3: Wat is de invloed van Pagina 11-14 digitalisering op de onafhankelijke voetbaljournalistiek? Hoofdstuk 4: Wat is de invloed van Pagina 15-17 clubkanalen op de onafhankelijke voetbaljournalistiek? Hoofdstuk 5: Wat is de invloed van de strenge Pagina 18-21 controle op de onafhankelijke voetbaljournalistiek? Hoofdstuk 6: Hebben clubs in Nederland Pagina 22-25 maatregelen genomen tegen kritische journalisten? Hoofdstuk 7: Hoe zorg je er als Pagina 26-28 voetbaljournalist voor dat je kritisch en onafhankelijk kunt blijven? Conclusie, reflectie en dankwoord Pagina 29-33 Literatuurlijst Pagina 34 en 35 Bijlage 1: Interview Jan Sommerdijk Pagina 36-44 Bijlage 2: Interview Gerard Borgman Pagina 45-47 Bijlage 3: Interview Marcel van Roosmalen Pagina 48-50 Bijlage 4: Interview Wiebe Nelissen Pagina 51-57 Bijlage 5: Interview Lex Lammers Pagina 58-61 Bijlage 6: Interview Erik van Haren Pagina 62-66 Bijlage 7: Interview Stef de Bont Pagina 67-69 2! Inleiding De voetbaljournalistiek is de laatste jaren aan grote veranderingen onderhevig. Door de invloeden van commercie worden clubs bedrijven, wat betekent dat ze steeds minder zitten te wachten op negatieve publiciteit en vragen van lastige journalisten. Als je een verhaal schrijft, gaat eerst de persvoorlichter er overheen. Kritiek is bijna verboden. Dit merkte ik tijdens mijn eigen werkzaamheden binnen de voetbaljournalistiek. Aanleiding voor mijn onderzoek is mijn eigen irritatie en het artikel van Jan Benjamin in NRC. Hij schreef op 2 augustus 2016 een artikel genaamd: ‘Waar is de onafhankelijke voetbaljournalistiek gebleven?’ Hij interviewde hiervoor verschillende journalisten, persvoorlichters en een sportmarketeer. Conclusie van Benjamin: ‘Van objectieve verslaggeving is nauwelijks meer sprake in de voetbalwereld.’ In het artikel van NRC zette hij de tien plagen van de voetbaljournalistiek op een rij. Hierin besprak Benjamin onder andere de invloed van commercie, social media, clubmedia en digitale media als Voetbalzone, FC Update en goal.com. De noodklok werd geluid. In mijn onderzoek zullen al deze plagen naar voren komen, de een wat opvallender dan de ander. Aan sommige punten is een heel hoofdstuk geweid, aan andere een subparagraaf. VI’s Feyenoord-watcher, Martijn Krabbendam, was niet meer welkom bij de club uit Rotterdam- Zuid. Vitesse besloot de vaste clubwatcher van De Gelderlander, Gerard Borgman, te boycotten. En de spelers van FC Twente wilde niet meer praten met Fardau Wagenaar van Tubantia. Clubs en spelers denken de onafhankelijke voetbalpers steeds minder nodig te hebben. ‘Waarom praten met een journalist als ik mijn publiek kan bereiken via mijn eigen Instagram-profiel of Ajax TV?’, is de gedachte. De deuren van de clubs staan voor de Nederlandse onafhankelijke voetbalpers nog maar op een kier. In dit onderzoek zal ik de volgende hoofdvraag beantwoorden: In hoeverre wordt de onafhankelijke voetbaljournalistiek beïnvloed door ontwikkelingen bij betaald voetbalclubs? Naast mijn bronnenonderzoek maak ik een casestudy over de club Vitesse. Ik heb bewust voor de Arnhemse club gekozen omdat er rond deze club een mystiek karakter hangt. Tot twee jaar geleden stond de club bekend als erg gesloten richting de media, tegenwoordig is dat iets minder. Dit kwam naar voren in mijn gesprekken met mijn interviewkandidaten. In dit onderzoek wordt gekeken naar de huidige situatie en de roerige periode hiervoor. De banden met Chelsea en de verschillende eigenaren waren natuurlijk razend interessant voor de voetbalpers. Gerard Borgman (De Gelderlander), Jan Sommerdijk (Omroep Gelderland), Stef de Bont (VI) en Marcel van Roosmalen (Auteur) zaten erbovenop. Zo dicht erbovenop dat Vitesse hen liever kwijt dan rijk was. Binnen de club kregen ze de bijnaam De Bende van Vier. Alle vier de journalisten werd het werk bijna onmogelijk gemaakt. “Als ze letterlijk 4 journalisten buiten de deur zetten en zichzelf dan open willen noemen… Alleen de niet kritische journalisten blijven over.” -Marcel van Roosmalen. “Kritisch zijn wordt steeds moeilijker omdat clubs het liefst slaafse notulisten hebben, die alles opschrijven zoals de club dat graag wil hebben.” 3! -Gerard Borgman “De voetbalwereld is een snel veranderende, kleine wereld. Er is een enorme wildgroei aan sites en er zijn steeds meer journalisten. Bovendien hebben clubs tegenwoordig steeds vaker hun eigen kanalen. Vroeger was er alleen de krant en hadden clubs en spelers de journalist écht nodig.” -Stef de Bont In dit onderzoek vertellen ze hun verhaal en geven ze hun visie op die hedendaagse voetbaljournalistiek. Door heel diep in één club te duiken, wil ik het beeldender maken en laten zien hoe de situatie momenteel is. Ik wil hiermee laten zien hoe de verhoudingen tegenwoordig liggen tussen club en journalisten. Wat verwacht men eigenlijk nog van elkaar? Ik zal hiervoor praten met clubwatchers, journalisten en de persvoorlichter van Vitesse. Om tot het antwoord op de hoofdvraag te komen, zal ik de volgende deelvragen beantwoorden: - Wat is het belang van onafhankelijke voetbaljournalistiek? - Wat is de invloed van commercie op de onafhankelijke voetbaljournalistiek? - Wat is de invloed van digitalisering op de onafhankelijke voetbaljournalistiek? - Wat is de invloed van clubkanalen op de onafhankelijke voetbaljournalistiek? - Wat is de invloed van de strenge controle op de onafhankelijke voetbaljournalistiek? - Hebben clubs in Nederland maatregelen genomen tegen kritische journalisten? - Hoe zorg je er als voetbaljournalist voor dat je kritisch en onafhankelijk kunt blijven? Opzet en methode In deze scriptie zoek ik uit in hoeverre de onafhankelijke journalistiek wordt beïnvloed door ontwikkelingen bij betaald voetbalclubs. Daarnaast wil ik laten zien hoe het tegenwoordig gesteld is met de onafhankelijke voetbaljournalistiek. Als eerste zal ik een theoretische context geven bij het begrip ‘onafhankelijke journalistiek’ en uitleggen wat het belang daarvan is. Daarnaast worden de effecten van commercie, digitalisering, clubmedia en strenge controle op de onafhankelijke journalistiek besproken. Vervolgens wordt er bekeken of er in Nederland maatregelen zijn genomen tegen onafhankelijke journalisten. Tot slot komt in deze scriptie naar voren hoe een voetbaljournalist zijn onafhankelijkheid behoudt. Steeds zal ik theorie vergelijken met citaten en opvattingen van mijn gesproken bronnen. Met elke gesproken bron heb ik de onderwerpen van de hoofdstukken doorgenomen en daarnaast hun specifieke ervaringen met Vitesse besproken. Door in te zoomen op één club moet het beeldender worden en een duidelijke situatie te schetsen hoe het er aan toe gaat bij een Nederlandse voetbalclub. Deze bronnen kunnen natuurlijk niet een algemeen beeld schetsen van de hele voetbalwereld, maar ze kunnen wel duidelijk laten zien hoe het er aan toe gaat bij een club uit het betaalde voetbal. Verdere informatie in deze scriptie is gevonden in geschreven literatuur en online bronnen, die zijn terug te vinden in de bijlage. Bij elk hoofdstuk zal ik een korte inleiding geven en afsluiten met een samenvatting/conclusie. Het is een bewuste keuze om professionals rond één club te interviewen, omdat op deze manier dezelfde situaties kunnen worden belicht vanuit verschillende disciplines. De transcripties van deze interviews zijn te vinden in de bijlage. 4! Hoofdstuk 1: Wat is het belang van onafhankelijke voetbaljournalistiek? In dit hoofdstuk zoek ik uit wat het belang is van onafhankelijke (voetbal)journalistiek. Hiervoor is het noodzakelijk dat eerst wordt uitgelegd wat we verstaan onder onafhankelijke journalistiek. Om mijn hoofdvraag te kunnen beantwoorden is het belangrijk dat ik deze term definieer en uitleg waarom dit zo belangrijk is. Omdat er geen eenduidige definitie is van onafhankelijke voetbaljournalistiek zal ik eerst uitleggen wat wordt verstaan onder onafhankelijke journalistiek. Communicatiewetenschapper Mark Deuze (2005) gaat in zijn onderzoek What is Journalism? in op de vijf belangrijkste pijlers van de onafhankelijke journalistiek. Hij grijpt hierbij terug op vijf bouwstenen van de journalistiek van Kovach en Rosenstiel: - Publieke service: Journalisten bieden een publieke service (als waakhonden of nieuwsgierigen, actieve verzamelaars en verspreiders van informatie). Journalisten proberen de macht te controleren en doen dit voor het publiek. De consument betaalt daar vervolgens weer voor in de vorm van het kopen van een krant, het kijken of luisteren naar de tv of radio, of door regelmatig een website te bezoeken. 77,1% van de duizend ondervraagde journalisten zien het dan ook als hun taak om overheid en politiek kritisch te volgen en misstanden openbaar te maken (Hermans, Vergeer & Pleijter, 2010). - Objectiviteit: Journalisten moeten onpartijdig, neutraal, objectief, eerlijk en daarmee betrouwbaar zijn. Objectiviteit blijft altijd een heikel punt, aangezien het bijna onmogelijk is om volledig gelijke belangen te hebben. Daarom wordt er bij dit onderdeel van een journalist verwacht dat hij eerlijk is, professioneel afstand bewaart, en onpartijdig is. Volledige objectiviteit mag dan onmogelijk