Zał ącznik nr 1do Uchwały Nr.XVI/94/2007 Rady Powiatu W ęgorzewskiego z dnia 25 pa ździernika 2007r

ZZZIIINNNTTTEEEGGGRRROOOWWWAAANNNYYY PPPRRROOOGGGRRRAAAMMM

RRROOOZZZWWWOOOJJJUUU

PPPOOOWWWIIIAAATTTUUU WWWĘĘĘGGGOOORRRZZZEEEWWWSSSKKKIIIEEEGGGOOO

NNNAAA LLLAAATTTAAA 222000000777---222000111555

Węgorzewo, 2007 rok

SPIS TRE ŚCI

Wprowadzenie………………………………………………………………………3

Metodyka opracowania PRL……………………………………………………. 5

CZĘŚĆ I - Uwarunkowania zewn ętrzne i wewn ętrzne rozwoju powiatu w ęgorzewskiego 1. Uwarunkowania zewn ętrzne………………………………………… 7

1.1. Unia Europejska – Wytyczne dla Polityki Spójno ści na lata 2007– 2013……………………………………………………………………………… .7 1.1.2. Inicjatywy wspólnotowe, instrumenty wsparcia oraz programy na lata 2007-2013…………………………………………………………… 8 1.2. Priorytety i obszary wykorzystania funduszy unijnych – Narodowa Strategia Spójno ści (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia ) ………..10 1.2.1. Zało Ŝenia Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2007 -2013..11

1.2.2. Projekty ogólnokrajowych Programów Operacyjnych w ramach funduszy strukturalnych na lata 2007-2013……………………………… 11 1.3. Zało Ŝenia Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia-Mazury na lata 2007-2013………………………………………………………………………. 13

2. Uwarunkowania wewn ętrzne…………………………………………15

2.1. Ogólna charakterystyka powiatu w ęgorzewskiego…………………………..15 2.2. Charakterystyka procesów demograficznych w gminach powiatu…………18 2.3. Zasoby ludzkie i zatrudnienie…………………………………………………..22 2.3.1 Infrastruktura społeczna………………………………………………….22 2.4. Ocena gospodarczego poziomu rozwoju powiatu w ęgorzewskiego………38 2.5. Poziom wyposa Ŝenia powiatu w infrastruktur ę techniczn ą…………………47 2.6. Ocena sytuacji w rolnictwie i jej zmiany……………………………………….65 2.7. Zasoby środowiskowe i kulturowe powiatu…………………………………..71 2.7.1. Środowisko przyrodnicze powiatu w ęgorzewskiego………………..71 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.7.2. Zasoby kulturowe powiatu w ęgorzewskiego………………………...81 2.8. Turystyka…………………………………………………………………………88 2.8.1 Opis bazy noclegowej……………………………………………………89 2.8.2 Wyniki bada ń dotycz ących preferencji turystycznych ………………. 91 2.8.3 Promocja …………………………………………………………………95 2.9. Współpraca zagraniczna…………………………………………………….100 3. Uwarunkowania rozwoju powiatu w opinii liderów Ŝycia społeczno-gospodarczego powiatu - identyfikacja problemów i sposoby ich rozwi ązywania……………………………………….101 3.1. Identyfikacja problemów i sposoby ich rozwi ązania ………………….. 102 4. Sytuacja finansowa powiatu w ęgorzewskiego………………….103 4.1. Cz ęść ogólna…………………………………………………………………..103

4.2. Zało Ŝenia bud Ŝetowe na rok 2007…………………………………………...104

4.3. Prognozy do roku 2015………………………………………………………..107

4.4. Mienie Powiatu W ęgorzewskiego…………………………………………….108

CZĘŚĆ II ……………………………………………………………111 1. Wizja przyszło ści i cele programu……………………………………………………111 2. Cele strategiczne i kierunki rozwoju powiatu w ęgorzewskiego…………………..114 3. Przegl ąd planowania programu – matryca…………………………………………..115

CZĘŚĆ III …………………………………………………………...131

1. Sposób monitorowania i oceny realizacji Programu ………………………………131

2. Oceny realizacji programu …………………………………………………………..131 3. Komunikacja społeczna………………………………………………………………132 4. Promocja Planu……………………………………………………………………….132

Zał ączniki Nr. 1 Podstawowe informacje o funduszach strukturalnych UE Nr. 2 Wykaz organizacji pozarz ądowych powiatu w ęgorzewskiego Nr. 3 Planowane projekty inwestycyjne na lata 2007-2015

2 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

WPROWADZENIE

Zintegrowany Program Rozwoju jest jednym z najwa Ŝniejszych dokumentów o charakterze strategicznym dla wizji rozwoju jednostki samorz ądu terytorialnego, zawiera w sobie priorytety rozwojowe i szczegółowe oraz operacyjne projekty, składaj ące si ę na ich realizacj ę. Z uwagi na powy Ŝsze stanowi podstaw ę ubiegania si ę o dofinansowanie działa ń powiatu ze środków zewn ętrznych, w tym szczególnie z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Jest on równie Ŝ wa Ŝnym narz ędziem kreowania lokalnej polityki zrównowa Ŝonego rozwoju jednostki terytorialnej. Niniejszy dokument powstał w celu wskazania silnych i słabych stron Powiatu Węgorzewskiego, jego potrzeb oraz mo Ŝliwo ści ich zaspokojenia, jak równie Ŝ okre ślenia kierunków i działa ń dalszego rozwoju.. Niezale Ŝnie od potrzeby zachowania nale Ŝytej staranno ści w przygotowaniu Programu, zawsze nosi on znamiona prognozy i jak wskazuje dotychczasowa praktyka b ędzie podlegał w nast ępnych latach ró Ŝnym modyfikacjom. Takie podej ście do planowania jest zwi ązane z dynamicznie zmieniaj ącą si ę sytuacj ą gospodarcz ą i społeczn ą tak w powiecie, jak równie Ŝ w kraju i w Unii Europejskiej. Intencj ą niniejszego dokumentu jest analiza obecnej sytuacji gospodarczej, społecznej, a tak Ŝe ekologicznej powiatu oraz wytyczenie strategicznych kierunków działa ń na lata 2007-2015, z uwzgl ędnieniem zapisów Narodowego Planu Rozwoju, opartego o strategiczne plany rozwoju Unii Europejskiej.

Procedura przygotowania Programu Rozwoju Powiatu W ęgorzewskiego

Zarz ądzenie Starosty W ęgorzewskiego w sprawie przyst ąpienia do aktualizacji Zinte growanego Programu Rozwoju

Przygotowanie projektu Zintegrowanego Programu Rozwoju Powiatu W ęgorzewskiego oraz przedstawienie projektu do konsultacji społecznych

Przedło Ŝenie projektu ZPR wraz z uwzgl ędnionymi uwagami na Komisje Rady Powiatu

Uchwała Rady Powiatu w sprawie przyj ęcia Zintegrowanego Programu Rozwoju

Uspołecznienie programu: - zamieszczenie ZPR w BIP na stronie internetowej powiatu

3 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Podstaw ą rozpocz ęcia prac nad aktualizacj ą Zintegrowanego Programu Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego było Zarz ądzenie Nr 4/2007 Starosty W ęgorzewskiego, z dnia 14 lutego 2007 roku (z pó źniejszym zmianami), w sprawie powołania zespołu do aktualizacji Zintegrowanego Programu Rozwoju Powiatu W ęgorzewskiego.

W skład zespołu zostały powołane nast ępuj ące osoby: 1. Barbara Dawcewicz – przewodnicz ąca 2. Lidia Czerniewicz – członek 3. Ewa Kra śniewska – członek

Potrzeba aktualizacji Zintegrowanego Programu Rozwoju Powiatu W ęgorzewskiego wynikała przede wszystkim ze zmian jako ściowych, jakie dokonały si ę w ci ągu ostatnich kilku lat po przyj ęciu Polski (1 maja 2004 roku) do Unii Europejskiej.

W ci ągu ostatnich lat zmieniło si ę otoczenie, w którym realizowana jest polityka regionalna. Nie chodzi przy tym tylko o rozszerzenie, które przyniosło ze sob ą wi ększe zró Ŝnicowanie poziomu rozwoju regionalnego w Unii Europejskiej. Wa Ŝniejszym aspektem zwi ązanym z potrzeb ą kreowania lokalnej polityki rozwoju jest post ępuj ący proces globalizacji gospodarki, którego wpływ jest odczuwany nawet w najbardziej odległych zak ątkach Europy, w tym równie Ŝ w gminach północno-wschodniej Polski.

Wa Ŝnym dla rozwoju naszego powiatu stał si ę fakt, Ŝe wzdłu Ŝ północno-wschodniej cz ęś ci województwa warmi ńsko-mazurskiego rozci ąga si ę granica zewn ętrzna Unii Europejskiej ze wszystkimi tego konsekwencjami. Po zmianach geopolitycznych w Europie Środkowej to wła śnie region Warmii i Mazur stał si ę jedynym w kraju granicz ącym z Federacj ą Rosyjsk ą (Obwodem Kaliningradzkim).

Oprócz tak wa Ŝnego strategicznie s ąsiedztwa tak w kategoriach polityki krajowej, regionalnej, jak i lokalnej, zmieniły si ę równie Ŝ uwarunkowania społeczno-gospodarcze i ekonomiczne funkcjonowania jednostek samorz ądu terytorialnego. Cały region, równie Ŝ i powiat w ęgorzewski dotkn ęła fala migracji osób młodych i wykształconych poza granice kraju - do Anglii, Irlandii , a ostatnio równie Ŝ do Holandii, Danii i Norwegii.

Powy Ŝsze trendy migracyjne sprawiły, Ŝe zaistniała konieczno ść zrewidowania podej ścia samorz ądu Powiatu W ęgorzewskiego do strategii rozwoju powiatu. W warunkach globalnej konkurencyjno ści podstawow ą cech ą konkurencyjnej gospodarki lokalnej jest zdolno ść do kreowania procesu zmiany. Zbudowanie tego rodzaju zdolno ści jest zadaniem bardzo zło Ŝonym, wymagaj ącym zaanga Ŝowania wszystkich publicznych i prywatnych uczestników Ŝycia gospodarczo-społecznego.

Wa Ŝne z punktu widzenia poprawy konkurencyjno ści powiatu w ęgorzewskiego staj ą si ę posiadane lokalne zasoby, na których mo Ŝna oprze ć wzrost gospodarczy, tworzenie nowych, atrakcyjnych miejsc pracy, rozwijanie innowacyjnych przedsi ębiorstw, a w przypadku szkół – dostosowanie profilu kształcenia do potrzeb rynku pracy oraz współpraca z placówkami naukowo-badawczymi i uczelniami wy Ŝszymi.

Mo Ŝliwo ść kreowania wizerunku społecznego, kulturowego i gospodarczego powiatu spowodowana mo Ŝliwo ści ą pozyskania środków na realizacj ę projektów z zewn ętrznych

4 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

źródeł, zaktywizowała w tym kierunku wiele środowisk społecznych, a zwłaszcza przedsi ębiorców, jednostki kultury i przedstawicieli organizacji pozarz ądowych.

Nie bez znaczenia, dla przyszłego rozwoju obszarów wiejskich i społecze ństwa go zamieszkuj ącego jest wdro Ŝenie Programu Pilota Ŝowego Leader + Schemat I i II. W skali kraju program ten funkcjonuje ju Ŝ od 2005 roku, natomiast w powiecie w ęgorzewskim od 2006 roku. Obecnie utworzona w ramach Schematu I Lokalna Grupa Działa ń (LGD 9) realizuje schemat II PP Leader+ na terenie 9 gmin , będących członkami LGD9.

Wizja rozwoju powiatu, zdeterminowana przez warunki zewn ętrzne (wytyczne wspólnoty europejskiej, trendy rozwojowe, polityk ę makroekonomiczn ą, polityk ę regionaln ą), a tak Ŝe uwarunkowania wewn ętrzne (gospodarcze, kulturowe, zasoby ludzkie), musi mieć wymiar strategiczny, tj. obejmowa ć długoterminowy horyzont czasowy, uwzgl ędnia ć tendencje rozwojowe i zmieniaj ącą si ę rol ę własnych warunków i zasobów, przekłada ć konkretne cele i zamierzenia na realne programy przedsi ęwzi ęć spełniaj ących owe cele. Strategiczna wizja rozwoju powiatu w ęgorzewskiego, okre ślona w Zintegrowanym Programie Rozwoju , zakłada mo Ŝliwo ść przewidywania ró Ŝnych scenariuszy w latach 2007 - 2015, traktuj ąc jednak jako priorytet ide ę zrównowa Ŝonego i trwałego rozwoju, opartego na szeroko rozumianym partnerstwie społecznym.

METODYKA AKTUALIZACJI ZINTEGROWANEGO PROGRAMU ROZWOJU

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu W ęgorzewskiego, został opracowany w 2003 r., przy współpracy z Centrum Rozwoju Obszarów Wiejskich Uniwersytetu Warmi ńsko- Mazurskiego w Olsztynie oraz w oparciu o szerokie konsultacje społeczne w powiecie węgorzewskim. Z uwagi na dynamik ę zmian gospodarczych i społecznych oraz mo Ŝliwo ść pozyskania funduszy strukturalnych zaistniała konieczno ść jego aktualizacji.

Cz ęść I , pkt 1 „Uwarunkowania zewn ętrzne” została w cało ści napisana na nowo, natomiast pkt 2 „Uwarunkowania wewn ętrzne” w wi ększo ści były aktualizowane, b ądź tak jak w przypadku oceny sytuacji w rolnictwie, zagadnie ń dotycz ących turystyki, współpracy zagranicznej i organizacji pozarz ądowych opracowano zupełnie nowy materiał.

Wiele wa Ŝnych i strategicznych dla aktualizowanego programu informacji zaczerpni ęto ze Zintegrowanej Strategii Rozwoju Gmin Północnego Obszaru Wielkich Jezior Mazurskich opracowanej w 2006 r. przez członków Zwi ązku Stowarzysze ń na Rzecz Rozwoju Gmin Północnego Obszaru WJM (LGD9) w ramach Schematu I Pilota Ŝowego Programu Leader+. Byli to przedstawiciele sektora publicznego, społecznego i biznesowego. Najliczniejsza grupa konsultantów reprezentowana była przez przedstawicieli organizacji pozarz ądowych z trzech sąsiaduj ących ze sob ą powiatów: gi Ŝyckiego, w ęgorzewskiego i k ętrzy ńskiego.

W przygotowaniu nowego dokumentu, a w szczególno ści przy wyznaczaniu wizji rozwoju powiatu, okre ślaniu celów strategicznych, celów operacyjnych i działa ń, które spowoduj ą osi ągni ęcie tych celów, wzi ęli równie Ŝ udział przedstawiciele instytucji powiatowych, naczelnicy wydziałów Starostwa Powiatowego w W ęgorzewie, przedstawiciele świata kultury i turystyki oraz sektora rolnictwa i rybołówstwa.

5 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Matryca celów i działa ń jest w cało ści nowym dokumentem, opracowanym w oparciu o zidentyfikowane w diagnozie obszaru problemy , analiz ę SWOT oraz kierunki rozwoju okre ślone przez programowe dokumenty unijne, krajowe i wojewódzkie.

W zakresie o światy i edukacji do wyznaczenia celów i działa ń posłu Ŝyły wyniki debaty oświatowej, która odbyła si ę 13 czerwca 2007 roku. Uczestnikami debaty byli przedstawiciele samorz ądów gminnych i powiatowego, radni, dyrektorzy szkół powiatowych i gminnych gimnazjów oraz szkół podstawowych, pedagodzy, uczniowie, przedstawiciele urz ędu pracy, poradni psychologiczno pedagogicznej, przedstawiciele Kuratorium i przedsi ębiorców. Natomiast w zakresie zdrowia Debata o sytuacji zdrowotnej w powiecie w ęgorzewskim, która odbyła si ę 12.09.2007 r.

Cele strategiczne, operacyjne i działania okre ślone w zaktualizowanym Zintegrowanym Programie Rozwoju konsultowano równie Ŝ z przedstawicielami gminy W ęgorzewo, Pozezdrze i Budry. Byli to radni, przedsi ębiorcy, rolnicy i członkowie organizacji pozarz ądowych. Materiałem źródłowym do aktualizacji uwarunkowa ń wewn ętrznych rozwoju powiatu był Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu W ęgorzewskiego, dane statystyczne z GUS, informacje uzyskane z Powiatowego Urz ędu Pracy, gmin oraz innych jednostek powiatowych.

Ramy programowe do aktualizacji Zintegrowanego Programu Rozwoju, okre ślenia celów i działa ń na lata 2007-2015 tworzyły nast ępuj ące dokumenty:

1. Wytyczne dla Polityki Spójno ści na lata 2007-2013, 2. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013, 3. Narodowa Strategia Spójno ści (Narodowe Ramy Odniesienia) 2007-2013, 4. Narodowa Strategia Rozwoju na lata 2007-2013, 5. Zało Ŝenia Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2007-2013, 6. Projekty Ogólnokrajowych Programów Operacyjnych w ramach funduszy strukturalnych na lata 2007-2013 w tym: - Program Operacyjny Kapitał Ludzki, - Projekt Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, - Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, - Regionalny Program Operacyjny Warmia-Mazury 10. Strategia Rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmi ńsko- mazurskiego do roku 2020, 11. Konkurencyjno ść Warmii i Mazur – diagnoza problemowa, 12. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, 7. Plany Lokalnego Rozwoju Gmin W ęgorzewo, Pozezdrze i Budry, 8. Projekt Zintegrowanego Planu Zrównowa Ŝonego Rozwoju Powiatu W ęgorzewskiego.

6 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

CZ ĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE I WEWN ĘTRZNE ROZWOJU POWIATU WĘGORZEWSKIEGO

1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE

1.1. Unia Europejska - wytyczne dla polityki spójno ści na lata 2007–2013

Zgodnie z zapisami wytycznych dotycz ących wzrostu i zatrudnienia w ramach odnowionej Strategii Lizbo ńskiej, programy otrzymuj ące wsparcie w ramach polityki spójno ści powinny charakteryzowa ć się koncentracj ą zasobów na nast ępuj ących trzech priorytetach:

− zwi ększaniu atrakcyjno ści pa ństw członkowskich, regionów i miast przez popraw ę dost ępno ści, zapewnienie odpowiedniej jako ści i poziomu usług oraz zachowanie stanu środowiska,

− wspieraniu innowacyjno ści, przedsi ębiorczo ści oraz rozwoju gospodarki opartej na wiedzy dzi ęki wykorzystywaniu mo Ŝliwo ści w dziedzinie bada ń i innowacji, w tym nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, oraz

− tworzeniu lepszych miejsc pracy oraz wi ększej ich liczby poprzez zainteresowanie wi ększej ilo ści osób zdobyciem zatrudnienia oraz działalno ści ą gospodarcz ą, zwi ększenie zdolno ści adaptacyjnych pracowników i przedsi ębiorstw oraz zwi ększenie inwestycji w kapitał ludzki.

Ponadto pa ństwa członkowskie i regiony powinny wzorowa ć si ę na tych dobrych praktykach, które przyniosły wyra źne pozytywne skutki dla wzrostu i zatrudnienia.

Przy wł ączaniu odnowionej Strategii Lizbo ńskiej do nowych programów zaleca si ę zwrócenie uwagi na nast ępuj ące zasady:

Po pierwsze , zgodnie z zało Ŝeniami procesu wznowienia samej agendy lizbo ńskiej, polityka spójno ści powinna w wi ększym stopniu skoncentrowa ć si ę na wiedzy, badaniach i innowacjach oraz kapitale ludzkim. W zwi ązku z tym ogólne wsparcie finansowe tych obszarów działania powinno zosta ć znacz ąco zwi ększone, zgodnie z wymogami nowych przepisów dotycz ących przeznaczania środków .

Po drugie , pa ństwa członkowskie i regiony powinny realizowa ć cel zrównowa Ŝonego rozwoju i wzmaga ć synergi ę mi ędzy wymiarami gospodarczym, społecznym i środowiskowym. W odnowionej Strategii Lizbo ńskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia oraz w krajowych programach reform podkre śla si ę rol ę środowiska w odniesieniu do wzrostu, konkurencyjno ści i zatrudnienia. Ochrona środowiska musi by ć brana pod uwag ę przy opracowywaniu programów i projektów z my ślą o promowaniu zrównowa Ŝonego rozwoju.

Po trzecie , pa ństwa członkowskie i regiony powinny realizowa ć cel wspierania równo ści męŜ czyzn i kobiet na wszystkich etapach opracowywania i realizacji programów i projektów. Mo Ŝe on zosta ć zrealizowany poprzez szczególne działania maj ące na celu wspieranie

7 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego równo ści, jak równie Ŝ poprzez staranne branie pod uwag ę skutków, jakie pozostałe projekty i zarz ądzanie funduszami mog ą mie ć w odniesieniu do m ęŜ czyzn i kobiet.

Po czwarte , pa ństwa członkowskie powinny podejmowa ć odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji ze wzgl ędu na płe ć, ras ę lub pochodzenie etniczne, religi ę lub światopogl ąd, niepełnosprawno ść , wiek lub orientacj ę seksualn ą na poszczególnych etapach wdra Ŝania funduszy. W szczególno ści dost ępno ść dla osób niepełnosprawnych jest jednym z kryteriów, które nale Ŝy przestrzega ć podczas okre ślania operacji współfinansowanych z funduszy, oraz które nale Ŝy uwzgl ędnia ć na poszczególnych etapach wdra Ŝania.

Prezentowane wytyczne stanowi ą jednolite ramy, do których wykorzystania przy opracowywaniu krajowych, regionalnych i lokalnych programów wzywa si ę pa ństwa członkowskie i regiony, w szczególno ści maj ąc na celu ocen ę ich wkładu w realizacj ę celów Wspólnoty dotycz ących spójno ści, wzrostu zatrudnienia.

1.1.2. Inicjatywy wspólnotowe , instrumenty wsparcia oraz programy na lata 2007-2013

• Europejski Instrument S ąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) (2007.03.23)

Stanowi inicjatyw ę Komisji Europejskiej, której zasadniczym celem jest rozwój współpracy pomi ędzy Uni ą Europejsk ą a pa ństwami partnerskimi spoza UE poprzez zapewnienie zintegrowanego i zrównowa Ŝonego rozwoju regionalnego. W nowej perspektywie finansowej Polska b ędzie jednocze śnie uczestniczyła i zarz ądzała dwoma programami w ramach Europejskiego Instrumentu Partnerstwa i S ąsiedztwa:

• Polska-Białoru ś-Ukraina • Polska-Litwa-Federacja Rosyjska (Obwód Kaliningradzki)

• Program Polska - Litwa - Federacja Rosyjska (Obwód Kaliningradzki) w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i partnerstwa.

Cel nadrz ędny nie został jeszcze ustalony, poniewa Ŝ prace nad programem są w toku. Zasi ęg terytorialny Programu obejmie podregiony na poziomie NUTS III:

• po stronie polskiej: podregiony białostocko-suwalski, łom Ŝyński, ełcki, olszty ński, elbl ąski, Gda ńsk-Gdynia-Sopot, gda ński, słupski, bydgoski, toru ńsko-włocławski, ciechanowsko-płocki, ostroł ęcko-siedlecki; • po stronie litewskiej: Marijampole, Taurage, Kłajpeda, Alytus, Kaunas, Telsiu, Siauliu; • po stronie rosyjskiej: Obwód Kaliningradzki.

• Europejska Współpraca Terytorialna w latach 2007-2013

Europejska Współpraca Terytorialna słu Ŝy wspieraniu, promocji i realizacji wspólnych projektów o charakterze mi ędzynarodowym na terytorium całej Unii Europejskiej. Stanowi kontynuacj ę programów współpracy transgranicznej i mi ędzyregionalnej realizowanych w

8 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III w latach 2004-2006. Europejska Współpraca Terytorialna wdra Ŝana b ędzie za pomoc ą 3 typów programów operacyjnych:

• współpracy transgranicznej , której celem jest rozwijanie wspólnych inicjatyw lokalnych i regionalnych, • współpracy transnarodowej , ukierunkowanej na integracj ę terytorialn ą Unii Europejskiej poprzez wspieranie dost ępno ści, zrównowa Ŝonego rozwoju obszarów miejskich, innowacyjno ść i ochron ę środowiska naturalnego, • współpracy mi ędzyregionalnej , umo Ŝliwiaj ącej wymian ę do świadcze ń i najlepszych praktyk w zakresie m.in. wspierania innowacyjno ści i gospodarki opartej na wiedzy oraz ochrony środowiska.

• Program współpracy mi ędzyregionalnej obejmuj ący całe terytorium UE - INTERREG IV C.

• Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej.

Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej jest ustanowionym na poziomie wspólnotowym nowym instrumentem współpracy terytorialnej, którego celem jest wzmocnienie spójno ści społeczno-gospodarczej poprzez ułatwienie współpracy w wymiarze transgranicznym, transnarodowym i mi ędzyregionalnym oraz poprzez pokonanie przeszkód utrudniaj ących tego rodzaju współprac ę.

Instrument ten umo Ŝliwia tworzenie na terytorium Wspólnoty ugrupowa ń, posiadaj ących osobowo ść prawn ą, zajmuj ących si ę współprac ą oraz wyposa Ŝonych w mo Ŝliwo ść podejmowania działa ń w celu realizacji programów lub projektów współpracy terytorialnej

9 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego współpracy terytorialnej, współfinansowanych przez Wspólnot ę w szczególno ści w ramach funduszy strukturalnych.

Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej w ka Ŝdym z pa ństw członkowskich posiada zdolno ść prawn ą i zdolno ść do czynno ści prawnych. Mo Ŝe wi ęc nabywa ć lub zbywa ć mienie ruchome i nieruchome oraz zatrudnia ć pracowników i wyst ępowa ć jako strona w post ępowaniu s ądowym.

1.2. Priorytety i obszary wykorzystania funduszy unijnych -Narodowa Strategia Spójno ści (Narodowe Strategiczna Ramy Odniesienia).

Narodowa Strategia Spójno ści (NSS) to dokument strategiczny okre ślaj ący priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdra Ŝania funduszy unijnych:

• Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), • Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) • Funduszu Spójno ści w ramach bud Ŝetu Wspólnoty na lata 2007–13.

Celem strategicznym NSS (NSRO) jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjno ści gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsi ębiorczo ści, zapewniaj ącej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

Cel strategiczny osi ągany b ędzie poprzez realizacj ę horyzontalnych celów szczegółowych. Celami horyzontalnymi NSS (NSRO) s ą: 1. Poprawa jako ści funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, 2. Poprawa jako ści kapitału ludzkiego i zwi ększenie spójno ści społecznej, 3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej maj ącej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjno ści Polski, 4. Podniesienie konkurencyjno ści i innowacyjno ści przedsi ębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej warto ści dodanej oraz rozwój sektora usług, 5. Wzrost konkurencyjno ści polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, 6. Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich.

Obok działa ń o charakterze prawnym, fiskalnym i instytucjonalnym cele NSRO b ędą realizowane za pomoc ą Programów Operacyjnych (PO), zarz ądzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarz ądzanych przez Zarz ądy poszczególnych Województw i projektów współfinansowanych ze strony instrumentów strukturalnych, tj.:

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko – EFRR i FS • Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka – EFRR • Program Operacyjny Kapitał Ludzki – EFS • 16 Regionalnych Programów Operacyjnych – EFRR

10 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej – EFRR • Program Operacyjny Pomoc Techniczna – EFRR • Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej – EFRR

1.2.1. Zało Ŝenia Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2007-2013

Zgodnie z Zało Ŝeniami do Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013 oraz „Długofalow ą strategi ą rozwoju regionalnego” cele polityki regionalnej państwa mog ą by ć sformułowane w trzech zasadniczych kierunkach: 1) rozwój konkurencyjno ści gospodarczej polskich regionów, 2) wspieranie elastycznego ró Ŝnicowania zamierze ń (celów) i wykorzystywanie potencjału endogenicznego regionów, 3) wyrównywanie szans rozwojowych województw. Przyj ęcie tego typu celów rozwojowych jest zgodne z zasadą rozwoju wszystkich polskich województw. W praktyce oznacza d ąŜ enie jednocze śnie do poprawienia konkurencyjno ści gospodarczej polskich regionów i całego kraju, jak równie Ŝ wyrównywania szans rozwojowych tych obszarów, które bez pomocy pa ństwa skazane s ą na marginalizacj ę lub długotrwałe problemy rozwojowe. Jednocze śnie w my śl zasady subsydiarno ści rozwoju regionalnego oraz zasady wspierania rozwoju endogenicznego województw – polityka regionalna pa ństwa jest ukierunkowana na elastyczne ró Ŝnicowanie celów i wykorzystanie potencjału wewn ętrznego poszczególnych obszarów.

1.2.2. Projekty ogólnokrajowych Programów Operacyjnych w ramach funduszy strukturalnych na lata 2007-2013.

Zamieszczone poni Ŝej dokumenty stanowi ą projekty Programów Operacyjnych opracowywanych w ramach Narodowej Strategii Spójno ści 2007-2013.

• Projekt Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Celem głównym PO Rozwój Polski Wschodniej jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno – gospodarczego Polski Wschodniej (tj. województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świ ętokrzyskiego i warmi ńsko – mazurskiego ).

11 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko zgodnie z projektem Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013 (NSRO) stanowi jeden z programów operacyjnych b ędących podstawowym narz ędziem do osi ągni ęcia zało Ŝonych w NSRO celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu to Ŝsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. PO Infrastruktura i Środowisko koncentruje si ę na działaniach o charakterze strategicznym i ponadregionalnym. POIi Ś b ędzie jednym z najwa Ŝniejszych źródeł finansowania przedsi ęwzi ęć w ochron ę środowiska w Polsce.

• Program Operacyjny Kapitał Ludzki Celem Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest umoŜliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsi ębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społecze ństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych pa ństwa. Zgodnie z projektem Narodowej Strategii Spójno ści cało ść środków Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce na lata 2007 – 2013 (8,1 mld euro) zostanie przeznaczona na PO Kapitał ludzki. W ramach Programu wsparciem zostan ą obj ęte nast ępuj ące obszary: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsi ębiorstw, a tak Ŝe zagadnienia zwi ązane z rozwojem zasobów ludzkich na terenach wiejskich, budow ą sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli oraz promocj ą zdrowia zasobów pracy.

12 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Program Operacyjny Kapitał Ludzki stanowi odpowied ź na wyzwania, jakie przed pa ństwami członkowskimi stawia odnowiona Strategia Lizbo ńska. Wyzwania te dotycz ą:
uczynienia z Europy bardziej atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji i podejmowania pracy,
rozwijania wiedzy i innowacji dla wzrostu gospodarczego,
tworzenia wi ększej liczby trwałych miejsc pracy.

• Fundusz Spójno ści W bud Ŝecie Unii Europejskiej na lata 2007-2013 przewiduje si ę utrzymanie Funduszu Spójno ści jako instrumentu polityki strukturalnej. Fundusz Spójno ści b ędzie nadal funkcjonował w krajach, w których PNB jest ni Ŝszy ni Ŝ 90% średniej unijnej. Komisja Europejska przewiduje równie Ŝ utrzymanie maksymalnego poziomu dofinansowania z Funduszu Spójno ści w wysoko ści 85% kosztów kwalifikowanych. Istnienie Funduszu Spójno ści w przyszłym okresie programowania 2007-2013 jest korzystne dla Polski. Od 1 maja 2004r. nasz kraj stał si ę najwi ększym, spo śród pa ństw członkowskich UE beneficjentem Funduszu Spójno ści - planowana alokacja dla Polski na lata 2007-2013 wynosi 59,5 mld euro. W nowym okresie programowania obejmuj ącym lata 2007 – 2013 polityka spójno ści Unii Europejskiej b ędzie skupiała si ę wokół trzech celów: 1. Konwergencji, 2. Konkurencyjno ści regionalnej i zatrudnienia, 3. Europejskiej współpracy terytorialnej

1.3. Zało Ŝenia Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia-Mazury na lata 2007-2013.

Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia-Mazury na lata 2007-2013 jest wzrost konkurencyjno ści gospodarki oraz liczby i jako ści powi ąza ń sieciowych.

Cel główny RPO b ędzie osi ągni ęty poprzez spójn ą i konsekwentn ą realizacj ę nast ępuj ących celów szczegółowych: 1. Wzrost atrakcyjno ści inwestowania. 2. Wzrost konkurencyjno ści firm, produktów i usług. 3. Wzrost atrakcyjno ści zamieszkania.

13 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Środki przeznaczone na realizacj ę RPO b ędą skoncentrowane na 7 głównych grupach projektów nazywanych priorytetami:

1. Przedsi ębiorczo ść , w tym: • Wzrost konkurencyjno ści przedsi ębiorstw • Wspieranie wytwarzania i promocji produktów regionalnych • Wzrost potencjału instytucji otoczenia biznesu

2. Turystyka , w tym: • Wzrost atrakcyjno ści bazy sportowo-rekreacyjnej • Wzrost potencjału turystycznego

3. Infrastruktura społeczna , w tym: • Inwestycje w infrastruktur ę edukacyjn ą • Wysoki poziom zabezpieczenia i dost ępno ści medycznej • Zapewnienie poprawy bezpiecze ństwa publicznego

4. Rozwój, restrukturyzacja i rewitalizacja miast , w tym: • Humanizacja bokowisk • Rewitalizacja centrów miast • Rewitalizacja terenów wojskowych

5. Infrastruktura transportowa, regionalna i lokalna , w tym: • Rozbudowa i modernizacja infrastruktury transportowej warunkuj ącej rozwój regionalny

6. Środowisko przyrodnicze , w tym: • Poprawa i zapobieganie degradacji środowiska poprzez budow ę, rozbudow ę i modernizacj ę infrastruktury ochrony środowiska • Ochrona środowiska przed zanieczyszczeniami i zniszczeniami

7. Infrastruktura społecze ństwa informatycznego , w tym: • Tworzenie infrastruktury społecze ństwa informatycznego • Promocja i ułatwienia dost ępu do usług teleinformatycznych

14 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2. UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE

2.1. Ogólna charakterystyka powiatu w ęgorzewskiego

Powiat w ęgorzewski poło Ŝony jest w północno-wschodniej cz ęś ci województwa warmi ńsko- mazurskiego, na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich, fascynuj ącej krainy poło Ŝonej w strefie pojezierzy północno-wschodniej Polski, przez ekologów nazywanej „Zielonymi Płucami Polski”. Tu znajduje si ę drugie co do wielko ści w Polsce jezioro Mamry, o powierzchni 10450 ha. Południow ą cz ęść powiatu obejmuje Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, północn ą – Kraina W ęgorapy, która jest naturalnym przedłu Ŝeniem Obni Ŝenia Wielkich Jezior Mazurskich, za ś północno–zachodni ą Równina S ępopolska nale Ŝą ca do regionu Niziny Staropruskiej. Powiat w ęgorzewski zajmuje powierzchni ę 693 km 2, z czego 21,18 % stanowi ą lasy, 58,11% uŜytki rolne, 13,43% grunty pod wodami i 7,26% pozostałe grunty zurbanizowane i nieu Ŝytki. Przez teren powiatu w ęgorzewskiego przebiega granica sieci ekologicznej- ECONET, tworzona ze wzgl ędu na ochron ę obszarów wa Ŝnych przyrodniczo. Od wschodu powiat w ęgorzewski graniczy z Obwodem Kaliningradzkim ( z Federacj ą Rosji). Po wst ąpieniu Polski do Unii Europejskiej jest to równie Ŝ zewn ętrzna granica Unii - obecnie najwaŜniejszy atut w kontaktach mi ędzynarodowych ze wschodem. Najbli Ŝszymi sąsiadami powiatu w ęgorzewskiego s ą powiaty: gi Ŝycki, gołdapski i k ętrzy ński. Siedzib ą władz samorz ądowych powiatu (Starostwa Powiatowego) jest miasto W ęgorzewo, oddalone od Olsztyna o 117 km, od Warszawy o 280 km, od granicy pa ństwa (z Obwodem Kaliningradzkim) o 15 km (planowane jest drogowe przej ście graniczne Perły-Kryłowo). W skład powiatu wchodz ą trzy jednostki administracyjne stopnia podstawowego: - gmina miejsko-wiejska W ęgorzewo, - gmina wiejska Budry, - gmina wiejska Pozezdrze. Ogółem liczba ludności wynosi 24.490 osób (tab. 2.1.1) 1. Tabela 2.1.1 Wybrane dane o gminach powiatu w ęgorzewskiego Gęsto ść zaludnienia Powierzchnia Liczba Nazwa jednostki samorz ądowej (liczba osób na 1 w km 2 ludności km 2) Gmina miejsko-wiejska Węgorzewo 341 17.711 51,94 Gmina Budry 175 3.259 18,62 Gmina Pozezdrze 177 3.520 19,89

Ogółem wska źnik g ęsto ści zaludnienia wynosi 35 osób na km 2 (średnia wojewódzka to 59 osób na km 2). Do najwi ększych skupisk ludno ści zaliczy ć nale Ŝy miejscowo ści 2: - W ęgorzewo – 12.072 mieszka ńców,

1 Stan ludno ści z maja 2007 r. z Gminnych ewidencji ludno ści. 2 Stan na 2006 r., Bank Danych Regionalnych, GUS.

15 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

- Pozezdrze – 1.247 mieszka ńców, - Budry – 390 mieszka ńców. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych, z unikaln ą cech ą skupiska naturalnych jezior i rzek o ł ącznej powierzchni 100,04 km 2. W śród najwi ększych zbiorników i cieków wodnych w powiecie nale Ŝy wymieni ć, w kolejno ści od najwi ększego, jeziora: Dargin, Mamry, Łabap, Świ ęcajty, O świn, Rydzówka, Str ęgiel, Harsz, Dgał Wielki i Mały, Krzywa Kuta i Pozezdrze oraz rzeki W ęgorapa, Sapina, Rawda, Ruda i kanały W ęgorzewski, Mły ński, Mazurski (niedoko ńczony). Du Ŝe i stosunkowo czyste kompleksy jezior (zaliczane do drugiej i trzeciej klasy czysto ści) oraz czyste powietrze, stwarzaj ą na terenie powiatu bardzo dobre warunki do funkcjonowania rezerwatów przyrody: - ornitologicznych (Wyspy na jeziorach Mamry i Kirsajty, Półwysep na jeziorze Rydzówka, Siedem Wysp - O świn (o mi ędzynarodowym znaczeniu), - florystycznego – Mokre, las ł ęgowy w pobli Ŝu Sztynortu, Piłackie Wzgórza ( rezerwat le śny.) Drugim, obok jezior i rzek, charakterystycznym elementem krajobrazu powiatu węgorzewskiego s ą rozległe, zwarte kompleksy le śne, zajmuj ące około 21% (14 374,2 ha) 3 jego ogólnej powierzchni. Podstawowe bogactwa naturalne, to kopaliny (torf, kreda jeziorna, ił, glina, wapno łąkowe) oraz kruszywa (piasek, Ŝwir, głazy budowlane). Klimat omawianego terenu znajduje si ę na pograniczu klimatu morskiego umiarkowanego i kontynentalnego. Jednocze śnie stosunkowo wysokie usytuowanie nad poziomem morza oraz bogata rze źba terenu i bioró Ŝnorodno ść flory wywieraj ą powa Ŝny wpływ na lokalne warunki klimatyczne. Charakterystyczne jest przenikanie cech kontynentalnych ( śnie Ŝne, ostre zimy) z cechami morskimi (du Ŝe opady, wilgotno ść powietrza, wyra źny wpływ klimatu borealnego). Obszar całych Mazur to strefa stałego ścierania si ę mas powietrza atlantyckiego i kontynentalnego. W ostatnich 5-10 latach obserwowany jest tak Ŝe wzrost ilo ści dni (zwłaszcza wiosn ą i wczesnym latem), z napływem powietrza zwrotnikowego. St ąd te Ŝ, w zale Ŝno ści od dominacji jednej z nich pojawiaj ą si ę tu bądź mro źne i słoneczne, b ądź ciepłe i deszczowe zimy lub gor ące i suche lata (1992, 1994, 1999, 2002) na przemian z chłodnymi i wilgotnymi (1991, 1993, 1997, 2001). Wyniesienie nad poziom morza, du Ŝe nagromadzenie otwartych zbiorników wodnych, zajmuj ących ok. 15% powierzchni powiatu (ł ącznie ok. 160 km 2)4, a tak Ŝe terenów podmokłych powoduje, Ŝe poszczególne pory roku wkraczaj ą tu w innych terminach, ni Ŝ w pozostałych regionach kraju. I tak wiosna zaczyna si ę tu ok. 10-14 dni pó źniej (w połowie kwietnia) i jest stosunkowo chłodna, a przygruntowe przymrozki mog ą pojawia ć si ę nawet w ko ńcu maja b ądź w pierwszych dniach czerwca. Jesie ń natomiast jest przewa Ŝnie długa i ciepła, przede wszystkim dzi ęki zbiornikom wodnym, które oddaj ą otoczeniu nagromadzone w czasie lata ciepło. Wpływ wód powierzchniowych zaznacza si ę tak Ŝe w wilgotno ści powietrza, która w okresie letnim (czerwiec - sierpie ń) waha si ę od 60% do 80%. Najwi ęcej dni słonecznych przypada na maj i czerwiec oraz wrzesie ń, natomiast najmniej na listopad i grudzie ń. W ci ągu całego roku jest tu ok. 110 dni z pełnym zachmurzeniem i ok. 160 dni z zachmurzeniem cz ęś ciowym. Niektóre dane meteorologiczne przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

3 Powierzchnia gruntów le śnych ogółem – Urz ąd Statystyczny w Olsztynie stan na 31.XII. 2005 r. . 4 Ł ącznie z terenami bagiennymi i małymi zbiornikami wodnymi.

16 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

średni opad roczny za okres 10 ostatnich lat – 658 mm, najwy Ŝszy opad roczny – 859 mm, najni Ŝszy opad roczny – 380 mm.

Ryc. 2.1.1 Lokalizacja powiatu w ęgorzewskiego. Wnioski 1. Powiat w ęgorzewski poło Ŝony jest peryferyjnie w stosunku do du Ŝych o środków miejskich, północna granica powiatu jest granicą Pa ństwa. 2. Powiat poło Ŝony jest w jednym z najcenniejszych i najatrakcyjniejszych przyrodniczo oraz krajobrazowo regionów kraju. 3. Walorami środowiska naturalnego tego obszaru s ą: - zró Ŝnicowane ukształtowanie powierzchni i jej litologia, - jeziora i kompleksy le śne, - liczne jeziora o charakterze rynnowym, poł ączone ze sob ą ciekami naturalnymi lub kanałami oraz drugi najwi ększy polski naturalny akwen - Jeziora Mamry, - bogata fauna i flora, z unikalnymi w skali europejskiej gatunkami ro ślin i zwierz ąt, - rezerwaty przyrody. 4. Warunki klimatyczne w powiecie s ą stosunkowo niekorzystne, z du Ŝymi wahaniami temperatur, znacznym zró Ŝnicowaniem i wahaniami warunków pogodowych, co skutkuje krótszym okresem wegetacji ni Ŝ w południowo - zachodniej Polsce ( wynosi ok. 185 dni w roku).

17 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.2 Charakterystyka procesów demograficznych w gminach powiatu w ęgorzewskiego

Powiat W ęgorzewski zamieszkuje prawie 24 tys. osób. Średnia g ęsto ść zaludnienia wynosi 35 osób na 1 km 2 i jest to warto ść prawie o połow ę ni Ŝsza od średniej warto ści gęsto ści zaludnienia w województwie, która wynosi 59 osób/km 2 (tab. 2.2.1.). Tabela 2.2.1. Podział administracyjny powiatu w ęgorzewskiego i ludno ść

ą 2 wiejsk ci ci ś ca na 1 ca ść

Wyszczególnienie Ludno ść ą

ść

czyzn ogółem męŜ czy źni kobiety na 1 km 2 ęŜ miejscowo Powierzchnia km Powierzchnia w 100 Kobiety na m przypadaj Ludno Sołectwa Sołectwa Miejscowo Powiat w ęgorzewski 1996 693 58 107 25416 12820 12596 70 98 238 2002 693 58 99 23928 11979 11949 35 99,8 242 2005 693 58 99 23734 11858 11876 34 100 242 Gmina miejsko-wiejska Węgorzewo 1996 341 29 54 18223 9174 9049 54 99 337 2002 341 29 51 17243 8627 8616 51 100 338 2005 341 29 51 17141 8561 8580 50 100 338 Gminy wiejskie Budry 1996 175 15 30 3332 1713 1619 19 95 111 2002 175 15 30 3097 1560 1537 18 98 103 2005 175 15 30 3079 1548 1531 18 99 102 Pozezdrze

1996 177 14 23 3861 1933 1928 22 100 168 2002 177 14 18 3588 1792 1796 20 100 199 2005 177 14 18 3514 1749 1765 20 101 195

Wska źnik zawartych mał Ŝeństw w Powiecie W ęgorzewskim w przeliczeniu na 1000 osób ludno ści obni Ŝył si ę z 4,9 w 2002 r do 4,76 na pocz ątku roku 2006. Tym samym przyrost naturalny, który w 2002 r. wyniósł 1,73 obni Ŝył si ę do 0,33 w roku 2005. Najwy Ŝszy wska źnik zawartych mał Ŝeństw na pocz ątku 2006 r. zanotowano w Budrach (6,28), najni Ŝszy w gminie Pozezdrze (3,32). W powiecie mo Ŝna zaobserwowa ć przewag ę liczby m ęŜ czyzn nad kobietami (współczynnik feminizacji wynosi 100 kobiet na 100 m ęŜ czyzn), natomiast w przypadku osób w wieku produkcyjnym proces defeminizacji jest jeszcze bardziej widoczny. Stan ten jest cz ęsto interpretowany jako cecha niskiego standardu i jako ści Ŝycia w danym środowisku (tab. 2.2.2.).

18 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Niepokoj ąco przedstawia si ę dynamika migracji ludno ści w powiecie w okresie od 2000 r. do 2005 r. Odpływ ludno ści przewy Ŝsza napływ, wskutek tego saldo migracji było ujemne i wynosiło w 2002 r. a Ŝ –130 osób, ale ju Ŝ w roku 2005 spadło i wynosiło -42. Tabela 2.2.2. Migracje ludno ści w powiecie i gminach powiatu w ęgorzewskiego Wyszczególnienie Napływ Odpływ Saldo 2000 299 375 -76 Powiat 2002 247 377 -130 węgorzewski 2005 307 349 -42

Analizuj ąc struktur ę ludno ści w ró Ŝnych kategoriach wieku zaobserwowano tendencj ę spadku liczby ludno ści w wieku przedprodukcyjnym. Wzrosła natomiast liczba osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym (tab. 2.2.3.).

Tabela 2.2.3. Struktura ludno ści w ró Ŝnych kategoriach wieku w powiecie w ęgorzewskim

Ludno ść w wieku Wyszczególnienie

ogółem w wieku w wieku

ść ść poproduk ść przedproduk- produk- - cyjnym cyjnym cyjnym nieprodukcyjnymna 1000osób w wieku produkcyjnym % lud. w wieku nieprodukcyjnymdo ogółu % lud. w wieku produkcyjnym do ogółu nieprodukcyjnym Ludno Ludno Ludno Powiat w ęgorzewski 1996 25416 7137 14842 3437 10574 712 42 58 2002 23928 5564 14692 3672 9236 629 39 61 2005 23734 4910 15079 3745 8655 573 36 64 Obszar miasta W ęgorzewa 1996 12199 3313 7459 1427 4740 635 39 61 2002 11756 2576 7541 1639 4215 559 36 64 2005 11704 2291 7651 1762 4053 533 34 66 Obszary wiejskie gminy W ęgorzewo 1996 6024 1751 3340 933 2684 804 45 55 2002 5487 1328 3205 954 2282 712 42 58 2005 5437 1148 3371 918 2066 613 38 62 Gminy wiejskie Budry 1996 3332 917 1898 517 1434 756 43 57 2002 3097 773 1820 504 1277 702 41 59 2005 3079 730 1835 514 1244 691 40 60 Pozezdrze 1996 3861 1156 2145 560 1716 800 44 56 2002 3588 887 2126 575 1462 688 41 59 2005 3514 741 2222 551 1292 581 38 62

19

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Tabela 2.2.4. Ruch naturalny ludno ści w powiecie i gminach powiatu w ęgorzewskiego Urodzenia Przyrost Saldo Ludno ść Urodzenia Zgony Przyrost Mał Ŝeństwa Ŝywe Zgony naturalny migracji Wyszczególnienie ogółem Mał Ŝeństwa Ŝywe ogółem naturalny w liczbach bezwzgl ędnych na 1000 ludno ści Powiat Węgorzewski 1996 25416 103 285 230 55 4,1 11,2 9,0 2,2 -1,0 2002 23928 119 212 254 -42 4,9 8,73 10,46 -1,73 -5,35 2005 23734 115 227 219 8 4,8 9,39 9,06 0,33 -1,74 Gmina miejsko-wiejska Węgorzewo 1996 18223 79 199 152 47 4,3 10,9 8,3 2,6 -0,1 2002 17243 81 141 194 -53 4,66 8,11 11,6 -3,05 -5,12 2005 17141 83 165 148 17 4,78 9,50 8,52 0,98 -16,1 Gminy wiejskie Budry 1996 3332 14 40 34 6 4,2 12,0 10,2 1,8 -7,8 2002 3097 19 34 31 3 5,88 10,52 9,52 -0,93 -7,42 2005 3079 20 39 35 4 6,28 12,25 11 1,26 -7,42 Pozezdrze 1996 3861 10 46 44 2 2,6 11,9 11,4 0,5 -15,8 2002 3588 19 37 29 8 5,18 10,08 9,82 0,26 -3,50 2005 3514 12 23 36 -13 3,32 6,37 9,97 -3,6 -3,50

21 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Przeprowadzona w 2007 r., w ramach prac nad strategi ą, analiza SWOT pozwoliła zidentyfikowa ć nast ępujące uwarunkowania demograficzne rozwoju powiatu węgorzewskiego: Silne strony Słabe strony - relatywnie wysoki przyrost - niska g ęsto ść zaludnienia, naturalny, - post ępuj ący proces starzenia si ę ludno ści, - zró Ŝnicowanie etniczne i kulturowe szczególnie na obszarach wiejskich, ludno ś ci. - obszary odpływowe z tendencj ą depopulacyjn ą na terenach wiejskich, Szanse Zagro Ŝenia - poprawa warunków Ŝycia - zjawisko nielegalnej imigracji, ą sprzyjaj ca wzrostowi liczby - napływ taniej siły roboczej, ludno ści regionu, - dalszy spadek poziomu Ŝycia ludno ści

- stworzenie nowych miejsc pracy w skłaniaj ący do masowej migracji, regionie w działalno ści pozarolniczej na wsi oraz poprzez rozwój małej i - utrwalanie si ę obszarów bezrobocia, ubóstwa, średniej przedsi ębiorczo ści. zacofania cywilizacyjnego.

W tym miejscu warto przedstawi ć równie Ŝ sytuacj ę w rozmieszczeniu ludno ści powiatu węgorzewskiego. Jak mo Ŝna zauwa Ŝyć w powiecie brakuje „o środków przyci ągania”. Zdecydowana wi ększo ści znajduj ących si ę na terenie powiatu w ęgorzewskiego miejscowo ści znajduje si ę w przedziale od 100 do 250 mieszka ńców. Miejscowo ści te układaj ą si ę pasmowo z północnego zachodu w kierunku południowego wschodu, wykorzystuj ąc przestrze ń pomi ędzy kompleksami jezior (rys.2.2.1.). Wnioski 1. W strukturze wiekowej ludno ści Powiatu W ęgorzewskiego dominuje ludno ść w wieku produkcyjnym, jednak tendencje ostatnich 10 lat wskazuj ą na stałe obniŜanie si ę odsetka osób w wieku przedprodukcyjnym, jak równie Ŝ produkcyjnym. 2. Śledz ąc procesy migracyjne obserwuje si ę od wielu ju Ŝ lat odpływ ludno ści. W 2005 r. we wszystkich gminach, ł ącznie z obszarem miasta W ęgorzewa, omawiany wska źnik był ujemny. 3. W mie ście W ęgorzewie zamieszkuje 49% mieszka ńców powiatu. Jak wskazuje rozkład gęsto ści zaludnienia na obszarach wiejskich w powiecie wska źnik ten kształtuje si ę na poziomie ok. 19 osób na 1 km 2. 4. Powiat W ęgorzewski charakteryzuje si ę wyst ępowaniem równej liczby m ęŜ czyzn i kobiet (współczynnik feminizacji wynosi 100 kobiet na 100 m ęŜczyzn). Wska źnik zawartych mał Ŝeństw w powiecie w przeliczeniu na 1000 ludno ści obni Ŝył si ę z 11,8 w 1990 r. do 4,9 w 2002 r ale a Ŝ do roku 2006 utrzymał si ę na poziomie 4,8. Przyrost naturalny, który w 1990 r. wynosił 5,1 w 2002 r. obni Ŝył si ę do poziomu 1,73 i nadal spada a Ŝ do 0,33 w grudniu 2005r .

22 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Rys. 2.2.1. Rozkład przestrzenny miejscowo ści w powiecie w ęgorzewskim pod wzgl ędem liczby mieszka ńców

23 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.3. Zasoby ludzkie i zatrudnienie

2.3.1. Infrastruktura społeczna • Edukacja Podobnie, jak w przypadku opieki zdrowotnej, zadania w zakresie o światy i wychowania podzielone s ą pomi ędzy samorz ądy gminne i samorz ąd powiatowy. W gestii gmin le Ŝy cało ść zagadnie ń zwi ązanych z utrzymaniem szkół podstawowych i gimnazjów, natomiast powiat w ramach zada ń własnych odpowiada za szkolnictwo ponadgimnazjalne, ośrodki szkolno wychowawcze i poradnie pedagogiczno-psychologiczne . W roku szkolnym 2006/2007 w Powiecie W ęgorzewskim funkcjonowało 9 szkół podstawowych, 4 gimnazja, 2 zespoły szkół średnich, 1 O środek Szkolno-Wychowawczy i Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna . W Gminie W ęgorzewo zlokalizowane s ą 2 przedszkola, 5 szkół podstawowych i 2 gimnazja. W Gminie Budry dzieci ucz ęszczaj ą do 2 oddziałów przedszkolnych, 2 szkół podstawowych i 1 gimnazjum. Identyczna sytuacja jest w Gminie Pozezdrze. Tabela 2.3.1.1. Placówki prowadzone przez Powiat W ęgorzewski w 2007 r.

L.p. Placówka Skład 1 Specjalny O środek 1. Szkoła Podstawowa Specjalna; Szkolno-Wychowawczy 2. Gimnazjum Specjalne; im. M. Konopnickiej 3. Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna; 4. Szkoła Specjalna Przysposabiaj ąca do Pracy 5. Internat. 2 Zespół Szkół 1.Liceum Ogólnokształc ące im. Gen. Mariusza Ogólnokształc ących Zaruskiego; 2.Szkoła Policealna (spec. technik hotelarstwa); 3.Schronisko młodzie Ŝowe. 3 Zespół Szkół 1.Technikum (w zawodzie: technik handlowiec, Zawodowych im. technik ekonomista) Gen.J.Bema 3.Zasadnicza Szkoła Zawodowa; 4.Uzupełniaj ące Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych (po zsz lub gimnazjum);

4. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna

Tabela 2.3.1.2. Placówki dotowane przez Powiat W ęgorzewski: L.p. Szkoła 1 Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Białymstoku z siedzib ą w W ęgorzewie

24 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Tabela 2.3.1.3. Struktura zatrudnienia: 2007/2008 Lp. Placówka Liczba nauczycieli wg stopni awansu * Razem dyplomowany mianowany kontraktowy sta Ŝysta 1 SOSW 3 19 10 9 41 2 ZSO 17 10 5 2 34 3 ZSZ 7 14 5 4 30 4 PPP 0 2,5 3 1,5 7 Razem 27 45,5 23 16,5 112

Tabela 2.3.1.4. Struktura szkół 2007/2008 Parametry SOSW ZSO ZSZ Raze m

T SP SP LO ZSZ ZSZ SPdP Szkoła Razem Razem Internat ULOdD Razem * Gimnazjum podstawowa

ilo ść 2 3 3 1 3 9 12 1 13 6 8 1 15 38 oddziałów ilo ść 35 28 50 10 49 123 342 29 371 166 180 36 365 974 uczniów 1. bez oddziałów internatu

Tabela 2.3.1.5. Porównanie szkół Placówka 2004/05 2005/06 2006/07 SOSW liczba oddziałów 13 i 5 w 12 i 5 w 9 i 3 w internacie internacie internacie liczba uczniów 163 140 123 liczba 56 52 49 nauczycieli ZSO liczba oddziałów 17 16 14 liczba uczniów 496 462 393 liczba 37 35 35 nauczycieli ZSZ liczba oddziałów 19 18 15 liczba uczniów 492 427 367 liczba 27 36 31 nauczycieli

Tabela 2.3.1.6. Obsługa i administracja szkoły wg EN - 3 wg SIO 2007 2003 2004 2005 2006 SOSW 17 23 21 20 20 ZSZ 6 6,75 6 6 6 ZSO 8 8,5 8,48 9,49 9,75 PPP 1,75 1,75 1,75 1,75 1,75 Razem 32,75 38,25 35,48 35,49 35,75

25 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Poradnia Psychologiczno –Pedagogiczna w Węgorzewie

Zatrudnia logopedów, pedagogów, psychologów. Wykonuje zadania zwi ązane z wydawanie orzecze ń, opinii, Wcze śniejszego przyj ęcia dziecka do szkoły podstawowej oraz odroczenia rozpocz ęcia spełniania obowi ązku szkolnego.

Korzystanie z pomocy udzielanej przez poradnie jest dobrowolne i nieodpłatne. Poradnia udziela pomocy uczniom, ich rodzicom i nauczycielom przedszkoli, szkół i placówek maj ących siedzib ę na terenie działania poradni.

Pracownicy poradni realizuj ą zadania poradni równie Ŝ poza poradni ą, w środowisku dzieci i młodzie Ŝy, w tym w środowisku rodzinnym.

Specjalny O środek Szkolno Wychowawczy im. Marii Konopnickiej w Węgorzewie

Placówka to : 5 budynków, posesja 2,1242 ha oraz 13,32 ha – plantacja wierzby energetycznej. W strukturze znajduje si ę szkoła podstawowa, gimnazjum, zasadnicza szkoła zawodowa, szkoła przysposabiaj ąca do pracy i internat. Zapewnia opiek ę i kształcenie dla uczniów z upo śledzeniem w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym. Prowadzone s ą tam zaj ęcia w systemie klasowo-lekcyjnym oraz zaj ęcia rewalidacyjno-wychowawcze, terapeutyczne, zaj ęcia wczesnego wspomagania rozwoju, indywidualne, grupowe tak Ŝe w domu ucznia.

Zespół Szkół Zawodowych im. Gen. J. Bema w Węgorzewie ; 3 budynki. W strukturze znajduje si ę technikum kształc ące w ró Ŝnych zawodach w zale Ŝno ści od zapotrzebowania, zasadnicza szkoła zawodowa i uzupełniaj ące liceum ogólnokształc ące dla dorosłych. Szkoła osi ąga wysokie wyniki na zewn ętrznych egzaminach maturalnych i zawodowych. Dysponuje dobrze przygotowan ą kadr ą oraz nowoczesnymi pracowniami komputerowymi i pracowni ą multimedialn ą.

Zespół Szkół Ogólnokształc ących w Węgorzewie W strukturze znajduje si ę: Liceum Ogólnokształc ące im Gen. M. Zaruskiego, szkoła policealna, schronisko młodzie Ŝowe oraz kompleks sportowy. Placówka zatrudnia wysoko kwalifikowan ą kadr ę pedagogiczn ą co od lat przekłada si ę na bardzo wysokie wyniki osi ągane na egzaminach maturalnych. Znacz ące s ą te Ŝ inne osi ągni ęcia uczniów: czołowe miejsca na olimpiadach przedmiotowych, konkursach, zawodach. Bogaty jest równie Ŝ kalendarz imprez środowiskowych.

W 2007 r odbyła si ę Debata O światowa , celem której było opracowanie strategii o światy w Powiecie W ęgorzewskim. Za najwa Ŝniejsze i mocne strony o światy w naszym powiecie uznano: • wysokie kwalifikacje nauczycieli i otwarto ść na dalsze kształcenie • pracownie komputerowe z dost ępem do Internetu • praca w szkole na jedn ą zmian ę • kompleks sportowy • baza noclegowa przy ZSO i SOSW • posesje szkół umo Ŝliwiaj ące zagospodarowanie • zewn ętrzne osi ągni ęcia uczniów • niewielkie odległo ści mi ędzy placówkami • du Ŝo typów szkół

26 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• do świadczenie w kształceniu niepełnosprawnych • brak konkurencji mi ędzy szkołami

Wnioski Najlepiej rokuj ące kierunki rozwoju: 1. Podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowanie nauczycieli w ramach środków zewn ętrznych, np. Program Operacyjny Kapitał Ludzki w oparciu o zdiagnozowane potrzeby długofalowe szkół; 2. Racjonalizacja bazy szkół, doposa Ŝenie, adaptacja z udziałem funduszy zewn ętrznyc; 3. Budowanie nowych boisk, 4. Doposa Ŝenie i wykorzystanie bazy noclegowej ZSO i SOSW w celu stworzenia atrakcyjnych ośrodków wypoczynku letniego, równie Ŝ w ramach współpracy zagranicznej wymiany młodzie Ŝy (programy Socrates, Polsko-Niemiecka Wymiana Młodzie Ŝy), turnusów rehabilitacyjnych itp.; 5. Stworzenie systemu monitorowania rynku pracy w celu aktualizacji oferty edukacyjnej,

Działania doskonal ące : 1. Rozszerzenie oferty edukacyjnej dla dorosłych (w formach pozaszkolnych); 2. Poszukiwanie środków pozabud Ŝetowych na wyposa Ŝenie pracowni (u pracodawców, sponsorów, z funduszy unijnych i z budŜetu pa ństwa); 3. Pozyskanie środków na zaj ęcia pozalekcyjne i pozaszkolne (np. wspólny projekt szkół powiatowych zło Ŝony do Gminnej Komisji Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych); 4. Stworzenie systemu wsparcia działa ń na rzecz pozyskiwania środków zewn ętrznych przez szkoły (osoby do pisania wniosków). 5. Poznanie i poprawa opinii o szkołach;

• Kultura Działalno ść kulturalna w powiecie w ęgorzewskim prowadzona jest poprzez nast ępuj ące placówki kultury: • Węgorzewskie Centrum Kultury i Promocji • Gminny O środek Kultury w Pozezdrzu • Gminny O środek Kultury w Budrach • Muzeum Kultury Ludowej w W ęgorzewie • Biblioteki • oraz świetlice wiejskie . Gminne Ośrodki Kultury w zdecydowanej wi ększo ści organizuj ą świ ęta rocznicowe i okazjonalne, prowadz ą warsztaty taneczne, plastyczne, zaj ęcia muzyczne, wokalne , recytatorskie oraz zaj ęcia teatralne. Od wrze śnia 2007 w W ęgorzewskim Centrum Kultury i Promocji rozpocznie swoj ą działalno ść W ęgorzewska Akademia Muzyki. Coraz wi ększy wpływ na krzewienie kultury i rekreacji w powiecie w ęgorzewskim maj ą organizacje pozarz ądowe , w tym Towarzystwo Przyjaciół I Mazurskiej Brygady Artylerii im gen. Bema organizuj ąc od wielu lat Festiwal Rockowy Union of Rock. oraz Stowarzyszenie Integracji i Rozwoju Kulturowego Mniejszo ści Narodowej „Czeremosz”. W

27 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego ramach tego stowarzyszenia funkcjonuje zespół ta ńca ludowego , który robi karier ę artystyczn ą w kraju i za granic ą. Bardzo wa Ŝną rol ę w krzewieniu kultury i promocji gmin spełniaj ą chóry; Moderato, Ojczyzna, Alebabki, Zaciszuki , które zrzeszone s ą przy o środkach kultury w W ęgorzewie i w Budrach. Biblioteki publiczne dla dorosłych oraz dzieci funkcjonuj ą w nast ępuj ących miejscowo ściach: • Miejska Biblioteka Publiczna w W ęgorzewie, • Filie w Perłach, Radziejach, W ęgielsztynie • Biblioteka Pedagogiczna w W ęgorzewie • Gminna Biblioteka Publiczna w Pozezdrzu z fili ą w Kutach • Gminna Biblioteka Publiczna w Budrach

Biblioteki oferuj ą swoje usługi w zakresie:  udost ępniania ksi ąŜ ek i czasopism do domu i na miejscu,  wypo Ŝyczania tzw. „ksi ąŜ ek mówionych” (ta śmy z nagraniami utworów literackich) dla osób z wadami wzroku i niewidomych,  udzielania wszelkich informacji z zakresu posiadanych zbiorów,  prenumerowania czasopism dla dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych, czasopism popularno- naukowych,  pomagania w zbieraniu informacji potrzebnych do nauki w szkole, pogł ębianiu wiedzy zawodowej, w doborze literatury niezb ędnej do studiów i pracy naukowej,  realizowania zamówienia mi ędzybiblioteczne, w ramach których mo Ŝna skorzysta ć ze zbiorów ka Ŝdej placówki krajowej sieci bibliotecznej,  prowadzenia usług kserograficznych,  umo Ŝliwiania dost ępu do Internetu.

Wnioski 1. Sytuacja w krzewieniu kultury w powiecie w ęgorzewskim nie jest zadawalaj ąca, z uwagi na zbyt mały zakres oferowanych form teatralnych, kabaretowych i muzycznych oraz warsztatów muzycznych i teatralnych dla dzieci i młodzie Ŝy. 2. Zbyt mała jest aktywno ść w kierunku pozyskiwania zewn ętrznych źródeł finansowania przedsi ęwzi ęć kulturalnych w poszczególnych gminach. Najbardziej aktywn ą pod tym wzgl ędem jednostk ą w powiecie w ęgorzewskim jest Muzeum Kultury Ludowej, które pozyskuje rok rocznie zewn ętrzne środki min. z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na organizacj ę Mi ędzynarodowego Jarmarku Kultury Ludowej , Herodów, warsztatów garncarskich itp. 3. Praktycznie wszystkie o środki kultury cierpi ą na brak wykwalifikowanych instruktorów. 4. Wi ększo ść z nich wymaga remontu i rozbudowy bazy lokalowej, wymiany wyposa Ŝenia i sprz ętu nagła śniaj ącego. 5. Biblioteki wymagaj ą dofinansowania na wymian ę i uzupełnienie woluminów , uzupełnienie sprz ętu informatycznego i wyposa Ŝenia .

28 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Sport Działalno ść sportowa w powiecie koncentruje si ę przy szkołach, które dysponuj ą najlepsza baz ą, UKS-ach (11), stowarzyszeniach i klubach sportowych. Prawie wszystkie szkoły organizuj ą swoje własne rozgrywki sportowe ( przede wszystkim w siatkówce, piłce no Ŝnej i tenisie stołowym). Organizowane s ą równie Ŝ dora źne turnieje mi ędzygminne czy na szczeblu powiatowym. W roku 2007 w W ęgorzewie powstał O środek Sportu i Rekreacji(OSiR), który ma za zadanie inicjowanie, organizowanie i upowszechnianie szeroko poj ętej kultury fizycznej; organizowanie zaj ęć , zawodów, imprez sportowo-rekreacyjnych. Zadaniami priorytetowymi dla o środka s ą: upowszechnianie sportu szkolnego na poziomie szkół podstawowych i gimnazjów, współdziałanie ze stowarzyszeniami kultury fizycznej, klubami sportowymi, sołectwami oraz innymi jednostkami działaj ącymi na terenie Gminy W ęgorzewo, tworzenie warunków uczestnictwa w Ŝyciu sportowo-rekreacyjnym osobom niepełnosprawnym; zarz ądzanie oraz efektywne gospodarowanie powierzonymi obiektami, urz ądzeniami sportowymi, i terenami rekreacyjno - sportowymi, okre ślonymi przez Burmistrza W ęgorzewa; podejmowanie działa ń zmierzaj ących do rozbudowy bazy sportowej Gminy W ęgorzewo. OSiR został wyposa Ŝony w nast ępuj ący maj ątek: miejska hala sportowa w W ęgorzewie przy Gimnazjum, stadion sportowy w W ęgorzewie przy ul. Turystycznej, tereny rekreacyjne w Parku Jerzego Andrzej Helwinga, o środek wypoczynkowy Wspólnota O światowa w Przystani.

Obiekty sportowe w Powiecie Węgorzewskim:

• Hale

1. Przy Gimnazjum im Jerzego Andrzeja Helwinga - kompleks składaj ący si ę z trzech hal. Jedna o wymiarze 48 x 24 m i dwie mniejsze o wymiarach 30 x 18 m i 18 x 12 m. Obiekt wyposa Ŝony jest w niezb ędn ą infrastruktur ę sanitarn ą (szatnie, natryski itp.) oraz widowni ę na ok. 500 miejsc. 2. Przy Zespole Szkól Ogólnokształc ących - 36 x 18 metrów z widowni ą na 250 miejsc, siłowni ą i małym basenem 3. Dwie pełnowymiarowe hale sportowe w 1 Mazurskiej Brygadzie Artylerii, 4. 7 sal sportowych szkolnych w W ęgorzewie, w Radziejach, W ęgielsztynie, Wi ęckach, Budrach i w Pozezdrzu.

• Stadiony i boiska sportowe

1. Stadion miejski w W ęgorzewie przy ul. Turystycznej, wymiary boiska 102 x 68 m. Dwie szatnie z natryskami, boczne boisko trawiaste. Pojemno ść trybun 600 miejsc. Bie Ŝnia ŜuŜlowa 8 torów na prostej i 6 torów na pozostałej cz ęś ci, skocznia w dal, rzutnia do kuli. 2. Na terenie Gminy W ęgorzewo jest wiele niewymiarowych boisk sołeckich, które zostały wykonane w czynie społecznym przez mieszka ńców poszczególnych sołectw. Do najlepszych nale Ŝą boiska w Trygorcie, Prynowie i Kolonii Rybackiej. Wiod ące dyscypliny sportowe w Powiecie W ęgorzewskim to: Ŝeglarstwo, piłka no Ŝna, tenis stołowy, piłka siatkowa i kajakarstwo.

29 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Z rozgrywek sportowych organizowanych przez samorz ądy gmin, kluby i stowarzyszenia, rang ę mi ędzynarodow ą i ogólnopolsk ą posiadaj ą: Wojskowe Mistrzostwa Europy CISM w śeglarstwie, Regaty o „Złoty Puchar Mazur” w mi ędzynarodowej klasie Ŝeglarskiej OPTYMIST, Mi ędzynarodowy Bieg - Półmaraton W ęgorza , Mistrzostwa Wojska Polskiego w W ędkarstwie Podlodowym, Mistrzostwa Wojska Polskiego w W ędkarstwie Spławikowym, Mistrzostwa Polski Jachtów Kabinowych, Regaty o Puchar Burmistrza W ęgorzewa, Bojerowe Mistrzostwa Polski .

Wnioski 1. Powstanie OSiR w Gminie W ęgorzewo pozwoli na koncentracj ę działa ń w zakresie sportu oraz pozwoli na absorpcj ę środków unijnych.W powiecie znajduje si ę wystarczaj ąca ilo ść hal sportowych, brakuje natomiast innych obiektów np. pełnowymiarowego krytego basenu, kortów tenisowych. 2. Kluby sportowe maj ą problemy z magazynowaniem sprz ętu głównie Ŝeglarskiego typu kajaki, Ŝaglówki – zbyt mała baza i zaplecze lokalowe . 3. W powiecie odbywaj ą si ę liczne imprezy sportowe o znaczeniu lokalnym, krajowym i mi ędzynarodowym.

• Organizacje pozarz ądowe W demokratycznym społecze ństwie organizacje pozarz ądowe stanowi ą znakomit ą baz ę dla rozwoju lokalnych społeczno ści, gdy Ŝ skupiaj ą najaktywniejszych i najbardziej wra Ŝliwych na sprawy społeczne obywateli danego środowiska. Niezb ędne jest wł ączenie podmiotów pozarz ądowych w system funkcjonowania powiatu na zasadzie równoprawnego partnerstwa. Rada Powiatu w W ęgorzewie oraz Rady poszczególnych gmin ka Ŝdego roku zatwierdzaj ą dokument pt. „ Program i zasady współpracy Powiatu W ęgorzewskiego z organizacjami pozarz ądowymi oraz podmiotami prowadz ącymi działalno ść po Ŝytku publicznego”, którego podstaw ę prawn ą stanowi ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalno ści po Ŝytku publicznego i wolontariacie ( Dz. U nr 96, poz. 873 ze zmianami). U podstaw niniejszego dokumentu le Ŝy d ąŜ enie do pełniejszej realizacji zada ń powierzonych samorz ądowi powiatowemu i efektywniejszego wykorzystywania środków finansowych i poza finansowych przeznaczonych na ten cel poprzez aktywny udział organizacji pozarz ądowych w ich realizacji. Podstaw ą przyj ęcia tych zasad jest przekonanie władz samorz ądowych o korzy ściach płyn ących z tej współpracy polegaj ących w szczególno ści na: − umacnianiu w świadomo ści społecznej poczucia współodpowiedzialno ści za siebie, swoje otoczenie i wspólnot ę lokaln ą, − budowaniu społecze ństwa obywatelskiego poprzez aktywizacj ę społeczno ści lokalnej, − prowadzeniu nowatorskich i bardziej efektywnych działa ń, uzupełnieniu działa ń w zakresie nie obj ętym jej ustawowymi kompetencjami, − wspieraniu sektora publicznego w realizacji niektórych zada ń publicznych.

30 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Ogółem w powiecie w ęgorzewskim jest zarejestrowanych 46 organizacji pozarz ądowych (Zał ącznik nr 2 do PRL) , które w wi ększo ści s ą członkami Rady Organizacji Pozarz ądowych Ziemi W ęgorzewskiej.

Spo śród nich najbardziej aktywnymi organizacjami s ą: • Towarzystwo Przyjaciół I MBA im. Gen J. Bema • Cywilno-Wojskowy Klub Sportowy V ęgoria • Węgorzewskie Towarzystwo Regatowe • Uczniowski Klub Sportowy „Koszałek Opałek” • Towarzystwo Ratowania Dziedzictwa Kulturowego Kresów Dawnych i Obecnych „Ojcowizna” • Stowarzyszenie Integracji i Rozwoju Kulturowego Mniejszo ści Narodowej „Czeremosz” • Lokalna Grupa Działania (LGD9) Leader+ • Węgorzewskie Stowarzyszenie Przedsi ębiorców • Zwi ązek Harcerstwa Polskiego • Polski Zwi ązek W ędkarski Okr ęg Warmi ńsko – Mazurski Koło W ęgorzewo - Miasto

Głównie realizuj ą one zadania w zakresie:
podtrzymywania tradycji narodowych, piel ęgnowania polsko ści, oraz rozwoju świadomo ści kulturowej,
wspierania kultury, sztuki i ochrony dóbr kultury,
wspierania aktywno ści społecznej na obszarach wiejskich,
upowszechniania kultury fizycznej i sportu,
ochrony środowiska naturalnego

Lp. 2005 2006 2007 Gmina 71.600,00 100.213,00 129.000,00 Węgorzewo Gmina 0 3.997,00 6.000,00 Pozezdrze Gmina Budry 0 0 0 Powiat 19.450,00 27.230,00 38.400,00 Węgorzewski

Tabela nr 2.3.1.7 Środki bud Ŝetowe przekazane organizacjom pozarz ądowym.

Opracowanie własne na podstawie informacji przekazanych przez gminy.

31 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Wnioski

1. W ci ągu ostatnich dwóch lat zauwa Ŝa si ę bardzo dynamiczny wzrost aktywno ść społecznej wśród członków organizacji pozarz ądowych. 2. Wida ć wyra źny wzrost środków finansowych przeznaczanych przez lokalne samorz ądy na współprac ę z organizacjami pozarz ądowymi. 3. Koniecznym wydaje si ę wdro Ŝenie szkole ń z zakresu partnerstwa publiczno- prywatnego oraz z zakresu budowania partnerstwa pomi ędzy sektorem publicznym a pozarz ądowym. 4. Rada Organizacji Pozarz ądowych Ziemi W ęgorzewskiej nie przejawia w zasadzie Ŝadnej aktywno ści. Jest to mało aktywny zwi ązek wymagaj ący zdecydowanych zmian kierunku pobudzenia aktywno ści członków Rady. 5. W celu podniesienia poziomu wiedzy i umiej ętno ści si ęgania po zewn ętrzne źródła dofinansowania projektów, realizowanych przez organizacje pozarz ądowe, nale Ŝy w przeprowadzi ć na szerok ą skal ę szkolenia ,warsztaty i seminaria.

• Ochrona zdrowia

Stacjonarn ą opiek ę zdrowotn ą w roku 2006 świadczyły w Powiecie W ęgorzewskim dwa szpitale: Mazurskie Centrum Zdrowia Szpital Powiatowy w W ęgorzewie Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej oraz Szpital Psychiatryczny ZOZ w W ęgorzewie . Samorz ąd Powiatowy jest organem zało Ŝycielskim dla Mazurskiego Centrum Zdrowia Szpitala Powiatowego. Placówka jest samodzieln ą jednostk ą finansowan ą przez NFZ. Ponadto Powiat jest organem zało Ŝycielskim dla SP ZOZ w Likwidacji, który obecnie poza procesem likwidacji wykonuje zadania z zakresu edukacji i profilaktyki zdrowotnej poprzez Poradni ę Promocji Zdrowia i Edukacji Seksualnej. Proces likwidacji powinien zako ńczy ć si ę w grudniu 2008 roku.

Działaj ące oddziały: chorób wewn ętrznych, detoksykacyjny, rehabilitacyjny, pracownie, EKG, USG, RTG, poradnia diabetologiczna, neurologiczna. Szpital dysponuje 96 łó Ŝkami. Szpital Psychiatryczny SP ZOZ: dysponuje 196 łó Ŝkami, w strukturach szpitala działa równie Ŝ Poradnia zdrowia psychicznego . Pomoc dora źną zabezpiecza firma Falck dysponuj ąca karetk ą R i transportow ą. Falck zapewnia tak Ŝe opiek ę nocn ą i po godzinach przyj ęć lekarzy rodzinnych oraz w niedziele i świ ęta. Na jednego lekarza rodzinnego w Powiecie W ęgorzewskim przypada a Ŝ 1252,63 osoby, gdy ju Ŝ w całym kraju przypadaj ą 433 osoby na 1 lekarza, w województwie – 570 osób (rys.2.4.1.1.).

32 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Polska Województwo Powiat W ęgorzewski Warmi ńsko- Mazurskie

Rys.2.3.1.1.Liczba osób przypadaj ących na jednego lekarza rodzinnego

Na terenie powiatu swoj ą działalno ść prowadz ą lekarze rodzinni i lekarze specjali ści: • Gmina W ęgorzewo – 6 lekarzy • Gmina Budry – 1 lekarz • Gmina Pozezdrze – 2 lekarzy • Gabinety piel ęgniarek: Zdrowe Dziecko - Gabinet Piel ęgniarek Szkolnych Węgorzewo, Wadem - Gmina Budry, piel ęgniarki i poło Ŝne, Vita – Gmina Węgorzewo, piel ęgniarki i poło Ŝne • Lekarze Stomatolodzy: 12 gabinetów • Poradnia ginekologiczna– 3 • Poradnia laryngologiczna – 1 • Poradnia okulistyczna – 2 • Poradnia alergologiczna – 1 • Poradnia chirurgiczna – 1 • Poradnia diabetologiczna – 1 • Gabinet fizjoterapii - 2 • Laboratorium analiz medycznych – 2 • Poradnia terapii uzale Ŝnie ń – 1 • Poradnia dermatologiczna - 1 • Poradnia neurologiczna - 1 • Niepublicznego Zakładu Opieki Paliatywnej Domowej Hospicjum Domowe

Zgodnie z prognozami demograficznymi w najbli Ŝszych latach znacznie wzro śnie liczba ludno ści w wieku poprodukcyjnym. Wyłoni si ę silniejszy popyt na specyficzne usługi zdrowotne, piel ęgnacyjne, rehabilitacyjne i bytowe.

• Pomoc społeczna

Zadania zwi ązane z polityk ą społeczn ą na terenie Powiatu W ęgorzewskiego realizuj ą:
Dom Pomocy Społecznej w W ęgorzewie - przeznaczony jest dla 320 osób niepełnosprawnych intelektualnie (m ęŜ czy źni). Celem Domu jest zapewnienie mieszka ńcom całodobowych świadcze ń, na poziomie obowi ązuj ącego standardu, w zakresie usług bytowych, opieku ńczych, wspomagaj ących i edukacyjnych.
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie – do zada ń jednostki nale Ŝy m.in. organizowanie i zapewnianie usług o okre ślonym standardzie w domach pomocy

33 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

społecznej o zasi ęgu ponadgminnym oraz kierowanie osób ubiegaj ących si ę o przyj ęcie do domu pomocy społecznej [DPS], realizowanie powiatowej strategii rozwi ązywania problemów społecznych, udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach osób niepełnosprawnych, prowadzenie o środka interwencji kryzysowej, pomoc w integracji ze środowiskiem, organizowanie i prowadzenie placówek opieku ńczo- wychowawczych. Ponadto PCPR realizuje zadania z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych.
Ośrodek Adopcyjno – Opieku ńczy w W ęgorzewie – do zada ń o środka nale Ŝy m.in. promowanie i upowszechnianie ró Ŝnorodnych form rodzinnej opieki zast ępczej, w tym zwłaszcza rodzin zast ępczych, aktywne pozyskiwanie i kwalifikowanie kandydatów na rodziców zast ępczych, szkolenie kandydatów zawi ązuj ących rodzinn ą opiek ę zast ępcz ą. dobór i przygotowywanie dzieci, w tym dzieci własnych opiekunów zast ępczych do zmian w rodzinie i do pobytu w zast ępczych środowiskach rodzinnych.
Powiatowy Dom Samopomocy w W ęgorzewie - zapobieganie społecznej izolacji osób z zaburzeniami psychicznymi, podnoszenie umiej ętno ści w zakresie samodzielnego funkcjonowania w Ŝyciu społecznym i rodzinnym, aktywizacja do podejmowania ról i zada ń umo Ŝliwiaj ących funkcjonowanie w Ŝyciu, zapewnianie wsparcia w trudnych sytuacjach i decyzjach Ŝyciowych, edukacja rodzin i opiekunów niepełnosprawnych, współpraca z nimi.
Warsztat Terapii Zaj ęciowej w Olszewie W ęgorzewskim - realizuje zadania w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej. Celem tej rehabilitacji jest ogólny rozwój i poprawa sprawno ści, niezb ędnych do prowadzenia przez osob ę niepełnosprawn ą niezale Ŝnego, samodzielnego i aktywnego Ŝycia. Podstawow ą działalno ść Warsztatu Terapii Zaj ęciowej finansuje PFRON.
Gminny O środek Pomocy Społecznej w Pozezdrzu
Gminny O środek Pomocy Społecznej w Budrach
Miejsko – Gminny O środek Pomocy Społecznej w W ęgorzewie . Ośrodki Pomocy Społecznej zajmuj ą si ę realizacj ą wszelkich zada ń z zakresu pomocy społecznej, zarówno zada ń gminy jak i zleconych do realizacji przez Pa ństwo.
Świetlica Socjoterapeutyczna Dom w W ęgorzewie
Ogniska Wychowawcze Przyjazny K ącik w W ęgorzewie
Świetlica Socjoterapeutyczna Pinokio w W ęgielsztynie W ww. świetlicach sprawowana jest opieka nad uczniami z rodzin patologicznych .

Wnioski 1. Dostosowanie zakładów opieki zdrowotnej do standardów wytyczonych przez rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 10.11.06r.do roku 2012 jest niemo Ŝliwe ze wzgl ędu na: brak środków finansowych (samorz ądy nie posiadaj ą odpowiednich środków, oraz, zbyt krótki termin realizacji. 2. Najpowa Ŝniejszym problemem powiatu w ęgorzewskiego jest pozyskanie środków na dostosowanie DPS do standardów. Modernizacja istniej ących budynków i budowa nowych pawilonów pochłonie kwot ę 26 mln zł. W 2007 roku rozpocz ęto dostosowanie jednego budynku i planuje si ę w roku 2008 rozpocz ęcie budowy jednego pawilonu na 30 osób. Dalsze prace uzale Ŝnione b ędą od pozyskania środków zewn ętrznych. 3. Brak jest lekarzy rodzinnych, specjalistów, zaczyna brakowa ć piel ęgniarek (wyjazdy zagraniczne, zbyt niskie płace). 4. Na terenie powiatu brakuje poradni onkologicznej, kardiologicznej, chorób płuc.

34 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Rynek pracy Na pocz ątku roku 2006 ogółem w Powiecie W ęgorzewskim pracowało 2406 osób co stanowiło 1,3% ogółu pracuj ących w województwie warmi ńsko-mazurskim i 10,1% wszystkich mieszka ńców Powiatu W ęgorzewskiego. Nale Ŝy tu nadmieni ć, Ŝe w śród mieszka ńców powiatu tylko 63,5% to osoby w wieku produkcyjnym. Nadal wi ęcej osób pracuje w sektorze publicznym (73%) ni Ŝ w prywatnym, zmalała liczba osób pracuj ących w rolnictwie, łowiectwie, leśnictwie i rybactwie z 3.3% w roku 2003 do 2,8 % w grudniu 2005 roku (rys.2.3.1.2.).

2500

2406 2000

1500 1753

1350 1000

500 653 67 413 0 ogółem w tym kobiety sektor sektor rolnictwo, przemysł i publiczny prywatny łowiectwo, budownictwo le śnictwo i rybactwo

Rys.2.3.1.2. Zatrudnienie na dzie ń 31 grudnia 2006 roku.

Do ko ńca roku 2006 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Powiecie Węgorzewskim wynosiła 3050 osób. Jest o 265 osób mniejsza ni Ŝ w analogicznym okresie w roku 2005. Przyczyny spadku liczby bezrobotnych to: ich odpływ z powodu podj ęcia zatrudnienia, wyjazdy z miejsca zamieszkania w celu poszukiwania pracy, a tak Ŝe migracja zarobkowa do krajów Unii Europejskiej. Niestety nie zmienia to faktu, Ŝe Powiat Węgorzewski znajduje si ę na drugim miejscu, za Powiatem Braniewskim w śród powiatów w województwie warmi ńsko-mazurskim o najwy Ŝszej stopie bezrobocia. W grudniu 2006 roku wynosiła ona 36%, gdy stopa wojewódzka wynosiła 23,7%, za ś krajowa 14,9%. W roku 2006 zmniejszyła si ę stopa bezrobocia średnio o 2,4% w stosunku do roku 2005. Tym samym odnotowano spadek liczby bezrobotnych w poszczególnych gminach (rys. 2.3.1.3.).

35 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

4000 3315 3050 3000 2307 2145 2000

1000 505 435 503 470

0 Powiat Gmina Gmina Gmina Budry Węgorzewski Węgorzewo Pozezdrze

XII 2005 XII 2006

Rys. 2.3.1.3. Liczba bezrobotnych w gminach w latach 2005 - 2006 Obszary wiejskie nale Ŝą do najbardziej zagro Ŝonych negatywnym wpływem bezrobocia. Wła śnie tam najtrudniej jest wygenerowa ć potencjał zdolny o Ŝywi ć lokaln ą gospodark ę w taki sposób aby zwi ększy ć zapotrzebowanie na sił ę robocz ą. Liczba osób bezrobotnych zamieszkałych na wsi wynosiła ł ącznie w całym powiecie – 1752 osoby, co stanowiła 56,5% ogółu bezrobotnych, w tym 901 osób to kobiety. Tu równie Ŝ odnotowano tendencj ę spadkow ą w stosunku do roku 2005 – liczba osób bezrobotnych zmniejszyła si ę o 170 (1922).

Wśród zarejestrowanych bezrobotnych dominuj ą osoby o niskim poziomie wykształcenia (rys.2.3.1.4). Pod koniec roku 2006 a Ŝ 69,57% ogółu bezrobotnych stanowiły osoby z wykształceniem ni Ŝszym od średniego – 2122, w tym 1054 osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz 1068 osób z wykształceniem gimnazjalnym i poni Ŝej (podstawowym).

wy Ŝsze 3% 20% policealne i średnie 35% zawodowe

średnie ogólnokształc ące

7% zasadnicze zawodowe

pozostałe 35%

Rys.2.3.1.4. Bezrobotni według poziomu wykształcenia w uj ęciu procentowym według stanu na dzie ń 31.12.2006 r.

Wśród bezrobotnych zarejestrowanych na koniec grudnia 2006 roku dominowali bezrobotni będący w kategorii wiekowej - od 25 do 34 lat, tj. 797 osób, stanowiły one 26,1 % wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych. 791 osób to bezrobotni w wieku 45 - 54 lata, 662 to osoby w wieku 18 - 24 i 604 w wieku 35 - 44. 196 osób to bezrobotni w wieku 55 – 64. Sytuacj ę tych grup bezrobotnych przedstawia poni Ŝsza tabela.

36 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

900 800 700 8 600 9 7 7 8 0 6 500 2 6 9 8 2 7 2005 5 1 1 400 6 7 0 6 8 9 6 7 2006 300 2 0 1 4 9 1 200 2 2 100 0 0 3 5 0 15-17 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 60-64

Rys.2.3.1.5. Bezrobotni według wieku według latach 2005 – 2006.

W grupach wiekowych 55-59 i 60-64 zaobserwowano wzrost rejestracji do analogicznego okresu w roku 2005. W grudniu 2006 roku zarejestrowanych było 2555 osób bezrobotnych nie posiadaj ących prawa do zasiłku, stanowili oni 83,77 % ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. O ile liczba bezrobotnych zamieszkałych na wsi w porównaniu do roku 2005 spadła o 170 osób, to liczba osób niepełnosprawnych poszukuj ących pracy wzrosła z 90 do 93. Jest to wynikiem wi ększego zainteresowania ofertami pracy i szkole ń dla osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawno ści. Powiatowy Urz ąd Pracy w W ęgorzewie organizuje i finansuje z Funduszu Pracy szkolenia bezrobotnych, które maj ą na celu zwi ększenie ich szans na uzyskanie zatrudnienia, podwy Ŝszenia dotychczasowych lub nabycia nowych kwalifikacji zawodowych. Szkolenia organizowane s ą w oparciu o analizy rynku pracy, wpływaj ące od pracodawców oferty pracy oraz wnioski bezrobotnych. W 2006 roku ze szkole ń skorzystało ogółem 222 osoby bezrobotne w tym 104 kobiety, 81 osób do 25 roku Ŝycia, 15 osób bezrobotnych niepełnosprawnych i 8 osób niepełnosprawnych poszukuj ących pracy.

Wnioski 1. Bezrobocie jest jednym z najwa Ŝniejszych problemów w rozwoju społeczno-gospodarczym powiatu. 2. Jedynie 16,2% zarejestrowanych bezrobotnych posiada prawo do zasiłku. 3. Wysoki jest udział osób bezrobotnych o wykształceniu podstawowym – 35% i zawodowym – 35%. 4. Tylko 3% osób bezrobotnych posiada wy Ŝsze wykształceniem (83 osoby). 5. Zmniejszenie si ę stopy bezrobocia jest wynikiem migracji do krajów Unii Europejskiej, co nie zawsze jest korzystne dla naszego rynku pracy. Zwykle s ą to ludzie wykształceni w zawodach, na które jest zapotrzebowanie równie Ŝ w kraju np. lekarze, piel ęgniarki, pracownicy budowlani. 6. Ro śnie efektywno ść form aktywizacji organizowanych przez Urz ąd Pracy – za rok 2005 kształtowała si ę ona na poziomie 44%.

37 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.4. Ocena gospodarczego poziomu rozwoju powiatu w ęgorzewskiego

Transformacja ustrojowa w Polsce zapocz ątkowana w 1989 r. stworzyła warunki do swobodnego decydowania o własnym losie i mo Ŝliwo ści podejmowania działalno ści gospodarczej. W pierwszych latach przemian, sektor małej i średniej przedsi ębiorczo ści (MSP) rozwijał si ę bardzo dynamicznie. Stał si ę motorem wzrostu produktu krajowego ze wzgl ędu na du Ŝą elastyczno ść w działaniu i szybkie dostosowywanie si ę do wymogów rynku. Spowodowało to powstanie ró Ŝnic w poziomie rozwoju lokalnych gospodarek zale Ŝnie od lokalizacji, zasobów naturalnych oraz ogólnych warunków inwestycyjnych. Umiej ętno ść obiektywnej i efektywnej oceny poziomu dywersyfikacji gospodarki obszaru mo Ŝe by ć skutecznym narz ędziem w r ęku zarówno lokalnych kreatorów polityki, jak i przedsi ębiorców. Wyniki analiz ekonomicznych stanowi ą syntetyczny obraz dynamiki rozwoju i koncentracji zmiennej analizowanej w obszarze badanym wzgl ędem poziomu rozwoju tej zmiennej w obszarze referencyjnym. Analizuj ąc dane statystyczne powiatu w ęgorzewskiego, mo Ŝna stwierdzi ć, i Ŝ na jego obszarze w okresie 2001 - 2003 ogólna liczba podmiotów gospodarczych sukcesywnie rosła, za ś w 2004 r. na terenie gminy W ęgorzewo odnotowano wysoki spadek o 46 podmiotów w stosunku do wyniku w roku poprzednim. W roku 2005 r. spadek liczby podmiotów gospodarczych zanotowano tylko w gminie Budry. Ogólna liczba podmiotów gospodarczych w powiecie w ęgorzewskim w 2006 r. była najwy Ŝsza w stosunku do pozostałych lat analizowanego okresu i wyniosła 1495 podmiotów. W 2001 r. w systemie REGON zarejestrowanych było 1458 jednostek gospodarczych, rok pó źniej – 1469, w 2003 r. – 1477, a w 2004 r. zanotowano najni Ŝszy stan – 1429 podmiotów gospodarczych. W latach 1995 – 2006 najwi ększy przyrost, ponad 4 krotny, odnotowano w przypadku sekcji obsługa nieruchomo ści i firm, prawie 2,5 krotnie wzrosła liczba firm budowlanych. Liczba hoteli i restauracji do roku 2005 podwoiła si ę. Dominuj ącą sekcj ą w strukturze podmiotów gospodarczych w powiecie w ęgorzewskim jest handel i naprawa, która w badanym okresie wzrosła o prawie 53%. Najwi ększa liczba podmiotów gospodarczych w powiecie w ęgorzewskim znajduje si ę w mie ście i gminie W ęgorzewo, przy czym ł ącznie w 2006 r. odnotowano w rejestrze 1263 jednostek gospodarczych, które stanowi ą prawie 85% ogólnej liczby podmiotów funkcjonuj ących w powiecie. Najwi ększa dynamika wzrostu liczby podmiotów gospodarczych miała miejsce w gminie W ęgorzewo z najwi ększym przyrostem o 48 podmiotów gospodarczych w roku 2005. W tym samym czasie w gminie Pozezdrze funkcjonowało 129 podmiotów gospodarczych, w gminie Budry 94 podmioty. W gminie Budry odnotowano spadek liczby podmiotów gospodarczych w badanym okresie ze 100 podmiotów w roku 2004 do 94 podmiotów w roku 2005. Struktur ę liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON w powiecie w ęgorzewskim przedstawiono w tabeli 2.4.1 i na ryc. 2.4.1.

38 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Wyszczególnienie 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Budry - gmina wiejska 93 92 98 100 94 95 Pozezdrze - gmina wiejska 128 123 125 121 129 137 Miasto i gmina W ęgorzewo 1237 1254 1254 1208 1256 1263 Ogółem 1458 1469 1477 1429 1479 1495

Tabela 2.4.1 Struktura podmiotów gospodarczych według gmin powiatu węgorzewskiego w latach 2001 – 2006.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Bazy Danych Regionalnych, GUS.

Ryc. 2.4.1. Uwarunkowania gospodarcze rozwoju powiatu w ęgorzewskiego

Najwi ększ ą zmian ę liczby podmiotów gospodarczych w powiecie zanotowano w sekcji obsługa nieruchomo ści i firm. Wi ększo ść podmiotów zarejestrowanych w tej sekcji zajmowała si ę usługami zwi ązanymi z prowadzeniem działalno ści gospodarczej: działalno ści ą rachunkowo-ksi ęgow ą, zarz ądzaniem nieruchomo ściami mieszkalnymi, reklam ą. W sekcji tej zarejestrowane były tak Ŝe jednoosobowe podmioty gospodarcze prowadz ące działalno ść wył ącznie na rzecz jednego podmiotu. Zmiany liczby podmiotów gospodarczych w wybranych sekcjach w latach 1995-2006 przedstawiono na rysunku 2.4.1.

39 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

78 przetwórstwoprzemysłowe 112 1995 2006 38 budownictwo 96 269 handelinaprawy 411 31 hoteleirestauracje* 66 46 transport,gosp.magazynowaiłączność 65 50 obsługanieruchomościifirm 239

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

liczbapodmiotówgospodarczych

Rys. 2.4.1. Liczba podmiotów gospodarczych w powiecie w ęgorzewskim w wybranych sekcjach w latach 1995 - 2006 5 .

W strukturze podmiotów według form organizacyjno-prawnych zdecydowanie przewa Ŝaj ą osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Pod koniec 2006 r. stanowiły prawie 70% wszystkich zarejestrowanych podmiotów. Ponadto stosunkowo licznie reprezentowane były spółki ( 8% ), natomiast nie prowadz ą działalno ści na terenie powiatu przedsi ębiorstwa pa ństwowe. Z danych zaprezentowanych w tabeli 2.5.2 wynika, i Ŝ w roku 2004 zanotowano spadek liczby podmiotów w stosunku do roku 2003 (o 3,2%) przy czym dotyczył on przede wszystkim liczby osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą, gdzie notowany spadek wynosił 6,6% do liczby z roku poprzedniego. W 2003 r. odnotowano spadek o 12% podmiotów gospodarczych w kategorii spółek. W badanym okresie do roku 2003 zanotowano stopniowy wzrost liczby jednostek gospodarczych, za wyj ątkiem 2004 r. W 2005 r. ogólna liczna podmiotów gospodarczych wzrosła, przy czym, liczba osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą wzrosła o 37% a liczba spółek wzrosła o 7,2% w stosunku do wyniku z poprzedniego roku. Najwi ększa liczba podmiotów gospodarczych została odnotowana w 2006 r., zmiana nast ąpiła w wyniku wzrostu liczby spółek ( powstało 16 podmiotów w tej sekcji) .

Tabela 2.4.2 Podmioty gospodarki narodowej w powiecie w ęgorzewskim według wybranych form organizacyjno-prawnych w latach 2002 - 2006*.

Osoby Wyszczególnienie Ogółem Spółdzielnie Pozostałe Spółki fizyczne 2001 1458 144 12 1065 237 2002 1469 140 12 1061 256 2003 1477 123 12 1070 272 2004 1429 125 12 999 293

5 Dane według stanu na 31.XII.2005 r. * Liczba hoteli i restauracji stan na koniec 2005 r. ( zmiana katalogowania podmiotów gospodarczych wg. wybranych sekcji)

40 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2005 1479 134 12 1036 297 2006 1495 150 12 1036 297 Źródło: Urz ąd Statystyczny w Olsztynie. * Dane według stanu na 31.XII.2006 r .

Aktywne zabieganie o dofinansowanie działa ń ze środków zewn ętrznych oraz prorozwojowa polityka w zakresie małych i średnich przedsi ębiorstw propagowana przez poszczególne jednostki samorz ądu terytorialnego bezpo średnio przyczyniaj ą si ę do zwi ększenia dochodów jak i wydatków tych jednostek, spadku bezrobocia i rozwoju gospodarczego powiatu węgorzewskiego.

Najwy Ŝsza warto ść dochodów spo śród wszystkich jednostek samorz ądu terytorialnego z terenu powiatu w ęgorzewskiego powstaje w gminie W ęgorzewo. W 2006 r. ł ącznie wyniosły one prawie 44% ogółu dochodów (tab. 2.4.3 ).

Tabela 2.4.3 Dochody i wydatki bud Ŝetów gmin z powiatu w ęgorzewskiego oraz Powiatu w ęgorzewskiego w latach 2003 -2006. Wyszczególnieni Powiat Miasto i gmina Gmina Gmina etow Ŝ

e węgorzewski Węgorzewo Budry Pozezdrze Rok Rok bud y

1 2 3 4 5 6 Dochody 19.258.751 24.130.038 4.497.905 5.649.536 Wydatki 22.335.082 22.695.443 4.414.426 5.497.052

2003 Saldo - 3.076.331 1.434.595 83.479 152.484 Dochody 20.564.767 25.396.462 5.280.252 6.025.154 Wydatki 21.008.590 23.203.181 6.127.291 5.480.402

2004 Saldo - 443.823 2.193.281 - 847.039 544.752 Dochody 22.185.800 28.021.508 7.137.179 8.152.712 Wydatki 23.366.800 26.551.092 6.142.169 9.684.088

2005 Saldo - 1.181.000 1.470.416 995.010 - 1.531.376 Dochody 25.882.313 32.316.886 6.624.789 9.294.824 Wydatki 29.059.963 29.919.721 6.729.815 9.546.839

2006 Saldo - 3.177.650 2.397.165 - 105.026 - 252.015 Źródło: Opracowanie własne na podstawie uchwał bud Ŝetowych z lat 2004 - 2007 poszczególnych jednostek samorz ądu terytorialnego.

Miejsko-wiejska gmina W ęgorzewo zanotowała w roku 2006 w stosunku do roku 2003 wzrost dochodów bud Ŝetu o około 34%. Jednocze śnie wydatki wzrosły prawie o 32 % (rys. 2.4.3 ). Gmina W ęgorzewo w śród gmin Powiatu w ęgorzewskiego ma najni Ŝsze tempo wzrostu poziomu dochodów i wydatków w latach 2003 -2006. Ogółem na koniec 2006 r. w gminie W ęgorzewo saldo pomi ędzy dochodami a wydatkami wyniosło 2.397.165 zł. Gmina Węgorzewo jako jedyna jednostka samorz ądu terytorialnego powiatu w ęgorzewskiego w ka Ŝdym roku analizowanego okresu uzyskała dodatnie saldo pomi ędzy dochodami a wydatkami.

41 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

35000 4

30000 3,5 3 25000 2,5 20000 2 % tys.sl 15000 1,5 10000 1

5000 0,5

0 0 2003 2004 2005 2006 Dochody Wydatki inflacja

Rys. 2.4.3 Dochody i wydatki bud Ŝetu gminy W ęgorzewo w latach 2003 -2006.

Dochody ogółem gminy Budry w 2006 r. wyniosły 6.624.789 zł i stanowiły ok. 9% łącznych dochodów gmin z powiatu oraz Powiatu w ęgorzewskiego. W roku 2005 w stosunku do 2003 r. dochody gminy Budry wzrosły o ponad 58% (rys. 2.4.4 ), co w przypadku tak małej gminy mo Ŝe świadczy ć o bardzo wysokim tempie wzrostu dochodów. Wydatki w tym czasie wzrosły o 39%. Na koniec roku 2004 i 2006 gmina zanotowała ujemne saldo pomi ędzy uzyskanymi dochodami a poniesionymi wydatkami.

8000 4,0

7000 3,5

6000 3,0

5000 2,5

4000 2,0 % tys.zł 3000 1,5

2000 1,0

1000 0,5

0 0,0 2003 2004 2005 2006 Dochody Wydatki inflacja

Rys. 2.4.4 Dochody i wydatki bud Ŝetu gminy Budry w latach 2003 - 2006.

Gmina Pozezdrze uzyskała dodatnie saldo pomi ędzy uzyskanymi dochodami a poniesionymi wydatkami w 2003 i 2004 r. wypracowuj ąc nadwy Ŝkę bud Ŝetow ą na poziomie 152.484 zł ( 2003r.) i 544.752 zł ( 2004r.). Poziom dochodów w 2006 r. wzrósł o ponad 64% w stosunku do 2003 r. a wydatków o 69%. Poziom dochodów i wydatków w gminie Pozezdrze przedstawiono na rysunku 2.4.5.

42 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

12 000 4,00

3,50 10 000 3,00 8 000 2,50

6 000 2,00 % tys.zł 1,50 4 000 1,00 2 000 0,50

0 0,00 2003 2004 2005 2006 Dochody Wydatki inflacja

Rys. 2.4.5 Dochody i wydatki bud Ŝetu gminy Pozezdrze w latach 2003-2006.

Dochody Powiatu w ęgorzewskiego w 2006 r. wyniosły 25.882.313 zł i stanowiły prawie 35% ł ącznych dochodów gmin i Powiatu w ęgorzewskiego. Powiat w ęgorzewski w badanym okresie co roku uzyskiwał ujemne saldo pomiędzy dochodami a wydatkami. Poziom dochodów w 2006 r. wzrósł o 34% w stosunku do 2003 r. a wydatków o 30%, co charakteryzuje powiat najni Ŝszym tempem wzrostu poziomu dochodów i wydatków w śród wszystkich jednostek samorz ądu terytorialnego z terenu Powiatu w ęgorzewskiego. Poziom dochodów i wydatków Powiatu w ęgorzewskiego przedstawiono na rysunku 2.4.6.

30 000 4,0

3,5 25 000 3,0 20 000 2,5

15 000 2,0 % tys.zł 1,5 10 000 1,0 5 000 0,5

0 0,0 2003 2004 2005 2006 Dochody Wydatki inflacja Rys. 2.4.6. Dochody i wydatki bud Ŝetu Powiatu w ęgorzewskiego w latach 2003-2006.

43 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Wśród jednostek samorz ądu terytorialnego wchodz ących w skład powiatu węgorzewskiego w analizowanym okresie najwi ększ ą dynamiką wydatków i dochodów charakteryzuje si ę Gmina Pozezdrze oraz Gmina Budry. Jednostki samorz ądu terytorialnego powiatu w ęgorzewskiego zrealizowały w sumie 15 Projektów infrastrukturalnych, współfinansowane ze środków unijnych na ł ączn ą kwot ę ponad 22 mln zł. Fundusze unijne w tym okresie najskuteczniej pozyskiwała gmina Pozezdrze, realizuj ąc pi ęć projektów na ł ączna kwot ę dofinansowania ze środków Unii Europejskiej - 6.261.481,41 PLN. ( dofinansowanie na poziomie 78% kosztów kwalifikowanych) (tabela 2.5.4. ). Gmina Pozezdrze zrealizowała pi ęć projektów, z czego dwa były realizowane w okresie 2004 – 2005, za ś te lata bud Ŝetowe charakteryzuj ą si ę nagłym wzrostem wydatków i znacz ącym wzrostem dochodów gminy ( rys. 2.4.5 ).

W latach 2003 – 2006 samorz ądy z terenu Powiatu w ęgorzewskiego realizowały zadania w ramach: - Funduszy przedakcesyjnych: PHARE 2000 ( 2 projekty), SAPARD ( 1 projekt), - Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego ( 8 projektów), - Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora śywno ściowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich – SPO ROL 2004-2006 ( 4 projekty).

Tabela2.4.4Kwotadofinansowaniazfunduszyunijnychprojektówinfrastrukturalnych realizowanychprzezposzczególnejednostkisamorząduterytorialnegozterenuPowiatu węgorzewskiegowlatach2003–2006.

Liczba Źródłafinansowania zrealizowanych Łącznanakładyfinansowe Beneficjent Projektóww poniesionenaProjekty finansowanie środkiwłasne latach infrastrukturalne zewnętrzne* 20032006 Gmina 2 5.032.360,00PLN 1.365.887,00PLN 3.666.473,00 PLN Węgorzewo Gmina 5 8.069.471,37PLN 1.807.989,96PLN 6.261.481,41 PLN Pozezdrze

GminaBudry 6 2.647.467,00PLN 708.782,00PLN 1.938.685,00 PLN

Powiat 2 6.603.937,94PLN 1.791.909,17PLN 4.812.028,77 PLN węgorzewski

ŁĄCZNIE 15 22.353.236,31PLN 5.674.568,13PLN 16.678.668,18 PLN

* środki z budŜetu państwa, UE( fundusze przedakcesyjne, fundusze strukturalne 20042006) oraz inne zewnętrzne źródła finansowania. Bez uwzględnienia projektów realizowanych z Kontraktu Wojewódzkiego, WFOŚiGW,FOGR.

44 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Uprzemysłowienie zarówno powiatu jak i regionu naleŜy do najsłabszych w kraju. Istniej ące firmy to w zdecydowanej wi ększo ści przedsi ębiorstwa zatrudniaj ące kilka osób, o małym potencjale gospodarczym i ograniczonym do rynku lokalnego zasi ęgu działania. Spo śród ogółu podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w powiecie w 2006 r. 94,4% zatrudniało do 9 pracowników. Podmioty zatrudniaj ące 10-49 pracowników stanowiły 4,7% ogółu firm, a zatrudniaj ące powy Ŝej 50 pracowników 0,66%. W powiecie węgorzewskim zanotowano 3 podmioty gospodarcze zatrudniaj ące powy Ŝej 250 osób, stanowi ą 0,2 % ogółu podmiotów. Ponad połowa podmiotów zatrudniaj ących do 9 pracowników (tzw. mikroprzedsi ębiorstw) zarejestrowana była w dwóch sekcjach: handel i naprawy (ponad 27% ogółu firm) oraz obsługa nieruchomo ści i firm (15,8%). Ponadto 8,2% podmiotów zarejestrowanych było w sekcji ochrona zdrowia i opieka społeczna (sekcja N), 7,7 % zajmowała si ę działalno ści ą produkcyjn ą (sekcja D) i 6,4% stanowiły firmy budowlane (F). Spo śród ogółu podmiotów zatrudniaj ących od 10 do 49 pracowników ( średnie podmioty) 17 nale Ŝało do sekcji edukacja (M), a 15 do sekcji przemysł, w tym przetwórstwo przemysłowe – 14 (D) 6. Liczba osób pracuj ących w powiecie w ęgorzewskim według stanu ze stycznia 2005 roku wynosiła 4258 osoby (tab. 2.4.5 ), w tym najwięcej zatrudnionych było w usługach ( ok. 45,3%) oraz w rolnictwie (45%).

Tabela 2.4.5 Zmiany struktury pracuj ących w województwie warmi ńsko-mazurskim oraz w powiecie w ęgorzewskim w latach 2003-2005 w sektorach gospodarki . Zmiana Wyszczególnienie 2003 2005 2003- 2005 Ogółem 359 408 322 148 -37 260 Rolnictwo 116 775 66 073 -50 702 Województwo Przemysł i budownictwo 91 441 98 869 7 428 warmi ńsko- a) Usługi mazurskie 151 192 157 206 6 014 ( rynkowe i nierynkowe) Ogółem 5 720 4 258 -1462 Rolnictwo 3 355 1 917 -1438 a) Powiat Przemysł i budownictwo 339 413 74 węgorzewski Usługi 2 026 1 928 -98 ( rynkowe i nierynkowe) a) według faktycznego miejsca pracy; bez jednostek o liczbie pracuj ących do 9 osób oraz gospodarstw indywidualnych. Źródło: Urz ąd Statystyczny w Olsztynie. W porównaniu do roku 2003 liczba pracuj ących w roku 2005 w powiecie węgorzewskim uległa zmniejszeniu o 1462 osób (spadek o 25,6 %), przy czym spowodowane to było głównie spadkiem liczby pracuj ących w rolnictwie ( -1438 osób). W skali województwa spadek w sektorze rolnictwa wyniósł 43,8%. Liczba pracuj ących w przemy śle i budownictwie natomiast uległa zwi ększeniu o 74 osoby (tj. 21,8%). Tendencje notowane w powiecie w ęgorzewskim pokrywaj ą si ę cz ęś ciowo z tendencjami dla województwa warmi ńsko-mazurskiego, jednak Ŝe skala tego zjawiska jest tu znacznie wi ększa, bowiem w regionie Warmii i Mazur spadek liczby pracuj ących wyniósł 10,4 %, natomiast w powiecie

6 Jednostki małe do 9 pracuj ących; średnie od 10-49 pracuj ących; du Ŝe powy Ŝej 50 pracuj ących.

45 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego węgorzewskim 25,6 %. Struktur ę pracuj ących w wybranych sektorach gospodarki przedstawia rysunek 2.4.7.

20,5 30,7 48,8 województwowarmińsko mazurskie

45,0 9,7 45,3 powiatwęgorzewski

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Rolnictwo Przemysłibudownictwo Usługi Rys. 2.4.7 Struktura pracuj ących w rolnictwie, przemy śle i usługach w powiecie w ęgorzewskim w 2005 r.

Poddaj ąc analizie SWOT lokaln ą gospodark ę w powiecie w ęgorzewskim uzyskano nast ępuj ące zidentyfikowane pozycje silnych i słabych stron oraz szans i zagro Ŝeń:

Silne strony Słabe strony koncentracja działalno ści gospodarczej w W ęgorzewie, - dobrej jako ści baza surowcowa dla niski poziom innowacyjno ści w przedsi ębiorstwach, Ŝ przetwórstwa rolno-spo ywczego, niski poziom inwestycji, Ŝ - du e zasoby pracy oraz stosunkowo słabo rozwini ęta sfera instytucji okołobiznesowych, niskie koszty pracy. niewystarczaj ący rozwój systemu informacji gospodarczej i handlowej, niski poziom wydajno ści pracy, brak kapitału wewn ętrznego na cele rozwojowe, Szanse Zagro Ŝenia mo Ŝliwo ści lokalizacji przemysłów upadek drobnej przedsi ębiorczo ści spowodowany wysokich technologii, uszczelnieniem granicy wschodniej w konsekwencji ą tworzenie warunków do rozwoju przyst pienia do UE, kooperacji produkcyjnej, brak zainteresowania kapitału krajowego i marketingowej i surowcowej oraz zagranicznego lokowaniem inwestycji w powiecie, stabilizacji rynków zbytu, koncentracja na tradycyjnych bran Ŝach, otwarcie gospodarki na współprac ę trudno ści w lokalizacji przedsi ębiorstw ze wzgl ędu ę ą mi dzynarodow (likwidacja barier na w handlu mi ędzynarodowym po potrzeb ę ochrony unikalnego środowiska

46 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

przyst ąpieniu do UE), przyrodniczego, utrwalenie si ę globalnej tendencji do kryzys gospodarczy w krajach s ąsiednich, budowania gospodarki opartej na niespójny i niestabilny system prawny, wiedzy. brak stabilnej polityki rz ądu wspieraj ący sektor M ŚP, nadmierny fiskalizm, marginalizacja gospodarcza podregionów wynikaj ąca z opó źnie ń w realizacji kluczowych inwestycji infrastrukturalnych, brak lobbingu politycznego i gospodarczego.

Wnioski 1. Brak firm o du Ŝym potencjale kapitałowym i wytwórczym. 2. Brak instytucji - organizacji finansowych o charakterze wspieraj ącym. 3. Konieczne s ą pilne działania na rzecz kompleksowego wsparcia M ŚP w powiecie. 4. Brakuje systemu monitoringu i informacji gospodarczej. 5. Wyst ępuje konieczno ść powołania jednej silnej organizacji przedsi ębiorców. 6. Firmy w powiecie działaj ą niemal wył ącznie w sektorach o małym potencjale wzrostu. 7. Brakuje firm o charakterze innowacyjnym. 8. Konieczne jest uznanie rozwoju sektora M ŚP jako strategicznego celu rozwoju powiatu. 9. Konieczna jest pomoc i wsparcie M ŚP w działaniach na rzecz absorpcji funduszy UE.

2.5. Poziom wyposa Ŝenia powiatu w ęgorzewskiego w infrastruktur ę techniczn ą

Zasadnicze działania, dotycz ące eksploatacji i rozbudowy infrastruktury technicznej nale Ŝą do zada ń własnych samorz ądów gminnych (wodoci ągi, kanalizacja, oczyszczanie ścieków, utylizacja odpadów, drogi gminne), b ądź zada ń rz ądowych na poziomie powiatu i województwa (energetyka, transport publiczny, drogi krajowe i wojewódzkie i inne). W tej sytuacji, realna mo Ŝliwo ść działa ń władz samorz ądowych powiatu w tym zakresie wydaje si ę by ć znacznie ograniczona i mo Ŝe polega ć jedynie na: a) inicjowaniu współpracy na poziomie powiatowym, podregionalnym b ądź regionalnym, przede wszystkim przy projektach obejmuj ących wi ększy obszar (np. wysypisko śmieci, oczyszczalnia ścieków dla kilku gmin, modernizacja sieci dróg powiatowych o znaczeniu regionalnym przebiegaj ących przez teren kilku powiatów ), b) poszukiwaniu dodatkowych środków zewn ętrznych, niezb ędnych do sfinansowania tego typu inwestycji,

47 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

c) skutecznej realizacji zada ń własnych, przede wszystkim z zakresu utrzymania i modernizacji dróg powiatowych. Z uwagi na powy Ŝsze, co zreszt ą odpowiada metodycznym zało Ŝeniom konstrukcji strategii powiatowej, w niniejszym rozdziale zrezygnowano w wi ększo ści ze szczegółowego opisu stanu infrastruktury technicznej na terenie powiatu. Tego typu informacje zawarte s ą zarówno w strategiach rozwoju, jak i w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin. Na poziomie powiatu istotne jest przede wszystkim przedstawienie stopnia rozwoju infrastruktury technicznej na tle regionu i kraju. Pozwala to na wyci ągni ęcie wniosków, dotycz ących skali niezb ędnych inwestycji, bez jednoczesnego wchodzenia w kompetencje samorz ądów gminnych, np. co do szczegółów lokalizacyjnych, które powinny by ć wynikiem okre ślonych preferencji władz lokalnych.

2.5.1 Sie ć drogowa Sie ć drogowa na terenie powiatu została podzielona zgodnie z układem funkcjonalnym przyj ętym dla całego województwa warmi ńsko - mazurskiego 7 na 3 grupy: − nadrz ędny układ drogowy, − podstawowy układ drogowy, − sie ć uzupełniaj ąca. Do nadrz ędnego układu drogowego zaliczono drog ę krajow ą nr 63 (Granica Pa ństwa-Węgorzewo-Gi Ŝycko-Pisz-Konopki Wielkie) jako postulowan ą do modernizacji do klasy technicznej G. W 2007 r. zako ńczona została przebudowa tej drogi w m. Pozezdrze, do roku 2008 planowana jest przebudowa na odcinku 11,549 km Pozezdrze – Gi Ŝycko. Do układu podstawowego zaliczone zostały drogi wojewódzkie, które wi ąŜą miasta powiatowe z układem nadrz ędnym i o środkami sieci osadniczej o funkcji ponadregionalnej i regionalnej. Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Olsztynie planuje przebudow ę drogi wojewódzkiej nr 650 na odcinku Stara Ró Ŝanka – Srokowo – W ęgorzewo – Gołdap i powiatowej nr 1725N ( w latach 2009-2013) w ramach Projektu usprawniaj ącego powi ązania komunikacyjne w północnej cz ęś ci Województwa Warmi ńsko –Mazurskiego. Projektowana jest modernizacja tych dróg do parametrów technicznych klasy G (główna) - droga wojewódzka nr 650 (Barciany-Węgorzewo-Banie Mazurskie-Gołdap). Pozostałe drogi wojewódzkie wraz z drogami powiatowymi i gminnymi stanowi ą układ uzupełniaj ący i b ędą wymagały odpowiednich działa ń modernizacyjnych do odpowiednich parametrów technicznych. Struktur ę sieci komunikacyjnej powiatu z podziałem funkcjonalnym dróg kołowych przedstawia ryc. 2.5.1.1.

7 PlanZagospodarowaniaPrzestrzennegoWojewództwaWarmińsko–Mazurskiego.

48 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

układ nadrz ędny układ podstawowy

Ryc. 2.5.1.1. Sie ć drogowa powiatu w ęgorzewskiego w układzie funkcjonalnym

Od 1999 r., w zwi ązku z kolejnym etapem reformy administracyjnej kraju nast ąpiły tak Ŝe zmiany w systemie zarz ądzania drogami. W wyniku ww. zmian, sie ć drogowa na terenie powiatu znajduje si ę w gestii 4 zarz ądców: krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych, a długo ści dróg nale Ŝą cych do ka Ŝdego z nich przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: − krajowa nr 63 (Granica Pa ństwa – W ęgorzewo – Gi Ŝycko – Konopki Wielkie) - długo ść 61,42 km; − wojewódzka nr 650 (W ęgorzewo – Banie Mazurskie – Surminy w kierunku Gołdapi) – dł. 31 km; − powiatowe – dł. 286,7 km; gmina W ęgorzewo – 19 dróg, dł. 123,9 km, gmina Budry – 12 dróg, dł. 71,3 km, miasto W ęgorzewo – 53 drogi, dł. 22,4 km, gmina Pozezdrze – 12 dróg, dł. 69,1 km.

Stan techniczny sieci drogowej powiatu nie odpowiada wymaganym standardom, zwłaszcza w sytuacji wci ąŜ narastaj ącego ruchu kołowego, tak ci ęŜ arowego, jak i osobowego. Dotyczy to zarówno stanu nawierzchni, szeroko ści jezdni, jej wyprofilowania, a tak Ŝe kolizyjno ści z innymi drogami lokalnymi. Dodatkowo droga krajowa nr 63 krzy Ŝuje si ę na terenie miasta Węgorzewo z drog ą wojewódzk ą nr 650, co powoduje wzmo Ŝony ruch kołowy

49 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

( osobowy jak i ci ęŜ arowy) oraz wpływa na stan degradacji dróg w mie ście ( brak obwodnicy miasta W ęgorzewa). Ponadto problemem całych Mazur jest brak drogi szybkiego ruchu. Drogi układu uzupełniaj ącego powinny wraz z drogami układu nadrz ędnego i podstawowego tworzy ć spójny system zabezpieczaj ący poł ączenia komunikacyjne całego analizowanego obszaru. Podział funkcjonalny całego układu komunikacyjnego z punktu widzenia rozwoju zrównowa Ŝonego przestrzeni powiatu przedstawiono na ryc. 2.5.1.2.

Ryc. 2.5.1.2 Podział funkcjonalny dróg powiatowych w układzie lokalnym

Przewag ę w śród dróg powiatowych stanowi ą drogi w klasie technicznej L, a wi ęc drogi odpowiadaj ące potrzebom poł ącze ń lokalnych (gminnych), nie zapewniaj ące odpowiedniej jako ści poł ącze ń komunikacyjnych w przestrzeni powiatu. Stosunkowo niewiele jest dróg w klasie technicznej G – główna i klasie technicznej Z – zbiorcza. Nieodpowiednia do oczekiwa ń u Ŝytkowników klasa techniczna oraz zły stan techniczny stanowi ą jedn ą z głównych barier rozwoju obszaru. Dodatkow ą barier ę stanowi zły stan obiektów in Ŝynieryjnych na trasie dróg powiatowych. Ocen ę stanu technicznego dróg powiatowych, ulic miejskich oraz obiektów in Ŝynieryjnych przedstawiono w tabeli 2.5.1.

50 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Tabela 2.5.1.1. Ocena stanu technicznego dróg powiatowych, dróg miejskich oraz mostów.*

WYKAZ DRÓG POWIATOWYCH Długo ść drogi Ocena stanu Ocena Ogółem Gruntowa Gruntowa technicznego drogi na stanu do Kontrola Lp Numer drogi km Twardej ulepszona nieulepszona dzie ń 20.07.2007r. naprawy Szacunkowy koszt KM 1598 N - Marszałki - Guja-Prynowo- 1 Wilkowo-Jakunowo 17,300 13,425 3,875 stan niezadowalaj ący 0,9 14 000 625,00 zł 17,300 1600 N - Suchodoły - Karłowo - 2 Rydzówka - dr. nr 1799N 6,300 1,400 4,900 stan niezadowalaj ący 0,9 3 685 500,00 zł 6,300 1602 N - gr. powiatu - Surwile Sztynort Mały - Sztynort - Harsz - 3 Pozezdrze 23,603 23,603 stan zły 1 23 603 000,00 zł 23,603 4 1604 N - Ró Ŝe - Radzieje 3,200 0,46 2,74 stan niezadowalaj ący 0,9 1 770 300,00 zł 3,200 w 50 %stan dobry 1732 N - Gi Ŝycko -Pieczarki - pozostała cz ęść 5 Pozezdrze - Kuty 13,500 13,5 niezadowalaj ący i zły 0,5 6 750 000,00 zł 13,500 stan zadowalaj ący 50 % 1734 N - gr. powiatu - Jakunówko - pozostała cz ęść drogi 6 gr. powiatu 4,900 4,9 zły 0,5 2 450 000,00 zł 4,900 1738 N - Pozezdrze - Wyłudy - gr. 7 powiatu 6,900 6,9 stan zadowalaj ący 0,6 4 140 000,00 zł 6,900 1750 N - W ęgorzewo - Str ęgiel - 8 Kuty - Jakunówko 18,650 18,65 stan zły 1 18 650 000,00 zł 18,650 1752 N - W ęgorzewo - Brzozówko - 9 Popioły 15,882 15,882 stan zły 1 7 941 000,00 zł 15,882 1754 N - W ęgorzewo - Ruska Wie ś - 10 Trygort 8,410 2,25 6,16 stan zły 1 5 330 000,00 zł 8,410 1756 N - dr. kraj. Nr 63 - Pawłowo - 11 Wi ęcki 8,924 6,086 2,838 stan zły 1 7 646 900,00 zł 8,924 1758 N - Rudziszki - Góry - Olszewo 12 Węgorzewskie - Pawłowo 12,630 10,852 1,778 stan zły 1 11 829 900,00 zł 12,630 13 1760 N - Sobiechy - Wi ęcki 2,793 2,793 stan zły 1 1 536 150,00 zł 2,793

51 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

w 50 stan dobry 1762 N - Ołownik - D ąbrówka - pozostała cz ęść 14 Sąkieły Małe 5,956 5,956 niezadowalaj ący i zły 0,5 2 978 000,00 zł 5,956 15 1770 N - Str ęgielek - Przytuły 3,920 0,61 3,31 stan zły 1 2 430 500,00 zł 3,920 1795 N - Wesołowo - Guja - dr. nr 16 1600 N 4,820 0,3 4,525 stan zły 1 2 788 750,00 zł 4,825 1797 N - Rudziszki - Wesołowo - 17 Biedaszki 6,400 5,702 0,697 stan zły 1 6 050 500,00 zł 6,399 1799 N - Perły (dr. kraj. Nr 63) - Węgielsztyn - Przysta ń - Radzieje - w 40 %stan dobry 18 dr. nr 1725 N 26,820 26,815 pozostała cz ęść zły 0,6 16 089 000,00 zł 26,815 1801 N - W ęgielsztyn - Stawki - 19 Przysta ń 4,400 4,4 stan zły 1 4 400 000,00 zł 4,400 1803 N - Radzaieje - Pilwa - Doba - 20 dr. woj. nr 592 6,800 2,983 3,817 stan niezadowalaj ący 0,9 4 402 350,00 zł 6,800 21 1807 N - W ęgorzewo - Kal 3,620 3,62 stan zadowalaj ący 0,6 2 172 000,00 zł 3,620 1809 N - Olszewo W ęgorzewskie - 22 dr. nr 1598 N 4,275 4,275 stan zły 1 2 351 250,00 zł 4,275 23 1811 N - Ogonki - Harsz 4,880 4,88 stan niezadowalaj ący 0,9 4 392 000,00 zł 4,880 1813 N - gr. pa ństwa - Ołownik - 24 Pawłowo - dr. woj. nr 650 10,140 10,14 stan niezadowalaj ący 0,9 9 126 000,00 zł 10,140 1815 N - Gołdap - Jany - Skocze - Rogale - śabin - Rapa - S ąkieły Małe - Budry - Radziszewo - dr. nr 1732 N 25 ( Pozezdrze) 23,600 23,6 stan zły 1 23 600 000,00 zł 23,600 w 50 stan dobry 1817 N - dr. woj. nr 650 - Piłaki pozostała cz ęść 26 Małe - Gebałka ( dr. nr 1750 N) 7,078 7,078 niezadowalaj ący i zły 0,5 3 539 000,00 zł 7,078 1934 N - Jakunówko - Budziska 27 Le śne - Mieczówka 2,400 2,4 stan zły 1 2 400 000,00 zł 2,400 28 1977 N - Przerwanki - Kruklanki 5,053 5,053 stan niezadowalaj ący 0,9 4 547 700,00 zł 5,053 1979 N - Wi ęcki - Pietrele - 29 Budzewo 4,271 0,036 4,235 stan zły 1 2 365 250,00 zł 4,271 RAZEM 267,425 202 965 675,00 zł 267,424

52 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

WYKAZ DRÓG POWIATOWYCH - MIEJSKICH Długo ść drogi Ogółem Gruntowa Gruntowa Ocena stanu technicznego Ocena stanu do Lp Nazwa ulicy i numer drogi km Twardej ulepszona nieulepszona drogi naprawy Szacunkowy koszt 1 3-go Maja - 4301 N 0,5 0,5 stan zły 1 500 000,00 zł 2 Chopina - 4302 N 0,1 0,100 stan niezadowalaj ący 0,9 90 000,00 zł 3 Chrobrego 1,0 0,6 0,2 0,2 stan zły 1 796 500,00 zł 5 Graniczna - 4304 N 0,1 0,1 stan zły 1 100 000,00 zł 6 Grunwaldzka - 4305 N 0,1 0,1 stan niezadowalaj ący 0,9 90 000,00 zł 7 Jasna - 1807 N Została wykazana w zestawieniu dróg powiatowych 8 Konopki - 4306 N 0,7 0,2 0,5 stan zły 1 375 000,00 zł 9 Konopnickiej - 4316 N 0,4 0,4 stan zły 1 400 000,00 zł 10 Kopernika - 4307 N 1,1 1,1 stan niezadowalaj ący 0,9 990 000,00 zł 11 Kraszewskiego - 4308 N 0,7 0,7 stan niezadowalaj ący 0,9 630 000,00 zł 12 Krótka - 1754 N Została wykazana w zestawieniu dróg powiatowych 13 Krzywa - 4309 N 0,2 0,2 stan zły 1 200 000,00 zł 14 Le śna - 4310 N 1,0 1,0 stan zły 1 1 000 000,00 zł 15 Łąkowa - 4311 N 0,6 0,6 stan zły 1 600 000,00 zł 16 Mała - 4312 N 0,1 0,1 stan zły 1 100 000,00 zł 17 Mazurska - 4313 N 0,5 0,5 stan zły 1 500 000,00 zł 18 Mickiewicza - 4314 N 0,2 0,2 stan zły 1 200 000,00 zł 19 Ogrodowa - 4317 N 0,5 0,5 stan zły 1 500 000,00 zł 20 Pionierów - 4318 N 0,6 0,6 stan zły 1,0 600 000,00 zł 21 Polna - 4318 N 0,3 0,3 stan dobry 0 0,00 zł 22 Poprzeczna - 4320 N 0,3 0,3 stan niezadowalaj ący 0,9 270 000,00 zł 23 Portowa - 4321 N 0,2 0,2 stan niezadowalaj ący 0,9 180 000,00 zł 24 Prusa Bolesława - 4322 N 0,3 0,3 stan niezadowalaj ący 0,9 270 000,00 zł 25 Przemysłowa - 4323 N 0,5 0,5 stan zły 1 500 000,00 zł

53 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

26 Przesiedle ńcza - 4324 N 1,0 1,0 stan dobry 0 0,00 zł 27 Reymonta - 1754 N Została wykazana w zestawieniu dróg powiatowych 28 Rolna - 1752 N Została wykazana w zestawieniu dróg powiatowych 29 Sienkiewicza - 4325 N 0,4 0,4 stan niezadowalaj ący 0,9 360 000,00 zł 30 Słoneczna - 4326 N 0,2 0,2 stan zły 1 200 000,00 zł 31 Słowackiego - 4327 N 0,3 0,3 stan zły 1 300 000,00 zł 32 Sm ętka - 4328 N 0,2 0,2 stan zły 1 200 000,00 zł 33 Spokojna - 4329 N 0,1 0,1 stan dobry 0 0,00 zł 34 Struga - 4330 N 0,1 0,1 stan niezadowalaj ący 0,9 90 000,00 zł 35 Szkolna - 4331 N 0,1 0,1 stan zły 1 50 000,00 zł 36 Szpitalna - 4332 N 0,2 0,2 stan niezadowalaj ący 0,9 180 000,00 zł 37 Śródmiejska - 4333 N 0,1 0,1 stan zły 1 100 000,00 zł 39 Teatralna - 4335 N 0,8 0,8 stan niezadowalaj ący 0,9 720 000,00 zł 40 Towarowa 0,3 0,2 0,1 stan zły 1 255 000,00 zł 41 Turystyczna - 4336 N 0,6 0,6 stan niezadowalaj ący 0,9 540 000,00 zł 42 Wa ńkowicza - 4337 N 0,1 0,1 stan zły 1 100 000,00 zł 43 Warmi ńska - 4338 N 0,2 0,2 stan zły 1 200 000,00 zł 44 Wesoła - 4339 N 0,1 0,1 stan zły 0,9 45 000,00 zł 45 Witosa - 4340 N 0,4 0,3 0,1 stan zły 1 350 000,00 zł 46 Wojska Polskiego-1750 N Została wykazana w zestawieniu dróg powiatowych 47 Wolno ści - 4342 N 0,5 0,5 stan niezadowalaj ący 0,9 450 000,00 zł 48 Zacisze - 4343 N 0,7 0,4 0,3 stan zły 1 550 000,00 zł 49 Zbo Ŝowa - 4344 N 0,3 0,3 stan zły 1 300 000,00 zł 50 Zielona - 4345 N 0,5 0,2 0,1 0,2 stan zły 1 360 000,00 zł 51 śeglarska - 4346 N 0,3 0,3 stan niezadowalaj ący 0,9 270 000,00 zł 52 śeromskiego - 4347 N 0,1 0,1 stan zły 1 100 000,00 zł RAZEM 17,8 14 611 500,00 zł

54 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

WYKAZ MOSTÓW I WIADUKTÓW Warto ść Numer Stan obiektu przewidzianych Liczba JNI drogi Kilometra Ŝ Rodzaj obiektu Nazwa przeszkody Najbli Ŝsza miejscowo ść No śno ść skala oceny 0-5 napraw netto w zł bez 30000701 1598N 5+850 MOST RAWDA GUJE ogranicze ń 5 0,00 zł 30000702 1598N 11+509 WIADUKT TOR KOLEJOWY PRYNOWO 15,0 3,5 30 000,00 zł 30000703 1598N 20+605 MOST RZEKA W ĘGORAPA JAKUNOWO 15,0 2,09 20 000,00 zł 30000704 1797N 2+233 MOST KANAŁ PASTERNAK 15,0 3,4 5 000,00 zł 30000705 1600N 6+885 MOST KANAŁ RÓ śEWIEC 15,0 3,7 3 000,00 zł 30000706 1600N 7+550 MOST KANAŁ RÓ śEWIEC 15,0 3,8 2 000,00 zł 30000707 1758N 10+058 MOST RZEKA W ĘGORAPA WĘś ÓWKA 15,0 2,09 500 000,00 zł 30000708 1809N 0+970 MOST CIEK STARE GÓRY 15,0 30000709 1813N 2+900 MOST RZEKA W ĘGORAPA OŁOWNIK 15,0 3,57 2 500,00 zł 30000710 1762N 5+056 MOST RZEKA W ĘGORAPA DĄBRÓWKA 15,0 3,6 5 000,00 zł 30000711 1979N 2+100 MOST KANAŁ PIETRELE 15,0 0 4 000 000,00 zł obiekt zamkni ęty 30000712 1801N 3+650 WIADUKT LINIA KOLEJOWA PRZYSTA Ń 5,0 dla ruchu 30000713 1602N 16+150 MOST JEZIORO MAMRY KIRSAJTY 15,0 4,03 2 000,00 zł 30000714 1602N 16+763 MOST JEZIORO MAMRY KIRSAJTY 15,0 3,8 5 000,00 zł 30000715 1799N 22+800 MOST CIEK RADZIEJE 15,0 3,9 3 000,00 zł 30000716 1799N 14+000 MOST KANAŁ MAZURSKI PRZYSTA Ń 15,0 3,9 2 500,00 zł 30000717 1750N 1+875 WIADUKT TOR KOLEJOWY KALSKIE NOWINY 15,0 3,9 2 000,00 zł 30000718 1815N 7+317 MOST RZEKA GOŁDAPA BUDRY 15,0 3,9 2 000,00 zł 30000719 1815N 7+062 MOST KANAŁ BUDZEWO 15,0 3,6 2 000,00 zł 30000720 1815N 2+000 MOST KANAŁ MINOCKI SAKIEŁY MAŁE 15,0 3,8 5 000,00 zł 30000721 1815N 1+184 MOST RZEKA W ĘGORAPA ZABROST WIELKI 15,0 4,2 2 000,00 zł 30000722 1732N 1+800 MOST RZEKA SAPINA SAPINIEC 15,0 4 2 000,00 zł 30000723 1977N 1+820 MOST RZEKA SAPINA PRZERWANKI 15,0 3,9 7 000,00 zł 30000724 4311N 0+528 MOST RZEKA W ĘGORAPA WĘGORZEWO 30,0 3,9 2 000,00 zł RAZEM 4 604 000,00 zł

55 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

SKALA OCENY STANU TECHNICZNEGO OBIEKTU MOSTOWEGO: 0 Obiekt jest w stanie awaryjnym, uległ całkowitemu zniszczeniu lub przestał istnie ć 1 Obiekt jest w stanie przed awaryjnym, wykazuje nieodwracalne uszkodzenia elementu dyskwalifikuj ące jego przydatno ść u Ŝytkow ą 2 Obiekt jest w stanie niedostatecznym, wykazuje uszkodzenia obni Ŝaj ące przydatno ść u Ŝytkow ą, które s ą jeszcze mo Ŝliwe do naprawienia 3 Obiekt jest w stanie dostatecznym, wykazuje niepokoj ące uszkodzenia, których nienaprawinie spowoduje skrócenie okresu jego Ŝywotno ści 4 Obiekt jest w stanie zadowalaj ącym, mo Ŝe by ć zanieczyszczony lub wykazuje pierwsze objawy uszkodze ń pogarszaj ących wygl ąd estetyczny

5 Obiekt jest w stanie bardzo dobrym, brak jakichkolwiek uszkodze ń i zanieczyszcze ń mo Ŝliwych do stwierdzenia podczas przegl ądu podstawowego

* Ewidencja dróg powiatowych jest w trakcie aktualizacji, rzeczywista długo ść dróg powiatowych mo Ŝe ulec zmianie.

56 Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.5.2. Transport kolejowy Na terenie powiatu wyst ępuje 38 km tras kolejowych, w tym trasa nr 259 K ętrzyn Węgorzewo o dł. 34 km, obecnie zamkni ęta dla ruchu pasa Ŝerskiego. Po kilku latach stara ń Rada Powiatu w W ęgorzewie podj ęła Uchwał ę o przyst ąpieniu do procedur przej ęcia linii nr 259 na własno ść Powiatu W ęgorzewskiego. W roku 2007 zostało zawarte Porozumienie a nast ępnie podpisano umow ę z PKP S.A Zakład Gospodarowania Nieruchomo ściami Olsztynie o nieodpłatne przej ęcie tej linii w u Ŝytkowanie, celem wznowienia ruchu pasa Ŝerskiego. Nast ępnie Powiat W ęgorzewski przekazał na podstawie umowy lini ę nr 259 w u Ŝytkowanie Stowarzyszeniu Hobbystów Kolejowych z siedzib ą w Warszawie, obecnemu operatorowi tej linii. W okresie sezonu letniego Stowarzyszenie uruchomiło przewozy turystyczne z wykorzystaniem drezyn r ęcznych i spalinowych, natomiast docelowo w roku 2007 maj ą zosta ć uruchomione przewozy pasa Ŝerskie. Wznowienie ruchu pasa Ŝerskiego na linii K ętrzyn-Węgorzewo ma bardzo du Ŝe znaczenie promocyjne i gospodarcze dla powiatu, a poza tym zostało spełnione najwa Ŝniejsze zadanie, linia kolejowa jako zabytek kultury (trwa procedura wpisania jej w rejestr zabytków), której jubileusz 100-lecia był obchodzony w 2007 roku, pozostanie dla kolejnych pokole ń. Nieczynny obiekt stacji kolejowej w W ęgorzewie wykorzystywany jest obecnie przez Fundacj ę „ Dziedzictwo nasze”, która zorganizowała w nim wystaw ę „Koleje Mazurskie – Pami ęć Wieku ”. Małe przystanki wiejskie, mostów i wiaduktów s ą w wi ększo ści w złym stanie technicznym i wymagaj ą znacznych nakładów na remonty, renowacj ę i odbudow ę. Wnioski: 1. Podział kompetencji w zakresie zarz ądzania drogami na terenie powiatu, pomi ędzy zarz ądy krajowe, wojewódzkie i powiatowe oraz samorz ądy gminne stwarza sytuacj ę, w której utrudnione jest prowadzenie sprawnej i co waŜniejsze efektywnej polityki, zwi ązanej z wła ściwym utrzymaniem tych dróg. 2. Stan sieci drogowej nie spełnia średnich parametrów techniczno-eksploatacyjnych. Konieczne jest podniesienie lub utrzymanie klasy technicznej dróg zgodnie z przyj ętym podziałem funkcjonalnym, wynikaj ącym z układu funkcjonalnego województwa warmi ńsko-mazurskiego; 3. Podział dróg powiatowych w lokalnym układzie funkcjonalnym na trzy podsystemy: zasadniczy, wspieraj ący i dróg gruntowych okre śla priorytety działa ń technicznych polegających na utrzymaniu dróg w odpowiedniej klasie technicznej; 4. Szczupło ść środków bud Ŝetowych pozwala tylko na bie Ŝą ce utrzymanie infrastruktury, oraz niewielkie inwestycje i ograniczony wkład własny do projektów realizowanych w ramach funduszy unijnych. 5. Podstaw ą komunikacji zbiorowej na terenie powiatu jest sie ć poł ącze ń autobusowych, tak PKS jak i prywatnych przewo źników. 6. Samorz ąd powiatowy nie posiada stosownych środków na przej ęcie i odbudow ę obiektów kolejowych wzdłu Ŝ linii kolejowej nr 259, natomiast rozwa Ŝa mo Ŝliwo ść odrestaurowania ich i uruchomienia usług turystycznych na podstawie partnerstwa publiczno-prywatnego oraz w oparciu o zewn ętrzne źródła dofinansowania. 7. Ze wzgl ędu na dynamicznie rozwijaj ącą si ę baz ę rekreacyjno-konferencyjn ą powiatu, coraz liczniej przybywaj ących go ści z kraju i z zagranicy, przemieszczaj ących si ę własnymi samolotami/ helikopterami zachodzi konieczno ść wybudowania lokalnego

57

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

lotniska/ l ądowiska oraz lobbowania na rzecz utworzenia lotniska regionalnego w Szymanach. 8. Z uwagi na przygraniczne poło Ŝenie Powiatu w ęgorzewskiego( s ąsiedztwo z Obwodem Kaliningradzkim) niezb ędna jest budowa przej ścia granicznego Perły-Kryłowo, które zwi ększyłby jego dost ępno ść komunikacyjn ą .

2.5.3. Sie ć elektroenergetyczna

Na terenie powiatu wyst ępuje nast ępuj ąca infrastruktura elektroenergetyczna: - linie energetyczne wysokiego napi ęcia o długo ści 44 852 km, - 359 stacji transformatorowych 15/0,4 kV o ł ącznej mocy transformatorów 40 003 kVA, - Linie energetyczne średniego napi ęcia o długo ści 395,8 km, - Linie energetyczne kablowe 15 kV o ł ącznej długo ści 27,6 km, - Posterunek Energetyczny w W ęgorzewie, podległy Rejonowi Energetycznemu Dystrybucji Gi Ŝycko, ZEB Dystrybucja Sp.z o.o.

Z uwagi na uwarunkowania klimatyczne i obszarowe obecne linie energetyczne bardzo cz ęsto ulegaj ą awarii, szczególnie miejscowo ści i wsie poło Ŝone w obszarach przygranicznych z Obwodem Kaliningradzkim są nara Ŝone na kilkudniowe przerwy w dostawie energii elektrycznej. Wnioski: 1. Poziom rozwoju infrastruktury elektroenergetycznej uwa Ŝa si ę za wystarczaj ący, porównywalny z pozostałymi obszarami województwa. 2. W ostatnim okresie został znacznie poprawiony poziom infrastruktury elektroenergetycznej w powiecie w ęgorzewskim poprzez budow ę linii WN Gi Ŝycko – Węgorzewo, jednak z uwagi na stały rozwój regionu istnieje ci ągła konieczno ść modernizacji oraz dostosowania linii energetycznych do zmieniaj ących si ę potrzeb odbiorców. 3. Z uwagi na mo Ŝliwo ść zachowania charakterystycznych walorów środowiskowych, a mianowicie dziewiczych krajobrazów, celowe wydaje si ę lobbowanie w kierunku tworzenia podziemnej infrastruktury elektroenergetycznej.

2.5.4.. Wodoci ągi Jednym z podstawowych elementów infrastruktury technicznej, wyznaczaj ącym standard zamieszkania na danym terenie, a jednocze śnie b ędącym warunkiem prawidłowego rozwoju społeczno-ekonomicznego, jest dost ępno ść wody bie Ŝą cej z sieci wodoci ągowej. Zwodoci ągowanie gminy W ęgorzewo ogółem wynosi 97,1 %, gmina Budry jest zwodoci ągowana w 93,7 %, a gmina Pozezdrze w 91,3 %. Stan ten dowodzi, i Ŝ stopie ń zaopatrzenia ludno ści powiatu w bie Ŝą cą wod ę jest znacznie wy Ŝszy ni Ŝ w całym województwie warmi ńsko - mazurskim - wynosi ok. 88%, w miastach – 97%.

58

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Na terenie miasta W ęgorzewa wszystkie ulice posiadaj ą sie ć wodoci ągow ą i przył ącza wodoci ągowe do poszczególnych odbiorców wody. Długo ść ogólna sieci wodoci ągowej rozdzielczej w powiecie w ęgorzewskim wynosi 477,7 km. Oprócz tego sie ć: - posiada hydranty ppo Ŝ. naziemne Ǿ 80 rozmieszczone równomiernie na całej powierzchni miasta - posiada zbiorniki wodne wyrównawcze o ł ącznej obj ęto ści 2750 m3. Na wypadek awarii lub braku energii elektrycznej zapewniaj ą one dostaw ę wody na potrzeby miasta na okres kilku godzin; w przypadku dłu Ŝszej przerwy w zasilaniu pr ądem Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji w W ęgorzewie wykorzystuje agregaty pr ądotwórcze, stacjonarne znajduj ące si ę na uj ęciu wody lub stacji uzdatniania wody. Na terenie Gminy W ęgorzewo znajduje si ę 6 stacji uzdatniania wody w m.: Węgorzewo, Radzieje, Ł ęgwarowo, D ąbrówka Mała, W ęgielsztyn i Prynowo. Gmina Budry posiada jedn ą stacj ę uzdatniania wody w Olszewie, za ś gmina Pozezdrze cztery stacje w miejscowo ści: Pozezdrze, Radziszewo, G ębałka i Jakunówko. Wnioski: 1. Poziom zaopatrzenia w wod ę z sieci wodoci ągowej jest na terenie powiatu stosunkowo dobry (zarówno w stosunku do innych powiatów regionu jak i średniego poziomu zaopatrzenia w województwie). 2. Jako ść wody w Powiecie w ęgorzewskim od momentu uruchomienia stacji uzdatniania wody uległa znacz ącej poprawie, woda jest dobrej jako ści i spełnia wymagane standardy.

2.5.5 . Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków

Stan skanalizowania danego obszaru oraz stopie ń oczyszczania ścieków równie Ŝ wpływa na standard Ŝycia oraz wskazuje na stan środowiska naturalnego. S ą to jedne z podstawowych kryteriów wyznaczaj ących pozycj ę i rang ę regionu czy miejscowo ści, jako miejsca korzystnego do zamieszkania, inwestycji lub wypoczynku. Praktycznie wszystkie gminy posiadaj ą na własnym terenie oczyszczalnie o wysokiej sprawno ści, z czego: - gmina Budry – oczyszczalnia w Ołowniku ( moc przerobowa 32 m³/dob ę), - gmina Pozezdrze – oczyszczalnia ścieków w Pozezdrzu ( moc przerobowa 350 m³/dob ę), - gmina W ęgorzewo – oczyszczalnia ścieków w W ęgorzewie (moc przerobowa 4000m³/dob ę). Na terenie miasta W ęgorzewa długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej wynosi 46,3 km. Ścieki odprowadzane s ą poprzez miejsk ą sie ć kanalizacji sanitarnej do miejskiej oczyszczalni ścieków, sk ąd po oczyszczeniu odprowadzane s ą do rzeki W ęgorapy. Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich w 2002 – 2003 r. zrealizowała projekt inwestycyjny współfinansowany z funduszu przedakcesyjnego PHARE 2000 polegaj ący na rozbudowie i modernizacji oczyszczalni ścieków w Pozezdrzu. Planowane s ą dalsze inwestycje w obr ębie oczyszczalni ścieków w Pozezdrzu

59

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

( budowa wiaty magazynowej do składowania worków z osadem ściekowym, rozbudowa urz ądze ń technologicznych stacji odwadniania osadu, modernizacja automatyki kontrolno – pomiarowej dla oczyszczalni i przepompowni ścieków).

Wnioski: 1. Miasto W ęgorzewo charakteryzuje si ę dostatecznym poziomem rozwoju sieci kanalizacyjnej i jej dost ępno ści ą dla mieszka ńców tych miast. Nieco gorsza pod tym wzgl ędem sytuacja panuje na terenach wiejskich powiatu. Z tego wzgl ędu główny wysiłek inwestycyjny władz samorz ądowych gmin b ędzie zapewne skierowany na rozwi ązanie tego zagadnienia, b ędącego jednym z podstawowych warunków rozwoju społeczno- gospodarczego tych obszarów; 2. Wraz z rozbudow ą systemu kanalizacyjnego powinien by ć tworzony system przydomowych oczyszczalni ścieków, zwłaszcza w strefach zabudowy rozproszonej. 3. Konieczne s ą działania systemowe na terenie całego powiatu – postrzeganie przyszłych inwestycji jako elementów wspólnego, zaplanowanego w skali powiatowej sytemu kanalizacyjnego. 4. Konieczne jest prowadzenie stałej oceny stanu oczyszczania ścieków we wszystkich obiektach turystycznych na terenie powiatu wraz z okre śleniem niezb ędnych działa ń, zmierzaj ących do poprawy sytuacji wsz ędzie tam, gdzie odprowadzane ścieki nie spełniaj ą podstawowych kryteriów ochrony środowiska.

2.5.6. Sie ć gazownicza Na terenie powiatu znajduje si ę zakład gazowniczy, który zajmuje si ę obsług ą techniczn ą przesyłu gazu ziemnego dla ludno ści. Trasy przebiegu gazoci ągów przedstawiaj ą si ę nast ępująco: − Pozezdrze – W ęgorzewo – średnica przewodu Ǿ 100 − Kętrzyn – Stawki – W ęgielsztyn – W ęgorzewo - średnica przewodu Ǿ 150. Sumaryczna długo ść sieci gazowej wybudowanej na terenie powiatu w ęgorzewskiego do dnia 31.12.2006 r. wynosi: - gazoci ągi – 55,1 km ( w tym średnie ci śnienie – 35,6 km, niskie ci śnienie – 19,5 km), - przył ącza – 19,1 km ( w tym średnie ci śnienie – 2,1 km, niskie ci śnienie – 17,0 km). - ilo ść stacji gazowych II stopnia – 2 szt. Długo ść sieci gazowej Rozdzielczej w podziale na średnice: - gazoci ągi DN 125 – DN 200 – 29,4 km, - gazoci ągi DN 100 i poni Ŝej – 25,7 km. Długo ść sieci gazowej rozdzielczej w podziale na materiał: - gazoci ągi PE – 10,8 km, - gazoci ągi stalowe – 44,3 km.

60

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Wnioski: 1. Z gazu ziemnego (sieciowego) na terenie powiatu korzystaj ą jedynie mieszka ńcy gmin Węgorzewo i Pozezdrze. Gmina Budry w cało ści wykorzystuje gaz butlowy. 2. Uzale Ŝnienie od jednego dostawcy powoduje zagro Ŝenia zachowania ci ągło ści dostawy gazu, szczególnie w okresach zimowych , kiedy jego pobór znacznie wzrasta. Du Ŝym zagro Ŝeniem s ą równie Ŝ niskie temperatury powoduj ące zmniejszenie przepustowo ści przewodów gazowych i du Ŝy spadek ci śnienia gazu. 3. Poprawa warunków zaopatrzenia w gaz w okresie jesienno – zimowym na terenie powiatu węgorzewskiego powinna nast ąpi ć w 2009 r. , po zako ńczeniu budowy gazoci ągu wysokiego ci śnienia DN 300 na odcinku Nidzica – Mr ągowo.

2.5.7. Ciepłownictwo

Na terenie powiatu działaj ą zró Ŝnicowane systemy grzewcze (kotłownie na paliwo stałe, gazowe i olejowe). Ogółem mo Ŝna wyszczególni ć 21 kotłowni, które funkcjonuj ą w układzie budownictwa zbiorowego ( w tym Szpital Powiatowy MCZ i Szpital Psychiatryczny) , z czego: - miasto i gmina W ęgorzewo dysponuje 19 kotłowniami ( 8 gazowo-olejowych, 8 gazowych, 1 na paliwo stałe, 1 na ekogroszek + olej, 1 na olej), - gmina Pozezdrze dysponuje 1 kotłowni ą gazowo – olejow ą o mocy 1,8 MW, - gmina Budry dysponuje 1 kotłowni ą na paliwo stałe o mocy 0,400 MW. W zakresie indywidualnych systemów grzewczych (autonomiczne źródła ciepła, np. w budownictwie jednorodzinnym) u Ŝywane s ą systemy na trzy wymienione rodzaje paliw, z przewag ą paliwa stałego. U Ŝywanie systemów zasilanych energi ą odnawialn ą wyst ępuje sporadycznie. Wnioski: 1. Celowym wydaje si ę zwi ększenie udziału w bilansie energetycznym powiatu energii ze źródeł odnawialnych ( słonecznej, wiatrowej, wodnej, źródeł geotermalnych), a przede wszystkim biomasy. Jest to bardzo istotne ze wzgl ędu na; - ochron ę środowiska, - wymogów i preferencji dla takich źródeł w dyrektywach UE, - obni Ŝenie kosztu energii dla odbiorców, - mo Ŝliwo ści utworzenia w tym sektorze nowych miejsc pracy, - zwi ększenie rentowno ści gospodarstw rolnych produkuj ących biomasę. 2. Konieczne jest ustalenie docelowego systemu pozyskiwania i dystrybucji ciepła - kompleksowego lub punktowego.

61

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.5.8. Telekomunikacja W ci ągu ostatnich lat poziom telekomunikacji na obszarze powiatu podniósł si ę znacznie i obecnie jest w zasadzie zadawalaj ący. Dotyczy to zarówno jako ści i zakresu usług jak i dost ępno ści łączy telefonicznych. Nowoczesne, cyfrowe centrale telefoniczne, z mo Ŝliwo ści ą rozbudowy oraz wysokiej jako ści linie telekomunikacyjne ( światłowody) zapewniaj ą odpowiedni standard w zakresie poł ącze ń krajowych i mi ędzynarodowych. Tym samym spełniony został jeden z podstawowych warunków rozwoju tego terenu - bez sprawnej i szeroko dost ępnej telekomunikacji niemo Ŝliwe jest podejmowanie jakichkolwiek działa ń na rzecz rozwoju społeczno-ekonomicznego. Na terenie powiatu w ęgorzewskiego Telekomunikacja Polska posiada nowoczesn ą infrastruktur ę techniczn ą tj. : obiekty komutacyjne ( centrale telefoniczne), teletransmisyjne SD i PDH, w ęzły ADSL oraz sie ć POLPAK-T. Warstwa teletransmisyjna funkcjonuje na bazie sieci kabli światłowodowych oraz miedzianych. W oparciu o t ę infrastruktur ę TP mo Ŝe oferowa ć mieszka ńcom powiatu w ęgorzewskiego pełen wachlarz usług teleinformatycznych, takich jak: - usługi głosowe: POTS, ISDN BRA, ISDN PRA, - stały, szerokopasmowy dost ęp do Internetu: ADSL. - transmisja danych: FRAME.ATM , - sie ć WAN: IP VPN, - usługi satelitarnej transmisji danych, - dzier Ŝawa ł ączy. Liczba abonentów korzystaj ących z sieci telefonicznej jest warto ści ą zmienn ą i wynosi ok. 7 tysi ęcy. Uzupełnieniem stacjonarnej sieci telekomunikacyjnej jest telefonia komórkowa. Według stanu ze stycznia 2007 r. obszar powiatu jest w ok. 90% pokryty zasi ęgiem operatorów PLUS GSM i Era GSM oraz w ok. 70% sieci Idea.

Wnioski: 1. Poziom rozwoju telekomunikacji w powiecie jest zadowalaj ący i porównywalny z reszt ą województwa. 2. Problemem jest relatywnie niski stopie ń internetyzacji gospodarstw domowych. 3. Sie ć techniczna TP nie jest wystarczaj ąca, aby móc realizowa ć bie Ŝą cy popyt na usługi telekomunikacyjne a obecne plany rozwojowe oparte s ą głównie na rozbudowie infrastruktury w celu rozszerzenia dost ępno ści do usług szerokopasmowych ADSL.

2.5.9. Składowanie i utylizacja odpadów stałych

Do ko ńca roku 2006 na terenie powiatu w ęgorzewskiego zostały zamkni ęte 4 składowiska Odpadów Komunalnych w m.: Olszewo, Popioły, Pozezdrze oraz w Czerwonym Dworze. W chwili obecnej działa legalnie tylko Składowisko Odpadów Komunalnych w

62

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Czerwonym Dworze, które przyjmuje odpady z terenu gminy W ęgorzewo, Pozezdrze i Budry. Składowisko posiada pozwolenie na u Ŝytkowanie do 2013 r. Przyjmuje si ę, Ŝe rocznie na składowisku deponuje si ę ok. 26 tys. m 3 odpadów, z czego 40% stanowi ą odpady o charakterze surowców wtórnych. Stopie ń obj ęcia usługami wywozowymi odpadów od ludno ści i podmiotów gospodarczych w poszczególnych gminach przedstawia si ę nast ępuj ąco: - gmina W ęgorzewo – ok. 90%, - gmina Pozezdrze – ok. 80%, - gmina Budry – ok. 40% ( od czerwca 2007r. gmina Budry realizuje program wyposa Ŝania wła ścicieli posesji w indywidualne pojemniki na śmieci, po zako ńczeniu tych działa ń przewiduje si ę zwi ększenie wska źnika usług wywozowych odpadów do 85%). Na terenie powiatu w ęgorzewskiego usługi w zakresie zagospodarowania odpadów komunalnych świadczy Zakład Usług Komunalnych. Poza tym Burmistrz gminy W ęgorzewo wydał trzy zezwolenie na prowadzenie przez przedsi ębiorców działalno ści w zakresie opró Ŝniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczysto ści ciekłych na terenie miasta i gminy W ęgorzewo. Na terenie gminy Pozezdrze zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie wywozu nieczysto ści ciekłych otrzymały dwa przedsi ębiorstwa, za ś na wywóz nieczysto ści stałych i ciekłych wydano cztery zezwolenia. O ile problem gospodarki odpadami w gminach został, przynajmniej dora źnie rozwi ązany, o tyle zjawiskiem szczególnie negatywnym s ą tzw. dzikie wysypiska oraz stan sanitarny stref licznie odwiedzanych przez turystów (pola biwakowe, miejsca postoju jachtów). W miejscach tych, połoŜonych przede wszystkim nad brzegami jezior, po sezonie letnim pi ętrz ą si ę sterty odpadów. Problemu tego nie rozwiązuj ą ustawione pojemniki (kontenery) na śmieci, gdy Ŝ brak jest sprawnego systemu ich opró Ŝniania. Dodatkowym czynnikiem, pogarszaj ącym ten stan i negatywnie oddziaływuj ącym na środowisko naturalne jest narastaj ące lawinowo rozprzestrzenianie si ę opakowa ń z tworzyw sztucznych. Po wykorzystaniu (worki foliowe, butelki) s ą one nagminnie wyrzucane. I nawet, je Ŝeli ok. 60% z nich trafia na wysypiska, pozostaj ą tam przez wiele lat, poniewa Ŝ okres ich rozkładu wynosi ok. 80-100 lat. Pozostałe 40% za śmieca lasy, pobocza dróg i wody tego terenu. Okazuje si ę, Ŝe tylko jeden sklep, obsługuj ący dziennie w sezonie ok. 3000 klientów zu Ŝywa ok. 5000 szt. worków foliowych. W skali miesi ąca jest to ok. 130 tys. worków, z których ok. 50 tys. jest wyrzucanych. Gospodarka odpadami opakowaniowymi na terenie Powiatu w ęgorzewskiego wygl ąda nast ępuj ąco: - gmina Budry – brak pojemników, - gmina Pozezdrze – 13 pojemników o pojemno ści 2,2 m³ na opakowania pet, - gmina W ęgorzewo – 10 pojemników na szkło, 43 pojemniki na opakowania pet, 7 pojemników na makulatur ę. Obecnie eksploatowane składowisko nie posiada infrastruktury pozwalaj ącej spełni ć wymogi Krajowego Programu Gospodarki Odpadami w zakresie odzysku surowców wtórnych. W marcu 2005 r. rozpocz ął działalno ść Mazurski Zwi ązek Mi ędzygminny – Gospodarka Odpadami, w ramach którego gminy z terenu powiatu w ęgorzewskiego przyj ęły wspólny dla Zwi ązku plan gospodarki odpadami, którego głównym zadaniem jest budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Spytkowie.

63

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Analiza SWOT przeprowadzona dla systemu infrastruktury technicznej na terenie powiatu w ęgorzewskiego. Infrastruktura techniczna - analiza SWOT Silne strony Słabe strony - marginalna rola w wojewódzkim i - korzystne poło Ŝenie tranzytowe dla transportu krajowym systemie komunikacyjnym, osobowego-turystycznego, - brak drogi szybkiego ruchu dla ruchu - sie ć dróg zapewniaj ąca prawidłowe turystycznego, tranzytowego, poł ączenie wewn ętrzne, - niszczej ąca i dewastowana infrastruktura - linia kolejowa K ętrzyn – W ęgorzewo, kolejowa, ść - szybko rozwijaj ąca si ę infrastruktura - niska jako infrastruktury drogowej, telekomunikacyjna, - brak przej ścia granicznego z Federacj ą ą - rozbudowuj ąca si ę dynamicznie sie ć Rosyjsk , wodoci ągowa i kanalizacyjna. - słabe wykorzystanie regionalnych, alternatywnych źródeł energii, - niski poziom rozwoju sieci gazowej

Szanse Zagro Ŝenia

- przebieg trasy szybkiego ruchu ł ącz ącej - przebieg szlaków komunikacyjnych przez centrum kraju z regionem, obszary chronione, - poło Ŝenie w układzie komunikacyjnym - brak środków finansowych na rozbudow ę oraz s ąsiedztwo wschodniej granicy UE, oraz modernizacj ę układu komunikacyjnego ść - uruchomienie linii kolejowej K ętrzyn - i infrastruktury nowych przej granicznych, Węgorzewo - nasilenie ruchu samochodów ci ęŜ arowych Ŝ ś - zbudowanie przej ścia granicznego Perły - o du ej ładowno ci po drogach Ŝ ąŜ ń Kryłowo, nieprzystosowanych do du ych obci e , ę ą - realizacja rz ądowego programu modernizacji - post puj ca dewastacja i dekapitalizacja ą dróg, w tym szybkiego ruchu, nawierzchni przy niewystarczaj cych środkach na utrzymanie i remonty dróg. - rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.

Wnioski: 1. Konieczno ść zbudowania systemu gospodarki odpadami stałymi w uj ęciu gminno-powiatowym, kompatybilnego z system utylizacji i recyklingu odpadów w układzie regionalnym. 2. Brak systemowego rozwi ązania problemów oczyszczania z odpadów stałych stref turystycznych ( biwakowiska, miejsca postoju jachtów) oraz likwidacji tzw. dzikich wysypisk śmieci. 3. Mało efektywny system kontroli i nadzoru.

64

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.6. Ocena sytuacji w rolnictwie i jej zmiany

2.6.1 Ogólna charakterystyka obszarów wiejskich w powiecie węgorzewskim

W Polsce obszary wiejskie stanowi ą 93,2 % powierzchni kraju ( dane GUS, 2005 r.), a na obszarach wiejskich Ŝyje 14,7 mln. osób tj. 38,6 % ogółu ludno ści. Powierzchnia powiatu w ęgorzewskiego wynosi 69 343 hektary, w tym 38 742 ha stanowi ą uŜytki rolne, z tego 24 230 ha s ą to grunty orne, a 14 453 ha trwałe u Ŝytki zielone. W UE wg danych z roku 2005 na wsi mieszkało 23,7 % , natomiast w powiecie węgorzewskim licz ącym 23 798 mieszka ńców, ludno ść wiejska liczy 12 079 osób, co stanowi 51 % ogółu ludno ści. W Polsce pocz ąwszy od roku 2001 liczba ludno ści na obszarach wiejskich zwi ększa si ę z roku na rok. Taki sam proces mo Ŝna zaobserwowa ć równie Ŝ w powiecie w ęgorzewskim. Wynika to z kilku przyczyn; • wykupywanie atrakcyjnych terenów wokół jezior przez ludno ść miejsk ą, • zmiany kulturowe i trendy na rynku obrotu nieruchomo ściami, • ró Ŝnicowanie działalno ści gospodarczej przez rdzenn ą ludno ść np. rozwój agroturystyki, • mo Ŝliwo ści pozyskania środków unijnych na rozwój i modernizacj ę gospodarstw, • wdra Ŝanie nowych technologii i rozwój gospodarstw specjalistycznych, • mo Ŝliwo ść otrzymania renty rolniczej itp.

Rolnictwo zajmuje szczególne miejsce w programach rozwoju wsi, nie tylko ze wzgl ędu na tworzone miejsca pracy, czy produktywno ść ziemi, ale równie Ŝ ze wzgl ędu na jego rol ę w przestrzeni wiejskiej oraz du Ŝe oddziaływanie na rodzaje podejmowanej działalno ści gospodarczej, styl Ŝycia, tradycj ę i kultur ę mieszka ńców wsi. Pomimo dopłat unijnych sytuacja gospodarstw rolnych nie wygl ąda najlepiej w powiecie węgorzewskim. Osi ągane dochody oraz dopłaty unijne nie pokrywaj ą wci ąŜ rosn ących kosztów uprawy ziemi i produkcji rolnej oraz wdra Ŝania nowych technologii i zakupu sprz ętu rolniczego. Według prognoz Powiatowego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w W ęgorzewie nast ąpi dalszy spadek gospodarstw małych, a wzro śnie liczba gospodarstw powy Ŝej 50 ha i wi ęcej. Na podstawie zło Ŝonych wniosków o płatno ści obszarowe wynika, Ŝe obecnie na terenie powiatu w ęgorzewskiego funkcjonuje 1248 gospodarstw rolnych., które pod wzgl ędem średniej wielko ści ( ok. 21 ha) znajduj ą si ę w ścisłej czołówce krajowej. Pod tym wzgl ędem przewy Ŝszamy wyra źnie średni ą krajow ą ( 7,6 ha u Ŝytków rolnych), a nawet średni ą unijn ą ( 18,7 ha). Jest to bardzo wa Ŝny czynnik maj ący du Ŝy wpływ na produkcyjno ść gospodarstw.

Dane Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 roku, dotycz ące ilo ści gospodarstw rolnych funkcjonuj ących na terenie powiatu w ęgorzewskiego (2107 gospodarstw) , przedstawione w

65

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego tabeli 2.6.1.1. oraz informacje otrzymane z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w 2007 roku ( ogółem ok. 2000 gospodarstw) wskazuj ą na to, Ŝe w przeci ągu kilku lat ilo ść gospodarstw rolnych zmalała o ok. 100.

Tabela nr. 2.6.1.1. Gospodarstwa rolne według rodzaju i grup obszarowych u Ŝytków rolnych (dane PSR 2002) Gospodarstwa rolne według powierzchni w ha Jednostka terytorialna ogółem 1 - 2 2 - 5 5 - 7 7-10 10-15 15-20 20-50 50-100 pow. 100 Budry 426 62 54 10 39 71 62 97 21 10

Pozezdrze 420 74 77 29 49 67 36 71 13 4

730 128 128 28 70 114 90 135 28 9 Węgorzewo 109 111 24 56 110 87 0 25 9

Węgorzewo – wie ś 531 Ogółem w powiecie w ęgorzewskim 2107 373 370 91 214 362 275 303 87 32

2.6.2 Produkcja ro ślinna. W 2006 roku ogólna powierzchnia zasiewów wyniosła 18 500 ha. W strukturze zasiewów dominuj ą zbo Ŝa ( 86%), stanowi ące w głównej mierze najwa Ŝniejszy składnik pasz. Powierzchnia upraw poszczególnych ro ślin dostosowywała si ę do mo Ŝliwo ści zbytu produkcji i opłacalno ści poszczególnych kierunków produkcji. W ci ągu najbli Ŝszych lat przewiduje si ę wzrost upraw takich ro ślin jak : rzepak ( równie Ŝ jako ro ślina energetyczna – biopaliwo), kukurydza na zielono i na ziarno . Powierzchnia zbó Ŝ powinna ulec zmniejszeniu kosztem zało Ŝenia w ich miejsce trwałych u Ŝytków zielonych. Ze wzgl ędu na niesprzyjaj ące warunki agroklimatyczne wegetacji i uprawie , nie przewiduje si ę wzrostu upraw warzyw gruntowych oraz zwi ększenia powierzchni sadów.

2.6.3 Produkcja zwierz ęca Zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej w Polsce, równie Ŝ w powiecie w ęgorzewskim trwa ograniczanie chowu bydła, owiec i koni. W pogłowiu trzody chlewnej wyst ępuj ą okresowe wahania zwi ązane z poda Ŝą i cenami pasz oraz opłacalno ści ą produkcji i mo Ŝliwo ściami zbytu. Proces dostosowa ń sanitarno-weterynaryjnych do wymogów UE przyspieszył proces koncentracji chowu zwierz ąt rze źnych i krów mlecznych i w konsekwencji spowodował eliminacj ę z rynku niewielkich producentów. Szczególnie jest to widoczne w chowie bydła mlecznego, gdzie małe gospodarstwa zrezygnowały z chowu 1-2 sztuk krów. W ci ągu najbli Ŝszych kilku lat przewiduje si ę wzrost ilo ści gospodarstw specjalizuj ących si ę w chowie krów mlecznych - stada 30-50 krów. O takiej tendencji świadczy ilo ść budowanych nowych obór oraz modernizacja starych.

66

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Według informacji uzyskanych z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Węgorzewie (zło Ŝone wnioski o płatno ść ) w powiecie w ęgorzewskim funkcjonuje obecnie 645 gospodarstw o profilu bydl ęcym oraz 7 gospodarstw hoduj ących konie. Atrakcyjne ceny oferowane na rynku wspólnoty spowodowały wzrost eksportu bydła Ŝywego do krajów 15-stki o ok. 60 %, a warto ściowo o 147 % w stosunku do lat ubiegłych, to spowodowało równie Ŝ wzrost hodowli bydła opasowego w powiecie w ęgorzewskim. Na terenie powiatu zarejestrowanych jest obecnie 10 ferm drobiarskich: - brojlery kurze – 4 ferm - brojlery indycze – 4 fermy - kury nioski – 4 fermy Dwie fermy ł ącz ą brojlery kurze z kurami nioskami. Jednorazowy wsad w tych fermach wynosi 143 300 szt ptaków. Całoroczna produkcja to przeszło 1 milion drobiu. Według opinii pracowników (specjalistów) Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego w Węgorzewie ilo ść ferm do roku 2013 zasadniczo si ę nie zwiększy, natomiast nast ąpi rozbudowa ju Ŝ istniej ących.

Tabela nr. 2.6.3.1. Gospodarstwa według rodzaju i pogłowia zwierz ąt (dane PSR 2002 r.) Wymiary: Systematyka gospodarstw rolnych, Pogłowie zwierz ąt gospodarskich Rolnictwo ogółem Jednostka terytorialna trzoda bez zwierz ąt bydło krowy konie owce chlewna gospodarskich Budry 296 277 255 62 6 243 Pozezdrze 228 216 187 50 0 334 Węgorzewo 399 382 377 100 0 524 Węgorzewo – miasto 8 8 7 3 0 84 Węgorzewo – wie ś 391 374 370 97 0 440 Ogółem na obszarze powiatu w ęgorzewskiego 1322 1157 1196 312 6 1625

2.6.4 Rolnictwo ekologiczne Za rolnictwo ekologiczne uwa Ŝa si ę system gospodarowania o zrównowa Ŝonej produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej, eliminuj ący z produkcji rolniczej środki chemiczne, pestycydy, antybiotyki, hormony wzrostu itp. W ostatnich latach w powiecie w ęgorzewskim obserwuje si ę wzrost zainteresowania produkcj ą Ŝywno ści z u Ŝyciem metod ekologicznych. Jest to wynik ogólnych preferencji w Unii Europejskiej oraz mo Ŝliwo ści pozyskania dopłat z tego tytułu. Obecnie zarejestrowanych jest 105 gospodarstw uczestnicz ących w programach rolno- środowiskowych. Bior ąc pod uwag ę instrumenty wsparcia dla rolników zawarte w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013 szacuje si ę , Ŝe do roku 2015 ich ilo ść ulegnie podwojeniu.

67

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Rolnictwo jest struktur ą bardzo zło Ŝon ą i wymaga podej ścia kompleksowego. Sukces w rozwoju gospodarczym zale Ŝy od umiej ętno ści dostosowania ście Ŝek rozwoju do warunków i zasobów danego kraju. Analogicznie mo Ŝna to odnie ść do mniejszych terytorialnie obszarów. Zgodnie z tym pogl ądem mo Ŝna przyj ąć , Ŝe w sektorze rolnym warunkiem powodzenia jest zdolno ść do generowania ekologicznie adaptowalnych i ekonomicznie efektywnych technologii rolniczych. Rozwój rolnictwa odbywa si ę wi ęc w sposób niepowtarzalny. Zmiany za ś zachodz ą głównie pod wpływem czynników zewn ętrznych, w śród których dominuj ą innowacje, post ęp techniczny i biologiczny, warunki przyrodnicze, rentowno ść produkcji rolniczej oraz przemiany instytucjonalne w otoczeniu. Wykorzystanie n.p. produktów ro ślinnych jako materiału energetycznego mo Ŝe by ć jednym z kierunków nie tylko rozwoju produkcji ro ślinnej, ale stwarza równie Ŝ nowe mo Ŝliwo ści pobudzenia gospodarczego niektórych wsi na terenie obszaru. Nie nale Ŝy jednak traktowa ć energetycznego wykorzystania biomasy jako panaceum na problemy ze zbytem produktów rolniczych. Precyzowanie kierunków rozwoju rolnictwa zgodnych z celami ekorozwoju jest bardzo wa Ŝną kwesti ą. W strukturze u Ŝytkowania gruntów powinien zmniejsza ć si ę przede wszystkim areał gruntów ornych o najgorszych warunkach glebowych na rzecz u Ŝytków zielonych, czy wprowadzania innych sposobów u Ŝytkowania, np. zabudowy rekreacyjnej i miejsc zieleni. Korzystna struktura agrarna sprawia, Ŝe intensyfikacja produkcji rolnej, ze wzgl ędu na warunki przyrodnicze, wymaga stosowania innowacyjnych rozwi ąza ń w tym sektorze (głównie innowacji biologicznych - nowe odmiany ro ślin i rasy zwierz ąt). Produkcja zwierz ęca powinna raczej zmierza ć do ekstensyfikacji chowu bydła (z uwzgl ędnieniem powierzchni paszowej ł ąk i pastwisk trwałych). W produkcji trzody chlewnej nale Ŝy zwróci ć szczególn ą uwag ę na potrzeb ę zmniejszenia koncentracji produkcji (problemy z zagospodarowaniem gnojowicy) stanowi ącej podstawowe źródło zagro Ŝenia dla wód powierzchniowych, a wi ęc podstawowego „bogactwa” powiatu. Warunki przyrodnicze powiatu w ęgorzewskiego (krótki okres wegetacji, konfiguracja terenu i zró Ŝnicowanie gleb) stawiaj ą przed rolnictwem ekologicznym wymóg wysokiego poziomu uzbrojenia technicznego i powoduj ą, Ŝe jednostkowe koszty produkcji rolniczej s ą wy Ŝsze, dochodowo ść natomiast ni Ŝsza, ni Ŝ średnio w kraju. Prognozy Poza podstawow ą funkcj ą jak ą jest produkcja artykułów rolnych – obszary wiejskie pełni ą waŜną rol ę w zakresie ochrony środowiska, w tym ochrony zasobów wodnych i gleb, kształtowania krajobrazu, ochrony i zachowania siedlisk oraz ró Ŝnorodno ści biologicznej. Zgodnie z PROW cel ten b ędzie realizowany poprzez promowanie zrównowa Ŝonego sposobu gospodarowania, odpowiednie u Ŝytkowanie gleb i ochron ę wód, kształtowanie krajobrazu, przywracanie walorów lub utrzymanie cennych siedlisk u Ŝytkowanych rolniczo. W tym aspekcie szczególne znaczenie maj ą obszary obj ęte sieci ą Natura 2000 oraz obszary, na których b ędą realizowane działania zgodnie z Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą ( 2000/60/WE) w zakresie wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Poprawa środowiska i zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie obszarów wiejskich wi ąŜ e si ę nie tylko z gruntami rolnymi, ale tez z lasami. W tym celu planowane s ą w ramach PROW instrumenty, które przyczyni ą si ę do zwi ększenia stopnia lesisto ści w Polsce , jak równie Ŝ i w powiecie węgorzewskim , poprzez przeznaczanie gruntów rolnych ( u Ŝytkowanych i odłogowanych) do zalesienia.

68

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

W ramach Osi 3 PROW b ędą dofinansowane wszelkie inicjatywy podejmowane przez mieszka ńców obszarów wiejskich w kierunku ró Ŝnicowania działalno ści gospodarczej w kierunku pozarolniczym np. zwi ązane z działalności ą turystyczn ą, rzemie ślnicz ą, usługow ą. itp.

Drug ą grup ę stanowi ą instrumenty maj ące na celu popraw ę jako ści Ŝycia. Dotycz ą one odnowy wsi, poprawy stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, co z pewno ści ą przyczyni si ę do polepszenia jako ści Ŝycia i mo Ŝe stanowi ć dodatkowy czynnik, kształtuj ący przemiany strukturalne i przeciwdziałaj ący depopulacji mieszka ńców obszarów wiejskich. Równie Ŝ waŜnym instrumentem PROW jest Oś 4 : Leader umo Ŝliwiaj ącym realizowanie i wdra Ŝanie celów przede wszystkim osi 3 . Podej ście Leader słu Ŝy aktywizacji społeczno ści wiejskiej, wł ączanie jej w planowanie i wdra Ŝanie lokalnych inicjatyw w oparciu o partnerstwo trójsektorowe: publiczne, gospodarcze i społeczne. Takie podej ście wzmacnia oddolnie spójno ść podejmowanych lokalnie decyzji, podnosi jako ść zarz ądzania i przyczynia si ę do wzmocnienia kapitału społecznego w społeczno ściach wiejskich. Skłania równie Ŝ do stosowania innowacyjnych rozwi ąza ń w zakresie rozwoju powiatu. W powiecie węgorzewskim Pilota Ŝowy Program Leader+ funkcjonuje ju Ŝ od 2006 roku , a obecnie Lokalna Grupa Działa ń ( LGD9), działaj ąca pod nazw ą Zwi ązek Stowarzysze ń Na Rzecz Rozwoju Gmin Północnego Obszaru Wielkich Jezior Mazurskich realizuje Schemat II. Członkami LGD9 s ą min. stowarzyszenia i samorz ądy gmin; W ęgorzewo, Pozezdrze i Budry oraz Powiat W ęgorzewski.

2.6.5 Agroturystyka Jednym ze sposobów ró Ŝnicowania działalno ści gospodarczej, równie Ŝ w powiecie węgorzewskim jest agroturystyka, czyli ł ączenie działalno ści gospodarczej rolnej z usługami polegaj ącymi na wynajmie pokoi dla turystów. Cz ęsto towarzysz ą temu usługi dodatkowe w postaci serwowanych produktów kulinarnych własnego wyrobu, wł ączanie turystów w prace wykonywane w gospodarstwach; karminie zwierząt, zbieranie płodów rolnych, owoców i warzyw. Cz ęsto agroturystyka mylona jest z turystyk ą wiejsk ą, polegaj ącą na wynajmie pokoi i sprz ętu turystycznego w gospodarstwach zlokalizowanych na trenach wiejskich , które nie prowadz ą działalno ści gospodarczej i s ą własno ści ą osób mieszkaj ących na obszarach wiejskich lub w miastach. Region warmi ńsko-mazurski, w którym poło Ŝony jest powiat w ęgorzewski posiada szczególne warunki dla rozwoju turystyki wiejskiej, poniewa Ŝ posiada; - najni Ŝszy wska źnik g ęsto ści zaludnienia 60 osób/km² ( średnia w kraju 122 osoby), - wody zajmuj ące 6,3 % powierzchni ( średnia w kraju 2,7 %), - lasy i zadrzewienia zajmuj ące 29 % ( średnia w kraju 28 %), - obszary prawnie chronione ( 8 parków krajobrazowych, obszary chronionego krajobrazu, 96 rezerwatów przyrody). Według informacji otrzymanej z Powiatowego O środka Doradztwa Rolniczego na terenie powiatu w ęgorzewskiego funkcjonuj ą 104 kwatery wiejskie, w tym 48 gospodarstw agroturystycznych. Dane te nie odzwierciedlaj ą rzeczywistej ilo ści kwater, poniewa Ŝ rolnicy nie maj ą obowi ązku zgłaszania ich.

69

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Pomimo wci ąŜ rosn ącego popytu na tego rodzaju usługi turystyczne, oraz wzrost ilo ści gospodarstw , baza ta nie odgrywa zbyt du Ŝej roli w ofertach turystycznych powiatu węgorzewskiego. Dla porównania w pa ństwach Europy Zachodniej dochody z agroturystyki uzyskuje ponad 20 % rolników, a co czwarty mieszkaniec UE sp ędza wakacje na wiejskiej farmie. Inwestycje w turystyk ę wiejsk ą s ą dofinansowane ze środków Unii, bud Ŝetów poszczególnych pa ństw , bud Ŝetów lokalnych samorz ądów oraz ze środków własnych usługodawców. Szacuje si ę, Ŝe nowe mo Ŝliwo ści pozyskania środków w ramach funduszy pomocowych na lata 2007-2013 spowoduj ą wzrost ilo ści świadczonych usług na terenach wiejskich oraz wzrost poziomu i jako ści tych usług. Wnioski: 1. Problemem terenów wiejskich powiatu w ęgorzewskiego, jest stosunkowo du Ŝe bezrobocie, szczególnie w śród społecze ństwa byłych pa ństwowych gospodarstw rolnych. Jest to zjawisko bardzo negatywne, zarówno ekonomicznie, społecznie jak i socjologicznie. Wi ększo ść z tych osób nie posiada prawa do zasiłku dla bezrobotnych, a ich źródłem utrzymania s ą dora źne prace interwencyjne lub publiczne, sezonowa praca „na czarno” oraz zasiłki z opieki społecznej. 2. Ludno ść obszarów wiejskich i popegeerowskich wymaga stałej pomocy socjalnej i edukacyjnej, w celu pobudzenia aktywno ści zawodowej, znalezienia sposobów na zró Ŝnicowanie działalno ści gospodarczej oraz w kierunku pozyskiwania zewn ętrznych źródeł finansowych. 3. W zakresie szerokiego dost ępu do kultury, edukacji i ochrony zdrowia niezb ędne jest reaktywowanie wiejskich świetlic , aktywizowanie lokalnej społeczno ści, a szczególnie młodzie Ŝy do tworzenia partnerstwa, stowarzysze ń i organizacji, do organizacji wspólnych imprez/akcji proekologicznych, kulturalnych i rekreacyjno- sportowych. 4. W celu budowania społecze ństwa informatycznego, opartego na wiedzy ludno ść wiejska ( młodzie Ŝ, osoby w wieku średnim oraz emeryci, renci ści i osoby niepełnosprawne) wymagaj ą szerokiego dost ępu do sieci internetowej. 5. Szczególnej troski i opieki wymagaj ą osoby starsze ( emeryci i renci ści ) oraz osoby niepełnosprawne i ich rodziny. 6. Przymus ekonomiczny dotycz ący modernizacji rolnictwa ( wytyczne UE) obliguje do poznania stanu jego rozwoju oraz warunków przyrodniczo-ekonomicznych jego funkcjonowania. Wła ściwa diagnoza stanu rolnictwa wskazuje bowiem na poziom jego rozwoju (obszary koniecznych zmian). Poznanie warunków przyrodniczych, w jakich funkcjonuj ą gospodarstwa, pozwoli równie Ŝ na wskazanie optymalnych działa ń i eliminowanie bł ędów, jakie popełniano w przeszło ści, wprowadzaj ąc rozwi ązania o charakterze innowacyjnym bez oceny ich wpływu na środowisko. W tym celu nale Ŝy koniecznie wdra Ŝać programy i działania ( szkolenia, pomoc merytoryczna, warsztaty), które wpłyn ą na wła ściwą ocen ę, mo Ŝliwo ści i rozwój potencjału rolniczego powiatu w ęgorzewskiego.

70

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.7. Zasoby środowiskowe i kulturowe powiatu

2.7.1. Środowisko przyrodnicze powiatu w ęgorzewskiego

Powiat w ęgorzewski to jeden z najatrakcyjniejszych krajobrazowo i turystycznie obszarów Polski. Zalet ą tego terenu, znacznie podwy Ŝszaj ącą jego atrakcyjno ść , s ą unikalne w skali kraju i Europy warunki przyrodnicze. Powiat w uj ęciu geograficznym poło Ŝony jest w Makroregionie Pojezierze Mazurskie na terenie dwóch mezoregionów: Wielkich Jezior Mazurskich (południowa cz ęść powiatu) oraz Krainy W ęgorapy (cz ęść północna). Niewielka, północno-zachodnia cz ęść powiatu nale Ŝy do makroregionu Równina Staropruska (mezoregion Równina S ępopolska)8. Powiat w ęgorzewski nale Ŝy do jednego z ostatnich w Europie obszarów o dominuj ącym udziale naturalnych cech przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych. Wyj ątkowe walory środowiska przyrodniczego sprawiły, Ŝe tereny te znalazły si ę w granicach obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”. • Charakterystyka zasobów krajobrazowych Powiat w ęgorzewski le Ŝy w zasi ęgu zlodowacenia bałtyckiego. Skałami glebotwórczymi powiatu s ą utwory czwartorz ędowe plejstoce ńskie i holoce ńskie o znacznej mi ąŜ szo ści. Osady plejstoce ńskie reprezentowane s ą przez: utwory morenowe (gliny, piaski naglinowe, piaski całkowite i Ŝwiry zwałowe), utwory pochodzenia wodnego (piaski i Ŝwiry sandrowe, piaski i Ŝwiry akumulacji szczelinowej, pyły i iły zastoiskowe), utwory eoliczne (piaski wydmowe). Natomiast do utworów holoce ńskich nale Ŝą : utwory aluwialne (w dolinach rzek), utwory zboczowe (deluwia glebowe o bardzo zró Ŝnicowanym składzie mechanicznym) i utwory organiczne (torfy, utwory torfowo-mułowe, mursze). Krajobraz młodoglacjalny oznacza si ę wysterowaniem form pagórkowatych, du Ŝą ilo ści ą zagł ębie ń bezodpływowych, wypełnionych cz ęś ciowo wodami jezior lub torfowiskami, słabo rozwiniętym naturalnym drena Ŝem, stosunkowo słabym zwietrzeniem i nieodwapnieniem materiału pochodzenia lodowcowego, co wyra Ŝa si ę wyst ępowaniem gleb zbli Ŝonych do brunatnych. • Wody powierzchniowe Wska źnik udziału wód powierzchniowych w powiecie w ęgorzewskim wynosi 14.09% jego ogólnej powierzchni, co jest wynikiem imponuj ącym, zwa Ŝywszy, Ŝe średnia w województwie warmi ńsko-mazurskim wynosi 5,73%. Najwi ększy udział wód powierzchniowych wyst ępuje w gminach W ęgorzewo – 18,44% oraz Pozezdrze – 17,72%. Praktycznie nieistotny jest on w gminie Budry, gdzie wynosi zaledwie 1,94% (tab.2.7.1). Tabela nr 2.7.1.1 Zasoby wód powierzchniowych w powiecie w ęgorzewskim (ha) Powierzchnia Wyszczególnienie Powierzchnia jezior Wody razem cieków Powiat 9306 458 9764 Miasto i gmina W ęgorzewo 6132 157 6289 Pozezdrze 3064 72 3136

71

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Budry 110 229 339 Źródło: Starostwo Powiatowe w W ęgorzewie

Na terenie powiatu dominuj ą jeziora. S ą to zbiorniki ró Ŝnych kształtów i wielko ści: od wielkich zbiorników wodnych po male ńkie, rozsiane w licznych zagł ębieniach terenu oczka, od długich jezior rynnowych po wielkie jeziora morenowe. Najwi ększym jeziorem w powiecie jest Dargin o powierzchni 3030ha (tab. nr 2.7.2 ).

Tabela nr 2.7.1.2. Charakterystyka najwa Ŝniejszych jezior w powiecie w ęgorzewskim Jezioro Powierzchnia (ha) Gł ęboko ść (m) Dargin 3030 37 Dgał Mały 14 16 Dgał Wielki 94 17 Harsz 216 4 Kompleks Mamr 100 40 Krzywa Kuta 131 26 Mamry Północne 2504 43 Oświn 360 3 Rydzówka 490 16 Str ęgiel 404 12 Świ ęcajły 869 28 Źródło: Starostwo Powiatowe w W ęgorzewie

Wa Ŝną kwesti ą w omawianej problematyce jest stan czysto ści wód jezior. Na terenie powiatu węgorzewskiego monitoringiem Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska obj ęto w roku 2005 cztery jeziora tj. Świ ęcajty, Mamry Północne, Kirsajty, Dargin oraz rzek ę W ęgorap ę. Badania oceny jako ści jezior prowadzone były na podstawie okre ślenia klasy czysto ści wód oraz oceny stopnia ich podatno ści na degradacj ę. Klasa jako ści wód okre ślona na podstawie odpowiednich wska źników fizycznych, chemicznych i biologicznych, pozwala na zakwalifikowanie wód jeziornych do pi ęciu klas, a mianowicie: I klasa - wody bardzo dobrej jako ści II klasa - wody dobrej jako ści III klasa - wody zadawalaj ącej jako ści IV klasa - wody niezadowalaj ącej jako ści V klasa - wody złej jako ści

Według przeprowadzonych bada ń w powiecie w ęgorzewskim nie stwierdzono jezior w I klasie jako ści wody, ale wynik punktacji był, dla jez. Mamry Północne i Kirsajty, bliski granicy mi ędzy I a II

72

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego klas ą. Wyniki bada ń z roku 2005 kwalifikowały wszystkie badane jeziora do II klasy jako ści wód. Badaniom stanu czysto ści poddano równie Ŝ najwi ększa rzek ę powiatu W ęgorap ę. Ogólna ocena wód rzeki W ęgorapy wskazuje na post ępuj ącą wraz z biegiem rzeki degradacj ę wód z III do IV klasy. Wody powierzchniowe zagro Ŝone s ą przede wszystkim poprzez punktowe źródła zanieczyszcze ń oraz spływy powierzchniowe z terenów rolniczych. Powa Ŝne zagro Ŝenie dla wód powierzchniowych stanowi brak kanalizacji, zwłaszcza na terenach wiejskich korzystaj ących z wodoci ągów sieciowych, cz ęsto wyposa Ŝonych w szamba bezodpływowe, z których nie wywozi si ę nieczysto ści. Niedostatecznie rozwini ęta gospodarka ściekowa na obszarach rekreacji, zarówno zbiorowej jak i indywidualnej, usytuowanych w s ąsiedztwie jezior, stanowi obecnie powa Ŝne ich zagro Ŝenie. Do pogorszenia si ę stanu wód powierzchniowych przyczyniaj ą si ę równie Ŝ zanieczyszczenia obszarowe zwłaszcza z terenów rolniczych. S ą one znacz ącym źródłem zwi ązków biogennych (głównie zwi ązki azotowe) wprowadzanych do wód. Zagro Ŝenie dla wód powierzchniowych stanowi tak Ŝe ograniczenie zdolno ści retencyjnych zlewni, szczególnie na obszarach w ęzłów hydrograficznych i w strefach wododziałowych, gdzie zasoby wód s ą zazwyczaj najmniejsze. Przyczynia si ę do tego najcz ęś ciej likwidacja lasów i zadrzewie ń (głównie na obszarach spadzistych), bagien i terenów podmokłych.

• Lasy Powiat w ęgorzewski charakteryzuje si ę ni Ŝszym wska źnikiem lesisto ści (20,1%), ni Ŝ średnia w województwie warmi ńsko-mazurskim (30,0%). Najwi ększy procent udziału lasów wyst ępuje w gminie Pozezdrze (27,5%), najmniejszy za ś w gminie W ęgorzewo (15,9%). W śród siedlisk le śnych, najwi ększy udział maj ą bory, głównie bór mieszany świe Ŝy. Zdecydowana wi ększo ść lasów (95,1%) w powiecie w ęgorzewskim jest własno ści ą Skarbu Pa ństwa. Zaledwie 4,9% powierzchni le śnych stanowi własno ść prywatna lub gminna (tab.2.7.1.3).

Tabela nr 2.7.1.3. Lasy powiatu w ęgorzewskiego wg. własno ści (2005 r.) Grunty le śne Grunty le śne nie stanowi ące stanowi ące Wyszczególnienie własno ść Razem własno ści Skarbu Skarbu Pa ństwa Pa ństwa Powiat 13703 671 14374 Miasto i gmina W ęgorzewo 5309 257 5566 Pozezdrze 4751 251 5002 Budry 3643 163 3806 Źródło: Starostwo Powiatowe w W ęgorzewie

Wojewódzki Program Zwi ększania Lesisto ści na lata 2001-2010 przewiduje do zalesie ń w latach 2006-2010 w Powiecie W ęgorzewskim powierzchnie 175 ha gruntów prywatnych i 71 ha gruntów Skarbu Pa ństwa. Strategia gospodarki le śnej , przyj ęta w ramach funkcjonalnego obszaru Zielone Płuca Polski

73

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego obejmuje wszystkie gminy powiatu i wskazuje na predyspozycje obszaru do rozwoju funkcji turystycznej (ryc. 2.7.1.1).

Ryc. 2.7.1.1. Strategia gospodarki le śnej - Podstawowy obszar le śny, cechuje si ę nagromadzeniem walorów ekologicznych, produkcyjnych i społecznych (turystyka) w kompleksach le śnych, predysponowany do równowa Ŝnej gospodarki le śnej, w stosunku do innych funkcji gospodarczych. - Obszary preferowanego wzrostu lesisto ści maj ące stanowi ć le śne obszary uzupełniaj ące lub tworz ące naturalne powi ązania pomi ędzy le śnymi obszarami funkcjonalnymi i innymi kompleksami le śnymi

• Obszary chronione w gminach powiatu w ęgorzewskiego Najwy Ŝszy wska źnik udziału obszarów prawnie chronionych (rezerwaty i obszary chronionego krajobrazu) obserwuje si ę w gminie Pozezdrze (77,55%), przekracza on znacznie średni ą w całym powiecie oraz w województwie. Odmienna sytuacja wyst ępuje w gminie Budry. Na jej terenie znajduje si ę najmniejszy odsetek obszarów prawnie chronionych, brak jest równie Ŝ rezerwatów przyrody (rys. 2.7.1.2) .

74

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

80,00

77,55 70,00

60,00 64,27 64,14

50,00 50,28 47,11 40,00

30,00

20,00

10,00

0,00 Pozezdrze Węgorzewo Budry Powiat Województwo Rys.2.7.1.2. Udział obszarów chronionych w powiecie w ęgorzewskim (%) Pozezdrze Na terenie gminy znajduje si ę rezerwat Piłackie Wzgórza (277,17 ha). Jest to rezerwat le śny utworzony w 1989 roku, w celu ochrony lasów, poło Ŝonych morenie czołowej. Spotka ć to mo Ŝna liczne wąwozy i doliny, które porasta las świerkowo-sosnowy z domieszk ą brzozy. Najwy Ŝsze miejsce w rezerwacie to 210 m n.p.m. Chronione gatunki to: widłak jałowcowaty i taj ęŜ a jednostronna. W przyszło ści planowane jest utworzenie jeszcze 3 rezerwatów: Wilkus, Jezioro Smolak oraz Jezioro śabinki. Na terenie gminy znajduje si ę „Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Boreckiej” Węgorzewo Rezerwat Siedem Wysp zwany równie Ŝ Jeziorem Siedmiu Wysp utworzony zarz ądzeniem Ministra Le śnictwa z dnia 30 maja 1956 r. obejmuje powierzchni ę 1618,34 ha. Strategicznymi celami ochrony s ą: zachowanie mozaiki ekosystemów l ądowych, zachowanie cennych zbiorowisk ro ślinnych, zachowanie populacji cennych ro ślin i zwierz ąt. Rezerwat Wyspy na jeziorach Mamry, Dobskie i Kisajno (194 ha) obejmuje 18 wysp na Wielkich Jeziorach Mazurskich. Wyspy te pokryte s ą drzewostanem. Przy brzegach s ą oczerety, a w nich miejsca l ęgowe ptaków wodnych i błotnych. Półwysep i wyspy na jeziorze Rydzówka, rezerwat o powierzchni 26 ha jest koloni ą kormoranów i czapli siwych, a tak Ŝe miejscem odpoczynku ptaków przelotnych. Znajduj ą si ę tu tak Ŝe Ŝeremia bobrów. Rezerwat Mokre (5 ha) obejmuje fragment lasu l ęgowego z jesionem i d ębem w wieku 140 lat. Na terenie gminy znajduj ą si ę nast ępuj ące obszary chronionego krajobrazu: „Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora O świn” „Obszar Chronionego Krajobrazu Bagien Ma Ŝańskich”, „Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Gołdapy i W ęgorapy”, „Obszar Chronionego Krajobrazu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich” Budry Na terenie gminy nie wst ępuje ochrona rezerwatowa. Znajduje si ę natomiast „Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Gołdapy i W ęgorapy”.

75

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Wska źniki procentowego udziału rezerwatów przyrody, obszarów chronionego krajobrazu oraz pomniki przyrody pokazuj ą rysunki 2.7.1.3 do 2.7.1.5

3,50

3,19 3,00

2,50

2,00 1,97

1,50 1,56

1,00 1,18

0,50

0,00

0,00 Węgorzewo Pozezdrze Budry Powiat Województwo

Rys.2.7.1.3. Udział rezerwatów w powiecie w ęgorzewskim (%)

80,00

75,99 70,00

60,00 61,08 62,17

50,00 50,28 45,92 40,00

30,00

20,00

10,00

0,00 Pozezdrze W ęgorzewo Budry Powiat Województwo Rys. 2.7.1.4. Udział obszarów chronionego krajobrazu w powiecie w ęgorzewskim (%)

76

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Na terenie powiatu w ęgorzewskiego wyst ępuj ą nast ępuj ące obszary nale Ŝą ce do sieci Natura 2000:

SOO ( Specjalne Obszary Ochrony ) – istniej ące Nazwa obszaru Kod obszaru Typ obszaru Mamerki okolice PLB280004 B

OSO ( Obszary Specjalnej Ochrony ) – istniej ące Nazwa obszaru Kod obszaru Typ obszaru Jezior O świn i PLB280004 A okolice Puszcza Borecka PLB280006 A

Puszcza Borecka to wa Ŝna ostoja fauny le śnej z wilkiem i rysiem oraz Ŝubrem - gatunkiem proponowanym do wł ączenia do zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Ogółem w ostoi stwierdzono wyst ępowanie 4 gatunków zwierz ąt i 3 gatunków ro ślin z zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Na omawianym terenie obserwuje si ę dobrze zachowane płaty ro ślinno ści naturalnej - zidentyfikowano tu 10 rodzajów siedlisk z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Jest to jeden z waŜniejszych obszarów w Europie dla zachowania klasycznych lasów li ściastych typu środkowoeuropejskiego. Wa Ŝna jest tu ci ągło ść bazy genetycznej ró Ŝnych populacji od czasu średniowiecza, a tak Ŝe dobrze zachowane profile glebowe i le śne. Puszcza Borecka jest wa Ŝną ostoj ą ptasi ą o randze europejskiej E -20 (SPA) (ryc.2.7.1.5).

4 0

3 5 3 6

3 0

P o w ia t w ę gorzewski - 68 2 5 Województwo Warmi ń sko- 2 6 Mazurskie - 2253

2 0

1 5

1 0

5 6

0 W ę gorzewo Budry Pozezdrze

Rys. 2.7.1.5. Pomniki przyrody w powiecie w ęgorzewskim

77

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Infrastruktura techniczna i inwestycje w ochronie środowiska Największ ą oczyszczalni ą ścieków na terenie powiatu w ęgorzewskiego jest oczyszczalnia ścieków zlokalizowana w W ęgorzewie. Jest to oczyszczalnia z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów. Jej mo Ŝliwo ści obliczone s ą na 4000 m3 na dob ę, ale wykorzystanie kształtuje si ę na poziomie nieco ponad 2000 m3 na dob ę. Na obszarach wiejskich powiatu oczyszczalnie ścieków znajduj ą si ę w Pozezdrzu, Pieczarkach, Rudziszkach, Sztynorcie Du Ŝym, D ąbrówce Małej i Ołowniku. Inwestycje zwi ązane z ochron ą środowiska w powiecie w ęgorzewskim przedstawia tabela 2.7.1.4.

Tabela nr 2.7.1.4. Nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska według kierunków inwestowania Na ochron ę środowiska Na gospodark ę wodn ą w tym na w tym gospodark ę odpadami, Wyszczególnienie gospodark ę ochron ę ochron ę i uj ęcia ogółem ściekow ą i powietrza przywrócenie ogółem i ochron ę atmosferycz- warto ści doprowadzenia wód nego uŜytkowej wody gleb oraz wód w tys. zł Powiat 3786,9 2685,0 808,0 293,9 4653,4 3989,7 Węgorzewski

Gmina 1711,6 609,7 808,0 293,9 2596,1 2024,8 Węgorzewo Gmina Budry - - - - 756,0 756,0 Gmina Pozezdrze 2075,3 2075,3 - - 1301,3 1208,9 Źródło: Urz ąd Statystyczny

• Gospodarka wodno-ściekowa i odpadowa w powiecie w ęgorzewskim

Tabela nr 2.7.1.5 ZuŜycie wody na potrzeby gospodarki i ludno ści w latach 2002-2007 . ogółem gospodarstwa domowe Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2003 2004 2005 dam3/rok dam3/rok dam3/rok dam3/rok dam3/rok dam3/rok dam3/rok Powiat 937,1 894,6 859,7 864,3 704,1 631,0 815,7 węgorzewski Budry 94,5 80,4 78,0 89,6 74,0 73,8 85,8

78

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Pozezdrze 122,9 119,0 111,5 105,3 114,5 102,5 95,2 Węgorzewo 719,7 695,2 670,2 669,4 515,6 454,7 634,7 Węgorzewo - 589,4 567,3 548,3 546,6 396,5 347,0 518,6 miasto Węgorzewo - 130,3 127,9 121,9 122,8 119,1 107,7 116,1 obszar wiejski

Tabela nr 2.7.1.6. Informacja w zakresie ilo ści ścieków komunalnych wprowadzanych do wód

Lp. Miejsce lokalizacji Rok 2004 2005 2006 ilo ść m³/rok m³/rok m³/rok 1. Oczyszczalnia ścieków ogółem 733552 815162 684225 ę w W gorzewie w tym dowo Ŝone 7038 7764 9617 2. Oczyszczalnia ścieków ogółem 56386 59267 52533 w Pozezdrzu w tym dowo Ŝone 3. Oczyszczalnia ścieków ogółem 4550 4391 w Ołowniku

Obecnie na terenie Powiatu jest czynne jedno składowisko odpadów komunalnych, zlokalizowane w Czerwonym Dworze, które przyjmuje odpady z terenu gmin: Budry, Pozezdrze i Węgorzewo. Składowisko posiada pozwolenie na u Ŝytkowanie do 2013 roku. Stopie ń obj ęcia usługami wywozowymi od ludno ści i podmiotów gospodarczych w poszczególnych gminach przedstawia si ę nast ępuj ąco: - Gmina Budry - około 40 % - Gmina Pozezdrze - około 80 % - Gmina W ęgorzewo - około 90 % Obecnie eksploatowane składowisko nie posiada infrastruktury pozwalaj ącej spełni ć wymogi Krajowego Programu Gospodarki Odpadami w zakresie odzysku surowców wtórnych - w tym biomasy, dlatego Gminy Powiatu W ęgorzewskiego były współzało Ŝycielami Mazurskiego Zwi ązku Mi ędzygminnego – Gospodarka Odpadami, który ma za zadanie wybudowanie zakładu utylizacji odpadów zgodnie z obowi ązuj ącymi standardami.

79

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Ocen ę stanu środowiska obrazuje analiza SWOT, która potwierdza przedstawion ą powy Ŝej sytuacj ę: Silne strony Słabe strony - środowisko przyrodnicze o du Ŝym stopniu - niewystarczaj ące zagospodarowanie składowisk bioró Ŝnorodno ści, odpadów, ochrona przed emisj ą i emisj ą ń powietrza, - wysoki odsetek obszarów prawnie zanieczyszcze chronionych, o wysokich walorach - działania w zakresie recyklingu w fazie przyrodniczych, pocz ątkowej, - niski stopie ń zanieczyszczenia wszystkich - słabo rozwini ęta sie ć kanalizacyjna i gazowa, komponentów środowiska naturalnego, brak oczyszczalni ścieków na obszarach - obszar zaliczany do Zielonych Płuc Europy, wiejskich, Ŝ - wyst ępowanie zasobów naturaln ych: Ŝwiry - zagro enie zanieczyszczeniem wód piaski, powierzchniowych i podziemnych, ądkowana gospodarka rybacka, - dobrze rozwini ęty system wsparcia - nieuporz instytucjonalnego, - brak mo Ŝliwo ści prawnych w zakresie i współpracy na rzecz ochrony skutecznego okre ślania kierunków rozwoju środowiska. działalno ści zwi ązanej z ochron ą jezior. Szanse Zagro Ŝenia - współdziałanie w zakresie - niskie nakłady na inwestycje w zakresie transgranicznych obszarów chronionych, ochrony środowiska, - udział w organizacji przedsi ębiorstw - wzrost zanieczyszczenia środowiska- rosn ące zajmuj ących si ę recyklingiem, nasilenie ruchu drogowego, osobowego - rozwój nowoczesnych technologii w i towarowego, zakresie ochrony środowiska przy - zanieczyszczenie wód i jezior, zanieczyszczenie współpracy z instytucjami naukowymi, wód gruntowych, - utrzymanie czysto ści wód, - wysokie koszty budowy sieci wodoci ągowych, ś - nawi ązanie współpracy w zakresie kanalizacyjnych i oczyszczalni cieków. ochrony środowiska oraz NZ Ś, - rozwój produkcji rolniczej metodami ekologicznymi i integrowanymi.

Wnioski: 1. Powiat w ęgorzewski cechuje wysoka atrakcyjno ść krajobrazowa i ró Ŝnorodno ść biologiczna - nie w pełni wykorzystane. 2. Wa Ŝnym zasobem s ą wody powierzchniowe, których udział stanowi 14.09% ogólnej powierzchni powiatu. Najwi ększy udział wód powierzchniowych wyst ępuje w gminach W ęgorzewo – 18,44% oraz Pozezdrze – 17,72%. Praktycznie nieistotny jest on w gminie Budry, gdzie wynosi 1,94%. 3. Zdecydowana wi ększo ść powierzchni powiatu obj ęta jest ró Ŝnymi formami ochrony. Najwi ększy udziału obszarów prawnie chronionych (rezerwaty i obszary chronionego krajobrazu) wyst ępuje gminie Pozezdrze (77,55%), przekracza on znacznie średni ą w całym powiecie oraz w

80

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

województwie. Mankamentem jest jednak odczuwalny brak gospodarczego wykorzystania walorów środowiska naturalnego. 4. Uporz ądkowania wymaga gospodarka rybacka, koniecznym jest opracowanie koncepcji utworzenia „Mazurskiego Centrum W ędkarstwa”, opracowanie zasad zarybiania i połowu ryb, a tak Ŝe skuteczniejsza ochrona wód .

2.7.2. Dziedzictwo kulturowe

2.7.2.1 . Dziedzictwo kulturowe materialne

W niniejszym opracowaniu za podstawowe kryterium podziału materialnego dziedzictwa kulturowego przyj ęto kryterium mo Ŝliwo ści przemieszczania poszczególnych elementów9 Te, które tworzone były z my ślą o trwało ści w przestrzeni m.in. krajobrazowej uznaje si ę za nieruchome, inne, obdarzone najcz ęś ciej stosunkowo niewielkimi rozmiarami, zdolne do swobodnego przemieszczania – to dziedzictwo ruchome. • Dziedzictwo materialne nieruchome W skład nieruchomego dziedzictwa materialnego zaliczono przestrze ń urbanistyczn ą, przestrze ń ruralistyczn ą, stanowiska archeologiczne, zespoły zabytków techniki, umocnienia i kwatery wojenne, cmentarze i mogiły wojenne oraz placówki muzealne. Za wyznacznik przyj ęto zbiór b ądź zbiory zabytków, które tworz ą w przestrzeni kulturowej wi ększe, samodzielne lub autonomiczne zespoły. • Przestrze ń urbanistyczna Powiat w ęgorzewski obejmuje tylko jedno „stołeczne” miasto, którego tradycje miejskie si ęgaj ą 1571r Węgorzewo swój złoty wiek prze Ŝywało od ko ńca XVI w. do połowy XVIII w., kiedy to rozwój urbanistyczny został „wymuszony” przez generała Hansa Heinricha von Katte. W nast ępnych dziesi ęcioleciach zapó źnienie inwestycyjne zwi ązane m.in. z budow ą linii kolei Ŝelaznej dopiero w 1898 r. (Gi Ŝycko 1868 r.) czy niedostateczn ą sieci ą dróg spowodowało spadek atrakcyjno ści i stosunkowy „upadek” cywilizacyjny W ęgorzewa, które dało „wyprzedzi ć” si ę okolicznym o środkom – Gołdapi, Gi Ŝycku i K ętrzynowi. Konsekwencje II wojny światowej były dla miasta tragiczne. Jak si ę szacuje zniszczeniu, ju Ŝ po przej ściu frontu, uległo ok. 80% substancji mieszkaniowej, w znacznym stopniu ucierpiała substancja komunalna10 Historyczne centrum miasta zabudowane domami z XVIII – XX w. przestało istnie ć, wypaleniu uległy m.in. zamek oraz gmach dawnego seminarium nauczycielskiego. Zniszczeniu uległy zasoby archiwalne, kartograficzne, biblioteczne, muzealne. Szcz ęś liwie ocalały prawie wszystkie świ ątynie i budynki na obrze Ŝach miasta.

81

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Przestrze ń ruralistyczna Krajobrazowa przestrze ń wiejska ulegała znacznie łagodniejszym przekształceniom ni Ŝ krajobraz w mie ście, cho ć niew ątpliwie to wiejscy osadnicy przyczynili si ę do „zaniku” Puszczy Galindzkiej, po której pozostały dzi ś stosunkowo niewielkie kompleksy le śne, m.in. lasy w okolicach Przystani, zwane jeszcze do niedawna Puszcz ą Sztynorck ą, czy Puszcza Borecka. • Zabudowa wiejska Pocz ątków pó źno średniowiecznego osadnictwa mo Ŝna dopatrywa ć si ę w lokacji pierwszej osady w pobli Ŝu drewnianego krzy Ŝackiego zameczku, do której doszło w 1341 r. Zamek istniał w 1335 r., cho ć w świetle ostatnich bada ń uwa Ŝniej nale Ŝy si ę przyjrze ć zarzuconej teorii o budowie zamku ju Ŝ w 1312 r. Kres pierwszej krzy Ŝackiej akcji osadniczej poło Ŝył najazd litewski w 1365 r. Nowi osadnicy powrócili po około 20 latach. Od drugiej połowy XIX w. protomiejskiego charakteru zacz ęły te Ŝ nabiera ć wsie gminne – zwłaszcza Budry oraz wówczas jeszcze w powiecie w ęgorzewskim Banie Mazurskie. We wsiach od przełomu XIX i XX w. zacz ęły pojawia ć si ę remizy stra Ŝackie, mleczarnie, urz ędy pocztowe, nawet oddziały banków (W ęgielsztyn). W tamtym te Ŝ okresie budowano najcz ęś ciej z czerwonej nietynkowanej cegły, wolno stoj ące budynki szkolne. Nieodł ącznymi elementami krajobrazu były drewniane wiatraki, z których do naszych czasów nie zachował si ę Ŝaden. Ostatni ko źlak znajdował si ę w Olszewie W ęgorzewskim, drewniane holendry – w Sobiechach i Górach11 .Znacznie rzadziej wyst ępowały młyny wodne, z których ostatni zachował si ę w Ołowniku. Po zako ńczeniu I wojny światowej w wi ększo ści wsi stan ęły obeliski, na których umieszczono nazwiska poległych na frontach mieszka ńców (podobne spisy parafian umieszczane były te Ŝ w ko ściołach). Stosunkowo najlepiej zachowany tego rodzaju pomnik znajduje si ę w Pieczarkach. Innym zabytkiem o charakterze pomnika jest tzw. kolumna Kalska (obecnie w obr ębie administracyjnym W ęgorzewa), otoczona ludowymi podaniami zwi ązanymi z działalno ści ą diabła, opisan ą ju Ŝ w 1576 r. Omawiaj ąc zabudow ę wiejsk ą nie mo Ŝna zapomina ć o ko ściołach, które były wyznacznikami rangi społecznej i ekonomicznej lokalnych społeczności, najcz ęś ciej w chwilach wznoszenia świ ąty ń. W wi ększo ści przypadków w dobrym stanie zachowały si ę tak Ŝe obej ścia parafialne wraz z proboszczówkami. Najstarszy pó źnogotycki ko ściół wzniesiono na samym pocz ątku XV w. w Węgielsztynie. W Radziejach parafia istniała ju Ŝ w 1437 r., z tym i Ŝ pó źnogotycki ko ściół nie zachował si ę do naszych czasów. W 1827 r. zbudowano tutaj na podstawie projektu królewicza pruskiego, a pó źniej króla Fryderyka Wilhelma IV nowatorski ko ściół na planie o śmioboku. Parafi ę w Kutach wzmiankowano w 1567 r. i zapewne wówczas te Ŝ wzniesiono pierwsz ą świ ątyni ę. Współcze śnie istniej ący ko ściół zbudowano w 1887 r., odbudowano po po Ŝarze w 1945 r. W Pozezdrzu pocz ątki parafii si ęgaj ą 1576 r., jednak Ŝe współczesny ko ściół wzniesiono w 1887 r., a modernizowano po zniszczeniach wojennych w latach 1915-1923. Pierwszy ko ściół w D ąbrówce wzniesiono przed 1607 r., obecna świ ątynia pochodzi z 1732 r. W Budrach parafi ę utworzono w 1724 r., konsekracja ko ścioła odbyła si ę w 1739 r., w 1888 r. zawalon ą sze ść lat wcze śniej wie Ŝę drewnian ą zast ąpiono murowan ą. Ko ściół w Olszewie W ęgorzewskim wzniesiono w latach 1903-1905 w ramach obchodów dwustulecia królestwa w Prusach. • Siedziby wła ścicieli ziemskich Maj ątki szlacheckie powstawały cz ęsto obok wsi czynszowych, utrzymuj ąc swoj ą odr ębno ść do 1945 r., a nawet do naszych czasów, tzw. osiedla popegeerowskie (np. Ołownik Wie ś / Ołownik PGR – stan administracyjny z 2003 r.!).

82

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Najwi ększ ą sław ą medialn ą otoczone jest zało Ŝenie pałacowo – parkowe w Sztynorcie Du Ŝym. Po cz ęś ci wi ąŜ e si ę ona z niew ątpliwymi walorami z zakresu architektury, historii sztuki, architektury krajobrazu etc.12 oraz wa Ŝnymi i ciekawymi wydarzeniami historycznymi, chociaŜby posta ć Heinricha von Lehndorffa czy pałac jako siedziba Joachima Ribentroppa. Z drugiej strony pałac w Sztynorcie to ewidentny przykład braku koncepcji zagospodarowania du Ŝego zało Ŝenia zabytkowego, które z roku na rok popada w ruin ę. Na uboczu, zapomnian ą pozostaje te Ŝ neogotycka kaplica grobowa Lehndorffów z 1856 r., która góruje nad wiejskim, sztynorckim cmentarzem. Inne pałace wraz zało Ŝeniami gospodarczo–parkowymi znajduj ą si ę w: - Rudziszkach – XVII w., przebudowywany i rozbudowywany w XIX w., - Wi ęckach – pierwsza połowa XIX w., remontowany po zniszczeniach I wojny światowej, - Okowi źnie – wzniesiony w 1918 r. w wykorzystaniem starszej, XIX – wiecznej budowli. Dwory, b ędące m.in. mniejszymi kubaturowo obiektami o charakterze rezydencjonalnym poło Ŝone s ą w: - Ruskiej Wsi – 1760 r. lub raczej pierwsza połowa XVIII w., - Pniewie – przełom XVIII i XIX w., - Nowej Gui – połowa XIX w., - Dąbrówce Nowej – 1862 r., - Budzewie – druga połowa XIX w., - Klimkach – druga połowa XIX w., - Tarławkach – druga połowa XIX w., - Łęgwarowie – druga połowa XIX w., - Perłach – przełom XIX i XX w., - Pochwałkach – przełom XIX i XX w., - Matyskach – przełom XIX i XX w., - Dąbrówce Małej – lata 1914 – 1917. - • Stanowiska archeologiczne Na terenie powiatu w ęgorzewskiego znajduj ą si ę nast ępuj ące grodziska: w W ęgorzewie (Góra Konopki), W ęgielsztynie (Grodzisko i Lisia Góra), Tarławkach (Góra Dziewic), Klimkach (Zamek), Perłach, Str ęglu. Inne stanowiska archeologiczne to kurhany – niewielkie kopce kamienno–ziemne, kryj ące pod nasypami przepalone szcz ątki mieszka ńców Mazur sprzed 2500 lat. Zachowane do dzisiaj znajduj ą si ę w Str ęglu, Pilwie, Tarławkach. Kolejn ą kategori ę stanowi ą nawodziska – relikty osiedli nawodnych, składaj ących si ę ze sztucznych drewnianych wysp, na których przed ok. 2500-2300 laty mieszkało po ok. 30 osób . Tego typu osada poł ączona były ze stałym l ądem mostem o długo ści ok. 100 m i otoczona palisad ą. Najlepiej zachowane nawodzisko znajduje si ę w Pieczarkach, na jeziorze Dgał Wielki. Podobne stanowisko wzmiankowane było w Zielonym Ostrowiu. Pozostałe stanowiska archeologiczne zalegaj ą pod powierzchni ą ziemi lub w toni jezior. S ą to ró Ŝnoczasowe osady i cmentarzyska, tak Ŝe szlaki drogowe, groble, mosty i przeprawy.

83

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Zespoły zabytków techniki Nowo Ŝytny rozwój cywilizacyjny poci ągn ął za sob ą powstawanie licznych i ró Ŝnorodnych zakładów przemysłowych oraz konstrukcji i zespołów zwi ązanych przede wszystkim z transportem. Na pierwszy plan wysuwa si ę tutaj sie ć kolei Ŝelaznej, która na terenie powiatu węgorzewskiego rozbudowywana była od 1898 r. Z czasem W ęgorzewo staj ąc si ę stacj ą w ęzłow ą otrzymało poł ączenia z Królewcem przez Gierdawy (1898), Gołdapi ą (1899), Gi Ŝyckiem przez Kruklanki (1905), K ętrzynem (1907) i Darkiejmami (1914). Wzniesiono tutaj rozległy, wieloczłonowy zespół stacyjny, w znacznej mierze zachowany do dnia dzisiejszego ze stosunkowo niewielkimi zmianami. Dworce wraz z lokaln ą infrastruktur ą powstały w prawie wszystkich miejscowo ściach le Ŝą cych przy liniach. Kolej zaingerowała tak Ŝe w przestrze ń ruralistyczn ą – ju Ŝ na stałe w krajobraz mazurski wpisały si ę szlaki kolejowe wraz z mostami, przepustami, wiaduktami etc. Po zako ńczeniu II wojny światowej wszystkie torowiska zostały rozebrane, co poci ągn ęło za sob ą wst ępn ą degradacj ę całego systemu. Odbudowa w 1947 r. tylko jednej linii ł ącz ącej W ęgorzewo z Kętrzynem rewitalizowała j ą, lecz jedynie do czasu kiedy nie nast ąpił całkowity upadek lokalnych przewozów osobowych13 Drugim wa Ŝnym, wieloczłonowym zespołem jest Kanał Mazurski, którego idea powstała ju Ŝ przed kilkoma wiekami. Zacz ęła by ć ona realizowana w latach 1911–1914 i 1934–1942. Projektu nie doprowadzono do ko ńca. Wzniesione na szlaku ł ącz ącym jezioro Mamry z Łyn ą śluzy, reprezentuj ą ró Ŝne stany zaawansowania robót. • Umocnienia i kwatery wojenne Krajobraz mazurski zmieniły zdecydowanie wydarzenia I wojny światowej. Umocnienia z okresu I wojny światowej zostały nast ępnie wykorzystane w trakcie przygotowa ń Prus Wschodnich do obrony przed wojskami radzieckimi podczas II wojny światowej. W latach 1940 – 1941 wokół Węgorzewa wzniesiono szereg kwater dostojników III Rzeszy oraz głównodowodz ących armii niemieckiej. W Przystani – Mamerkach ulokowano dowództwo wojsk l ądowych (ten kompleks bunkrów nie został wysadzony w powietrze), w Pozezdrzu – „Czarny Szaniec” – kwater ę Heinricha Himmlera, w Radziejach – kwater ę szefa kancelarii III Rzeszy. W pałacu w Sztynorcie rezydował Joachim Ribbentrop. Wszystkie kwatery ł ączyły si ę w jeden system m.in. wraz z kwater ą Adolfa Hitlera w Gierło Ŝy i kwater ą Hermanna Göringa pod Gołdapi ą14. • Cmentarze i mogiły wojenne W trakcie działa ń wojennych 1914-1915 w okolicach W ęgorzewie toczono zaci ęte walki, w których zgin ęło kilka tysi ęcy Ŝołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej. Ciała poległych chowano w prowizorycznych mogiłach pobitewnych. Po ustaniu walk zorganizowano tzw. cmentarze bohaterów (Ehrenfriedhof), na których najcz ęś ciej w s ąsiaduj ących kwaterach spoczywali niedawni przeciwnicy (Ŝołnierze pochodzili z obszaru niemal całej północno–wschdniej Europy 15. Za jedno ze szczytowych osi ągni ęć w skali całych Prus Wschodnich uznawano cmentarz zlokalizowany nad jeziorem Świ ęcajty, na dawnym Sakso ńskim Wzgórzu. W przestrzeni wsi, jak i samego miasta pozostały pojedyncze mogiły (np. Kalskie Nowiny, Gr ądy W ęgorzewskie, W ęgorzewo – ul. Łucza ńska), a tak Ŝe zbiorowe mogiły, w śród których mo Ŝna wyró Ŝni ć grób Rosjan pod Ołownikiem. Nadano mu form ę kurhanu, na którym umieszczono prawosławny krzy Ŝ.. Na cz ęś ci cmentarzy wiejskich (i miejskiego) zało Ŝono kwatery wojenne (Ehrenteil) np. Pozezdrze, Stregiel), znane s ą tak Ŝe kwatery na cmentarzach przyko ścielnych (D ąbrówka). Powstały te Ŝ specjalnie cmentarze, zakładane według projektów architektów krajobrazu, dobrze zharmonizowane z okolicznym krajobrazem (np. Guja, Pozezdrze).

84

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Znaczniej mniej jest kwater wojennych pochodzi z II wojny światowej. śołnierze radzieccy zostali ekshumowani z kilku prowizorycznych mogił i ich ciała przeniesiono na wspólny cmentarz na Górze Konopki pod W ęgorzewem. Kwatera saperów polskich poległych w 1947 r. znajduje si ę na węgorzewskim cmentarzu komunalnym. • Pomniki Wa Ŝnym elementem spu ścizny kulturowej były pomniki, które upami ętniały wa Ŝne dla społeczno ści lokalnych osoby oraz wydarzenia, wznoszone przede wszystkim w ko ńcy XIX w. i do lat 30. XX w. Po 1945 r. wi ększo ść z nich uległa zniszczeniu lub przekształceniom . Wśród pomników wymieni ć mo Ŝna te, które zachowały si ę: - w stanie nieprzekształconym: • Węgorzewo (Kal) – Kolumna Kalska (zbrodnia z 1564 r.), • Pieczarki (I wojna), • Węgorzewo (pomnik Ericha Gottschewskiego), - w stanie przekształconym lub cz ęś ciowo uszkodzonym: • Guja (I wojna), • Harsz (I wojna), • Pozezdrze (I wojna), • Węgielsztyn (I wojna), • Węgorzewo (I wojna, seminarzy ści), • Węgorzewo (pomnik cesarza Wilhelma II), • Węgorzewo (pomnik wojny 1870/71). Po 1945 r. powstawały nowe pomniki, w śród których nale Ŝy wymieni ć pomnik działaczy PPR i PPS na cmentarzu komunalnym w W ęgorzewie oraz pomnik Ŝołnierzy radzickich na Górze Konopki w Węgorzewie. • Placówki muzealne Pocz ątków muzealnictwa w W ęgorzewie mo Ŝna dopatrywa ć si ę w kolekcji geologiczno– przyrodniczo–archeologicznej pastora Jerzego Andrzeja Helwinga16 , Ŝyj ącego na przełomie XVII i XVIII w. Zbiory archeologiczne znajduj ą si ę obecnie w jednym z berli ńskich muzeów jako „Pisanski Samlung”17. Od ko ńca lat 60. XX w. pracownicy Powiatowego Domu Kultury w W ęgorzewie rozpocz ęli gromadzenie zabytków etnograficznych, historycznych, archeologicznych itp. Ich działalno ść wsparło Towarzystwo Miło śników Ziemi W ęgorzewskiej. Z czasem powstał Dział Etnograficzno–Muzealny Miejsko-Gminnego O środka Kultury, który pó źniej przekształcił si ę w Muzeum Regionalne, które znalazło siedzib ę przy ul. Pionierów 25. W 1991 r. na bazie tej ostatniej placówki powstało Muzeum Kultury Ludowej, które od roku 2006 jest placówk ą rangi wojewódzkiej. Gromadzone s ą w nim zabytki materialne i niematerialne z obszaru Polski północno–wchodniej, działaj ą praco wnie rękodzielnicze, odbywaj ą si ę szkolenia z zakresu r ękodzielnictwa i dziedzictwa kulturowego18 Przy Muzeum powstaje Park Etnograficzny nad Węgorap ą z zabytkowymi przykładami mazurskiego budownictwa ludowego (Krzy Ŝewo, Wo źnice, Zabrost Wielki, Ołownik)19 i małomiasteczkowego (W ęgorzewo–dawna ul. Sienkiewicza 12).

85

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Dziedzictwo materialne ruchome Do ruchomego dziedzictwa materialnego z niniejszej pracy zaliczono zabytki historyczne i archeologiczne, zabytki etnograficzne, źródła archiwalne, kartograficzne, ikonograficzne etc., oraz publikacje monograficzne. • Zabytki historyczne i archeologiczne Współcze śnie ró Ŝnoczasowe zabytki archeologiczne (od paleolitu po 1945 r.) gromadzone s ą w Muzeum Kultury Ludowej w W ęgorzewie. Tu znajduje si ę równie Ŝ poka źny zbiór portretów Lehndorffów ze Sztynortu.

• Zabytki etnograficzne W zbiorach MKL w W ęgorzewie znajduj ą si ę rozległe zbiory zabytków etnograficznych prezentuj ących stan kultury materialnej (narz ędzia, ubiory, wystrój wn ętrz, r ękodzieło etc.) wiejskiej oraz małomiasteczkowej. Ł ącz ą si ę one zarówno z przedwojennym środowiskiem mazurskim i niemieckim oraz w obszarami ojczystymi współczesnych mieszka ńców Mazur (Wile ńszczyzna, Suwalszczyzna, Mazowsze, Kurpiowszczyzna, Rzeszowszczyzna – folklor ukrai ński i łemkowski, etc.). Obszerne miejsce zajmuje współczesna kultura ludowa. • Źródła archiwalne, kartograficzne, ikonograficzne etc. Powiat w ęgorzewski nie mo Ŝe poszczyci ć si ę obszernymi zasobami archiwalnymi. Miejskie archiwum spłon ęło w 1945 r., tak i Ŝ archiwalia oraz zbiory kartograficzne obejmuj ą głównie okres powojenny. Zasoby tych zabytków znajduj ą si ę m.in. w Urz ędzie Miejskim oraz w Muzeum Kultury Ludowej (tutaj rozszerzany jest zbiór archiwaliów rodzinnych w ramach projektu „Losy Nasze...”). • Publikacje monograficzne Pierwsz ą publikacj ą o charakterze monograficznym było geologiczno – przyrodniczo – archeologiczne dzieło „Litographia Angerburgica” autorstwa J.A.Helwinga. Pierwszy tom ukazał si ę w 1717 r. w Królewcu, drugi – w 1720 w Lipsku. Wiek XIX przyniósł monografi ę powiatow ą H. Schmidta (1860)20 , du Ŝą wpraw ą pisarsk ą dysponował pastor Hermann Braun, który opublikował kilka bardzo ciekawych dla historii Węgorzewa i okolic ksi ąŜ ek i broszur (m.in. 1887, 1926)21. Prace o du Ŝym znaczeniu historycznym i krajoznawczym wydali Johannes Zachau (1921)22 oraz Fritz Grigat (1927, 1931)23. W 1935 r. ukazał si ę dobrze przygotowany od strony historycznej przewodnik po W ęgorzewie i okolicy24. Po wojnie pierwsza polska monografia miasta i powiatu napisana przez Andrzeja Wakara i Bohdana Wilamowskiego ukazała si ę w 1969 r.25 , a w formie ograniczonej tylko do tematyki miejskiej wznowiona w 1971 r.26. Mimo stosunkowo duŜej ilo ści bł ędów do tej pory ksi ąŜ ki te traktowane s ą jako podstawowe skarbnice wiedzy o historii W ęgorzewa i powiatu w ęgorzewskiego. Dopiero w latach 90. XX w. zacz ęły ukazywa ć si ę nowe publikacje po świ ęcone ziemi w ęgorzewskiej. Jest to przede wszystkim czasopismo „Studia Angerburgica” (do 2006 r. trzyna ście tomów). W 2002 r. ukazał si ę pierwszy zeszyt popularno – naukowych „Opowie ści W ęgoborskich”, rok wcze śnie zbiór studiów po świ ęconych wojskowo ści na ziemi w ęgorzewskiej27. W 1997 r. ukazał si ę „Przewodnik historyczny po W ęgorzewie” autorstwa Ryszarda Karuzy28, b ędący nieco poszerzonym polskim tłumaczeniem publikacji Bernda Braumüllera z 1971 r.29 Szczególnie cenn ą ksi ąŜ ką jest zbiór poda ń ludowych zebranych jeszcze w latach 40. i 50. XX w. w okolicach wsi Kuty przez tamtejsz ą nauczycielk ę Jadwig ę Tressenberg, który wydano w Pozezdrzu w 2000 r.30 W 2002 r. drukiem ukazała si ę tak Ŝe publikacja „Sobiechy. Encyklopedia szkoły i wsi”, prezentuj ąca dorobek wielu pokole ń mieszka ńców tej niewielkiej miejscowo ści w gm. Budry31.

86

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.7.2.2 . Dziedzictwo kulturowe niematerialne • Folklor Dziedzictwo niematerialne nale Ŝy do stosunkowo trudnych do „uchwycenia” zakresów dziedzictwa kulturowego. Jego dokumentacj ę, zachowywanie i rewitalizacj ę, szczególnie w zakresie kultury ludowej prowadzi w ęgorzewskie MKL. Dokumentowany jest ró Ŝno-etniczny m.in. folklor śpiewaczy, muzyczny, poetycki, taneczny. Prowadzone s ą działania na rzecz kultywowania tzw. gin ących zawodów, m.in. poprzez aktywizacj ę zawodow ą bezrobotnych oraz tworzenie lokalnego ośrodka rzemiosł tradycyjnych na bazie skansenu. Du Ŝą rol ę w tej dziedzinie odgrywaj ą te Ŝ du Ŝe doroczne imprezy folklorystyczne, zwłaszcza Mi ędzynarodowy Jarmark Folkloru, Świ ęto Wiosny. • Stowarzyszenia i instytucje Wśród stowarzysze ń pozarz ądowych oraz placówek kultury najwi ększym potencjałem w zakresie dziedzictwa kulturowego dysponuje Muzeum Kultury Ludowej, aktywnie wspomagane przez Towarzystwo Ratowania Dziedzictwa Kulturowego Kresów Dawnych i Obecnych „Ojcowizna” (od 1997 r.). Działania na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego prowadzi tak Ŝe Towarzystwo Miło śników Ziemi W ęgorzewskiej, Fundacja „Dziedzictwo nasze”, Lokalne Grupa Działa ń (LGD9) Leader+ oraz kilku pedagogów, zwłaszcza z w ęgorzewskiego Liceum Ogólnokształc ącego. Aktywna ochrona dziedzictwa kulturowego odbywa si ę m.in. poprzez czasowe wystawy, konferencje, seminaria, lekcje muzealne, cykl zaj ęć w ramach „Studium wiedzy o regionie”, Rajd Węgorzewski. Podejmowane s ą krajoznawcze wycieczki i objazdy terenowe, akcje sprz ątania dawnych cmentarzy etc.32 • Postacie historyczne powiatu w ęgorzewskiego Dziedzictwo kulturowe to te Ŝ poniek ąd poszczególne osoby, których działalno ść i charyzma przyczyniały si ę do kształtowania przestrzeni kulturowej, sposobu patrzenia na zachodz ące zmiany polityczne i gospodarcze, opisywania zanikaj ącej rzeczywisto ści, wreszcie dokumentowania i opracowywania zabytków. Wśród wybitnych postaci zwi ązanych z powiatem w ęgorzewskim nale Ŝy wymieni ć takie nazwiska jak: - Celestyn My ślęta (1588-1653) – urodzony w Kutach, profesor teologii i j ęzyków orientalnych, wielokrotny rektor Uniwersytetu w Królewcu, - Jerzy Andrzej Helwing (1666-1748) – wybitny naukowiec, pastor oddany ziemi w ęgorzewskiej, - Stanisław Leszczy ński (1677-1766) – król polski, który znajdował w W ęgorzewie azyl w latach 1734 i 1736, - Hans Heinricha von Katte (1681-1741) – kontrowersyjny generał wojsk pruskich, który doprowadził do rozkwitu urbanistycznego W ęgorzewa w 1. połowie XVIII w., - Zygfryd Henryk Aronhold (1819-1884) – urodzony w W ęgorzewie wybitny matematyk. Współtwórca stosowanego w mechanice teoretycznej prawa Aronholda-Kennedy’ego oraz notacji Clebscha-Aronholda. - Hans Karl Randau (1835-1911) – urodzony w W ęgorzewie matematyk, doctor honoris causa Uniwersytetu w Królewcu, członek Paryskiej Akademii Nauk, - August Qudenau (1868-1931) – nauczyciel w Pniewie, wybitny przyrodnik, autor monografii jeziora Mamry, - Walter von Sanden (1888-1962) – ornitolog, przyrodoznawca, dobry popularyzator uroków przyrodniczych i kulturowych szczególnie okolic jeziora O świn,

87

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

- Georg Tepper (1897-1978) – twórca i animator sportu bojerowego na Mazurach, mieszkaj ący w Ogonkach. - Kurt Obitz (1907-1945) – urodzony w Brzozowie działacz na rzecz ruchu polskiego na Mazurach, publicysta (”Cech”), zasłu Ŝony weterynarz, - Mieczysław i Piotr Ejsmontowie (1939-1969) – wychowani w W ęgorzewie Ŝeglarze, zaginieni podczas próby opłyni ęcia świata na małym jachcie.

Wnioski 1. Mimo du Ŝych zniszcze ń wywołanych nast ępstwami II wojny światowej zasoby dziedzictwa kulturowego powiatu w ęgorzewskiego zachowały si ę w zadawalaj ącym stanie, niemniej jednak wymagaj ą one jak najszybszej dokumentacji, konserwacji i rewitalizacji. Co wa Ŝne, opiek ę nad nimi mo Ŝna w bardzo du Ŝym stopniu ł ączy ć w rozwojem turystyki. 2. Naturalnym profilem wydaje si ę „ Ŝywa” kultura ludowa współgraj ąca z mało przekształconym krajobrazem przyrodniczym i kulturowym. 3. Du Ŝe perspektywy ma tak Ŝe turystyka specjalistyczna, zwłaszcza w zakresie zabytków kolejnictwa (m.in. trasy rowerowe wytyczone na dawnych nasypach kolejowych), zabytków militarnych (Przysta ń, Pozezdrze, Radzieje) oraz kajakarstwa krajoznawczego (W ęgorapa, jezioro Mamry i Kanał Mazurski). 4. Równolegle powinny by ć prowadzone prace zmierzaj ące do zinwentaryzowania, tak w Polsce, jak i w Niemczech, szerokiego spektrum zasobów w ęgorzewskiego dziedzictwa kulturowego. Nast ępnie powinny by ć podj ęte działania zmierzaj ące do pozyskania oraz wykorzystywania w W ęgorzewie przynajmniej kopii wa Ŝnych dla historii miasta i powiatu zabytków i dokumentów. 5. Nadal te Ŝ brakuje rzetelnych wydawnictw, prezentuj ących ró Ŝno-kulturowe, ró Ŝno-etniczne i ró Ŝno-wyznaniowe dziedzictwo ziemi w ęgorzewskiej.

2.8. Turystyka i rekreacja To wła śnie turystyka, jako główna gał ąź lokalnej gospodarki wydaje si ę by ć perspektywicznym kierunkiem rozwoju gmin powiatu w ęgorzewskiego Do głównych form produktu turystycznego, obszaru obj ętego niniejszym planem mo Ŝna zaliczy ć: • Turystyk ę pobytow ą, w tym głównie w gospodarstwach agroturystycznych. • Turystyk ę specjalistyczn ą, w tym: - wodn ą – zwłaszcza szlaki Ŝeglarskie, - przyrodniczo-poznawcz ą, - lecznictwo powi ązane z rehabilitacj ą i odnowa biologiczn ą, - w ędkarstwo

• Turystyk ę krajoznawczo-wędrown ą – w ędrówki piesze i rowerowe , a tak Ŝe docelowe wycieczki krajoznawcze do obiektów o szczególnych walorach historycznych i przyrodniczych.

88

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Turystyk ę przygraniczn ą. W kontek ście powy Ŝszych form podstawowym zdaniem powiatu w ęgorzewskiego jest pobudzanie popytu na lokalne produkty turystyczne. Narz ędziem wła ściwym jest tu promocja dochodowych usług turystycznych oraz wprowadzenie instrumentów zach ęcaj ących do inwestowania w turystyk ę (podatki, ulgi inwestycyjne, prawo pierwokupu, stawka czynszu itp.)

Gestorzy bazy turystycznej powiatu w ęgorzewskiego oferuj ą bardzo zró Ŝnicowane usługi w zakresie odpoczynku aktywnego: czartery jachtów w portach i przystaniach jachtowych, wycieczki statkami wycieczkowymi, sie ć wytyczonych malowniczych szlaków pieszych i rowerowych, w ędkowanie, jazda konna, sporty ekstremalne, sporty zimowe; bojery, spiningowanie. Baza noclegowa znajduje si ę w licznych o środkach rekreacyjno- wypoczynkowych, hotelach, motelach i gospodarstwach agroturystycznych.

2.8.1 Opis bazy noclegowej Baza turystyczna jest jednym z podstawowych mierników rozwoju turystyki. Liczba obiektów turystycznych, miejsc noclegowych, punktów gastronomicznych, biur obsługi i informacji turystycznej odzwierciedla poziom zainwestowania i wykorzystania przestrzeni. Kluczowym elementem zagospodarowania jest infrastruktura rekreacyjna, pojmowana jako wszelkiego rodzaju obiekty i urz ądzenia wpływaj ące na atrakcyjno ść wypoczynku i wzbogacenie jego scenariusza. Mog ą to by ć na rozpatrywanym obszarze m. in. szlaki turystyczne, kolejki, mola, pomosty, przystanie, wypo Ŝyczalnie sprz ętu wodnego i sportowego, obiekty i boiska sportowe, urz ądzone k ąpieliska.

• Miejsca noclegowe

Tabela 2.8.1.1. Miejsca noclegowe w rozbiciu na gminy i powiat. ( stan na koniec roku 2006) Rodzaj obiektu Gmina Węgorzewo Powiat w ęgorzewski Rozdział 4 turystycznego Liczba Miejsca Miejsca Liczba Miejsca Miejsca obiektów stałe sezonowe obiektów stałe sezonowe Hotele/pensjonaty 9 305 135 13 379 135 Gospodarstwa 22 175 80 34 336 111 agroturystyczne Ośrodki 6 363 108 12 576 488 wypoczynkowe Campingi 1 72 2 10 72 Domki letniskowe 29 149 113 34 160 135 Kwatery prywatne 22 108 80 24 120 49 Schroniska 3 142 44 3 142 44 młodzie Ŝowe Razem 92 1242 632 122 1723 1034

89

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

1874 2757 Gmina Pozezdrze Gmina Budry Rodzaj obiektu Liczba Miejsca Miejsca Liczba Miejsca Miejsca turystycznego obiektów stałe sezonowe obiektów stałe sezonowe Hotele/pensjonaty 4 74 Gospodarstwa 12 132 8 5 29 23 agroturystyczne Ośrodki 6 213 380 wypoczynkowe Campingi 1 10 Domki letniskowe 5 11 22 Kwatery prywatne 2 12 5 Schroniska młodzie Ŝowe Razem 30 452 415 5 29 23 867 52 ( Informacja przekazana przez Biuro Informacji Turystycznej w W ęgorzewie)

Równie Ŝ bardzo wa Ŝnym miernikiem rozwoju turystyki na danym obszarze jest poziom infrastruktury technicznej. Pełnienie przez dany obszar funkcji turystycznej, przy braku elementów infrastruktury technicznej jest niemo Ŝliwe. Szczególnie chodzi tutaj o zaopatrzenie skupisk ludzkich i osiedli turystycznych w wod ę, kanalizacj ę i systemy oczyszczania ścieków. Infrastruktura umo Ŝliwia równie Ŝ poprawne funkcjonowanie rynku usług turystycznych. Rozwini ęta sie ć usług handlowych, gastronomicznych, noclegowych, komunikacyjnych, telekomunikacyjnych, dobra jako ść dróg itp. eliminuj ą dolegliwo ści Ŝycia społeczno ści turystycznej. W literaturze przedmiotu zwraca si ę szczególn ą uwag ę na dwa najwa Ŝniejsze elementy wpływaj ące na rozwój turystyki, s ą to: sie ć komunikacyjna i sie ć kanalizacyjna. W przypadku powiatu węgorzewskiego sie ć kanalizacyjna i wodoci ągowa jest rozwini ęta bardzo dobrze , natomiast drogi wci ąŜ wymagaj ą remontów i napraw. Prawidłowo funkcjonuj ąca sie ć drogowa musi zapewnia ć zarówno dojazd z terenów odległych, jak i mo Ŝliwo ść swobodnego poruszania si ę na terenie przeznaczonym pod zagospodarowanie turystyczne. Korzystaj ący z usług turystycznych, a wi ęc nabywcy tych usług przybywaj ą najcz ęś ciej z odległych regionów i z zagranicy, dlatego nale Ŝy zapewni ć im wysok ą dost ępno ść obszaru. W strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa turystyka, traktowana jest jako wiod ąca dziedzina i stanowi jeden z o śmiu głównych celów strategicznych zawartych w tym dokumencie. Przyjmuje si ę, Ŝe miernikiem rozwoju b ędzie przyrost miejsc noclegowych i ich wykorzystanie oraz zwi ększenie liczby zatrudnionych w turystyce. W statystyce publicznej brakuje miarodajnych danych, brakuje równie Ŝ systemu monitoringu nat ęŜ enia ruchu turystycznego i bardziej szczegółowych analiz na ten temat, dlatego dost ępnych danych nie mo Ŝna uzna ć za w pełni obiektywne. Cz ęsto s ą one zani Ŝone, gdy Ŝ nie uwzgl ędniaj ą np. turystów-Ŝeglarzy, nocuj ących na swoich jachtach, a tak Ŝe wi ększo ści go ści korzystaj ących z noclegów w kwaterach prywatnych. Ponadto statystyka publiczna opiera si ę wył ącznie na informacjach od podmiotów, które zło Ŝą sprawozdania, a tych niestety nie jest du Ŝo.

90

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

W powiecie w ęgorzewskim do dyspozycji go ści jest 5 szlaków pieszo- rowerowych wraz z niezb ędn ą dokumentacj ą wymagan ą przez PTTK. Z tym, Ŝe przewodniki wydawane przez Urz ąd Marszałkowski oraz PTTK nie zawieraj ą w swoich informacjach tych ście Ŝek. W ramach projektu „Turystyka wspólna sprawa” podj ęto równie Ŝ próby utworzenia produktu turystycznego pt. „ Szlakiem obiektów militarnych” obejmuj ącego wojenne kwatery wojsk niemieckich w Mamerkach i Gierło Ŝy, lini ę kolejow ą Kętrzyn-Węgorzewo oraz lotnisko w Wilanowie k/K ętrzyna. W celu wypromowania szlaków rowerowych i pieszych wydano dwa przewodniki autorstwa pana Ryszarda Karuzo „Mazurskie Trasy Rowerowe” wraz z mapkami oraz w 2006 roku „Najciekawsze szlaki Mazur Wschodnich i Suwalszczyzny”. W roku 2007 Lokalna Grupa Działania realizuj ąca Pilota Ŝowy Projekt Leader+ Schemat II opracowała koncepcj ę zagospodarowania dawnych nasypów kolejowych na szlaki rowerowe. W trakcie opracowywania jest równie Ŝ studium wykonalno ści tych ście Ŝek. 2.8.2. Wyniki bada ń dotycz ących preferencji turystycznych. W powiecie w ęgorzewskim nigdy nie przeprowadzono profesjonalnej ankiety w kierunku poznania preferencji turystycznych. Rol ę koordynatora ds. turystyki i informacji a zarazem badacza realizuje Biuro Informacji Turystycznej w W ęgorzewie. Pracownicy biura aktualizuj ą ka Ŝdego roku baz ę hotelow ą i gastronomiczn ą, baz ę agroturystyczn ą, zaplecze sportowo-rekreacyjne, kalendarz imprez itp. Ka Ŝdego roku wydawany jest równie Ŝ informator turystyczny. Ka Ŝda z gmin oraz Powiat W ęgorzewski we własnym zakresie wydaj ą foldery i mapy oraz inne materiały informacyjne typu ulotki, kalendarzyki, folderki tematyczne, gad Ŝety promocyjne. Wszystkie gminy i Powiat W ęgorzewski posiadaj ą strony internetowe, które zawieraj ą wiele wspólnych elementów, a szczególnie te informacje, które dotycz ą tematu „turystyka i wypoczynek”. Informacje statyczne na witrynach internetowych podawane SA w j ęzyku polskim, nie mieckim, angielskim i rosyjskim. Biuro Informacji Turystycznej we własnym zakresie próbuje w czasie sezonu letniego bada ć preferencje turystów, Niestety badania te s ą byt w ąskie i niepełne, obejmuj ą bardzo mał ą ilo ść ankietowanych osób. Tylko w nieznacznym stopniu uzyskane informacje mog ą determinowa ć działania podejmowane przez osoby opowiadaj ące za promocj ę gmin i powiatu. Generalnie wiadomo, Ŝe najskuteczniejszym narz ędziem promocji jest Internet. Nast ępnie informacje przekazywane przez znajomych i osoby, które odwiedziły powiat w ęgorzewski. Jako najsłabsze narz ędzie okre ślono wyniki udziału w targach turystycznych , gdzie osoby je odwiedzaj ące otrzymuj ą folderki i informatory. • Analiza preferencji turystów polskich w sezonie letnim 2005. W okresie od 1 lipca do 28 sierpnia Biuro Informacji Turystycznej przeprowadziło badania preferencji w śród turystów polskich przebywaj ących w W ęgorzewie i okolicach. Ankietowano 100 osób w ró Ŝnych kategoriach wiekowych, z czego 47 % stanowiły kobiety (53% m ęŜ czy źni). Wyniki bada ń: Najch ętniej wypoczywaj ą u nas tury ści z województwa mazowieckiego (20 %) i śląskiego (19%), najmniej ze świ ętokrzyskiego (1%). Du Ŝy odsetek stanowi ą te Ŝ tury ści z województw warmi ńsko – mazurskiego (11%) i podlaskiego (13%). Nie odnotowano turystów z województw opolskiego i podkarpackiego. 37 % ankietowanych było w wieku 26-35 lat, 27 % - 19 -25 lat, najmniej bo 6 % stanowiły

91

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego osoby do 18 roku Ŝycia. Najcz ęś ciej wybierano wariant rodzinny (38%) wczasów na Ziemi Węgorzewskiej i indywidualny charakter podró Ŝy (37%). W celach słu Ŝbowych przyjechało 4 % ankietowanych. 15 % zdeklarowało przyjazd w innych ni Ŝ turystyczne celach, np. na przysi ęgę, na wybrane imprezy letnie. Tury ści odwiedzaj ący W ęgorzewo informacje o atrakcjach i bazie noclegowej czerpali z Internetu (40%) i zasi ęgali opinii w Biurze Informacji Turystycznej (41%). Tylko 3 % ankietowanych skorzystało z reklamy prasowej i materiałów promocyjnych. Nadal dominuj ącym źródłem informacji o tym, dlaczego warto u nas sp ędzi ć urlop s ą referencje znajomych (42%). Najwi ększ ą popularno ści ą w śród form aktywnego wypoczynku cieszyła si ę turystyka rowerowa (43% ankietowanych wybrało ten wariant) i piesza (30 %). Tylko 2% skorzystało z jazdy konnej, 11 % ze spływów kajakowych. śeglowanie wybrało 27 % turystów. 25 osób zdeklarowało takie formy wypoczynku jak: w ędkowanie, imprezy, zwiedzanie, koncerty szantowe i rockowe. Spo śród szerokiej oferty miejsc noclegowych W ęgorzewa i okolic najcz ęś ciej wybierano kwatery prywatne (23%) i noclegi u znajomych/ rodziny (19%). Tylko 4% ankietowanych wypoczywało w domkach letniskowych, a 8 % w gospodarstwach agroturystycznych. Du Ŝym zainteresowaniem cieszyły si ę tanie noclegi w schroniskach młodzie Ŝowych – 7% i na polach i kampingach (10-11%).Na jachtach nocowało 4% turystów. Preferowano wczasy tygodniowe – 37% i turystyk ę weekendow ą -19%. Na średnim poziomie kształtowały si ę pobyty dwutygodniowe (17%) i jednodniowe (tylko przejazdem) – 15%. Dłu Ŝszy wypoczynek na Ziemi W ęgorzewskiej (ponad dwa tygodnie) zaznaczyło w ankiecie 12 % osób. • Wyniki badania ankietowego w sezonie letnim roku 2006. Pod wzgl ędem ilo ści osób bezpo średnio korzystaj ących z pomocy z Informacji Turystycznej w Węgorzewie (nie licz ąc zapyta ń poprzez poczt ę, poczt ę internetow ą i telefon) sezon 2006 cechuje si ę zmniejszon ą ilo ści ą odwiedzin w stosunku do roku ubiegłego o 9,5 %. W okresie od 1 czerwca do 18 wrze śnia BIT obsłu Ŝyło 4286 osób, z czego a Ŝ 89 % stanowili mieszka ńcy Polski. Wyra źnie te Ŝ zmniejszyła si ę liczba odwiedzin przez turystów z Niemiec o prawie 50% ( rok 2005 – 617 os., rok 2006 – 333). Tylko 3 % stanowili ł ącznie tury ści z Anglii (51 os.), Francji (10 os.), Włoch (16 os.), Litwy (4 os.), Łotwy (2 os.), Słowenii (7 os.), Czech (15 os.), Ukrainy (4 os.), Szwecji (1 os.), Finlandii (2 os.), a tak Ŝe z krajów bardziej odległych od Polski tj. Portugalii (3 os.), Australii (4 os.) i Stanów Zjednoczonych(1os.–głuchoniema).

Tabela nr 2.8.2.1. Ruch turystyczny w Biurze IT w sezonie letnim 2006

Miesi ąc Narodowo ść

Polacy Niemcy inni Czerwiec 449 45 18 Lipiec 1916 97 49 Sierpie ń 1260 162 64 Wrzesie ń 192 29 5 RAZEM 3817 333 136 Ł ącznie 4286

92

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Wykres 2.8.2.1. Struktura narodowo ściowa

3% 8%

Inni Niemcy Polacy

89%

W stosunku do roku sezonu 2005 nast ąpił dwukrotny wzrost liczby turystów z Czech i Włoch odwiedzaj ących Biuro Informacji Turystycznej. Niestety nie odnotowano Rosjan i Węgrów. Najwi ęcej turystów było w miesi ącu lipcu – 2062 osoby, w sierpniu – 1486, a do 15 wrze śnia tylko 226. W czerwcu 2006 odnotowano 512 osób.

Wyra źny wzrost liczby turystów w sezonie 2006 miał miejsce w trakcie trwania imprez letnich. W ci ągu trzech dni trwania Festiwalu „ Union of Rock” (13-15 lipca) Biuro IT odwiedziło 770 osób, najwi ęcej w pierwszym dniu – 398. Natomiast podczas obchodów Dni W ęgorzewa w okresie od 21-13 lipca – 111 osób. Biuro obsługiwało w lipcu dziennie średnio 67 osób, w sierpniu – 48. Je Ŝeli chodzi o liczb ę odwiedzin strony www.wegorzewo.pl (serwer W ęgorzewo) w czerwcu 2006 r. odnotowano 10788 wej ść , w lipcu a Ŝ 15135, w sierpniu – 9033

Tabela nr 2.8.2.2 Wizyty na stronie www.wegorzewo.pl Miesi ąc Średnio dziennie Ogólnie w miesi ącu Wrzesie ń 176 530 Sierpie ń 291 9033 Lipiec 488 15135 Czerwiec 359 10788 Maj 302 9386 SUMA 1616 44872

93

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Wykres nr 2.8.2.2. Średnia dzienna ogl ądalno ść w ęgorzewskiej strony internetowej 500 450 400 350 300 średnia dzienna liczba 250 wej śc na stron ę 200 150 100 50 0 V VI VII VIII IX

Tabela nr 2.8.2.3 Struktura ogl ądalno ści w ęgorzewskiej strony w procentach Miesi ąc Polska Nieznany Commercial Sie ć Inne MAJ 71,39 13,58 8,37 2,78 3,88 CZERWIEC 74,53 13,10 5,63 3,56 3,18 LIPIEC 77,78 13,72 3,06 2,62 2,82 SIERPIE Ń 75,38 13,32 4,59 2,44 4,27 WRZESIE Ń 74,35 9,46 6,92 3,18 6,09 o Sie ć- segment cywilny. Oznacza to, Ŝe strona została odwiedzona przez jakiego ś internaut ę, który np. korzysta z kawiarenki internetowej. o Nierozpoznany -to wyra Ŝenie dotyczy osób prywatnych, które odwiedzaj ą stron ę. o Commercial - dotyczy segmentu komercyjnego przeznaczonego dla firm, przedsi ębiorstw, korporacji

Wykres nr 2.8.2.3 Profil ogl ądalno ści witryny www.wegorzewo.pl

100% 90% 80%

70% inne 60% Commercial 50% Nierozpoznany 40% Sie ć 30% Polska 20% 10% 0% V VI VII VIII IX

o Sie ć- segment cywilny. Oznacza to, Ŝe strona została odwiedzona przez jakiego ś internaut ę, który np. korzysta z kawiarenki internetowej.

94

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

o Nierozpoznany -to wyra Ŝenie dotyczy osób prywatnych, które odwiedzaj ą stron ę. o Commercial - dotyczy segmentu komercyjnego przeznaczonego dla firm, przedsi ębiorstw, korporacji itd

Najcz ęś ciej odwiedzane były strony zawieraj ące baz ę noclegow ą i kalendarz imprez, a tak Ŝe informacje, aktualno ści i obiekty gastronomiczne. Średni ą dzienn ą ogl ądalno ść w ęgorzewskiej strony internetowej przedstawia wykres nr 2.8.2 W porównaniu z rokiem 2005 liczba wizyt w sezonie wzrosła o 39 %. Najwi ęcej w miesi ącach maj ( rok 2005 - 2960 wizyt, rok 2006 – 9386), lipiec (rok 2005 – 11724 wizyty, rok 2006 – 15135) i sierpie ń ( rok 2005 – 6583 wizyty, rok 2006 – 9033). Zarówno w sezonie letnim 2006 jak i w 2005 letnim gros odwiedzaj ących stanowili Polacy średnio ok. 70%. Je Ŝeli chodzi o innych zainteresowanych nasz ą stron ą trudno jest jednoznacznie powiedzie ć, z jakich krajów pochodzi pozostałe 30%. Jak obrazuje wykres nr 2.8.2.3 s ą to cztery kategorie: nierozpoznany (osoby prywatne), Commercial (firmy, przedsi ębiorstwa), sie ć (np. osoby korzystaj ące z kawiarenek internetowych) oraz inne (organizacje non-profit, segment edukacyjny, inne kraje). • Analiza ankiety internetowej badającej atrakcyjno ść W ęgorzewa i okolic w śród mieszka ńców. Na pytania zawarte w ankiecie internetowej odpowiedziało 44 osoby, z 69, które weszły na stron ę z ankiet ą. 41 % stanowiły kobiety, 59 % m ęŜ czy źni. Mieszka ńcom zadano 12 pyta ń dotycz ących m.in. atrakcyjnych miejsc, wydarze ń kulturalnych, preferowanych form wypoczynku, oceny oferty turystycznej miasta i okolic, a tak Ŝe poproszono o wyra Ŝenie swoich opinii, co nale Ŝy zmieni ć, aby uatrakcyjni ć mo Ŝliwo ść uprawiania turystyki i czy mieszka ńcy czuj ą si ę bezpieczni. Generalnie wi ększo ść uwaŜa, Ŝe W ęgorzewo, jako stolica powiatu jest miastem atrakcyjnym turystycznie, ale oferta rekreacyjna jest niedostateczna, a formy promocji niewystarczaj ące. Oprócz czołowych zabytków znajduj ących si ę w mie ście ( Ko ściół pw. św. Piotra i Pawła) i najbli Ŝszej okolicy (Bunkry w Mamerkach, śluzy na Kanale Mazurskim, Pałac Lehnodorfów w Sztynorcie, piramida w Rapie) oraz punktów widokowych ( Cmentarz Ŝołnierzy niemieckich i rosyjskich z I wojny światowej nad jez. Świ ęcajty), ankieterzy wskazali miejsca interesuj ące jakimi s ą porty w Węgorzewie i Sztynorcie, wioski Kal, Ogonki, Kuty, Harsz. Oprócz walorów krajobrazowych i kulturowych mieszkańcy i go ście odwiedzaj ący powiat węgorzewski ceni ą sobie imprezy letnie organizowane w W ęgorzewie i w Sztynorcie. Wśród nich najbardziej uznan ą imprez ą jest festiwal rockowy Union of Rock Mi ędzynarodowy Jarmark Folkloru oraz koncerty muzyczne w czasie Dni W ęgorzewa. Ogromnym zainteresowaniem ciesz ą si ę równie Ŝ koncerty w porcie KEYA oraz TIGA YACHT & MARNA w Sztynorcie. Wielu uczestników oraz kibiców ści ągaj ą regaty ( O Puchar Burmistrza W ęgorzewa, Bł ękitn ą Wst ęgę Mamr, Wojskowe Mistrzostwa Europy CISM w śeglarstwie, Nied źwiedzie Mi ęso ) oraz Półmaraton W ęgorza ( bieg długodystansowy). Od kilku ju Ŝ lat reaktywowano równie Ŝ mistrzostwa bojerowe, które odbywaj ą si ę na jeziorze Świ ęcajty. Ulubionym sposobem na wypoczynek jest spacer po lasach, jazda na rowerze, pobyt na pla Ŝy, udział w wydarzeniach kulturalnych miasta. Ulubionymi trasami rowerowymi s ą m.in.: trasa Wegorzewo – Guja – Bajory – Srokowo – W ęgorzewo oraz W ęgorzewo – Budry – Banie Mazurskie – Grodzisko – Jakunówko.

2.8.3. Promocja Powiatu Węgorzewskiego W zakresie promocji samorz ądy gmin i Powiat W ęgorzewski zasadniczo realizuj ą swoje zadania samodzielnie, na miar ę posiadanych środków finansowych. W zasadzie w Ŝadnej z gmin nie s ą one wyra źnie wydzielone w bud Ŝecie. Zadania te s ą realizowane cz ęś ciowo przez pracowników urz ędów gmin i cz ęś ciowo przez ich jednostki kultury. W Powiecie W ęgorzewskim zadania te wykonywane s ą

95

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego w ramach Wydziału Edukacji. Cz ęść zada ń z zakresu promocji, zwłaszcza dotycz ących imprez sportowo-rekreacyjnych realizowana jest przez organizacje pozarz ądowe, kluby sportowe i UKS-y. Środki finansowe b ędące w dyspozycji samorz ądów przyznawane s ą w formie zadania zleconego i dotacji celowej.

Tabela nr 2.8.3.1 Wysoko ść środków finansowych na promocj ę i współprac ę w rozbiciu na gminy i Powiat W ęgorzewski. Wysoko ść środków finansowych Nazwa samorz ądu w zł

Lp. 2006 2007 (wykonane) (planowane) 1 Powiat W ęgorzewski 59.716,00 29.600,00 w tym: promocja 44.716,00 w tym: promocja 19.600,00 współpraca zagr. 15.000,00 współpraca zagr. 10.000,00

2 Gmina W ęgorzewo 126.000,00 146.000,00 3 Gmina Pozezdrze 3.000,00 10.000,00 4 Gmina Budry 4.900,00 6.000,00

Promocja powiatu odbywa si ę min. przez organizacj ę imprez o znaczeniu krajowym i mi ędzynarodowym promuj ących lokalne walory turystyczne, gospodarcze i kulturowe, organizacj ę konferencji, inicjowanie działa ń promocyjnych podejmowanych bezpo średnio przez gestorów bazy turystycznej, współprac ę z mediami na poziomie lokalnym i regionalnym, wydawanie materiałów promocyjnych i informatorów. Do cyklicznych imprez promuj ących powiat węgorzewski nale Ŝą : • Mi ędzynarodowy Przegl ąd Widowisk Kol ędniczych „Herody”, • Mi ędzynarodowe Biegi Uliczne „Półmaraton W ęgorza”, • Mi ędzynarodowe Rgaty śeglarskie „O Złoty Puchar Mazur” , • Festiwal Rockowy „Union of Rock”, • Dni W ęgorzewa, • Puchar Polski Jachtów Kabinowych o „Puchar Burmistrza W ęgorzewa”, • "Memoriał Braci Ejsmontów”, • Wojskowe Mistrzostwa Europy CISM w śeglarstwie • Harcerski Zlot Jachtów Dwumasztowych „Nied źwiedzie Mi ęso”, • Mi ędzynarodowy Jarmark Folkloru,

96

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• Mi ędzynarodowy Festiwal Dzieci ęcych Zespołów Folklorystycznych Mniejszo ści Narodowych, • Noc Świ ętoja ńska, • Węgorzewski Festiwal Kultury Łowieckiej.

Analiza SWOT Szczegółowa i ukierunkowana na mo Ŝliwo ści rozwoju funkcji turystycznych obszaru analiza SWOT, sprzyja identyfikacji tych warunków, które b ędą miały bezpo średni wpływ na rozwój turystyki w powiecie w ęgorzewskim. Wykorzystano do tego celu min. materiały opracowane przez uczestników warsztatów Programu Pilota Ŝowego Leader+ Schemat I, ze wzgl ędu na reprezentatywno ść uczestników ( sektor społeczny, prywatny, samorz ądowy gmin powiatu węgorzewskiego jednorodno ść gmin o ściennych) oraz jednorodno ść i spójno ść obszaru pod wzgl ędem uwarunkowa ń przyrodniczych i kulturowych.

Analiza SWOT - mocne i słabe strony

MOCNE STRONY SŁABE STRONY − atrakcyjne środowisko przyrodnicze − brak spójnej koncepcji zagospodarowania (najczystsze powietrze w kraju turystycznego obszaru (brak bezpiecznych i swoisty mikroklimat, jeziora, dróg rowerowych, oznakowania szlaków rezerwaty, unikalne zbiorowiska turystycznych, ogólnodost ępnej infrastruktury ro ślinne i zwierz ęce); rekreacyjnej, bazy noclegowej w okresie wakacyjnym, niewła ściwa gospodarka − znaczne zasoby unikalnego rybacka, niedorozwój infrastruktury bytowej); dziedzictwa kulturowego (infrastruktura techniczna, zabytki − niedostateczna i mało efektywna promocja architektury, wielonarodowo ść potencjału turystycznego obszaru (niski i wielowyznaniowo ść obszaru); poziom wykorzystania walorów przyrodniczych, w tym głównie zbiorników − lokalizacja wodnych na cele rekreacyjne); (przygraniczne poło Ŝenie, wschodnia granica UE, obszar Zielonych Płuc − niewykorzystany potencjał w rolnictwie Polski, poło Ŝenie przy europejskich (brak lokalnych produktów, generalnie szlakach turystycznych). niskotowarowy charakter produkcji rolnej, małe zró Ŝnicowanie kierunków produkcji, niski poziom wdro Ŝenia programów rolno- środowiskowych, brak inicjatyw na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii i alternatywnych kierunków produkcji w rolnictwie).

Do mocnych stron w pierwszej kolejno ści zaliczono walory środowiska naturalnego oraz korzystne - zwłaszcza dla rozwoju turystyki - unikalne zasoby dziedzictwa kulturowego. W słabych stronach wymieniono przede wszystkim negatywne skutki braku spójnej koncepcji

97

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego zagospodarowania turystycznego obszaru i niedostateczn ą i mało efektywn ą promocj ę istniej ącego potencjału turystycznego. Walory środowiska naturalnego to przede wszystkim atrakcyjny krajobraz charakteryzuj ący si ę urozmaicon ą rze źbą terenu. Wyst ępuj ą tu liczne jeziora, których poł ączenie z lasami tworzy unikalny w skali europejskiej krajobraz. Cenne gatunki zwierz ąt i ro ślin podlegaj ą ochronie w wielu rezerwatach . Obszary le śne powiatu posiadaj ą szczególne walory przyrodnicze. Unikalne gatunki zwierz ąt (w tym wyst ępowanie Ŝubra, bobra, łosia), ptaków (m.in. Ŝurawia, czapli) i rzadkich gatunków ro ślin, sprzyjaj ą rozwojowi turystyki, a jednocze śnie stwarzaj ą okre ślone wymagania co do ich ochrony. Ogółem ok. 90 % powierzchni powiatu w ęgorzewskiego mo Ŝna sklasyfikowa ć jako tereny rekreacyjne o walorach wypoczynkowych i krajoznawczych. Poł ączenie zwłaszcza jezior z lasami daje bardzo malowniczy krajobraz, unikalny w skali europejskiej. Z tych walorów powinna skorzysta ć turystyka nie naruszaj ąc gospodarki le śnej. Wyst ępuj ące wsie i pojedyncze zagrody w tzw. zabudowie kolonijnej s ą ewenementem na skal ę światow ą, stwarzaj ąc tym samym warunki do uprawiania szczególnej turystyki. Do tego typu wiejskiego krajobrazu doł ącza „krajobraz zielony”, słu Ŝą cy wypoczynkowi, rekreacji i zaspakajaniu potrzeby obcowania z przyrod ą. Na ten element składaj ą si ę ogrody i parki, będące w ścisłym zwi ązku z architektur ą rezydencjonaln ą i tworz ące z ni ą pewn ą zamkni ętą cało ść . Wa Ŝną rol ę pełni tu Muzeum Kultury Ludowej w W ęgorzewie oraz przedsi ęwzi ęcia nawi ązuj ące do tradycji i obrz ędów regionalnych, jak np.: jarmarki, koncerty i wystawy sztuki ludowej. Eksponowanym atutem powiatu jest poło Ŝenie, s ąsiaduje on bowiem z Obwodem Kaliningradzkim. Rynek wschodni jest bardzo chłonny i atrakcyjny we wszystkich aspektach (społecznym, gospodarczym i kulturalnym). Perspektywicznym rozwi ązaniem dla powiatu wydaje si ę podejmowanie i wdra Ŝanie inicjatyw umo Ŝliwiaj ących udro Ŝnienie przej ścia granicznego Perły-Kryłowo i poprawa stanu infrastruktury przygranicznej, w tym: w dalszym ci ągu modernizowanie dróg, wybudowanie zajazdów, baz noclegowych, miejsc postojowych dla samochodów osobowych i autobusów przewo Ŝą cych turystów w obie strony. Takim działaniom mo Ŝe sprzyja ć poło Ŝenie przy rozwijaj ących si ę europejskich szlakach turystycznych, w tym głównie rowerowych. Pomimo ewidentnych walorów, jakie posiadaj ą obj ęte programem gminy, problemem jest brak bezpiecznych dróg rowerowych, oznakowania szlaków turystycznych, ogólnodost ępnej infrastruktury rekreacyjnej, bazy noclegowej w okresie wakacyjnym, niewła ściwa gospodarka rybacka przejawiaj ąca si ę ubogimi w ryby wodami oraz niedorozwój infrastruktury społeczno-bytowej. Prezentowane niedobory sprawiaj ą, Ŝe trudno o efektywn ą promocj ę obszaru, któr ą dodatkowo utrudniaj ą istniej ące warunki zidentyfikowane jako „brak spójnej koncepcji zagospodarowania turystycznego obszaru”. Sektor rolny, mimo korzystnej struktury obszarowej gospodarstw boryka si ę z wieloma problemami. W kontek ście zwi ększenia atrakcyjności turystycznej obszaru jego słab ą stron ą jest brak lokalnych produktów, generalnie niskotowarowy charakter produkcji rolnej, małe zró Ŝnicowanie kierunków produkcji, niski poziom wdro Ŝenia programów rolno- środowiskowych, sporadyczne inicjatywy na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii i podejmowania alternatywnych kierunków produkcji w rolnictwie. Oceniaj ąc otoczenie zewn ętrzne, na które społeczno ść lokalna nie ma bezpo średnio wpływu, ale które ma zwi ązek z realizacj ą Zintegrowanego Programu Rozwoju zidentyfikowano w trakcie prac warsztatowych, nast ępuj ące szanse i zagro Ŝenia:

98

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

SZANSE ZAGRO śENIA − wzrost zainteresowania turystyk ą − peryferyjno ść obszaru (stan dróg, kwalifikowan ą (produkt lokalny, bezrobocie strukturalne, migracja młodzie Ŝy, ekoturystyka, Ŝeglarstwo, wio ślarstwo, znaczne oddalenie od wa Ŝnych o środków łowiectwo, kolarstwo, jazda konna, gospodarczych, niski poziom techniczny triathlon, nurkowanie, sporty motorowodne infrastruktury) itp.) − depopulacja obszaru (spadek przyrostu − realizacja w regionie programu rozwoju naturalnego i migracja ludzi młodych jako infrastruktury informatycznej i proces ci ągły na obszarze ściany wschodniej technicznej (wojewódzki program kraju) infrastruktury mi ękkiej) − niski poziom absorpcji środków − pomoc zewn ętrzna (programy rolno- (ograniczone mo Ŝliwo ści krajowe i regionalne środowiskowe, środki unijne i krajowe) współfinansowania unijnych projektów)

Analizuj ąc szanse zwi ązane z mo Ŝliwo ści ą zwi ększenia atrakcyjno ści turystycznej obszaru nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe generalnie wzrasta zainteresowanie turystów wypoczynkiem w tej cz ęś ci kraju. Powa Ŝnym atutem powinno by ć zainteresowanie tym terenem obywateli z Europy zachodniej (Niemcy, Francja, Holandia, Belgia, Dania, Szwecja) oraz mieszka ńcy innych regionów kraju. Nale Ŝy stworzy ć zainteresowanym takie warunki, aby mogli inwestować np. zagospodarowuj ąc cz ęsto tereny zaniedbane, pomagaj ąc w rozbudowie hoteli i pensjonatów, baz turystycznych itp. Szans ą dla powiatu jest równie Ŝ dywersyfikacja aktywnych form uprawiania turystyki (takich jak m.in. rozwój ekoturystyki, Ŝeglarstwa, wio ślarstwa, łowiectwa, kolarstwa, jazdy konnej, triathlonu, nurkowania, sportów motorowodnych itp.). Wszystkie te działania wymagaj ą znacznych nakładów inwestycyjnych, których źródła w znacznej cz ęś ci naleŜy poszukiwa ć poza obszarem obj ętym programem. Perspektywicznym przedsi ęwzi ęciem jest realizacja w woj. warmi ńsko-mazurskim programu rozwoju infrastruktury informatycznej i technicznej (uj ęty w Strategii rozwoju województwa warmi ńsko-mazurskiego, wojewódzki program rozwoju infrastruktury „mi ękkiej”). Udro Ŝnienie kanałów przepływu informacji mo Ŝe mie ć znacz ący wpływ na wzrost atrakcyjno ści inwestycyjnej w powiatu. Przypomnie ć nale Ŝy, Ŝe omawiany obszar jest poło Ŝony w jednym z najbiedniejszych regionów UE. Z tego powodu wa Ŝnym źródłem rozwoju jest mo Ŝliwo ść uzyskania wsparcia z zewn ątrz. Optymalne wykorzystanie mo Ŝliwo ści wsparcia wymaga rozwoju systemu instytucji posiadaj ących przygotowan ą, profesjonaln ą kadr ę doradców, która mo Ŝe wspiera ć beneficjentów w poszukiwaniu źródeł finansowania ró Ŝnych przedsi ęwzi ęć , w tym przede wszystkim wpisuj ących si ę w realizacj ę strategii. Mieszka ńcy obszarów wiejskich mog ą by ć wspierani min przez Lokaln ą Grup ę Działa ń (LGD9) funkcjonuj ącą na terenie powiatu , utworzon ą w ramach Pilota Ŝowego Programu Leader+ Schemat I. Jednym z podstawowych zagro Ŝeń dla realizacji prezentowanego programu jest generalnie zły stan dróg na terenie powiatu w ęgorzewskiego. Jak zaobserwowano sytuacja w tym zakresie stopniowo si ę poprawia, jednak stan, a przede wszystkim niski standard dróg i ich mała przepustowo ść oraz niski stan bezpiecze ństwa obni Ŝaj ą warunki dla lokalizacji przedsi ęwzi ęć o funkcjach usługowych (w tym głównie w zakresie rozwoju turystyki) oraz znacznie ograniczaj ą mo Ŝliwo ści szerszego otwarcia rynków zewn ętrznych dla produkowanych tu

99

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego wyrobów. W zwi ązku z prezentowanymi racjami istnieje konieczno ść przyspieszenia regionalnych działa ń na rzecz modernizacji i rozbudowy istniej ących przej ść granicznych, w tym przej ścia granicznego Perły-Kryłowo, a tak Ŝe wyeliminowania trudno ści wyst ępuj ących obecnie w funkcjonowaniu przej ść np. brak hoteli, gastronomii, postojów ci ęŜ kiego sprz ętu (TIR), warsztatów naprawczych itp. Problem peryferyjno ści obszaru pot ęgowany jest przez takie negatywne zjawiska, jak: wysoki poziom bezrobocia (głównie w śród byłych pracowników pa ństwowych gospodarstw rolnych), znaczne oddalenie powiatu od wa Ŝniejszych o środków gospodarczych, co sprawia, Ŝe obserwowana zewn ętrzna migracja (w tym głównie ludzi młodych) mo Ŝe mie ć charakter trwały. Zagro Ŝeniem jest równie Ŝ obserwowany proces depopulacji obszarów wiejskich. Pomimo niskiego poziomu zaludnienia oraz stosunkowo niewielkiego potencjału przemysłowego, stan środowiska naturalnego jest zagro Ŝony i podlega szybkiej degradacji. Powodem tego s ą nieoczyszczone ścieki komunalne odprowadzane do wód powierzchniowych. Nale Ŝy wywoła ć inwestycje zwi ązane z budow ą urz ądze ń komunalnych, co zagwarantuje ochron ę środowiska i przyczyni si ę do stworzenia nowych miejsc pracy.

Wnioski 1. Powiat posiada szczególne walory do uprawiania turystyki kwalifikowanej w okresie całorocznym, z tym Ŝe nale Ŝy rozwin ąć baz ę sportowo-turystyczn ą na okres posezonowy. 2. W celu pozyskania wła ściwych i rzetelnych danych o ruchu turystycznym i preferencjach gości, nale Ŝy pozyska ć środki finansowe na przeprowadzenie ankiety obejmuj ącej obszar powiatu oraz najbli Ŝsze okolice. 3. Z uwagi na brak wspólnej koncepcji promocji zasobów turystycznych powiatu, nale Ŝy wspólnie z gminami opracowa ć Plan Promocji Powiatu. 4. Potrzebnym wydaje si ę równie Ŝ powołanie Lokalnej Organizacji Turystycznej, która skupi wokół siebie najwa Ŝniejsze jednostki gospodarcze, jednostki samorz ądowe i stowarzyszenia. 5. Bior ąc pod uwag ę wytyczne UE (zwi ększaniu atrakcyjno ści pa ństw członkowskich, regionów i miast poprzez popraw ę dost ępno ści, zapewnienie odpowiedniej jako ści i poziomu usług oraz zachowanie stanu środowiska ) nale Ŝy d ąŜ yć do wł ączenia powiatu w ponadregionalne sieci umo Ŝliwiaj ące realizacj ę wspólnych programów i działa ń ponadregionalnych.

2.9. Współpraca zagraniczna.

Powiat W ęgorzewski współpracuje z nast ępuj ącymi partnerami zagranicznymi:
Obwód Kaliningradzki - Rejon Czerniachowska, Ozierska i Prawdi ńska,
Litwa - Rejon Wile ński, w tym miasto i gmin ę Niemenczyn,
Ukraina - Rejon Jaworowski
Niemcy – Powiat Rotenburg (Wümme).

W kwietniu 2007 roku podj ęto prób ę nawi ązania współpracy z Białorusi ą zmierzaj ącą do podpisania umowy o współpracy z Rejonem Woronowskim

100

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Gmina W ęgorzewo współpracuje z miastem Leffrinckoucke we Francji oraz Rejonem Czerniachowskim, Obwodu Kaliningradzkiego- Federacja Rosyjska . Gmina Pozezdrze i Budry nie maj ą podpisanych umów o współpracy z partnerami z zagranicy, ale aktywnie uczestnicz ą w spotkaniach z delegacjami zagranicznymi, organizowanych przez Powiat W ęgorzewski. Współpraca z miastami partnerskim obejmuje obszar kultury , o światy , sportu i rekreacji ( wyst ępy zespołów ludowych i rockowych, obchody świ ąt i rocznic, praktyki studenckie młodzie Ŝy z Kolegium Pedagogicznego w Czerniachowsku, wymian ę młodzie Ŝy , obozy i rejsy Ŝeglarskie, obozy j ęzykowe, zawody sportowe, w tym w ędkarskie i piłki no Ŝnej. Bardzo zaakcentowana jest współpraca z Litw ą i Niemcami, natomiast ze wzgl ędu na utrudnienia zwi ązane z przekraczaniem granicy polsko-rosyjskiej oraz nowe przepisy dotycz ące procedur wydawania wiz dla obywateli Rosji utrudniona jest współpraca z partnerami z Obwodu Kaliningradzkiego. Ze wzgl ędu na du Ŝą stosunkowo odległo ść , niezbyt cz ęsto składane s ą wizyty partnerów z Rejonu Jaworowskiego (Ukraina). W roku 2006 Powiat W ęgorzewski dofinansował koszty organizacji obozu dla dzieci z Ukrainy, które przebywały na obozie w Przerwankach oraz zakupił nagrody dla członków zespołów z Jaworowa i Dubna bior ących udział w Koncercie Muzyki Cerkiewnej, Powiat W ęgorzewski jako członek Stowarzyszenia Samorz ądów Przygranicznych „Łyna – Ława” współpracuje równie Ŝ z rejonami; Bagrationowsk, Gusiew, Oziersk i miastem Mamonowo lobbuj ąc na rzecz otwarcia przej ścia granicznego Perły-Kryłowo, wypromowania mi ędzynarodowego spływu kajakowego W ęgorapa-Angrapa z odpraw ą graniczn ą na rzece, a tak Ŝe promocji Kanału Mazurskiego z perspektyw ą jego cz ęś ciowej odbudowy i wykorzystania w celach rekreacyjnych.

3. UWARUNKOWANIA ROZWOJU POWIATU WĘGORZEWSKIEGO W OPINII LIDERÓW śYCIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO – IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW I SPOSOBY ICH ROZWI ĄZANIA.

Podstaw ą do opracowania poni Ŝszych informacji nt. uwarunkowa ń rozwoju powiatu były szerokie konsultacje z liderami Ŝycia społeczno-gospodarczego powiatu w czasie: • opracowywania w 2006 roku Strategii Zintegrowanego Rozwoju Gmin Północnego Obszaru Wielkich Jezior Mazurskich , w ramach realizacji Schematu I Pilota Ŝowego Programu Leader+ (warsztaty i spotkania robocze przedstawicieli sektora publicznego, społecznego i gospodarczego)) • realizacji programu „Turystyka Wspólna Sprawa” (warsztaty i szkolenia celu wypracowania produktu turystycznego), • posiedze ń Zarz ądu Lokalnej Grupy Działa ń (LGD9) przy realizacji Schematu II Pilota Ŝowego Programu Leader+ , • Sesji Rad Gmin i Powiatu W ęgorzewskiego ( opinie i wypowiedzi starosty ,burmistrza, wójtów, radnych i zapraszanych go ści), • własnych wieloletnich obserwacji i do świadcze ń

101

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

• realizowanych wspólnych przedsi ęwzi ęć z gestorami bazy gastronomicznej i hotelarskiej ( Centrum Konferencyjno-Wypoczynkowe „Ognisty Ptak”, Motel „Stara Ku źnia”, TIGA YACHT Marina Sztynort , Hotel GRAJAN, Restauracja Stara Ku źnia Nad Stawem”, Restauracja „Karczma”, Stanica Wodna Kietlice, Gospodarstwo Agroturystyczne Harsz Pa ństwa Melnik, Gospodarstwo Agroturystyczne Str ęgielek Pa ństwa Dro ŜdŜ.

3.1. Identyfikacja problemów i sposoby ich rozwi ązania. Według opinii liderów Ŝycia społeczno-gospodarczego powiat w ęgorzewski boryka si ę z nast ępuj ącymi problemami:
słabo rozwini ęta i zdewastowana infrastruktura drogowa i kolejowa ( wył ączona z ruchu linia kolejowa K ętrzyn-Węgorzewo, bardzo zły stan dróg gminnych i powiatowych),
brak lokalnego lotniska i przej ścia granicznego,
słabo rozwini ęta infrastruktura sportowo-rekreacyjna dla turystów , która mo Ŝe by ć równie Ŝ wykorzystywana po sezonie typu; kryte korty do tenisa, kr ęgielnia, kryty basen itp.
niewła ściwa gospodarka rybacka, która sprawia, Ŝe w jeziorach w zasadzie nie ma ryb,
słabo oznakowane trasy turystyczne, wa Ŝniejsze obiekty i lokalne atrakcje,
brak wspólnych inicjatyw koordynuj ących rozwój turystyki i wdro Ŝenie lokalnych produktów turystycznych,
mało atrakcyjna pod wzgl ędem wyposa Ŝenia i świadczonych usług baza hotelowa,
zbyt mała ilo ść oferowanego przez o środki wypoczynkowe sprz ętu rekreacyjnego typu: rowery wodne, kajaki, łódki, narty wodne, rowery turystyczne, itp.
zasoby ludzkie: wysoki poziom bezrobocia, niski poziom znajomo ści j ęzyków obcych, relatywnie niski poziom wykształcenia i aktywno ści mieszka ńców, brak zawodowej kadry gastronomicznej i hotelarskiej, fachowców i rzemie ślników, migracja ludzi młodych i wykształconych, starzej ące si ę społecze ństwo,
środowisko naturalne i przestrze ń kulturowa; niski stopie ń wykorzystania odnawialnych źródeł energii ( woda, wiatr, energia słoneczna, ro śliny bioenergetyczne, źródła geotermalne), niski poziom edukacji i świadomo ści nt. zrównowa Ŝonego rozwoju obszarów ( zanieczyszczone lasy, brzegi jezior, W ęgorapa) , niekontrolowany odłów ryb, zaniedbana kultura krajobrazu, itp.

Powszechnym w śród liderów Ŝycia społeczno-gospodarczego jest prze świadczenie, Ŝe powiat węgorzewski charakteryzuje si ę wybitnymi walorami przyrodniczymi sprzyjaj ącymi rozwojowi turystyki, rolnictwa ekologicznego i przemysłu lekkiego i jego rozwój zale Ŝy od tempa modernizacji infrastruktury drogowej, rekreacyjno-wypoczynkowej, edukacji i aktywizacji zawodowej społecze ństwa, w tym :
modernizacji i rozbudowy sieci dróg umo Ŝliwiaj ących usprawnienie komunikacji w celu zwi ększenia dost ępno ści turystycznej powiatu ( uruchomienie linii kolejowej Kętrzyn-Węgorzewo),
budowy lokalnego lotniska i przej ścia granicznego Perły - Kryłowo,

102

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

budowy nowoczesnego centrum sportu i rekreacji ( korty kryte do tenisa ziemnego, boiska, pływalnia kryta całoroczna, dyskoteka, kr ęgielnia, …park )
budowy nowoczesnych systemów utylizacji odpadów,
zaspokojenie potrzeb mieszka ńców w zakresie sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej
szeroko poj ętej edukacji zasobów ludzkich ( realizacja projektów z EFS, zmiana profilów nauczania w szkołach ponadgimnazjalnych, dostosowana do potrzeb lokalnego rynku, aktywizacja zawodowa i społeczna),
opracowania sprawnego systemu promocji powiatu z uwzgl ędnieniem gestorów bazy turystycznej i organizacji społecznych,
opracowania atrakcyjnej oferty inwestycyjnej ( plany, opracowania, ulgi podatkowe itp.),
pogł ębienia współpracy z organizacjami pozarz ądowymi, w celu budowania wzajemnego partnerstwa, demokracji i realizacji wspólnych działa ń,
zmiany wizerunku wsi ( architektura krajobrazu, edukacja, kultura, aktywizacja mieszka ńców w kierunku pozyskiwania zewn ętrznych źródeł dofinansowania, i korzystania z odnawialnych źródeł energii, dywersyfikacji działalno ści gospodarczej itp.),
absorpcji środków zewn ętrznych na realizacj ę projektów inwestycyjnych (twardych) i społecznych (mi ękkich) w zakresie: infrastruktury drogowej, edukacji, opieki społecznej, tworzenia miejsc pracy, budowania lokalnego partnerstwa i współpracy, przedsi ębiorczo ści i aktywizacji zawodowej, promocji i współpracy trans granicznej.

4. SYTUACJA FINANSOWA POWIATU I PROGNOZY DO ROKU 2015.

Informacj ę opracowano w oparciu o „ Obja śnienia do projektu uchwały bud Ŝetowej Powiatu Węgorzewskiego na 2007 r.” 4.1 Cz ęść ogólna Wska źniki makroekonomiczne uj ęte w projekcie bud Ŝetu Pa ństwa na 2007 r., które b ędą miały bezpo średni wpływ na realizacj ę bud Ŝetu powiatu w 2007 r. były nast ępuj ące: - średni wzrost cen towarów i usług o 101,9%, - średnioroczny wska źnik wynagrodze ń w sferze bud Ŝetowej – 0%, - składka na Fundusz Pracy - 2,45%, - procedury ostro Ŝno ściowe w zwi ązku z zadłu Ŝeniem sektora finansów publicznych powy Ŝej 50% dochodów, a na razie nie wi ęcej ni Ŝ 55% polegaj ące na tym, Ŝe deficyt j.s.t nie mo Ŝe przekroczy ć 20% dochodów. W oparciu o projekt bud Ŝetu Pa ństwa: - Minister Finansów pismem ST4 –4820/712/2006 z dnia 11 pa ździernika 2006 r. przekazał informacj ę o planowanych subwencjach dla powiatu w ęgorzewskiego na 2007 r. i prognozowanych, zgodnie z zasadami okre ślonymi w ustawie o dochodach j.s.t., wpływach z tytułu udziału w podatku od osób fizycznych, - Warmi ńsko – Mazurski Urz ąd Wojewódzki w Olsztynie w oparciu o decyzj ę Wojewody

103

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

przekazał projektowane dochody z tytułu dotacji celowych z Bud Ŝetu Pa ństwa - pismo FB I 3011-452/06 z dnia 24.10.2006 r. Pisma te stanowi ą zał ączniki „A” i „B” do niniejszej informacji.

W obu wypadkach zaznaczono, i Ŝ ostateczne kwoty dochodów oraz dotacji celowych zostan ą przekazane po uchwaleniu przez Sejm ustawy bud Ŝetowej na 2007 rok.

Z analizy tych dokumentów wynika, Ŝe w okresie porównywalnym: 1. Projektowane dotacje w stosunku do 2006 roku s ą wy Ŝsze o (8.061.751 – 7.615.617) 446.131zł. 2. Projektowana subwencja wyrównawcza plus subwencja równowa Ŝą ca s ą wy Ŝsze o 902.100zł., 3. Projektowana subwencja o światowa jest wy Ŝsza o 20.143zł. Wzrost ten skalkulowany normatywnie do wysoko ści subwencji na 2006 r. nie uwzgl ędnia prawdopodobnie spadku liczby uczniów w naszych szkołach o 10% co spowodowa ć mo Ŝe zmniejszenie wielko ści subwencji oświatowej po jej ostatecznym rozliczeniu i ustaleniu. Do kwoty wst ępnie ustalonej subwencji oświatowej nale Ŝy podej ść z rezerw ą, gdy Ŝ w nast ępnych dokumentach i przeliczeniach ulegnie ona prawdopodobnie zmniejszeniu. Zarz ąd Powiatu przyj ął do projektu bud Ŝetu cał ą projektowan ą kwot ę subwencji o światowej w wysoko ści 5.954.843zł. W stosunku do 2006 r. subwencja wyrównawcza, równowa Ŝą ca i dotacje zwi ększaj ą si ę ł ącznie o 1.348.231zł. Realnie oceniany przyrost podatku od osób fizycznych i prawnych wyniesie ok. 230.000zł. Ł ącznie wzrost wyniesie 1.578.231zł. Mimo takiego wzrostu dochodów zewn ętrznych utrzymanie wydatków bie Ŝą cych na poziomie 2006r. nie było mo Ŝliwe, gdy Ŝ spowodowałoby to przekroczenie ustawowych wska źników zadłu Ŝenia i spłaty rat kapitałowych w konsekwencji uchylenie uchwały bud Ŝetowej Powiatu W ęgorzewskiego przez RIO. Równie Ŝ dla zachowania równowagi w działalno ści operacyjnej powiatu czyli tzw. opcji zerowej (tzn. dochody pokrywaj ą wydatki bie Ŝą ce plus obsług ę długu), koniecznym by było przyj ęcie wydatków bie Ŝą cych na poziomie du Ŝo ni Ŝszym ni Ŝ w bud Ŝecie 2006 r. i zało Ŝenie, Ŝe bie Ŝą ce wydatki na o świat ę b ędą sfinansowane tylko z subwencji oświatowej bez przeznaczania na ten cel dodatkowych środków.

4.2 Zało Ŝenia bud Ŝetowe na rok 2007. Projekt bud Ŝetu Powiatu W ęgorzewskiego na rok 2007 przedstawiony dla Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie przewiduje:

I. Dochody ogółem w wysoko ści 27.113.470,00, w tym subwencje 9.293.154,00 II. Wydatki ogółem 29.561.371,00 z tego: 1. Wydatki inwestycyjne w 2007 roku – 7.154.635,00 2. 2. Wydatki na programy i projekty realizowane ze środków strukturalnych i funduszu spójno ści Unii Europejskiej 5.945.898,00 III. Deficyt 2.447.901,00

104

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Zarz ąd Powiatu w W ęgorzewie po trzech debatach bud Ŝetowych ostatecznie przyj ął na rok 2007 nast ępuj ące zało Ŝenia bud Ŝetowe:

1. Odst ąpienie od tzw. opcji zerowej i zaci ągni ęcie na działalno ść operacyjn ą (bie Ŝą cą) kredytu w wysoko ści 344.266zł (w 2006 r. uchwalono w bud Ŝecie wyj ściowym deficyt na działalno ść bie Ŝą cą w wysoko ści 1.385.932zł.)

2. Przeznaczenie na finansowanie Muzeum kwoty 400 ty ś. zł. zgodnie z umow ą z Samorz ądem Województwa Warmi ńsko – Mazurskiego.

3. Wydatki na administracj ę 2.543.417zł. bez podwy Ŝki wynagrodze ń, w tym na inwestycje i zakupy inwestycyjne 202.635zł.

4. Wydatki bie Ŝą ce na drogi 1.069.785zł. tj. o 224.488 zł. mniej niŜ przewidywane wykonanie w 2006r.

6. Sfinansowanie wydatków bie Ŝą cych o światy tylko z subwencji o światowej bez przeznaczenia na ten cel dodatkowych środków, co zapewnia poziom 95% wydatków bie Ŝą cych w stosunku do 2006 r..

7. Wydatki na opiek ę społeczn ą w wysoko ści 8.782.699zł w tym na wydatki maj ątkowe 848.000 zł z przeznaczeniem cało ści dochodów DSP na wydatki bie Ŝą ce tej jednostki.

8. Nie przekraczanie ustawowych wska źników w zakresie zadłu Ŝenia powiatu i rocznych spłat z tytułu obsługi długu, w tym celu do prognozy finansowej na lata nast ępne przyj ęto podobnie jak w 2006 r. dziewi ęcioletni ą spłat ę kredytów zaci ągni ętych w 2007 r. i latach nast ępnych oraz osi ągni ęcie w latach nast ępnych tzw. opcji zerowej i zaci ąganie w latach nast ępnych kredytów poza kredytami na obsług ę długu i wydatki inwestycyjne na poziomie nie wy Ŝszym ni Ŝ przyj ęto to w przedkładanym obecnie projekcie bud Ŝetu na lata 2007 –2008.

9. Zaci ągni ęcie w 2007 r. kredytu na spłat ę rat kapitałowych wcze śniej wzi ętych kredytów i po Ŝyczek (metod ą: kredyt w kredyt) w wysoko ści 1 557 tys. zł..

10. Wydatki maj ątkowe (inwestycje i zakupy inwestycyjne i dotacje na inwestycje) – 21 zada ń – na kwot ę 7.300.635 zł w tym finansowanie z kredytu w wysokości 2 103 635,00 zł.

105

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

11. Zaci ągni ęcie w 2006 r. kredytu na zadania bie Ŝą ce, spłat ę rat kredytu i zadania maj ątkowe ł ącznie na kwot ę 4 005 169 zł.

Za podstaw ę opracowania projektu bud Ŝetu na 2007 r. przyj ęto: 1. Wst ępnie planowane wysoko ści dotacji na zadania rz ądowe przekazane przez Wojewod ę Warmi ńsko - Mazurskiego, 2. Subwencje i zweryfikowan ą wysoko ść prognozy wpływów z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych przekazane przez Ministra Finansów, 3. Analizy własne oparte o przewidywane wykonania za 2006 r., 4. Projekty bud Ŝetów przedło Ŝone przez jednostki powiatowe, 5. Zało Ŝenia Zarz ądu Powiatu.

W przedkładanym projekcie bud Ŝetu planuje si ę: 1. Zaci ągni ęcie w 2007 r. kredytów na finansowanie wszystkich zada ń maj ątkowych i spłat ę rat kapitałowych. 2. Zaci ągni ęcie kredytu na działalno ści bie Ŝą ce w wysoko ści 344.266zł (odst ąpienie od tzw. opcji zerowej). 3. Zadłu Ŝenie na koniec 2007 r. na poziomie 43% w stosunku do dochodów z tendencj ą wzrostow ą do 56% w 2008 r. , a wi ęc bardzo blisko maksymalnej ustawowej mo Ŝliwo ści dalszego zadłu Ŝania si ę wynosz ącej 60%. W latach nast ępnych z tendencj ą spadkow ą i powrót do ok. 50% w 2015 r. Zadłu Ŝenie w liczbach bezwzgl ędnych w wysoko ści około 12 mln. zł. w 2007 r. i latach nast ępnych. Obsług ę długu (odsetki i prowizje od kredytów) około 465 ty ś zł. z tendencj ą wzrostow ą do ok. 737 ty ś. zł. w 2010 r., a i latach nast ępnych Wska źniki zostały obliczone przy zało Ŝeniu przyj ętym przez Zarz ąd Powiatu, Ŝe w latach nast ępnych (po 2007 r.) będzie zachowana opcja zerowa i wstrzymane inwestowanie ponad tak ą warto ść jak ą dotychczas przyj ęto do projektu bud Ŝetu na 2007 r. Odst ąpienie od tych zasad spowoduje szybkie doj ście do poziomu ogranicze ń wynikaj ących z ustawy o finansach publicznych (opłaty roczne 15% i zadłu Ŝenie 60% dochodów). Planuje si ę spłat ę rat kapitałowych metod ą kredyt w kredyt. Plan spłaty kredytu przedstawia tabela nr 4.2.1. Oczywi ście nale Ŝy pami ęta ć o tym, Ŝe to s ą prognozy , w zwi ązku z czym kwoty rat kredytowych oraz przyj ęty plan spłaty mog ą w najbli Ŝszym czasie ulec zmianie.

Tabela nr 4.2.1. Plan spłaty kredytu Rok Kwota kredytu pozostaj ąca do spłaty Uwagi 2004 13 883 288,85 2005 13 257 238,01 2006 12 423 500,17 2007 11 040 132,33 2008 9 288 294,20 2009 7 559 357,20

106

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2010 5 780 420,20 2011 4 291 482,20 2012 3 020 474,20 2013 1 969 363,00 2014 1 053 629,00 2015 376 108,00

4.3. Prognozy do roku 2015. Zgodnie z brzmieniem art. 169, ust. 1 ustawy o finansach publicznych ł ączna kwota zobowi ąza ń finansowych przypadaj ących do spłaty w danym roku bud Ŝetowym nie mo Ŝe przekroczy ć 15 % planowanych dochodów bud Ŝetowych. Ustalono, Ŝe w roku spłaty po Ŝyczki, obci ąŜ enie planowanych dochodów bud Ŝetu powiatu – spłatami rat kredytów i po Ŝyczek kształtowa ć si ę b ędzie w latach 2006-2014 w granicach od 12,42% do 7,66%, a ł ączna kwota długu w stosunku do dochodów wyniesie:

Okres spłaty kredytu (wyra Ŝone w latach i procentach) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 41,55 52,31 51,79 0,81 49,87 48,96 48,09 7,25 46,43 45,64 ( źródło ; Uchwała Nr 353/2007 Składu Orzekaj ącego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie z dnia 23 kwietnia 2007 roku )

Zachowanie równowagi finansowej powiatu mo Ŝliwe jest poprzez: 1) gł ębok ą restrukturyzacj ę wydatków bie Ŝą cych w kierunku ich radykalnego zmniejszenia we wszystkich jednostkach powiatowych. W bud Ŝecie powiatu nie ma mo Ŝliwo ści pomniejszania bie Ŝą cych wydatków poza wydatkami na energi ę i płace. Przy obecnych strukturach i organizacji działalno ści jednostek nie ma ju Ŝ tzw. prostych rezerw. Koniecznym jest w jednostkach organizacyjnych powiatu przegl ąd struktur i organizacji zmierzaj ący do ograniczenia wydatków bie Ŝą cych. Koniecznym te Ŝ jest ustalenie celów i rodzajów działalno ści w powiecie oraz ich hierarchii (priorytetów) wynikaj ących z przygotowanego wieloletniego planu rozwoju. 2) Ograniczanie inwestycji i zakupów inwestycyjnych i zaci ągania na ten cel dalszych kredytów, do takiego poziomu Ŝeby nie powodowa ć spłaty odsetek z poza dochodów bie Ŝą cych powiatu. Bez podj ęcia zdecydowanych rozstrzygni ęć w zakresie planowania, a pó źniej w ci ągu poszczególnych lat bud Ŝetowych bez nieust ępliwego trzymania si ę planu, nie da si ę utrzyma ć równowagi finansowej Powiatu W ęgorzewskiego. Gdyby zało Ŝyć, Ŝe w 2008 r. deficyt bud Ŝetowy na działalno ści bie Ŝą cej i inwestycyjnej b ędzie taki

107

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego sam jak w 2007 r. (w tym wydatki bie Ŝą ce b ędą wy Ŝsze od dochodów powiatu) to skutkiem tych decyzji ju Ŝ w 2008 r. zostałby przekroczony 60% ustawowy próg zadłu Ŝenia powiatu w stosunku do prognozowanych dochodów. Skutkowałoby to uchyleniem uchwały bud Ŝetowej powiatu przez RIO. Dalsze utrzymywanie takiej tendencji (wysokie wydatki inwestycyjne i bie Ŝą ce) mo Ŝe szybko spowodowa ć załamanie si ę finansów powiatu W ęgorzewskiego, tym bardziej Ŝe mo Ŝliwo ści poprawy sytuacji finansowej powiatu poprzez maj ątek nieruchomy zostały w sposób zasadniczy ograniczone. W tej sytuacji finansów powiatu środki na inwestycje powinny by ć lokowane tylko w programy z dofinansowaniem zewn ętrznym nie mniejszym ni Ŝ 80%. W przeciwnym wypadku nast ąpi bardzo szybkie wyczerpanie mo Ŝliwo ści wniesienia koniecznego wkładu własnego w programy inwestycyjne, dofinansowywanie z zewn ątrz, głównie z Unii Europejskiej, i w konsekwencji kilkakrotnie ni Ŝszy efekt rzeczowy (tzn. utracenie mo Ŝliwych do osi ągni ęcia korzy ści). W Prognozie wydatków i potencjale inwestycyjnym województwa warmi ńsko-mazurskiego (Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego) przewiduje si ę, Ŝe wydatki bie Ŝą ce powiatów b ędą pochłaniały około 94 % dochodów i w zwi ązku z tym zostanie im niewiele środków na wspieranie projektów rozwojowych. W latach 2007-2013 potencjał inwestycyjny powiatów w wariancie minimalnym wyniesie 321,8 mln zł, a w wariancie maksymalnym – 356,1 mln zł, w tym potencjał własny b ędzie równy 279,8 mln zł. Potencjał własny stanowi ć b ędzie zaledwie 4,9 % dochodów otrzymanych w tym okresie przez powiaty. Gminy maj ą najwi ększy potencjał własny i inwestycyjny i z tego powodu spoczywa na nich główny ci ęŜ ar finansowania wydatków rozwojowych. W latach 2007-2013 warmi ńsko-mazurskie gminy b ędą mogły przeznaczy ć na finansowanie projektów kwot ę równ ą 4.054,3 mln zł w wariancie minimalnym. Gminy miejskie b ędą dysponowały 61 % potencjału własnego wszystkich gmin województwa i to wła śnie miasta b ędą realizowały najwi ększe projekty w latach 2007-2013. Znacznie mniejsze mo Ŝliwo ści finansowe b ędą miały pozostałe gminy, poniewa Ŝ s ą w wi ększym stopniu obci ąŜ one wydatkami bie Ŝą cymi ni Ŝ dochody w gminach miejskich, co stanowi ć b ędzie istotny czynnik ograniczenia mo Ŝliwo ści inwestycyjnych w latach 2007-2013.

4.4. Mienie Powiatu Tabela 4.4.1 Wykaz działek stanowi ących drogi powiatowe

Obr ęb Numery działek Pow. ogólna KW (ha)

Gmina Węgorzewo Biedaszki 12,67,74/2 3,04 16539 Brzozowo 78,182 5,22 16531

108

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Czerwony Dwór 105 0,23 - Czerwony Dwór 39,106 2,82 16583 Dłu Ŝec 22 2,42 - Guja 149 2,14 - Guja 11/1,12/1,13/1,31/1,31/2,32,99, 17,39 16574 111,194,1004/1 Jakunowo 25,40,49,56 6,49 16530 Kal 102/1,110 2,45 16587 Kalskie Nowiny 192 6,58 16582 Karłowo 24,25,68/1,68/2,161/1,162/1 4,96 16921 Łabapa 12/1 4,05 16535 Ogonki 216,217/2,217/3,1247,1248 3,11 16595 Perły 41,103 2,77 16536 Pilwa 85/1,142,145,1250,1251 8,24 16611 Pniewo 8,14,18 12,54 16576 Prynowo 228,240/1,334,359 8,42 16606 Przysta ń Stawki 186,209,217 7,63 16534 Radzieje 318,325,345,349,351,357 13,56 16589 Ró Ŝe 54 2,05 16575 Rudziszki 38,152,227/1,229 7,16 16590 Ruska Wie ś 47/6,74/1 1,9129 16524 Str ęgiel 142,146,147,163/1,170,181,193, 6,85 16538 198/1,205,206 Stulichy 86/75 4,56 16532 Sztynort Du Ŝy 6,16/5,1233 6,6394 16537 Tarławki 1,18/1,22,1209,1224 11,50 16533 Trygort 140 6,94 16584 Wesołowo 1,40,49,88,147/1 10,76 16588 Węgielsztyn 446,448,490,494,497 8,86 16585 Wilkowo 251 2,81 16586 Wysiecze 31/2,195 2,31 16607

109

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Zielony Ostrów 27 1,16 16529 Miasto Węgorzewo 116,156,330,401,411,414,542, 543,544,574,592,615/4,659/1, 01 7,6139 17226 661,664/1,687,752/1,827/1,828, 884/1 01 361,468,474 1,1948 16619 01 242 0,5229 - 4,32,47,81,103,132,247, 252,266,281,311,314,318,402, 02 501/1,509,542/1,685,779, 10,8958 17227 788/1,804,851,879,1018, 1443,1444 02 71 1,6881 16617 02 334 2,5197 16618 02 72, 760/25, 788/2, 760/24, 1,1329 19649 760/31 02 282/2 0,0085 16320 02 475/8 0,2307 8102 Gmina Budry Brzozówko 5,18,52,180,181,182,183,187 11,28 16573 Budry 292/3,489,514,526,971 3,95 16565 Budzewo 3,8/1,16,197/1,197/2,197/3,212, 8,48 16553 224,23/1 Dąbrówka Nowa 2 2,79 16570 Góry 99 4,15 16569 Olszewo 161/1,161/2,164,164/1 5,86 16567 Ołownik 132/1,181,189,190,206/1,210, 10,71 16610 1301 Pawłowo 51,229,230,231,232,233,236/1 12,13 16555 Pietrele 46 3,62 16571 Piłaki Małe 8,122 4,60 16554 Popioły 331,1206 2,65 16566 Sobiechy 83,94 5,5565 16556

110

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

WęŜ ówka 30/3,60/2,67,100/3 4,04 16572 Wi ęcki 247/2,262/2,279,281 1,77 16568 Zabrost Wielki 205,248,253,255/1,270,273 10,92 16608 Gmina Pozezdrze Gębałka 88,90,91,92,115,126 4,74 16525 14,269,276/1,298/1,308,312,325, Harsz 349,353,357, 1230, 1231,1232, 21,27 16528 117/1 Jakunówko 58,210,250,451 14,85 16540 Krzywi ńskie 10,89 5,48 16526 Kuty 88/1,123,460 10,96 16545 Pieczarki 52 7,78 16542 Piłaki Wielkie 310,311,312 4,68 16544 22,26/1,54,55,393/3,396/1,396/2, Pozezdrze 17,1030 16543 397,501 Przerwanki 173,211,279,285/2 7,83 17059 Przytuły 137/2,145 7,25 16541 Str ęgielek 217,218,221,1217 6,57 16527 Wyłudy 63,73,464 5,57 17060

Pozostałe mienie Powiatu Tabela 4.4.2 Mienie jednostek powiatowych

Nazwa jednostki Nr działki Powierzchnia KW ha Liceum Ogólnokształc ące 569 1,6040 16299 Zespół Szkół 832,834 0,2055 15793 Zawodowych -//- 833,846 0,3978 16300 -//- 1034/1, 844/1 0,0738 19218,19219 Specjalny O środek 343/3 1,9660 16301 Szkolno-Wychowawczy -//- 358/39(Prynowo) 39,2881 18463

111

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Dom Pomocy Społecznej 580,624 3,6240 16064 SP ZOZ w likwidacji 638/2 0,2398 16414 Mazurskie Centrum Zdrowia 658/1 2,7367 4656 Szpital Powiatowy w W ęgorzewie Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Powiatowe Centrum udział 6171/10000 0,5776 8102 Pomocy Rodzinie w dz. 721/2 0,1552 w W ę gorzewie udział 6924/10000 0,1582 8102 w dz. 721/1 20011 udział 6732/10000 w dz. 344/1 Powiatowy Urz ąd Pracy w udział 3829/10000 0,5776 8102 Węgorzewie w dz. 721/2 Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna udział 3076/10000 0,1552 8102 w W ęgorzewie w dz. 721/1

Pozostałe nieruchomo ści

Obr ęb (ulica) Nr działki Powierzchnia KW ha 02 – ul.3-go Maja 17B 638/1 0,4513 16414 02 – ul. Kopernika 636/17, 637 0,6262 19116 Ogonki 127/12 1,4704 10712 Ogonki 80/4 0,7318 19117 02 - ul. Zamkowa 5A 283/2, 287 0,1403

112

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

CZ ĘŚĆ II - WIZJA PRZYSZŁO ŚCI , CELE I KIERUNKI ROZWOJU

1. Wizja przyszło ści . Tworzenie wizji przyszło ści stanowi pierwszy etap prac strategicznych – pomaga my śle ć pozytywnie i zjednoczy ć zró Ŝnicowane grupy społeczne wokół wspólnego celu, jakim jest rozwój . Wizja przyszło ści jest:
wewn ętrznie spójnym - obrazem pragnie ń i d ąŜ eń mieszka ńców (nie zawiera elementów sprzecznych),
bliska marzeniom o przyszło ści, ale nie oddala si ę od najwaŜniejszych faktów geograficznych i społecznych,
punktem wyj ścia do okre ślenia celów: nadrz ędnego, głównych i szczegółowych. Wizj ą rozwoju powiatu okre ślamy opis jego po Ŝą danego stanu w przyszło ści. Jest to wi ęc obraz tego, co chcieliby śmy aby zostało stworzone lub aby si ę zdarzyło i czego realizacja wymaga zazwyczaj długofalowych działa ń.

Wypracowana wizja zrównowa Ŝonego rozwoju powiatu oznacza, wi ęc przyszły stan powiatu, funkcjonuj ącego według zasad gwarantuj ących jego trwały i zrównowa Ŝony rozwój. Gwarantuje ona obraz powiatu zintegrowanego wewn ętrznie i zewn ętrznie, a tak Ŝe poszanowanie zasobów środowiska przez społeczno ść lokaln ą. Ma ona wiele wspólnego z marzeniem, nie jest jednak oderwana od rzeczywisto ści. Wizja jest jedynie okre śleniem przyszłego stanu powiatu, którego osi ągni ęcie jest warunkowane wykonaniem wielu szczegółowych działa ń

Wizja powiatu w ęgorzewskiego w 2015 roku — atrakcyjny pod wzgl ędem dost ępno ści, jako ści i poziomu usług oraz zachowania stanu środowiska naturalnego, — innowacyjny pod wzgl ędem gospodarczym i kulturowym oraz rozwoju przedsiębiorczo ści opartej na wiedzy i nowych technologiach informacyjnych i technologicznych, — oferuj ący atrakcyjne miejsca pracy, inwestuj ący w kapitał ludzki zainteresowany zwi ększaniem zdolno ści adaptacyjnych, działalno ści ą gospodarcz ą oraz współprac ą z instytucjami otoczenia biznesu,

— otwarty na współprac ę i wymian ę do świadcze ń z samorz ądem terytorialnym, przedsi ębiorcami, światem nauki i organizacjami pozarz ądowymi na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim.

113

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Cel główny :

Spójno ść ekonomiczna, społeczna i przestrzenna Powiatu Węgorzewskiego z Regionem Warmii i Mazur oraz regionami Europy.

2. Cele strategiczne i kierunki rozwoju powiatu

Ustalenie celów strategicznych, a nast ępnie operacyjnych nast ąpiło po przeprowadzeniu nast ępuj ących działa ń i analiz:

 analizy uwarunkowa ń zewn ętrznych - Wytyczne dla polityki spójno ści Unii Europejskiej i odnowionej Strategii Lizbo ńskiej , dokumentów strategicznych dla Polski i Regionu Warmii i Mazur na lata 2007-2013,  uwarunkowa ń wewn ętrznych powiatu  problemów rozwoju, analizy SWOT – silnych i słabych stron wewn ętrznych, szans i zagro Ŝeń zewn ętrznych,  opinii liderów Ŝycia gospodarczo-społecznego powiatu  wizji powiatu w 2015 roku

Cele strategiczne: • Zwi ększenie dost ępno ści i atrakcyjno ści inwestycyjnej powiatu. • Wzrost aktywno ści społecznej. • Wzmocnienie i pogł ębienie partnerstwa publicznego, społecznego i gospodarczego. • Ochrona środowiska naturalnego i przestrzeni kulturowej. • Aktywizacja rolnictwa i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich

3. Przegl ąd planowania programu – matryca .

114

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Cel główny:

SPÓJNO ŚĆ EKONOMICZNA, SPOŁECZNA I PRZESTRZENNA POWIATU WĘGORZEWSKIEGO Z REGIONEM WARMII I MAZUR ORAZ REGIONAMI EUROPY.

Cele strategiczne Cele operacyjne Zadania Wska źniki Termin Źródła realizacji finansowania Wybudowany 2008-2012 RPO WM- o ś 5 1.1.1 Modernizacja i rozbudowa Trakt PROW- oś 3 i4, Cel 1. 1.1 Poprawa dróg powiatowych , ście Ŝek Sztynorcki PO Rozwój infrastruktury rowerowych i chodników. Polski Zwi ększenie Wschodniej, technicznej i dost ępno ści Bud Ŝety drogowej. samorz ądów i 1.1.2.Uruchomienie linii kolejowej Czynna linia 2007-2008 RPO WM – o ś5 nr 259 Kętrzyn-Węgorzewo kolejowa nr PROW - oś 3 4, atrakcyjno ści 259 K ętrzyn- PO Rozwój Węgorzewo, Polski inwestycyjnej uruchomione Wschodniej powiatu. przewozy Bud Ŝet powiatu pasa Ŝerskie, i gmin opracowany i Stowarzyszenia, wypromowany Wojewódzki pakiet usług Konserwator turystycznych Zabytków

115

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2008-2013 RPO WM- o ś 5 1.2 . Rozwój komunikacji 1.2.1. Działania na rzecz przej ścia zorganizowane PROW- o ś 3 i 4 granicznego Perły - Kryłowo konferencje, PO Rozwój lotniczej i imprezy Polski przygranicznej promocyjne, Wschodniej, uruchomione LEADER+,

przej ście Bud Ŝety

graniczne samorz ądów

Perły- Kryłowo Czynne 2008-2013 1.2.2. Budowa lotniska lokalnego lotnisko w Projekty do obsługi sanitarnej, biznesowej i Szymanach kluczowe turystycznej. oraz lotnisko RPO WM- oś 5 lokalne w Partnerstwo Ma ćkach publiczno prywatne 1.2.3. Wspieranie inicjatyw Konferencje, 2008-2013 RPO WM -oś 5 podejmowanych na rzecz budowy podpisane LEADER+ lotniska regionalnego porozumienie Bud Ŝety samorz ądów Opracowany 2008-2013 PROW- o ś 3 i 4 1.3.1 Promocja oferty materiał LEADER+ 1.3 .Opracowanie inwestycyjnej i potencjału filmowy na Bud Ŝety sprawnego systemu gospodarczego powiatu w kraju i DVD , samorz ądów za granic ą. opracowany pozyskiwania materiał inwestorów. promocyjny na CD i w formie

folderów, umieszczona oferta na stronach

116

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

internetowych Podpisane 2008-2010 PO Kapitał 1.3.2. Wspieranie Punktu porozumienie, Ludzki, Doradztwa i Informacji zorganizowane Warmi ńsko- Gospodarczej. konferencje, Mazurska czynny Punkt Agencja Doradztwa i Rozwoju Informacji Regionalnego, Gospodarczej Bud Ŝety samorz ądów 1.3.3. Utworzenie bazy Funkcjonuj ąca 2007-2008 WM Agencja przedsi ębiorców i usługodawców baza przedsi ęb. Rozwoju powiatu w ęgorzewskiego. w formie Regionalnego drukowanej i Stowarzyszenie elektronicznej Węgorzewskich na stronach Przedsi ębiorcó internetowych w 1.4.1. Wymiana stacji Wymienione 2007-2013 Zakład transformatorowych i budowa stacje Energetyczny 1.4 .Rozbudowa i nowych linii energetycznych transformatoro Białystok S.A. modernizacja (napowietrznych i podziemnych) we, wymienione istniej ącej sieci linie gazowej i energetyczne Rozbudowana 2007-2013 Mazowiecki energetycznej 1.4.2. Budowa nowej sieci sie ć gazowa, Operator dystrybucji gazu ziemnego zwi ększenie Systemu dostaw gazu Dystrybucyjneg o

117

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

1.5.1. Podejmowanie działa ń na Wybudowane i 2007-2013 RPO WM- o ś 2 rzecz rozbudowy infrastruktury oznakowane PROW- o ś 3i4 1.5 .Rozbudowa turystycznej i oznakowania ście Ŝki LEADER+, infrastruktury obszaru. rowerowe, Fundusz trakty konne, Organizacji rekreacyjno- oznakowane Pozarz ądowych, wypoczynkowej trasy bud Ŝet powiatu turystyczne i gmin, Europej-

ski Instrument

Partnerstwa i Sąsiedztwa 1.5.2. Rozbudowa infrastruktury Wybudowany 2008-2010 RPO WM- o ś 2 sportowo-rekreacyjnej kryty kort do PROW – o ś 3 tenisa ziemne- Ministerstwo go , kr ęgielnia, Sportu i przyszkolne Turystyki, boiska Partnerstwo sportowe publiczno- prywatne 1. 6.1. Intensyfikacja współpracy z Zorganizowane 2007-2013 Europejski zagranicznymi partnerami . spotkania i Instrument 1.6 . Współpraca z konferencje, Partnerstwa i innymi regionami wspólne Sąsiedztwa, projekty Polska- nale Ŝą cymi do Unii transgraniczne Białoru ś- Europejskiej. w zakresie Ukraina , ochrony Polska-Litwa- środowiska, Federacja infrastruktury Rosyjska turystycznej, (Obwód wymiana Kaliningradzki), młodzie Ŝy, PO Rozwój

118

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

promocji i Polski kultury, Wschodniej podpisanie PROW – o ś 4 umowy z Rejonem Woronowskim 1.6.2. Wspieranie inicjatyw Zorganizowane 2007-2010 Europejska podejmowanych przez mniejszo ści konferencje, Współpraca narodowe w celu budowania targi, wystawy, Terytorialna, trwałych wi ęzi gospodarczych. obozy dla programy: młodzie Ŝy, Polska – Litwa , wyst ępy PO Rozwój zespołów Polski artystycznych, Wschodniej, Bud Ŝet samorz ądów 1.6.3. Wspieranie inicjatyw Udział w 2007-2010 PO Rozwój podejmowanych przez samorz ądy spotkaniach z Polski lokalne. miastami Wschodniej, partnerskimi, bud Ŝet powiatu, pomoc LEADER+ organizacyjna i finansowa 1.6.4. Współpraca ze zwi ązkami Zrealizowane 2007-2013 EIPiS , Polaków oraz Poloni ą wspólnie programy: projekty, Polska- organizacja Białoru ś- świ ąt i Ukraina , obchodów Polska-Litwa- rocznicowych, Federacja nauka j ęz, Rosyjska polskiego, (Obwód

119

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

wymiana Kaliningradzki), młodzie Ŝy, PO Rozwój udzielona Polski pomoc Wschodniej materialna i LEADER+ wsparcie organizacyjne 2.1.1. Rozwój bazy dydaktycznej RPO WM- o ś 3 dla potrzeb edukacji. PO Rozwój Cel 2. 2.1.Dostosowanie Polski systemu edukacji do Wschodniej, PO Kapitał Ludzki Wzrost potrzeb rynku pracy. Bud Ŝet powiatu aktywno ści 2.1.2. Opracowanie i wdro Ŝenie Wdro Ŝony 2007-2008 PO Kapitał programu reorientacji zawodowej. program Ludzki społecznej. Bud Ŝet powiatu

2.2.1. Wdra Ŝanie projektów Wdro Ŝone 2007-2013 PO kapitał edukacyjnych dla osób dorosłych, projekty Ludzki 2.2.Tworzenie w tym dla emerytów, rencistów i PFRON społecze ństwa osób niepełnosprawnych. PROW 2.2.2. Wdro Ŝenie programu Wdro Ŝony 2007-2013 RPO WM- o ś 7 informacyjnego. „Komputer w ka Ŝdym program PO Kapitał gospodarstwie domowym”. Ludzki PROW

2.2.3. Umo Ŝliwienie korzystania Wdro Ŝony 2007-2008 RPO WM – o ś poprzez Internet z usług system 7 informacyjnych, edukacyjnych, WROTA ZPOR

medycznych oraz MAZUR Urz ąd administracyjnych. Marszałkowski Gminy, powiat,

120

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.3.1. Budowanie powi ąza ń Podpisane 2007-2015 PO Rozwój kooperacyjnych na poziomie porozumienie, Polski 2.3.Pobudzenie regionalnym i ponadregionalnym tworzony Wschodniej, PO aktywno ści gospodarczej np. sieci i Klastrów. klaster Innowacyjna Gospodarka i edukacyjnej. 2.3.2. Wdra Ŝanie projektów w Konferencje i 2007 -2015 RPO WM – o ś1 zakresie wykorzystania nowych warsztaty , PO Rozwój technologii i innowacyjno ści i wdro Ŝone Polski konkurencyjno ści. projekty Wschodniej, PO technologiczne Innowacyjna i innowacyjne Gospodarka 2.3.3. Wdra Ŝanie projektów w Uruchomione 2007-2015 RPO WM – o ś zakresie promocji mikro- 1 przedsi ębiorczo ści i edukacji przedsi ębiorstw EFS zawodowej. a, szkolenia i SWP, warsztaty Warmi ńsko Mazurska Agencja Przedsi ębiorczo ści 2.4.1. Rozwój partnerstwa Opracowany 2007-2015 EFS publiczno-społecznego z Plan PROW 2.4.Rozwój ukierunkowaniem na zlecanie współpracy z LEADER+ społecze ństwa zada ń publicznych organizacjom organizacjami Rada pozarz ądowym. pozarz ądowym Organizacji obywatelskiego i, realizowane Pozarz ądowych projekty Ziemi współpracy i Węgorzewskiej

zadania

121

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

2.4.2. Inicjowanie i wspieranie Prelekcje i 2007-2015 PO Kapitał działa ń słu Ŝą cych kształtowaniu spotkania z Ludzki,

postaw obywatelskich w szkołach i młodzie Ŝą , Fundusz społeczno ściach. akcje Organizacji informacyjne Pozarz ądowych

dla dorosłych 2.4.3. Wspieranie inicjatyw Zrealizowane 2007-2015 EFS pozarz ądowych z zakresu przedsi ęwzi ęci ekonomii społecznej. a i projekty

2.5.1. Wdra Ŝanie programów wdro Ŝone 2007-2015 Narodowy profilaktyki i ochrony zdrowia. programy Fundusz 2.5.Podniesienie poziomu Zdrowia Urz ąd zabezpieczenia i Marszałkowski 2.5.2. Rozwój usług w zakresie uruchomione 2007-2009 Narodowy dost ępno ści usług rehabilitacji i pomocy oddziały usług Fundusz medycznych. specjalistycznej w Mazurskim specjalistyczny Zdrowia Centrum Zdrowia. ch RPO WM–0ś 3 3.1.1. Wdro Ŝenie projektów w udział w 2007-2009 PO Kapitał zakresie komunikacji , urz ędnik - szkoleniach i Ludzki Cel 3. 3.1.Doskonalenie petent warsztatach administracji publicznej 3.1.2. Zbudowanie partnerstwa Zrealizowane 2007-2015 Bud Ŝety publiczno-prywatnego. projekty samorz ądów i Wzmocnienie inwestycyjne bud Ŝet i pogł ębienie prywatny 3.1.3. Wdro Ŝenie w urz ędach Wdro Ŝone 2008-2010 PO Kapitał partnerstwa systemów jako ści i ich certyfikacji. systemy Ludzki, publicznego, Bud Ŝety samorz ądów

122

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego społecznego 3.2.1. Zastosowanie narz ędzi Wdro Ŝony 2008-2010 RPO WM - o ś 7 teleinformatycznych i system „Wrota ZPOR 3.2.Utworzenie platformy i gospodar- internetowych na stronach gmin i Mazur” Urz ąd dyskusyjnej ze powiatu. Marszałkowski czego . gminy, powiat, społecze ństwem 3.2.2. Pogł ębianie współpracy z Zwi ększenie 2008-2010 Urz ąd organizacjami pozarz ądowymi. środków Marszałkowski, finansowych bud Ŝety dla organizacji, lokalnych ilo ść samorz ądów zrealizowanych projektów 3.3.1. Promocja potencjału Zorganizowane 2007-2013 RPO WM- o ś 1, turystycznego powiatu w kraju i za wystawy, akcje PO Rozwój 3.3.Wsparcie aktywno ści granic ą. promocyjne, Polski promocyjnej sektora ilo ść wydanych Wschodniej materiałów MSP promocyjnych 3.3.2. Zorganizowanie konferencji Zorganizowane 2007-2013 RPO WM- o ś 1, i podró Ŝy studyjnych dla wizyty PO Rozwój

przedstawicieli mediów z kraju i z studyjne, Polski zagranicy. konferencje i Wschodniej spotkania

3.3.3. Wspierania organizowanych Wzrost ilo ści i 2007-2013 PROW – o ś 3i 4 imprez kulturalnych, sportowych i zasi ęgu LEADER+ rekreacyjnych. organizowanyc RPO WM- o ś h imprez , 1i2 zorganizowane konferencje i seminaria 3.3.4. Utworzenie Lokalnej Utworzona 2007-2008 RPO WM –oś 2 Organizacji Turystycznej . LOT Gestorzy bazy

123

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

turystycznej, Bud Ŝety samorz ądów 3.3.5. Opracowanie koncepcji Opracowany 2007-2010 RPO WM – o ś produktu turystycznego. produkt 1 turystyczny PROW – o ś 3 EWT 3.4.1. Przeprowadzenie ankiety Opracowana 2007-2009 EIPiS , badawczej dot. poziomu i jako ści ankieta programy: 3.4.Poznanie preferencji świadczonych usług oraz Polska- rynku turystycznego . oczekiwa ń go ści. Białoru ś- Ukraina ,

Polska-Litwa- Federacja Rosyjska (Obwód Kaliningradzki), PO Rozwój Polski Wschodniej LEADER+, Uniwersytet Warmi ńsko- Mazurski 3.4.2. Zainicjowanie współpracy Zorganizowane 2007-2009 PROW – o ś 3i4 z wy Ŝszymi uczelniami i konferencje i Uczelnie, gestorami bazy turystycznej w spotkania , Gestorzy bazy kierunku poznania preferencji podpisane turystycznej, turystycznych. porozumienie bud Ŝety samorz ądów 3.5.1. Wspieranie zintegrowanych Wzrost 2007-2015 PROW – o ś 3 programów min. aktywizacji zrealizowanych PFRON

124

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

3.5. Zapewnienie społecznej i zawodowej osób programów Bud Ŝety bezrobotnych i niepełnosprawnych samorz ądów bezpiecze ństwa Czynne odziały 2007-2015 RPO WM – o ś socjalnego 3.5.2 Tworzenie infrastruktury opieki 3, socjalnej dla osób niepełno- paliatywnej, PROW – o ś 3, sprawnych, emerytów i rencistów. wdro Ŝone Narodowy usprawnienia w Fundusz dost ępie do Zdrowia obiektów publicznych ,

Otwarcie 2007-2015 Narodowy Klubu Seniora Fundusz 3.5.3. Aktywizacja osób starszych, Zdrowia inicjowanie rozwoju wolontariatu, Fundusz i grup samopomocowych, Organizacji Pozarz ądowych, bud Ŝet powiatu i gmin Cel 4. 4.1.1 Wdro Ŝenie systemu Wdro Ŝony 2007-2010 RPO WM – o ś segregacji odpadów. system 6, 4.1.Stworzenie systemu PO Ochrona segregacji i zagospo- Infrastruktura i Środowisko, darowania odpadów środowiska Fundusz Ochrony naturalnego Środowiska i przestrzeni Urz ąd Marszałkowski,

125

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego kulturowej. powiat i gminy

4.2.1.Opracowanie i wdro Ŝenie Wdro Ŝony 2007-2013 RPO WM – o ś systemu monitorowania system 6, 4.2. Monitoring środowiska. PO środowiska Infrastruktura i Środowisko, Fundusz Ochrony Środowiska Urz ąd Marszałkowski, powiat i gminy

4.3.1.Utworzenie O środka Funkcjonuj ący 2008-2009 Fundusz Edukacji Ekologicznej. Ośrodek Ochrony 4.3. Wzrost świadomo ści Edukacji Środowiska, ekologicznej poprzez Ekologicznej PO Infrastruktura i edukacj ę i promocj ę. Środowisko, PROW – o ś 3, PO Rozwój

Polski Wschodniej, Stowarzyszenia 4.3.2 . Opracowanie i w dro Ŝenie Wdro Ŝony 2008-2010 PO Rozwój programu edukacji ekologicznej program Polski Wschodniej, PO Infrastruktura i

126

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Środowisko, Fundusz Spójno ści 4.3.3. Budowa ście Ŝek Wytyczone i 2008-2013 PO Rozwój ekologicznych oznakowane Polski ście Ŝki Wschodniej, ekologiczne PO Infrastruktura i Środowisko, PROW- o ś 3 i 4 4.3.4. Wspieranie organizacji Zwi ększone 2007-2015 PO Rozwój pozarz ądowych promuj ących środki Polski ochron ę środowiska . finansowe dla Wschodniej, organizacji PO pozarz ądowych Infrastruktura i ,wzrost ilo ści Środowisko, wanych PROW-oś 3 i 4 projektów bud Ŝet powiatu i gmin 4.4. Wykorzystanie 4.4.1. Promocja zastosowanych Zorganizowane 2008-2015 PO Rozwój odnawialnych źródeł energii konferencje, Polski odnawialnych źródeł seminaria, Wschodniej, energii . szkolenia i PO akcje Infrastruktura i

ekologiczne Środowisko, PROW- o ś 3 i 4, bud Ŝet powiatu i gmin

127

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

4.4.2. Nawi ązanie współpracy z Wyjazd 2008-2010 Jw. Samorz ądem z Norwegii, studyjny, Szwecji lub Finlandii . podpisane porozumienie, zorganizowana konferencja 4.4.3. Opracowanie Opracowane 2007-2008 LEADER+ przykładowego „Studium przykładowe Schemat II Wykonalno ści Inwestycji” na studium termomodernizacj ę obiektów wykonalno ści turystycznych. 4.5.1. Budowa mini – portów i Wybudowana 2007-2008 RPO WM przystani ekologicznych . przysta ń i port projekty 4.5. Ochrona czysto ści ekologiczny kluczowe, wód i powietrza. bud Ŝety gmin 4.5.2. Opracowanie koncepcji Opracowana 2007-2008 LEADER+,

gospodarki wodno-ściekowej. koncepcja Schemat II, bud Ŝety gmin Opracowanie standardów Opracowana 2007-2008 LEADER+ wykonania infrastruktury koncepcja Schemat II, technicznej wzdłu Ŝ szlaków wodnych. Opracowanie szczegółowej Opracowana 2007-2008 LEADER+ koncepcji „Mazurskiego Centrum koncepcja Schemat II, Wędkarstwa”. 4.6. Zachowanie 4.6.1. Promocja regionalnej Zorganizowane 2007-2015 RPO WM – o ś architektury i zagospodarowania konferencje i 2 zrównowa Ŝonego terenu. seminaria, PROW – o ś 3 i rozwoju i kultury dobre praktyki 4 Fundusz krajobrazu Organizacji Pozarz ądowych,

128

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

bud Ŝet powiatu i gmin

4.6.2.Wydawanie decyzji o Zorganizowane 2007-2015 Fundusz zabudowie z uwzgl ędnieniem konferencje , Organizacji tradycji i kultury krajobrazu szkolenia i Pozarz ądowych, danego obszaru. seminaria dla PROW –os 3 i pracowników 4, odpowiedzialn PO Rozwój ych za Polski kształtowanie Wschodniej, przestrzeni bud Ŝety gmin kulturowej. Cel 5 5.1.1.Wspieranie rozwoju Zorganizowane 2007-2015 PROW – o ś 3 produkcji Ŝywno ści ekologicznej konferencje, PO Rozwój 5.1. Zró Ŝnicowanie Aktywizacja oraz ro ślin energetycznych. szkolenia , Polski działalno ści gospodarczej seminaria i Wschodniej, rolnictwa i wystawy FOP na obszarach wiejskich. wielofunk- 2007-2015 PROW– o ś3 i 4, cyjny rozwój 5.1.2. Edukacja w kierunku Zorganizowane PO Rozwój rozwoju agroturystyki i usług konferencje, Polski obszarów wiejskich . około turystycznych na obszarach szkolenia , Wschodniej, wiejskich. seminaria RPO WM-oś2, Fundusz

Organizacji Pozarz ądowych,

Zorganizowane 2007-2015 PROW – o ś 3 i 5.1.3.Wspieranie inicjatyw szkolenia, 4, rozwijaj ących produkcj ę lokalnych zorganizowane PO Rozwój

129

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

produktów markowych. imprezy, Polski wizyty Wschodniej,

studyjne RPO WM – o ś 2, Fundusz Organizacji Pozarz ądowych 5.2. Podniesienie 2007-2008 Fundusz 5.2.1. Pomoc techniczna w Opracowane Organizacji poziomu i jako ści Ŝycia opracowaniu Planów Odnowy Plany Odnowy Pozarz ądowych, na obszarach wiejskich Wsi. Wsi LEADER+ LGD9,

5.2.2. Wspieranie inicjatywy Funkcjonuj ące 2007-2013 PROW – o ś 3 i Leader+ oraz LGD9. biuro LGD9, 4 LEADER+ realizowane ,bud Ŝet powiatu projekty i gmin

5.3.1. Szkolenia i warsztaty dot. Zorganizowane 2007-2013 PROW – o ś 3 i 5.3 . Zmiana wizerunku aran Ŝacji zagród wiejskich. szkolenia i 4, LEADER+, wsi . warsztaty, bud Ŝet powiatu dobre praktyki i gmin 5.3.2. Wspieranie lokalnych Zorganizowane 2007-2015 PROW – o ś 3 i inicjatyw i realizacji celów imprezy, 4, LEADER+, okre ślonych w Planach Odnowy prezentacje bud Ŝet powiatu Wsi lokalnych i gmin produktów, wdro Ŝone cele i działania POW

130

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

CZ ĘŚĆ III - SPOSÓB MINITOROWANIA I OCENY REALIZACJI PLANU

1. Sposób monitorowania Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zaawansowania projektu i jego zgodno ści z postawionymi zało Ŝeniami. Istot ą monitorowania jest wyci ąganie wniosków z tego, co zostało i nie zostało zrobione. Jest ni ą tak Ŝe modyfikowanie dalszych poczyna ń w taki sposób, aby efektywnie kojarzy ć je z innymi przedsi ęwzi ęciami realizowanymi na obszarze powiatu. Organami powiatu odpowiedzialnymi za monitorowanie i ocen ę realizacji planu s ą: a. Rada Powiatu; b. Zarz ąd Powiatu.

Rada Powiatu mo Ŝe rozszerzy ć zadania wybranych Komisji Rady Powiatu o nast ępuj ące działania: • opiniowanie Planu Rozwoju Lokalnego; • monitorowanie realizacji planu; • składanie propozycji zmian w planie; • opiniowanie okresowych ocen realizacji planu; • konsultacje z partnerami społeczno – gospodarczymi regionu.

Monitorowanie realizacji planu odbywa ć si ę b ędzie na podstawie sprawozda ń bud Ŝetowych i finansowych jednostek organizacyjnych powiatu oraz innych dokumentów przedkładanych Komisji na jej Ŝą danie.

2. Ocena realizacji programu

W trakcie realizacji Planu Rozwoju Lokalnego powiatu ocena jego realizacji odbywa ć si ę b ędzie w sposób nast ępuj ący: • pod wzgl ędem finansowym na podstawie półrocznych i rocznych sprawozda ń z wykonania planu wydatków; • pod wzgl ędem merytorycznym na podstawie sprawozda ń naczelników wydziałów Starostwa Powiatowego w W ęgorzewie i dyrektorów jednostek powiatowych. Ocena planu rozwoju lokalnego dokonywana b ędzie ka Ŝdorazowo na zako ńczenie roku bud Ŝetowego.

131

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

3. Komunikacja społeczna Przy realizacji aktualnego i przyszłych Planów Rozwoju Lokalnego Powiatu nale Ŝy wykorzystywa ć współprac ę pomi ędzy gminami, jednostkami organizacyjnymi i organizacjami pozarz ądowymi. Ma to na celu: • inicjowanie, przygotowanie i realizacj ę wspólnych przedsi ęwzi ęć słu Ŝą cych rozwojowi i współpracy samorz ądów, • programowanie i realizacj ę regionalnej polityki ekorozwoju, • tworzenie warunków do rozwoju turystyki w szczególno ści poprzez polepszanie i rozwój infrastruktury turystycznej, promocj ę turystyki, pozyskiwanie inwestorów, monitoring ruchu turystycznego, • informowanie społeczno ści lokalnych o idei integracji europejskiej oraz o strukturze i funkcjonowaniu Unii Europejskiej, • koordynowanie i wspieranie współpracy przygranicznej, • pozyskiwanie i wykorzystywanie środków pomocowych Unii Europejskiej oraz innych krajowych i mi ędzynarodowych instytucji finansowych, • podejmowanie działa ń organizacyjnych i inwestycyjnych maj ących na celu zrównowa Ŝony rozwój powiatu, popraw ę warunków Ŝycia mieszka ńców oraz rozwój przedsi ębiorczo ści, • inspirowanie i podejmowanie wspólnych inicjatyw słuŜą cych rozwojowi społeczno-gospodarczemu, • inicjowanie i opiniowanie strategicznych projektów gospodarczych.

Współpraca pomi ędzy powiatem a sektorem publicznym, prywatnym oraz organizacjami pozarz ądowymi w celu realizacji planu odbywa ć si ę b ędzie: • poprzez inicjowanie okresowych spotka ń z wójtami, burmistrzami gmin powiatu węgorzewskiego, przedstawicielami organizacji przedsiębiorców i innych organizacji maj ących wpływ na rozwój powiatu; • poprzez przepływ informacji z sesji Rady Powiatu

4. Promocja planu Public Relations planu rozwoju lokalnego odbywa ć si ę poprzez:
stron ę internetow ą powiatu – zamieszczenie PRL w BIP,
współprac ę z lokalnymi mediami;
działania informacyjno – promocyjne – spotkania z radnymi, przedstawicielami organizacji pozarz ądowych, przedstawicielami sektora około biznesowego,
wizualizacj ę – standardowe oznaczanie obiektów, wydawnictw i wystrojów upowszechniaj ące wiedz ę o efektach PRL.

132

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

Literatura:

1. Barometr lokalnych rynków pracy, Opolski rynek pracy okiem przedsi ębiorców kwiecie ń 2005 – grudzie ń 2006. T. Dłubak, P. Kukla, K. Sroga, W. Turek, Namysłów, 2007 r. 2. Sytuacja demograficzna Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego w świetle danych statystyki publicznej. Z. Brodzi ński, R. Marks-Bielska, D. Śled ź., Olsztyn, 2006. 3. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmi ńsko-mazurskiego do roku 2020. Olsztyn, 2005. 4. Strategia zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich w województwie warmi ńsko- mazurskim do roku 2020 . Olsztyn, 2006. 5. Zawody deficytowe i nadwy Ŝkowe na Warmii i Mazurach 2006 roku . Wojewódzki Urz ąd Pracy, Olsztyn, 2007. 6. Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa warmi ńsko- mazurskiego. Urz ąd Statystyczny w Olsztynie, czerwiec 2007. 7. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2006. 8. Sprawozdanie z działalno ści Powiatowego Urz ędu Pracy W ęgorzewie w 2006 roku. Powiatowy Urz ąd Pracy w W ęgorzewie, W ęgorzewo, 2006. 9. Regionalny Program Operacyjny – Warmia i Mazury na lata 2007 – 2013 . ZARZ ĄD WOJEWÓDZTWA WARMI ŃSKO – MAZURSKIEGO , OLSZTYN 2007. 10. Rocznik Statystyczny Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego 2006 , US w Olsztynie, 11. Rocznik Statystyczny Województw 2006 , GUS Warszawa, 12. Strategia informatyzacji województwa warmi ńsko-mazurskiego na lata 2004-2006 13. Strona internetowa GUS : www.stat.gov.pl 14. Strona internetowa EUROSTAT: http://epp.eurostat.ec.europa.eu 15. Polska Wie ś w Unii Europejskiej , Urz ąd Komitetu Integracji Europejskiej, Departament Informacji Europejskiej, Warszawa 2006. 16. Partnerstwo w Praktyce System Współpracy Samorz ądów Lokalnych i Organizacji Pozarz ądowych, Elbl ąskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Pozarz ądowych, Elbl ąg 2007. 17. Konkurencyjno ść i innowacyjno ść gospodarki Warmii i Mazur , Urz ąd Marszałkowski Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego, Lucyna Machol-Zajda, Łukasz Arendt, Paweł Daniłowicz, Warszawa-Olsztyn , maj 2006. 18. Innowacyjno ść Małych i Średnich Przedsi ębiorstw Raport z bada ń z województwie warmi ńsko-mazurskim, Warszawa 2006. 19. Konkurencyjno ść Warmii i Mazur – diagnoza problemowa , dr Wojciech Ziemianowicz, prof. dr hab. Jacek szlachta, Warszawa sierpie ń 2005r. 20. Infrastruktura lotnicza szans ą rozwoju gospodarczego i społecznego Mazur, S. Tołwi ński, K ętrzyn, 19 czerwca 2007r.

133

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

I.Oficjalneserwisypoświęconefunduszompomocowym Funduszestrukturalne http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/ FunduszSpójności http://www.funduszspojnosci.gov.pl/ ZintegrowanyProgramOperacyjnyRozwojuRegionalnego http://www.zporr.gov.pl/ SektorowyProgramOperacyjnyRozwójZasobówLudzkich http://www.efs.gov.pl/ SektorowyProgramOperacyjnyWzrostKonkurencyjnościPrzedsiębiorstw http://www.konkurencyjnosc.gov.pl SektorowyProgramOperacyjnyRestrukturyzacjaimodernizacjasektora Ŝywnościowegoorazrozwójobszarówwiejskich http://www.minrol.gov.pl SektorowyProgramOperacyjnyTransport http://www.spot.gov.pl/ ProgramOperacyjnyPomocTechniczna http://www.popt.gov.pl/ NorweskiMechanizmFinansowyiMechanizmFinansowyEuropejskiego ObszaruGospodarczego http://www.eog.gov.pl/ InicjatywaWspólnotowaINTERREG http://www.interreg.gov.pl InicjatywaWspólnotowaEQUAL http://www.equal.gov.pl PolskaAgencjaRozwojuPrzedsiębiorczości http://www.parp.gov.pl

134

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

II.OficjalneserwisyUniiEuropejskiej UniaEuropejskaOnline http://europa.eu.int/ ReprezentacjaKomisjiEuropejskiejwPolsce http://europa.delpol.pl/ KomitetRegionów http://www.cor.eu.int/

III.AdministracjarządowawPolsce KancelariaPrezesaRadyMinistrów http://www.kprm.gov.pl/ MinisterstwoEdukacjiNarodowej http://www.men.gov.pl/ MinisterstwoNaukiiSzkolnictwaWyŜszego http://www.mnisw.gov.pl MinisterstwoFinansów http://www.mf.gov.pl MinisterstwoGospodarki http://www.mg.gov.pl MinisterstwoPracyiPolitykiSpołecznej http://www.mpips.gov.pl MinisterstwoBudownictwa http://www.mb.gov.pl MinisterstwoTransportu http://www.mt.gov.pl MinisterstwoGospodarkiMorskiej http://www.mgm.gov.pl MinisterstwoKulturyiDziedzictwaNarodowego http://www.mkidn.gov.pl MinisterstwoObronyNarodowej http://www.mon.gov.pl/ MinisterstwoRolnictwaiRozwojuWsi http://www.minrol.gov.pl

135

Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego

MinisterstwoSkarbuPaństwa http://www.msp.gov.pl MinisterstwoSportu http://www.msport.gov.pl MinisterstwoSprawiedliwości http://www.ms.gov.pl MinisterstwoSprawWewnętrznychiAdministracji http://www.mswia.gov.pl MinisterstwoSprawZagranicznych http://www.msz.gov.pl MinisterstwoŚrodowiska http://www.mos.gov.pl MinisterstwoZdrowia http://www.mz.gov.pl

136