T.C. MERSİN VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

MERSİN İLİ 2017 YILI ÇEVRE DURUM RAPORU

HAZIRLAYAN: MERSİN ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ

MERSİN - 2018

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

ÖNSÖZ

Çukurova'nın batı ucunda Torosların eteğinde kurulmuş olan Mersin İli, tarihi ve doğal güzellikleriyle, verimli tarım topraklarıyla, turizmiyle, sanayisiyle, limanıyla, 321 km’lik sahil bandı ve iklimiyle ülkemizin en önemli cazibe merkezlerindendir. Bunun sonucu olarak da özellikle yaz aylarında sahillerimizde yoğunluk kazanmış olan otel, motel, yazlık site, kamp alanları ve eğitim tesisleri gibi dinlenme ve turizm amaçlı tesisler, yerli ve yabancı turistlerin akınına uğramaktadır.

Anayasamız ile garanti altına alınan çevrenin korunması, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamaya mecbur olan insanoğlu için çeşitli sorumlulukları beraberinde getirmiş ve yapılan düzenlemeler ile de çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek hem Devletin ve hem de vatandaşların ödevi olduğu vurgulanmıştır.

Bu amaçla, ilk olarak planlı bir şehircilik anlayışı yaratmak üzere 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı çalışmalarımız başlatılmış ve akabinde yüksek bir ekonomik değere sahip, tarım ve hayvancılık, turizm olanaklarıyla doruğa ulaşmış güzel Mersinimiz ile bölge ve ülke ekonomisine önemli katkı sağlayacak projelerin hayata geçirilmesi için çalışmalarımız büyük bir özveri ile sürdürülmüştür.

Hazırlanan Mersin İli Çevre Durum Raporu’nun İlimize hayırlı olmasını temenni ediyoruz…

Yılmaz ŞAHİN Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdür V.

ii

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

İÇİNDEKİLER Sayfa GİRİŞ ...... 1 A. HAVA ...... 3

A.1. HAVA KALİTESİ ...... 3 A.2. HAVA KALİTESİ ÜZERİNE ETKİ EDEN ÖGELER...... 6 A.3. HAVA KALİTESİNİN KONTROLÜ KONUSUNDAKİ ÇALIŞMALAR ...... 9 A.4. ÖLÇÜM İSTASYONLARI...... 10 A.5. EGZOZ GAZI EMİSYON KONTROLÜ ...... 12 A.6. GÜRÜLTÜ ...... 12 A.7. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI ÇERÇEVESİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR...... 14 A.8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ...... 15 B. SU VE SU KAYNAKLARI ...... 16

B.1. İLİN SU KAYNAKLARI VE POTANSİYELİ ...... 166 B.1.1. Yüzeysel Sular ...... 177 B.1.1.1. Akarsular ...... 177 B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar ...... 19 B.1.2. Yeraltı Suları ...... 22 B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri ...... 24 B.1.3. Denizler ...... 25 B.2. SU KAYNAKLARININ KALİTESİ ...... 27 B.3. SU KAYNAKLARININ KİRLİLİK DURUMU ...... 33 B.3.1. Noktasal kaynaklar...... 40 B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar ...... 40 B.3.1.2. Evsel Kaynaklar ...... 40 B.3.2. Yayılı Kaynaklar ...... 40 B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar ...... 40 B.3.2.2. Diğer ...... 40 B.4. SEKTÖREL SU KULLANIMLARI VE YAPILAN SU TAHSİSLERİ ...... 41 B.4.1. İçme ve Kullanma Suyu ...... 41 B.4.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti ...... 42 B.4.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti ...... 44 B.4.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb...... 45 B.4.2. Sulama ...... 45 B.4.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı ...... 50 B.4.2.2. Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı ...... 50 B.4.3. Endüstriyel Su Temini ...... 50 B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı ...... 52 B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı ...... 52 B.5. ÇEVRESEL ALTYAPI ...... 57 B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Atıksu Arıtma Tesisi Hizmetleri ...... 57 B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri ...... 68 B.5.3. Katı Atık (Düzenli) Depolama Tesisleri Atıksuları İçin Önlemler ...... 68 B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması ...... 70 B.6. TOPRAK KİRLİLİĞİ VE KONTROLÜ ...... 70 B.6.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar ...... 70 B.6.2. Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanımı ...... 70 iii

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.6.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin yapılan çalışmalar ...... 71 B.6.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği ...... 71 B.7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ...... 71 C. ATIK ...... 72

C.1. BELEDİYE ATIKLARI (KATI ATIK BERTARAF TESİSLERİ) ...... 72 C.2. HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARI ...... 79 C.3. AMBALAJ ATIKLARI ...... 81 C.4. TEHLİKELİ ATIKLAR ...... 82 C.5. ATIK MADENİ YAĞLAR ...... 85 C.6. ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLER ...... 87 C.7. BİTKİSEL ATIK YAĞLAR ...... 88 C.8. ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER (ÖTL) ...... 88 C.9. ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALAR (AEEE) ...... 89 C.10. ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ (HURDA) ARAÇLAR ...... 90 C.11. TEHLİKESİZ ATIKLAR ...... 90 C.11.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları ...... 92 C.11.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül ...... 92 C.11.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları ...... 92 C.12. TIBBİ ATIKLAR ...... 92 C.13. MADEN ATIKLARI ...... 96 C.14. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ...... 96 Ç. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ ÇALIŞMALARI ...... 97

Ç.1. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALAR ...... 97 Ç.2. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ...... 97 D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ...... 98

D.1. FLORA ...... 98 D.2. FAUNA ...... 99 D.3. ORMANLAR VE MİLLİ PARKLAR ...... 99 D.4. ÇAYIR VE MERA ...... 102 D.5. SULAK ALANLAR ...... 102 D.6. TABİAT VARLIKLARINI KORUMA ÇALIŞMALARI ...... 103 D.7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ...... 115 E. ARAZİ KULLANIMI ...... 116

E.1. ARAZİ KULLANIM VERİLERİ ...... 116 E.2. MEKÂNSAL PLANLAMA ...... 117 E.2.1. Çevre Düzeni Planı ...... 117 E.3. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ...... 118 F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ ...... 120

F.1. ÇED İŞLEMLERİ ...... 120 F.2. ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ ...... 121 F.3. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ...... 123 G. ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI ...... 124

iv

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

G.1. ÇEVRE DENETİMLERİ ...... 124 G.2. ŞİKÂYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ ...... 125 G.3. İDARİ YAPTIRIMLAR ...... 125 G.4. ÇEVRE KANUNU UYARINCA DURDURMA CEZASI UYGULAMALARI ...... 127 G.5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ...... 128 H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ ...... 129 EK-1: 2017 YILINA AİT İL ÇEVRE SORUNLARI VE ÖNCELİKLERİ ARAŞTIRMA FORMU...... 130

BÖLÜM I. HAVA KİRLİLİĞİ ...... 131 BÖLÜM II. SU KİRLİLİĞİ ...... 135 BÖLÜM III. TOPRAK KİRLİLİĞİ ...... 140 BÖLÜM IV. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNLARI ...... 141

v

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

ÇİZELGELER DİZİNİ

Sayfa Çizelge A.1 - Ulusal hava kalite indeksi kesme noktaları ...... 4 Çizelge A.2 - EPA hava kalitesi indeksi ...... 4 Çizelge A.3 – Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetiminde Limit Değerlerinde Kademeleri Azaltım ve Uyarı Eşikleri ...... 5 Çizelge A.4 - Mersin ilinde 2017 yılında evsel ısınmada kullanılan katı yakıtların cinsi, yakıtların özellikleri ve bu yakıtların temin edildiği yerler ...... 8 Çizelge A.5 – Mersin ilinde 2017 yılında sanayide kullanılan katı yakıtların cinsi, yakıtların özellikleri ve bu yakıtların temin edildiği yerler ...... 8 Çizelge A.6 –Mersin ilinde 2017 yılında kullanılan doğalgaz miktarı ...... 8 Çizelge A.7 – Mersin ilinde 2017 yılında kullanılan fuel-oil miktarı ...... 9 Çizelge A.8 - Mersin ilinde hava kalitesi ölçüm istasyon yerleri ve ölçülen parametreler ...... 9 Çizelge A.9 - Mersin ilinde 2017 yılı hava kalitesi parametreleri aylık ortalama değerleri ve sınır değerin aşıldığı gün sayıları (µg/m3; CO: mg/m3) ...... 11 Çizelge A.10 - 2017 yılında Mersin ilindeki araç sayısı ve egzoz ölçümü yaptıran araç sayısı ...... 12 Çizelge B.1 - Mersin ili su, toprak kaynakları ve hidroelektrik enerji potansiyeli ……………………………….16 Çizelge B.2 – Mersin ilinin akarsuları ...... 177 Çizelge B.3 – Mersin ilinin akarsu ve su potansiyeli ...... 178 Çizelge B.4 – Mersin ilinin yeraltı suyu potansiyeli ...... 22 Çizelge B.5 - Tahsis edilen su miktarları…………………………………………………………………………………………….24 Çizelge B.6 - Mersin ili 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun esaslarına göre ilan edilmiş olan yeraltı suyu işletme sahaları………………………………………………………………………………………………………………………..24 Çizelge B.7 - Mersin ili kullanma belgeli kuyu adetleri ve çekilen su miktarları………………………………….25 Çizelge B.8 - Mersin ilinde 2016 yılı yüzey ve yeraltı sularında tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan nitrat kirliliği ile ilgili analiz sonuçları ...... 27 Çizelge B.9 - 2017 yılı içerisinde DSİ 6. Bölge Müdürlüğü tarafından sulama projeleri için tahsis edilen su miktarları……………………………………………………………………………………………………………………………………..41 Çizelge B.10 - 2017 yılı içerisinde DSİ 6. Bölge Müdürlüğü tarafından Berdan barajından sanayi ve içme suyu amaçlı tahsis edilen su miktarları……………………………………………………………………………………..41 Çizelge B.11 - İçme ve kullanma suyu ……………………………………………………………………………………………….42 Çizelge B.12 - Mersin ilinde DSİ ve ilgili kurumlar tarafından geliştirilen sulama projeleri …………………45 Çizelge B.13 - Mersin ilinde DSİ tarafından endüstriyel amaçlı su tahsisi ………………………………………….50 Çizelge B.14–Mersin il Sınırları Dahilindeki HES (Hidroelektrik Enerji Santrali) Projeleri İle İlgili Bil……50 Çizelge B.15 – Mersin ilinde 2017 yılı kentsel atıksu arıtma tesislerinin durumu ...... 66 Çizelge B.16 – Mersin ilinde 2017 yılı OSB’lerde atıksu arıtma tesislerinin durumu ...... 68 Çizelge C.1 - 2017 yılında Mersin merkez ilçelerde bertaraf edilen atık miktarı ………………………………..76 Çizelge C.2 - 2017 yılında Silifke ilçesinde bertaraf edilen atık miktarı ……………………………………………..76 Çizelge C.3 - 2017 yılında Tarsus ilçesinde bertaraf edilen atık miktarı …..………………………………………..77 Çizelge C.4 - Mersin ilinde 2017 yılı için il/ilçe belediyelerince toplanan ve yerel yönetimlerce (büyükşehir belediyesi/ belediye/ birliklerce yönetilen belediye atığı miktarı ve toplanma, taşınma ve bertaraf yöntemleri ...... 78

vi

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge C.5 – Mersin ilinde 2017 Yılı Ambalaj ve Ambalaj Atıkları İstatistik Sonuçları ……………………….81 Çizelge C.6 – Mersin ilinde atık işleme ve miktarı …………………………………………………………………………….84 Çizelge C.7 - Mersin ilinde 2017 yılı için atık madeni yağ geri kazanım ve bertaraf miktarları ...... 86 Çizelge C.8 - Mersin ilinde yıllar itibariyle toplanan atık pil miktarı (Kg) ...... 87 Çizelge C.9 – Mersin ilinde 2017 yılında toplanan akümülatörlerle ilgili veriler ...... 87 Çizelge C.10 – Toroslar İlçesinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Pil Miktarı Kg)……………………………..……88 Çizelge C.11 – Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına Gönderilen Toplam ÖTL Miktarları (kg/yıl)…………………………………………………………………..88 Çizelge C.12 - Mersin ilinde 2017 yılı hurdaya ayrılan araç sayısı ...... 90 Çizelge C.13 – Mersin ilinde 2017 yılı için sanayi tesislerinde oluşan tehlikesiz atıkların toplanma, taşınma ve bertaraf edilmesi ile ilgili verileri ...... 90 Çizelge C.14 – 2017 yılında Mersin ili sınırları içinde oluşan tıbbi atık miktarı ...... 93 Çizelge C.15 - Mersin İlinde Yıllara Göre Tıbbi Atık Miktarı………………………………………………………………..93 Çizelge C.16 - 2017 yılında Mersin ili sınırları içindeki belediyelerden toplanan tıbbi atıklar …………….94 Çizelge C.17 - 2017 yılında Mersin ili sınırları içindeki oluşan yıllık tıbbi atık miktarı..………………………..95 Çizelge C.18 - Mersin ilinde bulunan atık işleme tesisi…………………………………………....………………………..96 Çizelge Ç.1 – Mersin ilinde 2017 yılında SEVESO kuruluşlarının sayısı ...... 97 Çizelge D.1 - Mersin ili orman varlığı…………………………………………………………………………………………………99 Çizelge D.2 - Ağaç türleri itibariyle orman varlığı…………………………………………………………………………….101 Çizelge E.1 – 2017 yılı için Mersin ilinde arazi sınıflandırması ...... 116 Çizelge F.1 – Mersin İlinde Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından 2017 yılı içerisinde alınan ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının sektörel dağılımı ...... 120 Çizelge F.2 – Mersin ilinde 2017 yılında Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi sayıları ...... 121 Çizelge G.1 - Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM tarafından gerçekleştirilen denetimlerin sayısı ...... 124 Çizelge G.2 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM’e gelen tüm şikâyetler ve bunların değerlendirilme durumları ...... 125 Çizelge G.3 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan ceza miktarları ve sayısı ...... 126 Çizelge G.4 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan faaliyet durdurma kararları .... 127

vii

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa Şekil A.1 – Mersin ilinde bulunan hava kirliliği ölçüm cihazlarının yerleri ...... 9 Şekil A.2 - Mersin ilinde Mersin istasyonu PM10 parametresi günlük ortalama değer grafiği ...... 10

Şekil A.3 - Mersin ilinde Mersin istasyonu SO2 parametresi günlük ortalama değer grafiği ...... 11 Şekil A.4 - Mersin İlinde 2017 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı …………………..13 Şekil A.5 - Silifke ilçesinde 2017 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı …………….….14 Şekil B.1 - Mersin ilinde 2017 yılı itibariyle mavi bayrak almış plaj ve marinaların sayısı ...... 26 Şekil B.2 - Mersin ilinde 2017 yılı kanalizasyon hizmeti verilen nüfusun belediye nüfusuna oranı ...... 57 Şekil B.3 - Mersin ilinde 2016 yılı kanalizasyon hizmeti verilen belediye nüfusunun toplam belediye nüfusuna oranı ...... 58 Şekil B.4 – Mersin ilinde 2016 yılı atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam belediye nüfusuna oranı ...... 58 Şekil B.5 - Mersin ilinde 2017 yılında belediyelerden kaynaklanan arıtma çamurunun yönetimi ...... 70 Şekil C.1 -Mersin ilinde katı atık kompozisyonu ...... 72 Şekil C.2 -Mersin ili Tarsus İlçesinde katı atık kompozisyonu...... 73 Şekil C.3 -Mersin ili Silifke İlçesinde katı atık kompozisyonu ...... 73 Şekil C.4 - Mersin ilinde 2017 Yılı Kayıtlı Ekonomik İşletmeler…………………………………………………………..82 Şekil C.5– Atık Yönetim Uygulaması Verilerine göreilimizdeki Tehlikeli Atık Yönetimi ...... 85 Şekil C.6– Mersin ilinde Mersin ilinde Atık Yağ Toplama Miktarları ...... 86 Şekil E.1– Mersin ilinde 2017 yılı arazi kullanım durumuna göre arazi sınıflandırması ...... 116 Şekil F.1 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇED Olumlu Kararı verilen projelerin sektörel dağılımı ...... 120 Şekil F.2 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı verilen proje. sektörel dağılımı .... 121 Şekil F.3– Mersin ilinde 2017 yılında verilen Çevre İzni veya Çevre İzni ve Lisans Belgelerinin sektörlere göre dağılımı ...... 122 Şekil F.4 - Mersin ilinde 2017 yılında verilen lisansların konuları ...... 122 Şekil G.1– Mersin ilinde ÇŞİM tarafından 2017 yılında gerçekleştirilen planlı ve ani çevre denetimlerinin dağılımı ...... 125 Şekil G.2 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM gelen şikâyetlerin konulara göre dağılımı ...... 126 Şekil G.3 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan idari para cezalarının konulara göre dağılımı ...... 127

viii

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

GİRİŞ

Akdeniz Bölgesinde, kuzeyi ve batısı Toros dağları, güneyi Akdeniz ile çevrili olan Mersin İli bereketli Çukurova toprakları üzerinde yer almaktadır. Bölgeye dağlar arasından girilmesi ve görülmesi zor olduğu için Konya Selçukluları döneminde " İÇ-EL " denilmiş ve bu ad 2002 yılına kadar kullanıla gelmiş olup, 28.06.2002 tarihinden itibaren "MERSİN" adını almıştır. Bölge Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden olduğu halde bugünkü Mersin, Türkiye’nin hemen hemen en yeni şehirlerinden birisidir.

Toros dağlarının kuzeye yalnız iki geçitle yol verdiği Mersin ili E-5 ve E-24 karayolları, Ortadoğu ülkelerine ve Türkiye’nin her yönüne uzanan demiryolları, Mersin, Taşucu, Anamur sınır deniz kapılarıyla ülkemizin dışa açık en önemli pencerelerinden biridir. Mersin, Silifke limanları ve Mersin Serbest Bölgesi Mersin ilinde iş turizminde büyük bir canlılık, uluslararası ticari ilişkilerde geniş boyutlar kazandırmıştır. Doğal güzellikleri, ılıman iklimi, hiç sönmeyen güneşi, ince kumlu uzun ve geniş kumsalları, tarihi-kültürel-folklorik zenginlikleri, canlı iş dünyası ile Mersin yerli yabancı herkesin ilgisini çeken Akdeniz'in incisidir. Mersin ilimiz, bilinen sınıflandırma metotlarına göre yarı kurak az nemli, kışları ılıman, yazları sıcak, su fazlası kış mevsiminde ve çok kuvvetli, deniz tesirinde bir iklime sahiptir.

Mersin yöresi, Coğrafi konumu, tarihi, turizmi, sosyal yapısı ile ülke genelinde önemli bir yerleşim bölgesidir. Bu özellikleri Mersin’e turizm açısından çok önemli avantajlar sağlamaktadır. Coğrafi konumu, tarih ve kültür birikiminin sağladığı bu avantajlar Mersin'in turizm potansiyelinin oluşumunda en belirgin etkendir. Akdeniz bölgesinde bulunması nedeniyle tropik Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü yöremizde, yılın büyük bölümü güneşli geçmekte, uzun yaz ve sonbahar aylarında denizden istifade edilebilmektedir. Sahil kesiminden kuzeye doğru çıkıldıkça kara iklimi görülmeye başlar. Bu durum ilimizde yaz aylarında önemli bir yayla turizminin doğmasına neden olmuştur. Yöremizde 20-30 km uzaklıkta denizden veya yayla olanaklarından faydalanmak, iki iklimi aynı gün bir arada yaşamak mümkündür.

İlimizin 321 km. uzunluğundaki kıyı bandından 108 km.si kumlu doğal plajlardan oluşmaktadır. Akdeniz’ in tabiat harikası koylarından sahil şeridimiz de payını almıştır.

Avrupa ve Ortadoğu arasında köprü ve ara bölge durumunda olan ve ülke ekonomisinde önemli yer tutan Mersin İlinde tarım ve ticaret sektörlerinin yanında en gelişmiş sektör sanayi sektörüdür. Ekonomik durum ve coğrafi konum göz önünde bulundurularak ulaşım imkânları, arazi şartları, su ve enerji temini avantajının yanında İlde sanayinin gelişmesini güçlendiren en önemli özellikler; deniz kenarında bulunması, Türkiye’nin 3. büyük limanına sahip olması, serbest bölge olması, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu Bölgeleriyle karayolu bağlantısı bulunması, hammadde kaynaklarına yakın olması ve iklim şartlarının yılın 12 ayında çalışmaya müsait olmasıdır.

1

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Mersin, Akdeniz Bölgesinde, 9.000 yıldır birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, Türkiye’nin en verimli topraklarının bulunduğu meyvenin, sebzenin fışkırdığı tarım alanları, önünde Akdeniz’in mavisinde yılın üç yüz günü güneş altında uzanan kumsalları ve ardında geleneksel göçer yaşamının izlerini görebildiğimiz Toros Dağları’nın yaylaları ya da Anadolu’da Hıristiyanlığın ilk yayıldığı yerlerden biri; inançların, dillerin, kültürlerin birbirine karışıp aynı sofrada buluştuğu yer. Türkiye’nin en iyi limon ve portakal bahçelerinin bulunduğu, dağların alçak eteklerini üzüm bağlarının sardığı bu güneş kentinde yıllardır Akdeniz’in kıyılarında oradan oraya göçüp duran Yörükler, koyunları ve keçileri ile Torosların eteklerinden doruklarına doğru dolaşıp duruyorlar. Yakıcı Akdeniz güneşinin altında kumlara uzanmış olan turistler başlarını kaldırıp baktıklarında yılın büyük bir bölümünde Torosların doruklarındaki karları görüyorlar. Araya yıl boyu bitmeyen, çeşitli sebze ve meyve bahçeleri, sonra çamların, çayırların yeşili giriyor.

Mersin'e gelen ziyaretçiler çevre iller olan Antalya, Karaman, Konya, Hatay, Adana ve Kapadokya bölgeleri ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne kolaylıkla ulaşabilir. Mersin İl merkezi, Türkiye’nin en canlı kentlerinden birisi. Akdeniz’e özgü acelesiz ritmi olan günlük yaşam burada birden hızlanıyor. Çarşı pazar günün her saatinde canlı ve telaşlı bir görünüm veriyor. Zengin bir mutfak kültürüne sahip, lokantalarda çeşitli deniz ürünleri ve yöresel mutfak değerleri sunuluyor. Alışveriş ve hoş zaman geçirmek için çok sayıda alışveriş merkezi, lokanta, kafe bulunmaktadır.

Her noktasında önemli kültür ve turizm değerleri bulunan, Mersinde inanç, kültür, deniz, yayla, doğa turizmi öne çıkmakla beraber turizmin her çeşidine olanak tanımaktadır. Konaklama ihtiyacı için çağdaş konforu sunan mavi bayraklı otel, motel, pansiyonlar bulunmaktadır. Bunun yanında yazlık daire kiralama, çadır, karavan seçenekleri de var. Birçok sayıda ulusal ve uluslararası kültürel etkinlik yapılmaktadır. Bunlardan bazıları, Mersin Festivali, Uluslararası Silifke Kültür Festivali, Mersin Uluslararası Müzik Festivali'dir.

Turizm işletme belgeli tesis sayısı 55, oda sayısı 4.036 ve yatak sayısı 8.413’dür. Belediye belgeli konaklama tesis sayısı 409, oda sayısı 8.603 ve yatak sayısı 22.616’dır. İlimizde 95 adet seyahat acentesi bulunmaktadır. Mersin ili kamu hastaneleri birliği genel sekreterliği 663 sayılı kanun hükmünde kararname hükmüne istinaden 02.11.2012 tarihinde kurularak sağlık hizmeti vermeye başlamıştır. Hali hazırda 13 sağlık tesisi (10 devlet hastanesi, 1 kadın doğum ve çocuk hastalıkları hastanesi, 2 adet ağız ve diş sağlığı merkezi) ile hizmet vermeye devam etmektedir. Mersin İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliğine bağlı sağlık tesisleri: Mersin Şehir Hastanesi, Toros Devlet Hastanesi, Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi, Mersin Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, Tarsus Devlet Hastanesi, Tarsus Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, Erdemli Devlet Hastanesi, Silifke Devlet Hastanesi, Aydıncık Devlet Hastanesi, Bozyazı Devlet Hastanesi, Anamur Devlet Hastanesi, Gülnar Devlet Hastanesi, Mut Devlet Hastanesi.

Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğümüz bünyesinde ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü, Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürlüğü ve Silifke Çevre Şube Müdürlüklerimiz bulunmaktadır. Toplam personel sayımız 43 kişidir. 1 müdür yardımcısı, 3 şube müdürü, 6 idari personel, 2 kat görevlisi ve 31 personelden oluşmaktadır.

2

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

A. HAVA

A.1. Hava Kalitesi

Modern yaşamın getirdiği şehirleşmenin bir sonucu olan hava kirliliği, yerel ve bölgesel olduğu kadar küresel ölçekte de etki alanına sahiptir. Hava kirliliğinin insan sağlığına önemli etkileri olması sebebiyle, hava kalitesi konusuna tüm dünyada büyük önem verilmektedir. Hava kirliliği problemlerini çözmek ve strateji belirlemek için, bilimsel topluluk ve ilgili otoritenin her ikisi de atmosferik kirletici konsantrasyonlarını izlemek ve analiz etmek konusuna odaklanmışlardır (Kyrkilis vd., 2007). Otoritelerin hava kalitesinin korunması ve iyileştirilmesi konusunda sorumluluklarının yanı sıra, halk sağlığını doğrudan etki eden bir konu olması sebebiyle, kamuoyuna iletişim araçları vasıtasıyla hava kirliliği güncel bilgilerini sunması da sorumlulukları arasındadır. Ancak farklı kirleticilere ait ölçümleri anlamak bu konuda çalışan bir bilim insanı için mümkün olsa bile genel halk ve yerel otoriteler için oldukça zor olmaktadır. Bu sebeple, hava kirliliğinin/hava kalitesinin durumunu kamuoyuna açıklarken halkın kolayca anlayabileceği bir sınıflama sistemi kullanılmaktadır. Tüm dünyada yaygın olarak kullanılan, Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) denilen bu sınıflama sistemi ile havadaki kirleticilerin konsantrasyonlarına göre hava kalitesini iyi, orta, kötü, tehlikeli vb. şeklinde derecelendirme yapılmaktadır. Dünyanın pek çok ülkesinde indeks hesaplanmasında kullanılan yöntem ve kriterler, kendi ülkelerinde uygulanan hava kalitesi standartlarına uygun şekilde oluşturulmuştur.

Bir ulusun hava kalitesinin iyileştirilmesi konusundaki başarısı, yerel ve ulusal hava kirliliği problemleri ve kirlilik azaltmadaki gelişmeler konusunda doğru ve iyi bilgilendirilmiş vatandaşların desteğine bağlıdır (Sharma vd., 2003a). Bir bölgedeki kirletici seviyelerini anlamak için uygun bir aracın geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu araç, vatandaşın hava kirliliği seviyesi hakkında doğru ve anlaşılabilir şekilde bilgi sağlarken, aynı zamanda ilgili otoritelerin toplum sağlığını korumak için önlem almaları konusunda kullanılabilir olmalıdır (Kyrkilis vd., 2007).

Bu amaçla, geliştirilen standart değerler, gerek uyarıcı ve anlaşılabilir olması gerekse de kullanımı açısından yaygın olarak bir indekse çevrilerek sunulabilmektedir. Belli bir bölgedeki hava kalitesinin karakterize edilmesi için ülkelerin kendi sınır değerlerine göre dönüştürdükleri ve kirlilik sınflandırılmasının yapıldığı bu indekse Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) (Air Quality Index/AQI) adı verilmektedir. İndeks belirli kategorilerde farklı tanım ve renkler kullanılarak ifade edilmekte ve ölçümü yapılan her kirletici için ayrı ayrı düzenlenmektedir (Yavuz, 2010).

Ulusal Hava Kalitesi İndeksi, EPA (Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı) Hava Kalitesi İndeksinin ulusal mevzuatımız ve sınır değerlerimize uyarlanması sonucu oluşturulmuştur. 5 temel kirletici için hava kalitesi indeksi hesaplanmaktadır. Bunlar; partikül maddeler (PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO2), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3) dur.

Hava kalitesine ilişkin hava kalite indeksi karşılaştırması da Çizelge A.1’ de verilmektedir.

3

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge A.1 - Ulusal hava kalite indeksi kesme noktaları

SO2 [µg/m³] NO2 [µg/m³] CO [µg/m³] O3 [µg/m³] PM10 [µg/m³] İndeks HKİ 1 Sa. Ort. 1 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 24 Sa. Ort. İyi 0 – 50 0-100 0-100 0-5.500 0-120L 0-50 Orta 51 – 100 101-250 101-200 5.501-10.000 121-160 51-100 Hassas 101 – 150 251-500 201-500 10.001-16.000L 161-180B 101-260 Sağlıksız 151 – 200 501-850 501-1.000 16.001-24.000 181-240U 261-400 Kötü 201 – 300 851-1.100 1.001-2.000 24.001-32.000 241-700 401-520 Tehlikeli 301 – 500 >1.101 >2.001 >32.001 >701 >521 L: Limit Değer B: Bilgi Eşiği U: Uyarı Eşiği

Çizelge A.2 - EPA hava kalitesi indeksi

Hava Kalitesi Sağlık İndeksi Endişe Renkler Anlamı (AQI) Değerler Seviyeleri

Hava Kalitesi ..hava ..bu renkler ile İndeksi bu kalitesi sembolize ..ve renkler bu anlama gelir. aralıkta koşulları.. edilir.. olduğunda..

Hava kalitesi memnun edici ve hava kirliliği az riskli veya hiç risk 0 - 50 İyi Yeşil teşkil etmiyor.

Hava kalitesi uygun fakat alışılmadık şekilde hava kirliliğine hassas 51 - 100 Orta Sarı olan çok az sayıdaki insanlar için bazı kirleticiler açısından orta düzeyde sağlık endişesi oluşabilir.

Hassas gruplar için sağlık etkileri oluşabilir. Genel olarak kamunun 101- 150 Hassas Turuncu etkilenmesi olası değildir.

Herkes sağlık etkileri yaşamaya başlayabilir, hassas gruplar için 151 - 200 Sağlıksız Kırmızı ciddi sağlık etkileri söz konusu olabilir.

Sağlık açısından acil durum oluşturabilir. Nüfusun tamamının 201 - 300 Kötü Mor etkilenme olasılığı yüksektir.

301 - 500 Tehlikeli Kahverengi Sağlık alarmı: Herkes daha ciddi sağlık etkileri ile karşılaşabilir.

4

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge A.3 – Hava kalitesi değerlendirme ve yönetiminde limit değerlerinde kademeli azaltım ve uyarı eşikleri KİRLETİCİ ORTALAMA SÜRE LİMİT DEĞER (µg/m3) UYARI EŞİĞİ 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 saatlik 500 500 470 440 410 380 350 500 µg/m3 -insan sağlığının korunması için- (hava kalitesinin temsili 24 saatlik 250 250 225 200 175 150 125 bölgelerinde bütün bir “bölge” SO2 -insan sağlığının korunması için- veya “alt bölge”de veya en yıllık ve kış dönemi (1 Ekim’den 20 20 20 20 20 20 20 azından 100 km2’de –hangisi 31 Marta kadar) küçükse- üç ardışık saatte ölçülür) -insan sağlığının korunması için- saatlik --- 300 290 280 270 260 250 400 µg/m3 -insan sağlığının korunması için- (hava kalitesinin temsili yıllık 60 60 56 52 48 44 40 bölgelerinde bütün bir “bölge” NO 2 -insan sağlığının korunması için- veya “alt bölge”de veya en azından 100 km2’de –hangisi küçükse- üç ardışık saatte ölçülür) yıllık --- 30 30 30 30 30 30 NO ---- X -vejetasyonun korunması için- 24 saatlik 100 100 90 80 70 60 50 -insan sağlığının korunması için- PM ---- 10 yıllık 60 60 56 52 48 44 40 -insan sağlığının korunması için- yıllık 1 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 Pb ---- -insan sağlığının korunması için- yıllık 10 10 10 10 9 8 7 BENZEN ---- -insan sağlığının korunması için- maksimum günlük 8 saatlik 16.000 16.000 14.000 12.000 10.000 10.000 10.000 CO ortalama ---- -insan sağlığının korunması için- *Arsenik (As), kadmiyum (Cd), nikel (Ni), ve benzo(a)piren kirleticileri için Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinde hedef değerler ve hedef değere ulaşılacak tarih bulunmamaktadır. *Ozon (O3) kirletici için Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinde bilgilendirme ve uyarı eşiği ile hedef değer ve uzun vadeli hedef bulunmaktadır. (Kaynak: Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Genelgesi: 2013/37 – EK-II)

5

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Ögeler

Hava kirliliği, doğrudan veya dolaylı olarak insan sağlığını etkileyerek yaşam kalitesini düşürmektedir. Günümüzde hava kirliliği nedeniyle yerel, bölgesel ve küresel sorunlar yaygın olarak yaşanmaktadır.

Yoğun şehirleşme, şehirlerin yanlış yerleşmesi, motorlu taşıt sayısının artması, düzensiz sanayileşme, kalitesiz yakıt kullanımı, topoğrafik ve meteorolojik şartlar gibi nedenlerden dolayı büyük şehirlerimizde özellikle kış mevsiminde hava kirliliği yaşanabilmektedir.

Bir bölgede hava kalitesini ölçmek, o bölgede yaşayan insanların nasıl bir hava teneffüs ettiğinin bilinmesi açısından çok büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, önemli bir nokta da, bir bölgede meydana gelen hava kirliliğinin sadece o bölgede görülmeyip meteorolojik olaylara bağlı olarak yayılım göstermesi ve küresel problemlere de (küresel ısınma, asit yağmurları, vb) sebep olmasıdır.

Renksiz bir gaz olan kükürtdioksit (SO2), atmosfere ulaştıktan sonra sülfat ve sülfürik asit olarak oksitlenir. Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden taşınabilecek damlalar veya katı partiküller oluşturur. SO2 ve oksidasyon ürünleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli yağmur) sayesinde atmosferden uzaklaştırılır.

Azot Oksitler (NOX), Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO2), toplamı azot oksitleri (NOX) oluşturur. Azot oksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dışarı verilir. NO ve NO2’din ozon veya radikallerle (OH veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda oluşur. İnsan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari ile NO2 kentsel bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. Azot oksit (NOX) emisyonları insanların yarattığı kaynaklardan oluşmaktadır. Ana kaynakların başında kara, hava ve deniz trafiğindeki araçlar ve endüstriyel tesislerdeki yakma kazanları gelmektedir.

İnsan sağlığına etkileri açısından, sağlıklı insanların çok yüksek NO2 derişimlerine kısa süre dahi maruz kalmaları, şiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişilerin ise bu derişimlere maruz kalmaları, akciğerde kısa vadede fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. NO2 derişimlere uzun süre maruz kalınması durumunda ise buna bağlı olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda arttığı gözlenmektedir.

Toz Partikül Madde (PM10), partikül madde terimi, havada bulunan katı partikülleri ifade eder. Bu partiküllerin tek tip bir kimyasal bileşimi yoktur. Katı partiküller insan faaliyetleri sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışırlar. Atmosferde diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM’yi oluştururlar ve atmosfere verilirler. (PM10- 10 μm’nin altında bir aerodinamik çapa sahiptir) 2,5 μm’ye kadar olan partikülleri kapsayacak yasal düzenlemeler konusunda çalışmalar devam etmektedir. PM10 için gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer önemli kaynaklar ise trafik, kömür ve maden ocakları, inşaat alanları ve taş ocaklarıdır. Sağlık etkileri açısından, PM10 solunum sisteminde birikebilir ve çeşitli sağlık etkilerine sebep olabilir. Astım gibi solunum rahatsızlıklarını kötüleştirebilir, erken ölümü de içeren çeşitli ciddi sağlık etkilerine sebep olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer ve kalp hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı olan kişiler PM10’a maruz kaldığında sağlık durumları kötüleşebilir. Yaşlılar ve çocuklar, PM10 maruziyetine karşı hassastır. PM10 yardımıyla toz içerisindeki mevcut diğer kirleticiler akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir. Buradan da kurşun gibi zehirli maddeler %100 olarak kana geçebilir.

6

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Karbonmonoksit (CO), kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun tam yanmaması sonucu oluşur. CO derişimleri, tipik olarak soğuk mevsimlerde en yüksek değere ulaşır. Soğuk mevsimlerde çok yüksek değerler ulaşılmasının bir sebebi de inversiyon durumudur. CO’in global arka plan konsantrasyonu 0.06 ve 0.17 mg/m3 arasında bulunur. 2000/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır değerler tespit edilmiştir.

İnversiyon, sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak birbiriyle karışmasının engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava tabakasının içerisinde toplanır.

CO’in ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkışıklıktır. Sağlık etkileri, akciğer yolu ile kan dolaşımına girerek, kimyasal olarak hemoglobinle bağlanır. Kandaki bu madde, oksijeni hücrelere taşır. Bu yolla, CO organ ve dokulara ulaşan oksijen miktarını azaltır. Sağlıklı kişilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO’e maruz kalmak, algılama ve gözün görme gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan kişiler ve henüz doğmamış ve yeni doğmuş bebekler, CO kirliliğine karşı en riskli grubu oluşturur.

Kurşun (Pb), doğada metal olarak bulunmaz. Kurşun gürültü, ışın ve vibrasyonlara karşı iyi bir koruyucudur ve hava yoluyla taşınır. Kurşun, maden ocakları ve bakır ve tunç (Cu+Sn) alaşımı işlenmesi, kurşun içeren ürünlerin geriye dönüştürülmesi ve kurşunlu petrolün yakılmasıyla çevreye yayılır. Kurşun içeren benzin ilavesi ürünlerinin de kullanılması, atmosferdeki kurşun oranını yükseltir.

Ozon (O3), kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluşan bir gazdır. Ozon kirliliği, özellikle yaz mevsiminde güneşli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluşur (NO2+ güneş ışınları = NO+ O => O+ O2 = O3). Ozon üretimi uçucu organik bileşikler (VOC) ve karbon monoksit sayesinde hızlandırılır veya güçlendirilir. Ozonun oluşması için en önemli öncü bileşimler NOX (Azot oksitler) ve VOC’dır. Yüksek güneş ışınlarının etkisiyle ozon derişimi Akdeniz ülkelerinde Kuzey-Avrupa ülkelerinden daha yüksektir. Sebebi ise güneş ışınlarının ozon’un fotokimyasal oluşumundaki fonksiyonundan kaynaklanmasıdır.

Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karışmaz. Yeryüzüne yakın seviyede ozon karmaşık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluşur. Bu reaksiyonlara NOX, metan, CO ve VOC’ler (etan (C2H6), etilen (C2H4), propan (C3H8), benzen (C6H6), toluen (C6H5), xylen (C6H4) gibi kimyasal maddelerde eklenir. Ozon çok güçlü bir oksidasyon maddesidir. Birçok biyolojik madde ile etkileşimde bulunur. Tüm solunum sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi derişim oranına ve ozona maruziyet süresine bağlıdır. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluşturur. Diğer gruplar arasında öğlen saatlerinde dışarıda fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları, akciğer hastaları ve yaşlılar bulunur.*

7

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge A.4 - (Mersin) ilinde 2017 yılında evsel ısınmada kullanılan katı yakıtların cinsi, yakıtların özellikleri ve bu yakıtların temin edildiği yerler (Laboratuvar Analiz sonuçları, 2018)

Yakıtın Özellikleri Temin Tüketim Yakıtın Alt Isıl Uçucu Toplam Toplam Edildiği Miktarı Kül Cinsi (*) Değeri Madde Kükürt Nem Yer (ton) (%) (kcal/kg) (%) (%) (%) Rusya, İthal Kömür 40.500 6.715 25,05 0,41 9,32 13,81 Afrika Yerli Kömür (Sosyal TKİ 32.000 6.045 - 1,21 15,34 14,45 Yardımlaşma)

(*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü, odun gibi.

Çizelge A.5 – (Mersin) ilinde 2017 yılında sanayide kullanılan katı yakıtların cinsi, yakıtların özellikleri ve bu yakıtların temin edildiği yerler (Laboratuvar Analiz sonuçları, 2018)

Yakıtın Özellikleri Alt Tüketim Yakıtın Temin Isıl Uçucu Toplam Toplam Miktarı Kül Cinsi (*) Edildiği Yer Değeri Madde Kükürt Nem (ton) (%) (kcal/k (%) (%) (%) g) Kalsine edilmemiş A.B.D 375.434,957 8.201 4,25 Petrokok Rusya Antrasit 103.771,030 3,70 96,30 Ukrayna Rusya, Diğer Bitümlü Ukrayna 595.393,419 6.932 25,51 0,41 Taşkömürü G.Afrika Polonya (*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü, odun gibi.

Çizelge A.6 –Mersin ilinde 2017 yılında kullanılan doğalgaz miktarı (EPDK, 2018)

Tüketim Miktarı Yakıtın Kullanıldığı Yer Isıl Değeri (Sm3) L = 7.89 – 11.86 kW/Nm3 Konut 56.974.018,44 H =6800– 10200 kcal/Nm3

L = 7.89 – 11.86 kW/Nm3 Sanayi 706.432.726,15 H =6800– 10200 kcal/Nm3

8

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge A.7 – Mersin ilinde 2017 yılında kullanılan fuel-oil miktarı (EPDK, 2018)

Tüketim Miktarı Isıl Değeri Yakıtın Kullanıldığı Yer Toplam Kükürt (%) (Ton) (kcal/kg) Konut +Sanayi 8.902,800 9.200-10.300

İl Çevre Durum Raporu Hazırlama Rehberi, Bölüm A.2. Çizelge A.6 ‘da istenilen Doğalgaz Miktarı Silifke OSB bünyesindeki tesislerde kullanılmadığı için belirtilememiştir.

İl Çevre Durum Raporu Hazırlama Rehberi, Bölüm A.2. Çizelge A.7 ‘da istenilen Fuel-oil Miktarı Silifke OSB bünyesindeki tesislerde kullanılmadığı için belirtilememiştir.

A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar

Şekil A.1 – (Mersin) ilinde bulunan hava kirliliği ölçüm cihazının yeri

Mersin il merkezinin nüfusu yaklaşık olarak 1 Milyon civarındadır. Sanayi kaynaklı kirleticilerin bulunduğu tesisler ilin batı girişinde yoğunlaşmıştır. Böylelikle, ilin nüfusu ve sanayinin dağılımı düşünüldüğünde, tek bir istasyon verilerinin, ilin tamamını temsil etmesi söz konusu değildir. Bu durumda, mutlaka en az 4 adet daha istasyonun kurulmasına ihtiyaç duyulduğu düşünülmektedir

Çizelge A.8 - (Mersin) ilinde hava kalitesi ölçüm istasyon yerleri ve ölçülen parametreler (havaizleme.gov.tr, 2017)

İSTASYON KOORDİNATLARI HAVA KİRLETİCİLERİ

YERİ (Enlem, Boylam) SO2 NOX CO O2 HC PM10 Mersin 36°46'22.94" X X 34°33'22.87"

9

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

A.4. Ölçüm İstasyonları

180 1,2

160 1 140

120 0,8

100) 0,6

80

µg/m³ ( 60 0,4

40 0,2 20

0 0 42736 42767 42795 42826 42856 42887 42917 42948 42979 43009 43040 43070

Şekil A.2 - Mersin ilinde HKİİ istasyonu PM10 parametresi günlük ortalama değer grafiği (havaizleme.gov.tr, 2017)

10

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

25 1,2

1 20

0,8

15 )

0,6 µg/m³ 10( 0,4

5 0,2

0 0 42736 42767 42795 42826 42856 42887 42917 42948 42979 43009 43040 43070

Şekil A.3. - Mersin ilinde HKİİ istasyonu SO2 parametresi günlük ortalama değer grafiği (havaizleme.gov.tr, 2018)

Çizelge A.9 - Mersin ilinde 2017 yılı hava kalitesi parametreleri aylık ortalama değerleri ve sınır değerin aşıldığı gün sayıları (µg/m3; CO: mg/m3) (havaizleme.gov.tr, 2018)

İSTASYON SO2 AGS* PM10 AGS* CO AGS* NO AGS* NO2 AGS* NOX AGS* OZON AGS* ADI Ocak 8 0 ** Şubat 8 0 ** Mart 4 0 38 5 Nisan 4 0 71 6 Mayıs 4 0 68 6 Haziran 2 0 63 10 Temmuz 3 0 68 13 Ağustos 2 0 69 14 Eylül 2 0 74 21 Ekim 2 0 ** Kasım 4 0 85 21 Aralık 7 0 125 30 (HKİİ, 2017) *AGS: Sınır değerin aşıldığı gün sayısı ** PM10 cihazı arızası nedeniyle ocak, şubat ve ekim aylarında PM10 verileri alınamamıştır.

11

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü

İlimiz genelinde 2017 yılında, İl Müdürlüğümüzce Egzoz Gazı Emisyon Ölçüm Yetkisi verilen 38 adet servis/muayene istasyonu bulunmaktadır. Bu istasyonlar tarafından 2017 yılı içerisinde 191.745 adet taşıtın ölçümleri yapılarak egzoz emisyon ölçüm pulu verilmiştir. Bu istasyonlara 3 yıl geçerli Egzoz Gazı Emisyon Ölçüm Yetkisi verilmiş olup, her yılın ocak ayı içerisinde, yılsonuna kadar geçerli olacak şekilde protokol imzalanmaktadır. Söz konusu istasyonlar yıl içerisinde muhtelif zamanlarda, belge bazında, ölçümlerin yönetmelik ve genelgeler doğrultusunda yapılıp yapılmadığı ile ilgili olarak ve karşılaşılan sorunları tespit etmek ve çözüm bulmak amacıyla düzenli bir şekilde denetime tabi tutulmaktadır

Çizelge A.10 - 2017 yılında Mersin ilindeki araç sayısı ve egzoz ölçümü yaptıran araç sayısı (EGM, 2017) Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı

Araç Sayısı

Binek Otomobil Hafif Ticari AğırTicari Diğerleri TOPLAM Binek Otomobil Hafif Ticari AğırTicari Diğerleri TOPLAM

267.682 281.050 102.487 193.914 595.628 - - - - 191.745

A.6. Gürültü

Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği gereğince nüfusu 100.000’in ve nüfus yoğunluğu km2 başına 1.000 kişinin üzerinde olan yerleşim alanlarının stratejik gürültü haritalarının hazırlanması amacıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi arasında imzalanan sözleşme çerçevesinde “Yerleşim Alanlarının Stratejik Gürültü Haritalarının Hazırlanması Projesi” (YERGÜR) Projesi hayata geçirilerek, 2015 yılı içerisinde Mersin İlinin gürültü haritası hazırlanmıştır. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü tarafından hazırlanan proje Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca finanse edilmiş ve Mersin Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi tarafından projeye bilgi, envanter ve saha çalışmalarında destek verilmiştir. Proje kapsamında nüfusu yüz binin üzerinde olan Akdeniz, Toroslar, Yenişehir, Mezitli, Erdemli, Silifke ve Tarsus ilçeleri için karayolu, demiryolu, sanayi ve eğlence yerlerinden kaynaklı gündüz, gece ve tam gün olarak ayrı ayrı ve birleştirilmiş modelde gürültü haritaları hazırlanmıştır Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği uyarınca stratejik gürültü haritalarının hazırlanmasının ardından, “Gürültü Eylem Planları” için Belediyemiz tarafından çalışmalara başlanarak, yapılan değerlendirmeler neticesinde, 06.06.2016 tarihinde Belediyemiz tarafından düzenlenen Dünya Çevre Günü Etkinliğinde Belediyemiz ile TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi arasında “Mersin İli Hassas Alanlarında Gürültü Azaltımı Alternatif Senaryolarının Geliştirilmesi Projesi” sözleşmesi imzalanarak Gürültü Eylem Planı çalışmalarına başlanmıştır. Proje TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü ile Belediyemiz tarafından birlikte yürütülecek olup 2 yılda sonuçlandırılması hedeflenmektedir.

12

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Gürültü Eylem Planı çalışmaları kapsamında yapılan modellemede, gürültü sınır aşımından etkilenen en yoğun konut nüfusunun bulunduğu yerler tespit edilmiş, buna okul ve hastanelerin bulunduğu hassas kullanım alanları dahil edilmiş, her kaynak grubu için (karayolu, sanayi ve eğlence) sınır aşımlarının yer aldığı nihai “Sıcak Noktalar” belirlenmiştir. Stratejik gürültü haritası verileri ve diğer envanter bilgilerinin dahil edildiği modelleme çalışması sonucunda İlimizde hakim çevresel gürültü kaynağının karayolu olduğu belirlenmiştir. Dolayısıyla üretilecek kaynak bazlı gürültü azaltım senaryoları, özellikle karayollarından kaynaklanan çevresel gürültünün azaltılmasına yönelik tedbirleri içerecektir. Projenin yürütülmesi sırasında periyodik olarak yapılması planlanan Koordinasyon Toplantılarının ilki olan 1.Koordinasyon Toplantısı 28 Haziran 2016 Salı günü, 2. Koordinasyon Toplantısı ise 18.01.2017 Çarşamba günü düzenlenmiştir. Toplantıya, Belediyemizin ilgili daireleri, gürültü haritası hazırlanan ilçe belediyeleri, Gürültü haritası hazırlanan yerleşim alanlarında mevcut veya ileriye yönelik projelendirme veya başka bir yatırımı gerçekleştirme konusunda çalışması olabilecek ilgili kurum ve kuruluşlar ile Sivil Toplum Kuruluşu temsilcileri katılmıştır. Toplantıda katılımcılara çevresel gürültü mevzuatı, gürültü haritaları ve eylem planı çalışmaları ile projenin yürütülmesi konusunda bilgi verilerek, katılımcı kurum ve kuruluşlardan temin edilecek ve projede ihtiyaç duyulacak olan envanter bilgileri, ilimizin gürültü dokusunu etkileyebilecek proje ve yatırımlar konusunda değerlendirmeler yapılmıştır. Yukarıda belirtilen hedefler doğrultusunda Mersin İli Hassas Alanlarında Gürültü Azaltımı Alternatif Senaryolarının Geliştirilmesi Projesi sık sık yapılan çalışma toplantıları ile devam etmektedir. Mersin Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı bünyesinde bulunan teknik ekip tarafından, gürültü konusunda yetki devri olmayan Toroslar, Erdemli, Çamlıyayla, Gülnar, Mut, Anamur, Aydıncık ve Bozyazı ilçelerinden gelen gürültü şikayetleri değerlendirilmektedir. 2017 yılı içerisinde belediyemize gelen 42 adet eğlence yeri gürültüsü ve 60 adet işyeri gürültüsü olup, toplam 102 adet gürültü şikayeti yerinde incelenerek gerekli işlemler yapılmış, gürültüyü azaltıcı yönde uyarılar yapılmış, bu işyerlerinden Toroslar İlçesinde faaliyet gösteren 1 adet işyerinin gürültü sınır değerlerini aşmış olduğu tespit edildiğinden 25.486 TL ve 50.972 TL para cezası ile cezalandırılmıştır. Bu şikayetlerin türü ve dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Şekil A.4 – Mersin İlinde 2017 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikâyetlerin Dağılımı (Mersin Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı)

13

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Silifke ilçemizde yetki devri içerisinde gelen şikâyetler çevresel gürültü yönetmeliği kapsamında değerlendirilmekte ve sonuçlandırılmaktadır, ayrıca rutin ve ani denetimler yapılmaktadır. Silifke ilçemizde 2017 yılında gelen; canlı müzik izni, eğlence, şikâyet, hidrofor, Klima, Foseptik Arıtma ve denetimler olmak üzere toplam 54 tane işlem aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Şikâyetler ve başvurular değerlendirilerek hepsi sonuçlandırılmıştır.

Silifke 2017 Şikayet ve Denetimler

40 35 30 25 20 Dağılım 15 10 5 0 Denetim Müzik Eğlence Hidrofor İşyeri Klima Foseptik İzni Arıtma

Şekil A.5 – Silifke ilçesinde 2017 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı (Gürültü raporları ve kayıtlı şikayetler, 2017)

A.7. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı Merkezi Finans ve İhale Birimi tarafından yürütülen Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı Programı (IPA) kapsamında “Türkiye’de İklim Değişikliği Alanında Kapasitesinin Geliştirilmesi Hibe Programına” Mersin Büyükşehir Belediyesi, Mersin Üniversitesi ve GEKSANDER (Geri Kazanım ve Sanayiciler Derneği) ortaklığında yapılan başvuru kabul edilerek Merkezi Finans İhale Birimi ile 29.05.2017 tarihinde hibe programı sözleşmesi imzalanmıştır. Projenin başlangıç tarihi 15.09.2017 olup proje 18 ay sürecektir. Proje toplam bütçesi 210.897,00 Avro olup tahsis edilen kullanılabilir bütçe (%90) 189.807,30 Avro dur. Türkiye’de İklim Değişikliği Alanında Kapasitenin Geliştirilmesi Hibe Programı kapsamında desteklenen 38 projeden birisi olan ve Mersin ilinde uygulanan “İklim Değişikliğine Karşı Çıkın” projesinin ana amaçları ilde iklim değişikliği konusunda farkındalık yaratmak, iklim değişikliğine neden olan faktörlerin azaltılması için yerel paydaşlar ile ortak çalışmalar yürütmek ve ildeki atık yönetim kapasitesini arttırabilecek adımlar atmaktır. Proje kapsamında 250 karar vericiye iklim değişikliğine uyum ve azaltma kapasitesini güçlendirmeye yönelik çalıştay, en iyi uygulamalar konferansı, yuvarlak masa toplantıları, hane halkına dayalı karbon ayak iz ölçümüne esas anket çalışması, il genelinde kurum kuruluşlarla yapılacak farkındalık görüşmeleri, iklim değişikliği bilinçlendirme günü organizasyonu, çocuklar için iklim değişikliği bilgilendirme oyunu, iklim değişikliği doğru-yanlış videolarının hazırlanması gibi faaliyetler gerçekleştirilecektir. 14

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

2017 yılı içerisinde projeyle ilgili olarak hibe programı sözleşmesi imzalanmış, gerekli izin ve onaylar alınmış, proje faaliyet programı oluşturulmuş olup projenin esas faaliyetleri 2018 yılı içinde ve 2019 yılı ilk yarısında gerçekleştirilecektir.

A.8. Sonuç ve Değerlendirme

İlimizde ki hava kalitesi ve hava kirliliğinin boyutlarının net bir şekilde tespit edilmesi maksadıyla mevcut bulunan bir adet hava kalitesi izleme istasyonuna ek kaç adet istasyon yapılması gerektiği ve bu istasyonlarda hangi parametrelerin ölçüleceği ile ilgili yapılan çalışmalarda sona gelinmektedir. Bu çalışmaların sonlanması ile ilimizde ki mevcut hava kirliliğinin boyutu hakkında daha kesin veriler elde edilecektir. Hava kirliliğine etkisi olan araçların egzoz muayenelerin daha sağlıklı yapılması maksadıyla ilimiz genelinde yol denetimleri ve muayene istasyonlarında denetimler düzenli olarak gerçekleştirilmektedir.

Gürültü kaynakları, denetimi ve önlenmesi işlerinin takibi ve sorumluluğu Büyükşehir Belediyesi ve 5 ilçe belediyesi (Akdeniz, Yenişehir, Mezitli, Silifke, Tarsus) tarafından yürütülmekte ve yapılan denetimler ile ilgili 3’er aylık periyotlarla Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne bilgi verilmektedir.

Kaynaklar 1-Silifke Belediye Başkanlığı 2017 Yılı Verileri 2-Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı 2017 Yılı Verileri

15

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B. SU VE SU KAYNAKLARI

B.1. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli

Çizelge B.1 – Mersin İli Su, Toprak Kaynakları ve Hidroelektrik Enerji Potansiyeli (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018) Yüzölçümü 16.010 km2

Rakım 800 m

Yıllık ortalama yağış** 560 mm

Ortalama akış verimi** 10,1 l/s/km2

Ortalama akış/yağış oranı** 0,57

Yerüstü suyu 5.100 hm3/yıl

Yeraltı suyu 213 hm3/yıl (İlan edilen saha. emn. YAS potans.)

TOPLAM SU POTANSİYELİ 5.313 hm3/yıl

Doğal göl yüzeyleri* 1.230 ha

AKGÖL-PARADENİZ 1.230 ha

Baraj rezervuarı yüzeyleri 1.074 ha

BERDAN BARAJI 1.074 ha

Seddelemeli rezervuar yüzeyleri -- ha

Gölet rezervuarı yüzeyleri* 59 ha

BARDAT GÖLETİ 40 ha

ASLANKÖY GÖLETİ 19 ha

16

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Akarsu yüzeyleri 410 ha

GÖKSU NEHRİ 200 ha

BERDAN NEHRİ 150 ha

ANAMUR ÇAYI 20 ha

LAMAS ÇAYI 40 ha

TOPLAM SU YÜZEYİ 2.773 ha

B.1.1. Yüzeysel Sular

B.1.1.1. Akarsular

Çizelge B.2 – Mersin ilinin akarsuları (Çamlıyayla Belediye Başkanlığı, 2018) AKARSU İSMİ Toplam İl Sınırları Debisi Kolu Olduğu Kullanım Uzunluğu İçindeki (m3/sn) Akarsu Amacı (km) Uzunluğu (km) Cehennemdere ırmağı Bilgi mevcut 10,00 Bilgi mevcut Bilgi mevcut HES, Sulama vs. değil değil değil Kadıncık ırmağı Bilgi mevcut 10,00 Bilgi mevcut Bilgi mevcut HES, Sulama vs. değil değil değil

DSİ 6. Bölge Müdürlüğü verilerine göre; Göksu nehri, Berdan Çayı, Anamur (Dragon) Çayı, Lamas Çayı, Efrenk Çayı önemli akarsuları oluşturmaktadır.

17

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge B.3 – Mersin ili Akarsuları ve Su Potansiyeli (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

Göksu Nehri 3.400 hm³/yıl Berdan Çayı 1.200 hm³/yıl Anamur Çayı 772 hm³/yıl Lamas Çayı 165 hm³/yıl Efrenk Çayı 79 hm³/yıl Diğer Dereler 895 hm³/yıl TOPLAM 6.500 hm³/yıl

Mersin’de bulunan akarsuların su rejimleri dağlar ve platoların bazı bölümlerinin orman örtüsünden yoksun olması nedeniyle genellikle düzensizdir. Yüksek oranda mil taşımalarına karşın akarsular, iyi nitelikli sulama suyu özellikleri göstermektedir.

Göksu : Göksu (Calycadnos) iki kol halinde Batı Toroslar’dan çıkar. Güneyindeki kol Geyik Dağları’ından çıkar. Uzun olan diğer kol ise, Haydar Dağları’ndan çıkar. Bu iki kol Mut ilçesinin güneyinde birleştikten sonra Göksu adını alır. Göksu Silifke’de geniş bir delta meydana getirir. Göksu’nun en geniş yeri 70 m. En derin yeri 6-7 m, en dar yeri 40 m, uzunluğu 268 km olup, Taşeli Platosu’nun sularını toplayarak Taşucu’nda denize dökülmektedir.

Tarsus Çayı / Berdan Çayı (Cylellnos) : Tarsus Çayı, Bolkar Dağları’nın güney eteklerinde yer alan Namrun Yaylası’nın 30 km kuzeydoğusundan kaynaklanır. Kadıncık Deresi, Cehennem Deresi’nden oluşan 150 km uzunluktaki Tarsus Çayı, Tarsus’ta denize dökülür. Soğuk olması nedeniyle Berdan adı verilmiştir. Tarsus Çayı, Antik çağda, Tarsus’un içinden geçtiğinden nehir ağzından Tarsus Limanı’na kadar gemiler girer, çıkarmış. Bugün, Tarsus Çayı’ından Berdan Barajı kurularak içme ve kullanma suyu, sulama suyu temininin yanında elektrik üretimi yapılmaktadır. Berdan barajı aynı zamanda Tarsus Kenti ve Berdan ovasını taşkınlardan korumaktadır.

Anamur Çayı (Dragon) : Çeşitli kaynak sularının birleşmesi ile suyu bollaşan Anamur Çayı, Büğüldek yöresinde bir şelaleden döküldükten sonra Anamur’da bir kıyı ovası meydana getirerek denize dökülür. Uzunluğu 70 km’dir.

Limonlu Çayı (Lamos) : Limonlu Çayı, Karaydın yöresinin kuzeyindeki dağlardan kaynaklanır. Aksıfat Deresiyle birleşerek büyür ve Limonlu Kasabası’nda denize dökülür. Uzunluğu 130 km’dir.

18

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Efrenk Çayı (Müftü Deresi) : Efrenk Çayı, Bolkar Dağlarının güney yamaçlarından kaynaklanır. 100 km uzunluğundaki Efrenk Çayı Çağlarca yöresinde güneye dönerek Mersin’de denize dökülür. Aslanköy mevkiinde Aslanköy Deresi olarak adlandırılır, Mersin’in kuzeyinde Müftü Deresi adını alır.

Diğer Dereler : Alata Çayı (Sorgun) : Küçük Sorgun ve Değirmenbaşı Pınarlarının birleşmesiyle Sorgun Çayı adında devam eder, daha sonra Alata Çayı ismini alarak Erdemli’de denize dökülür. Uzunluğu 90 km’dir.

Mezitli Çayı (Liparis) : Mezitli Çayı, Fransız gezginlerden Langlois’un “Klikya’da Gezi” adlı kitabında Liparis Çayı’nın suyunun şifalı olduğu; kenarının defne, yabani asma ve yabani güllerle süslü olduğunu yazmaktadır.

Bakır Çayı : Akçalı Dağları’nın güney yamaçlarından kaynaklanır ve Anamur’un doğusunda küçük bir ova meydana getirerek denize dökülür. Uzunluğu 60 km’dir.

Sipahi Deresi : Gülnar İlçesi’nin güneyinden kaynaklanan ve 35 km uzunluğundaki Sipahi Deresi, denize döküldüğü yerde kıyı ovaları oluşturur.

Deliçay Deresi : Deliçay, Değirmendere civarının sularını toplayarak orada Değirmendere adını alır ve Deliçay adıyla Mersin’in doğusunda Kazanlı ve Karaduvar arasında denize dökülür.

Tece Deresi : Fındık Pınarı yaylasının suyunu toplayarak güneye iner ve Tece Deresi adını alarak denize dökülür.

Gilindires Deresi : Tepeköy civarının sularını toplayarak denize dökülür.

Kargıcak Deresi : Torosların 1.500 – 1.600 kotlarından doğmakta, Karahıdırlı mevkiinden güneye doğru ilerler ve Kaplanca Deresi adını alır. Kargıcak Deresi olarak denize dökülür.

B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar

DSİ 6. Bölge Müdürlüğü verilerine göre;

Doğal Göller : Mersin ilindeki başlıca göller Akgöl (1.200 ha) ve Paradeniz Lagünüdür (350 ha).

19

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Akgöl ve Paradeniz : İlimizin Silifke İlçesi sınırları içerisinde bulunan Akgöl ve Paradeniz Denizle bağlantısı olan göllerdir. Göksu Irmağı’nın denize döküldüğü yerin batısında denizle irtibatlı bulunan ve suyu tuzlu olan 400 ha büyüklüğündeki Paradeniz Lagün Gölü ile daha batıda 1.100 ha büyüklüğündeki Akgöl yer almaktadır. Paradeniz Lagünü bir kum seddesi ile denizden ayrılmıştır. Tuzluluk oranı 20-30 gr/lt. arasında olan Paradeniz Lagünü acıgöl karakteri taşımakta ve sığ kısmının derinliği 1,5 m civarındadır. Akgöl’ün suyunun tuz oranı tatlı su denilecek kadar düşük olup, 1,0 gr/lt civarındadır. Bunun sebebi ise, deltadaki drenaj kanallarından gelen tatlı su ile besleniyor olmasıdır.

Keklik Gölü : Keklik Gölü denizle bağlantılı olup, suyu tuzlu ve durudur. Bu gölde bol miktarda balık yaşamaktadır.

Göletler:

Arslanköy Göleti : Mersin İli, Merkez ilçe sınırlarında bulunan gölet sulama amaçlı kullanılmaktadır. Sulama alanı 151 ha olup, yüksekliği 28.35 m, kret uzunluğu 303.50 m, maksimum göl hacmi 1,680 hm3 ve dolgu hacmi 348.000 m3’tür. Gövde tipi homojen toprak dolgudur.

Bardat Göleti : Mersin İli, Gülnar İlçesi sınırlarında yer alan Bardat Göleti, homojen toprak dolgu tipinde sulama amaçlı bir gölettir. 243 ha sulama alanına sahip olan göletin yüksekliği 16 m, maksimum göl hacmi 2,46 hm3 ve gövde dolgu hacmi 0,1 hm3’tür.

Çavuşlu Göleti : Mersin İli, Tarsus İlçesi sınırlarında bulunan gölet, sulama amaçlı kullanılmaktadır. Sulanan alan 208 ha’dır. Tipi toprak dolgu olup, yüksekliği 22 m, kret uzunluğu 558 m, maksimum göl hacmi 1.663.000 m³ ve dolgu hacmi 275.594 m³’tür.

Esenpınar Göleti : Mersin İli, Erdemli İlçesi sınırları içerisinde bulunan gölet, sulama amaçlı olup, toprak dolgu tipindedir. Toplam 537 ha sulanmaktadır. Göletin yüksekliği 21 m kret uzunluğu 164 m. Maksimum göl hacmi 304.190 m³, dolgu hacmi 91.364 m³’tür.

Rezervuarlar: Mersin ilinde mevcut durumda işletmede olan içme-kullanma suyu temini, taşkın koruma sulama ve enerji amaçlı Berdan Barajı bulunmaktadır. Hâlihazırda inşaatı tamamlanan Alaköprü Barajı ve inşaatı devam eden Pamukluk, Sorgun ve Aksıfat barajları bulunmaktadır.

20

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Berdan Barajı (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

Alaköprü Barajı: Mersin ili, Anamur ilçesi sınırları içerisinde Anamur Dragon çayı üzerinde yer alan baraj, KKTC İçme suyu Temini Projesi’nin kilit tesisidir ve içme suyu, sulama ve enerji amaçlıdır. Ön yüzü beton kaplı kaya dolgu tipindedir ve depolama hacmi 130,04 hm3’tür. Gezende Barajı: Mersin ili, Gülnar ilçesi sınırları içerisinde Ermenek Çayı üzerinde bulunan baraj enerji amaçlı olup, beton kemer tipindedir. Depolama hacmi 91,9 hm3 ve kret kotu 335 metredir. Sorgun Barajı: Mersin ili, Erdemli ilçesi sınırları içerisinde Sorgun Çayı üzerinde inşa halinde olan baraj, sulama, enerji ve içme suyu amaçlıdır. Gövde tipi ön yüzü beton kaplı kaya dolgu ve kret kotu 1290 m. olarak planlanmıştır. Pamukluk Barajı: Mersin ili, Çamlıyayla ilçesi sınırları içerisinde Pamukluk Çayı üzerinde inşa halinde olan barajın gövde tipi ön yüzü beton kaplı kaya dolgu ve kret kotu 365 m. olarak planlanmıştır.

21

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Mersin İlinde Bulunan Barajlar ve Göletler (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

B.1.2. Yeraltı Suları

Çizelge B.4– (MERSİN) ilinin Yeraltısuyu Potansiyeli (MESKİ, 2017). S.N. İLÇE KAYNAK ADI DEBİ (m³/yıl) FAYDALANAN MAHALLELER 1 AKDENİZ Sondaj 78.840 Esenli Mah. 2 AKDENİZ Sondaj 157.680 Iğdır Mah. 3 AKDENİZ Döllük Pınarı 94.640 Parmakkurdu Mah. 4 AKDENİZ Sondaj 63.072 Yeşilova Mah. 5 AKDENİZ Döllük Pınarı 126.144 Gökkuşağı/Puğkaracadağ/Sarıveli (Grp) 6 MEZİTLİ Akarca(Akpınar,Uzunoluk- 189.210 Doğançay Mah./Kuzucubelen Kesonkuyu-Çayırboğazı) Mah./Cemilli Mah. 7 MEZİTLİ Yerköprü 157.680 Bozön Mah. 8 MEZİTLİ Kesan Kuyusu 94.600 Çevrik Mah. 9 MEZİTLİ Paşapınarı 78.840 Demirışık Mah. Mihircan Mevkisi 10 MEZİTLİ Soğukpınar 31.536 Demirışık Mah. Yıldırım Mevkisi 11 MEZİTLİ Avlağan Pınarı 15.768 Demirışık Mah. Soğukpınar Mevkisi 12 MEZİTLİ Pınar Memba(1,2) 7.884 Demirışık Mah. Dsi Evleri 13 MEZİTLİ Büngüldek ve 47.304 Demirışıkmerkez Mah. Buluklu Pınarı 14 MEZİTLİ Sondaj 31.536 Doğlu Mah. 15 MEZİTLİ Karaağaç/Dede 63.072 Kocayel Mah./ Sarılar Mah. /Kızılayaz 16 MEZİTLİ Çoban Pınarı 63.072 Kuzucu Mah. 17 MEZİTLİ Sondaj 63.072 Pelikkoyağı Mah. 18 MEZİTLİ Takanlı Köyü Çeşmesi 31.536 Takanlı Mah. 19 MEZİTLİ Çağıl Pınarı 189.216 Tepeköy Mah. 22

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

20 MEZİTLİ Darısekisi Pınarı 31.536 Tol Köy Mah. Aşağı Tol Mevkisi 21 MEZİTLİ İncirli Pınarı 31.536 Tol Köymerkez Mah. 22 MEZİTLİ Yarık Pınarı 63.072 Yüksekoluk Mah. Yakapınar Mevki 23 MEZİTLİ Üçoluk Pınarı 31.536 Yüksekoluk Mah. Yarıkpınar Mevki 24 MEZİTLİ Buladan/Bahçecik / Kız 31.536 Yüksekoluk Mah. Karaçoban Mevki Ahmet Pınarları 25 MEZİTLİ Gözle Pınarı 31.536 Zeybekler Mah. 26 TOROSLAR Aşağı Çeşme/Yukarı Çeşme 94.640 Aladağ Mah. P. 27 TOROSLAR Kızıldere 220.752 Alanyalı Mah./ Kızılkaya Mah. /Böğrü Eğri Mah./Boztepe Mah. 28 TOROSLAR Kanisaf P.(1-2) / 63.072 Atlılar Mah. ve Karabahtır Mevki Katrançukuru / Karaoluk 29 TOROSLAR Yedigöz 157.680 Arslanköy Mah. 30 TOROSLAR Büyüksan ve Daldere P. 94.608 Çapar Mah. 31 TOROSLAR Bozkoyak-Şişepatlatan 189.216 Ayvagediği Mah. 32 TOROSLAR Cevizligöz Pınarı 12.614 Bekiralanı Merkez Mah. 33 TOROSLAR Kesonkuyu Pınarı 14.191 Bekiralanı Mah. Belenoluk Mevki 34 TOROSLAR Çağlarca Pınarı 94.608 Çağlarca Mah. Tekirgölü Mevki 35 TOROSLAR Çandır Pınarı 63.072 Çandır Mah. 36 TOROSLAR Köy Çesmesi 78.840 Çelebili Mah. 37 TOROSLAR Ziyaret Pınarı 63.070 Çapurlu Mah. 38 TOROSLAR Hatçe/Çıkırcak/Yenisu 94.608 Deynek Mah. Taşoluk Mevki Pınarları 39 TOROSLAR Kocapınar 157.680 Değirmendere Mah. 40 TOROSLAR Kıllıesik Pınarı 189.608 Doruklu Mah.(Grp) 41 TOROSLAR Evrenli 315.360 Evrenli Mah. 42 TOROSLAR Cehennemdere 1.261.440 Gözne Mah.

43 TOROSLAR Kuzyaka Pınarı Ve Köy 63.072 Horozlu Mah. Hangediği Mevki Çeşme Pınarı 44 TOROSLAR Fındıklı P./Kirazlı Boğaz 94.608 Kepirli Mah. P./Karaoluk P. 45 TOROSLAR Bahçepınarı 50.457 Kerimler Mah. 46 TOROSLAR Kilikli Pınarı 18.922 Kurudere Mah. 47 TOROSLAR Kuyu Ve Karanlık Dere P. 126.144 Musalı Mah. 48 TOROSLAR Tekneli/Alakesen/ Cuma 94.608 Soğucak Mah. 49 TOROSLAR Narlık Ve Karanlıca P. 31.536 Şehirpınarı Mah. 50 TOROSLAR Gelinsığındığı(1+2+3) 15.768 Tırtar Merkez Mah. 51 TOROSLAR Çağılpınarı-3tane Kay. 63.072 Yavca Mah. 52 TOROSLAR Kızılgöçük 788.400 Güzelyayla Mah./Karamehmet Gediği Mevki/Hangediği/Bekiralanı 53 TOROSLAR Asarkaya Dibi Pınarı 157.608 Yeniköy Mah. 54 TOROSLAR Ortakanuş-Değirmen 788.40 Kayrak Keşli Mah. 55 YENİŞEHİR Eski Kaynak Ve Mulu P. 189.216 Çavak Mah./Hamzabeyli Mah./Işık Tepe Grubu 56 YENİŞEHİR Kafa P./Akpınar P. 63.072 Çukurkeşlik Mah. 57 YENİŞEHİR Başpınar 94.608 Değirmençay Mah. 58 YENİŞEHİR Çeşmegediği Pınarı 12.441 Emirler Mah.(Orman İçi Piknik Alanı) 59 YENİŞEHİR Hamam Pınarı 94.608 Emirler Merkez Mah. 60 YENİŞEHİR Soğukpınar 157.680 İnsu Mah./Kocahamzalı Mah. 61 YENİŞEHİR Çeşme Pınarı 63.072 Karahacılı Mah. 62 YENİŞEHİR Pınarbaşı Kaynağı 31.536 Turunçlu Mah. 63 YENİŞEHİR Çeşme Gözü Pınarı 47.304 Uzunkaş Mah. TOPLAM: 7.196.709 23

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri

DSİ 6. Bölge Müdürlüğünün verilerine göre;

Yeraltı su rezervi : 212,67 hm3/yıl Tahsis edilen su miktarı : 239,41 hm3/yıl

Çizelge B.5 – Tahsis edilen su miktarları. (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018) Kuyu Adedi Tahsis İçme Suyu 344 135,89 hm3/yıl Sanayi Suyu 417 75,32 hm3/yıl Sulama Suyu 5.185 30,73 hm3/yıl TOPLAM 5.946 241.94 hm3/yıl Not: 31.12.2017 tarihi itibari ile hazırlanmıştır.

Çizelge B.6 –Mersin ili 167 Sayılı “Yeraltısuları Hakkında Kanun” Esaslarına Göre İlan Edilmiş Olan Yeraltısuyu İşletme Sahaları (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018) Emniyet YAS Rezervi İli Mersin (hm3/yıl) 1- Anamur – Bozyazı Ovası 1,5 2- Aşağı Göksu (Silifke) Ovası 10 3- Aydıncık (Gilindire) Sahil Ovaları Aksaz Ovası 2 Gözce Ovası 3 Büyükalan Ovası 3 Sipahili Ovası 1,5 Büyük Eceli Ovası 1 4- Berdan Ovası ve Mersin-Limonlu 148 (Lamas) Arası Sahil Ovaları 5- Mersin-Erdemli Kaynakları 37,8 6- Mersin- Gülnar-Ovacık (Hacıisaklı) ve Eyribük Sahil Ovaları Ovacık Ovası 1,17 Eyribük Ovası 0,7 7- Mersin Efrenk Sahil Ovası 3 TOPLAM 212,67

24

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge B.7 – Mersin ili Kullanma Belgeli Kuyu Adetleri ve Çekilen Su Miktarları (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018) Kullanma Çekilen Yıllık Belgeli Kuyu Su Miktarı (m3/yıl) Ad. Mersin Belediyesi 7.479.987 17 Mersin – Tarsus - Yenice 33.164.762 484 Mersin – Tarsus – Berdan 71.608.548 1.303 Mersin – Mezitli 11.721.517 338 Mersin – Silifke 30.503.879 705 Mersin – Anamur Ovası+Bozyazı 20.497.515 541 Mersin – Deliçay – Sahil Ovası 26.553.017 213 Mersin – Efrenk 8.796.890 288 Mersin – Erdemli 19.974.384 1.116 Mersin – Ovacık – Akdere 9.594.969 671 (Gülnar-Mut) Mersin-Toroslar-Yenişehir 1.071.840 270 TOPLAM 241.966.684 5.946

B.1.3. Denizler

Yüzey alanı 106.000 km² olan Kuzeydoğu Akdeniz, yarı kapalı bir niteliğe sahiptir. Akdeniz'i çevreleyen ülkelerdeki hızlı nüfus artışı ve endüstriyel gelişme ile yoğun tarımsal ve turizm faaliyetleri önemli kirletici kaynakları oluşturmaktadır. Buna karşılık, diğer denizlerimize göre Akdeniz’deki su sirkülasyonu daha fazla olup, bu durum kirleticilerin dağılmasında ve seyreltilmesinde önemli rol oynamaktadır. Ayrıca Akdeniz'in fiziksel yapısı nedeniyle denizdeki oksijen dağılımı da daha düzenli ve yeterli düzeydedir. Akdeniz sahilleri, Türkiye'nin en fazla turist çeken, deniz mevsimi ve kumsal kıyı şeridinin çok uzun olduğu bir bölgemizdir. Ekim 2009’da Mersin Limanı doğusunda, yeni deşarj alanına (Karaduvar açığı, 10m derinlikten) yapılan arıtılmadan denize pompalanan kentsel atıksu deşarjının etkisi bölge sularında açıkça gözlendiği Medpol raporlarında da belirtilmektedir. Resmi açılış tarihi 01.06.2010 olan Karaduvar Atıksu Arıtma Tesisi’nde şehrin doğu kısmının atıksuları arıtılarak derin deniz deşarjı ile uzaklaştırılmaktadır. MESKİ Genel Müdürlüğü yüzme suyu kalitesinin izlenmesi amacı ile Haziran- Eylül ayları arasında Mersin ilinde Karaduvar Atıksu Arıtma Tesisi sahilinin de dahil olduğu farklı noktalardan Sağlık İl Müdürlüğü personelleri ile birlikte numune almakta ve analizlerini yine aynı laboratuvara yaptırılarak analiz sonuçları www.meski.gov.tr adresinde Mersin Halkı ile paylaşılmaktadır.

25

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Mavi Bayrak Grafiği 12 11 11 10 10 10 9 9 8 7 6 6 6 5 4 3 2 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Plaj Marina

Şekil B.1 – Mersin ilinde 2017 yılı itibariyle mavi bayrak almış plaj ve marinaların sayısı (İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2017)

İlimizde, 2017 yılında mavi bayrak almaya hak kazanmış 10 adet plaj ve 1 adet marina bulunmakta olup isimleri aşağıda sıralanmıştır; 1) Bozyazı - Bozyazı Anemurion Otel 2) Erdemli - Kızkalesi Kilikya Otel 3) Erdemli - Kumkuyu Olbios Marina Resort Otel 4) Erdemli - Ayaş Liparis Resort Otel 5) Gülnar - Yanışlı Ulu Resort Otel 6) Silifke - Atakent Altınorfoz Otel 7) Silifke - Yeşilovacık Mia Resorts Pine Park Holiday Club 8) Silifke - Atakent Mediterranean Otel 9) Silifke - Taşucu Intermot Boğsak Motel 10) Erdemli - Yemişkumu Halk Plajı 11) Mersin Marina

26

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi

Çizelge B.8 - Mersin İlinde 2016 Yılı Yüzey ve Yeraltı Sularında Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Nitrat Kirliliği İle İlgili Analiz Sonuçları (Mersin İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2017)

Su Kullanım amacı ve kullanılan miktar Analiz Yapılan İstasyonun Kaynağının Yıllık Cinsi Adı Endüst Akım Analiz Koordi- İçme ve Yeri Ortalama (Yüzey/ Enerji Sulama riyel gözlem sonuçları natları kullanma (İlçe, Köy, Nitrat üretimi suyu su istasyonu SKKY (YAS Yeraltı) suyu Mevkii) Değeri temini kodu (Tablo-1) için) (mg/L) Berdan Barajı 36,971 Akçakocalı 702 33-001 Yüzey köyü mevkii x Tarsus 34,867 3,78 Tarsus 595

Kadıncık Barajı 37,146 karageçıt 714 33-002 Çamlıyayl Yüzey mevkii x 34,741 3,33 a Çamlıyayla 758

37,151 Berdan Çayı 711 Deriyüz mevkii 33-003 Çamlıyayl Yüzey x 34,729 4,50 Çamlıyayla a 802

36,559 Lemas Çayı 902 kayacı vadisi 33-004 Yüzey x Erdemli 34,239 6,55 Erdemli 782

İncirli Göz içme 36,590 suyu Sazlık 584 33-005 Yeraltı mevki Erdemli x x Erdemli 34,275 24,27 34

Kösbucağı 36,676 Göleti 699 kösbucağı köyü 33-006 Yüzey x Erdemli 34,253 7,88 mevkii Erdemli 125 yüzey

36,398 Göksu Nehri 08 33-007 Yüzey Silifke x Silifke 33,923 2,57 649

36,136 Soğuk su Pınarı 404 soğuk su mevkii 33-008 Yeraltı x Aydıncık 33,294 5,21 Aydıncık 735

Dragon Çayı 36,088 Dragön mevkii 33-009 Yüzey x Anamur 631 4,19 Anamur 32,860

27

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

552

36,066 Sultan Çayı 137 Ören Belediyesi 33-010 Yüzey x Anamur 32,820 8,40 Anamur 549

36,136 Sarı su Tekeli 686 Kasabası 33-011 Yeraltı x x Bozyazı 33,173 9,82 Bozyazı 065

36,509 Kurtsuyu Çayı 193 Kurtsuyu köyü 33-012 Yüzey x Mut 33,545 6,27 Mut 301

36,337 Kaynak suyu 798 Akkavak 33-013 Yeraltı x x Gülnar 33,409 6,45 mevkii Gülnar 184

Aşağı su gözü 37,005 Çağlarca köyü 316 33-014 Yeraltı mevkii Mersin x x Toroslar 34,444 4,56 Merkez 244

Yukarı su gözü 37,005 Çağlarca köyü 6 33-015 Yeraltı mevkii Mersin x Toroslar 34,443 5,29 Merkez 126

36,105 Sini Çayı 578 Dörtyol mevkii 33-016 Yüzey x Bozyazı 32,975 5,03 Bozyazı 558

36,707 Elvanlı 258 Karapınar 33-017 Yeraltı x Erdemli 34,360 5,88 Kaynağı 626

36,349 751 Göksu Nehri 33-018 Yüzey x Silifke 34,018 3,91 941

36,330 Silifke Sulama 859 33-019 Yüzey SD4 Drj. Kanalı x Silifke 34,004 2,41 768

36,330 Silifke ovası 14 861 33-020 Yeraltı nolu TSG kuyu x Silifke 34,004 0,97 49

33-021 Yeraltı Silifke ovası x x Silifke 36,336 2,75 28

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

içme suyu 695 kuyusu 34,008 654

36,303 952 Akgöl Lagünü 33-022 Yüzey x Silifke 33,997 1,81 702

36,853 093 Berdan Çayı 33-023 Yüzey x Tarsus 34,966 8,87 206

36,884 Aşayı Seyhan 507 ovası TD2 33-024 Yüzey x Tarsus 35,011 20,49 Drj.kanalı 207

36,066 Anamur sulama 688 Yarlağan Drj. 33-025 Yüzey x Anamur 32,854 4,63 Kanalı 162

36,069 Anamur ovası 459 vatandaş 33-026 Yeraltı x Anamur 32,857 34,84 kuyusu 21

36,086 Anamur ovası 403 D18 33-027 Yeraltı x Anamur 32,859 2,50 TSGkuyusu 423

36,814 Adanalıoğlu 167 Vatandaş 33-028 Yeraltı x Akdeniz 34,798 1,63 Kuyusu 889

36,812 Kazanlı 5 Vatandaş 33-029 Yeraltı x Akdeniz 34,768 0,65 kuyusu 333

36,848 Yenitaşkent 056 Vatandaş 33-030 Yeraltı x Akdeniz 34,790 29,07 Kuyusu 833

36,992 Çandır- 222 Parmakkurdu 33-031 Yüzey x Toroslar 34,633 14,60 Köyü Köprü 056

37,010 Gözlüoluk 833 33-032 Yeraltı Kaynak suyu x x Toroslar 34,577 16,30 778

29

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

36,831 Kelahmet köyü 261 33-033 Yeraltı kuyu TARSUS x Tarsus 34,984 0,01 052

36,800 Egemen Köyü 836 33-034 Yeraltı Kuyu TARSUS x Tarsus 34,955 0,04 155

36,787 Ağzıgedik 538 Köyü Kuyu 33-035 Yeraltı x Tarsus 34,983 2,22 Tarsus 95

Limonlu 36,562 Vatandaş 963 33-036 Yeraltı kuyusu x Erdemli 34,242 12,54 ERDEMLİ 336

36,690 Elvanlı 21 Vatandaş Kuyu 33-037 Yeraltı x Erdemli 34,385 13,51 ERDEMLİ 518

36,369 Çeltikçi 059 Vatandaş Kuyu 33-038 Yeraltı x Silifke 33,988 9,90 SİLİFKE 126

36,609 ELBEYLİ 308 33-039 Yeraltı KUYU MUT x Mut 33,426 28,26 327

36,164 AYDINCIK 898 VATANDAŞ 33-040 Yeraltı x Aydıncık 33,363 52,78 KUYU 443

ÇOPURLU 36,122 VATANDAŞ 803 33-041 Yeraltı KUYU x Bozyazı 32,968 53,92 BOZYAZI 056

36,143 KARALARBA 538 HŞİŞ KUYU 33-042 Yeraltı x Anamur 32,872 35,32 ANAMUR 171

36,072 ÖREN KUYU 297 33-043 Yeraltı ANAMUR x Anamur 32,808 60,18 912

BAHŞİŞ 36,811 33-044 Yeraltı VATANDAŞ x Tarsus 573 17,62 KUYU 34,883

30

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

TARSUS 509

YAVCA 37,013 GÖLETİ ALTI 646 33-045 Yüzey KÖPRÜ x Toroslar 34,368 5,92 TOROSLAR 999

SUÇATI- 36,654 MİRAHOR 58 33-046 Yüzey GÖKSU KOLU x Mut 33,365 5,53 -MUT 199

36,550 KÖSELERLİ 655 33-047 Yüzey KÖYÜ MUT x Mut 33,447 4,75 388

36,512 KEMENLİ 979 33-048 Yüzey KÖYÜ MUT x Mut 33,516 5,38 904

36,432 DEĞİRMEND 778 ERE KÖYÜ 33-049 Yüzey x Mut 33,754 4,44 MUT 688

36,845 KARAKIZ 74 GÖLETİ 33-050 Yüzey x Erdemli 34,222 5,40 ERDEMLİ 002

36,594 ESENPINAR 082 GÖLETİ 33-051 Yüzey x Erdemli 34,111 5,97 ERDEMLİ 838

ALATA 36,623 ARAŞTIRMA 954 33-052 Yeraltı KUYU x Erdemli 34,337 45,56 ERDEMLİ 461

36,516 KEMENLİ 6 KÖYÜ KUYU 33-053 Yeraltı x Mut 33,514 5,65 MUT 3

37,028 4 TARSUS ÇAYI 33-054 Çamlıyayl Yüzey x 34,762 4,04 a 1

36,487 HACISAİT 3 33-055 Yüzey KÖYÜ x Mut 33,439 4,39 38

33-056 Yüzey KONUR x Gülnar 36,385 2,65 31

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

KÖYÜ 013 GÜLNAR 33,309 138

36,365 KONUR 478 KÖYÜ KUYU 33-057 Yeraltı x Gülnar 33,313 3,31 GÜLNAR 238

36,777 Tarsus Çayı 487 kulak köyü 33-058 Yüzey x Tarsus 34,860 3,51 Tarsus 758

36,750 Dipsiz dalyan 725 Çayboyu köyü 33-059 Yüzey x Tarsus 34,908 4,68 Tarsus 452

36,923 Kayrakkeşli 412 33-060 Yüzey köyü Toroslar x Toroslar 34,484 3,48 963

36,579 Ermenek Çayı 9 33-061 Yüzey MUT x Mut 33,337 2,11 108

36,313 Göksu Son 56 33-062 Yüzey SİLİFKE x Silifke 34,033 2,28 991

37,037 Kızılbağ Göleti 875 33-063 Yüzey - TOROSLAR x Toroslar 34,492 3,34 554

36,800 Cemilli köyü 836 33-064 Yüzey göleti - Mezitli x Mezitli 34,445 0,04 205

36,867 Akarca köyü 118 33-065 Yeraltı kuyu - Mezitli x Mezitli 34,429 18,69 764

32

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu

DSİ 6. Bölge verilerine göre; Doğu Akdeniz Havzası’nda kalite sınıfı organik kirliliği gösteren önemli parametreler olan KOİ ve BOİ açısından Sınıf I yani temiz su kategorisine girmektedir. Azot parametreleri için değerlendirme yapıldığında NH4-N parametresi açısından havza genelinde kalite sınıfı, Sınıf I veya II ve NO2-N açısından Sınıf I, II veya III’e girerken, NO3-N açısından ise havza genelinde Sınıf I’e girdiği tespit edilmiştir NH4-N parametresi sadece Göksu Nehri Silifke mansabında ve Berdan Nehrinde Mersin yolu mevkiinde Sınıf III yani kirli su seviyesinde tespit edilmiştir.

SKKY (2004) Tablo 1’e göre fiziksel ve inorganik kimyasal kirleticileri gösteren A grubu parametrelere göre su kalitesinin ağırlıklı olarak Sınıf II’ye, bazı istasyonlarda da Sınıf III’e girdiği görülmektedir.

SKKY (2004) Tablo 1’e göre organik madde kirliliğini gösteren B grubu parametreler açısından ise havza genelinde kalite sınıfının Sınıf I, yani temiz su kalitesinde olduğu görülmektedir .

SKKY (2004) Tablo 1’e göre inorganik kirliliği gösteren C grubu parametreler açısından ise havza genelinde kalite sınıfının çoğunlukla Sınıf I, bazı istasyonlarda da Sınıf II, yani az kirlenmiş su seviyesinde görülmektedir.

SKKY (2004) Tablo 1 ve YSKYY Tablo 5’e göre bakteriyolojik kirliliği gösteren D grubu parametreler açısından ise bazı istasyonlarda ölçülmese de toplam koliform parametresinin takip edildiği istasyonların çoğunda kalite sınıfının Sınıf II, bazılarında ise Sınıf I olduğu tespit edilmiştir

YSKYY Tablo 5’teki tüm parametrelere göre su kalitesi değerlendirildiğinde havzadaki istasyonlarda genel olarak su kalitesinin Sınıf II seviyesinde olduğu yani diğer bir deyişle az kirlenmiş su kalitesi özelliği gösterdiği tespit edilmiştir. Ancak havzada NH4-N, NO2-N, pH ve sıcaklık parametreleri açısından su kalitesi seviyesinin kirli su yani Sınıf III seviyesinde olduğu yerler de görülmektedir.

33

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Harita B.2 -Doğu Akdeniz Havzası’nda Önemli Parametreler (KOİ, NH4-N, NO3-N, TP) Göre Su Kalitesi Sınıfları (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

34

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Doğu Akdeniz Havzası’nda Fiziksel-İnorganik Parametreler İçin Su Kalite Sınıfları (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

35

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Doğu Akdeniz Havzası’nda Organik Parametrelere Göre Su Kalite Sınıfları (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018) 36

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Doğu Akdeniz Havzası’nda İnorganik Kirlenme Parametreleri İçin Su Kalite Sınıfları (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

37

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Doğu Akdeniz Havzası’nda Bakteriyolojik Parametrelere Göre Su Kalitesi Sınıfları (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018) 38

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

YSKYY’ye Göre Doğu Akdeniz Havzası’nda Su Kalitesi Sınıfları (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

39

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.3.1. Noktasal kaynaklar

B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar

MESKİ Genel Müdürlüğü faaliyet alanında bulunan ve atıksularını kanalizasyona deşarj eden her endüstriyel atıksu kaynağı MESKİ Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği uyarınca, Bağlantı Kalite Kontrol Ruhsatı almak zorundadır. Bu bağlamda 6360 sayılı yasa gereğince MESKİ Genel Müdürlüğüne bağlanan ilçeler dahil 2017 yılında MESKİ Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği kapsamında toplam 2750 adet denetim yapılmış ve gereken önlemleri alan işyerlerine 585 Adet Bağlantı Kalite Kontrol Ruhsatı ( BKKR ) verilmiştir. BKKR başvuru sürecinde işletmeye ait değerlendirme sonucunda; söz konusu Yönetmelik hükümleri doğrultusunda ön arıtma veya arıtma ihtiyacı mevcut ise, arıtma/ön arıtma tesisi yapması istenmekte olup, söz konusu arıtma tesisi projeleri MESKİ Proje Onay Komisyonu tarafından incelenerek uygun görülmesi halinde onaylanır. 2017 yılında Proje Onay Komisyonumuz tarafından; 3 adet Atıksu Arıtma Tesisi Projesi incelenerek onaylanmıştır. 248 Adet Atıksu numunesi alınmıştır.

B.3.1.2. Evsel Kaynaklar

Yukarıdaki başlıkta detaylı olarak izah edilmiştir.

B.3.2. Yayılı Kaynaklar

B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar

DSİ 6. Bölge Müdürlüğüne göre söz konusu veriler Doğu Akdeniz Havzası Havza Koruma Eylem Planı’ndan temin edilebilmektedir.

B.3.2.2. Diğer

DSİ 6. Bölge Müdürlüğü verilerine göre; Su kaynaklarının kalitesi başlığında yer alan bölüm için Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Marmara Araştırma Merkezi (TÜBİTAK – MAM) Çevre Enstitüsü tarafından Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması Projesi kapsamında 2013 yılında hazırlanan, Doğu Akdeniz Havzası Havza Koruma Eylem Planı’ndan alıntı yapılmıştır.

40

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri

Çizelge B.9– 2017 yılı içerisinde DSİ 6. Bölge Müdürlüğü tarafından Sulama Projeleri için tahsis edilen su miktarları. (Su miktarları (x103.m3)) (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

Sulamanın Su Kaynağı Adı Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam Mersin 1119 4416 10163 14099 15557 8955 66350 Ovası 10491 1550 Sulaması Berdan Berdan 2183 13251 19209 16766 9202 79032 Barajı Ovası 5676 9521 3224 Sulaması

Berdan 0 0 0 3302 10092 23414 33308 32323 19693 18476 4774 0 145382 Toplamı Gilindires Gilindires 28 582 2045 2492 2472 1786 727 10132 Çayı Sulaması Alata- 93 399 1476 1771 1684 1215 497 7135 Kızılalan Alata Çayı Sulaması Limonlu 47 104 266 323 308 229 111 1388 Kumkuyu Lamas Çayı Sulaması Erdemli Kocahasanlı Pompaj 127 221 302 545 953 1056 978 1133 1153 984 275 246 7973 Bataklığı Sulaması Toplam 127 221 302 4.015 12.130 28.257 38.872 37.920 24.076 20.795 5.049 246 172.010

Çizelge B.10–DSİ 6. Bölge Müdürlüğü tarafından 2017 yılı içerisinde Berdan Barajı’ndan sanayi ve içme suyu amaçlı tahsis edilen su miktarları aşağıda tablo halinde verilmiştir. (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018) 2017 Yılı (hm3) Tüketici Kaynağın Adı DSİ'ce Kurum Adı Mevcut sağlanan Berdan Barajı Soda Sanayi Mansabı 0 8.996 MESKİ Berdan Barajı 0 89.870 TASKİ Berdan Barajı 0 17.470 Toplam 0 116.336

B.4.1. İçme ve Kullanma Suyu

DSİ 6. Bölge Müdürlüğü verilerine göre; Mersin il sınırları dahilinde içme ve kullanma suyu temin edilen, mevcut durumda işletmede olan Mersin-Tarsus İçme suyu Projesi I-II-III. Ünite ile Mersin ili ve Tarsus ilçesine toplam 142,5 hm3/yıl su verilmektedir. Mersin il sınırlarında Planlama ve kesin projesi tamamlanan, İnşa halinde olan ve İşletmede olan içme, kullanma ve endüstri suyu temini toplam 321,6 hm3/yıl olacaktır.

41

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.4.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti Mersin ili ve Tarsus ilçesine içme ve kullanma suyu sağlayan Mersin İçme Suyu Projesi, 3 üniteden oluşmakta ve yıllık 142,5 hm3/yıl içme, kullanma ve endüstri suyu temin etmektedir. Ayrıca, inşaatı devam etmekte olan Mersin Pamukluk Barajı İçmesuyu Arıtma Tesisi tamamlandıktan sonra, Mersin ili ve Tarsus ilçesine toplam 127,54 hm3/yıl içme ve kullanma suyu temin edilecektir. Planlama ve proje aşamasında olan içmesuyu projeleri aşağıda tablo halinde verilmiştir.

Çizelge B.11– İçme ve Kullanma Suyu (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

3 Ön incelemesi (istikşaf) tamamlanan - hm /yıl

Planlama ve kesin projesi tamamlanan 13,81 hm3/yıl

1- Mersin Mezitli Değirmençay Barajı İçmesuyu Projesi 2,57 2- Çiftepınar Barajı İçmesuyu Projesi 3 6,5 hm /yıl 3- Sipahili Barajı Akkuyu NES İçme-Sanayi Suyu Projesi 4,74

İnşa halinde olan 127,54 hm3/yıl

24,50 hm3/yıl 1-Mersin Pamukluk Barajı İçmesuyu Projesi (Tarsus ilçesi)

2- Mersin Pamukluk Barajı İçmesuyu Projesi (Mersin ili) 103,04 hm3/yıl

2018 yılı yatırım programında olan - hm3/yıl

İşletmede olan 180,25 hm3/yıl

1-Berdan Barajı İçmesuyu Projesi (Tarsus ilçesi) 35,50 2- Berdan Barajı İçmesuyu Projesi (Mersin ili) 107,00 hm3/yıl 3-Alaköprü Barajı KKTC İçmesuyu Temini Projesi 37,75

İL TOPLAMI 321,6 hm3/yıl

Mersin şehrinin içme suyu Berdan Baraj gölünden sağlanmaktadır. Berdan Baraj gölünden alınan su Tarsus Berdan İçmesuyu Tesislerinde arıtılmaktadır.

Berdan İçmesuyu Arıtma Tesisleri her birinin kapasitesi 130.000 m³/gün olan 3 kısımdan oluşmaktadır. Tesisin toplam kapasitesi 390.000 m³/gün ‘dür.

42

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

24 saat devam eden su üretimi; içme ve kullanma suyu kalitesi açısından İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik’in standartlarına uygun şekilde yapılmakta, Laboratuvarda 24 saat çalışma esası ile analiz edilmektedir.

Berdan İçmesuyu Arıtma Tesisinden arıtılarak İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik’e uygun şekilde şebekeye verilen su yaklaşık 1.100.000 kişiye ulaşmaktadır.

06.12.2012 tarih ve 28489 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 6360 sayılı “Ondört İlde Büyükşehir ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un 1. Madde ve 2. Fıkrasına göre Mersin Büyükşehir Belediyesi sınırları 1 Nisan 2014 tarihi itibari ile il mülki sınırı olmuştur. Bu yasaya bağlı olarak, MESKİ görev alanı il mülki sınırı olmuştur. Mersin Büyükşehir Belediyesi Su ve kanalizasyon İdaresi hizmet alanı söz konusu yasa ile 13 İlçe ve 508 adet köy olarak değişmiştir. 6360 sayılı yasa ile hizmet alanımız içerisine yeni bağlanan ilçe ve köylerin verileri güncelleme çalışmaları devam etmektedir. 5216 sayılı kanun kapsamında sorumluluk alanımızdaki bölgelerin, içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağıtılmak üzere temin edilen su miktarının kaynaklara göre dağılımı Grafik B.2’de verilmektedir.

BERDAN İÇMESUYU ARITMA TESİSİ

İçme Suyu Arıtma Tesisi Hakkında Genel Bilgi

Berdan İçmesuyu Arıtma Tesisleri her birinin kapasitesi 130.000 m³/gün olan 3 kısımdan oluşmaktadır. Tesisin toplam kapasitesi 390.000 m³/gün ‘dür. Pompa Binası ve Havalandırma Havuzu tesisin ortak kullanılan üniteleridir.

HAVALANDIRMA ÜNİTESİ: Pompalar yardımıyla ya da cazibe ile tesise alınan su ilk olarak havalandırma ünitesine gelir. Kaskat tipi havalandırma havuzunda su basamaklardan düşürülerek havanın oksijenini kazanması sağlanır. Ön klorlama yapıldıktan sonra su Hızlı Karıştırma Ünitesine gönderilir.

HIZLI KARIŞTIRMA ÜNİTESİ: Havalandırılan ham su Hızlı Karıştırma Ünitesine (HKÜ) gönderilir. Burada bir motor tarafından tahrik edilen pervane yardımıyla dozlanan kimyasal maddelerin suya homojen olarak karışması sağlanır. HKÜ’de suya, koagülant madde olan Alüminyum Sülfat ve Demir ile Manganın oksidasyonu için Potasyum Permanganat dozlaması yapılır. Pervane yardımıyla homojen hale getirilen su dağıtım odalarından Durultma Havuzlarına gönderilir.

DURULTMA HAVUZLARI: Durultma Havuzları, içmesuyu tasfiyesinde suda bulunan askıdaki çökelebilen katı maddelerin miktarlarının azaltılmasında kullanılır. Hızlı karıştırma ve yumaklaştırmayı takip eden çöktürme, renk ve bulanıklığı gidermek için yumaklaştırıcı kimyevi maddelerin ilavesi suretiyle meydana gelen çok miktardaki çökebilen maddeleri sudan uzaklaştırmak maksadıyla kullanılır. Durulmuş su kanalına gönderilen sular dağıtım kanalları Hızlı Kum Filtrelerine alınır.

HIZLI KUM FİLTRELERİ: İçmesuyu tasfiyesinde en eski ve en çok kullanılan yöntemlerden biri filtrasyon işlemidir. Filtrasyon işleminin amacı durultucudan sonra çökelememiş olan maddeleri sudan uzaklaştırmak ve bulanıklılığı gidermektir. Demir ve Manganezi okside etmek, amonyumu

43

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

okside etmek, aynı zamanda mikroorganizmaları tutmak da kum filtrelerinin görevidir. Durultulmuş su dağıtım kanalıyla taşınan sular Hızlı Kum Filtrelerine alınır.

TEMAS TANKI VE TEMİZ SU TANKI: Filtrelerden süzülen sular artık dezenfekte edilmek için temas tankında toplanırlar. Temas tankında klor dozlaması yapılarak su içinde bulanabilme ihtimali olan patojen mikroorganizmaların öldürülmesi sağlanır.Klor tank içine dozlanır ve 30 dakika klorla temas etmesi için temas tankında bekletilir. 30 dakikalık sürenin sonunda dezenfekte edilmiş içilebilecek kaliteye getirilmiş sular Tarsus ve Mersin Şehirlerinin ana depolarına gönderilmek için Temiz su tankına alınıp borular yardımıyla gönderilir.

KİMYA BİNASI: Tesis içerisinde su kalitesini artırmak, iyileştirmek için kullanılan Klor, Alüminyum Sülfat, Potasyum Permanganat çözeltileri Kimya Binasında laboratuvar çalışmaları sonucunda belirlenen konsantrasyonlarda hazırlanırlar ve tanklarda depolanarak tesis içerisinde dozlama yapılacak ünitelere borularla taşınırlar. Tesiste dezenfeksiyon için Klor kullanılmaktadır. Ön klorlama için klornatör denilen gaz kloru suya dozlayan sistemler kullanılır. Son klorlama için sıvı kloru alıp gaz klora dönüştüren evaporatör ve gaz kloru suya dozlayan klornatörler bulunmaktadır.

Mersin merkez ve Tarsus ilçemizin tamamının su kaynağı Berdan nehri üzerinde bulunan Berdan Baraj gölüdür. Ham olarak alınan suyun MESKİ Berdan İçmesuyu Arıtma Tesislerinde arıtıldıktan sonra içmesuyu şebekesine verilmektedir. Arıtma Tesisinden çıkan içme suyumuzun günlük analizleri yapılmaktadır.

İçmesuyu Elde Edilen ve Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik kapsamında hamsudan aylık olarak alınan su numuneleri Akredite laboratuvar tarafından analiz edilmektedir. Altı aylık periyotlarla Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’ne analiz sonuçları gönderilmektedir.

Berdan İçmesuyu Arıtma Tesisleri her birinin kapasitesi 130.000 m³/gün olan 3 kısımdan oluşmaktadır. Tesisin toplam kapasitesi 390.000 m³/gün ‘dür.

24 saat devam eden su üretimi; içme ve kullanma suyu kalitesi açısından İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik’in standartlarına uygun şekilde yapılmakta, Laboratuvarda 24 saat çalışma esası ile analiz edilmektedir.

İçmesuyunun kalitesi ve standartlara uygunluğu Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik” hükümlerince belirlenmekte olup, MESKİ sınırları içinde içme suyu şebeke sistemimizde, her gün (Mersin İl Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından belirlenen numune noktalarından) aldığımız kontrol izleme numuneleri kurumumuz Merkez su Analiz Laboratuvarında çalışılmaktadır.

B.4.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti

Konu hakkında herhangi bir bilgi elde edilememiştir. 44

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.4.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb.

Mersin içmesuyu kaynağı Berdan Baraj Gölü’dür. Berdan Baraj Gölü Toros Dağlarından doğan Berdan Çayı ile beslenmektedir. Barajın Gövde Hacmi 1.928.000 m3’tür. Barajın Gövde Hacmi 1.928.000 m3’tür. Normal Su Kotunda Göl Hacmi 88 milyon m3’tür. 27050 hektarlık bir alana sulama hizmeti vermektedir. İçme ve kullanma suyu sağlama kapasitesi yılda 142 hm3’tür.Maksimum Su Seviyesi 68,95 m’dir.Minimum Su Seviyesi 44,00 m’ dir. B.4.2. Sulama

Çizelge B.12– Mersin ilinde DSİ ve ilgili kurumlar tarafından geliştirilen sulama projeleri (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

Ön inceleme aşamasında olan 10.555 (ha) % 3,88

Mersin Mut Barajı Sağ Sahil Sakızalanı Sulaması 6 594

Mersin Mezitli Kargasekmez Göleti ve Sulaması 787

Mersin Mut Narlıdere Göleti ve Sulaması 401

Mersin Tarsus Kurtçukuru Göleti ve Sulaması 356

Mersin Toroslar Altınlı Göleti ve Sulaması 368

Mersin Toroslar Evrenli Göleti ve Sulaması 145

Mersin Toroslar Ayvagediği Eğrikaya Göleti ve Sulaması 227

Mersin Toroslar Çelebili Göleti ve Sulaması 215

Mersin Toroslar Kızıldere Göleti ve Sulaması 847

Mersin Aydıncık Kızılyokuş Göleti ve Sulaması 336

Mersin Gülnar Delikkaya Göleti ve Sulaması 279

Planlama aşamasında olan 73.491,58 (ha) % 27,03

Mersin Erdemli Mühlü Göleti ve Sulaması 181

Mersin Gülnar İshaklar Göleti ve Sulaması 155

Mersin Silifke İmambekirli Göleti ve Sulaması 209

Mersin Toroslar Doruklu Göleti ve Sulaması 341

Mersin Bozyazı Gözce Göleti ve Sulaması 950

Mersin Aydıncık Karadere Göleti ve Sulaması 76

45

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Mersin Erdemli Değirmenyıkığı Göleti ve Sulaması 587

Mersin Gülnar Yarmasu Göleti ve Sulaması 103

Mersin Mut Gelemiç (Aşağıköselerli) Göleti ve Sulaması 1.252

Mersin Silifke Bahçederesi Göleti ve Sulaması 132

Mersin Mut Yalnızcabağ Göleti ve Sulaması 491

Mersin Toroslar Kepirli Göleti ve Sulaması 73

Aydıncık Gilindire Sulaması Rehabilitasyonu -

Bozyazı Sulaması Rehabilitasyonu (1866 ha'a ilave 400 ha) 400

Kayraktepe Barajı Sulaması 7.230

Mersin Erdemli Çiftepınar Barajı ve Sulaması 1.015

Efrenk Barajı ve Sulaması 3.000

Berdan Barajı ve Sulaması Yenileme Projesi -

Proje aşamasında olan 33.644 % 12,37

Sipahili Barajı Barajı Sulaması 1.810

Aksıfat Barajı Sulaması (7488/0.9+2000) 10.320

Mersin Mut Bozdoğan Göleti ve Sulaması 89

Mersin Mut Kadıkızı Göleti ve Sulaması 66

Mersin Anamur Anıtlı Sulaması 1.100 Mersin Tarsus Projesi Teknik Raporu (Mersin Tarsus Projesi Pamukluk Barajı Sulaması Tampon Sahalar - Meşelik, Keşbükü, Çavdarlı (407), Ulaş 2.025 (1126), Kösebalcı (870)+2 köy) Göksu Sağ Sahil Cazibe Sulaması Drenaj Tesisi, Drenaj Pompa Binası - (Cebri Boru ENH Dahil) (1978 ha) Tepeçaylak Barajı ve Tarsus Sulaması 14.556

Mersin Mezitli Erçel Değirmençay Barajı Sulaması 3.131 4. Kısım YÜS (Anamur Çukurabanoz, Çamlıyayla Belçınar, Gülnar Dayıcık, Kuskan Tozkovan, tırnak, Mut Çömelek, dereköy Çamlıca 547 Kırkkavak, tekeli, karacaoğlan Sulamaları )

İnşa halinde ve yatırım programında yer alan 28.436,65 (ha) % 10,46

46

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Mersin Pamukluk Barajı ve Sulaması 9.313

Mersin Anamur Alaköprü Sulaması (4585+3775) 4.585

Mersin Erdemli Sorgun Barajı Sulaması 5.998

Mersin Toroslar Değnek Göleti Sulaması İkmal 351

Mersin Mut Dereyurt Göleti ve Sulaması 423

Mersin Toroslar Gözne Göleti ve Sulaması 183

Mersin Gülnar Taşoluk Göleti ve Sulaması 100

Mersin Erdemli Avgadı Aydınlar Göleti ve Sulaması 263

Mersin Erdemli Güzeloluk Göleti ve Sulaması 399

Mersin Toroslar Yüksekoluk Göleti ve Sulaması 232

Mersin Gülnar Yassıbağ Göleti ve Sulaması 127

Mersin Aydıncık Göleti ve Sulaması 265

Mersin Toroslar Güzelyayla Göleti ve Sulaması 346

Mersin Mezitli Fındıkpınarı Göleti ve Sulaması 376

Mersin Tarsus Karaevli (Alibeyli) Göleti ve Sulaması 983

Mersin Mut Kurtsuyu Sulaması (1124 ha cazibe, 750 ha pompaj) 1.874

Mersin Anamur Demirören Göleti ve Sulaması 101

Mersin Erdemli Kargıcak Göleti ve Sulaması 172

Mersin Gülnar Çukurasma Göleti ve Sulaması 140

Mersin Gülnar Üçoluk Göleti ve Sulaması 140

Mersin Erdemli Üçtepe Göleti 514 Mersin Çamlıyayla Körmenlik ve Fakılar (18.08), Toroslar Yavca (10.25) 43,63 ve Kavaklıpınar (Darlık) (15.30) Küçük Gölet veYÜS Sulamaları Mersin Erdemli Evdilek (14.12), Mezitli Takanlı (18.33) Küçük Gölet ve 32,45 YÜS Sulamaları Mersin Mut Aydınoğlu (20.7), Gökçetaş (15.8) ve Işıklar (42) Küçük Gölet 78,5 ve YÜS Sulamaları Mersin Mut Esençay (17.6), Gençali (2.4), Geçimli (17.4) ve Kayaönü (3.9) 41,3 Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları

47

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Mersin Mut Çatalharman (7.8), Kurtuluş (10.1), Bağcağız (66) ve Silifke 91,37 Evkafçiftliği (7.47) Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları Mersin Bozyazı Kömürlü Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları 23

Mersin Erdemli Alibeyli ve Elbeyli Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları 137

Mersin Gülnar Bereket Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları 7 Mersin Mut Sarıkavak, Yıldızköy-Topluca ve Yukarıköselerli Küçük Gölet 361 ve YÜS Sulamaları Mersin Tarsus Taşçılı Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları 144

Mersin Anamur Boğuntu Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları 50 Mersin Gülnar Çavuşlar, Emirhacı, Zeyne ve Kurbağa Örtülü Küçük Gölet 255 ve YÜS Sulamaları Mersin Mut Yeşilyurt Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları 70 Mersin Silifke İmamuşağı, Nasrullah ve Karaböcülü Küçük Gölet ve YÜS 55 Sulamaları Mersin Tarsus Akarçeşme Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları 70,66

Mersin Toroslar Atlılar Küçük Gölet ve YÜS Sulamaları 91,74

İşletmede olan büyük su işleri 89.936 (ha) % 33,07

Mersin Anamur Projesi Anamur Ovası Sulaması (İşletmede Olan Saha) 3.775

Gilindire I ve II Merhale Projesi Aydıncık Ovası Sulaması 888

Aşağı Göksu I Merhale Projesi Silifke Ovası Sulaması 6.932

Erdemli Pompaj Sulaması 630

Berdan I Merhale Projesi Mersin Tarsus Ovaları Sulaması 18.270

Berdan II Merhale Projesi Mersin Tarsus Ovaları Sulaması 15.591

ASO I, II, III. Merhale Projesi (Mersin iline dahil) ASO Sulaması 36.850

ASO IV. Merhale Projesi (Mersin iline dahil) ASO Sulaması 5 TP 1.500

Aşağı Göksu II. Merhale Projesi Gökçeburun Pompaj Sulaması 172 Aşağı Göksu II. Merhale Projesi Sol Sahil Cazibe Sulaması ve Drenaj 1.165 Pompa Binası

İçel Mut Projesi 4.163

48

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

İşletmede olan küçük su işleri 7.068,1 (ha) % 2,59

Bozyazı Sulaması 1.866

Gilindires Sulaması 1.970

Erdemli Kızılalan Alata Sulaması 947

Silifke Sarıcalar Pompaj Sulaması 293

Limonlu Sulaması 72

Arslanköy Göleti Sulaması 178

Silifke Evkaf Çiftliği Pompaj Sulaması 510

Mersin Gülnar Bardat Göleti ve Sulaması 368

Mersin Merkez Değirmendere Göleti ve Sulaması 211

Mersin Merkez Cemilli Çevlik Göleti ve Sulaması 162

Mersin Silifke Kıca Göleti ve Sulaması 91

Mersin Mut Hacınuhlu Kelce Göleti ve Sulaması 116 06 Bölge Müdürlüğü YÜS Sulamaları (Mersin Tarsus Ardıçlı (15.30), 66,1 Mersin Çamlıyayla Korucak (30.80)ve Sarıkavak (20) Ayaş Göleti Sulaması 150

Lamas Çayı Kızılgeçit Sulaması 68

Diğer Sulamalar 28.800 (ha) % 10,6

Topraksu kooperatifleri sulamaları (YAS) 300

KHGM sulamaları (gölet,yerüstü) 25.000

Halk sulamaları 3.500

İL GENEL SULAMA TOPLAMI % 100

49

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.4.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı

Konu hakkında herhangi bir bilgi elde edilememiştir.

B.4.2.2. Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı

Konu hakkında herhangi bir bilgi elde edilememiştir.

B.4.3. Endüstriyel Su Temini

Çizelge B.13– Mersin ilinde DSİ tarafından endüstriyel amaçlı su tahsisi (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018) 2017 Yılı (hm3) Tüketici Kurum Kaynağın Adı Adı Mevcut DSİ'ce sağlanan

Soda Sanayi Berdan Barajı Mansabı 0 8.996

Çizelge B.14–Mersin il Sınırları Dahilindeki HES (Hidroelektrik Enerji Santrali) Projeleri İle İlgili Bilgiler (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018) ENERJİ

Hidroelektrik enerji

Ön inceleme ve master planı - % - - % - tamamlanan

Planlama ve kesin projesi 1 675,58 612,45 MW %59 % 48 tamamlanan GWh/yıl MUT BARAJI VE HES* (EIE) 94,12 MW 229,00 GWh/yıl KAYRAKTEPE BARAJI VE HES * 290 MW 767 GWh/yıl SORGUN BARAJI VE HES 11,90 MW 37,68 GWh/yıl EFRENK BARAJI VE HES* 20,00 MW 77,00 GWh/yıl BOZYAZI HES 9,73 MW 40,00 GWh/yıl KAYABAŞI HES** 16,24 MW 56,80 GWh/yıl SİLİFKE 2 HES (EIE) * 48,09 MW 95,90 GWh/yıl LENGER HES I** 1,36 MW 8,00 GWh/yıl LENGER HES II** 5,83 MW 21,10 GWh/yıl LENGER HES III** 5,08 MW 28,40 GWh/yıl AK HAN I-II HES** 45,50 MW 115,00 GWh/yıl KIZILCA HES 6,81 MW 25,80 GWh/yıl

50

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

BUKET HES** 9,00 MW 34,30 GWh/yıl CEVİZLİGÖZ HES* 4,10 MW 10,90 GWh/yıl KAPLANKAYA HES 3,21 MW 11,90 GWh/yıl ÜÇTAŞ HES 3,25 MW 9,80 GWh/yıl SARAN HES** 16,87 MW 54,80 GWh/yıl YASSITAŞ HES 5,92 MW 9,00 GWh/yıl AKSIFAT BARAJI VE HES* 2,25 MW 8,10 GWh/yıl BOLKAR HES 13,19 MW 35,10 GWh/yıl

İnşa halinde olan 15,00 MW % 1 68,76 GWh/yıl % 2

PAMUKLUK BARAJI VE HES 15,00 MW 68,76 GWh/yıl

İşletmede olan 411,09 MW % 40 1623,25 GWh/yıl % 50 ANAMUR HES 0,84 MW 3,50 GWh/yıl BERDAN BRJ VE HES 10,20 MW 48,00 GWh/yıl KADINCIK I HES 70,00 MW 315,00 GWh/yıl KADINCIK II HES 56,00 MW 307,00 GWh/yıl BOZYAZI HES 0,42 MW 1,00 GWh/yıl SİLİFKE HES 0,40 MW 2,15 GWh/yıl DERİNÇAY (HOCANTI) HES 0,88 MW 3,60 GWh/yıl ZEYNE HES 0,33 MW 1,00 GWh/yıl BIRKAPILI HES 48,50 MW 74,80 GWh/yıl PAMUK HES 23,73 MW 96,30 GWh/yıl LAMAS III ve IV 1II S * 35,26 MW 120,00 GWh/yıl

AZMAK I-II VE KİPPİLİK HES** 24,41 MW 90,50 GWh/yıl

OTLUCA HES (EİE) * 47,70 MW 224,00 GWh/yıl REMSU HES 1,96 MW 7,10 GWh/yıl DİNÇ I-II HES (EİE)* 1,97 MW 11,00 GWh/yıl GÖK HES** 10,01 MW 43,00 GWh/yıl SARIKAVAK HES (EİE) * 8,06 MW 42,60 GWh/yıl DAĞBAŞI HES** 10,43 MW 38,00 GWh/yıl YAZILI HES ** 6,62 MW 28,40 GWh/yıl ALAKÖPRÜ BARAJI ve HES* 31,57 MW 91,30 GWh/yıl SEBİL HES** 22,64 MW 75,00 GWh/yıl İL HİDROELEKTRİK ENERJİ 1.038,54 % 100 3.886 GWh/yıl % 100 TOPLAMI MW 51

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

* 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanun’a göre, DSİ ve EİE projelerine müracaat edilen HES’ler.

** 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanun’a göre, tüzel kişiler tarafından geliştirilen HES’ler

B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı

Yukarıda verileri sunulmaktadır.

B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı

DSİ verilerine göre; Rekreasyonel su kullanımı ile ilgili bilgi bulunmamaktadır.

52

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

DoğuAkdeniz Havzası Hidrometeoroloji Haritası (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2017)

53

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Doğu Akdeniz Havzası Su Kalitesi Genel Vaziyet Planı

(DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

54

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Havza Hidromorfolojik Yapılar Haritası(DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

55

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Havza Akarsular ve Göller Haritası (DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2018)

56

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.5. Çevresel Altyapı

B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Atıksu Arıtma Tesisi Hizmetleri

Şekil B.2- (MERSİN) ilinde 2017 yılı kanalizasyon hizmeti verilen nüfusun belediye nüfusuna oranı (MESKİ, 2018)

57

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

100

90 84 82 82 78 80 80 72 69 71 70 65 61 60

50

40

30

20

10

0 2001 2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016

Şekil B.3- Mersin ilinde 2016 Yılı Kanalizasyon Hizmeti Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (TÜİK, 2018)

Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Verilen Nüfusun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı(%) 100 90 76,1 80 73,1 70 67 60

50 43,3 40 30 20,6 20 14,4 14,2 16,1 10,3 11 10 0 2001 2002 2003 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016

Şekil B.4– Mersin ilinde 2016 Yılı Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (TÜİK, 2018)

(http://www.tuik.gov.tr web adresinde “Veritabanları” başlığı altında en son 2016 Yılı verileri bulunmaktadır.) 58

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

KARADUVAR ATIKSU ARITMA TESİSİ

Mersin Büyükşehir Belediyesi mücavir alanı içinde biri Doğu’da, diğeri de Batı’da olmak üzere iki ayrı Atıksu Arıtma Tesisinin yapımı öngörülmüştür. Karaduvar da kurulması planlanan Karaduvar Atıksu Arıtma Tesisi için 2006 yılında ihale yapılmış, Haziran 2007'de tesis inşaatına başlanmış ve 01.06.2010 tarihinde tesis tamamlanarak işletmeye açılmıştır. Meskun alanlardan cazibeli olarak Merkez Pompa İstasyonu, Karaduvar pompa istasyonu, Kazanlı Pompa İstasyonu ve Karacailyas Pompa İstasyonundan toplanan atıksular, pompalar yardımıyla basınçlandırılarak Karaduvar Atıksu Arıtma Tesisine ulaştırılmaktadır. 2017 yılında Karaduvar Atıksu Arıtma Tesisinde 48.491.375,00 m3 atıksu arıtılmıştır.

KARADUVAR ATIKSU ARITMA TESİSİ TASARIM KRİTERLERİ

Tasarım No 2005 2020 2030

Toplam nüfus: 734.613 1.040.398 1.258.977

KAAT toplam atıksu debisi (günlük) m³/gün 136.934 189.523 227.843

Ortalama debi Qort. m³/saat 7.573 10.325 12.405

Maksimum debi Qmax m³/saat 10.602 14.455 17.367

Toplam BOD5-yükü kg/gün 29.281 46.818 69.268

BOD5-konsantrasyonu mg/l 214 247 304

Toplam COD yükü kg/gün 51.242 83.232 125.942

COD- konsantrasyonu mg/l 374 439 553

Total AKM yükü kg/gün 37.386 56.474 80.613

AKM konsantrasyonu mg/l 273 298 354

Toplam azot yükü kg/gün 5.372 8.584 12.696

N Konsantrasyonu mg/l 39 45 56

Toplam fosfor yükü kg/gün 1.424 2.060 2.553

P Konsantrasyonu mg/l 10 11 11

KAAT için Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 29/04/2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik gereğince 21.05.2012 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca KAAT’ye ait Çevre İzni belgemiz düzenlenmiştir. Söz konusu çevre iznini takiben Derin Deniz Deşarjı İzleme Genelgesi ilgili hükümleri doğrultusunda Arıtma Tesisi çıkış suyunda (haftada 2 defa) ve alıcı ortamdan (deniz suyu ve sediman) numune alma ve analizler yetkili çevre laboratuarlarına yaptırılmış olup analiz sonuçları www.meski.gov.tr adresinde paylaşılmaktadır. Ayrıca yüzme döneminde Sağlık İl Müdürlüğü Personelleri ile birlikte Mersin sahillerinde farklı noktalardan deniz suyu numunesi alınarak Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği uyarınca analizleri yine aynı kuruma yaptırılmakta analiz sonuçları hem Mersin Sahiline yerleştirilen totemde hem de www.meski.gov.tr adresinde paylaşılmaktadır. Çevre izin yenileme işlemlerine başlanmış olup, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Çevre İzin konumuz Derin Deniz Deşarjından Atıksu Deşarjı olarak değiştirilmiştir. Geçici Faaliyet Belgesi 28.03.2017 tarihinde alınmış olup e-çevre izin işlemleri portalda devam etmektedir. 59

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

İLÇELERDEKİ ATIKSU ARITMA TESİSLERİ

06/12/2012 tarih ve 28489 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe koyulan 6330 On üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmialtı ilçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Mersin Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğümüz'ün hizmet sınırları il sınırı olarak genişlemiş olup yeni bağlanan İlçelerimizdeki atıksu arıtma tesisleri de İdaremiz sorumluluk alanına dahil olmuştur. Söz konusu atıksu arıtma tesisi giriş ve çıkış suyu karekterizasyonun belirlenmesi için Daire Başkanlığımızın teknik çalışanları tarafından belirli periyotlarda numuneler alınarak analizleri MESKİ Merkez Su Analiz Laboratuvarında yaptırılarak ilgili Şube Müdürlüklerine iletilmektedir. Ayrıca MESKİ Genel Müdürlüğüne bağlı olan tesislerin çıkış suyu numune alma analiz metodları tebiliğine göre iç izlemeleri yapılarak MESKİ Portalda paylaşılmaktadır.

MEZİTLİ ATIKSU ARITMA TESİSİ

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD)’ndan temin edilen 20 milyon Avro tutarındaki dış kredi ile gerçekleştirilecek olan Mezitli Atıksu Arıtma Tesisi 150.000 kişi eşdeğer nüfus ve 30.000 m3/gün kapasiteli olarak tasarlanmıştır. Alt yapı projesine paralel olarak gerçekleştirilecek bu tesis karbon, azot ve fosfor giderimi ile çamur arıtmayı da içine alan ileri biyolojik arıtma teknolojisine sahip olacaktır. 29.01.2015 tarihinde ihalesi yapılmış olup, tesiste çalışmalar devam etmektedir.

TARSUS ATIKSU ARITMA TESİSİ

Atıksu Arıtma Tesisi yaklaşık olarak 15,5 hektarlık kullanılabilir alanı ile Adana-Mersin karayolunun 2,5 km güneyinde kent merkezinin güney- güney batısında, Karabucak Ormanı’nın yanında yer almaktadır. Atıksu Arıtma Tesisi 08.11.2001 yılında işletmeye alınmıştır. 312.398 eşdeğer nüfusa hizmet verebilecek olan tesis, uzun havalandırmalı aktif çamur prosesine sahip, biyolojik arıtma sistemidir. Tarsus Atıksu Arıtma Tesisi için Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 29/04/2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik gereğince süresi dolan deşarj izini 30.01.2015 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca düzenlenen Atıksu Konulu Çevre İzni belgesi yenilenmiştir.

ERDEMLİ ATIKSU ARITMA TESİSİ

Erdemli Atıksu Arıtma tesisi azot ve fosfor giderimi yapan uzun havalandırmalı aktif çamur (BNR) sistemine göre projelendirilmiştir. Tesisin 1.kademesi 2027 yılına kadar 50.000 kişi/gün ,2.kademesi 2042 yılına kadar 100.000 kişi/gün eşdeğer nüfusa göre projelendirilmiştir. Erdemli Atıksu Arıtma Tesisi 2011 yılında işletmeye alınmıştır. Erdemli Belediyesine ait Atıksu Konulu Çevre izin belgesi mevcut olup 6330 sayılı yasa ile MESKİ Genel Müdürlüğü bağlandığından dolayı çevre izninde Unvan değişikliği işlemleri 09.06.2015 tarihinde tamamlanmış olup , atıksu konulu çevre izinleri alınmıştır.

60

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Parametre 1.Kademe 1.Kademe (2027) 2.Kademe 2.Kademe (2042) Kış m3/saat Yaz,m3/saat Kış m3/saat Yaz,m3/saat Ortalama Debi 554 604 896 952 Proje Debisi Qpro 873 958 1.290 1.375 Maksimum Debi Qmax 1.045 1.150 1.762 1.881 Minimum Debi Qmin 397 430 619 656

KARGIPINARI ATIKSU ARITMA TESİSİ

Mersin ilinin, Erdemli ilçesinde bulunan Kargıpınarı Atıksu Arıtma Tesisi Mevcut AAT Rehabilitasyon ve Kapasite Artırımı Yapım işi kapsamında ardışıklı kesikli reaktör prosesine göre (SBR) çalışır hale getirilmiş olup, tesisin kapasitesi 1.800 m3/gün’den 6.000 m3/gün’e çıkartılmıştır. Tesisin geçici kabul işlemleri tamamlanmıştır. 25.11.2016 tarihi itibarıyla işletilmeye başlanmıştır. Tesis Çed Kapsam Dışı ve Ek-6 formları onaylanmış olup, tesis Proje Onay aşamasındadır.Proje Onay işlemlerine müteakip çevre izin ve işlemlerine başlanılacaktır. Kesin kabul çalışmaları devam etmektedir. Kesin kabul çalışmaları devam etmektedir.

Kargıpınarı AtıksuArıtma Tesisi Üniteleri:

 Kaba ızgara  İnce ızgara  Kum Yağ Tutucu  SBR Havuzu  Son Çökeltme Havuzu  Çamur Susuzlaştırma Ünitesi

SİLİFKE ATIKSU ARITMA TESİSİ

Atıksu Arıtma Tesisi, Mersin İlinin Silifke İlçesine hizmet vermek üzere kurulmuştur. . Tesis kapasitesi 21.000 m3/gün olup birincil ve ikincil arıtım ve çamur prosesini kapsayan arıtma basamaklarını içermektedir. Tesis 90.000 kişi/gün kapasiteye sahip 1. kademesinin 2010 yılına kadar, 180.000 kişi/gün kapasiteye sahip 2. kademesinin ise 2028 yılına kadar ihtiyaca cevap vereceği şekilde projelendirilmiştir. MPE(Silifke AAT işleten firma) 'ye ait Atıksu Konulu Çevre izin belgesi mevcut olup 6330 sayılı yasa ile MESKİ Genel Müdürlüğü bağlandığından dolayı çevre izninde Unvan değişikliği işlemleri 09.06.2015 tarihinde tamamlanmış olup, 06.09.2016 tarihinde çevre izni yenilenmiştir.

2010 yılı 2028 yılı Toplam Nüfus 90.000 180.000 AAT Toplam Atıksu Debisi m³/gün 12.312,7 28.912,5 Proje Debisi m³/saat 880,2 1.810,0 Maximum Debi m³/saat 1.051,0 2.470,0

61

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

NARLIKUYU ATIKSU ARITMA TESİSİ

Mersin İli, Silifke İlçesi, Narlıkuyu Mh. adresinde bulunan Narlıkuyu Atıksu Arıtma Tesisidir. Narlıkuyu Atıksu Arıtma Tesisi klasik aktif çamur sistemi(kapalı sistem) 500 m3/gün 1.000 kişilik kapasitelidir.

Narlıkuyu Atıksu Arıtma Tesisi Üniteleri:

 Kaba Izgara  Havalandırma Havuzu  Çıkış Kanalı

KIZKALESİ ATIKSU ARITMA TESİSİ

Mersin İli, Erdemli İlçesi, Kızkalesi Mh. Kızkalesi Atıksu Arıtma Tesisidir. Kızkalesi Atıksu Arıtma Tesisi birincil ve ikincil arıtım proseslerini içeren 1.000m3/gün kapasiteli biyolojik arıtma tesisidir. Tesisin kapasitesi 7.920 m3/gün olmuştur. Tesiste işletme donemi devam etmektedir.

2010 yılı 2025 Yılı

AAT Toplam Atıksu Debisi m³/gün 1.000 7.920 Ortalama Debi m³/saat 41,7 180 Maximum Debi m³/saat 87,5 330

ATAKENT ATIKSU ARITMA TESİSİ

Mersin ilinin, Silifke ilçesinde bulunan Atakent Atıksu Arıtma Tesisi, 3.100 m3 /gün kapasiteli biyolojik arıtma tesisinin kapasitesi Mevcut AAT Rehabilitasyon ve Kapasite Artırımı Yapım işi kapsamında 28.000 kişi eşdeğer nüfus ve 6.800 m3/gün’e kapasiteye çıkartılmış olup, Konvansiyonel tip tam karışımlı aktif çamur sistemine sahip biyolojik arıtma tesisinin 09.11.2016 geçici kabul işlemleri tamamlanmış olup, tesis işletilmeye başlanmıştır. Tesis ÇED Kapsam Dışı ve Ek-6 formları onaylanmış olup, tesis Proje Onay aşamasındadır. Proje Onay işlemlerine müteakip çevre izin ve işlemlerine başlanılacaktır. Tesis tamamlanmış olup, kesin kabul çalışmaları devam etmektedir.

Atakent Atıksu Arıtma Tesisi Üniteleri:

 Kaba ızgara  İnce Izgara  Ön Çökeltim Havuzu  Havalandırma Havuzu  Son Çökeltme Havuzu  Çamur Susuzlaştırma Ünitesi ve Belt Filtre

62

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

BOZYAZI ATIKSU ARITMA TESİSİ

Mersin İli ,Bozyazı ilçesinde bulunan Bozyazı Atıksu Arıtma Tesisi Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur prosesine sahip olan tesis 1.Kademe için ,26.500 eşdeğer nüfusa ve 2.208 m3/gün kapasiteye sahip arıtma tesisidir.Tesisin geçici kabul işlemleri tamamlanmış olup,17.11.2016 tarihinden itibaren işletilmeye başlanmıştır. Çevre izin ve lisans yönetmeliği kapsamında 23.01.2018 Tarihinde geçiçi faaliyet belgesi alınmış olup e-çevre izin işlemleri portalda devam etmektedir.

Proje Hedef Yılı 1. Kademe 2. kademe Toplam Eşdeğer Nüfus 26.500 41.500 Günlük Debi 2.208 3.360 Toplam BOİ5 (mg/l) 302 302

Bozyazı Atıksu Arıtma Tesisi Üniteleri:

 Kaba ızgara  İnce Izgara  Havalandırmalı Kum ve Yağ Tutucu Ünitesi  Anaerobik Havuz  Havalandırma Havuzu  Son Çökeltme Havuzu  Çamur Susuzlaştırma Ünitesi

ANAMUR ATIKSU ARITMA TESİSİ

Tesis kapasitesi 125.000 kişi/gün, tesise gelen atıksu hacmi günlük ortalama 6000-12.500 m³/gün’dür. Bununla beraber diğer tüm mahallelerin (belde ve köylerin) fosseptiklerinden alınan evsel nitelikli atıksular terfi merkezlerine boşaltılması sonucu arıtma tesisimize ulaşmaktadır. Çevre izin ve lisans yönetmeliği kapsamında 29.12.2017 Tarihinde geçiçi faaliyet belgesi alınmış olup e- çevre izin işlemleri portalda devam etmektedir. Tesisin yıllık verileri aşağıda ki gibidir.

ÇIKIŞ Dekantör SARFİYAT GİRİŞ (m3/yıl) (m3/yıl) (ton/yıl) (kw/yıl) TOPLAM 3.740.001,70 3.288.053 252 836.231

63

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Anamur Atıksu Arıtma Tesisi Üniteleri:

1. Kaba ızgara 2. İnce Izgara 3. Havalandırmalı Kum ve Yağ Tutucu Ünitesi 4. Giriş Terfi Merkezi 5. Havalandırma Havuzu 6. Son Çökeltme Havuzu 7. Çamur Susuzlaştırma Ünitesi 8. Derin Deniz Deşarjı

MUT ATIKSU ARITMA TESİSİ

Tesis kapasitesi 57.270 kişi/gün, tesise gelen atıksu hacmi günlük ortalama 3000-3500 m³/gün’dür. Bununla beraber diğer tüm mahallelerin (belde ve köylerin) fosseptiklerinden alınan evsel nitelikli atıksular tesisimize boşaltılmaktadır. Tesis proje onay muafiyeti aşamasında olup, DSİ görüşü beklenmektedir.

BELT SARFİYAT GİRİŞ (m3/yıl) ÇIKIŞ (m3/yıl) (m3/yıl) (kw/yıl) TOPLAM 1.003.279,15 779.760 367,656

Mut Atıksu Arıtma Tesisi Üniteleri:

1. Kaba ızgara 2. İnce Izgara 3. Havalandırmalı Kum ve Yağ Tutucu Ünitesi 4. Giriş Terfi Merkezi 5. Havalandırma Havuzu 6. Son Çökeltme Havuzu 7. Çamur Susuzlaştırma Ünitesi

Mersin İl sınırı içerisinde 2017 yılı içerisinde 86.663.381,10 m3/yıl atıksu arıtılmıştır.

MERSİN İLİ, SİLİFKE İLÇESİ, KIROBASI (MARA) MAHALLESİ ATIKSU ARITMA TESİSİ

Mersin İli, Silifke İlçesi, Mara Mahallesinde yapılması planlanan ve proje çalışması tamamlanmıştır. Mara Atıksu Arıtma Tesisi “Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi”dir. Proje 2050 yılı nüfusu 53.465 Kişi olup, 2050 yılı proje debisi 104,80 lt/sn’dir

64

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

MERSİN İLİ, ERDEMLİ İLÇESİ, TÖMÜK ATIKSU ARITMA TESİSİ

Mersin İli, Erdemli İlçesi, Tömük Mahallesinde yapılması planlanan ve projesi yapım aşamasına geçecek olan Atıksu Arıtma Tesisi, Tömük ve Arpaçbahşiş Mahallelerinin atıksularını toplayacaktır. Tömük Atıksu Arıtma Tesisi “Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi”dir. 2050 yılı Proje nüfusu 120.135 kişi olup, proje kışlık debisi 23.000 m3/gün, proje yazlık debisi 29.000 m3/gün’dür.

MERSİN İLİ, ÇAMLIYAYLA İLÇESİ, SEBİL ATIKSU ARITMA TESİSİ

Mersin İli, Erdemli İlçesi, Tömük Mahallesinde yapılması planlanan ve proje çalışması devam etmekte olan Sebil Atıksu Arıtma Tesisi “Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi” olup, Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği Ek-7 Sulama Suyu Deşarj Kriterlerini sağlanacak şekilde tasarlanmıştır. 2050 yılı Proje kışlık nüfusu 4.013 kişi, proje yazlık nüfusu 11.361 Kişi olup, 2050 yılı proje kışlık debisi 461,28 m3/gün, proje yazlık debisi 1.603,68 m3/gün’dür.

YENİCE ATIKSU ARITMA TESİSİ

Proje 2050 yılı nüfusu 15.000 Kişi olup, 2050 yılı proje debisi 2.592 m³/gün’dür.

65

Çizelge B.11 – Mersin ilinde 2017 yılı kentsel atıksu arıtma tesislerinin durumu (MESKİ, 2018) Belediye Atıksu Arıtıl Belediye Atıksu Arıtma Tesisi Olup an Arıtma Tesisi Türü Olmadığı? /Deşa rj Mevcut Edile Deşarj Oluşan AAT Kapasit Deniz Hizmet Yerleşim n Noktası Çamur esi Deşar Verdiği Yerinin Adı İnşa/plan Atıks koordinatla Miktarı(ton/g Va Yo Fiziks Biyoloj İle (m3/gün jı Nüfus aşamasın u rı ün) r k el ik ri ) da Mikta rı (m3/s n) 2020 yılı için 1.050.000 (Google kişilik Karaduv Earth) eşdeğer ar Atıksu 36’’47’26.05 x x x 189.523 1.542 var nüfusa 60 Arıtma ’’N hizmet

İl Merkezi İl Tesisi 34’’42’28.35 edecek ’’E şekilde tasarlanmış tır. 2020 yılı için 436.219 kişilik Tarsus eşdeğer Atıksu x x 61.272 0.635 - nüfusa 30 Arıtma hizmet Tesisi edecek şekilde tasarlanmış tır. 2042yılı için 100.000 kişilik Erdemli eşdeğer Atıksu x x x 21.972 0.134 Var nüfusa 18 Arıtma hizmet Tesisi

edecek şekilde tasarlanmış İlçeler tır. Kargıpın Tesis arı 28.000 kişi Atıksu x x 6.000 0,019 - 6 kapasitelidi Arıtma r. Tesisi Atakent Tesis Atıksu 28.000 kişi x x 6.800 0,08 - 8 Arıtma kapasitelidi Tesisi r. 2028 yılı için 180.000 Silifke kişilik Atıksu x x 21.000 0.094 - eşdeğer 15 Arıtma nüfusa Tesisi hizmet edecek şekilde

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

tasarlanmış tır. 1.000 kişilik eşdeğer Narlıkuy nüfusa u Atıksu x(Paket x 500 0.018 hizmet - Arıtma ) edecek Tesisi şekilde tasarlanmış tır. 14600 kişilik eşdeğer Mut nüfusa Atıksu x x 14.600 0,032 hizmet 10 Arıtma edecek Tesisi şekilde tasarlanmış tır 17952 kişilik eşdeğer Anamur nüfusa Atıksu x x 17.962 0,116 Var hizmet 5 Arıtma edecek Tesisi şekilde tasarlanmış tır 26.462 kişi Bozyazı kapasite(iki

Atıksu nci kademe x x 2.652 0.069 - Arıtma nüfus 3 Tesisi 41.264 (2047 yılı))

67

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri

Çizelge B.12 – Mersin ilinde 2017 yılı OSB’lerde atıksu arıtma tesislerinin durumu (Mersin-Tarsus Organize Sanayi Bölgesi, 2018)

AAT Mevcut AAT Çamuru Deşarj Deşarj OSB Adı Kapasitesi Durumu Türü Miktarı Ortamı Koordinatları (ton/gün)

Mersin Fiziksel- Tarsus DSİ Kimyasal 4084767 Organize Çalışıyor 3.000 m3/gün 2 drenaj - 660451 kanalı Sanayi Biyolojik Bölgesi

Mersin Tarsus Organize Fiziksel- Kimyasal Güdübeş 4081811 Sanayi Çalışıyor 5.000 m3/gün 3 - deresi 653832 Bölgesi Biyolojik Gelişme Alanı

Silifke OSB bünyesinde kurulması planlanan atıksu arıtma tesisi, teklif toplama aşamasındadır.

B.5.3. Katı Atık (Düzenli) Depolama Tesisleri Atıksuları İçin Önlemler

Mersin Büyükşehir Belediyesine ait 2 adet düzenli depolama bulunmaktadır. Bunlar; 1. Mersin İli Akdeniz İlçesi Sarıibrahimli Mahallesi Akkoç Tepe Mevkii Düzenli Depolama Tesisi 2. Silifke İlçesi Tosmurlu Mahallesi Göksu Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi Söz konusu tesislere ait Google görüntüleri aşağıda yer almaktadır.

68

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Mersin İli Akdeniz İlçesi Sarıibrahimli Mahallesi Akkoç Tepe Mevkii Düzenli Depolama Tesisi (Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı)

Silifke İlçesi Tosmurlu Mahallesi Göksu Düzenli Depolama Tesisi (Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı)

69

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

İlde bulunan katı atık düzenli depolama tesislerinde biriken/oluşan atık suların toprağı ve suları kirletmemesi için sızıntı suyu toplama boruları çöpün depolandığı yerlere teşkil edilmiştir. Toplanan sızıntı suları toplama lagünlerinde biriktirilmektedir. Lagünler geçirimsiz tabaka ve membranlarla teşkil edilmiş olup aylık olarak akredite laboratuvarlarda ölçüm yapılmaktadır.

B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması

Konu ile ilgili herhangi bir bilgi elde edilememiştir.

B.6. Toprak Kirliliği ve Kontrolü

B.6.1. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar

Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce konu ile ilgili çalışmalara devam edilmektedir.

B.6.2. Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanımı

Karaduvar Atıksu Arıtma Tesisi’nden çıkan arıtma çamurunun tarımda kullanılması ile ilgili “Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik” (EKAÇTKDY)” uyarınca gerekli analizleri akredite bir laboratuvara yaptırılmış olup söz konusu arıtma çamuru nitelikleri uygun olmasına karşın Çukurova Bölgesinde kayaç yapısında Nikel konsatrasyonu yüksek olduğundan ilgili Yönetmelik gereği tarımda kullanılamamakta ve Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik uyarınca gerekli tüm analizleri yaptırılarak Mersin Büyükşehir Belediyesi Düzenli Depolama Alanına gönderilmektedir.

Belediye Çöp Alanına Dökülen

1 100%

1

Şekil B.5 - MERSİN ilinde 2017 Yılında Belediyelerden Kaynaklanan Arıtma Çamurunun Yönetimi (MESKİ, 2017)

70

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

B.6.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin yapılan çalışmalar

Bu yönetmelik kapsamında; doğaya yeniden kazandırma çalışmalarına ilişkin hazırlamış olduğu uygulama takvimine göre yapılan çalışmaları Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne sunan işletmelerin yıllık izleme raporları Bakanlığımıza gönderilmektedir.

B.6.4. Tarımsal Faaliyetler İle Oluşan Toprak Kirliliği

Bu konu hakkında veri bulunmamaktadır.

B.7. Sonuç ve Değerlendirme

Bu bölümde yeraltı, yerüstü ve deniz potansiyelimiz ele ele alınmıştır. Olası çevresel etkilerinin boyutu irdelenmiş ve her bölümde tablolar ve yorumlar halinde sunulmuştur.

Kaynaklar

1-MESKİ, 2017 Yılı verileri 2-Mersin İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2017 Yılı verileri 3-Adana DSİ 6. Bölge Müdürlüğü, 2017 Yılı verileri.

71

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

C. ATIK

C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri)

Mersin Merkez 4 ilçe (Akdeniz, Toroslar, Yenişehir ve Mezitli ) ve Silifke ilçelerinde düzenli depolama hizmeti verilmektedir. Tarsus dahil 2017 yılı içerisinde anılan 6 ilçede toplam; 534.672,06 ton/yıl Belediye atığı bertaraf edilmiştir. İldeki düzenli depolama tesisleri; Merkez Akdeniz ilçesi ve Silifke ilçelerinde bulunmaktadır. 6360 sayılı Büyükşehir Belediyeleri kanunun yürürlüğe girmesiyle kapatılan belde belediyeler ile ilçe belediyelerin kullanmakta olduğu vahşi (düzensiz) depolama alanları vardır. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ile birlikte yürütülmekte olan bu çalışmada 48 adet düzensiz depolama alanı tespit edilmiş ve ilgili mevzuat hükümleri ile çalışmalar sürdürülmektedir. Şekil C.1 - Mersin İlinde Katı Atık Kompozisyonu (Mersin Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı)

MERSİN İLİNDE KATI ATIK KOMPOZİSYONU

DİĞER YANABİLİR KARTON HACİMLİ ATIKLAR

DİĞER YANMAYANLAR 2% 2%

4% DİĞERLERİ

KAĞIT METAL

5% HACİMLİ KARTON

CAM TEHLİKELİ ATIK

DİĞER YANMAYAN HACİMLİ 5% MUTFAK ATIKLARI ATIKLAR KARTON DİĞER YANABİLENLER 42% DİĞER YANABİLİR HACİMLİ 16% ATIKLAR DİĞER YANMAYANLAR

KAĞIT PLASTİK CAM 21% DİĞER YANABİLENLER

PLASTİK

MUTFAK ATIKLARI

72

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Şekil C.2 - Mersin İli Tarsus ilçesinde Katı Atık Kompozisyonu (Mersin Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı)

MERSİN İLİ TARSUS İLÇESİNDE KATI ATIK KOMPOZİSYONU TEHLİKELİ ATIK DİĞER YANABİLİR KARTON CAM ELEKTRONİK ATIK HACİMLİ ATIKLAR 3% 3% 3% HACİMLİ KARTON 2% KAĞIT METAL

3% DİĞER YANABİLİR HACİMLİ ATIKLAR PARK VE BAHÇE TEHLİKELİ ATIK MUTFAK ATIKLARI ATIKLAR KARTON 42% 4% CAM

DİĞER YANABİLENLER KAĞIT

PARK VE BAHÇE ATIKLAR PLASTİK 20%

20% DİĞER YANABİLENLER PLASTİK

Şekil C.3 - Mersin İli Silifke ilçesinde Katı Atık Kompozisyonu (Mersin Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı)

MERSİN İLİ SİLİFKE İLÇESİNDE KATI ATIK KOMPOZİSYONU DİĞER YANMAYAN PARK VE BAHÇE ELEKTRONİK ATIK HACİMLİ ATIKLAR ATIKLAR DİĞER YANABİLİR HACİMLİ 2% 4% ATIKLAR METAL CAM HACİMLİ KARTON 4% KARTON DİĞER YANMAYANLAR

5% HACİMLİ METAL MUTFAK ATIKLARI KAĞIT DİĞER YANMAYAN HACİMLİ 38% 5% ATIKLAR PARK VE BAHÇE ATIKLAR TEHLİKELİ ATIK CAM PLASTİK 10% KARTON 18% DİĞER YANABİLENLER KAĞIT

11% TEHLİKELİ ATIK

73

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

2017 Yılı Mersin İlinde Katı Atık Kompozisyonu Ve Katı Atık Karakterizasyonu Çalışmaları (Mersin Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı)

74

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

75

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge C.1 – 2017 Yılında Mersin Merkez ilçelerde Bertaraf Edilen Atık Miktarı (Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı) 2017 Aylar Belediyeler (Ton) Akdeniz Yenişehir Toroslar Mezitli Ocak 10.354,00 7.007,00 7.504,00 4.516,00 Şubat 8.564,00 5.931,00 6.256,00 3.798,00 Mart 9.758,06 6.849,94 6.991,40 4.476,66 Nisan 9.323,62 6.594,92 6.570,30 4.339,70 Mayıs 9.849,26 7.095,00 7.080,66 4.799,30 Haziran 10.539,96 7.247,60 7.464,02 5.399,80 Temmuz 10.640,86 7.077,00 7.186,44 5.890,00 Ağustos 10.092,00 6.920,00 7.167,00 5.645,00 Eylül 9.752,76 7.162,08 7.366,70 5.431,14 Ekim 9.664,74 7.199,88 7.238,40 5.006,02 Kasım 9.613,88 7.001,34 7.137,28 4.736,20 Aralık 9.921,92 6.987,34 7.310,58 4.902,68 Toplam 118.075,06 83.073,10 85.272,78 58.940,50

Çizelge C.2 – 2017 Yılında Silifke ilçesinde Bertaraf Edilen Katı Atık Miktarı (Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı) 2017 Aylar Silifke Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi (Ton) Belediye Atıkları Ocak 3.036,00 Şubat 2.627,00 Mart 2.971,00 Nisan 2.869,94 Mayıs 3.170,20 Haziran 3.539,19 Temmuz 4.599,00 Ağustos 4.488,00 Eylül 3.674,62 Ekim 3.160,61 Kasım 3.341,00 Aralık 2.757,62 Toplam 40.234,26 76

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge C.3 – 2017 Yılında Tarsus ilçesinde Bertaraf Edilen Katı Atık Miktarı (Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı) 2017 Aylar Tarsus Katı Atık Depolama Tesisi (Ton) Belediye Atıkları Ocak 8.972,00 Şubat 7.203,00 Mart 7.480,00 Nisan 7.663,22 Mayıs 8.259,10 Haziran 9.079,75 Temmuz 8.738,00 Ağustos 8.322,00 Eylül 8.548,72 Ekim 8.281,44 Kasım 9.163,71 Aralık 8.684,56 Toplam 99.395,50

Ayrıca, Merkez ve Silifke ilçelerinde birer adet olmak üzere toplam 2 Adet Katı Atık Düzenli Depolama ve Bertaraf Tesisimizde ve Tarsus Depolama alanı dahil olmak üzere; evsel katı atıklardan üretilen yıllık elektrik enerjisi miktarı 40.233,32 MW tır.

İldeki düzenli depolama tesisleri Merkez Akdeniz ilçesi ve Silifke ilçelerinde bulunmaktadır.

6360 sayılı Büyükşehir Belediyeleri kanunun yürürlüğe girmesiyle kapatılan belde belediyeler ile ilçe belediyelerin kullanmakta olduğu vahşi (düzensiz) depolama alanları vardır. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ile birlikte yürütülmekte olan bu çalışmada 48 adet düzensiz depolama alanı tespit edilmiş ve ilgili mevzuat hükümleri ile çalışmalar sürdürülmektedir.

Akdeniz Katı Atık Birliği kurulmuştur. Anamur-Bozyazı-Aydıncık Belediyelerince çalışmalar devam etmektedir

Mersin Toroslar Belediyesi sınırları içerisinde 2017 yılında toplanan evsel katı atık miktarı 85.261 ton, hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atık miktarı 33.671 ton’dur. Ayrıca 12.832,600 ton geri dönüşüm atığı (kağıt, karton, cam, pet, metal v.b) da belediye ile sözleşmeli geri dönüşüm firmaları ÇEVDOSAN ve AKASMA tarafından toplanmıştır.

77

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Belediyemiz sınırları içerisinde toplanan evsel katı atıklar; 2017 yılı içerisinde Mersin Büyükşehir Belediyesinin Bağcılar Beldesi Akkoç Tepe Mevkiinde kurulan 242.608 m2’lik düzenli depolama alanına dökülmüştür. Belediyemiz sınırları içerisinde düzenli depolama alanı bulunmamakta ve çöplerin toplama ve taşınması işi özel sektör marifetiyle yaptırılmaktadır.

Belediyemiz ekiplerince toplanan hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarımız belediye sınırlarımız içerisinde Mersin Büyükşehir Belediyesi tarafından belirlenen döküm alanlarına dökülmektedir. Bir kısım hafriyat atığı da dolgu malzemesi olarak değerlendirilmektedir.

Çizelge C.13 Mersin ilinde 2017 yılı için il/ilçe belediyelerince toplanan ve yerel yönetimlerce (büyükşehir belediyesi/ belediye/ birliklerce yönetilen belediye atığı miktarı ve toplanma, taşınma ve bertaraf yöntemleri (Kaynak, yıl)

Büyükşehir/İl/ Büyükşehir Nüfus Toplanan Kişi Transfe Atık Mevcut Belediye Atığı Yönetim Tesisi İlçe Belediyesi/ Ortalama Başına r Yönetimi Belediye veya Birlik ise Katı Atık Üretilen İstasyon Hizmetler Birliğin Adı birliğe üye Ortalama Miktarı u ini

olan (ton/gün) Katı belediyeler Atık Varsa Kim Miktarı Sayısı Yürütüyor (kg/gün) ? Yaz Kış Yaz Kış Yaz Kış Düzenli Ön İşlem Yakma Düzensiz Depola (Mekanik Depolam ma Ayırma/ a Biyokurutma/ Kompost/ Yenişehir Yenişehir 253.38 253.3 Büyükşe 250 230 0,98 0,91 - B Biyometanizasy- - - Belediyesi Belediyesi 0 80 hir B on) Toroslar - 295.66 295.6 231 234 0,78 0,79 - ÖS Büyükşe - - - BozyazıBelediyesi 35.0003 27.6300 30 25 0.85 0.92 B hirYok B - - - AnamurBelediyesi 64.831 64.830 70 70 1,077 1,075 YokturYok B Yok - - - Belediyesi 1

İl Geneli

*Belediye(B), Özel Sektör(OS), Belediye Şirketi(BŞ) seçeneklerinden uygun olanın sembolünü yazınız.

78

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

C.2. Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıkları

Mersin Toroslar Belediyesi sınırları içerisinde 2017 yılında toplanan hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atık miktarı 33.671 ton’dur. Belediyemiz ekiplerince toplanan hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarımız belediye sınırlarımız içerisinde belirlenen döküm alanlarında biriktirilmekte ve biriken malzemeden ihtiyaç nispetinde bir miktarı dolgu malzemesi olarak değerlendirilmektedir.

Mersin ilinde Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Amacıyla yapılan çalışmalara baktığımızda;

 Toroslar İlçesi Çelebili Mahallesi Şarlak Deresi ve Yenişehir İlçesi, Karahacılı Mahallesi Karabucak Mevkilerinde Orman Bölge Müdürlüğü’nden kesin izinleri ve Mahalli Çevre Kurul kararı alınan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Rehabiliteye Hazırlık Maksatlı Alanlarımız bulunmaktadır. Yenişehir ilçemizdeki alanda Kantar-Bina kurulumu tamamlanmış olup dolgu çalışmalarına başlanılacaktır. Toroslar ilçemizdeki alanda da Kantar-Bina kurulumu çalışmaları devam etmektedir.

 Hafriyat Toprağı İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Yönetiminin daha etkin bir şekilde yapılabilmesi için Bakanlıktan Yetki Devrinin talebimiz Mersin Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'ne bildirilmiştir.

HAFRİYAT DEĞERLENDİRME KURULU (HAFDEK) VE İZİNLENDİRİLEN DOLGU ALANLARI

Dolgu alanı taleplerinin değerlendirilmesi amacıyla; Talebin bulunulduğu İlçe Belediyelerimizden ve Yol, Yapım, Bakım ve Onarım, İmar ve Şehircilik, Park ve Bahçeler ve Zabıta Dairesi Başkanlıklarından oluşan Hafriyat Değerlendirme Kurulu (HAFDEK) oluşturulmuştur.

Vatandaşlarımızdan ve İlçe Belediyelerimizden gelen dolgu alanı olarak değerlendirilmesi istenen alanlar kurul tarafından yerinden inceleme yapılarak onay alınmaktadır.

2017 yılında vatandaşlardan ve İlçe Belediyelerimizden gelen dolgu talepleri doğrultusunda; Hafriyat Değerlendirme Kurulu (HAFDEK) ile birlikte yerinde inceleme yapılarak onay alınarak, tüm ilçelerimizde toplamda 11 adet dolgu alanı izinlendirilmiştir.

HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARI YÖNETİMİNDE KULLANILAN BELGELER

 Hafriyat Toprağı, İnşaat/Yıkıntı Atıkları Taşıma ve Kabul Belgesi

Hafriyat toprağı üretenler ile faaliyetleri sonucu 2 tondan fazla atık oluşumuna neden olacak inşaat/yıkıntı atığı üreticileri, faaliyete başlamadan önce alması gereken Atık Taşıma ve Kabul Belgesi İlçe Belediyelerimiz tarafından düzenlenmeye devam etmektedir.

79

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

 Hafriyat Toprağı, İnşaat/Yıkıntı Atıkları Taşıma İzin Belgesi

2017 yılında Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları taşıyan kişi ve firmalara ait 128 araca Taşıma İzin Belgesi düzenlenmiştir.

HAFRİYAT YÖNETİM SİSTEMİ VE ARAÇ TAKİP SİSTEM YAZILIMI

Hafriyat Yönetim Sistemi ve Araç Takip Sistemi kurulmuş olup bu otomasyon sistemiyle; Hafriyat taşıma süreçlerini yönetilebildiği, hafriyat araçlarının izinlerinin yönetildiği, araç takip sistemi sayesinde mevcut işleyişin içerisinde bulunan araçların kontrol altına alınabildiği ve döküm sahalarındaki işleyişin bir otomasyon sistemine bağlı olarak işletilebildiği, Taşıma İzin Belgesinin düzenlenebildiği, 13 İlçe Belediyemizde de bu sistemle çalışma yapabileceği, Atık Taşıma ve Kabul belgesi düzenlenebildiği bir “Hafriyat Yönetim Bilgi Sistemi” kurulmuş olup sistem aktif bir şekilde kullanılmaktadır.

HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARI KONTROLÜ BİLGİLENDİRME TOPLANTISI

Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Kontrolü amacıyla hafriyat atıkları taşıyan firma ve şahıslara Taşıma İzin Belgeleri almaları konusunda ve İlçe Belediyelerine Atık Taşıma ve Kabul Belgesi düzenlemeleri yönelik 11 adet bilgilendirme toplantıları yapılmıştır.

DEPOLAMA/BERTARAFI SAĞLANAN ATIK MİKTARI

2017 yılında depolama/bertarafı sağlanan atık miktarı tablosu aşağıda belirtilmiştir.

3 YIL MİKTAR (m )

2017 499.920

Silifke Belediyesi olarak Hafriyat atıklarının toplanması ve bertarafıyla ilgili Mersin Büyükşehir Belediyesi ile ortak çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar doğrultusunda Taşucu SEKA Limanı mevkiinde Hafriyat Döküm Alanı bulunmaktadır.

Silifke Belediyesi olarak 2017 yılında 357 tane hafriyat toprağı ve yıkıntı atıkları taşıma ve kabul belgesi düzenlenmiştir.

Bozyazı Beyreli Mahallesi, Göl mevkiinde döküm yapılmaktadır.

80

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

C.3. Ambalaj Atıkları

İlimizde 2017 yılında “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında Bakanlığımız Atık Ambalaj Sisteminde kayıtlı 88 adet Ambalaj üreticisi tarafından 148.512.418 kg ambalaj üretilmiş, 535 adet Piyasaya Süren tarafından 33.065.790 kg ambalaj kullanılmış olup, 31 adet Tedarikçi tarafından 5.850.723 kg ambalaj tedarik edilmiştir. Ayrıca, Çevre İzin ve Lisans belgeli 19 adet ambalaj atığı Toplama ve Ayırma Tesisi tarafından 86.858.418 kg ambalaj atığı toplanılmış olup, 27 adet Çevre İzin ve Lisans Belgeli geri kazanım tesisi tarafından 52.549.608 kg ambalaj atığının geri kazanımı yapılmıştır.

Ayrıca Akdeniz, Anamur, Aydıncık, Bozyazı, Erdemli, Gülnar, Mezitli, Mut, Silifke, Tarsus, Toroslar ve Yenişehir olmak üzere toplam 12 adet ilçemizde Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanma usullerinin belirlendiği ve Bakanlığımız onaylı Ambalaj Atıkları Yönetim Planı bulunmaktadır.

Çizelge C.5 – Mersin ilinde 2017 Yılı Ambalaj ve Ambalaj Atıkları İstatistik Sonuçları (Ambalaj Bilgi Sistemi, 2018)

Üretilen Piyasaya Geri Geri Gerçekleşen Ambalaj Sürülen Kazanım Kazanılması Geri Kazanılan Geri Ambalaj Cinsi Miktarı Ambalaj Oranları Gereken Miktar Miktar (kg) Kazanım (kg) Miktarı (kg) (%) (kg) Oranı (%) Plastik 24.871.150 9.778.625 54 5.280.458 19.611.796 371 Metal 7.805.737 1.354.055 54 731.190 7.555.745 1033 Kompozit 1.715.066 1.318.617 54 712.053 0 0 Kağıt Karton 39.028.307 19.636.418 54 10.603.666 20.689.019 195 Cam 0 708.630 54 382.660 2.387.470 624 Ahşap 75.092.158 5.724.586 9 515.213 2.305.578 448 Toplam 148.512.418 38.520.931 18.225.239 52.549.608

81

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

700 654 607 600 527 500

400

300

200

100 27 28 31 31 34 33 37 39 35 39 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Şekil C.4 - Mersin ilinde 2017 Yılı Kayıtlı Ekonomik İşletmeler (Ambalaj Bilgi Sistemi, 2018)

Silifke Belediyesi olarak Çevdosan ile yapılan protokol çerçevesinde ambalaj atıkları ve cam atıklar düzenli olarak toplatılmaktadır. Bir adet Ambalaj Atıkları Yönetim Planı hazırlanmış ve bakanlıkça onaylanmıştır. Ambalaj Atıkları Yönetim Planına uygun olarak gerekli çalışmalar yapılmaktadır.

“Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında ambalajın üretimi, ürünlerin ambalajlı olarak satışa sunulması, ambalaj atığının oluşumu, ambalaj atığının toplanması ve geri dönüştürmesi aşamalarında yer alan bütün paydaşların yaptığı işlere sayısal değerler de belirtilerek değinilmelidir.

Mersin Toroslar Belediyesi sınırları içerisinde 2017 yılında 12.832,600 ton geri dönüşüm atığı (kağıt, karton, cam, pet, metal vb) belediyemiz ile sözleşmeli geri dönüşüm firmaları ÇEVDOSAN ve AKASMA tarafından toplanmıştır.

Toroslar Belediyesi olarak biri 19.08.2009 diğeri 22.03.2016 tarihli olmak üzere iki adet Onaylı Ambalaj Atık Yönetim Planımız bulunmaktadır. İlçe Sınırları içerisinde kayıt altına alınan ambalaj üreticisi ve piyasaya süren işletme bulunmamaktadır.

Toroslar İlçemiz genelinde 140 civarı toplama odakları bulunmaktadır. Günlük düzenli olarak ambalaj atıkları toplanmaktadır. Anamur da bulunan lisanslı Elif Geri Dönüşüm (İsmail KOLDANCA) firması ile 06.04.2016 tarihinde protokol imzalanmıştır.

C.4. Tehlikeli Atıklar

Mersin Büyükşehir Belediyesinin Makine İkmal Sahası içerisine kurulan Tehlikeli Atık Geçici Depolama Alanı için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünden 15.12.2016 tarih ve 12624 sayılı yazısı ile Tehlikeli Atık Geçici Depolama izni alınmıştır. Mersin Büyükşehir Belediyesine bağlı İlçe 82

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Koordinasyon Müdürlüklerinin şantiyelerine araç bakım ve onarımından oluşan atıklar için Tehlikeli Atık Geçici Depolama Alanları Kurulması için Yer tespiti çalışmaları devam etmektedir. Mersin Büyükşehir Belediyesi Faaliyetleri Sonucunda Oluşan Tehlikeli Atıklar: Atık Motor Yağları (130208)* 16.595 Lt Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (200135)* 5.390 kg Kontamine Ambalaj Atık (150110)* 4.820 kg Tehlikeli Maddeler İçeren Zirai Atıklar (020108)* 100 kg

Tehlikeli Atık Geçici Depolama Alanı (Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı)

Tehlikeli Atık Geçici Depolama Alanı (Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı)

Toroslar Belediyesi tarafından tehlikeli atıklarla ilgili bir çalışma yapılmamış olup lisans almış herhangi bir tesis bulunmamaktadır.

83

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge C.6 – Mersin ilinde atık işleme ve miktarı (Atık Yönetim Uygulaması, Aralık 2018)

ATIK İŞLEME MİKTAR YÖNTEMİ ATIK İŞLEME YÖNTEMİ ADI (kg) KODU (R/D) Enerji üretimi amacıyla başlıca yakıt olarak veya başka şekillerde R1 19.613.374 kullanma

R2 Solvent (çözücü) ıslahı/yeniden üretimi 49.430

Solvent olarak kullanılmayan organik maddelerin ıslahı/ geri R3 366.324 dönüşümü (kompost ve diğer biyolojik dönüşüm süreçleri dahil)

R4 Metallerin ve metal bileşiklerinin ıslahı/geri dönüşümü 6.352.252

Diğer anorganik maddelerin ıslahı/geri dönüşümü, R6 - Asitlerin R5 7.091.000 veya bazların yeniden üretimi Kullanılmış yağların yeniden rafine edilmesi veya diğer tekrar R9 1.547.186 kullanımları Atıkların R1 ile R11 arasındaki işlemlerden herhangi birine tabi R12 39.814.272 tutulmak üzere değişimi R1 ile R12 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi R13 tutuluncaya kadar atıkların stoklanması (atığın üretildiği alan içinde 1.228.957 geçici depolama, toplama hariç) R_AHM Alternatif hammadde işleme 31.849.600

Toprağın altında veya üstünde düzenli depolama (örn: düzenli D1 654.000 depolama vs.) Derine enjeksiyon (örn: pompalanabilir atıkların kuyulara, tuz D3 kayalarına veya doğal olarak bulunan boşluklara enjeksiyonu ve 165 benzeri) Özel mühendislik gerektiren toprağın altında veya üstünde düzenli D5 depolama (çevreden ve her biri ayrı olarak izole edilmiş ve 1.167.541.147 örtülmüş hücresel depolama ve benzeri) D1 ile D12 arasında verilen işlemlerden herhangi biri ile bertaraf edilen nihai bileşiklere veya karışımlara uygulanan ve bu ekin başka D9 1.993.958 bir yerinde ifade edilmeyen fiziksel-kimyasal işlemler (örn: buharlaştırma, kurutma, kalsinasyon ve benzeri) D10 Yakma (karada) 142.235 D1 ile D14 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi D15 tutuluncaya kadar atığın üretildiği alan içinde geçici depolama (ara 28.347 depolama tesisleri ve toplama işlemi hariç)

84

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Tehlikeli Atık Miktarı (KG)

Geri Bertaraf Tesis İçi Stok İhracat Toplam Kazanım 2015 61.589.417 3.119.865 1.078.720 1.563.945.5 0 1.629.733.5 2016 238.678.180 3.376.908 0 1.533.555.5 219.704 1.775.830.3 2017 114.919.762 1.170.359.8 0 1.318.834.8 294.410 2.604.408.8

Şekil C.5 – Atık yönetim uygulaması verilerine göre ilimizdeki tehlikeli atık yönetimi (Atık Yönetim Uygulaması, Aralık 2018)

C.5. Atık Madeni Yağlar

Mersin Büyükşehir Belediyesinin faaliyetleri sonucu oluşan Atık Madeni Yağ miktarıdır. 2017 yılı oluşan atık motor yağı miktarı 16.595 Lt dir. Oluşan Atık Madeni Yağlar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuruluş olan PEDDER Petrol Sanayi Derneğine verilmektedir.

85

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

6.000.000 Atık Motor Yağ Miktarı( ton) 5.107.465 Atık Endüstriyel Yağ Miktarları(ton) 5.000.000

4.000.000

3.000.000 2.626.489

2.000.000 1.708.510 1.346.651 868.354 1.000.000 643.977 547.890 500.783 538.487 513.626 461.001 437,108 0 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Şekil C.6 – Mersin ilinde Atık Yağ Toplama Miktarları -TABS, 2012-2017 (MÇŞİM, Çevre Yönetimi ve Denetimin Sorumlu Şube Müdürlüğü, Haziran 2018)

* Atık Yönetim Uygulamasında beyan edilen atık miktarı stok ve tesis içi hariç olarak değerlendirilecektir.

Atık motor yağı kodları : 13 02 04*, 13 02 05*, 13 02 06*, 13 02 07*, 13 02 08* Atık endüstriyel yağ kodları : 12 01 06*, 12 01 07*, 12 01 10*, 12 01 12*, 13 01 01*, 13 01 04*, 13 01 05*, 13 01 09*, 13 01 10*, 13 01 11*, 13 01 12*, 13 01 13*13 03 01*, 13 03 06*, 13 03 07*, 13 03 08*, 13 03 09*, 13 03 10*, 13 05 06*, 19 02 07*

Çizelge C.7 – Mersin ilinde 2017 yılı için atık madeni yağ geri kazanım ve bertaraf miktarları (Atık Yönetim Uygulaması, Haziran 2018)

Geri Nihai İhracat Stok Atık Minimizasyonu kazanım* bertaraf (kg) (kg) (Tesis İçi) (kg) (kg) (kg) 747.622 136 294.547 31.673 0

*Ek yakıt olarak kullanım dahildir.

Toroslar Belediyesince “Atık Yağların Kontrolü” Yönetmelik çerçevesinde belediye sınırları içerisinde 2017 yılında atık madeni yağ toplanmamıştır.

86

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

C.6. Atık Pil ve Akümülatörler

İlimiz genelinde oluşan atık pillerin toplanmasının sağlanması konusunda İlçe Belediyeleri ve Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği (TAP) ile çalışmalar sürdürülmektedir. Milli Eğitim İl Müdürlüğü’nün izni ile Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı bünyesinde, 2015 yılı güz döneminde okullarda başlayan ve devam eden çevre bilincinin gelişmesine yönelik eğitimlerimizde atık pillerin toplanmasının önemi de vurgulanmaktadır. 2017 yılı sonu itibariyle ilimiz genelinde toplanan atık pil miktarı TAP verileri çizelgede gösterilmiştir.

Çizelge C.8 - Mersin ilinde yıllar itibariyle toplanan atık pil miktarı (Kg) (Atık Yönetimi Uygulaması, Haziran 2018)

Yıllar 2014 2015 2016 2017 Atık Pil Miktarı 2.998,42 2.290,00 4.865,00 3.858,00 (kg) Atık piller için kullanılan atık kodları: 16 06 02*, 16 06 03*, 16 06 04, 16 06 05

Silifke ilçesinde atık piller TAP tarafından toplanmaktadır. Okullarda ve kurumlarda pil toplama kutuları bulunmaktadır. Atık pil toplamada yetkili kuruluş olan TAP ile koordineli olarak toplanmaktadır. Kurum ve kuruluşlara (okul, hastane vb.) gerekli bilgi ve dokümanlar verilmektedir. Ayrıca atık pil toplama kampanyası dâhilinde 39 okula pil toplama kutusu yerleştirilmiş ve 2017-2018 atık pil toplama yarışmasına katılımları sağlanmıştır.2016-2017 döneminde pil toplama kampanyasında İlçemiz okullarından Atatürk Ortaokulu 1.lik, Göksu İlkokulu 3.lük kazanarak TAP tarafından ödüllendirilmiştir.

Çizelge C.9 – Mersin ilinde 2017 yılında toplanan akümülatörlerle ilgili veriler (Atık Yönetimi Uygulaması, Haziran 2018)

ATIK AKÜMÜLATÖRLER Geri kazanım Tesislerinde Atık Akümülatör Geçici İldeki Atık Akümülatör Toplanan Atık İşlenen Atık Akümülatör Depolama İzni Verilen Geri Kazanım Tesisleri Akümülatör Miktarı Depo Kapasitesi Miktarı (ton) Kapasite Sayı Miktarı (ton) % Sayısı (ton) (ton/yıl) 2 ------16 06 01*: Kurşunlu Akümülatörler için kullanılan atık kodu

Toroslar Belediyesi olarak atık pil toplama çalışması kapsamında TAP derneği ile iletişim kurarak bölgemizdeki okullara pil kutusu dağıtıldı. Eylül ayında konulan kutular eğitim öğretim yılı sonunda toplanarak TAP Derneğine gönderilmektedir. Daha önceki yıllarda olduğu gibi 2017 yılında da okullar arası yarışma yaparak özellikle ilköğretim çağındaki çocuklar üzerinde farkındalık yaratılması amaçlanmıştır. Hali hazırda alınmış olan 6 adet atık pil otomatı (atık pil atıldığında şeker veren makine) belirli süreler dahilinde okullara bırakılmaktadır. 87

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge C.10 – Toroslar İlçesinde Yıllar İtibariyle Toplanan Atık Pil Miktarı (Kg) (Toroslar Belediyesi, 2017)

Yıllar 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Atık Pil 94 956 77 230 569 556 Miktarı (kg)

Belirli aralıkla resmi kurumlardan, okullardan sitelerden atık pil toplanıp TAP Derneğine gönderilmektedir.

C.7. Bitkisel Atık Yağlar

Silifke Belediyesi olarak bitkisel atık yağlar lisanslı firmalar ve bitkisel atık yağ getirme kutusu bulunan Migros tarafından toplatılmaktadır.( Deha Biodizel, Greengap ve Migros).2017 yılında 3545 kg atık yağ firmalar tarafından toplanmıştır.

“Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmelik” kapsamında Toroslar Belediyesince lisanslı firma olan DEHA Bitkisel Atık Yağ Toplama Geri Kazanım Biodizel Ürt. San. ve Tic. A.Ş. ile sözleşmesi bulunmaktadır. Firmanın belediye sınırları içerisinde 23 sabit nokta ve telefon aracılığıyla ulaşan talepler doğrultusunda 2017 yılında toplamış olduğu bitkisel atık yağ miktarı 12.020 Kg’dır. Bozyazı Belediyesince otel, lokanta, pastane vb. işyerlerinde bitkisel atık yağ toplatılmaktadır. DEHA Bitkisel Atık Yağ Toplama Geri Kaz. Biodizel Ürt. San. ve Tic. A,Ş firması ile 15.06.2016 tarihinde protokol imzalanmıştır.

C.8. Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL)

Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı faaliyetleri sonucu, belediye birimlerinde oluşan ömrünü tamamlamış lastikler belediyemiz makine ikmal sahası içerisinde bulunan tehlikeli atık geçici depolama alanında depolanmaktadır. Belirli aralıklarla lisanslı taşıma firması ile lisanslı bertaraf tesisine iletilmektedir. 2017 yılında 123.170,00 kg ÖTL lisanslı taşıma firması ile lisanslı bertaraf tesisine iletilmiştir. Çizelge C.11 – Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına Gönderilen Toplam ÖTL Miktarları (kg/yıl) (Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı) 2013 2014 2015 2016 2017 Geri KazanımTesisi - 48.140 187.330 123.360 123.170 Çimento Fabrikası - - - -

88

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Atık lastik oluşturacak kuruluşlar belirlenip tek tek gidilerek gerekli denetim ve bilgilendirmeler yapılmış bu işletmeler liste halinde LASDER toplama birimlerine bildirilmiştir. Periyodik aralıklarla LASDER’ in yetkilendirdiği kuruluş tarafından toplama yapılmaktadır. Liste dışında bulunan atık lastikler lasder birimlerine bildirilerek toplatılmaktadır. Silifke Belediyesi olarak 257 tane lastik toplatılmıştır. 2017 yılı içerisinde Toroslar belediyesince ÖTL ile ilgili bir faaliyette bulunmamış ve tarafımıza bu konuda talep veya şikayet ulaşmamıştır. İlçemizde bulunan oto lastik tamircilerindeki biriken lastikler 15 güne bir lisanslı firmalara teslimatı sağlanmaktadır.

C.9. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (AEEE)

Mersin Büyükşehir Belediyesi faaliyetleri sonucu, belediyemiz birimlerinde oluşan atık elektrikli ve elektronik eşyalar belediyemiz makine ikmal sahası içerisinde bulunan tehlikeli atık geçici depolama alanında depolanmaktadır. Belirli aralıklarla lisanslı taşıma firması ile lisanslı bertaraf tesisine iletilmektedir. 2017 yılında 5.390 kg atık elektrikli ve elektronik eşya lisanslı taşıma firması ile lisanslı bertaraf tesisine iletilmiştir.

Avrupa Birliği’nin 2002/96/EC sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi ile elektrikli ve elektronik eşyaların üretiminde kullanılan tehlikeli maddelerin kullanılmasını yasaklayan 2002/95/EC sayılı elektrikli ve elektronik eşyalarda bazı zararlı maddelerin kullanımının sınırlanmasına ilişkin direktiflerin ulusal mevzuatımıza uyumlaştırılması çalışmaları kapsamında “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği” hazırlanarak 22.05.2012 tarih ve 28300 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelik büyük ev eşyaları, küçük ev aletleri, bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları, tüketici ekipmanları, aydınlatma ekipmanları, elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayi aletleri hariç olmak üzere),oyuncaklar, eğlence ve spor aletleri, tıbbi cihazlar (emplantasyon ürünleri ve hastalık bulaşıcı temaslarda bulunan ürünler hariç), izleme ve kontrol aletleri ve otomat sınıflarına dâhil olan elektrikli ve elektronik eşyalar ile elektrik ampulleri ve evsel amaçlı kullanılan aydınlatma gereçlerini kapsamaktadır.

Avrupa Birliği’nin 2002/96/EC sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi ile elektrikli ve elektronik eşyaların üretiminde kullanılan tehlikeli maddelerin kullanılmasını yasaklayan 2002/95/EC sayılı elektrikli ve elektronik eşyalarda bazı zararlı maddelerin kullanımının sınırlanmasına ilişkin direktiflerin ulusal mevzuatımıza uyumlaştırılması çalışmaları kapsamında “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği” hazırlanarak 22.05.2012 tarih ve 28300 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelik büyük ev eşyaları, küçük ev aletleri, bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları, tüketici ekipmanları, aydınlatma ekipmanları, elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayi aletleri hariç olmak üzere),oyuncaklar, eğlence ve spor aletleri, tıbbi cihazlar (emplantasyon ürünleri ve hastalık bulaşıcı temaslarda bulunan ürünler hariç), izleme ve kontrol aletleri ve otomat sınıflarına dâhil olan elektrikli ve elektronik eşyalar ile elektrik ampulleri ve evsel amaçlı kullanılan aydınlatma gereçlerini kapsamaktadır. Toroslar Belediyesince “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında 2017 yılı içerisinde bir çalışmada bulunmamıştır.

89

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

C.10. Ömrünü Tamamlamış (Hurda) Araçlar

İlimizde “Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” kapsamında 4 adet Ömrünü Tamamlamış Araç Teslim Yeri bulunmaktadır.

“Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” kapsamında 2017 yılı içerisinde Silifke Belediyesi olarak 8 tane araç gerekli işlemleri yapıldıktan sonra Makine Ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kırıkkale Hurda Müdürlüğü' ne gönderilmiştir.

Çizelge C.12 - Mersin ilinde 2017 yılı hurdaya ayrılan araç sayısı (Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü - Atık Yönetimi, Aralık 2018) Oluşturulan ÖTA Teslim ÖTA Geçici Depolama ÖTA İşleme Tesisi İşlenen ÖTA Miktarı Yerleri Sayısı Alanı Sayısı Sayısı (ton) 4 - -

“Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” kapsamında Toroslar ilçesinde 2017 yılı içerisinde 17 adet hurda araç mahalle aralarından toplanmış bu iş için belirlenen bir alana sevk edilmiştir.

C.11. Tehlikesiz Atıklar

İlimizde tehlikesiz atık toplama-ayırma Belgesi olan 80 adet firma, tehlikesiz atık geri kazanım Geçici Faaliyet Belgesi/Çevre İzin ve Lisansı olan 20 adet firma bulunmaktadır. Ayrıca, 2017 yılında 1.017.136,51 ton/yıl atık toplanarak 210.730,36 ton/yıl atığın geri kazanımı sağlanmış olup, ilgili veriler Çizelge C.34’te gösterilmiştir.

Çizelge C.13 – Mersin ilinde 2017 Yılı İçin Sanayi Tesislerinde Oluşan Tehlikesiz Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Edilmesi İle İlgili Verileri (Atık Yönetimi Uygulaması - Kütle Denge Raporları. Haziran, 2018)

2017 Geri Atık Geri Geri Bertaraf ** Atık Miktarı Kazanım Bertaraf Bertaraf Kodu Kazanım Kazanım Miktarı (ton/yıl) Miktarı %’ si Yöntemi %’ si Yöntemi (ton/yıl) (ton/yıl) 020104 1.532,30 1.198,32 78 R - - - 020304 2.295,00 2.295,00 100 R - - - 020701 4,96 0,00 0 R - - - 060316 341.642,32 0,00 0 R - - - 070212 0,02 0,02 100 R - - - 070213 62,65 0,00 0 R - - - 090107 0,02 0,02 100 R - - - 100202 284,37 0,00 0 R - - - 101103 1,46 0,00 0 R - - - 90

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

101105 125,04 0,00 0 R - - - 101112 17.118,72 16.059,02 94 R - - - 101114 2,14 0,00 0 R - - - 101208 2.933,89 2.945,36 100 R - - - 110501 264,17 0,00 0 R - - - 110502 378,99 0,00 0 R - - - 120101 15.146,14 16.457,14 109 R - - - 120102 9.295,04 0,00 0 R - - - 120103 166,18 0,00 0 R - - - 120105 4.818,74 4.740,00 98 R - - - 150101 23.790,83 26.664,34 112 R - - - 150102 18.375,86 20.223,04 110 R - - - 150103 2.968,56 2.626,03 88 R - - - 150104 9.648,36 8.586,63 89 R - - - 150105 1.136,48 1.100,73 97 R - - - 150106 71.635,66 75.112,01 105 R - - - 150107 4.366,72 2.443,07 56 R - - - 150109 18,06 0,00 0 R - - - 160117 4.208,91 3.441,88 82 R - - - 160118 48,81 0,00 0 R - - - 160119 29,57 2,30 8 R - - - 160306 128,11 128,11 100 R - - - 170201 151,89 3,23 2 R - - - 170203 6,90 0,00 0 R - - - 170401 581,89 561,82 97 R - - - 170402 926,38 759,98 82 R - - - 170403 17,96 0,00 0 R - - - 170405 1.566,93 1.340,62 86 R - - - 170407 835,80 99,46 12 R - - - 170411 210,69 15,12 7 R - - - 190814 430.593,88 0,00 0 R - - - 191201 122,99 0,00 0 R - - - 191202 28,66 0,00 0 R - - - 191203 1,55 0,00 0 R - - - 191204 457,12 305,96 67 R - - - 200101 24.178,56 17.336,89 72 R - - - 200102 12,41 0,00 0 R - - - 200111 13,26 0,00 0 R - - - 200136 72,44 0,36 0 R - - - 200138 1.860,27 0,00 0 R - - -

91

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

200139 7.303,26 2.915,54 40 R - - - 200140 15.765,58 3.368,35 21 R - - -

C.11.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları

İlimizde Demir-Çelik Tesisi bulunmamaktadır.

C.11.2 Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül

İlimizde Kömürle çalışan termik santral bulunmamaktadır.

C.11.3 Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları

Şu an tüm dünya arıtma çamuru bertafarında toprakta kullanım, alternatif yakıt olarak yakma ve düzenli depolama alanına gönderme olmak üzere 3 farklı metod uygulanmaktadır. Ülkemizde ise arıtma prosesleri sonucunda çıkan arıtma çamurları (İdare olarak biz de tüm analizlerini yaptırarak ilgili mevzuata uygun şekilde Büyükşehir Belediyesi Düzenli Depolama Alanına gönderilmektedir.) genellikle düzenli depolama alanına gönderilmektedir. Bu yöntem kesin bir çözüm olmamakla birlikte Ülkemizdeki mevzuat çerçevesinde uygulanabilir en iyi alternatiftir. Karaduvar Atıksu Arıtma Tesisi’nden çıkan arıtma çamurunun tarımda kullanılması ile ilgili “Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik” (EKAÇTKDY)” uyarınca gerekli analizleri akredite bir laboaratuvara yaptırılmış olup, söz konusu arıtma çamurumuzun nitelikleri uygun olmasına karşın Çukurova Bölgesinde kayaç yapısında Nikel konsatrasyonu yüksek olduğundan ilgili Yönetmelik gereği tarımda kullanılmamamakta ve Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik uyarınca gerekli tüm analizleri yaptırılarak Belediyemiz Düzenli Depolama Alanına gönderilmektedir. Ayrıca söz konusu arıtma çamurunun çimento fabrikalarında yakılması ile ilgili Arge çalışmalarımız devam etmektedir.İlçelerde bulunan atıksu arıtma tesisinden çıkan arıtma çamularıda Mersin Büyük Şehir Belediyesi Katı Atık Düzenli Depolama Alanına gönderilmektedir

Toroslar ilçesinde tehlikesiz atık statüsünde olan ve miktar olarak oldukça fazla olan demir çelik sektöründen kaynaklanan, cüruf atıkları; Termik santrallerden kaynaklanan, kül atıkları ve daha çok biyolojik arıtma tesislerinden kaynaklanan arıtma çamurları gibi atık grupları bulunmamaktadır.

C.12. Tıbbi Atıklar

İN-TE A.Ş. ile toplama, taşıma ve sterilizasyon tesisi yapım ve işletim ihalesi 2012 yılında 10 yıllık olarak yapılmıştır.

92

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge C.14 – 2017 Yılında Mersin İli Sınırları İçinde Oluşan Yıllık Tıbbi Atık Miktarı (İN- TE A.Ş.) Tıbbi Atık Tıbbi Toplanan Bertaraf Bertaraf Yönetim Atıkların tıbbi atık Yöntemi Tesisi Sterilizasyon/ Planı Taşınması miktar Yakma

İl/ilçe

Belediyesinin

Adı

Var Yok Özel Kamu Ton/Yıl Yakma Sterilizasyon Belediyenin Yetkili firmanın Tesisin il bulunduğu MERSİN + + 2.008,946 + + Mersin *Tıbbi atık taşıma aracı sayısı “adet” olarak belirtilecektir.

Çizelge C.15 - Mersin İlinde Yıllara Göre Tıbbi Atık Miktarı (İN-TE A.Ş.)

2012 2013 2014 2015 2016 2017 Tıbbi

Atık 954,648 1.390,365 1.473,793 1.615,945 1.803,083 2.008,946 Miktarı

(ton)

22.07.2005 tarihli ve 25883 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında; Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliğine bağlı 13 Adet Hastane, 249 Adet Diş Hekimi Muayenehanesi, 23 Adet Ağız ve Diş Sağlığı Polikliniği, 160 Adet Aile Sağlığı Merkezi, 62 Adet Özel Hastane, Laboratuvar, Diyaliz Merkezi, Tıp Merkezi, 245 Adet Dr. Muayenehanesi, Güzellik Merkezi, Veteriner, Sağlık Kabinleri, Fabrika ve Kamu Revirleri ve Psikiyatr Merkezleri Çevre Bilgi Sistemine kayıtları yapılmıştır. İlimizde bir adet Tıbbi Atık Sterilizasyon tesisi bulunmakta olup İl merkezi ve ilçelerden düzenli olarak tıbbi atıklar toplanmakta, sterilizasyon işlemine tabi tutulduktan sonra Büyükşehir Belediyesine ait II. Sınıf Katı Atık Düzenli Depolama alanında depolanmaktadır. Büyükşehir Belediyesi ile İN-TE A.Ş. arasında toplama, taşıma ve sterilizasyon tesisi yapım ve işletim ihalesi 2012 yılında 10 yıllık olarak yapılmıştır. Sterilizasyon verimini kontrol etmek amacıyla biyolojik indikatörleri firma yetkilileri tarafından aylık olarak Adana Hıfzıssıhha’ya gönderilmekte, 3 ayda bir ise Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından İZAYDAŞ’a gönderilmektedir. Tıbbi atık yönetim planı ve ilçelerde oluşan tıbbi atık miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

93

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge C.16 – 2017 Yılında Mersin İli Sınırları İçindeki Belediyelerde Toplanan Tıbbi Atıklar (İN-TE A.Ş.)

Tıbbi Tıbbi Tıbbi Toplanan Bertaraf Bertaraf Atık Atıkların Atık tıbbi atık Yöntemi Tesisi Sterilizasyon/ İl/ilçe Yönetim Taşınması Taşıma miktarı Yakma Belediyesinin Planı Aracı Adı Sayısı *

Var Yok Özel Kamu Özel Kamu / Kg Yıl Yakma Sterilizasyon Belediyenin Yetkili Firmanın Tesisin Bulunduğuİl Mersin Mersin Büyükşehir x x 1 2 185,00 x x Belediyesi Tarsus x 165,00 x x Mersin Belediyesi Çamlıyayla x 51,00 x x Mersin Belediyesi Erdemli x 0 x x Mersin Belediyesi Silifke x 0 x x Mersin Belediyesi Aydıncık x 0 x x Mersin Belediyesi Bozyazı x 0 x x Mersin Belediyesi Gülnar x 0 x x Mersin Belediyesi Mut Belediyesi x 0 x x Mersin Anamur x 0 x x Mersin Belediyesi *Tıbbi atık taşıma aracı sayısı “adet” olarak belirtilecektir.

İlçemizde bulunan Hastaneler, Sağlık Ocakları ve ilgili kuruluşlarda oluşan tıbbi atıklar yönetmelik çerçevesinde depolanarak düzenli bir biçimde İNTE AŞ. tarafından toplanmaktadır.

94

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Çizelge C.17 – 2017 yılında Mersin ili sınırları içinde oluşan yıllık tıbbi atık miktarı

(İNTE A.Ş. 2018)

Tesisi Tesisi

Yakma

Sayısı * Sayısı

Bertaraf Bertaraf

Yöntemi

Tıbbi Atık Tıbbi Atık Tıbbi

Taşınması

atık miktarı atık

Taşıma Aracı Aracı Taşıma

Sterilizasyon/

Yönetim Planı Yönetim

Tıbbi Atıkların Atıkların Tıbbi Toplanan tıbbi tıbbi Toplanan

İl/ilçe Belediyesinin

Adı

Var

Yok

Özel Özel

Kamu Kamu

Yakma Tesisin

ton/gün

Belediyenin

Bulunduğu İl Bulunduğu

Sterilizasyon Yetkili Firmanın Yetkili

Mersin Büyükşehir X X 1 2 3,360 X X Mersin Belediyesi Tarsus Belediyesi X 0,840 X X Mersin Çamlıyayla Belediyesi X 0,003 X X Mersin Erdemli Belediyesi X 0,160 X X Mersin Silifke Belediyesi X 0,300 X X Mersin Aydıncık Belediyesi X 0,007 X X Mersin Bozyazı Belediyesi X 0,013 X X Mersin Gülnar Belediyesi X 0,014 X X Mersin Mut Belediyesi X 0,052 X X Mersin Anamur Belediyesi X 0,190 x X Mersin

22.07.2005 tarihli ve 25883 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında; Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliğine bağlı 13 adet devlet hastanesi, 1 adet üniversite hastanesi, İl Sağlık Müdürlüğüne 12 adet özel hastane, 8 adet ayakta tedavi merkezi, 5 adet Diyaliz merkezi, 5 adet Fizik Tedavi merkezi, 29 adet Ağız ve Diş Sağlığı polikliniği, 1 adet Tüp Bebek Merkezinin, Halk Sağlığı Müdürlüğüne bağlı 13 adet toplum sağlığı merkezi ve 147 adet Aile Sağlığı merkezinin, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğüne bağlı 1 adet Hayvan Hastanesinin ve 200 tane diş hekimi muayenehanesinin Çevre Bilgi Sistemine kayıtları yapılmıştır.

İlimizde bir adet Tıbbi Atık Sterilizasyon tesisi bulunmakta olup İl merkezi ve ilçelerden düzenli olarak tıbbi atıklar toplanmakta, sterilizasyon işlemine tabi tutulduktan sonra Büyükşehir Belediyesine ait II. Sınıf Katı Atık Düzenli Depolama alanında depolanmaktadır.

Büyükşehir Belediyesi ile İN-TE A.Ş. arasında toplama, taşıma ve sterilizasyon tesisi yapım ve işletim ihalesi 2012 yılında 10 yıllık olarak yapılmıştır. Sterilizasyon verimini kontrol etmek amacıyla biyolojik indikatörleri firma yetkilileri tarafından aylık olarak Adana Hıfzıssıhha’ya gönderilmekte, 3 ayda bir ise Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından İZAYDAŞ’a gönderilmektedir. Tıbbi atık yönetim planı ve ilçelerde oluşan tıbbi atık miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

95

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

“Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmelik” kapsamında tıbbi atık toplama işi Büyükşehir Belediyesi’nin sorumluluğunda olup, Toroslar beledisi sınırları içerisindeki tıbbi atıklar Büyükşehir Belediyesi tarafından toplanılmaktadır.

Tıbbi atıklar Hastane, Aile Hekimleri vb. yerlerden Mersin Büyükşehir Belediyesi tarafından haftada bir olmak üzere toplanmaktadır.

C.13. Maden Atıkları

Konu ile ilgili herhangi bir bilgi elde edilememiştir.

C.14. Sonuç ve Değerlendirme

Bu bölümde tehlikeli, tehlikesiz ve özel işleme tabi atıklar ele alınmış ve bertaraf yöntemleri sunulmuştur.

Çizelge C.18 – Mersin ilinde bulunan atık işleme tesisi sayısı (https://eizin.cevre.gov.tr/Rapor/BelgeArama.aspx, 2018) Katı Atık Bertaraf Tesisi Sayısı (Belediye) 2 Lisanslı Ambalaj Atığı Toplama Ayırma Tesisi ve Geri Kazanım Tesisi Sayısı 14 Tehlikeli Atık Geri Kazanım Tesisi Sayısı 3 Atık Yağ Geri Kazanım Tesisi Sayısı 2 Bitkisel Atık Yağ Geri Kazanım Tesisi Sayısı 2 Atık Pil ve Akümülatör Geri Kazanım Tesisi Sayısı 1 Ömrünü Tamamlamış Lastik Geri Kazanım Tesisi Sayısı 0 Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi Sayısı 1 Tehlikesiz Atık Geri Kazanım Tesisi Sayısı 20 Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya İşleme Tesisi Sayısı 1

Kaynaklar

1-MESKİ 2017 Yılı Verileri 2-Silifke Belediyesi Başkanlığı 2017 Yılı Verileri

96

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Ç. BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ ÇALIŞMALARI

Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar

Çizelge Ç.1 – Mersin ilinde 2017 yılında SEVESO kuruluşlarının sayısı (BEKRA BİLDİRİM SİSTEMİ, 2017) KURULUŞ SAYISI Alt Seviye 4 Üst Seviye 18 Kapsam Dışı 47 TOPLAM 69

Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme

İlimiz sınırları içerisinde hali hazırda faaliyet gösteren ve Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik ekinde yer alan tehlikeli maddeleri bulunduran ya da bulundurabilecek, Seveso Bildirim Sitemine kayıtlı ve bildirim yapmış 18 adet Üst Seviye, 4 adet Alt Seviye ve 47 adet Kapsam Dışı tesis bulunmaktadır. Yönetmeliğin Genel Yükümlülükler başlığı altında yer alan 7. maddesi (Bildirimler) gereği yükümlü olan işletmelerin belirlenmesi, bildirimlerinin yaptırılması amacıyla envanter çalışmaları devam etmekte olup, Çevre Denetimleri esnasında ilgili işletmelerin Seveso Bildiriminin bulunup bulmadığı sorgulanmakta ve kapsamda bulunmaları halinde bildirim yapmaları sağlanmaktadır.

Kaynaklar

1-BEKRA Bildirim Sistemi

97

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

D. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

D.1. Flora

Bilimsel ölçüde flora çalışmaları yürütmekte olan Türkiye Bitkileri Veri Servisi (TUBİVES)’ ne ve Şube Müdürlüğümüzce yürütülen çalışmalar sonucunda; Mersin il sınırları içerisinde 1726 takson bitki türünün tespiti yapılmıştır. Bu bitki türlerinden 400âdetinin endemik olduğu kayıt altına alınmıştır.

Doğa Koruma ve Milli Parklar Mersin Şube Müdürlüğünce 2013 yılından bu yana Baraj Göl Aynası Altında Kalacak Bitki Türlerinin Tespiti Projesi kapsamında çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Baraj göl aynası (göl alanı) altında kalacak bitki türlerinin tespiti projesi işiyle ülke genelinde su tutulacak baraj alanlarında risk altında olan, ekonomik (tibbi-aromatik) değeri olan, endemik, lokal endemik, nadir ve nesli tehlikede olan bitki türlerinin tespiti ve tespiti gerçekleştirilen özellikli bitki türlerinin üretilerek ekolojik özellikleri uygun bölgelere taşınmasını amaçlamaktadır. Pamukluk barajı altında kalacak bitki türlerinin teşhisinde Davis (1965)’in “Flora of Turkey” kitabından yararlanılmıştır. Proje kapsamında 100 adet bitki, 1 adet mantar ve 1 adet liken türü teşhis edilmiştir. Nesli tehlike altında olan ve taşınması uygun görülen Centaurea ptosimopappoides ve Verbascum pseudoholotrichum türleri baraj göl aynası altından uygun habitatlara taşınaraküretilmesi sağlanmış ve izlenmeleri devam etmektedir. Diğer taraftan 2014 yılı içerisinde Sorgun Barajı Göl Aynası Altında Kalacak Bitki Türlerinin Tespiti Projesi kapsamında Sorgun Barajı göl aynası ve çevresinden 59 familya, 162 cins, tür ve tür altı seviyede 197 takson tespit edilmiştir. Bu taksonlardan Dactylorhiza iberica ve Ophrys oestrifera subsp. oestrifera, geniş bir yayılışa sahip olmakla birlikte yetiştiği habitatta az sayıda popülasyon içermesi ve ülkemizde genel olarak salep türlerinin yumrularının sökülerek ihraç edilmesi nedeniyle koruma öncelikli tür statüsünde değerlendirilmiş ve bulunduğu habitattan sökülerek, toprak analiz sonuçları da dikkate alınarak benzer bir habitata taşınmış ve izleme çalışmaları devam etmektedir.

T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, VII. Bölge Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Mersin Şube Müdürlüğünce Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme Projesi kapsamındaMersin İlinin Karasal ve İç Su Ekosistemleri Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme İşi ihale edilerek 10.08.2016 tarihinde çalışmalara başlanılmıştır. Mersin İlinin Karasal ve İç Su Ekosistemleri Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme İşiyle Mersin İlinin Flora ve Fauna yapısının detaylı olarak ortaya çıkartılması hedeflenmiştir. Envanter çalışmaları devam etmekte olup, 13.08.2018 tarihinde tamamlanması sağlanacaktır. Proje sonucunda Mersin ilinin kaynak değerleri ortaya çıkartılacak ve korunması gerekli türler izlemeye alınarak koruma stratejisi geliştirilecek ve doğal kaynak değerlerimiz korunarak gelecek nesillere taşınması sağlanmış olacaktır.

98

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

D.2. Fauna

Mersin ilimiz genelinde yaşamını devam ettiren yaban hayvanlarından karasal ve sucul memeli türlerinin tespiti yapılarak kayıt altına alınmıştır. Mersin ilimiz yaklaşık 30 memeli türüne ev sahipliği yapmaktadır.

Mersin İlimiz sınırları içerisinde Doğa Koruma ve Milli Parklar Mersin Şube Müdürlüğümüz ile Mersin Üniversitesi Rektörlüğü işbirliğiyle yapılan Protokol kapsamında 2015 yılı içerisinden bu yana “Yaban Hayatı Tespit ve İzleme Projesi” uygulanmaya başlanılmış ve halen de devam etmektedir.

D.3. Ormanlar ve Milli Parklar

İlimiz orman varlığı 840.470 hektar, Mersin ili alanına oranı ise % 54’dür. Bu alan içerisinde normal orman alanı 380.029 hektar ile toplam ormanlık alanın % 45’ini, bozuk orman alanları ise 460.441 hektar ile toplam ormanlık alanının % 55’ini oluşturmaktadır.

55% 45% Orman Alanı Bozuk Alan

Ormanlık Alan : 840.470 hektar Ormansız Alan : 722.598 hektar Toplam Alan : 1.563.068 hektar

Toplam ağaç serveti 48.241.623 m3, yıllık toplam cari artım ise 1.498.331 m3 dür. Ormanların normal (verimli) veya bozuk (verimsiz) orman olarak tanımlanması esas olarak meşcere örtüsünün kapalılık durumuna göre yapılmaktadır. Mevcut ağaçların tepe çatılarının toprağı örtme oranı % 10 un üzerinde olan orman alanları normal ya da verimli, bu orandan az olan orman alanları ise bozuk ya da verimsiz orman olarak tanımlanmaktadır.

İlimizde, 1972 yılında 804 bin hektar olan orman varlığımız, 2003 plan verilerine göre, 36 bin hektar artarak 840.470 hektara ulaşmıştır. (İl alanının % 54’ü)

Çizelge D.1 - Mersin İli Orman Varlığı, 1963-2016 Birim 1963-1972 2016 Toplam Orman Alanı Hektar 804.258 840.470

99

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Bölgemizde Doğu-Batı istikametinde denize paralel uzanan dağlar, Kuzey-Güney istikametinde Sarp ve Derin vadilerle parçalanmışlardır. Dağların denizden yüksekliği Doğuda Bolkar dağları- Medetsiz tepesi 3542 metre, Batıya doğru hafif alçalarak Taşeli platosunda Yunt dağı 2227 metredir. 3. Zaman oluşumunun hakim olduğu dağlarda genel olarak, Kalker formasyonları mevcuttur.

Yazları sıcak ve kurak, kışları ılıman ve yağışlı geçmekte, bölgede yağışlar alçak-orta zonda yağmur, yükseklerde kar şeklinde düşmektedir. Vejetasyon döneminde (Haziran-Temmuz-Ağustos) aylarında alçak ve orta zona genelde hiç yağış düşmez, yüksek yamaçlar kısmen yağış alabilir. Yıllık yağış 300–1200 mm arasında değişmektedir.

Bölge genel anlamda yarı kurak bir iklime sahip olduğundan, bitki çeşitliliği ve gelişimi üzerinde sınırlayıcı bir etki yapmakta, yüksek dağların derin vadilerle denize dik şekilde yarılması ılıman deniz iklimi etkisini içerilere doğru taşımakta, bu özelliklerde yöremizdeki orman formunu ve türlerini belirleyici bir etki yapmaktadır. Toprak-İklim ve Yükseltinin etkisi ile bölgemizde oluşan Orman formasyonları şunlardır; I. Maki alanları: 0–300 metre rakımda ve fakir topraklar (Az ayrışmış kalker) üzerinde Maki formasyonu bulunmaktadır. Kuraklığa dayanaklı olan bu bitki topluluğu Zeytin, Harnup, Mersin, Pırnal Meşesi, Kermes Meşesi, Y.Antep Fıstığı, Sandal, Diken v.b. Ağaç türlerinden oluşmaktadır. Maki Akdeniz’e özgü bir bitki topluluğudur.

II. Kızılçam Ormanları: 0–1200 metre yükseltiye kadar toprak şartlarına bağlı olarak genellikle saf meşcereler şeklinde görülen bu ağaç türümüz Meşe, Ardıç, Göknarve Sedir gibi türlerle karışım oluşturabildiği gibi maki türleri ile de karışık meşcereler kurabilmektedir. İlimiz ormanlarının %47,1 bu tür ormanlardan oluşmaktadır.

III. Ardıç Ormanları: 900–1500 metreler arasında görülen bu ormanlar yine saf meşcereler şeklinde görülebildiği gibi Göknar, Sedir ve karaçam ile karışık ormanlar kurabilmektedir.

IV. Göknar Ormanları: 1000–2000 metre rakımlarında rutubetli ve kuzey bakılarda genellikle Ardıç, Sedir ve Karaçam ile karışık, çok azda (Namrun, Gözne) saf meşcereler meydana getirirler.

V. Meşe Ormanları: 800–1400 metre rakımlarda toprak şartlarının ve rutubetin iyi olduğu yerlerde saf meşcereler şeklinde görülmektedir.

VI. Sedir Ormanları: 1200–2100 metre rakımlarda saf meşcereler şeklinde görülen sedir ormanları, yer yerde Göknar, Ardıç ile karışık meşcereler kurabilmektedir. Yurdumuzda sadece Toros dağlarında bulunan ve endemik bir tür olan sedir ormanları ekonomik değeri yüksek bir ağaç türüdür. Uzun yıllar tahribat görmüş olan sedir ormanlarının yeniden iyileştirilmesi ve gençleştirilmesi için ilimizde çok başarılı çalışmalar yapılmaktadır. Tohum ekimi veya dikimi şeklinde yapılan çalışmalar, Ülkemiz genelindeki ormancılık çalışmalarına da model olabilmektedir.

VII. Karaçam Ormanları:1000–1500 metre rakımlar arasında toprak ve rutubetin uygun olduğu yerlerde Mut, Erdemli, Mersin ve Tarsus yörelerinde genellikle saf bazen de Ardıç, Göknar ve Sedirle karışık meşcereler kurmaktadır.

100

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

İlimiz ormanlarını oluşturan bu ağaç türü toprak, nem, yükselti, bakı ve topografya özelliklerine göre denizden 2100 metre rakıma kadar yayılım ve çeşitlilik göstermektedir.

VIII. Diğer Türler : Silifke ilçesi Göksu vadisi ile Gülnar ilçesi Babadıl deresi mevkiinde münferit veya küçük gruplar halinde Servi ormanları ile Çamlıyayla ilçesi Kadıncık vadisinde münferit Porsuk ağaçları bulunmaktadır.

Torosların üst zonlarında (2100–2500 metre) orman ağacı bulunmaz. Buralar geniş meralarla kaplı olup düzensiz otlatmalardan dolayı bozulmuştur.

Çizelge D.2 - Ağaç Türleri İtibariyle Orman Varlığı, 2016 AĞAÇ TÜRÜ BİRİM 2016 KIZILÇAM HEKTAR 297.978 KARAÇAM HEKTAR 11.941 GÖKNAR HEKTAR 2.125 SEDİR HEKTAR 40.036 ARDIÇ HEKTAR 20.295 FISTIKÇAMI HEKTAR 1629 SERVİ HEKTAR 228 SAHİL ÇAMI HEKTAR 14 MEŞE HEKTAR 1.638 ÇINAR HEKTAR 57 OKALİPTUS HEKTAR 1.397 CEVİZ HEKTAR 314 YABANİ ZEYTİN HEKTAR 62 MAKİ HEKTAR 26.425 YALANCI AKASYA HEKTAR 72 MENENGİÇ HEKTAR 52 VERİMLİ SAF TOPLAMI 404.264

İĞNE YAPRAKLILAR HEKTAR 73.889 İĞNE YAPRAKLI+YAPRAKLI HEKTAR 8.609 KARIŞIK YAPRAKLILAR HEKTAR 301 KARIŞIK MEŞCERE TOPLAMI HEKTAR 82.799

D. Sonuç ve Değerlendirme

Yapılan çalışmalarla her yıl yaklaşık 3.000 hektar ağaçlandırma yapılmaktadır. Son 12 yılda 88.000 hektar bozuk orman ,verimli hale getirilmiştir. Çalışmalarımız devam etmektedir.

101

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

D.4. Çayır ve Mera

Münferiden yapılan talepler ile yeni mera yaylak olabilecek alanların çalışmaları zaman zaman ortaya çıksa da, İlimizin tüm belde ve köylerinde tespit tahdit çalışmaları 2003 yılı sonu itibariyle tamamlanmıştır.

D.5. Sulak Alanlar

Mersin ili, Silifke ilçesi sınırları dâhilinde yer alan Ortadoğu ve Avrupa’nın en önemli sulak alanı olan Göksu Deltası, Mersin İl merkezinin 85 km batısında Silifke İlçesi’nin güney kenarında 330 17’ Kuzey, 350 59’ Doğu koordinatları arasında yer almaktadır.

Göksu Deltası özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme (RAMSAR) kriterlerinin birçoğunu kapsadığı için 1994 yılında Ramsar Alanı Statüsüne sahip olmuştur. Göksu Deltasının bir defada barındırdığı kuş varlığı dikkate alındığında ramsar kriterlerindeki A sınıfı sulak alan “Ramsar Sözleşmesine göre, bir defada 25.000’in üzerinde su kuşunu barındıran sulak alanlar “A” sınıfı sulak alandır.” niteliğinde olduğu belirlenmiştir. Ayrıca; Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilerek koruma altına alınmıştır.

Göksu Deltasının toplam alanı 22.840 hektar’dır. Bu alanın 15.000 hektar’ı Ramsar alanıdır.

Yönetim planı çalışmalarında Göksu deltasında toplam 442 bitki türü bulunduğu bu türlerden 32’si kritik, tehlike altında, nadir ve hassas türler arasında yer aldığı tespit edilmiştir.

Göksu deltasında yapılan kuş gözlemciliği faaliyetleri sonucunda 332 kuş türü olduğu bilinmektedir. Bu sayı tüm Türkiye avifaunasının yaklaşık %50’sini kapsamaktadır.

102

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

D.6. Tabiat Varlıklarını Koruma Çalışmaları

Mersin İlinde yer alan Doğal Sit Alanları, Anıt Ağaçlar ve Mağaralar ve yerleri ile ilgili bilgiler aşağıdaki tablolarda verilmiştir.

MERSİN İLİ DOĞAL SİT ALANLARI 1. 2. 3. S.No İlçe Sit Alanı Derece Derece Derece 1 Akdeniz Adanalıoğlu x x 2 Silifke Akdere Tahta Limanı x x 3 Erdemli Alata Sahil ve Bahçe Kültür Araştırma Enstitüsü x 4 Silifke Aphrodisias, Yeşilovacık,Tisan x 5 Bozyazı Arsinoe Antik Kenti x 6 Silifke Astım Mağarası ve Cennet-Cehennem Obrukları x 7 Silifke Aşağı Dünya (Akhayat) Obruğu x 8 Akdeniz Akdeniz Askeri Kışlası x 9 Bozyazı Bozyazı Melenia x 10 Gülnar Büyükeceli Çağlayan Şelalesi x 11 Tarsus Berdan Barajı ve Çevresi x 12 Aydıncık Gilindere Aynalı Göl Mağarası x 13 Silifke Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi x x 14 Gülnar Ilısu Şelalesi x 15 Anamur Kaledran Melleç x 16 Akdeniz Kazanlı x 17 Silifke Kepez Mağarası x 18 Anamur Köşekbükü (Astım) Mağarası x 19 Silifke Kuruçay Mağarası x 20 Anamur Mamure Kalesi ve Dragon Çayı Pullu Orman Kampı x 21 Mut Mavga Kalesi x 22 Silifke Dana Adası x 23 Silifke Narlıkuyu x x 24 Silifke Şeytan Deresi ve Çevresi x x 25 Tarsus Tarsus Dalyanı Kulak x 26 Tarsus Taşkuyu Mağarası x 27 Silifke Taşucu Kalesi ve Boğsak Adası x 28 Gülnar Yerköprü Şelalesi x 29 Toroslar Zekerce Mağarası x 30 Silifke Silifke Barbaros Anıtı ve Çevresi x 31 Tarsus Gözlükule Höyüğü x 32 Tarsus Tarsus Şelalesi x

103

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

MERSİN İLİ ANIT AĞAÇLAR

S.No Anıt Ağaç İsmi İlçe Mahalle 1 Palmiye Ağacı (Chamaerops Excelsa) Akdeniz Hamidiye 2 Katran Ağacı (Cedrus Libani.) Tarsus Ardıçlı 3 Meşe Ağacı ( Quercus L) Silifke Kepez 4 Zeytin Ağacı (Olea europaea L.) Silifke Keben 5 Çınar Ağacı (Platanus orientalis) Silifke Evkafçiftliği 6 Çınar Ağacı (Platanus orientalis) Mut Merkez 7 Zeytin Ağacı (Olea europaea L.) Mut Haydar 8 Çınar Ağacı (Platanus orientalis) Gülnar Zeyne 9 Meşe Ağacı ( Quercus L) Toroslar Gözne 10 Çınar Ağacı (Platanus orientalis) Yenişehir Emirler 11 Zeytin Ağacı (Olea oleaster) Mezitli Menderes 12 Boylu Ardıç (Juniperus Excelsa) Mut Yalnızcabağ 13 Karacaağaç Çamlıyayla Cumayakası

MERSİN İLİ MAĞARALARI

Koordinat S.No Mağara İsmi İlçe Mahalle Sit Derecesi X Y 1.Derece Doğal Sit 1 Kuruçay Mağarası Silifke Atakent 4032037 598515 Alanı Köşekbükü Astım 1.Derece Doğal Sit 2 Anamur Ovabaşı 3998258 478425 Mağarası Alanı Yerköprü Düden ve Yerköprü/ 1.Derece Doğal Sit 3 Mut 4043394 520861 Obruğu Gezende Alanı Aşağıdünya-Akhayat 1.Derece Doğal Sit 4 Silifke Karadedeli 4034217 590589 Mağara ve Obruğu Alanı 1.Derece Doğal Sit 5 Kepez Mağarası Silifke Kızılisalı 4044286 590064 Alanı C Grubu - Tabiat 6 Taşkuyu Mağarası Tarsus Taşkuyu 4090935 659247 Varlığı A Grubu - Tabiat 7 Taşocağı Mağarası Tarsus Sağlıklı 4101879 669738 Varlığı Aynalıgöl (Gilindire) 1.Derece Doğal Sit 8 Aydıncık 3998713 536274 Mağarası Alanı Cennet-Cehennem 1-3.Derece Doğal ve 9 Silifke Narlıkuyu 4034843 599115 Mağarası Arkeolojik Sit Alanı 1.Derece Doğal Sit 10 Zekerce Toroslar Arslanköy 4097881 612697 Alanı

104

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

- GÖKSU DELTASI ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ

Toroslardan doğarak Silifke İlçesi’nden Akdeniz’e dökülen Göksu Nehri’nin taşıdığı alüvyonlarla oluşan Göksu Deltası Mersin İli Silifke sınırları içerisinde yer almakta olup, 02.03.1990 tarih ve 20449 sayılı resmi gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi tespit ve ilan edilmiştir. Akdeniz Bölgesi’nin en önemli sulak alanlarından birisi olan Göksu deltası, nadir ve nesli tehlike altında olan çeşitli kuş türlerinin yaşama, üreme, beslenme ve konaklamalarına imkan sağlamakta, iki tür deniz kaplumbağasının da üreme alanları arasında yer almaktadır.

- Caretta caretta

Kumul bitkileri, su bitkileri, tuzcul bitkiler gibi doğal bitki örtüsünün çeşitliliği ve miktarı açısından büyük öneme sahiptir. Akdeniz ve dünyada doğal özelliklerini koruyabilmiş ender 105

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

sulak alanlardan biri olan Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi doğal ve kültürel özelliklerinden dolayı RAMSAR’a (Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan Hakkında Sözleşme) aday gösterilmiş ve 1994 yılında “A sınıfı Sulak Alan” diploması almıştır.

-Saz Horozu

-Manisa Lalesi

Özel Çevre Koruma Bölgesi, Ramsar, 1. Derece ve 2. Derece Doğal Sit Alanları koruma statülerine sahip olan Göksu Deltası İl Merkezine 85 km mesafede, toplam alanı 15.531 hektar olup bu alanın %56’sı özel mülkiyetten oluşmaktadır.

106

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Deniz Kaplumbağaları Üreme Alanları (1.Derece Doğal Sit Alanı) Adanalıoğlu Belediyesi sınrları içinde), Kazanlı Belediyesi sınrları içinde

Mamuriye Kalesi (1.ve 3. Derece Arkeolojik Sit + 1.Derece Doğal Sit Alanı) Anamur İlçesi, Bozdoğan Köyü

107

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Köşekbükü Mağarası (1.Derece Doğal Sit Alanı) Anamur İlçesi

Aynalıgöl Mağarası

108

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

- Antik Arsinoe kenti

- Erdemli Alata (1.Derece Doğal Sit Alanı)

109

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

- Ilısu Şelalesi

- Mavga Kalesi (1.Derece Doğal Sit Alanı)

110

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

- Yerköprü Şelalesi

- Astım (Dilek) Mağarası, Cennet- Cehennem Obruğu 111

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

- Tahta Limanı

- Boğsak Adası - Dana Adası 112

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

- Gözlükule Höyüğü

- Tarsus Şelalesi

113

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

-Taşkuyu Mağarası

ARAŞTIRMA İZLEME VE KONTROL FAALİYETLERİ

 Bakanlığımız (Tabiat Varlıkları Koruma Genel Müdürlüğü) ile Çevtest Ölçüm Labaratuvarı Tic. Ltd. Şti. arasında imzalanan “2017 Yılı Özel Çevre Koruma Bölgelerinde Su Kalitesinin İzlenmesi ve Özel Çevre Koruma Bölgelerinde İşletilmekte Olan Atıksu Arıtma Tesislerinin İzlenmesi” sözleşmesi kapsamında, yüklenici firma tarafından yapılan arazi çalışmalarına Müdürlüğümüzün ilgili elemanları gözlemci olarak katılmıştır. Bu çalışma çerçevesinde daha önceki belirlenen 8 ayrı noktadan su kalitesi izleme çalışması yapılmıştır.  Su Kalitesi İzleme Projesi kapsamında tarımsal kaynaklı kirliliğin tespiti amacıyla Haziran, Ağustos ve Ekim aylarında Akgöl, Paradeniz ve drenaj kanallarında 10 ayrı noktadan dönemsel kirlilik analizi yapılmıştır.  Mülga Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı tarafından ihale edilen “Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi Habitat İle Tür Koruma ve İzleme Projesi” DOKAY-ÇED Çev Dan Limited Şirketinde kalmış olup, adı geçen yüklenici firma 2011 Ağustos itibarıyla söz konusu projenin uygulama çalışmalarına başlamıştır. Söz konusu proje Aralık 2013’de tamamlanmış olup proje kapsamında 2017 yılında kış ortası kuş sayımları, deniz kaplumbağaları ve memeli hayvan türleri izleme çalışmaları yüklenici firma elamanları ile beraber Müdürlüğümüzün ilgili personelleri katılmıştır.

EĞİTİM VE BİLİNÇLENDİRME FAALİYETLERİ

 “Göksu Deltası Tür ve Habitat İzleme Projesi” kapsamında Göksu Deltası ÖÇKB sınırları içerisinde hedef kitle olarak belirlenen İlköğretim okullarına, balıkçılara çiftçilere ve yazlıkçılara eğitim hizmetleri verilmiştir. Söz konusu eğitim çalışmalarına yüklenici firma elemanları ile beraber Müdürlüğümüzün ilgili personelleri katılmıştır.

114

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

 Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içerisindeki çalışmalar hakkında bilgi aktarmak ve görüş almak üzere Kamu Kurum ve Kuruluşlarına ziyaretlerde bulunulmuştur.  Bölgemize gelen yerli ve yabancı ziyaretçilere rehberlik hizmeti verilmiştir.  ATIKSU YÖNETİM HİZMETLERİ:

Yüklenici firma tarafından Atakent ve Silifke Atıksu Arıtma tesislerinin verimliliğinin izlenmesi çalışması her ay düzenli olarak yapılmıştır. Adı geçen çalışmaya ilgili elemanımız da katılmıştır.

PLANLAMA VE PROJELENDİRME HİZMETLERİ:

1/50 000 ölçekli Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planına ait çalışmalar tamamlanmıştır.

D.7. Sonuç ve Değerlendirme

Mülga Orman ve Su İşleri Bakanlığının görevleri belirlenen 645 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede belirtilen sorumluluklar çerçevesinde VII. Bölge Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli ParklarMersin Şube Müdürlüğümüzce 2872 sayılı Çevre Kanunu, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve 04/04/2014 tarih ve 28962 sayılı Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında yaban hayatının ve biyolojik çeşitliliğin koruması ve kontrol çalışmaları yürütülmektedir. Mersin İlimiz içerisindeki gerek flora gerekse fauna türlerinin tespit edilmesi için 2016 yılı içerisinde “Mersin İli Karasal ve İç Su Ekosistemleri Envanter ve İzleme İşi”ne başlatılmıştır. Bu işin ana teması biyolojik çeşitliliğin etkin korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması, doğa ve doğal kaynak değerlerinin korunması, yönetilmesi ve tespit edilen endemik, nadir, hassas olan türlerin izlenmesinin yapılarak yerinde koruma tedbirlerinin gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır. Devam eden Mersin İli Karasal ve İç Su Ekosistemleri Envanter ve İzleme İşinin 13/08/2018 tarihinde tamamlanması hedeflenmektedir. VII. Bölge Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Mersin Şube Müdürlüğünce doğanın ve yaban hayatının korunması, geliştirilmesi, yasal avcılıkla ilgili iş ve işlemler devam etmektedir.

Mülga Orman ve Su İşleri Bakanlığının görevleri belirlenen 645 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede belirtilen sorumluluklar çerçevesinde VII. Bölge Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Mersin Şube Müdürlüğünce 2872 sayılı Çevre Kanunu, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve 04.04.2014 tarih ve 28962 sayılı Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında yaban hayatının ve biyolojik çeşitliliğin koruması ve kontrol çalışmaları yürütülmektedir.

Kaynaklar

1-Mersin İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2-Mersin Orman Bölge Müdürlüğü, 3-Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Tabiat Varlıklarını Korumadan Sorumlu Şube Müdürlüğü, 4-Doğa Koruma ve Milli Parklar VII. Bölge Müdürlüğü - Mersin Şube Müdürlüğü Arşivi Göksu Deltası ÖÇK Yönetim Planı 115

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

E. ARAZİ KULLANIMI

E.1. Arazi Kullanım Verileri

Şekil E.4 – Mersin ilinde 2017 yılı arazi kullanım durumuna göre arazi sınıflandırması (Kaynak: 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Araştırma Raporu (MÇŞİM İmar ve Planlamadan Sorumlu Şube Müdürlüğü, 2017)

Çizelge E.1 – 2017 yılı için Mersin ilinde arazi sınıflandırması (Kaynak; Mülga Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi işlem Dairesi Başkanlığı Corine Veritabanı,2017)

ALAN BÜYÜKLÜĞÜ MERSİN 1990 2000 2006 2012 Arazi Sınıfı ha % ha % ha % ha % 1) Yapay 15.899,73 1,00 21.707,33 1,36 23.457,48 1,47 25.602,64 1,60 Alanlar 2)Tarımsal 401.889,00 25,19 397.105,36 24,89 504.251,74 31,52 503.943,41 31,50 Alanlar 3) Orman ve Yarı Doğal 1.169.319,03 73,29 1.168.156,09 73,22 1.065.315,90 66,60 1.063.479,08 66,48 Alanlar 4) Sulak Alanlar 2.586,91 0,16 2.580,73 0,16 1.840,11 0,12 1.840,11 0,12 5) Su Yapıları 5.770,68 0,36 5.915,78 0,37 4.728,52 0,30 4.728,52 0,30 TOPLAM 1.595.465,35 100,00 1.595.465,29 100,00 1.599.593,75 100,00 1.599.593,76 100,00

116

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

E.2. Mekânsal Planlama

E.2.1. Çevre Düzeni Planı

Çevre Düzeni Planı: Ülke ve bölge plan kararlarına uygun olarak yerleşme alanları, konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi farklı / her türlü arazi kullanım kararlarını belirleyen en üst ölçekli fiziki plandır. (3194 ve 2872 sayılı Kanunlar)

Mersin-Adana Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Çukurova havzasında bulunmaktadır. Mersin ve Adana ekonomik ve coğrafik açıdan hem ülkemizin hem de Çukurova havzasının önemli illeri arasında yer almaktadır.

İki il arasında havza, eko-sistem, ekonomik ve sosyal bazda bir birliktelik söz konusudur. Sürdürülebilir kalkınmada anahtar girdilerden biri olan su kaynaklarının en uygun biçimde değerlendirilebilmesi için, Mersin ve Adana İllerinden oluşan bölgenin bir bütün olarak ele alınıp planlanması doğru bir yaklaşımdır. Nitekim, TÜBİTAK tarafından desteklenen ekolojik dengelerle ilgili çeşitli araştırmalarda, sürdürülebilir kalkınmada havza bütününde yaklaşımın mutlak önemi kanıtlanmıştır.

Mersin-Karaman Planlama Bölgesi 1/100 000 Ölçekli çevre düzeni planına ilişkin Danıştay 6. Dairesi tarafından verilen yürütmeyi durdurma kararlarının gereğinin yerine getirilmesi, yürütmeyi durdurma kararının gerekçesinde bahsedilen istatistiki bölge ve havza bütünlüğü hususlarındaki şekil eksikliği ve mevzuata aykırı hususların giderilmesi kapsamında; istatistiki bölgelere uygun olarak hazırlanan “Mersin-Adana Planlama Bölgesi 1/100 000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı” 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 7. Maddesi uyarınca Bakanlık Makamının 16.09.2013 tarih ve 14398 sayılı Olur’u ile onaylanmıştır.

6360 sayılı yasa ile Mersin İl İdari sınırlarının tamamının Büyükşehir Belediyesi olarak düzenlenmesi ile birlikte Mersin-Büyükşehir Belediyesi tarafından 1/100 000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı çalışması başlatılmış, söz konusu çalışma Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na Mersin-Adana Planlama Bölgesi 1/100 000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında revizyon olarak sunulmuştur.

2035 yılı hedef alınarak hazırlanan Mersin-Adana Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Revizyonu Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 03.04.2017 tarihinde onaylanmıştır.

Çevre Düzeni Planı Mersin’in tek bir ana sektör yönlendiriciliğinde gelişen bir kent olması yerine, hizmetler ve tarım sektörünün geliştiği bir hizmet metropolü olarak, özellikle lojistik ve ulaşım bağlantılarıyla güçlü bir destinasyon haline gelmesini sağlamak, ayrıca; turizm ve özellikle de alternatif turizm başlığı altında gelişmesi öngörülen gerek kentsel karakterli, gerekse kırsal karakterli yerleşim alanlarının bütüncül bir yaklaşımla kurgulanmasını, planlanmasını ve gelişmesini olanaklı kılma amacı ile hazırlanmıştır.

117

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

E.3. Sonuç ve Değerlendirme

Mersin uluslararası öneme sahip, Akdeniz’in incisi ve Türkiye’nin önemli liman kentleri arasında ön sıralarda yer almaktadır. 1961 yılında Mersin Limanı’nın hizmete girmesi, 1987 yılında Mersin Serbest Bölgesi’nin faaliyete geçmesi, 1992 yılında Mersin-Tarsus Organize Sanayi Bölgesi’nin çalışmalarına başlaması ve Çukurova Bölgesel Havaalanı projesinin hayata geçirilmesi çalışmalarının başlatılması İlimizdeki sektörel gelişime ivme kazandırmış ve ekonomik kalkınma açısından güçlü yönlere sahip olmasını beraberinde getirmiştir. Bununla birlikte, sanayi, lojistik ve turizm sektörlerindeki gelişimine paralel olarak tarım sektörü de önemli bir sektör durumundadır.

Günümüzde halen yürürlükte bulunan Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 yıllarını kapsamaktadır. Kalkınma Planında; İmar planlama sisteminin yapısal ve işlevsel sorunları nedeniyle planlı mekânsal gelişme sürecinde aksaklıklar yaşandığı, Planlama sürecinde idarelerin uygulamasını yönlendirecek, uyumlu ve etkili hale getirecek ilke, kural ve standartlar ile etkili bir izleme ve denetim sisteminin geliştirilmesi hususunun önemine vurgu yapılmıştır.

Onuncu Kalkınma Planı döneminde Mersin Konteyner Limanının yapımına başlanacağı belirtilmiştir. Bu açıdan Mersinin bir liman şehri olarak geride Limanı besleyecek Lojistik alanları, ticaret, sanayi ve hizmet alanları ile gelişmeye devam edebileceği, ayrıca sahip olduğu iklim ve coğrafya ile özellikle turizm ve tarım sektörlerinin de ciddi bir ivme ile gelişim göstereceği ortaya çıkmaktadır.

118

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Harita E.1 - Mersin-Adana Planlama Bölgesi1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı (MÇŞİM İmar ve Planlamadan Sorumlu Şube Müdürlüğü, 2017)

Kaynaklar

-Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü(İmar ve Planlamadan Sorumlu Şube Müdürlüğü) -Mülga Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi işlem Dairesi Başkanlığı

119

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

F. ÇED, ÇEVRE İZİN VE LİSANS İŞLEMLERİ

F.1. ÇED İşlemleri

Çizelge F.1– Mersin İlinde Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından 2017 yılı içerisinde alınan ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının sektörel dağılımı (Mersin ÇŞİM, 2017)

Karar Maden Enerji Sanayi Tarım- Atık- Ulaşım- Turizm- TOPLAM Gıda Kimya Kıyı Konut

ÇED Gerekli 26 1 12 9 5 4 - 57 Değildir

ÇED Gereklidir - - - 5 - - - 5

ÇED Olumlu 1 1 5 - - 1 - 8 Kararı

ÇED Olumlu Kararlarının Sektörel Ulaşım-kıyı DağılımıTurizm-konut Maden % 12,5 % 0,0 % 12,5 Atık-kimya Tarım-gıda % 0,0 % 0,0 Enerji % 12,5

Sanayi % 62,5

Maden Tarım-gıda Enerji Sanayi Atık-kimya Ulaşım-kıyı Turizm-konut

Şekil F.1 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇED Olumlu Kararı verilen projelerin sektörel dağılımı (Mersin ÇŞİM, 2017)

120

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

ÇED Gerekli Değildir Kararlarının Sektörel Dağılımı Ulaşım-kıyı Turizm-konut % 7,0 % 0,0 Atık-kimya % 8,8

Tarım-gıda Maden % 15,8 % 45,6

Sanayi % 21,1 Enerji % 1,8

Maden Enerji Sanayi Tarım-gıda Atık-kimya Ulaşım-kıyı Turizm-konut

Şekil F.5 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇED Gerekli Değildir Kararı verilen projelerin sektörel dağılımı (Mersin ÇŞİM, 2017)

F.2. Çevre İzin ve Lisans İşlemleri

Mersin İlinde 2017 yılı içerisinde Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında yapılan başvuruların değerlendirilmesi sonucunda; 32 adet işletmeye geçici faaliyet belgesi, 62 adet işletmeye çevre izin/ çevre izin ve lisans belgesi verilmiş, 5 adet çevre izin/ çevre izin ve lisans başvurusu reddedilmiştir.

Çizelge F.2 – Mersin ilinde 2017 yılında Bakanlık merkez ve ÇŞİM tarafından verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzni/Çevre İzni ve Lisansı Belgesi sayıları (Kaynak: Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü İzin ve Lisans Dairesi Başkanlığı, Güncelleme tarihi: 15.10.2018)

EK-1 EK-2 TOPLAM Geçici Faaliyet Belgesi 4 28 32 Çevre İzni Belgesi 4 40 44 Çevre İzni ve Lisans Belgesi 3 13 16 TOPLAM 11 81 92 121

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Enerji; 3; %15 Diğer; 323; %12 Madencilik; 379; Madde depolama, %14 doldurma; 140; %5

Atık yönetimi; 493; Metal; 205; %8 %18

Gıda, Tarım, Kimya-petro-kimya; Hayvancılık; 318; Ağaç-kağıt; 36; %1 338; %12 %12 Yüzey kaplama; 84; %3

Şekil F.3 – Mersin ilinde 2017 yılında verilen Çevre İzni veya Çevre İzni ve Lisans Belgelerinin sektörlere göre dağılımı

Şekil F.4 - Mersin ilinde 2017 yılında verilen lisansların konuları (Kaynak: Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü İzin ve Lisans Dairesi Başkanlığı, Güncelleme tarihi: 15.10.2018)

122

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

F.3. Sonuç ve Değerlendirme

Bu bölümde ÇED ve Çevre İzin ve Lisans işlemleri hakkında bilgiler sunulmuştur.

Kaynaklar -Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ÇED ve Çevre İzinlerinden Sorumlu Şube Müdürlüğü

123

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

G. ÇEVRE DENETİMLERİ VE İDARİ YAPTIRIM UYGULAMALARI

G.1. Çevre Denetimleri

Bu rapor kapsamında denetim faaliyetleri değerlendirilirken, gerçekleştirilen denetimler planlı (rutin) ve ani (plansız-rutin olmayan) denetimler olarak ikiye ayrılmıştır. Planlı denetimler, bir ya da çok yıllık bir program çerçevesinde İl Müdürlüğü tarafından haberli veya habersiz olarak gerçekleştirilen denetimlerdir. Plansız denetimler ise; a) izin yenileme prosedürünün bir parçası olarak, b) yeni izin alma prosedürünün bir parçası olarak, c) kaza ve olaylar sonrasında (yangın ve aniden ortaya çıkan kirlilikler gibi), d) mevzuata uygunsuzluğun fark edildiği durumlarda, e) Bakanlık ya da ÇŞİM tarafından gerek görülen durumlarda, f) ihbar veya şikâyet sonrasında ani olarak gerçekleşen ve herhangi bir programa bağlı kalınmaksızın ÇŞİM tarafından yapılan denetimlerdir.

Çizelge G.1 - Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM tarafından gerçekleştirilen denetimlerin sayısı (E-Denetim, 2017)

Denetimler Toplam Planlı denetimler 59 Plansız (ani+şikayet) denetimler 565

Genel toplam 624

124

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

59

Planlı(% 9) Ani(Plansız)(%91) 565

Şekil G.16– Mersin ilinde ÇŞİM tarafından 2017 yılında gerçekleştirilen planlı ve ani çevre denetimlerinin dağılımı (e-Denetim, 2017)

G.2. Şikâyetlerin Değerlendirilmesi

Çizelge G.2 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM’e gelen tüm şikâyetler ve bunların değerlendirilme durumları (Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2018) Şikâyetler Hava Su Toprak Atık ÇED Gürültü Diğer TOPLAM

Şikâyet sayısı 41 260 52 190 22 565 Denetimle sonuçlanan 41 260 52 190 22 565 şikâyet sayısı Şikâyetleri denetimle %100 %100 %100 %100 %100 %100 sonuçlanma (%)

125

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Ani(Plansız)

0 22 41 Birleşik 190 Hava Su 260 Toprak Atık 52 Kimyasal Gürültü

Şekil G.2 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM gelen şikâyetlerin konulara göre dağılımı (Mersin ÇŞİM, 2017)

G.3. İdari Yaptırımlar

Çizelge G.3 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan ceza miktarları ve sayısı (Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2017)

Hava Su Atık Egzoz Anız ÇED Diğer TOPLAM Uygulanan Ceza Sayısı 8 3 1 1 8 4 1 26

Uygulanan Ceza Miktarı 407.800,00 300.210,00 203,00 1054,00 16.509,00 72.607,00 196,00 798.579,16

126

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Uygulanan Ceza Sayısı

Hava 1 4 8 Su Atık Egzoz

8 3 Anız 1 1 ÇED Diğer TOPLAM

Ceza Miktarı(TL)

196 0 16.509,00 Hava 72.607,00 1054 Su 203 Atık Egzoz 300.210,00 Anız ÇED Diğer TOPLAM

Şekil G.3 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan idari para cezalarının konulara göre dağılımı (Mersin ÇŞİM, 2017)

G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları

İl Müdürlüğümüzce planlı denetimlerin dışında ani ve şikâyete istinaden yapılan denetimlerde kanun ve yönetmelikler kapsamında zaman zaman iş durdurma gerçekleştirilmektedir.

Çizelge G.4 – Mersin ilinde 2017 yılında ÇŞİM tarafından uygulanan faaliyet durdurma kararları. (Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2018)

Sektör Faaliyet Faaliyet Durdurma Sebebi sayısı ÇED Yükümlülüklerini yerine getirmeden projeye Sanayi 3 başlandığı için 127

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

G.5. Sonuç ve Değerlendirme

İl Müdürlüğümüzce planlı denetimlerin dışında ani ve şikâyete istinaden yapılan denetimlerde kanun ve yönetmelikler kapsamında gereği sağlanmaktadır. Görüldüğü üzere denetim sırasında karşılaşılan olumsuzluklar için İdari yaptırım kararları uygulanmıştır. Özellikle şikâyet denetimlerinin tamamı sonuçlandırılmakta ve temiz bir çevre hedeflenmektedir.

Kaynaklar

-MÇŞİM Çevre Yönetimi ve Denetiminden Sorumlu Şube Müdürlüğü

128

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

H. ÇEVRE EĞİTİMLERİ

Mersin Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı, ilimiz dahilinde bulunan ilk ve orta öğretim okullarında okuyan çocuklarımızın çevreye daha duyarlı birer birey olarak yetişmesi için çevre bilincini arttırıcı farkındalık etkinlikleri düzenlenmeye başlanmıştır. 2015 yılı güz döneminde başlayan bu etkinlikler İl Milli Eğitim Müdürlüğü izni ile müdürlüğün belirlediği okullarda verilmeye devam etmektedir. Bu kapsamda 2017 yılında ilköğretim ve anasınıfı olmak üzere 46 okulda 5720 öğrenciye, 2015-2017 yıllarında toplam 125 okulda yaklaşık 15.000 öğrenciye çevre bilinçlendirme eğitimi verilmiştir. 2017 yılında anaokulu çocuklarına da çevre farkındalık eğitimi verilmeye başlanmıştır.

Dünya Çevre Günü münasebetiyle 7 Haziran 2017 Çarşamba günü; 751 ilkokul öğrencisinin katılımı ile toplumun dikkatini çevre ve geri dönüşüme çekmek üzere geri dönüşüm sembolü oluşturularak Guinness Dünya Rekoru kırılmıştır.

Resim H.1 – Guinness Dünya Rekoru Kıran Geri Dönüşüm Sembolü (Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı)

129

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

EK-1: 2017 YILINA AİT İL ÇEVRE SORUNLARI VE ÖNCELİKLERİ ARAŞTIRMA FORMU

AÇIKLAMALAR:

İl Çevre Sorunları ve Öncelikleri Anketi, illerimizin çevre sorunlarının ve önceliklerinin neler olduğunu ortaya koyan, aynı zamanda bu sorunların kaynaklarını, nedenlerini, sorunun çözümü için ne tür tedbirler alındığı ya da alınması gerektiğini belirten önemli bir çalışmadır. İl Çevre Sorunları ve Öncelikleri Anketi, çevre konusunda karar vericilere ve halka çevresel bilgi sağlamakta, böylece karar verme sürecini desteklemekte ve halkın çevresel konularda bilincini artırmaktadır.

Form doldurulurken; 1- Anket formunda doldurulan bilgilerin, “Çevre Durum Raporu” bölümü verileriyle tutarlı olmasına dikkat edilecektir. 2- Anket formu doldurulurken, başlıklar altındaki açıklamalara dikkat edilecektir. 3- Öncelik sıralaması istenen bütün başlıklarda (I.2., I.4., II.4., III.1., III.2., IV.1.); “BU YILKİ ÖNEM SIRANIZ” sütununda, anketin ilgili olduğu yıl için geçerli olan önem sırasına göre, maddelerin en önemliden az önemliye doğru 1, 2, 3, .... şeklinde numaralandırmanız istenmektedir. Bütün maddelerin numaralandırılması zorunlu olmayıp yalnızca, ilinizde anketin ilgili olduğu yıl için geçerli maddelerin kendi aralarında sıralanması yeterlidir. “BU YILKİ ÖNEM SIRANIZ” sütunlarında yapılan sıralamalarda, rakamlar birbirini takip eder şekilde verilmeli, birden fazla maddeye aynı rakam verilmemelidir. 4- Öncelik sıralaması istenen bütün başlıklarda (I.2., I.4., II.4., III.1., III.2., IV.1.); “GEÇEN YILKİ ÖNEM SIRANIZ” başlığı altında, önceki yıla ait anket formundaki sıralamanız tekrar yazılarak, yeni doldurulan yıldaki anket formunun ilgili başlıklarının karşılaştırılması yapılarak, değişiklik olmuşsa nedenlerinin belirtilmesi istenmektedir. 5- Anket formunun tüm bölümleri eksiksiz ve doğru olarak bilgisayar ortamında hazırlanacaktır. 6- Herhangi bir konuyla ilgili olarak veri ve bilgi temin edilememişse bunun nedeninin belirtilmesi gerekmektedir. 7- Her bir çizelgenin altında yararlanılan kaynak/kaynaklar verilmelidir.

130

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

BÖLÜM I. HAVA KİRLİLİĞİ

I.1. Hava Kalitesi İndeksine göre sınıflandırma

Hava Kalitesi İndeksi Kesme Noktaları SO [µg/m³] NO [µg/m³] CO [µg/m³] O [µg/m³] PM [µg/m³] İndeks HKİ 2 2 3 10 1 Sa. Ort. 1 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 24 Sa. Ort. 1 (İyi) 0 – 50 0-100 0-100 0-5500 0-120L 0-50 2 (Orta) 51 – 100 101-250 101-200 5501-10000 121-160 51-100L 3 (Hassas) 101 – 150 251-500L 201-500 10001-16000L 161-180B 101-260U 4 (Sağlıksız) 151 – 200 501-850U 501-1000 16001-24000 181-240U 261-400U 5 (Kötü) 201 – 300 851-1100U 1001-2000 24001-32000 241-700 401-520U 6 (Tehlikeli) 301 – 500 >1101 >2001 >32001 >701 >521 L: Limit Değer B: Bilgi Eşiği U: Uyarı Eşiği

I.1.1. İlinize ait 2017 yılı içindeki aylık ortalama ölçüm değerlerini yukarıdaki Hava Kalitesi İndeksine göre sınıflandırarak, aşağıdaki çizelgede uygun sınıfı “X” ile işaretleyiniz. Aylık Ortama (μg/m3) Olarak Hava Kalitesi İndeksine (*) Göre Sınıflandırma

AYLAR SO2 NO2 CO O3 PM10 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 OCAK X ŞUBAT X MART X X NİSAN X X MAYIS X X HAZİRAN X X TEMMUZ X X AĞUSTOS X X EYLÜL X X EKİM X KASIM X X ARALIK X X * Hava Kalitesi İndeksi: 1 (iyi) , 2 (orta) , 3 (hassas), 4 (sağlıksız), 5 (kötü), 6 (tehlikeli) Kaynak: Hava Kalitesi İzleme İstasyonu Verileri

I.1.2. İlinize ait Kış sezonu ortalama ölçüm değerlerini (2016 yılı Ekim- 2017 Mart arası 6 aylık ortalama) Hava Kalitesi İndeksine göre sınıflandırarak uygun sınıfı “X” ile işaretleyiniz.

Kış sezonu ortalama ölçüm değeri; raporu hazırlanan yılın bir önceki yılının Ekim ayı ile raporu hazırlanan yılın Mart ayı arasındaki 6 aylık ortalamayı ifade etmektedir. Söz konusu 6 aylık ortalama ölçüm değerlerini, Hava Kalitesi İndeksine göre sınıflandırarak, çizelgede uygun sınıfa “X” ile işaretlemeniz istenmektedir.

Kış Sezonu (Ekim-Mart) 6 Aylık Ortama (μg/m3) Olarak Hava Kalitesi İndeksine (*) Göre Sınıflandırma

SO2 NO2 CO O3 PM10 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 Kış Sezonu X X (Ekim- Mart) * Hava Kalitesi İndeksi: 1 (iyi) , 2 (orta) , 3 (hassas), 4 (sağlıksız), 5 (kötü), 6 (tehlikeli) Kaynak: Hava Kalitesi İzleme İstasyonu Verileri

131

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

I.1.3. İlinize ait Yaz sezonu ortalama ölçüm değerlerini (2017 yılı Nisan-Eylül arası 6 aylık ortalama) Hava Kalitesi İndeksine göre sınıflandırarak uygun sınıfı “X” ile işaretleyiniz.

Yaz sezonu ortalama ölçüm değeri; raporu hazırlanan yılın Nisan ayı ile Eylül ayı arasındaki 6 aylık ortalamayı ifade etmektedir. Söz konusu 6 aylık ortalama ölçüm değerlerini, Hava Kalitesi İndeksine göre sınıflandırarak, çizelgede uygun sınıfa “X” ile işaretlemeniz istenmektedir.

Yaz Sezonu (Nisan-Eylül) 6 Aylık Ortama (μg/m3) Olarak Hava Kalitesi İndeksine (*) Göre Sınıflandırma

SO2 NO2 CO O3 PM10 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 Yaz Sezonu X X (Nisan- Eylül) * Hava Kalitesi İndeksi: 1 (iyi) , 2 (orta) , 3 (hassas), 4 (sağlıksız), 5 (kötü), 6 (tehlikeli)

Kaynak: Hava Kalitesi İzleme İstasyonu Verileri

I.2. İlinizde hava kirliliğine neden olan kaynakları önem sırasına göre rakam* ile belirtiniz.

I.2.’de ilinizde hava kirliliğine neden olan kaynakları önem sırasına göre en önemliden az önemliye doğru 1, 2, 3, .... şeklinde numaralandırmanız istenmektedir. Varsa “e. Diğer Sanayi Faaliyetleri” ve “g. Diğer

Kaynaklar” ın ne olduğu ayrıca belirtilmelidir. Çevre Durum Raporunun “Hava” bölümündeki SO2, PM, NOX, CO gibi ölçüm sonuçlarının il bazındaki aylık ortalaması veya konsantrasyonu en yüksek olan istasyonun aylık ortalama değerleri esas alınır.

ÖNEM SIRASINDA GEÇEN BU YILKİ DEĞİŞİKLİK KAYNAK YILKİ ÖNEM ÖNEM YAPTIYSANIZ SIRANIZ SIRANIZ1 SEBEBİNİ AÇIKLAYINIZ a. Evsel ısınma 2 2 b. İmalat Sanayi İşletmeleri 1 1 c. Maden İşletmeleri d. Termik Santraller e. Diğer Sanayi Faaliyetleri (Belirtiniz)…………………………. f. Karayolu Trafik 3 3 g. Diğer Kaynaklar (Belirtiniz)…………………...... 4 4

1 En önemliden az önemliye doğru 1, 2, 3, … şeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize uygun seçenekleri numaralandırınız.

132

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

I.3. Hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla yıl içinde il/ilçelerde alınan tedbirleri “X” ile işaretleyiniz.

I.3.’de, hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla yıl içinde, il sınırları içerisinde ne tür tedbirler alındığı bilgisi istenmektedir. Çizelgede her bir tedbir için belirtilen numara altında, alınan tedbirler için işaretleme yapılması istenmektedir.

ALINAN TEDBİR/TEDBİRLER YERLEŞİM YERİNİN ADI a b c d e f g h i

1.Mersin 2. 3.

İL MERKEZİ İL . Akdeniz (Merkez ilçe) X X X X X X X Toroslar (Merkez ilçe) X X X X Yenişehir (Merkez ilçe) X X X X Mezitli X X X X X

Erdemli X X X X

R

E Silifke X X X X X X

L

E Anamur X X X X

Ç

L Bozyazı X X X

İ Aydıncık X X Çamlıyayla X X Gülnar X X Tarsus X X X X X X X Mut X X X Kaynaklar: İşaretlemeye ilişkin verinin nereden alındığı

Tedbirler: a. Kaliteli katı/sıvı yakıt kullanımı b. Doğalgaz kullanımı c. Bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları d. Ağaçlandırma çalışmaları/orman alanlarının, yeşil alanların artırılması e. Motorlu taşıtların egzoz gazı ölçümleri f. Sanayi kuruluşlarının emisyon izni almaları g. Sanayi tesislerinin yerleşim yeri dışına çıkarılmaları h. Denetim i. Diğer ( Varsa yukarıya ayrılan bölümde belirtiniz).

133

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

I.4. Hava kirliliğinin giderilmesinde, yıl içerisinde, il/ilçelerde karşılaşılan güçlükleri önem sırasına göre rakam ile belirtiniz.

I.4.’de hava kirliliğinin önlenmesinde, yıl içinde, İlinizde karşılaşılan güçlüklerin önem sırasına göre en önemliden az önemliye doğru 1, 2, 3, 4, .... şeklinde numaralandırmanız istenmektedir. “Karşılaşılan güçlükler” altında belirtilen maddelerin hepsinin işaretlenmesi zorunlu olmayıp, ilinize uygun maddelerin numaralandırılması gerekmektedir. Bunların haricinde “diğer” olarak belirtilmesi gereken husus varsa, ayrıca belirtilmelidir.

ÖNEM GEÇEN SIRASINDA BU YILKİ YILKİ DEĞİŞİKLİK Karşılaşılan Güçlükler ÖNEM ÖNEM YAPTIYSANIZ SIRANIZ* SIRANIZ SEBEBİNİ AÇIKLAYINIZ a. Yeterli denetim yapılamaması 3 3 3 a. Ateşçilerin eğitimsiz veya bilinçsiz olması 2 2 2 b. Halkın alım gücünün düşük olmasından dolayı kalitesiz yakıt

kullanılması c. Kaliteli yakıt temininde zorluklar d. Kurumsal ve yasal eksiklikler e. Toplumda bilinç eksikliği 4 4 4 f. Meteorolojik faktörler 5 5 5 g. Topografik faktörler 6 6 6 b. Diğer Belirtiniz) 1 1 1 En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,4,… şeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize uygun seçenekleri numaralandırınız.

134

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

BÖLÜM II. SU KİRLİLİĞİ

II.1. İl sınırları içerisinde bulunan su kaynaklarının kalite değerlendirmesi

Su kirliliği, II.1.1-II.1-3’de il sınırları içerisinde, yıl içinde, kirliliğe maruz kalmış su kaynaklarının (yerüstü, yeraltı ve yüzme suları) adları, kalite sınıfları ile bunların çizelgede belirtilen kirlenme nedenleri dikkate alınarak işaretlenmesi istenmektedir.

II.1.1. İl sınırlarında bulunan yerüstü sularının kalite sınıflarını Yerüstü Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde belirtiniz ve muhtemel kirlenme nedenlerini işaretleyiniz. Kalite sınıfı Kirlenme Nedenleri Yerüstü Suyu a b c d e f g h i Evsel Sanayi Zirai İlaç Adı Evsel Sanayi Hayvan Madencilik Denizcilik Diğer 1 2 3 4 Katı Kaynaklı ve Gübre Atıksular Atıkları Yetiştiriciliği Faaliyetleri Faaliyetleri (Belirtiniz) Atıklar Atıksular Kullanımı Berdan Nehri X X X X X X X Mansap Berdan Baraj X X Gölü Berdan Nehri X Muhat Köprüsü Pamukluk Çayı X Deliçay Memba X X Deliçay Mansap X X X X X X X X Efrenk Deresi X Erçel Deresi X Sorgun Çayı X Lamas Çayı X X X X Aksıfat Deresi X Göksu Nehri X X X X Mansap Göksu Nehri X X X X Orta Göksu Nehri X X X X Memba Ermenek Çayı X Küre Deresi X Bozyazı Deresi X Alaköprü Baraj X Gölü Anamur Çayı X X Mansap Akgöl X X Dipsiz Göl X X X X X X X Kaynaklar: DSİ 6. Bölge Müdürlüğü Kalite Kontrol ve Laboratuvar Şube Müdürlüğü Verileri

135

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

II.1.2. İl sınırlarında bulunan yeraltı sularının kalite sınıflarını Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik çerçevesinde belirtiniz ve muhtemel kirlenme nedenlerini işaretleyiniz.

Yeraltı Su Kalite Kirlenme Nedenleri Yeraltı Sınıfı suyunun a b c d e f g h i Yeterli bulunduğu Evsel Sanayi Zirai İlaç Deniz İyi Zayıf veri Evsel Sanayi Hayvan Madencilik Diğer Katı Kaynaklı ve Gübre Suyu bölge yok Atıksular Atıkları Yetiştiriciliği Faaliyetleri (Belirtiniz) Atıklar Atıksular Kullanımı Girişimi Dedekavak X Kaynağı Karasu X Kaynağı Soğuksu X Kaynağı Kaynaklar: DSİ 6. Bölge Müdürlüğü Kalite Kontrol ve Laboratuvar Şube Müdürlüğü Verileri

II.1.3. İl sınırlarında bulunan yüzme sularının kalite sınıflarını Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği çerçevesinde belirtiniz ve muhtemel kirlenme nedenlerini işaretleyiniz.

Mavi Yüzme Suyu Bayrak Kirlenme Nedenleri Yüzme Kalite Sınıfı (*) Suyunun Ödülü bulunduğu a b c d e f g Evsel Sanayi Zirai İlaç bölge/plaj Var Yok A B C D Evsel Sanayi Deniz/Göl Diğer Katı Kaynaklı ve Gübre Atıksular Atıkları Taşımacılığı (Belirtiniz) Atıklar Atıksular Kullanımı

(*) A sınıfı çok iyi/mükemmel, B sınıfı iyi kalite, C sınıfı kötü kalite ve D sınıfı çok kötü kalite/yasaklanması gereken olarak kalite kategorilerini temsil etmektedir.

Kaynaklar: Verinin nereden alındığı

136

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

II.2. Yıl İçinde, İl sınırları içindeki il/ilçelerde atıksuların yol açtığı kirlenmenin nedenlerini uygun seçenekleri “X” ile işaretleyerek belirtiniz.

II.2.’de, il sınırları içerisindeki yerleşim merkezlerinde (il merkezi ve ilçelerin her biri için) atıksulardan kaynaklanan kirliliğin nedenlerinin çizelgenin altında belirtilen maddeler dikkate alınmak ve (X) koymak suretiyle işaretlenmesi istenmektedir. Çizelgede geçen “İl Merkezi” ifadesiyle, İliniz Büyükşehir Belediyesi ise, Büyükşehir Belediyesine bağlı ilçeler, değilse merkez ilçe kastedilmektedir.

Atık Sulardan Kaynaklanan Kirliliğin Nedenleri Yerleşim Yerinin Adı a b c d e f g h i j k l m 1.MEZİTLİ X

2.YENİŞEHİR 3.AKDENİZ X 4.TOROSLAR X

İl Merkezi İl

1.TARSUS X 2.ÇAMLIYAYLA x x X X 3.SİLİFKE X 4.ERDEMLİ X 5.AYDINCIK x x x x

6.MUT X

7.BOZYAZI X

8.ANAMUR X İlçeler

Kaynaklar: MÇŞİM, 2017

Kirlilik Nedenleri: a. Kanalizasyon şebekesinin olmaması veya yetersiz olması b. Yerleşim yerlerinde evsel nitelikli atıksuların arıtılmaması c. Büyük sanayi kuruluşlarının atıksularını arıtmaması d. Küçük sanayilerde toplu arıtmanın olmaması e. Foseptik çukurların sağlıklı şekilde inşa edilmemesi f. Foseptik atıkların vidanjörlerle çekildikten sonra gelişigüzel yerlere boşaltılması g. Zirai mücadele ilaçlarının kullanımı h. Kimyasal gübre kullanımı i. Arıtma tesisi kapasite ve verimlerinin yetersiz olması j. Arıtma tesisinde görevli olan personelin yetersiz olması k. Hayvancılık atıkları l. Maden atıkları m. Diğer (Yukarıda ayrılan bölümde belirtiniz).

137

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

II.3. Su kirliliğinin önlenmesi amacıyla alıcı ortamlarda aşağıdaki tedbirlerden hangilerinin alındığını çizelgede (x) işareti koyarak belirtiniz.

II.3.’de, su kirliliğinin önlenmesi amacıyla her bir alıcı su ortamı için, çizelgenin altında belirtilen maddelerin dikkate alınarak tedbirlerin çizelgede işaretlenmesi istenmektedir.

Su Kirliliğinin Önlenmesi Amacıyla Alınan Tedbirler Alıcı Ortamın Adı a b c d e f g h i Deniz X X X X X 1.AKDENİZ

. Göller 1. 2. 3. . Akarsular 1.BERDAN X X X X X 2.GÖKSU X X X X X 3.DRAGON X X X X X 4.SULTAN SUYU X X X X X Havzalar 1.DOĞU AKDENİZ X X X X X X X 2.SEYHAN X X X X X X X 3. . Yeraltı Suları 1. 2. 3. . Jeotermal Kaynaklar 1. 2. 3. . Diğer Alıcı Su Ortamları 1. 2. .

Kaynaklar: MÇŞİM, 2017

138

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Alınan Tedbirler: a. Kanalizasyon şebekesinin yapılması ya da yenilenmesi b. Arıtma tesisi /deniz deşarjı /depolama alanları yapılması c. Yerleşim merkezinde foseptik kullanılması d. Tarımsal faaliyetlerde kullanılan zirai mücadele ilacı ve gübrenin aşırı ve yanlış kullanımının önlenmesi e. Yönetmelikler çerçevesinde denetim yapılması f. Deniz araçlarının atıklarını boşaltabilmeleri için uygun yerlerin hazırlanması g. Sanayi kuruluşlarının atıksuları için deşarj izni alması h. Toplumsal bilgilendirilme ve bilinçlendirme faaliyetleri i. Diğer (Yukarıda ayrılan bölümde belirtiniz).

II.4. Su kirliliğinin giderilmesinde/önlenmesinde il sınırları içerisinde karşılaşılan güçlükleri en önemliden az önemliye doğru numara vererek (1,2,3,…) işaretleyiniz.

II.4’de su kirliliğinin giderilmesinde/önlenmesinde il sınırları içerisinde karşılaşılan güçlüklerin önem sırasına göre en önemliden az önemliye doğru 1,2,3,.... şeklinde numaralandırmanız istenmektedir. “Karşılaşılan güçlükler” altında belirtilen maddelerin hepsinin işaretlenmesi zorunlu olmayıp, ilinize uygun maddelerin numaralandırılması gerekmektedir.

ÖNEM SIRASINDA GEÇEN YILKİ BU YILKİ DEĞİŞİKLİK KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER ÖNEM ÖNEM YAPTIYSANIZ SIRANIZ SIRANIZ* SEBEBİNİ AÇIKLAYINIZ a. Yeterli denetim yapılamaması 4 4 b. Mali imkansızlıklar nedeniyle arıtma tesislerinin 1 1 kurulamaması c. Kurumsal ve yasal eksiklikler 3 3 d. Toplumda bilinç eksikliği 2 2 e. Diğer (Belirtiniz)...... En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,…şeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize uygun seçenekleri numaralandırınız. Kaynaklar:Mersin ÇŞİM, 2017

139

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

BÖLÜM III. TOPRAK KİRLİLİĞİ

III.1. İlinizde toprak kirliliğine neden olan kaynakları önem sırasına göre rakam ile işaretleyerek* belirtiniz. III.1’de, il sınırları içerisinde toprak kirliliğine neden olan kaynakların önem sırasına göre, en önemliden, az önemliye doğru, 1,2,3,4.... şeklinde numaralandırılması istenmektedir. Toprak kirliliğine neden olan kaynaklar altında belirtilen maddelerin hepsinin işaretlenmesi zorunlu olmayıp, ilinize uygun maddelerin numaralandırılması gerekmektedir. ÖNEM SIRASINDA GEÇEN BU YILKİ DEĞİŞİKLİK Kirlenme Kaynağı YILKİ ÖNEM ÖNEM YAPTIYSANIZ SIRANIZ SIRANIZ* SEBEBİNİ AÇIKLAYINIZ a. Sanayi kaynaklı atık boşaltımı 1 1 b. Madencilik atıkları 7 7 c. Vahşi depolanan evsel katı atıklar 3 3 d. Vahşi depolanan tehlikeli atıklar 4 4 e. Plansız kentleşme 5 5 f. Aşırı gübre kullanımı 6 6 g. Aşırı tarım ilacı kullanımı 2 2 h. Hayvancılık atıkları 8 8 i. Diğer (Belirtiniz)……………………………………………… Kaynaklar:Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Çalışmaları, 2017

III.2. Toprak kirliliğinin önlenmesi amacıyla il sınırları içerisinde, aşağıdaki tedbirlerden hangilerinin alındığını önem sırasına göre rakam* ile belirtiniz. III.2’de, toprak kirliliğinin önlenmesi amacıyla il sınırları içerisinde belirtilen tedbirlerden hangileri alınıyor ise, bunların önem sırasına göre, en önemliden, az önemliye doğru, 1,2,3,4.... şeklinde numaralandırılması istenmektedir. Maddelerin hepsinin işaretlenmesi zorunlu olmayıp, ilinize uygun maddelerin numaralandırılması gerekmektedir.

ÖNEM GEÇEN SIRASINDA BU YILKİ YILKİ DEĞİŞİKLİK ALINAN TEDBİRLER ÖNEM ÖNEM YAPTIYSANIZ SIRANIZ * SIRANIZ SEBEBİNİ AÇIKLAYINIZ a. Sanayi/Madencilik tesislerinin sıvı, katı ve gaz atıklarının 1 1 mevzuata uygun olarak bertarafının sağlanması b. Kentleşmenin Çevre Düzeni Planlarına uygun olarak 3 3 gerçekleştirilmesi c. Mevzuata uygun olarak gübreleme, ilaçlama ve sulamanın 5 5 yapılması d. Erozyon mücadele çalışmaları 4 4 e. Geri dönüşüm/yeniden kullanım uygulamaları 2 2 f. Diğer (Belirtiniz)...... Kaynaklar:Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Çalışmaları, 2017

140

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

BÖLÜM IV. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNLARI

IV.1. Aşağıdaki Konu Başlıklarını Dikkate Alarak, yıl sonu itibariyle, İl Sınırları İçinde Görülen Çevre Sorunlarını Önem ve Önceliklerine Göre Rakam (Önem sırasına göre en önemliden az önemliye doğru 1, 2, 3, 4, 5, ... şeklinde numaralandırınız) Vererek Sıralayınız. Tüm sorunları numaralandırmak zorunlu olmayıp, iliniz için geçerli olan sorunları öncelik sırasına göre numaralandırmanız yeterlidir.

IV.1’de, sıralanan çevre sorunları dikkate alınarak, yıl sonu itibariyle, il sınırlarınız içerisinde, görülen bu sorunların önem ve önceliklerine göre, en önemliden en az önemliye doğru 1,2,3,4,5.... şeklinde numaralandırılması istenmektedir. Tüm sorunları numaralandırmak zorunlu olmayıp, iliniz için geçerli olan sorunları öncelik sırasına göre numaralandırmanız yeterlidir. Ayrıca çizelgede yer alan her çevre sorunu için iliniz sınırları içinde geçerli olan nedenleri işaretleyiniz.

NOT: Ölçüm değerleri, göstergeler, her bölümün sonundaki sonuç ve değerlendirme kısımları, konularına göre şikayetler, şikayetin ceza ile sonuçlanma oranı, konularına göre verilen cezalar, yapılan denetimler sonucu edinilen deneyimler vb. çevre sorunlarının hangi alanda yoğunlaştığı konusunda yol gösterici olabilir. Sıralanma yapılırken sorunun çevre ve insan sağlığı için taşıdığı önem göz önünde bulundurulmalıdır.

ÖNEM GEÇEN SIRASINDA BU YILKİ YILKİ DEĞİŞİKLİK ÇEVRE SORUNLARI ÖNEM ÖNEM YAPTIYSANIZ SIRANIZ * SIRANIZ SEBEBİNİ AÇIKLAYINIZ h. Hava kirliliği 2 2 i. Su kirliliği 1 1 j. Toprak kirliliği 3 3 k. Atıklar 4 4 l. Gürültü kirliliği m. Erozyon n. Doğal çevrenin tahribatı (Orman, Mera, Sulak

alan, Kıyı, Biyolojik çeşitlilik ve habitat kaybı) En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,4,…şeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize uygun seçenekleri numaralandırınız. Kaynaklar:MÇŞİM, 2018

141

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

IV.2. İl Sınırları İçerisinde IV.1’de Tespit Edilen Her Bir Öncelikli Çevre Sorunu ile İlgili Olarak; Yukarıda IV.1’de Belirlemiş Olduğunuz Öncelik Sırasına Göre;

IV.2’de, IV.1’de sıralanan her bir öncelikli çevre sorunları dikkate alınarak;

a) Çevre sorununun nedenlerini, b) Bu nedenlerde daha çok hangi faktör veya sektörlerin etkili olduğunu, c) Çevreye vermiş olduğu olumsuz etkilerini d) Bu sorunların giderilmesinde karşılaşılan güçlüklerini, e) Bu sorunları gidermek amacıyla alınan, alınması planlanan veya alınması gereken tedbirlerin neler olduğunu, f) Ayrıca bu başlık altında yer almasını istediğiniz diğer görüşlerinizi belirten bilgi notunu, sistematik ve yeterli seviyede açıklayınız.

I. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU 1. Öncelikli Çevre Sorunu Su Kirliliğidir. Bu kirliğinin en önemli sebebi Mersin İlinin Kanalizasyon şebekesinin yetersiz olmasıdır. Sadece şehrin doğusunda atık su arıtma tesisinin bulunması, batı tarafında bulunan yazlık bölgelerde her sitenin kendisine ait atık su arıtma tesisinin bulunması ve bunların takip ve denetimlerinin dönemsel olarak gerçekleştirilse bile yetersiz kalması, yağmur suyu drenaj hatlarına karışan kirliliklerin bu hatlarla birlikte yüzeysel su kaynaklarına kadar ulaşması Mersinde su kirliliğine sebep olan faktörlerin başında gelmektedir. Bazı bölgelerde yerleşim yerlerinde evsel atık suların arıtılmaması, Yazlık bölgelerde denetimlerin mevsimsel olarak yapılması bu sorunların giderilmesinde güçlüklere sebep olmaktadır. Bu sorunların giderilmesi için öncelikle alt yapının bütün şehir bazında gözden geçirilmesi ve kanalizasyon şebekesi bulunmayan bölgelere de bu hizmetin Büyükşehir Belediyesi tarafından sağlanması gerekmektedir. Kanalizasyon şebekesinin yapılması ya da yenilenmesi, Arıtma tesisi /deniz deşarjı /depolama alanları yapılması, Yerleşim merkezinde foseptik kullanılması, Tarımsal faaliyetlerde kullanılan zirai mücadele ilacı ve gübrenin aşırı ve yanlış kullanımının önlenmesi, Yönetmelikler çerçevesinde denetim yapılması, Deniz araçlarının atıklarını boşaltabilmeleri için uygun yerlerin hazırlanması, Sanayi kuruluşlarının atıksuları için deşarj izni alması, Toplumsal bilgilendirilme ve bilinçlendirme faaliyetleri Su kirliliğinin önüne geçilmesi için yapılması gereken faaliyetlerdir. Kaynaklar:MÇŞİM, 2017

II. ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU 2. Öncelikli Çevre Sorunu Hava Kirliliğidir. İmalat sanayi işletmeleri, evsel ısınma ve karayolu trafik kaynaklı hava kirliliği sorunları başlıca kaynaklardır. Evsel ısınmada ve imalat sanayi işletmelerinde kullanılan kalitesiz yakıtlar havanın kirlenmesindeki en önemli faktörlerdir. Bu olumsuzlukların giderilmesi için yapılan çalışmaların başında kaliteli katı ve sıvı yakıtların kullanılması, doğal gaz kullanımı için yeterli alt yapının oluşturulması, kullanımın yaygınlaştırılması ve en önemlisi bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarının aralıksız devam ettirilmesi gelmelidir. Bunun yanında Sanayi tesislerinin yerleşim yerlerinden daha uzak bölgelerde bulunması emisyon izinlerinin alınması ve denetimlerinin sıklaştırılması, motorlu kara ve deniz taşıtlarının emisyon gazı ölçümlerinin de düzenli olarak yapılması gerekmektedir. Kaynaklar:MÇŞİM, 2018 142

2017 YILI İL ÇEVRE DURUM RAPORU

III.ÖNCELİKLİ ÇEVRE SORUNU 3. Öncelikli Çevre Sorunu Toprak Kirliliğidir. Sanayi kaynaklı atıkların boşaltılması, aşırı tarım ilacı kullanılması ve vahşi depolanan evsel katı atıklar toprak kirliliğinin başlıca sebepleri arasında yer almaktadır. Bunun yanı sıra toprak kirliliğine sebep olan diğer faktörlerin başında plansız kentleşme aşırı gübre kullanımı ve madencilik atıkları gelmektedir. Mersin ilinde belediyelerin zamanında oluşturulması gereken atık ayrı toplama ünitelerini ve atıkların geçici depolanması gereken sahaları oluşturmaması neticesinde gelişi güzel depolama kaçınılmaz hale gelmiştir. Bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları açısından da belediyeler yeterli faaliyet göstermemektedirler. Sanayi/Madencilik tesislerinin sıvı, katı ve gaz atıklarının mevzuata uygun olarak bertarafının sağlanması, Geri dönüşüm/yeniden kullanım uygulamaları, Kentleşmenin Çevre Düzeni Planlarına uygun olarak gerçekleştirilmesi, Mevzuata uygun olarak gübreleme, ilaçlama ve sulamanın yapılması ve Erozyonla mücadele çalışmalarının programlı ve etkili biçimde yapılmasıyla toprak kirliliği en az indirilecektir.

Kaynaklar:MÇŞİM, 2018 TEŞEKKÜR EDERİZ…

143