66 entomologische berichten 77 (2) 2017

Korte mededelingen spiraeella (: ): een (Essl F & Rabitsch W eds): 354-362. Um- weltbundesamt. nieuwe soort voor de Nederlandse Fauna Kayser C 2011. Zwei Neufunde für die nie- dersächische Coleophoriden-Fauna (Lep., In augustus 2015 vond de eerste auteur op twijgjes en in takoksels van de voedsel- Coleophoridae). Melanargia 23: 161-163. in zijn tuin in Kerkrade (Limburg) kokers plant. De vliegtijd is van maart tot eind Nel J 2001. Atlas des genitalia males et fe- melles des Lépidoptères Coleophoridae de van kokermotten op spierstruik (Spiraea x mei. France. Revue de l’Association Roussillon- vanhouttei). Een tiental van deze kokers In Oostenrijk is C. spiraeella voor het naise d’Entomologie, Supplément 10: 1-34. heeft hij uitgekweekt en op 1 juni 2016 eerst aan het einde 19e eeuw gevonden, Toll S 1962. Materialien zur Kenntnis der kwamen vijf motjes uit. Het bleek hier maar hij heeft zich daar sterk uitgebreid palaearktischen Arten der Familie Coleo- te gaan om Coleophora spiraeella Rebel (Nel en recent blijkt hij door vrijwel het gehele phoridae (Lepidoptera). Acta Zoologica Cracoviensia Tome VII, Nr.16: 577-719. 2001, Toll 1962), een soort die tot nu toe land voor te komen (Huemer & Rabitsch, Lepiforum e.V. 2016. Lepiforum: Bestimmung niet uit Nederland gemeld was. In sep- 2002). In Duitsland werd de soort voor het van Schmetterlingen (Lepidoptera) und tember van 2015 zijn, eveneens door de eerst in Nedersaksen gevonden (Kayser ihren Präimaginalstadien. Beschikbaar eerste auteur, de typische bladmijnen 2011) en ondertussen in het gehele land op: www.lepiforum.de [geraadpleegd 29 van een Coleophora-rups gevonden op waargenomen. Uit Nordrhein-Westfalen oktober 2016] bladeren van een Spiraea-struik in Imsten- is C. spiraeella in 2013 voor het eerst ge- rade (Heerlen, Limburg). De kokers zijn meld. Het vermoeden bestaat dat de hier niet aangetroffen. De rups maakt vlinder oorspronkelijk uit de Karpaten Summary vanuit zijn koker een mijn in het blad komt (Huemer & Rabitsch 2002) en zich (figuur 1). Deze mijn is blaasvormig met nu aan het uitbreiden is. Coleophora spiraeella (Lepidoptera: daarin een ronde opening, die de plaats Spiraea-soorten worden veel in tuinen Coleophoridae): a species new to the van de koker markeert, waardoor de rups en openbare groenvoorzieningen aan- Dutch fauna in het blad vreet. geplant. De vlinder heeft zich waarschijn- Het imago van Coleophora spiraeella lijk vanuit het Schwalmtal in Duitsland, In August 2015, cases of a Coleophora heeft een spanwijdte van 9-12 mm en dat op ongeveer 10 kilometer afstand species were found on Spiraea x vanhouttei de vleugels zijn grijsbruin van kleur (fi- van de Meinweg in Roermond ligt, naar in the garden of the first author (Kerkrade, guur 2). De antennen zijn wit geringd. De Nederland verplaatst. De kans is aanwezig province of Limburg). Later, the species koker waarin de volgroeide rups leeft en dat C. spiraeella zich via de aanplant in was also discovered in Heerlen (Province verpopt is ongeveer 8 mm lang, gemaakt tuinen en parken van de voedselplant of Limburg). Ten cases from Kerkrade were van een stukje Spiraea-blad, grijsbruin verder in Nederland zal verspreiden. reared and on June 1, 2016 five of van kleur, vrij recht van vorm en aan de Wij hebben de soort in het Nederlands Coleophora spiraeella emerged. The cater- achterzijde iets verbreed. spierstruikkokermot genoemd. Het is pillars hibernate on twigs of the foodplant De rups van C. spiraeella mineert aan daarmee de 105e soort kokermot in ons and the moths fly from March till June. de onderzijde van het blad van Spiraea- land, en de eerste vlinder die op Spiraea The species is new for the Dutch fauna. soorten (figuur 3). Het vraatbeeld wordt mineert. duidelijk afgebeeld op Lepiforum e.V. (2016). Op www.bladmineerders.nl wordt Dankwoord moerasspirea () ook als Arnold Schreurs voedselplant voor de rups vermeld. In Wij willen Frans Cupedo en Rudi Seliger Conventuelenstraat 3 Duitsland en Oostenrijk zijn de kokers danken voor de foto’s en advies. 6467 AT Kerkrade waargenomen in de maanden augustus [email protected] en september. In Kerkrade zijn de eerste Literatuur kokers gevonden op 20 augustus 2015, Frans Groenen maar ook daarna zijn ze nog gezien. De Huemer P & Rabitsch W 2002. Schmetterlinge Dorpstraat 171 volgroeide rups overwintert in de koker (Lepidoptera). In: Neobiota in Österreich 5575 AG Luyksgestel

10 mm

1. Mijnen van Coleophora spiraeella in bladeren 2. Mannetje van Coleophora spiraeella. Foto: 3. Koker met rups van Coleophora spiraeella van Spiraea x vanhouttei. Foto: R. Seliger F. Cupedo op onderzijde van het blad van Spiraea x 1. Mines of Coleophora spiraeella in leaves of 2. Adult male Coleophora spiraeella vanhouttei. Foto: R. Seliger Spiraea x vanhouttei. 3. Larval case of Coleophora spiraeella at the underside of a leaf of Spiraea x vanhouttei.