MEGAMIASTO TOKIO RAJMUND MYDEŁ 7 Miast Świata (UN World Urbanization Prospect), Wyróżniana Jest Ta Nowa Kategoria Wielkościo Wa Miejskich Form Osadniczych
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
M EGAMI ASTO ТОКІО RAJMUND MYDEŁ Być małą kroplą w oceanie wiedzy, piękne marzenie Rajmund Mydeł M EGAMI ASTO ТОКІО RAJMUND MYDEŁ Kraków 2014 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE............................................................................................................................................................ 7 1. PRZEDMIOT I CEL STUDIUM................................................................................................................................... 17 2 . KONCEPCJE PLANISTYCZNE ROZWOJU M EGAMI ASTA ORAZ PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNE EFEKTY ICH REALIZACJI......................................................................................................................................... 29 3 . STRUKTURA WIELKOŚCIOWA MIAST ORAZ JEJ PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE..........................lO l 4 . DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNY ORAZ FUNKCJONALNY OBRAZ M EGAMI ASTA I JEGO PRZESTRZENNA ZMIENNOŚĆ............................................................................................................... 121 5 . ROZWÓJ I PRZEMIANY PRZESTRZENNYCH UKŁADÓW RYNKU PRACY...................................................141 6. FUNKCJONOWANIE MEGAMIASTA ORAZ ZRÓŻNICOWANIE ŚRODKÓW TRANSPORTU W PRZEWOZACH PASAŻERSKICH.......................................................................................................................153 PODSUMOWANIE........................................................................................................................................................ 173 BIBLIOGRAFIA...............................................................................................................................................................177 SUMMARY...................................................................................................................................................................... 181 WPROWADZENIE Rozwijany współcześnie proces globalizacji światowej gospodarki determinowany jest bezpo średnio powstawaniem i dynamicznym rozwojem miejskich formacji osadniczych, nowoczesnych wswej gospodarczej strukturze, zogromnym potencjałem ekonomicznym i demograficznym. Sta nowią one z reguły centra (bieguny) wzrostu i rozwoju społeczno-gospodarczego, które, za sprawą zarówno nowoczesności i najwyższego poziomu innowacyjności struktur ekonomicznych, jak też skali gospodarczego potencjału, leżą u podstaw rozwoju powyższego procesu. One to wzasadni- czym stopniu współtworzą współczesny wizerunek ekonomiczny świata. Mato miejsce za sprawą najwyższego poziomu rozwoju aktywności w sferach FIRE (Finance, Insurance and Real Estate Activities), 1C (Information and Communication) oraz Badań i Rozwoju (R&D Reseach and Deve lopment), przemysłów nowych technologii (High-tech Industries) oraz Cutting-edge Industries. Nieliczne z nich, określane mianem miast globalnych (Global cities) z przestrzenno-funkcjonal- nego punktu widzenia stanowią wielomilionowe obszary metropolitalne (King A.D.,1990, Sassen S., 1991, Marcus P., van Kempen R.,2000, Bourdeau-Lepage L., Huriot J.M.,2005). Aktualnie na bardzo krótkiej liście miast globalnych znajdują się jedynie Londyn, Nowy Jork oraz Tokio, stanowiące globalne centra finansowe współczesnego świata oraz główne ośrodki innowacyjnej gospodarki. Znamienny dla końca XX i początku XXI wieku wysoki przyrost ludności miejskiej świata (o 56 .0 % w okresie 1990-2010), przy relatywnie niskim tempie wzrostu ludności ogółem (029,9%) sprawił, że aktualnie większość mieszkańców Ziemi już zamieszkuje w miastach (51.6% - 2010). Jest to niewątpliwie przełomowy moment w historii cywilizacji, a który dokonał się i rozwija głów nie za sprawą przyspieszonego ostatnio rozwoju krajów słabo rozwiniętych. Modernizacja oraz rozwój ich gospodarek generuje tam ogromne przepływy migracyjne ze wsi do miast, których globalne skutki w zakresie wzrostu stopy urbanizacji świata związane są z najludniejszymi pań stwami globu, czyli Chinami i Indiami. W tym (historycznym) okresie rozwoju procesu urbani- zacji-suburbanizacji nie mniej znamienny jest demograficzno-przestrzenny oraz ekonomiczny wzrost największych miejskich formacji osadniczych, zwanych megamiastami (m egacities). Jest to w obrębie miejskiego osadnictwa relatywnie młoda formacja, która pojawiła się i została zdefiniowana wiatach 70’ XX wieku, a formalnie wprowadzona została ona do delimitacji demo graficznej największych obszarów metropolitalnych świata przez Organizację Narodów Zjedno czonych. Od około 40 lat w jej raportach na temat ludności miejskiej i struktury wielkościowej MEGAMIASTO TOKIO RAJMUND MYDEŁ 7 miast świata (UN World Urbanization Prospect), wyróżniana jest ta nowa kategoria wielkościo wa miejskich form osadniczych. Megamiasto będące przejawem, m. in., szczególnie wysokiego poziomu zaawansowania procesów suburbanizacji-metropolizacji, definiowane jest jako obszar metropolitalny liczący 10 min i więcej mieszkańców. Niekiedy definicję tę uzupełnia wskaźnik minimalnej gęstości zaludnienia na poziomie 2 tys. osób/km2(m.in. Fuchs R., 1994, Hall P.,1997). Formacje osadnicze typu megamiasto stanowią bardzo silne bieguny regionalnego oraz kra jowego systemu demograficzno-gospodarczego, charakteryzujące się nowoczesnością struktur ekonomicznych. O ich wyjątkowo silnej pozycji w systemie demograficzno-gospodarczym może świadczyć fakt, iż w pewnych przypadkach partycypują w 30.0 - 3 5 .0 % krajowego rynku pracy, czy wartości wytworzonego PKB. W takich sferach gospodarki jak FI RE czy 1C, a nawet w handlu, koncentrować one mogą od 3 5 ,0 % do 6 5,0 % ogółu czynnej zawodowo ludności kraju (Mydeł R., Takahashi D.,2014). Megamiasta, będące wielkimi, silnie zdyweryfikowanymi, azarazem dynamicznie rozwijający mi się rynkami pracy (ich rozwój determinowany jest zasadniczo wzrostem lub recesją gospodar czą kraju), są wyjątkowo atrakcyjnym celem migracji na tle ekonomicznym. Stanowią one główne źródło dynamicznego wzrostu demograficznego, (w tym zbiorowości czynnej zawodowo ludno ści), zarówno ich miast centralnych jak też miast strefy przejściowej i zewnętrznej, odległych 50- 70 km od centrum megamiasta (m.in. Mydeł R., Ishimizu T.,1985). Okoliczność powyższa stano wi podstawową determinantę silnych i stale rosnących powiązań przestrzenno-funkcjonalnych i gospodarczych na linii miasto centralne-ośrodki miejskie danego obszaru metropolitalnego oraz pomiędzy miastami rozwijającego się demograficznie, gospodarczo oraz terytorialnie całe go megamiasta. Znamienna jest przy tym wiodąca pozycja miasta centralnego, jako rynku pracy największego oraz najbardziej nowoczesnego i zróżnicowanego w swej strukturze. Decyduje to jednocześnie o szczególnie wysokiej jego atrakcyjności, co znajduje bezpośredni wyraz m. in. wolbrzymich, (największych w skali megamiasta) codziennych dojazdach do pracy ido szkół (mi gracji wahadłowych). Podkreślić w tym miejscu należy, iż czynnikiem determinującym formowa nie megamiasta jest przede wszystkim rynek pracy, nowoczesny i innowacyjny w swej strukturze oraz ogromny i silnie wewnętrznie zróżnicowany. Funkcjonuje on w warunkach permanentne go rozwoju oraz modernizacji, na którą składa się m.in. tworzenie parków naukowych i tech nologicznych, rewitalizacja i gentryfikacja wielofunkcyjnych terenów zainwestowania miejskiego (w sferze funkcjonalnej, infrastrukturalnej oraz demograficznej - wtym w ramach brownfield re generation i renaissance activities) oraz rozwój nowoczesnych systemów transportu zbiorowego. Stanowią one łącznie fundament ekonomicznego wzrostu i rozwoju megamiasta, którego demo- graficzno-gospodarczy potencjał oraz realne efekty ekonomiczne lokują je wgronie największych lub głównych regionów ekonomicznych (tzw. regiopolis) oznaczeniu krajowym a niekiedy także międzynarodowym. W okresie 1950-1970 na liście miast świata liczących 10 i więcej min mieszkańców (czyli wła śnie megamiast) znajdowały się jedynie Nowy Jork oraz Tokio. Począwszy od i960 roku pozycję lidera przejęło Tokio, liczące wówczas 16,8 min mieszkańców, które, wraz z megamiastem Nowy Jork (14,1 min) koncentrowały 3 ,0 % ludności miejskiej świata (tab.i). W 1975 roku status mega miasta osiągnęły także miasto Meksyk (Mexico City - 10,7 min mieszkańców) a w roku 1980 Sao Paulo (12,1 min). Od lat 80’ XX wieku notowane jest wyraźne przyspieszenie tempa wzrostu tego rodzaju formacji osadniczych, w rezultacie którego w 1990 roku liczba megamiast wzrosła do 10. Koncentrowały one 6 ,4 % ludności miejskiej świata, przy czym lider na tej liście - Tokio, z 32,6 min mieszkańców, dwukrotnie przewyższał swym demograficznym potencjałem drugi w kolejno ści Nowy Jork (16,1 min mieszkańców). Przełom XX і XXI wieku, który przyniósł historyczną prze wagę ludności miejskiej w ogólnym zaludnieniu świata, zaznaczył się bardzo silnym wzrostem liczby megamiast: z 10 w 1980 i 17 w 2000 roku do 23 w roku 2010 (tab.i). 8 MEGAMIASTO TOKIO RAJMUND MYDEŁ Tabela 1. Zmiany liczby megamiast świata i ich mieszkańców oraz udziału ludności megamiast w ogólnej liczbie ludności miejskiej w latach 1950-2025 Udział megamiast Liczba ludności Stopa Liczba w ogólnej liczbie Rok megamiast urbanizacji megamiast ludności miejskiej (w tys.) świata (%) świata (w %) 1950 2 23 613 3,2 29,4 1960 2 31 009 3,0 33,6 1970 2 39 648 2,9 36,6 1980 4 69 369 3,9 39,4 1990 10 145 112 6,4 43,0 2000 17 242 629 8,4 46,7 2010 23 352 465 9,9 51,6 2025 37 630 003 13,6 58,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie World Urbanization Prospects: The 2011 Revision, UN, March 2012. Skutkowało to zarazem wyraźnym wzrostem udziału megamiast w ogólnej liczbie ludności miej