Illuminated Georgian Manuscripts and Historical Documents

ქართული მოხატული ხელნაწერები და ისტორიული საბუთები

საქართველოს ეროვნულ არქივში დაცული მასალა

ILLUMINATED GEORGIAN MANUSCRIPTS AND HISTORICAL DOCUMENTS

PRESERVED IN THE NATIONAL ARCHIVES OF GEORGIA

ალბომში გამოყენებული მასალა დაცულია საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სსიპ საქართველოს ეროვნულ არქივში Materials used in the album are preserved in the National Archives of the Ministry of Justice of Georgia

saqarTvelos saqarTvelos National erovnuli erovnuli Archives of arqivi arqivi Georgia

National Archives of Georgia თბილისი 2016 Tbilisi Font geo: mamuka Font eng: Geomert231 Lt Bt cmyk:100,82,48,7 cmyk:100,82,48,7 რედაქტორ-შემდგენელი: ქეთევან ასათიანი პროექტის ავტორი: თეონა იაშვილი კონსულტანტები: მზია სურგულაძე, დალი ჩიტუნაშვილი წიგნზე მუშაობდნენ: ნინო ბადაშვილი, თამარ გაბუნია, თეონა გელაშვილი, თეა ქიმერიძე, ნატა ყუბანეიშვილი, ვერა შენგელია, თამთა შონვაძე, მანანა ჭუმბურიძე მთარგმნელები: ნინო გაბუნია, მარინე ყენია ინგლისური ტექსტის რედაქტორი: რონალდ სკოტ მანგუმი კორექტორი: მარიამ ჯანიკაშვილი ფოტო: თამარ გაბუნია, არმენ პეტროსიანი

Author/compiler: Ketevan Asatiani Author of project: Teona Iashvili Konsultants: Mzia Surguladze, Dali Chitunashvili Edition Assistants: Nino Badashvili, Tamara Gabunia, Teona Gelashvili, Tea Kimeridze, Nata Kubaneishvili, Vera Shengelia, Tamta Shonvadze, Manana Chumburidze Translator: Nino Gabunia, Marine Kenia Editor of english text: Ronald Scott Mangum Proof-reader: Mariam Janikashvili PHOTO: Tamar Gabunia, Armen Petrosiani 2011 წელს საქართველოს ეროვნული არქივის ხელნაწერთა ბაზაზე მომზადდა გამოცემა „საეკლესიო მოხატული ხელნაწერი წიგნები“1. მინიატურების უდიდესი ნაწილი პირველად გამოქვეყნდა, შესაბამისად, წიგნმა დიდი სამსახური გაუწია ხელნაწერითა და მისი მოხატულობით დაინტერესებულ პირებს.

წინამდებარე გამოცემა მეორე შევსებული ვერსიაა. დღემდე გამოქვეყნებულ მასალასთან ერთად, აქ შესულია ისეთი მინიატურები, რომელთა შესახებ ინფორმაცია აქამდე არსებულ კატალოგებსა თუ სხვა საცნობარო ლიტერატურაში მითითებული არ იყო. ალბომში ცალკე ადგილი უჭირავს ეროვნულ არქივში დაცულ მოხატულ ისტორიულ საბუთებს. რასაკვირველია, ყველა მინიატურა თუ დეკორი ერთ გამოცემაში ვერ მოთავსდა, თუმცა ამ დრომდე გამოვლენილი და დადგენილი საეტაპო მნიშვნელობის მასალა სრულად არის წარმოდგენილი.

ხელნაწერების შეფასების კრიტერიუმები ნაირგვარია: სიძველე, შინაარსი, მოხატულობა, ისტო რიული მნიშვნელობა და ა.შ. მოხატული ხელნაწერები ერთი დიდი ჯგუფია, რომელიც მკვლე ვართა, განსაკუთრებით კი ხელოვნებათმცოდნეთა ყურადღებას იპყრობს; მინიატურები, კამარები, თავსამკაულები, საზედაო გრაფემები, დეკორი – თითოეულ ამ კომპონენტს განსაზღვრული მნი შვნელობა ენიჭება და სხვადასხვა ეპოქაში სხვადასხვა ენაზე გადმოსცემს დამწერის, გადამწერის, დამკვეთის (მომგებლის), მხატვრისა თუ განმაახლებლის სათქმელს.

დღემდე მოღწეულ ქართულ ხელნაწერ წიგნებში პირველი მინიატურები მხოლოდ IX საუკუ ნიდან ჩნდება. „ანბანდიდი სახარება“, რომელიც ოთხთავის შემცველ უძველეს და იშვიათ ხელ ნაწერთა რიგშია (ოპიზის (913 წ.), ჯრუჭის (936 წ.), პარხლის (973 წ.) და ა.შ.)2, გაფორმების თვალსაზრისითაც ერთ-ერთი უადრესია. ტექსტის დეკორს წარმოადგენს მკაცრად ორგანიზებული ჩარჩო, ხელნაწერში ჩართული გოლგოთის ჯვარი (96r), დეკორირებული და სინგურით შემკული საზედაო გრაფემები, აქცენტირებული დასასრულები. ამ პერიოდის ხელნაწერთაგან, მოხატულობის თვალსაზრისით, განსაკუთრებით აღსანიშნავია 897 წელს გადაწერილი უმშვენიერესი ადიშის ოთხთავი3 (კამარები და მოციქულების მინიატურა) თუ 936-940 წელს გადაწერილი ჯრუჭის (I) ოთხთავი4 (ღვთისმშობლის გამოსახულება, მახარებელთა მინიატურები). სამწუხაროდ, არ შემორჩა ანბანდიდი სახარების5 სწორედ დასაწყისი, სადაც, დიდი ალბათობით, შემკულობის

1. საეკლესიო მოხატული ხელნაწერი წიგნები/ქართულ ხელნაწერთა კოლექცია (IX-XIX სს.), რედაქტორ-შემდგენელი მანანა ჭუმბურიძე, თბილისი, 2011 წ. 2. სამივე ხელნაწერი დაცულია კორნელი კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში. 3. დაცულია სვანეთის ისტორიისა და ეთნოგრაფიის მუზეუმში. 4. დაცულია კორნელი კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში. 5. დაცულია საქართველოს ეროვნულ არქივში.

3 მეტი დეტალი ან სულაც მინიატურა შეიძლებოდა ყოფილიყო. თუმცა ხელნაწერის მოღწეული ნაწილითაც შეიძლება მსჯელობა მის თავდაპირველ გაფორმებაზე, სტილზე, მომხატველისა თუ გადამწერის გემოვნებაზე.

ანბანდიდ სახარებაში განსაკუთრებით გამოირჩევა ლუკას თავის ბოლოსამკაული, რომელიც ჯვარედინ ხაზებში ჩასმული წერტილებით არის შემკული და ბოლოში ლოგიკურად სრულდება გოლგოთის ჯვრის გამოსახულებით; გამოყენებულია მხოლოდ ყავისფერი და წითელი – სინგური მელანი. დეკორის ელემენტები მარტივია, თუმცა სიმეტრიულობა და პროპორციები დაცულია: ჯვარი ზუსტად არის ჩასმული განკანონების ხაზებში (დიდი ალბათობით, ხელნაწერი გადამწერის მიერ უნდა იყოს მოხატული). სახარების ერთგვარ შემკულობად შეიძლება ჩაითვალოს სადა და, ამავე დროს, მონუმენტური ხასიათის, შიგადაშიგ კი, სტილიზებული საზედაო გრაფემები. საერთო ჯამში კი, წარმოგვიდგება ერთ-ერთი ულამაზესი და უძველესი ქართული ხელნაწერი.

ეკლესიასა და სახელმწიფოში მიმდინარე ცვლილებები (საეკლესიო რეფორმები, ქვეყნის პო ლიტიკური კურსის შეცვლა და ა.შ.) აისახებოდა არა მხოლოდ ტექსტების შინაარსზე; ბიზანტიამ, ბიზანტიური წიგნის კულტურამ განსაკუთრებული ადგილი დაიკავა ქართულ მწიგნობრობაში საკუთარი დახვეწილი და მდიდრული სტილით, საუცხოო დეკორით, სრულყოფილებამდე მი სული მინიატურით, გამორჩეული კოლორიტულობით. ქართველმა მწიგნობრებმა შესანიშნავად აითვისეს წიგნის ხელოვნების ეს წყარო, რის ნათელ დადასტურებასაც წარმოადგენს 1030 წელს ხორას მონასტერში ზაქარია ვალაშკერტელის დაკვეთით ბასილი ეტრატას მიერ გადაწერილი მცირე სვინაქსარი6 – კონსტანტინოპოლური ტიპიკონის ამსახველი, ალბათ, ერთ-ერთი უადრესი ქართული ხელნაწერი, რომლის, სამწუხაროდ, მხოლოდ მცირე ნაწილმა მოაღწია ჩვენამდე. მცირე სვინაქსარი სამართლიანად ითვლება ბიზანტიური სტილის მინიატურისა და შემკულობის უმაღლეს საფეხურად.

ქართული სახელმწიფოსთვის იწყება ოქროს ხანა და ეს სიდიადე ქვეყნის ცხოვრების ყველა სფეროში – ეკონომიკასა და პოლიტიკაში, კულტურასა და განათლებაში – აისახება. იქმნება მთელი ნაკადი ხელნაწერებისა, რომლებიც მსოფლიოს ნებისმიერ საგანძურს დაამშვენებდა: ალავერდის ოთხთავი (1059 წ.)7, ვანის ოთხთავი (XII-XIII სს.)8, ლაფსყალდის ოთხთავი (XII-XIII სს.)9, ბექასა და ბეშქენ ოპიზრების მიერ მოჭედილი ოთხთავები (XII-XIII სს.)10, ასტროლოგიური ტრაქტატი (1188 წ.)11 და ა.შ. ამ პერიოდში გადაწერილ სახარებათაგან მოხატულობითაც საუკეთესოთა რიგშია ეროვნულ არქივში დაცული ორი ხელნაწერი:

ა) XI-XII სს.-ით დათარიღებული მინიატურული ზომის სახარების პირველ 12 გვერდზე კამარებია წარმოდგენილი; თითოეულ კამარას შუაზე ყოფს სრულიად განსხვავებული ფერადოვნებითა

6. დაცულია კორნელი კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში. 7. იქვე. 8. იქვე. 9. დაცულია სვანეთის ისტორიისა და ეთნოგრაფიის მუზეუმში. 10. დაცულია კორნელი კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში. 11. დაცულია კორნელი კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში.

4 და გამორჩეული არქიტექტონიკით აწყობილი სვეტები. კამარების თავსა და არშიებზე მითიური ცხოველები და სხვადასხვა ხასიათის შემკულობებია წარმოდგენილი. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ამ ხელნაწერის თავსამკაულები, საზედაო გრაფემები და მარგინალიების სახით წარმოდგენილი თავისებური კომპოზიციები. ოთხივე სახარების დასაწყისი ორნამენტირებული, ფერადი п-ის ფორმის თავსამკაულით არის შემკული; იწყება მცენარეული და გეომეტრიული ორნამენტებით გაწყობილი სტილიზებული საზედაო გრაფემებით; ოთხივეს მარჯვენა მხარეს დართული აქვს მარგინალიები მითიური ფრინველებით, ყვავილოვანი ორნამენტებითა და ა.შ. სამწუხაროდ, იმის გამო, რომ ოთხივე სახარების არშიები ჩამოჭრილია, ზედა არშიების შემკულობები თითქმის არ ჩანს.

ბ) ქართული საზოგადოებისთვის კარგად არის ცნობილი ანჩის სახარება, რომელიც წყაროსთავში გადაიწერა XII-XIII სს.-ში, სოფრომ მწიგნობარმა ბექა ოპიზარს მოაჭედინა, ხოლო შემდეგ ანჩის ღვთაების ხატს შესწირა. ბექა ოპიზრის ყდამ, სამწუხაროდ, ჩვენამდე ვერ მოაღწია. ოთხთავში ოდესღაც არსებული ოთხი მინიატურიდან მხოლოდ ერთი – მათე მახარებლისა არის შემორჩენილი, ისიც დაზიანებული. მინიატურის ფერები თითქმის მთლიანად დაკარგულია, კარგად შემონახულ ოქროს ფონზე მახარებლის მხოლოდ კონტურებიღა გაირჩევა. მარტივია ჩარჩოცა და ორნამენტებიც; მახარებლის გამოსახულება სადა, მშვიდი და მრავლისმეტყველია, მას წინ ანა ლოღია უდგას, საწერი ეტრატი კი მუხლებზე აქვს გადაფენილი. ხელნაწერი ფორმატით ახლოს დგას წყაროსთავის (1195 წ.), ბერთისა (XII ს.) და ვარძიის (XII-XIII სს.) ხელნაწერებთან12.

ქართული მინიატურისტიკის იშვიათ ნიმუშს წარმოადგენს XIII-XIV სს.-ით დათარიღებული უკი დურესად დაზიანებული მინიატურა – წმიდა შიო მღვიმელისა და მის წინ დაჩოქილი, საერო ტანსა ცმელში გამოწყობილი ევაგრეს გამოსახულებით13.

დაახლოებით XIV საუკუნიდან ხელნაწერის მოხატულობაში მეტი დეტალი ჩნდება: მინიატურის ძირითადი ნაწილის გარდა, დიდი ყურადღება ეთმობა ფონს, ავეჯს, ცალკეულ ელემენტებს. იცვლება ფერთა გამა, გემოვნება, სტილი. ქართულ ხელნაწერში ამის საუკეთესო მაგალითად ხშირად 1300 წელს გადაწერილ მოქვის სახარებას ასახელებენ14. სწორედ ამ პერიოდში (დაახლოებით XIV ს.) უნდა იყოს გადაწერილი ეროვნულ არქივში დაცული სახარება, რომელიც პალიმფსესტია და ამ პალიმფსესტურ შრეებში გაირჩევა როგორც ბევრად უფრო ადრეულ პერიოდში გადაწერილი ასომთავრული, ისე ნუსხური ნაწერი. ოთხთავში გვხვდება სამი მინიატურა მახარებელთა გამოსახულებებითა და შესაშური გემოვნებით შემკობილი თავსამკაულები.

ეპოქას ეპოქა ცვლიდა, ოქროს ხანა შიდა არეულობის, გარეშე მტერთა შემოსევებისა და დაცემის ხანამ შეცვალა, გარდაუვალი იყო ცვლილებები, რაც ხელნაწერი წიგნის შედგენის პრინციპებს, შინაარსსა და ფორმასაც შეეხო. მაგალითად, დღეისათვის ჯერ კიდევ ბოლომდე შეუსწავლელია ისეთი კრებული, როგორიცაა გულანი. გულანების რაოდენობა ქართულ ხელნაწერთა საცავებში არც ისე ცოტაა. მათი ერთი ნაწილი მოხატულია. ეროვნულ არქივში დაცული გულანის მინიატურები უჩვეულოდ დიდი ზომების არის (340x273).

12. სამივე ხელნაწერი დაცულია კორნელი კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში. 13. დაცულია საქართველოს ეროვნულ არქივში. 14. დაცულია კორნელი კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში.

5 ხელნაწერზე დაწყებულმა სარესტავრაციო სამუშაოებმა ცხადყო, რომ მინიატურები თავდა პირველად სხვა ხელნაწერისათვის იყო განკუთვნილი. თითოეული მინიატურა გამოირჩევა ცოცხალი ფერებით, მრავალფიგურიანობით, მდიდრული მასალით, გამოკვეთილი დეტალებით. 12 მინიატურიდან ორი, რომლებიც არ არის საუფლო დღესასწაულებთან დაკავშირებული, ორრეგისტრიანია, რაც ადრეულ – ვანისა და ლაფსყალდის – ოთხთავებს თუ არ ჩავთვლით, არც ისე ხშირი შემთხვევაა ქართულ მინიატურაში. მათზე არსად ჩანს ორნამენტები, თითოეული მათგანი მკაცრ კანონიკურ ჩარჩოშია მოქცეული.

გვიან შუა საუკუნეებში, მაშინ, როცა ქართული საერო მწერლობა განვითარების ახალ ეტაპზე გადადის, როდესაც აქტიურად ითარგმნება აღმოსავლური ლიტერატურა, სახოტბო და საგმირო- სარაინდო ჟანრის ამსახველი თხზულებები, იკვეთება მეტად საინტერესო მიმართულება როგორც მინიატურაში, ისე კედლის მხატვრობაში, რომელსაც ხელოვნებათმცოდნეები პირობითად ხალხურ ნაკადს უწოდებენ.

ხალხური ნაკადის დასაწყისს წიგნის მხატვრობაში დაახლოებით XV-XVI საუკუნეში ვარაუდობენ15. ეროვნულ არქივში დაცული წერილობითი ძეგლებიდან ამ ნაკადის საუკეთესო ნაწილად შეიძლება ჩაითვალოს ერისთავ ვამიყ შაბურისძის და მისი თანამეცხედრის – დულარდუხტის მიერ 1494 წლის 24 ივნისს ბოდორნის მონასტრისათვის მიცემული ყმა-მამულის შეწირულების წიგნი; ასევე მონაზონ იოსებ წულუკიძის შეწირულების წიგნი ნიკორწმინდის ეკლესიისადმი (XVII საუკუნე). ხალხური ნაკადის საუკეთესო ნიმუშად გვესახება XVII საუკუნეში გადაწერილი უცნობი მხატვრის მიერ მოხატული დათუნა ქვარიანის წმიდა გიორგის ლექსად თქმული `ცხოვრება~.

სამივე ხელნაწერი საჭიროებს განსაკუთრებულ შესწავლას ამ ეპოქის მოხატულობათა საერთო სისტემაში მოსაყვანად. ვამიყის საბუთზე დართულ მინიატურას ამშვენებს ხასხასა ფერები, ქართველი დიდებულების მდიდრული ჩაცმულობა, საოცრად მეტყველი სახეები, სიმეტრიულად განლაგებული ანგელოზები, ფერთა მკაცრად განაწილებული სისტემა, მთელი ამ კომპოზიციის შემაკავშირებელი – მაცხოვარი გადაშლილი წიგნითა და დახვეწილი გეომეტრიული თუ ყვა ვილოვანი ორნამენტებით. იოსებ წულუკიძის შეწირულების წიგნზე წმიდა ნიკოლოზის პორტრეტუ ლი გამოსახულებაა. სადად ორნამენტირებული ჩარჩო ერთგვარ პოსტამენტზე დგას. მინიატურაში ყველაფერი მარტივი და სადაა; ფერებიდან მხოლოდ წითელი და ყავისფერი გაირჩევა, მხატვრის მიერ წმინდანის შუბლზე საგანგებოდ ხაზგასმული ნაოჭები მღვდელმთავრის სახეს კიდევ უფრო მეტყველს ხდის.

დათუნა ქვარიანის „წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება“ ხელნაწერია, რომელშიც მინი ატურებით გაცილებით უფრო მეტია ნათქვამი წმიდა გიორგის ცხოვრებისა და წამების შესახებ, ვიდრე ეს ამავე ხელნაწერში განთავსებული ტექსტით ხერხდება. მოწამის ცხოვრების საკვანძო ეპიზოდები მხატვრის მიერ გადმოცემულია ადგილობრივი ტრადიციებით, ხალხური ელემენტებით გაჯერებული კომპოზიციებითა და ქართველი მკითხველისათვის კარგად ცნობილი და საყვარელი სიუჟეტური სცენებით.

15. იუზა ხუსკივაძე, ქართულ ეკლესიათა გვიანი შუასაუკუნეების „ხალხური” მოხატულობანი, თბილისი, 2003, გვ.37.

6 ალბომში ასევე წარმოვადგენთ იმ მინიატურებს, რომლებმაც ჩვენამდე მხოლოდ ფოტოების სახით მოაღწია. ამათგან მეფე იმამყული-ხანის მიერ წმიდა დავითის საფლავისათვის მიცემული აკურის შეწირულების განახლების სიგელი (1708, 1723 წლები) არაერთხელ გამოქვეყნებულა16, ხოლო მინიატურები ვახუშტი აბაშიძის დაკარგული სახარებიდან პირველად ქვეყნდება.

იმ ახალ მასალაში, რომელიც ამჯერად წიგნში შევიდა, განსაკუთრებით უნდა გამოიყოს ისტორიულ პირთა პორტრეტები. 1780 წელს გადაიწერა და მოიხატა ანტონ კათოლიკოსის „მისტიკური თე ოლოღია~. ხელნაწერის რესტავრაციისას, შეწებებულ ფურცლებს შორის აღმოჩნდა ანტონ კათოლიკოსის მინიატურა, რომელიც მის სიცოცხლეშივეა შესრულებული. სასიამოვნო სიახლეა, ასევე, საზედაო გრაფემებში ჩართული ვახტანგ გორგასლის, დავით აღმაშენებლისა და თამარ მეფის გამოსახულებები. ამ მოხატულობებით ვახუშტი ბატონიშვილის „საქართველოს ისტორიის~ (1808 წელი) შემცველი ხელნაწერია შემკული.

ალბომში ცალკე ადგილი დაეთმო საზედაო გრაფემებსა და დეკორს, როგორც ხელნაწერის გაფორმების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ნაწილს.

იმედი გვაქვს, წინამდებარე ალბომი ხელს შეუწყობს ქართული მინიატურისტიკის ისტორიის მკვლევარებს, რადგან გამოქვეყნებული მასალა საერთო მოზაიკის ერთი დიდი მონაკვეთია, რომლის საზოგადოებამდე მიტანა და სამეცნიერო მიმოქცევაში შესვლა აუცილებელია ქართული მინიატურის ხელოვნების სრული სურათის წარმოსაჩენად.

16. მოხატული ისტორიული დოკუმენტები, დარეჯან კლდიაშვილის რედაქციით, თბილისი, 2011, გვ.93-100.

7 In 2011, a publication ‘Illuminated Ecclesiastical Manuscript Books’1 was prepared on the basis of the manuscripts kept in the National Archives of Georgia, which includes illuminations of the manuscripts of the National Archives. It was the first time that a major part of the miniatures was published. Accord- ingly, the book rendered a great service to those interested in manuscripts, particularly, in manuscript illumination.

The present album is an expanded version of the previous one. It comprises miniatures about which no data was available in existing catalogues or other informational literature as well as illuminated historical documents. Naturally, it was impossible to fit all the miniatures or decors in one publication. However, material of exceptional importance is revealed and established and is now fully represented.

There are various criteria for assessing a manuscript: age, content, illumination, historical significance and so on. Illuminated manuscripts form a large group, which draws the attention of researchers, especially of art historians; miniatures, canon tables, headpieces, initial letters, décor – each of these components is of a definite importance and conveys a message of the author, scribe, donor, painter or renovator through different styles in different epochs.

Among the Georgian manuscript books available to us, early miniatures emerge only in the 9th century. ‘Anbandidi Gospel’, which is one of the earliest and rarest manuscripts containing the Gospel (Opiza (913), Jruchi (936), Parkhali (973) Gospels, etc.)2, is also one of the earliest in terms of illumination. The décor of the text is a strictly organized frame, Cavalry Cross inserted in the manuscript (96r), decorated initial graphemes in cinnabar, emphasized endings. In terms of illumination, among the manuscripts of this period particularly remarkable are the splendid Adishi Gospel3 (canon tables and miniatures of the Apostles) copied in 897 and the Jruchi (I) Gospel,4 (image of the Virgin, miniatures of the evangelists), copied in 936-940. Unfortunately, the very beginning of Anbandidi Gospel5 has not survived, which, in all likelihood, could contain more decorative details or even miniatures. However, based on the surviv- ing part of the manuscript it is still possible to discuss the original décor, style, and taste of the painter or the scribe.

The manuscript has the most remarkable final ornament of the Gospel of Luke which is decorated with dots fitted in intersecting lines and at the end it logically terminates with the image of the Calvary Cross; only brown and red – cinnabar ink are applied in decoration. The elements of décor are simple, although

1. Illuminated Ecclesiastical Manuscript Books/Collection of Georgian manuscripts th(9 -10th cc.), edited and compiled by Manana Chumburidze, Tbilisi, 2011. 2. All three manuscripts kept at the Korneli Kekelidze National Centre of Manuscripts. 3. Kept at the Svaneti Museum of History and Ethnography. 4. Kept at the Korneli Kekelidze National Centre of Manuscripts. 5. Kept at the National Archives of Georgia.

8 symmetry and proportions are sustained: the cross is accurately inserted within ruling lines (it is highly probable that the manuscript was illuminated by the scribe). Simple and, at the same time, monumental character of asomtavruli (capital) graphemes, as well as stylized initial graphemes visible in some parts could be considered as a certain embellishment of the Gospel. On the whole, this is one of the most beautiful and ancient Georgian manuscripts with a peculiarity of decoration and grandeur of the script. Changes that took place in the Church and the state (Church reforms, alteration of the political course of the state and so on) were reflected not only in the content of texts; Byzantium and the culture of Byzan- tine books occupied a special place in Georgian book art with its own refined and rich style, remarkable décor, miniatures that has reached perfection, with distinguished colorfulness. Georgian men of letter perfectly adopted this source of book art, which is clearly confirmed by the Minor Synaxarion,6 scribed by Basili Etrata under the commission of Zacharia Valashkerteli at Chora Monastery in 1030. It is a work reflected the typicon of Constantinople; probably, one of the earliest Georgian manuscripts only small part of which has survived. The Minor Synaxarion is justly considered to be the highest stage of Byzan- tine style miniature and décor.

The Golden Age of the Georgian State begins and this grandeur is reflected in all the spheres of the coun- try’s life – economy and politics, culture and education. The Alaverdi Gospel (1059)7, Vani Gospel (12- 13th cc.)8, Lapsqaldi Gospel (12-13th cc.)9, Gospels with the repoussé covers by Beka and Beshken Opizari (12-13th cc.)10, an Astrological Treatise (1188)11 etc. Among the Gospels copied at the time, the best, in terms of their illumination as well, are two manuscripts kept in theN ational Archives. The first 12 pages of the miniature Gospels dated to the 11 cc. display canon tables. Each canon table is divided into two parts with columns composed with completely different colours and architectonics. Above the canon tables and in the margins mythical animals and various types of ornamentation are depicted. However, particularly remarkable are the headpieces, initial graphemes and peculiar compositions represented as marginalia. The beginnings of all four Gospels are decorated with a colourful ornamented headpiece in the shape of п; they start with stylized graphemes embellished with floral and geometrical ornaments; all four are supplemented with marginalia adorned with mythical birds, floral ornaments, etc. on the right side. Unfortunately, due to the fact that the borders of all four Gospels are cut off, the decoration of the upper border is almost invisible.

The Anchi Gospel is widely known to the wide public in Georgia. It was copied at Tskarostavi in the 12- 13th cc. Soprom the Scholar commissioned Beka Opizari to make its repoussé cover and then donated it to the icon of Anchi Saviour. Regrettably, the cover made by Beka Opizari did not survive. Out of four miniatures once adorning the Gospel, only one – that of Mathew the evangelist – has survived and in poor condition. The colors of the miniature have almost completely faded, only contours of the evangelist’s image are visible against the well-preserved golden background. The frame and the ornaments are also simple; the image of the evangelist is simple, calm and eloquent; an analogion is standing in front of him and the writing parchment is spread out on his knees. In terms of format, the manuscript stands close to those from Tskarostavi (1195), Berta (12th) and Vardzia (12-13 th)12.

6. Kept at the Korneli Kekelidze National Centre of Manuscripts. 7. ibid. 8. ibid. 9. Kept at the Svaneti Museum of History and Ethnography. 10. Kept at the Korneli Kekelidze National Centre of Manuscripts. 11. Kept at the Korneli Kekelidze National Centre of Manuscripts. 12. All three manuscripts kept at the Korneli Kekelidze National Centre of Manuscripts.

9 The severely damaged 13th-14th cc. miniature representing Saint Shio Mghvimeli and Evagre, dressed in secular clothes and kneeling in front of him, is a rare example of the Georgian art of miniature painting13.

From the 14th century more details are introduced in manuscript illumination: in addition to the main part of the miniature, greater attention is paid to the background, furniture, and separate elements. Changes in the colour gamut, taste and style are noticeable. Among Georgian manuscripts, the Mokvi Gospel14, copied in 1300, is often cited as the best example of this phenomenon. It was at this time (approximately the 14th century) that one of the Gospels kept in the National Archives was most likely copied. It is a palimpsest and its layers have texts written in both asomtavruli and nuskhuri in a much earlier period. The Gospel has three miniatures with images of the evangelists and headpieces embellished with exquisite taste.

Epochs passed and the Golden Age was replaced by internal unrest, outside invasions and a period of decline. Changes were inevitable, and they affected the principles of composing manuscript books, their content and shape as well. For instance, miscellanea such as Gulani is not yet completely studied. The number of copies of the Gulani in depositories of Georgian manuscripts is not few. Some of them are illuminated. The miniatures of the Gulani kept in the National Archives are of extraordinarily large size (340x273).

Restoration work on the manuscript show that the miniatures had originally been designated for a different manuscript. each of the miniatures is distinguished by lively colours, a multitude of figures, rich material, and emphasized details. Two out of twelve miniatures, which are not associated with Great feasts, have two tiers, which, excluding Vani and Lapsqaldi Gospels of an earlier date, is not quite a fre- quent case with Georgian miniatures. There are no ornaments on the miniatures and each is set within strict canonical frames.

In the late Middle Ages, when Georgian secular literature ascends to a new stage of development, and when eastern literary works of eulogistic and heroic genre are being intensively translated, there emerg- es a very interesting trend both in miniature and in wall painting, which is conventionally referred to as the vernacular trend.

The beginning of the vernacular trend in book illumination is presumably ascribed to the 15-16th cc.15 Among the literary monuments kept in the National Archives, the Donation Charter of Prince Vamik Shaburisdze and his spouse Dulardukht on giving serfs and lands to Bodorna Monastery on 24 June 1494 can be considered the best sample of this trend; another one is the Donation Charter of Monk Ioseb Tsulukidze to Nikortsminda Church (17th century). The best example of the vernacular trend is a life of Saint George in Verse by Datuna Kvariani, copied by an unknown scribe in the 17th century.

13. Kept at the National Archives of Georgia 14. Kept at the Korneli Kekelidze National Centre of Manuscripts 15. Iuza Khuskivadze, Late Medieval ”Folk” Murals in Georgian Churches, Tbilisi, 2003, p. 37

10 All three manuscripts require special study in order to arrange the illuminations of this epoch within a common system. Bright colours of Vamik’s document, rich clothes of Georgian nobles, amazingly expressive faces, symmetrically arranged angels with a system of strictly distributed colours – the entire com- position is brought together by the Saviour in the Centre with an opened book and refined geometrical and floral ornaments. The Donation Charter of Ioseb Tsulukidze bears the portrait of Saint Nicholas. Its simply ornamented border is mounted on a kind of pedestal. Everything in the miniature is plain and simple: only red and brown colours are discernible and specially emphasized wrinkles of the Saint ’s forehead make his face even more expressive.

Datuna Kvariani ’s life of Saint George in Verse is a manuscript in which miniatures tell more about the life and martyrdom of Saint George than the text of the manuscript. Crucial episodes of the Martyr ’s life are communicated through local traditions, compositions filled with folk elements and scenes that are well known to and favoured by a Georgian reader.

The album also includes the miniatures that have reached us only through photos. The renewal Charter of Donation of King Imamkuli-khan to Saint David’s Tomb on giving Akura (1708, 1723) has been published several times16, while the miniatures from the lost Gospel of Vakhushti Abashidze are published for the first time.

Among the new material that has entered the present publication, portraits of historical persons should especially be noted. The ‘Mystical Theology’ by Catholicos Anton was copied and illuminated in 1780. During the restoration of the manuscript, a miniature of Catholicos Anton executed in his lifetime was discovered between the papers stuck together. Another pleasant finding is images of Vakhtang Gorgasa- li, David the Builder and Queen Tamar inserted in initial graphemes. These images adorn the manuscript containing the ‘History of Georgia’ (1808) by Prince Vakhushti.

Being one of the most important parts of the manuscript illumination, initial graphemes and décor were allotted a separate section in the album.

We hope that the present album will prove supportive to those studying the History of Georgian miniatures, since the published material forms a huge part of the “common mosaic” and it is absolutely necessary to make it accessible to the public and allow it to circulate within the scientific community in order to draw a complete picture of the art of Georgian miniatures.

16. Illuminated Historical Documents, edited by Darejan Kldiashvili, Tbilisi, 2011, pp. 93-100

მინიატურები Miniatures

IX-XIV საუკუნეები 9TH-14TH centuries

გოლგოთის ჯვარი, ლუკას CALVARY CROSS, FINAL ORNAMENT სახარების ბოლოსამკაული OF GOSPEL OF LUKE ოთხთავი/ანბანდიდი სახარება, IX საუკუნე Four Gospels/Anbandidi Gospel, 9th century 90x44, დეტალი 90x44, detail 1446/107, 96r 1446/107, 96r

გოლგოთის ჯვარი, ლუკას Calvary cross, final სახარების ბოლოსამკაული ornament of Gospel of Luke ოთხთავი/ანბანდიდი სახარება, IX საუკუნე Four Gospels/Anbandidi Gospel, 9th century 1446/107, 96r 1446/107, 96r

17 18 19 იოანეს სახარების Final ornament of ბოლოსამკაული Gospel of John ოთხთავი/ანბანდიდი სახარება, IX საუკუნე Four Gospels/Anbandidi Gospel, 9th century 1446/107, 191r 1446/107, 191r

20 იოანეს სახარების Indexes of Gospel საძიებლები of John ოთხთავი/ანბანდიდი სახარება, IX საუკუნე Four Gospels/Anbandidi Gospel, 9th century 1446/107, 191v 1446/107, 191v

21 კამარა Canon Table ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 6r 1446/363, 6r

22 კამარები Canon Tables ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 6v-7r 1446/363, 6v-7r

23 1

1. კამარები 1. Canon Tables ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 7v-8r 1446/363, 7v-8r

2. კამარები 2. Canon Tables ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 8v-9r 1446/363, 8v-9r

24 3

3. კამარები 3. Canon Tables ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 9v-10r 1446/363, 9v-10r

4. კამარები 4. Canon Tables ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 10v-11r 1446/363, 10v-11r

25 1

1. კამარა 1. Canon Table ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 11v 1446/363, 11v

26 2 3

2. მათეს სახარების 2. Headpiece of Gospel თავსამკაული of Mathew ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 16r 1446/363, 16r

3. მარკოზის სახარების 3. Headpiece of Gospel თავსამკაული of Mark ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 77r 1446/363, 77r

27 28 1

1. ლუკას სახარების 1. Headpiece of Gospel თავსამკაული of Luke ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 113r 1446/363, 113r

2. იოანეს სახარების 2. Headpiece of Gospel თავსამკაული of John ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 166r 1446/363, 166r

29 30 წმიდა მათე მახარებელი ST. Mathew the Evangelist 187x115 187x115 ანჩის სახარება, XII-XIII სს. Anchi Gospel, 12th -13th cc. 1446/323, 4v 1446/323, 4v

31 წმიდა შიო და წმიდა ST. Shio and ST. Evagre ევაგრე 145x116 145x116 Life and Miracles of th th წმიდა შიო მღვიმელის ცხოვრება St. Shio Mghvimeli, 13 -14 cc. და საკვირველება, XIII-XIV სს. 1446/307, 3v-4r 1446/307, 3v-4r

წმიდა ევაგრე ST. Evagre წმიდა შიო მღვიმელის ცხოვრება Life and Miracles of და საკვირველება, XIII- XIV სს. St. Shio Mghvimeli, 13th -14th cc. 1446/307, დეტალი 1446/307, detail

32 33 წმიდა მათე მახარებელი წმიდა მარკოზ მახარებელი 165x111 165x108 ოთხთავი, X, XIII, XIV სს. ოთხთავი, X, XIII, XIV სს. პალიმფსესტი პალიმფსესტი 1446/26, 1r 1446/26, 72v

ST. Mathew the Evangelist ST. Mark the Evangelist 165x111 165x108 Four Gospels, 10th, 13th, 14th cc. Four Gospels 10th, 13th, 14th cc. Palimpsest Palimpsest 1446/26, 1r 1446/26, 72v

34 წმიდა იოანე მახარებელი ST. John the Evangelist და წმიდა პროხორე and ST. Prochore 170x120 170x120 ოთხთავი, X, XIII, XIV სს. Four Gospels, 10th, 13th, 14th cc. პალიმფსესტი Palimpsest 1446/26, 107v 1446/26, 107v

XV-XVII საუკუნეები 15TH-17TH centuries

37 გრაფემა `ა” კონდაკი, XV საუკუნე, გრაგნილი 1446/9

Grapheme “ა” Kontakion, 15th century, scroll 1446/9

გრაფემა `ღ” წმიდა მარინეს გამოსახულებით კონდაკი, XV საუკუნე, გრაგნილი 1446/9

Grapheme “ღ” with the image of ST. Marine Kontakion, 15th century, scroll 1446/9

38 39 1494 წ. 24 ივნისი. შეწირულების June 24, 1494, donation charter სიგელი ერისთავ ვამიყ შაბურისძისა of Eristavi VamIk Shaburisdze ბოდორნის მონასტრისადმი to Bodorna Monastery გრაგნილი; I კეფი – 515X223, II კეფი – 500X223, Scroll; page I – 515x223, page II – 500x223, III კეფი – 430X223; ეტრატი; page III – 430x223; parchment; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური. type of script – nuskhuri. დამწერი: საბა კედელ(ა)სშვილი Scribe: Saba Kedelasshvili 1448/5009 1448/5009

მაცხოვარი Saviour 1494 წ. 24 ივნისი. შეწირულების სიგელი ერისთავ June 24, 1494, donation charter of Eristavi ვამიყ შაბურისძისა ბოდორნის მონასტრისადმი Vamik Shaburisdze to Bodorna Monastery გრაგნილი; I კეფი – 515X223, II კეფი – 500X223, Scroll; page I – 515x223, page II – 500x223, III კეფი – 430X223; ეტრატი; page III – 430x223; parchment; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური. type of script – nuskhuri. დამწერი: საბა კედელ(ა)სშვილი, დეტალი Scribe: Saba Kedelasshvili, detail 1448/5009 1448/5009

40 41 42 დედოფალი დულარდუხტი Queen Dulardukht 1494 წ. 24 ივნისი. შეწირულების სიგელი ერისთავ June 24, 1494, donation charter of Eristavi ვამიყ შაბურისძისა ბოდორნის მონასტრისადმი Vamik Shaburisdze to Bodorna Monastery გრაგნილი; I კეფი – 515X223, II კეფი – 500X223, Scroll; page I – 515x223, page II – 500x223, III კეფი – 430X223; ეტრატი; page III – 430x223; parchment; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური. type of script – nuskhuri. დამწერი: საბა კედელ(ა)სშვილი, დეტალი Scribe: Saba Kedelasshvili, detail 1448/5009 1448/5009

ერისთავი ვამიყ შაბურისძე Prince VamIk Shaburisdze 1494 წ. 24 ივნისი. შეწირულების სიგელი ერისთავ June 24, 1494, donation charter of Eristavi ვამიყ შაბურისძისა ბოდორნის მონასტრისადმი Vamik Shaburisdze to Bodorna Monastery გრაგნილი; I კეფი – 515X223, II კეფი – 500X223, Scroll; page I – 515x223, page II – 500x223, III კეფი – 430X223; ეტრატი; page III – 430x223; parchment; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური. type of script – nuskhuri. დამწერი: საბა კედელ(ა)სშვილი, დეტალი Scribe: Saba Kedelasshvili, detail 1448/5009 1448/5009

43 გოლგოთის ჯვარი Calvary Cross 97x62 97x62 სახარება, XVI საუკუნე Gospel, 16th century 1446/212, 3v 1446/212, 3v

ორთავიანი არწივი 1683 წ. 25 დეკემბერი. მოურავობის წყალობის სიგელი გიორგი მეფისა (XI) სახლთუხუცეს რევაზ მაღალაძისადმი. 418x247; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: კარის მდივანმწიგნობარი გივი თუმანიშვილი 1448/2283

Double-headed eagle December 25, 1683, grant charter of King Giorgi (XI) to chief steward Revaz Maghaladze. 418x247; paper; type of script – mkhedruli. Scribe: royal court secretary Givi Tumanishvili 1448/2283

44 45 46 წმიდა იოანე ნათლისმცემლის Beheading of St. John the თავისკვეთა Baptist 137x95 137x95 საღვთისმსახურო კრებული, XVI საუკუნე Miscellanea Liturgica, 16th century 1446/829 1446/829

47 ხარება Annunciation 340x273 340x273 გულანი, XVI საუკუნე Gulani, 16th c. 1446/302 1446/302

48 49 მირქმა Presentation at 340x273 the Temple გულანი, XVI საუკუნე 340x273 1446/302 Gulani, 16th c. 1446/302

შობა Nativity 340x273 340x273 გულანი, XVI საუკუნე Gulani, 16th c. 1446/302 1446/302

50 ნათლისღება Baptism 340x273 340x273 გულანი, XVI საუკუნე Gulani, 16th c. 1446/302 1446/302

51 ფერისცვალება Transfiguration 340x273 340x273 გულანი, XVI საუკუნე Gulani, 16th c. 1446/302 1446/302

ლაზარეს აღდგინება Raising of Lazarus 340x273 340x273 გულანი, XVI საუკუნე Gulani, 16th c. 1446/302 1446/302

52 53 იერუსალიმში Triumphal Entry შესვლა დიდებით into Jerusalem 340x273 340x273 გულანი, XVI საუკუნე Gulani, 16th c. 1446/302 1446/302

ჯვარცმა Crucifixion 340x273 340x273 გულანი, XVI საუკუნე Gulani, 16th c. 1446/302 1446/302

54 55 ჯოჯოხეთის The Descent წარმოტყვევნა into Hell 340x273 340x273 გულანი, XVI საუკუნე Gulani, 16th c. 1446/302 1446/302

56 ღმრთისმშობლის Dormition მიძინება 340x273 340x273 Gulani, 16th c. გულანი, XVI საუკუნე 1446/302 1446/302

57 წმიდა მხედრები (წმიდა გიორგი, წმიდა დემეტრე და წმიდა თეოდორე) და ეკლესიის მამები (წმიდა გრიგოლ ღვთისმეტყველი, წმიდა იოანე ოქროპირი და წმიდა ბასილი დიდი) 340x273 გულანი, XVI საუკუნე 1446/302

58 Warrior Saints (St. George, St. Demetre and St. Theodore) and Holy church Fathers (St. Gregory the Theologian, St. John Chrysostom and St. Basil the Great) 340x273 Gulani, 16th c. 1446/302

59 წმიდა მოციქულები: პეტრე, პავლე და იოანე; მთავარანგელოზები: მიქაელი და გაბრიელი; წმიდა იოანე ნათლისმცემელი 340x273 გულანი, XVI საუკუნე 1446/302

60 St. Apostles: Peter, Paul and John; Archangels Michael and Gabriel; St. John the Baptist 340x273 Gulani, 16th c. 1446/302

61 1592-1600 წწ. შეწირულების წიგნი კათოლიკოს დოროთეოსისა იტრიის ღმრთისმშობლისადმი 234x225; ეტრატი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული; მხატვარი – აკაკი. 1448/5008

1592-1600, Donation charter of Catholicos-Patriarch Dorotheos to Virgin of Itria 234x225; parchment; type of script – mkhedruli; painter – Akaki. 1448/5008

62 ღმრთისმშობელი The Virgin 1592-1600 წწ. შეწირულების წიგნი 1592-1600, Donation charter of კათოლიკოს დოროთეოსისა იტრიის Catholicos-Patriarch Dorotheos to ღმრთისმშობლისადმი Virgin of Itria 234x225; ეტრატი; დამწერლობის სახეობა – 234x225; parchment; მხედრული; type of script – mkhedruli; painter – Akaki, detail მხატვარი – აკაკი, დეტალი 1448/5008 1448/5008

63 64 კათოლიკოს-პატრიარქი დოროთეოსი 1592-1600 წწ. შეწირულების წიგნი კათოლიკოს დოროთეოსისა იტრიის ღმრთისმშობლისადმი 234x225; ეტრატი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული; მხატვარი – აკაკი, დეტალი 1448/5008

Catholicos-Patriarch Dorotheos 1592-1600, Donation charter of Catholicos-Patriarch Dorotheos to Virgin of Itria 234x225; parchment; type of script – mkhedruli; painter – Akaki, detail 1448/5008

65 თავსამკაული 1601-1606 წწ. სასისხლო სიგელი როსტომ მეფისა გუგუნბერიძეებისადმი 1090x195; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. 1448/5035

Headpiece მაცხოვარი 1601-1606, blood-ransom charter 38x66 of King Rostom to Gugunberidzes სადღესასწაულოს ნაწყვეტი, XVII საუკუნე 1090x195; paper; 1446/877 type of script – mkhedruli. 1448/5035

66 მაცხოვარი 83x86 სახარების ნაწყვეტი, XVI საუკუნე 1446/862

Savior 83x86 Savior Extract from the Gospel, 16th century 38x66 1446/862 Extract from the Festal Menaion, 17th century 1446/877

67 თავსამკაული Headpiece with the განკითხვის სცენით last Judgment წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 2v 1446/373, 2v

დეკორი Décor წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 12v 1446/373, 12v

68 69 წმიდა მხედართა დასი Warrior Saints (წმიდა გიორგის მხლებლები) (ST. George’s companions) 126x46 126x46 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 18r 1446/373, 18r

70 მაცხოვარი Saviour 144x152 144x152 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse th XVII საუკუნე 17 century 1446/373, 18v 1446/373, 18v

71 წმიდა გიორგის ძელზე Nailing of St. George დამოკიდება TO a wood pole 202x143 202x143 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 19r 1446/373, 19r

72 წმიდა გიორგიზე St. George ‘crushed ლოდის დადება by a rock’ 72x123 72x123 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 20v 1446/373, 20v

წმიდა გიორგის ბორბალზე წამება 114x150 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება XVII საუკუნე 1446/373, 21v

St. George tortured on the wheel 114x150 Life of St. George in Verse 17th century 1446/373, 21v

73 წმიდა გიორგის მიერ St. George raising მიცვალებულის აღდგინება the dead 205x145 205x145 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული Life of St. George in Verse ცხოვრება, XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 30v 1446/373, 30v

74 წმიდა გიორგის მიერ St. George კერპების შემუსრვა destroys idols 176x137 176x137 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული Life of St. George in Verse ცხოვრება, XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 35v 1446/373, 35v

75 დედოფალ ალექსანდრას Beheading of Queen თავისკვეთა Alexandra 112x96 112x96 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 38r 1446/373, 38r

76 წმიდა გიორგის თავისკვეთა Beheading of St. George 107x100 107x100 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 42v 1446/373, 42v

77 78 „წმიდა გიორგი ილოცავს. შუბი და ფარი და რხმალი მიხადა და გვეცერც მოიდვა” 172x121 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება XVII საუკუნე 1446/373, 38v

“St. George is praying. He took off his spear, shield and sword and put them at his side” 172x121 Life of St. George in Verse 17th century 1446/373, 38v

79 80 იონა წინასწარმეტყველის Miracle of Jonah სასწაული the Prophet 130x116 130x116 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 66v 1446/373, 66v

ლასია ქალაქის Miracle of Liberation სასწაული of the Princess 209x154 209x154 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება Life of St. George in Verse XVII საუკუნე 17th century 1446/373, 47v 1446/373, 47v

81 82 83 84 წმიდა გიორგის მეექვსე სასწაული - ყრმა გიორგის გამოხსნა ტყვეობიდან 201x149 წმიდა გიორგის ლექსად თქმული ცხოვრება XVII საუკუნე 1446/373, 67r

The sixth miracle of ST. George – Saving a Youth from Captivity 201x149 Life of St. George in Verse 17th century 1446/373, 67r

85 86 წმიდა ნიკოლოზი St. Nicholas 630X168; 630x168; შეწირულების წიგნი მონაზონ იოსებ წულუკიძისა Donation charter of Monk Ioseb ნიკორწმინდის ეკლესიისადმი Tsulukidze to Nikortsminda Church XVII საუკუნე 17th century ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. paper; type of script – mkhedruli. 1448/1531 1448/1531

87 1

1. მათე მახარებელი 1. Mathew the Evangelist „მათე მახარებელო, მეოხ “Mathew the Evangelist, intercede ეყავ აბაშიძე ვახუშტის” for Abashidze Vakhushti” სახარება, XVII საუკუნე Gospel, 17th century დიმიტრი ერმაკოვის კოლექცია, პოზიტივი Dimitri Ermakov’s collection, positive N17955/502 N17955/502 კინოფოტოფონოდოკუმენტების ც/ა, Central Archive of Audio-Visual and Film documents, A802/45 A802/45 ხელნაწერის დედანი დაკარგულია. The original manuscript is lost.

88 2 3

2. მარკოზ მახარებელი 2. Mark the Evangelist „მარკოზ მახარებელო, მეოხ ეყავ “Mark the Evangelist, intercede აბაშიძე ვახუშტის” for Abashidze Vakhushti” სახარება, XVII საუკუნე Gospel, 17th century დიმიტრი ერმაკოვის კოლექცია, პოზიტივი Dimitri Ermakov’s collection, positive N17952/499 N17952/499 A802/43 A802/43 ხელნაწერის დედანი დაკარგულია. The original manuscript is lost.

3. იოანე მახარებელი 3. John the Evangelist „იოანე მახარებელო, მეოხ ეყავ “John the Evangelist, intercede აბაშიძე ვახუშტის” for Abashidze Vakhushti” სახარება, XVII საუკუნე Gospel, 17th century დიმიტრი ერმაკოვის კოლექცია, პოზიტივი Dimitri Ermakov’s collection, positive N17954/501 N17954/501 კინოფოტოფონოდოკუმენტების ც/ა, Central Archive of Audio-Visual and Film documents, A802/44 A802/44 ხელნაწერის დედანი დაკარგულია. The original manuscript is lost.

XVIII-XIX საუკუნეები 18TH-19TH centuries

91 1 2

92 მეფე იმამყული-ხანის მიერ წმიდა დავითის საფლავისათვის მიცემული აკურის შეწირულების განახლების სიგელი, 1708, 1723 წლები* 1. სავაზირო ტახტზე ფეხმორთხმით მჯდომი პირი. 2. მეფე ალექსანდრე, მეფე ლევანი და დავით ბატონიშვილი. 3. ზურგიან სკამებზე მსხდომი ოთხი გვირგვინოსანი პირი: ბატონიშვილი თეიმურაზ, მეფე დავითი (იმამყული-ხანი), მეფე ერეკლე (ნაზარალი-ხანი), მეფე კონსტანტინე. მეფე თეიმურაზი(!) და მისი ძე დავითი (ნაზარალი-ხანის მამა) ფოტოები დიმიტრი ერმაკოვის კოლექციიდან №№ 2522/226, 2523/227, 2523/228 A-522/34-35-36 საბუთის დედანი დაკარგულია.

Renewal of donation charter of King Imamkuli-khan to ST. David’s Tomb on giving Akura, 1708, 1723* 1. A person sitting cross-legged on a counsel bench. 2. King Aleksandre, King Levan and Prince David. 3. Four crowned persons sitting on chairs with a back. Prince Teimuraz, King David (Imamkuli-khan), King Erekle (Nazarali-khan), King Constantine. King Teimuraz (!) and his son David (father of Nazarali-khan) Photos from Dimitri Ermakov’s collection NN2522/226, 2523/227, 2523/228 A-522/34-35-36 The original document is lost.

* კატალოგში ქვეყნდება საბუთის მხოლოდ ის ფოტოები, რომლებიც ეროვნულ არქივშია დაცული. საბუთის აღწერილობა გაკეთდა შემდეგი წიგნის მიხედვით: მოხატული ისტორიული დოკუმენტები, დარეჯან კლდიაშვილის რედაქციით, თბილისი, 2011.

* The catalogue publishes only the photos preserved in the National Archives. A description of the document was made according to the book: Painted Historical Documents, editor – Darejan Kldiashvili, Tbilisi, 2011.

93 1 5

2 6

3 7

4 8

94 9

12 13

95 1. მაცხოვარი 1. Christ and 8. ჯოჯოხეთის 8. Harrowing of და სამარიტელი the Samaritan წარმოტყვევნა/ Hell/Resurrection ქალი Woman აღდგომა 79x92 64x93 64x93 79x92 Gulani, 1714 გულანი, 1714 წელი Gulani, 1714 გულანი, 1714 წელი 1446/244, 217r 1446/244, 238r 1446/244, 238r 1446/244, 217r

2. შობითგან 2. Healing of 9. მენელსაცხებლე 9. Myrrh-Bearing ბრმის the Blind დედები მაცხოვრის Women At განკურნება 59x91 საფლავთან Christ’s tomb 59x91 Gulani, 1714 63x107 63x107 გულანი, 1714 წელი 1446/244, 242r გულანი, 1714 წელი Gulani, 1714 1446/244, 242r 1446/244, 226r 1446/244, 226r

3. განრღვეულის 3. Healing of 10. თომას 10. Doubting განკურნება the Leper ურწმუნოება Thomas 80x89 80x89 77x110 77x110 გულანი, 1714 წელი Gulani, 1714 გულანი, 1714 წელი Gulani, 1714 1446/244, 231r 1446/244, 231r 1446/244, 221r 1446/244, 221r

4. წმიდა მამათა 4. Holy Fathers’ 11. ამაღლება 11. Ascension კვირა Sunday 76x94 76x94 75x92 75x92 გულანი Gulani გულანი, 1714 წელი Gulani, 1714 1714 წელი 1714 1446/244, 14r 1446/244, 14r 1446/244, 245r 1446/244, 245r

5. ლაზარეს 5. Raising of 12. სულიწმიდის 12. Pentecost აღდგინება Lazarus მოფენა (Descent of the 72x92 72x92 79x92 Holy Ghost) გულანი, 1714 წელი Gulani, 1714 გულანი, 1714 წელი 79x92, Gulani, 1714 1446/244, 247r 1446/244, 247r 1446/244, 20r 1446/244, 20r

6. სერობა 6. Last Supper 13. იერუსალიმში 13. Triumphal უფლისა 78x92 შესვლა დიდებით/ Entry into 78x92 Gulani, 1714 ბზობა Jerusalem/Palm 1446/244, 182r გულანი, 1714 წელი 78x93 Sunday 1446/244, 182r გულანი, 1714 წელი 78x93 1446/244, 190r Gulani, 1714 7. ჯვარცმა 7. Crucifixion 1446/244, 190r 80x93 80x93 გულანი, 1714 წელი Gulani, 1714 1446/244, 206r 1446/244, 206r

96 კინკლოსი, 1713 წელი Cycle of years, 1713 1446/484, 6v 1446/484, 6v

97 1 2

3 4

98 5

1. პასექის ცხრილი 1. Paschal calendar კრებული, 1730 წელი (table for the dating of Easter), 1446/264-268, 76v Miscellanea, 1730 1446/264-268, 76v

2. ხელთის ცხრილი 2. Calendar showing კრებული, 1730 წელი dates of Sunday 1446/264-268, 58r Miscellanea, 1730 1446/264-268, 58r

3. ხელთის ცხრილი 3. Calendar showing კრებული, 1730 წელი dates of Sunday 1446/264-268, 60r Miscellanea, 1730 1446/264-268, 60r

4. პასქალია (გადმოწერილი 4. PASCHALIA (SEEMS LIKLY უნდა იყოს XI საუკუნის TO HAVE BEEN COPIED ხელნაწერიდან) FROM THE 11th CENTURY კრებული, 1730 წელი MANUSCRIPT) 1446/264-268, 109v Miscellanea, 1730 1446/264-268, 109v

5. „ქვეყანა” 5. ”Earth” კრებული, 1730 წელი Miscellanea, 1730 1446/264-268, 76v-77r 1446/264-268, 76v-77r

99 წმიდა ბასილი დიდი St. Basil the Great 161x147 161x147 კონდაკი, 1749 წელი Kontakion, 1749 1446/533, 28v-29r 1446/533, 28v-29r

100 წმიდა გრიგოლ St. GregorY the ღვთისმეტყველი Theologian 160x150 160x150 კონდაკი, 1749 წელი Kontakion, 1749 1446/533, 53v-54r 1446/533, 53v-54r

101 იესო ქრისტე მთავარანგელოზი მიქაელი 73x41 72x41 ლოცვანი, 1767 წელი ლოცვანი, 1767 წელი 1446/224, 3v 1446/224, 9v

Jesus Christ Archangel Michael 73x41 72x41 Prayer-book, 1767 Prayer-book, 1767 1446/224, 3v 1446/224, 9v

102 ღმრთისმშობელი წმიდა იოანე 73x43 ნათლისმცემელი ლოცვანი, 1767 წელი 72x13 1446/224, 33v ლოცვანი, 1767 წელი 1446/224, 56v The Virgin 73x43 ST. John the Baptist Prayer-book, 1767 72x13 1446/224, 33v Prayer-book, 1767 1446/224, 56v

ორთავიანი არწივი 10x10 ლოცვანი, 1767 წელი 1446/224, 8აr

Double-headed eagle 10x10 Prayer-book, 1767 1446/224. 8აr

103 104 წმიდა ლუკა მახარებელი 102x172 სახარება, 1779 წელი 1446/421, 2v-3r

ST. Luke the Evangelist 102x172 Gospel, 1779 1446/421, 2v-3r

105 წმიდა იოანე მახარებელი St. John the Evangelist 126x70 126x70 სახარება, 1779 წელი Gospel, 1779 1446/421, 160v 1446/421, 160v

„საქართველოს მნათობი “Georgia’s luminary კათოლიკოსი ანტონი პირველი, Catholicos Anton the First, სფირიდონის მიერ მდაბლისა” by Spiridon the Humble” 231x104 231x104 ანტონ კათოლიკოსი, მისტიკური თეოლოგია Catholicos Anton, Mystical Theology 1780 წელი 1780 1446/147, 6v 1446/147, 6v

106 107 108 1782 წელი წყალობის წიგნი ერეკლე II-ისა ადიბეგ ბაინდურასშვილ-ყორღანაშვილისადმი 687x356; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: კარის მდივანმწიგნობარ ბეგთაბეგის ძე სულხან ფეშიანი. 1448/4345

1782, grant charter of Erekle II to Adibeg Baindurasshvili-Korghanashvili 687x356; paper; type of script – mkhedruli. Scribe: royal court secretary Begtabeg’s son Sulkhan Peshiani. 1448/4345 109 ღმრთისმშობელი The Virgin 36x35 36x35 ღმრთისმშობლის დაუჯდომელი, 1787 წელი The Akathist, 1787 1446/358, 23v 1446/358, 23v

110 თავსამკაული Headpiece ჯვარი Cross 95x50 95x50 მაქსიმე აღმსარებელი, Maximus the ღმრთისმშობლის The Akathist, 1787 სწავლანი Confessor დაუჯდომელი, 1787 წელი 1446/358, 44r 1791 წელი Teachings, 1791 1446/358, 44r 1446/17, 1v 1446/17, 1v

1798 წელი მოურავობის წყალობის წიგნი გიორგი XII-ისა ეშიკაღასბაშ ალექსანდრე მაყაშვილისადმი 555x440; ქაღალდი; გრაგნილი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: თელავის ქალაქის სემინარიის რექტორი ალექსისძე დავით. 1448/529

1798, grant charter of King George XII to Eshikaghasbash Alexandre Makashvili 555x440; Paper; scroll; type of script – mkhedruli. Scribe: Rector of Telavi City Seminary Alexisdze Davit. 1448/529

111 112 113 1795 წ. შეწირულებისა და საზღვრების გამიჯნვის წიგნი სოლომონ II-ისა მოწამეთას მონასტრისადმი 475x293; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: დეკანოზი ნიკოლაოს გაბაონი. 1448/5015

114 1795, Donation and marking boundaries charter of King Solomon to Motsameta Monastery 475x293; paper, type of script – mkhedruli Scribe: Presbyter Nikolaos Gabaoni. 1448/5015

115 ხარება 76x47 ღმრთისმშობლის დაუჯდომელი XVIII საუკუნე 1446/482, 6v-7r

Annunciation 76x47 The Akathist 18th century 1446/482, 6v-7r

116 117 118 წმიდა ევსტათი Hunting of პლაკიდას ნადირობა ST. Eustace Plakida 168x120 168x120 მანანა, XIX საუკუნე Manna, 19th century 1446/43, 137r 1446/43, 137r

წმიდა ბასილი დიდი ST. Basil the Great და წმიდა იოანე and ST. John ოქროპირი Chrysostom 219x157 219x157 კონდაკი, XVII-XVIII სს. Kontakion, 17th -18th cc. 1446/413 1446/413

119 ღმრთისმშობელი The Virgin 162x119 162x119 მანანა, XIX საუკუნე Manna, 19th century 1446/43, 2v 1446/43, 2v

120 1

2 3

1. წმიდა მეფე ვახტანგ გორგასალი 1. ST. King Vakhtang Gorgasali ვახუშტი ბატონიშვილი, Vakhushti Batonishvili, საქართველოს ისტორია, 1808 წელი History of Georgia, 1808 1446/104, 37v 1446/104, 37v

2. წმიდა მეფე თამარი 2. ST. Queen Tamar ვახუშტი ბატონიშვილი, Vakhushti Batonishvili, საქართველოს ისტორია, 1808 წელი History of Georgia, 1808 1446/104, 65r 1446/104, 65r

3. წმიდა მეფე დავით აღმაშენებელი 3. ST. King David the Builder ვახუშტი ბატონიშვილი, Vakhushti Batonishvili, საქართველოს ისტორია, 1808 წელი History of Georgia, 1808 1446/104, 57v 1446/104, 57v

121 ქართველ წმინდანთა ცხოვრება, 1881 წელი 75x85 1446/402, 1r

Life of Georgian Saints, 1881 75x85 ქართველ წმინდანთა 1446/402, 1r ცხოვრება, 1881 წელი 80x60 1446/402, 2v

Life of Georgian Saints, 1881 80x60 1446/402, 2v

1803 წ. 14 დეკემბერი. ყმების წყალობის წიგნი დედოფალ მარიამ დადიანისა წმიდა დავით და კონსტანტინეს ეკლესიისადმი 495x374; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: კარის მხატვარი დავით ქართველი. 1448/530

December 14, 1803, grant charter of Queen Mariam Dadiani to Saint David and Saint Constantine Church 495x374. Paper; type of script – mkhedruli. Scribe: royal court painter Davit Kartveli. 1448/530

122 123 ქორწინების კანონი, 1816 წელი Canon of the Marriage, 1816 1446/257, 20v 1446/257, 20v

124 1. ამპარტავნება 1. Arrogance ქორწინების კანონი, 1816 წელი Canon of the Marriage, 1816 1446/257, 29r 1446/257, 29r

2. შური 2. Envy ქორწინების კანონი, 1816 წელი Canon of the Marriage, 1816 1446/257, 30r 1446/257, 30r

3. მრისხანება 3. Anger ქორწინების კანონი, 1816 წელი Canon of the Marriage, 1816 1446/257, 32r 1446/257, 32r

4. არაწმინდება 4. Impurity ქორწინების კანონი, 1816 წელი Canon of the Marriage, 1816 1446/257, 35r 1446/257, 35r

5. ამპარტავნება 5. Arrogance ქორწინების კანონი, XIX საუკუნე Canon of the Marriage, 19th century 1446/149, 15r 1446/149, 15r

6. შური 6. Envy ქორწინების კანონი, XIX საუკუნე Canon of the Marriage, 19th century 1446/149, 17r 1446/149, 17r

7. მრისხანება 7. Anger ქორწინების კანონი, XIX საუკუნე Canon of the Marriage, 19th century 1446/149, 19r 1446/149, 19r

8. არაწმიდება 8. Impurity ქორწინების კანონი, XIX საუკუნე Canon of the Marriage, 1446/149, 30r 19th century 1446/149, 30r

125 1 2

3 4

126 5 6

7 8

127 ღმრთისმშობელი „თვალი შენი ჩემზედ იყოს, შიში არა მქონდეს მტრისა” 117x85 ლოცვანი, 1836 წელი 1446/474, 30v

128 The virgin “Let your eye be on me so that I do not fear enemies” 117x85 Prayer-book, 1836 1446/474, 30v

129 ხარება 143x88 უზენაესი მფარველობა ათონზედ, 1878 წელი 1446/669, 2r

Annunciation 143x88 Virgin’s Supreme Protection on Mount Athos, 1878 1446/669, 2r

ტიმოთე ეპისკოპოსი იერუსალიმის წინ 132x77 ტიმოთე გაბაშვილის მოგზაურობა, 1851 წელი 1446/291, 1ბr

Bishop Timote (Gabashvili) before Jerusalem 132x77 Timothy Gabashvili’s Travels, 1851 1446/291, 1ბr

130 ავგაროზი Abgar 80x50 80x50 (მაცხოვრის ეპისტოლე ედესის მთავრის (Christ’s Letter to King Abgar of th _ ავგაროზის მიმართ), XIX საუკუნე Edessa), 19 century 1446/462 1446/462

131 132 წმიდა გიორგი St. George 345x200 345x200 კრებული, XIX საუკუნე Miscellanea, 19th century 1446/578, 2v 1446/578, 2v

წმიდა იოაკიმ და ანა ST. Joachim and Anna 184x21 184x21 კრებული, XIX საუკუნე Miscellanea, 19th century 1446/578, 28r 1446/578, 28r

133 ჯვარცმა Crucifixion მიცვალებულთა Book for Commemoration 170x145 170x145 მოსახსენიებელი წიგნი, of the Dead, მიცვალებულთა Book for Commemoration XIX საუკუნე 19th century მოსახსენიებელი წიგნი, of the Dead, 170x145 170x145 th XIX საუკუნე 19 century 1446/444, 4v 1446/444, 4v 1446/444, 2v 1446/444, 2v

მიცვალებულთა Book for Commemoration მოსახსენიებელი წიგნი, of the Dead, XIX საუკუნე 19th century 170x145 170x145 1446/444, 39r 1446/444, 39r

მიცვალებულთა Book for Commemoration მოსახსენიებელი წიგნი, of the Dead, XIX საუკუნე 19th century 170x145 170x145 1446/444, 5r 1446/444, 5r

134 1 2 3

4 5 6

7 8 9

135 1. შობა 1. Nativity 92х120 92x120 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 45v 1446/606, 45v

2. ხარება 2. Annunciation 103x112 103x112 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 88v 1446/606, 88v

3. ღმრთისმშობელი 3. Virgin 95x110 95x110 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 104r 1446/606, 104r

4. წმიდა მოციქულები 4. ST. Apostles Peter პეტრე და პავლე and Paul 120x112 120x112 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 107r 1446/606, 107r

5. მოკითხვა ელისაბედისა 5. Visitation 88x133 88x133 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 120r 1446/606, 120r

6. ურწმუნო თომას სასწაული 6. Miracle of Doubting Thomas 148x100 148x100 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 184r 1446/606, 184r

7. შობა 7. Nativity 101x83 101x83 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 127r 1446/606, 127r 8. მოსე წინასწარმეტყველი 8. Moses the Prophet 110x807 110x807 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 159v 1446/606, 159v

9. მთავარანგელოზი მიქაელი 9. Archangel Michael 116x89 116x89 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 261r 1446/606, 261r

10. სულიწმინდის 10. Pentecost გარდამოსვლა (Descent of the Holy Ghost) 84x105 84x105 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე Festal Menaion (Catholic), 19th century 1446/606, 201r 1446/606, 201r

136 საზედაო გრაფემები Initial Letters

137 თ

ხ წ

138 დ საზედაო გრაფემები Initial LETTERS ასომთავრული Asomtavruli ოთხთავი/ანბანდიდი სახარება, IX საუკუნე Four Gospels/Anbandidi Gospel, 9th century 1446/107 1446/107

139 საზედაო გრაფემა `დ” Initial grapheme ”დ” ასომთავრული Asomtavruli ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363 1446/363

140 თ

საზედაო გრაფემები ასომთავრული კონდაკი, XV საუკუნე 1446/9

Initial graphemes Asomtavruli Kontakion, 15th century 1446/9

შ

141 ა გ მ-ო

საზედაო გრაფემები Initial graphemes ასომთავრული Asomtavruli კონდაკი, XV საუკუნე Kontakion, 15th century 1446/3 1446/3

142 უ ღ შ

143 საზედაო გრაფემა `ო” ასომთავრული გრაფემაში ჩაწერილია შემდეგი წინადადება: „სასწაული ოთხი აქა აკლია” ლოცვანი, 1767 წელი 1446/224

Initial grapheme ”ო” Asomtavruli The following sentence is inscribed in the grapheme: “Four miracles are missing here” Prayer-book, 1767 1446/224

თავსამკაული და საზედაო გრაფემა `კ” ასომთავრული ლოცვანი, 1767 წელი 1446/224

Headpiece and initial grapheme ”კ” Asomtavruli Prayer-book, 1767 1446/224

საზედაო გრაფემა `ს” გრაფემაში ჩაწერილია შემდეგი წინადადება: „სასწაული ოთხი აქა აკლია” ლოცვანი, 1767 წელი 1446/224

Initial grapheme ”ს” The following sentence is inscribed in the grapheme: “Four miracles are missing here” Prayer-book, 1767 1446/224

საზედაო გრაფემები `ესე” ნუსხური ლოცვანი, 1767 წელი 1446/224

Initial graphemes ”ესე” Nuskhuri Prayer-book, 1767 1446/224

144 145 დ მ

საზედაო გრაფემები Initial graphemes ასომთავრული Asomtavruli სახარება, XVIII საუკუნე Gospel, 18th century 1446/318 1446/318

146 ნ ჰ

147 გე პ ან

148 ვ ხ ს

149 ა

ნ

რ

საზედაო გრაფემები Initial graphemes ასომთავრული Asomtavruli ვახუშტი ბატონიშვილი, Prince Vakhushti, საქართველოს ისტორია, 1808 წელი History of Georgia, 1808 1446/104 1446/104

150 საზედაო გრაფემა `კ” Initial grapheme ”კ” ასომთავრული Asomtavruli კატეხიზმო, 1835 წელი Catechism, 1835 1446/707 1446/707

151 ღო ა შ

საზედაო გრაფემები Initial graphemes ასომთავრული Asomtavruli კონდაკი, XV-XVI სს. Kontakion, 15th -16th cc. 1446/274 1446/274

ა

152 მ გ წ ო

კ

153 თავსამკაული და საზედაო გრაფემები მხედრული კათოლიკური ეკლესიის სადღესასწაულო, XIX საუკუნე 1446/604

Headpiece and initial graphemes Mkhedruli Festal Menaion of Catholic Church, 19th century 1446/604

154 თავსამკაული და საზედაო Headpiece and initial გრაფემები graphemes მხედრული Mkhedruli ოთხთავი, 1815 Four Gospels, 1815 1446/809 1446/809

155 საზედაო გრაფემები Initial graphemes მხედრული Mkhedruli იაზონისა და მედეას ამბავი, XVII საუკუნე The Story of Jason and Medea, 17th century 1446/13 1446/13

156 საზედაო გრაფემები Initial graphemes მხედრული Mkhedruli ადამის შექმნა, აპოკრიფი, XIX საუკუნე Creation of Adam, apocrypha, 19th century 1446/507 1446/507

157 1 2

158 3 4 5 6

7 8 9 10

159 1. 1783 წ. 27 იანვარი. მეღვინეთუხუცესობის წყალობის წიგნი პატრიარქი ანტონ I-ისა ზაქარია ქადაგისშვილ- იოთამიშვილისადმი 723x270; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: სვეტიცხოვლის დეკანოზის, გიორგის ძე, მღვდელი მიხაილი. 1448/19 2. 1780 წ. 30 ივნისი. დარბაზის მოურავობის წყალობის წიგნი კათოლიკოს ანტონ I-ისა სუფრაჯ თეოდოსისადმი 60x30; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: მდივანმწიგნობარ ბეგთაბეგის ძის, სულხან მდივნის შვილი, მდივანი ესავი. 1448/5567 (შდრ. 1448/2757) 3. 1776 წ. 11 თებერვალი. ყმა-მამულის წყალობის სიგელი გიორგი, ლეონ, იულონ და სხვა ბატონიშვილებისა ტარიელ ჯვარასშვილისადმი 590x335; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: „სიონის შინა ხუცი და სახლთუხუცი ოსეს ძე იოანე“. 1448/1004 4. 1780 წ. 19 ივლისი. დარბაზის მოურავობის წყალობის წიგნი პატრიარქი ანტონ I-ისა სუფრაჯ თეოდოსისადმი 773x264; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: სვეტიცხოვლის დეკანოზის ძე, მიხაილი. 1448/2757 5. 1822 წ. 1 იანვარი. ნასყიდობის წიგნი მიცემული შიოშ ფიჩხიაშვილის მიერ დავით გიშელაშვილისადმი 556x187; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: ივანე აბაზაშვილი. 1448/7250 6. 1745 წ. 16 დეკემბერი. მამულის ნასყიდობის წიგნი მიცემული ზაზა იარალისშვილის მიერ სარდალ ქაიხოსროს შვილ რევაზისადმი 636x210; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: გრიგოლ მხატვრის ძე, დეკანოზი მღვდელი ალექსი. 1448/2989 7. 1783 წ. ყმად თავდაწერილობის წიგნი მირიმანათ მოსიასი ოჰანასშვილ აბელისადმი 7563X255; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: მოღნინის ეკლესიის კრებულის წევრი ტერ-დავითი. 1448/141 8. 1799 წ. 3 აგვისტო. მუშრიბობის წყალობის სიგელი გიორგი XII-ისა ადამ ნასიძისადმი 700x245; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: კარის მდივანი ეგნატე თუმანისშვილი. 1448/1006 9. 1826 წ. 4 აპრილი შეწირულების წიგნი ბერ იოანე ბახტაძისა მოწამეთას მონასტრისადმი 35x22; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. 1448/7417 10. 1745 წ. 16 ივლისი. სახლ-კარის ნასყიდობის წიგნი მიცემული მუსტოფის შვილ ბაღრაბეგ ქაზყუმას მიერ მეფე თეიმურაზისადმი 677x440; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: სიონის დეკანოზის შვილი, მთავარდიაკონი ნიკოლოზი. 1448/1424

1. January 27, 1783, grant charter of Catholicos-Patriarch Anton I on giving chief cellarman’s post to the Zacharia Kadagisshvili-Iotamashvili. 723x270; paper; type of script - mkhedruli. Scribe: priest Mikhail, son of Giorgi, presbyter of Svetitskhoveli. 1448/19. 2. June 30, 1780, grant charter of Catholicos-Patriarch Anton I to the royal wine supervisor Teodosi. 60x30; paper; type of script – mkhedruli. Scribe: secretary Esavi, son of secretary Sulkhan (son of secretary Begtabeg) 1448/2757. 3. february 11, 1776, grant charter of princes of Georgia - Giorgi, Leon, Iulon and others to Tariel Jvarasshvili. 590x335. paper; type of script – mkhedruli. Scribe: priest of Sioni and chief steward- Ose’s son Ioane. 1448/1004. 4. July 19, 1780, grant charter of Catholicos-Patriarch Anton I to the royal wine supervisor Theodos. 773x264; paper; type of script – mkhedruli. Scribe: Mikhail, son Svetitskhoveli’s deacon. 1448/2757. 5. January 1, 1822, purchase act of Shiosh Pichkhiashvili to David Gishelashvili. 556x187; paper, type of script – mkhedruli. Scribe: Ivane Abazashvili. 1448/7250. 6. December 16, 1745, purchase act of Zaza Iaralisshvili to Revaz, son of Commander Kaikhosro 636x210; paper; type of script – mkhedruli. Scribe: son of an painter Grigol, presbyter priest Alexi. 1448/2989. 7. 1783, book of claiming serfdom of Marimana’s Mosia to Ohanasshvili Abel. 7563x255; paper; type of script - mkhedruli. Scribe: Ter-Davit, member of the clergy of Moghnini Church. 1448/141. 8. August 3, 1799, renewal of grant charter of Giorgi XII to Adam Nasidze 700x245; paper; type of script - mkhedruli. Scribe: Royal court secretary Egnate Tumanisshvili. 1448/1006. 9. April 4, 1826, donation charter of Monk Ioane Bakhtadze to Motsameta Monastery. 35x22. paper; type of script – mkhedruli. 1448/7417. 10. July 16, 1745, purchase act of Kazkuma, son of Baghrabeg Mustopi, to King Teimuraz, 677x440; paper; type of script – mkhedruli. Scribe: Archdeacon Nicholoz, son of Presbyter of Sioni. 1448/1424.

1766 წ. 17 ნოემბერი. ნასყიდობის წიგნი რევაზ იოთამისშვილისა სარდალ რევაზ ორბელიანისადმი 1190x365; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: ტფილისის სიონის დეკანოზის შვილი, მღვდელი ზაქარია. 1448/797

November 17, 1766, purchase act of Revaz Iotamisshvili to Commander Revaz Orbeliani 1190x365; paper; type of script – mkhedruli. Scribe: Priest Zacharia, son of the Presbyter of Tbilisi Sioni. 1448/797

160 161

დეკორი Décor

163 ოთხთავი/ანბანდიდი სახარება IX საუკუნე 1446/107, 191r

Four Gospels/Anbandidi gospel 9th century 1446/107, 191r

164 165 თავსამკაულები Headpieces ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 7v, 8, 9, 6r, 7r 1446/363, 7v, 8, 9, 6r, 7r

166 თავსამკაული Headpiece ოთხთავი, XI-XII სს. Four Gospels, 11th -12th cc. 1446/363, 77r 1446/363, 77r

167 მარკოზის სახარების ლუკას სახარების მათეს სახარების დასაწყისი დასაწყისი თავსამკაულით დასაწყისი თავსამკაულით თავსამკაულით ანჩის სახარება, XII-XIII სს. ანჩის სახარება, XII-XIII სს. ანჩის სახარება, XII-XIII სს. 1446/323, 75r 1446/323, 5r 1446/323, 122r

168 Beginning of the Gospel Beginning of the Gospel of Beginning of the Gospel of of Mark with a headpiece Luke with a headpiece Mathew with a headpiece Anchi Gospel, 12th -13th cc. Anchi Gospel, 12th -13th cc. Anchi Gospel, 12th -13th cc. 1446/323, 122r 1446/323, 75r 1446/323, 5r

169 1

1. მათეს სახარების თავსამკაული ოთხთავი, IX, XIII, XIV სს., 1446/26 პალიმფსესტი, 2r

2. მარკოზის სახარების თავსამკაული დეკორი ოთხთავი, IX, XIII, XIV სს., 1446/26 წმიდა შიო მღვიმელის ცხოვრება და პალიმფსესტი, 73r საკვირველება, XIII-XIV სს. 3. იოანეს სახარების თავსამკაული 1446/307, 3r ოთხთავი, IX, XIII, XIV სს., 1446/26 პალიმფსესტი, 108r Décor Life and Miracles of St. Shio Mghvimeli 13th -14th cc. 1. Headpiece OF Gospel of Mathew 1446/307, 3r Four Gospels, 9th, 13th, 14th cc., 1446/26 Palimpsest, 2r 1494 წელი, 24 ივნისი, ერისთავ ვამიყ შაბურისძის 2. Headpiece of Gospel of Mark და მისი თანამეცხედრის დულარდუხტის Four Gospels, 9th, 13th, 14th cc., 1446/26 მიერ ბოდორნის მონასტრისათვის მიცემული Palimpsest, 73r ყმა-მამულის შეწირულების წიგნი, დეტალი 1448/5009 3. Headpiece of Gospel of John Four Gospels, 9th, 13th, 14th cc., 1446/26 June 24, 1494, donation charter of Eristavi Vamik Palimpsest, 108r Shaburisdze and his spouse Dulardukht on giving serfs and lands to Bodorna Monastery, detail 1448/5009

170 171 თავსამკაული Headpiece კურთხევანი, XVI საუკუნე Euchologion, 16th century 1446/535, 66v 1446/535, 66v

172 თავსამკაულები HeadpieceS კურთხევანი, XVI საუკუნე Euchologion, 16th century 1446/535, 1v, 86r, 21r, 144v, 170r 1446/535, 1v, 86r, 21r, 144v, 170r

173 თავსამკაული Headpiece ჟამნ-გულანი, XVII საუკუნე, 1446/488, 124r Zamn-Gulani, 17th century, 1446/488, 124r

174 თავსამკაული Headpiece ჟამნ-გულანი, XVII საუკუნე, 1446/488, 172r Zamn-Gulani, 17th century, 1446/488, 172r

175 თავსამკაული Headpiece კრებული, 1779 წელი Miscellanea, 1779 1446/259, 2r 1446/259, 2r

თავსამკაული Headpiece კრებული, 1779 წელი Miscellanea, 1779 1446/259, 3v 1446/259, 3v

176 თავსამკაული Headpiece კრებული, 1779 წელი Miscellanea, 1779 1446/259, 9r 1446/259, 9r

177 1

1. თავსამკაული 1. Headpiece შოთა რუსთაველი, ვეფხისტყაოსანი Shota Rustaveli, Knight in the Panther’s XVIII საუკუნე, 1446/44 Skin, 18th century, 1446/44

2. თავსამკაული 2. Headpiece შოთა რუსთაველი, ვეფხისტყაოსანი Shota Rustaveli, Knight in the Panther’s XVIII საუკუნე, 1446/44, 96v Skin, 18th century, 1446/44, 96v

3. თავსამკაული 3. Headpiece ლოცვანი, 1767 წელი, 1446/224, 2r Prayer-book, 1767, 1446/224, 2r

4. თავსამკაული 4. Headpiece სადღესასწაულო, 1788 წელი, 1446/249, 1v Festal Menaion, 1788, 1446/249, 1v

5. თავსამკაული 5. Headpiece თეიმურაზ I, ლექსთა კრებული Teimuraz I, Collection of Verses, th XIX საუკუნე, 1446/32, 2r 19 century, 1446/32, 2r

178 თავსამკაულები, დეკორი კრებული [XVIII საუკუნე] 1446/98, 2r, 3r, 4v, 20v, 51v, 63r, 13v

Headpieces, décor Miscellanea [18th century] 1446/98, , 2r, 3r, 4v, 20v, 51v, 63r, 13v

179 ანდერძი: `ღ(მერ)თო, შეიწყალე Colophon: “Lord, have mercy on sinful ფრიად ცოდვილი ამბროსი” Ambrosi” Miscellanea კრებული [XVIII საუკუნე], 1446/98, 66v [18th century], 1446/98, 66v

180 დეკორი Décor კრებული [XVIII საუკუნე] Miscellanea [18th century] 1446/98, 67r 1446/98, 67r

181 თავსამკაული Headpiece კონდაკი, XVIII საუკუნე Kontakion, 18th century 1446/511, 15r 1446/511, 15r

182 1

1. თავსამკაული 1. Headpiece გამოკრებილი სადღესასწაულო Festal Menaion, 1806 საგალობლები, 1806 წელი 1446/217, 1r 1446/217, 1r

2. თავსამკაული 2. Headpiece th კონდაკი, XVIII საუკუნე Kontakion, 18 century 1446/511, 1r 1446/511, 1r

3. „შეისწავე” 3. “Learn” კონდაკი, XVIII საუკუნე Kontakion, 18th century 1446/511, 13v 1446/511, 13v

183 თავსამკაულები, ბოლოსამკაულები, დეკორი ვახუშტი ბატონიშვილი, საქართველოს ისტორია, 1808 წელი 1446/104, 2r, 105r, 223r, 222v, 195v, 134v

184 Headpieces, final ornaments, décor Prince Vakhushti, History of Georgia, 1808 1446/104, 2r, 105r, 223r, 222v, 195v, 134v

185 თავფურცელი Title page სამოციქულო ქადაგება, 1830 წელი Apostolic Sermon, 1830 1446/632, 1აr 1446/632, 1აr

186 თავსამკაული Headpiece სამოციქულო ქადაგებისა, 1830 წელი Apostolic Sermon, 1830 1446/632, 1ბr 1446/632, 1ბr

187 ლოცვანი 1836 წელი, 1446/474, 3r, 18v, 33v-34r, 31r

188 Prayer-book 1836, 1446/474, 3r, 18v, 33v-34r, 31r

189 თავსამკაულები სამთვარიო, XIX საუკუნე ლოცვანი (კათოლიკების), XIX საუკუნე 1446/273, 2r 1446/423, 61v ლოცვანი (კათოლიკების), XIX საუკუნე ლოცვანი (კათოლიკების), XIX საუკუნე 1446/423, 5v 1446/423, 173v სამთვარიო, XIX საუკუნე სამთვარიო, XIX საუკუნე 1446/273, 5v 1446/273, 31v ლოცვანი (კათოლიკების), XIX საუკუნე 1446/423, 144v

190 Headpieces Moon Phases Calendar, 19th century 1446/423, 144v 1446/273, 2r Catholic Prayer-Book, 19th century Catholic Prayer-Book, 19th century 1446/423, 61v 1446/423, 5v Catholic Prayer-Book, 19th century Moon Phases Calendar, 19th century 1446/423, 173v 1446/273, 5v Moon Phases Calendar, 19th century Catholic Prayer-Book, 19th century 1446/273, 31v

191 თავსამკაულები და Headpieces and final ბოლოსამკაულები ornaments კარაბადინი, XIX საუკუნე Book of Medical Treatment, 19th century 1446/806 30v, 48v, 27v, 28r, 56v, 63r, 82r, 42v 1446/806, 30v, 48v, 27v, 28r, 56v, 63r, 82r, 42v

192 თავსამკაულები Headpieces კარაბადინი, 1877 წელი Book of Medical Ttreatment, 1877 1446/816, 3r, 5r, 52v 1446/816, 3r, 5r, 52v

193 წიგნში შეტანილი ხელნაწერებისა და ისტორიული საბუთების მოკლე აღწერილობა

ხელნაწერები

1446/3 კონდაკი, XIV-XV სს. გრაგნილი; ზომები: I კეფი – 855x235; II კეფი – 702x235; ეტრატი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, საზედაო გრაფემები – მთავრულითა და სინგურით. ხელნაწერს ახლავს საუცხოოდ შესრულებული საზედაო გრაფემები, გაფორმებული დეკორაციული ელემენტებით. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. ხელნაწერი არქივში შემოვიდა 1924 წელს გრაკალიდან. გვ. 38, 142, 143.

1446/13 იაზონისა და მედეას ამბავი, XVII საუკუნე 16 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 224x173; ფურცელი – 214x154; სისქე – 13. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული, სათაურები და საზედაო გრაფემები – წითელი მელნით. ახლავს დეკორირებული საზედაო გრაფემები; ნაკლული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივს შესწირა შალვა ერისთავმა სოფელ ოძისიდან 1923 წელს. გვ. 156.

1446/26 ოთხთავი, IX, XIII, XIV სს. 183 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 230x148; ფურცელი – 215x148; სისქე – 48. ეტრატი; ხის ტყავგადაკრული ტვიფრული ყდა; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, ორ სვეტად ნაწერი; საზედაო გრაფემები მთავრულითა და სინგურით. პალიმფსესტი; ხელნაწერის ძირითადი ნაწილის ქვედა ფენაც ნუსხურითაა ნაწერი; რამდენიმე გვერდის ქვედა ფენა კი – ასომთავრულით. ხელნაწერი მსოფლიოში დღეისთვის ცნობილი ქართული პალიმფსესტური ფურცლებიდან იმ ძალიან მცირე ნაწილშია, რომელიც ქართული ტექსტების შემცველ სამ ფენას შეიცავს. ხელნაწერის სამივე ფენა დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. სახარებას დართული აქვს წმინდა მათესა და წმინდა მარკოზ მახარებლების, ასევე წმინდა იოანე მახარებლისა და მისი მოწაფის – წმინდა პროხორეს მინიატურები (XIV საუკუნე). თითოეულ სახარებას ახლავს თავსამკაულები; ტექსტი ნაკლულია. გადამწერები: გადამწერი: ზედა ფენისა – გიორგი; მომგებელი – მღვდელმონაზონი ესტატე. ხელნაწერი არქივში შემოვიდა 1924 წელს თორტიზის ეკლესიიდან. შენიშვნა: პროგრამა Lazarus Project-ისა და ადრეული ხელნაწერების ელექტრონული ბიბლიოთეკის (EMEL) ერთობლივი საპილოტე პროექტის ფარგლებში 2015 წელს შეიქმნა ამ ხელნაწერის რამდენიმე ფურცლის ციფრული ვერსია სპექტრული გადაღების ტექნოლოგიით. გვ. 34, 35, 170.

1446/32 თეიმურაზ I, ლექსთა კრებული, XIX საუკუნე 8 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 350x218; ფურცელი – 346x215; ქაღალდი;

194 დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოსულია ბარბარე თუმანიშვილისგან (ხელთუბანი, ქვემო ქართლი). გვ. 178

1446/43 მანანა, XIX საუკუნე 141 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 223x175; ფურცელი – 214x168; სისქე – 33. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური; ხელნაწერს ახლავს ღვთისმშობლის ცხოველსმყოფელი წყაროსა და წმინდა ევსტათის მინიატურები. ხელნაწერი თეიმურაზ ბატონიშვილის (ერეკლე II-ის შვილი) კუთვნილება იყო. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოვიდა 1923 წელს ერთაწმინდის ეკლესიიდან. გვ.119, 120.

1446/44 შოთა რუსთაველი, ვეფხისტყაოსანი, XVIII საუკუნე 138 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 325X195; ფურცელი – 317X203; სისქე – 38. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოვიდა კონსტანტინე ფურცელაძისგან 1924 წელს (სოფელი მერეთი). გვ.178.

1446/98 კრებული, XVIII საუკუნე 101 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 168x98; ფურცელი – 148x90; სისქე – 25. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოვიდა 1924 წელს დიმიტრი დეკანოზიშვილისგან (თელავი). გვ. 179, 180, 181.

1446/104 ვახუშტი ბატონიშვილი, საქართველოს ისტორია, 1808 წელი 328 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 348X200; ფურცელი – 339X207; სისქე – 74. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული, საზედაო გრაფემები – მთავრულით; ახლავს დეკორირებული საზედაო გრაფემები. სამ მათგანში წარმოდგენილია ვახტანგ გორგასლის, დავით აღმაშენებლისა და თამარ მეფის გამოსახულებები. არქივში შემოვიდა 1925 წელს სანკტ-პეტერბურგის (მაშინ ლენინგრადის) სალტიკოვ-შჩედრინის საჯარო ბიბლიოთეკიდან. გვ. 121, 150, 184, 185.

1446/107 ოთხთავი/ანბანდიდი სახარება, IX საუკუნე 192 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ავთენტური ყდის ზედა ფრთა – 330x134; ქვედა ფრთა – 290x244; ფურცელი – 318X240; სისქე – 87. ეტრატი. ავთენტური ყდის დაფის ფრაგმენტი დაკრულია XIX საუკუნის მუყაოს ყდაზე. დამწერლობის სახეობა – ასომთავრული; ორ სვეტად ნაწერი; ხელნაწერი აკინძულია; შემორჩენილია მარკოზის სახარების ბოლო ნაწილი, ლუკას სახარება და იოანეს სახარების პირველი ნაწილი. გაფორმებულია სინგურითა და ყავისფერი მელნით შესრულებული დეკორირებული საზედაო გრაფემებით, თავსამკაულებითა და ბოლოსამკაულებით. ხელნაწერი დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. სახარების ტექსტი წინარეათონურ თარგმანს წარმოადგენს და ქართული ოთხთავის უძველესი რედაქციის შემცველი ერთ-ერთი ხელნაწერია.

195 არქივში შემოვიდა 1925 წელს სანკტ-პეტერბურგის (მაშინ ლენინგრადის) სალტიკოვ-შჩედრინის საჯარო ბიბლიოთეკიდან. შენიშვნა: 2015 წელს ხელნაწერი შევიდა UNESCO-ს მსოფლიო მეხსიერების რეესტრში. გვ. 17, 20, 21, 139, 164.

1446/147 ანტონ კათოლიკოსი, მისტიკური თეოლოგია, 1780 წელი 429 გვერდი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 340x213; ფურცელი – 326x206; სისქე - 45. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. ახლავს ანტონ I კათოლიკოსის დღემდე უცნობი მინიატურა. შემოსულია 1925 წელს მოსკოვის ლაზარევის ინსტიტუტიდან. გვ. 106.

1446/149 ქორწინებისათვის, XVIII საუკუნე 38 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 184X108; ფურცელი – 175X106; სისქე – 14. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოვიდა 1925 წელს მოსკოვის ლაზარევის ინსტიტუტიდან. გვ. 125

1446/212 სახარება, XVI საუკუნე 334 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 148x108; ფურცელი – 138x98; სისქე – 55. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, ორ სვეტად ნაწერი; საზედაო გრაფემები – მთავრულითა და სინგურით. გადამწერი: გრიგოლ შუბალიძე. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოვიდა 1925 წელს პოლიევქტოს კარბელაშვილისგან (გურჯაანი). გვ.44

1446/217 გამოკრებილი სადღესასწაულო საგალობლები, 1806 წელი 240 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 219x170; ფურცელი – 208x168; სისქე – 56. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული, სათაურები და საზედაო გრაფემები – წითელი მელნით. გადამწერი: იეროდიაკონი გერონტი; გადაწერის ადგილი: დავითგარეჯა, მრავალმთის მონასტერი. არქივში შემოსულია 1925 წელს პოლიევქტოს კარბელაშვილისგან (გურჯაანი). გვ.183.

1446/224 ლოცვანი, 1767 წელი 78 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 105x75; ფურცელი – 99x71; სისქე – 23. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული და ნუსხური. გადამწერი: დეკანოზი ნიკოლოზ. არქივში შემოვიდა 1925 წელს პოლიევქტოს კარბელაშვილისგან (გურჯაანი). გვ.102, 103, 144, 178.

1446/244 გულანი, 1714 წელი 247 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 420x271; ფურცელი – 381x270; სისქე – 64. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, საზედაო გრაფემები – მთავრულითა და სინგურით. გადამწერები: სიონის ეკლესიის დეკანოზის ძეები – ზაქარია და გაბრიელი. ხელნაწერი შემკულია მცირე ზომის მინიატურებით საუფლო დღესასწაულების ციკლიდან.

196 არქივში შემოვიდა 1925 წელს ვასილ კარბელაშვილისგან. გვ. 96.

1446/249 სადღესასწაულო, 1788 წელი 736 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 183x129; ფურცელი – 173x123; სისქე – 70. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, სათაურები და საზედაო გრაფემები – მთავრულითა და სინგურით. არქივში შემოსულია 1925 წელს ვასილ კარბელაშვილისგან. გვ.178.

1446/257 ქორწინების კანონი, 1816 წელი 38 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 198x124; ფურცელი – 198x122; სისქე – 10. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. ხელნაწერში შვიდი მომაკვდინებელი ცოდვიდან თითოეული წარმოდგენილია ცალკეული რეალური ან მითიური ცხოველისა თუ ფრინველის სახით. გადამწერი და მხატვარი: იეროდიაკონი გერონტი. არქივში შემოვიდა 1925 წელს ვასილ კარბელაშვილისგან. გვ. 124, 125.

1446/259 კრებული, 1779 წელი 152 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 159x100; ფურცელი – 153x99; სისქე – 22. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, სათაურები და საზედაო გრაფემები – მთავრულითა და წითელი მელნით; ახლავს ორნამენტირებული თავსამკაულები. არქივში შემოსულია 1925 წელს ვასილ კარბელაშვილისგან. გვ. 176, 177.

1446/264-268 კრებული, 1730 წელი 258 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 162x90; ფურცელი – 156x97; სისქე – 16. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. ხელნაწერს შიგადაშიგ ახლავს სხვადასხვა შინაარსის სქემები. გადამწერი: ტფილელი მიტროპოლიტი ნიკოლოზ ორბელიშვილი. არქივში შემოსულია 1925 წელს ვასილ კარბელაშვილისგან (გურჯაანი). გვ. 99.

1446/273 სამთვარიო, XIX საუკუნე 25 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა - 180x138, ფურცელი - 170x130; სისქე - 20; დამწერლობის სახეობა - მხედრული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. შემოსულია 1925 წელს. გვ. 190.

1446/274 კონდაკი, XV-XVI სს. 75 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 180x130; ფურცელი – 170x129; სისქე – 22. ქაღალდი; ხის ტყავგადაკრული ყდა; ნაკლული; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, საზედაო გრაფემები და სათაურები – სინგურით. ხელნაწერი გადაწერილია ნიკოლოზ ბაგრატოვანისთვის. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. შემოსულია 1925 წელს ვასილ კარბელაშვილისგან (გურჯაანი). გვ. 152.

197 1446/291 ტიმოთე გაბაშვილი, მოგზაურობა, 1851 წელი 47 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 364x224; ფურცელი – 361x222; სისქე – 10. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული, საზედაო გრაფემები – მთავრულით, სათაურები – სინგურით. ახლავს იერუსალიმის ტაძრის წინ დაჩოქილი ტიმოთე გაბაშვილის მინიატურა. გადამწერი: ქრისტესისა სამადოვი, მუხრანის ქეთევან წამებულის სახელობის ტაძრის მოძღვარი. ხელნაწერი შეძენილია 1925 წელს გ. მუხრანელისგან. გვ. 130.

1446/302 გულანი, XVI საუკუნე 707 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ფურცელი – 350x250; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, საზედაო გრაფემები – მთავრულითა და სინგურით. ხელნაწერი თავდაპირველად ლევან I დადიანს (1532-1572) ეკუთვნოდა, შემდეგ კი, 1706 წელს, კათოლიკოსმა ნიკოლოზმა (ამილახორი) (1676-1688; 1703-1709) ხელნაწერი შიომღვიმის მონასტერს შესწირა. ხელნაწერი დათარიღებულია ანდერძებში ნახსენები ისტორიული პირების მიხედვით. ჩამოტანილია 1923 წელს შიომღვიმის მონასტრიდან. გვ. 48-60.

1446/307 წმინდა შიო მღვიმელის ცხოვრება და საკვირველება, XIII-XIV სს. 98 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 200x130; ფურცელი – 191x133; სისქე – 30. ქაღალდი; ხის ტყავგადაკრული ტვიფრული ყდა; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, საზედაო გრაფემები – მთავრულითა და სინგურით. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. გადამწერი: მეტეხის ღვთისმშობლის ეკლესიის დეკანოზი დემეტრე. არქივში შემოვიდა 1923 წელს შიომღვიმის მონასტრიდან. გვ. 32, 170.

1446/318 სახარება, XVIII საუკუნე 190 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 294x210; ფურცელი – 289x206; სისქე – 36. ქაღალდი; ნაკლული; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური, ორ სვეტად ნაწერი; საზედაო გრაფემები – მთავრულით. მომგებლები: მუხრანის ბატონის შვილი დარეჯანი და მისი მეუღლე – ფარსადან ციციშვილი. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. ხელნაწერი ჩამოტანილია გურიის ხევის ეკლესიიდან 1923 წელს. გვ. 146, 148.

1446/323 ანჩის სახარება, XII-XIII სს. 269 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 215x144; ფურცელი – 215x158; სისქე – 110. ეტრატი; ტვიფრული, ხის ტყავგადაკრული ყდა, რომელზეც დაკრულია ვერცხლის ფირფიტები შუაში ერთი მოზრდილი თვლით; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური; ორ სვეტად ნაწერი. ხელნაწერს ახლავს წმინდა მათე მახარებლის მინიატურა და თავსამკაულები. დათარიღების ძირითადი საფუძველია ხელნაწერის ბოლოს დართული ვრცელი ანდერძი. მასში მოხსენიებულნი არიან თამარ მეფე (1160-1213), დავით სოსლანი (გ.1205) და ლაშა-გიორგი (1192- 1223), ხოლო სასულიერო პირებიდან: ანჩელი ეპისკოპოსები – თეოდორე და იოანე რკინაელი. ყველა ამ მონაცემის გათვალისწინებით, ხელნაწერი XII საუკუნეში წყაროსთავში გადაიწერა, ხოლო მოიჭედა XIII საუკუნეში ცნობილი ქართველი ოქრომჭედლის – ბექა ოპიზრის მიერ; მომგებელი – სოფრომ მწიგნობარი. სამწუხაროდ, დღემდე ხელნაწერის ავთენტურმა ყდამ ვერ მოაღწია. ამჟამინდელი ყდა გვიან შუასაუკუნეებშია შექმნილი ვინმე ენუქის მიერ.

198 ხელნაწერის ბოლოს, სახარებათა საძიებლებსა და სოფრომ მწიგნობრის ანდერძს შორის, დართულია სოფრომ მწიგნობრისავე აკროსტიხით გაწყობილი თორმეტმარცვლიანი იამბიკო. სახარება არქივში შემოვიდა წალკიდან 1923 წელს. გვ. 31, 168, 169.

1446/358 ღმრთისმშობლის დაუჯდომელი, 1787 წელი 62 ფურცელი; კოდექსი, ზომები: ყდა – 112x84; ფურცელი – 104x77; სისქე – 17. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა - მხედრული; შემკულია ღვთისმშობლის მინიატურითა და თავსამკაულებით. ხის ტყავგადაკრული, ტვიფრული ყდა. გადამწერი: ესტატე. არქივში შემოსულია 1925 წელს ეპიფანე ჯაოშვილისგან. გვ. 110, 111.

1446/363 ოთხთავი, XI-XII სს. 237 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 80x59; ფურცელი – 73x54; სისქე – 39. ეტრატი; ტვიფრული, ხის ტყავგადაკრული ყდა, გვიანდელი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური; ორ სვეტად ნაწერი; გაფორმებულია მაღალმხატვრულად შესრულებული დეკორირებული თავსამკაულებით, სტილიზებული საზედაო გრაფემებით, მარგინალიებითა და კამარებით. ხელნაწერი დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. სახარების ტექსტი გიორგი მთაწმინდელის რედაქციისაა; ხელნაწერის გადამწერია ილარიონი; ახლავს როგორც გადამწერის, ისე მთარგმნელის – გიორგი მთაწმინდელის ანდერძები. ტრადიციულად, სახარების ოთხივე თავს ახლავს ზანდუკი, ხოლო ბოლოში დართულია საძიებლები და გამოკრებილი სახარებანი. სახარებას ანდერძებსა და საძიებლებს შორის დართული აქვს, ასევე, ავგაროზის წერილი. არქივში შემოვიდა 1924 წელს საკათოლიკოსო სახლიდან. გვ. 22-29, 140, 166, 167.

1446/373 დათუნა ქვარიანი, წმინდა გიორგის ლექსად თქმული „ცხოვრება“, XVII საუკუნე 81 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 236x165; ფურცელი – 209x160; სისქე – 27. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. გვ. 68-85.

1446/402 ქართველ წმინდანთა ცხოვრება, 1815 წელი 133 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 172 X106; ფურცელი – 166 X110; სისქე – 23. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული, საზედაო გრაფემები – მთავრულით. გადამწერი: გიორგი ვაჩნაძე; გადაწერის ადგილი: დავითგარეჯა. არქივში შემოსულია 1923 წელს. გვ. 122.

1446/413 კონდაკი, XVII-XVIII სს. გრაგნილი: ზომები: – 1890 X 2160; ეტრატი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური. გადამწერი: სოლომონი. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოსულია 1923 წელს. გვ.119.

199 1446/421 ლუკას და იოანეს სახარება, 1779 წელი 276 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 162X100; ფურცელი – 155X105; სისქე – 45. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული; ხის ტყავგადაკრული, ტვიფრული ყდა. გადამწერი: ბერუკას ძე ბატონჯანა. არქივში შემოვიდა 1923 წელს. გვ. 105, 106.

1446/423 კათოლიკური ლოცვანი, XIX საუკუნე 22 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 160X100; ფურცელი – 150x100; სისქე – 40; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოსულია 1923 წელს. გვ.190, 191.

1446/444 მიცვალებულთა მოსახსენიებელი წიგნი, XIX საუკუნე 66 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 204X155; ფურცელი – 200X160; სისქე – 15. ქაღალდი; მოვარაყებული ტყავის ყდა; ხელნაწერი მოთავსებულია მუყაოს ბუდეში. დამწერლობის სახეობა – მხედრული. გადამწერი: სვიმონ ტაბიძე; გადაწერის ადგილი – დარიის მონასტერი. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოსულია 1924 წელს დარიის მონასტრიდან. გვ. 134.

1446/462 ავგაროზი (მაცხოვრის ეპისტოლე ედესის მთავრის – ავგაროზის მიმართ), XIX საუკუნე 1 ფურცელი; ზომები: 80x50. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული, საზედაო გრაფემები – მთავრულითა და სინგურით. გადამწერი: ლუკა. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. ხელნაწერი არქივში შემოვიდა 1924 წელს. გვ. 131.

1446/474 ლოცვანი, 1836 წელი 78 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 167x103; ფურცელი – 164x101; სისქე – 22. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. ახლავს ღვთისმშობლისა და ჯვარცმის მინიატურები; ხელნაწერის ძირითადი ნაწილი შემკულია თავსამკაულებით, სხვადასხვა სახის მარგინალიებითა და დეკორით. ხელნაწერის გადამწერი: ტერ იოსება. არქივში შემოსულია 1924 წელს. გვ. 128, 129, 188, 189.

1446/482 ღმრთისმშობლის დაუჯდომელი, XVIII საუკუნე 180 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 80x60; ფურცელი – 80x50; სისქე – 30. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. გადამწერი: სოლომონ, ყარამან მდივნის ძე. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით.

200 ხელნაწერი არქივში შემოვიდა 1923 წელს. გვ. 116.

1446/484 კინკლოსი, 1734 წელი 53 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 210x157; ფურცელი – 200x157; სისქე – 16. ქაღალდი; ტყავგადაკრული ხის ყდა; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. გადამწერი: პაპუნა მუშრიბი. ხელნაწერს შიგადაშიგ ახლავს სხვადასხვა შინაარსის სქემები. გვ. 97.

1446/488 ჟამნ-გულანი, XVII საუკუნე 265 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 157x94; ფურცელი – 138x90; სისქე – 50. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული; სათაურები და საზედაო გრაფემები – სინგურით. ახლავს მცენარეული ორნამენტებით გამშვენებული თავსამკაულები. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოვიდა 1923 წელს. გვ. 174, 175.

1446/507 ადამის შექმნა, აპოკრიფი, XIX საუკუნე 1 ფურცელი; ზომები: ყდა – 360x230; ფურცელი – 354x450; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოსულია 1925 წელს. გვ. 157.

1446/511 კონდაკი, XVIII საუკუნე 50 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 160x100; ფურცელი – 153x90; სისქე – 13. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული, სათაურები და საზედაო გრაფემები – სინგურით. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოსულია 1925 წელს ილია ჭანკოტაძისგან. გვ. 182, 183.

1446/533 კონდაკი, 1749 წელი 84 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 250X173; ფურცელი – 240X180; სისქე – 23. დამწერლობის სახეობა – ნუსხური; ორ სვეტად ნაწერი; სათაურები და საზედაო გრაფემები – ნუსხურითა და მთავრულით. მომგებლები: ერისთავი გიორგი შაჰრვანშაჰისძე და მისი თანამეცხედრე – რაჭის ერისთავის ასული ხვარაშანი. გადამწერი: სტეფანე. არქივში შემოსულია 1924 წელს გურიის უდაბნოდან. გვ.100, 101.

1446/535 კურთხევანი, XVI საუკუნე 190 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა (ახალი) – 153x103; ფურცელი – 158x110; სისქე – 30. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოსულია 1924 წელს გურიის უდაბნოდან. გვ.172, 173.

201 1446/578 კრებული, XIX საუკუნე 101 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 37x23; ფურცელი – 344x217; სისქე – 25. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოვიდა 1925 წელს მეტეხში მცხოვრები ი. თუხარელისგან. გვ.133.

1446/604 სადღესასწაულო (კათოლიკური), XIX საუკუნე 294 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 238x155; ფურცელი – 225x160; სისქე – 45. დამწერლობის სახეობა – მხედრული, სათაურები და საზედაო ასოები – წითელი მელნით. გადამწერი: ანტონი. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოვიდა 1925 წელს ახალციხის კათოლიკეთა სავარდის ეკლესიიდან. გვ. 154.

1446/606 სადღესასწაულო (კათოლიკეთა), XIX საუკუნე 268 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 242X160; ფურცელი – 224X158; სისქე – 42. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული; საზედაო ასოები და სათაურები – წითელი მელნით; ხელნაწერში ჩართულია 44 მინიატურა. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოსულია 1925 წელს ახალციხის კათოლიკეთა სავარდის ეკლესიიდან. გვ. 136.

1446/632 სამოციქულო ქადაგებისა, 1830 წელი 215 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 345x230; ფურცელი – 338x220; სისქე – 44. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. არქივში შემოსულია 1925 წელს სერაბიმ მერაბაშვილისგან (სოფელი ივლიტა). გვ. 186, 187.

1446/669 უზენაესი მფარველობა ათონზედ, 1878 წელი 2 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 169x217; ფურცელი – 211x170. ქაღალდი; ნაკლული; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. ახლავს ხარების ჩანახატი და ანდერძი, რომელშიც აღნიშნულია, რომ თხზულება რუსულიდან არის ნათარგმნი მღვდელ ალექსი ბაქრაძის მიერ. არქივში შემოსულია 1945 წელს. გვ. 130.

1446/707 კატეხიზმო, 1835 წელი 11 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 221x157; ფურცელი – 217x166. ქაღალდი; ახალი ყდა; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. გადამწერი: დავით გაბიჩვაძე; გადაწერის ადგილი: თბილისი. არქივში შემოსულია 1950 წელს კონდრატ გაბიჩვაძისგან. გვ. 151.

202 1446/806 კარაბადინი, XIX საუკუნე 133 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 230x165; ფურცელი – 221x175; სისქე – 20. მუყაოს ყდა, დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დასაწყისი გრაფემები წითელი მელნით. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. არქივში შემოსულია 1961 წელს დ. ვაშაკიძისაგან. გვ. 192, 193.

1446/809 ოთხთავი, 1815 161 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 300X190; ფურცელი – 289X197; სისქე – 25. დამწერლობის სახეობა – მხედრული; სათაურები და საზედაო გრაფემები – წითელი მელნით; ტვიფრული, ოქროვარაყიანი ყავისფერი ყდა; კიდეებდაზიანებული. გადამწერი: ტირაცუ პეტრე არუთენა. გადაწერის ადგილი: იზმირი (1815). შეძენილია ასათიანისგან 1960 წელს. გვ. 155.

1446/816 კარაბადინი, 1877 წელი 33 ფურცელი; კოდექსი; ზომები: ყდა – 218x158; ფურცელი – 218x188; სისქე – 35. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. შეძენილია მ. ყიფიანისგან 1962 წელს. გვ. 193

1446/829 საღვთისმსახურო კრებული, XVI საუკუნე 4 ფურცელი; ფრაგმენტი; ზომები: ფურცელი – 136x95. ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური; საზედაო გრაფემები – მთავრულითა და სინგურით. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. გვ. 47

1446/877 სადღესასწაულოს ნაწყვეტი, XVII საუკუნე 3 ფურცელი; ფრაგმენტი; ზომები: ფურცელი - 255x165; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა - ნუსხური. დათარიღებულია პალეოგრაფიული ნიშნების მიხედვით. გვ. 66-67.

სახარება, XVII საუკუნე კოდექსი; ზომა: ფურცელი - 165x111. ქაღალდი; ორ სვეტად ნაწერი; დამწერლობის სახეობა - ნუსხური; ჰქონდა ხის ტყავგადაკრული და წითელი ხავერდით გაწყობილი ყდა; ახლდა ოთხივე მახარებლის მინიატურები, თითოეული მათგანის ქვეშ ვახუშტი აბაშიძის მოსახსენებლით. ხელნაწერის გადამწერი იყო მღვდელი გარსევან სიონელი. 1785 წელს ლეკთა ხუნძახელი მთავრის, ომარ-ხანის, მიერ ვახანის ციხის აღების შემდეგ სახარება ახალციხეში წაუღიათ და „იქ მიეყიდნათ ურიისათვის“, ამ უკანასკნელს ახალციხიდან წამოუღია და იმერეთის დედოფალ ანასთვის მიუყიდია. საბოლოოდ, XIX საუკუნის დასაწყისში, მღვიმეში სტუმრად მისულ დედოფალს ეს სახარება მონასტრისთვის დაუტოვებია. 1815 წელს ხელნაწერისთვის ვერცხლის ლუსკუმა მოაჭედვინა არქიმანდრიტმა იოანემ. ეროვნულ არქივში დაცულია მათეს, მარკოზის, ასევე იოანესა და პროხორეს მინიატურების ფოტოები, გადაღებული მღვიმის მონასტერში 1919 წელს. სახარება, სავარაუდოდ, საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ უნდა დაკარგულიყო. დიმიტრი ერმაკოვის კოლექცია, პოზიტივი N17952/499; 17954/501; 17955/502. გვ. 7, 88, 89.

203 ისტორიული საბუთები

1448/19 1783 წ. 27 იანვარი. მეღვინეთუხუცესობის წყალობის წიგნი კათოლიკოს ანტონ I-ისა ზაქარია ქადაგისშვილ-იოთამიშვილისადმი ზომა: 723x270; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: სვეტიცხოვლის დეკანოზის, გიორგის ძე, მღვდელი მიხაილი. გვ. 160.

1448/141 1783 წ. ყმად თავდაწერილობის წიგნი მირიმანათ მოსიასი ოჰანასშვილ აბელისადმი ზომა: 7563X255; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: მოღნინის ეკლესიის კრებულის წევრი ტერ-დავითი. გვ.160.

1448/529 1798 წ. მოურავობის წყალობის წიგნი გიორგი XII-ისა ეშიკაღასბაშ ალექსანდრე მაყაშვილისადმი ზომა: 555x440; ქაღალდი; გრაგნილი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: თელავის ქალაქის სემინარიის რექტორი ალექსის ძე დავით. გვ. 111.

1448/530 1803 წ. 14 დეკემბერი. ყმების წყალობის წიგნი დედოფალ მარიამ დადიანისა წმ. დავით და კონსტანტინეს ეკლესიისადმი ზომა: 495x374; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: კარის მხატვარი დავით ქართველი. გვ.122.

1448/797 1766 წ. 17 ნოემბერი. ნასყიდობის წიგნი რევაზ იოთამისშვილისა სარდალ რევაზ ორბელიანისადმი ზომა: 1190x365; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: ტფილისის სიონის დეკანოზის შვილი, მღვდელი ზაქარია. გვ. 160.

1448/1004 1776 წ. 11 თებერვალი. ყმა-მამულის წყალობის სიგელი გიორგი, ლეონ, იულონ და სხვა ბატონიშვილებისა ტარიელ ჯვარასშვილისადმი ზომა: 590x335; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: „სიონის შინა ხუცი და სახლთუხუცი ოსეს ძე იოანე“. გვ.160.

1448/1006 1799 წ. 3 აგვისტო. მუშრიბობის წყალობის სიგელი გიორგი XII-ისა ადამ ნასიძისადმი ზომა: 700x245; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: კარის მდივანი ეგნატე თუმანისშვილი. გვ.160.

204 1448/1424 1745 წ. 16 ივლისი. სახლ-კარის ნასყიდობის წიგნი მიცემული მუსტოფის შვილ ბაღრაბეგ ქაზყუმას მიერ მეფე თეიმურაზისადმი ზომა: 677x440; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: სიონის დეკანოზის შვილი, მთავარდიაკონი ნიკოლოზი. გვ.160.

1448/1531 XVII ს. შეწირულების წიგნი მონაზონ იოსებ წულუკიძისა ნიკორწმინდის ეკლესიისადმი ზომა: 630X168; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. გვ. 87.

1448/2283 1683 წ. 25 დეკემბერი. მოურავობის წყალობის სიგელი გიორგი მეფისა (XI) სახლთუხუცეს რევაზ მაღალაძისადმი ზომა: 418x247; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: კარის მდივანმწიგნობარი გივი თუმანიშვილი. გვ. 44.

1448/2757 1780 წ. 19 ივლისი. დარბაზის მოურავობის წყალობის წიგნი კათოლიკოს ანტონ I-ისა სუფრაჯ თეოდოსისადმი ზომა: 773x264; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: სვეტიცხოვლის დეკანოზის ძე მიხაილი. გვ. 160.

1448/2989 1745 წ. 16 დეკემბერი. მამულის ნასყიდობის წიგნი მიცემული ზაზა იარალისშვილის მიერ სარდალ ქაიხოსროს შვილ რევაზისადმი ზომა: 636x210; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: გრიგოლ მხატვრის ძე, დეკანოზი მღვდელი ალექსი. გვ. 160.

1448/4345 1782 წ. წყალობის წიგნი ერეკლე II-სა ადიბეგ ბაინდურასშვილ- ყორღანაშვილისადმი ზომა: 687x356; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: კარის მდივანმწიგნობარ ბეგთაბეგის ძე სულხან ფეშიანი. გვ. 109.

1448/5008 1592-1600 წწ. შეწირულების წიგნი კათოლიკოს დოროთეოსისა იტრიის ღმრთისმშობლისადმი ზომა: 234x225; ეტრატი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული; მხატვარი – აკაკი; გვ. 62, 63, 65.

1448/5009 1494 წ. 24 ივნისი. შეწირულობის სიგელი ერისთავ ვამიყ შაბურისძისა და მისი თანამეცხედრის დულარდუხტის ბოდორნის მონასტრისადმი გრაგნილი; ზომები: I კეფი – 515X223, II კეფი – 500X223, III კეფი – 430X223; ეტრატი; დამწერლობის სახეობა – ნუსხური.

205 დამწერი: საბა კედელ(ა)სშვილი. გვ.40, 43, 170.

1448/5015 1795 წ. შეწირულებისა და საზღვრების გამიჯნვის წიგნი სოლომონ II-ისა მოწამეთას მონასტრისადმი ზომა: 475x293; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: დეკანოზი ნიკოლაოს გაბაონი. გვ.114, 115.

1448/5035 1601-1606 წწ. სასისხლო სიგელი როსტომ მეფისა გუგუნბერიძეებისადმი ზომა: 1090x195; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. გვ. 66.

1448/5567. (შდრ. 1448/2757) 1780 წ. 30 ივნისი. დარბაზის მოურავობის წყალობის წიგნი კათოლიკოს ანტონ I-ისა სუფრაჯ თეოდოსისადმი ზომა: 60x30; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: მდივანმწიგნობარ ბეგთაბეგის ძის, სულხან მდივნის შვილი, მდივანი ესავი. გვ. 160.

1448/7250 1822 წ. 1 იანვარი. ნასყიდობის წიგნი მიცემული შიოშ ფიჩხიაშვილის მიერ დავით გიშელაშვილისადმი ზომა: 556x187; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. დამწერი: ივანე აბაზაშვილი. გვ. 160.

1448/7417 1826 წ. 4 აპრილი. შეწირულების წიგნი ბერ იოანე ბახტაძისა მოწამეთას მონასტრისადმი ზომა: 35x22; ქაღალდი; დამწერლობის სახეობა – მხედრული. გვ. 160.

1708, 1723 წწ. აკურის შეწირულების განახლების სიგელი დავით იმამყული-ხანისა წმ. დავითის საფლავისადმი 1. სავაზირო ტახტზე ფეხმორთხმით მჯდომი პირი; 2. ზურგიან სკამებზე მსხდომი ოთხი გვირგვინოსანი პირი: ბატონიშვილი თეიმურაზ, მეფე დავით (იმამყული-ხანი), მეფე ერეკლე (ნაზარალი-ხანი) და მეფე კონსტანტინე; 3. მეფე თეიმურაზი(!) და მისი ძე დავითი (ნაზარალი-ხანის მამა). საბუთის დედანი დაკარგულია. დიმიტრი ერმაკოვის ფოტოკოლექცია: №№2522/226, 2523/227, 2523/228, A-522/34-35-36. გვ. 7, 11, 93.

206 Short Description of Manuscripts and Historical Documents Included in the Book

Manuscripts

1446/3 Kontakion, 14th -15th cc. Scroll; size: page I – 855x235; page II – 702x235; Parchment; Type of script – nuskhuri, initial letters – in asomtavruli and cinnabar. The manuscript has splendidly executed initial letters ornamented with decorative elements. Dated according to paleographic features. The manuscript entered the archive from Grakali in 1924. Page 38, 142.

1446/13 The Story of Jason and Medea, 17th century, 16 sheets; codex; size: cover – 224x173; sheet – 214x154; thickness – 13. paper; type of script – mkhedruli, headings and initial letters – in cinnabar. It has decorated initial letters; incomplete. Dated according to paleographic features. Donated to the archive by Shalva Eristavi from Village Odzisi in 1923. Page 156.

1446/26 Four Gospels, 9th , 13th , 14th cc. 183 sheets; codex, size: cover – 230x148; sheet – 215x148; thickness – 48. Parchment; leather-bound stamped wooden cover; type of script – nuskhuri, in two columns, initial letters inasomtavruli and cinnabar. Palimpsest. The lower layer of the major part of the manuscript is also written in nuskhuri, while that of several pages - in asomtavruli. The manuscript is among those few Georgian palimpsest folios known in the world so far, which comtain three layers of Georgian texts. All three layers of the manuscript are dated according to paleographic features. The Gospel is decorated with miniatures of St. Mathew and St. Mark the Evangelist, Saint John the Evangelist and his disciple – Saint Prochore (14th century); each gospel has headpieces; the text is incomplete. Scribes: upper layer – Giorgi, middle layer – Hyeromonach Estate, lower layer – unknown. Entered the archive in 1924 from the church of Tortizi. Note: In 2015, within the framework of the joint pilot project of the program Lazarus Project and Early Medieval Electronic Library (EMEL), a digital version of several pages of this manuscript was created using the technology of spectral photography. Page 34, 35, 170.

1446/32 Teimuraz I, Collection of Verses, 19th century 8 sheets; codex; size: cover – 350x218; sheet – 346x215. Paper; type of script – mkhedruli. Dated according to paleographic features. Entered the archive from Barbare Tumanishvili (Kheltubani, Kvemo Kartli). Page 178.

1446/43 Manna, 19th century 141 sheets; codex, size: cover – 223x175; sheet – 214x168; thickness – 33. Paper; type of script – nuskhhuri; the manuscript is supplemented with miniatures of the Virgin life-giving Spring and Saint Eustace’s. The manuscript belonged to Prince Teimuraz (son of Erekle II). Dated according to paleographic feature. Entered the archive from Ertatsminda Church in 1923. Page 119, 120.

207 1446/44 Shota Rustaveli, the Knight in the Panther’s Skin, 18th century 138 sheets; codex; size: cover – 325x195; sheet – 317x203; thickness – 38. Paper; type of script – mkhedruli. Dated according to paleographic features. Entered the archive from Konstantine Purtseladze in 1924 (Village Mereti). Page 178.

1446/98 Miscellanea, 18th century 101 sheets; codex; size: cover – 168x98; sheet – 148x90; thickness – 25. Paper; type of script – mkhedruli. Dated according to paleographic features. Entered the archive from Dimitri Dekanozishvili in 1924 (Telavi). Page 179, 180, 181.

1446/104 Vakhushti Batonishvili, History of Georgia, 1808 328 sheets; codex; size: cover – 348x200; sheet – 339x207; thickness – 74. Paper; type of script – mkhedruli, initial letters – asomtavruli; supplemented with decorated initial letters. Three of them depict images of Vakhtang Gorgasali, David the Builder and Queen Tamar. Entered the archive from the Saltikov-Shchedrin Public Library in Petersburg (then Leningrad) in 1925. Page 121, 150, 184, 185

1446/107 Four Gospels/Anbandidi Gospel, 9th century 192 sheets; codex; size: upper panell of the authentic cover – 330x134; lower board – 290x244; sheet – 318x240. thickness – 87. Parchment; Preserved is a fragment of the authentic cover panel, attached to the 19th century cardboard cover. Type of script – asomtavruli; written in two columns; the manuscript is bound; preserved are final part of the Gospel of Mark, the Gospel of Luke and the first part of the Gospel of John. Embellished with decorated initial letters in cinnabar and brown ink, headpieces and final ornaments. The manuscript is dated according to paleographic features. The text of the gospel is the so-called pre-Athosian translation; this one of the manuscript containing oldest version of the Georgian Gospel. Entered the archive from the Saltikov-Shchedrin Public Library in Petersburg (then Leningrad) in 1925. Note: in 2015 the manuscript was inscribed the UNESCO Memory of the World Register. Page 17, 20, 21, 139, 164.

1446/147 Catholicos Anton, Mystical Theology, 1780 429 pages; codex; size: cover – 340x213; sheet – 326x206; thickness – 45. Paper; type of script – mkhedruli. Decorated with a miniature of Catholicos Anton I unknown so far. Entered from Lazarev Institute, Moscow, in 1925. Page 106.

1446/149 For the Marriage, 18th century 38 sheets; codex; size: cover – 184x108; sheet – 175x106; thickness – 14. Paper; type of script – mkhedruli. Dated according to paleographic features. Entered the archive from Lazarev Institute, Moscow, in 1925. Page 125.

1446/212 Gospel, 16th century 334 sheet; codex; size: cover – 148x108; sheet – 138x98; thickness – 55. Paper; type of script – nuskhuri, written in two columns; initial letters – asomtavruliin and cinnabar. Scribe: Grigol Shubalidze Dated according to paleographic features.

208 Entered the archive from Polievqtos Karbelashvili in 1925 (Gurjaani). Page 44.

1446/217 Selected Festal Hymns, 1806 240 sheets; codex; size: cover – 219x170; sheet – 208x168; thickness – 56. Paper; type of script – mkhedruli, headings and initial letters – in cinnabar. Scribe: Hyerodeacon Geronti; copied at Davitgareja, Mravalmta Monastery. Entered the archive from Polievqtos Karbelashvili in 1925 (Gurjaani). Page: 183.

1446/224 Prayer-book, 1767 78 sheets; codex; size: cover – 105x75; sheet – 99x71; thickness – 23. Paper; type of script – mkhedruli and nuskhuri. Scribe: Deacon Nikoloz. Entered the archive from Polievqtos Karbelashvili in 1925 (Gurjaani). Page: 102, 103, 144, 178.

1446/244 Gulani, 1714 247 sheets; codex; size: cover – 420x271; sheet – 381x270; thickness – 64. Paper; type of script: nuskhuri, initial letters – in asomtavruli and cinnabar. Scribes: Zacharia and Gabriel, sons of the deacon of Sioni Church The manuscript is decorated with small miniatures from the Great Feasts cycle. Entered the archive from Vasil Karbelashvili in 1925. Page: 96.

1446/249 Festal Menaion, 1788 736 sheets; codex; size: cover – 183x129; sheet – 173x123; thickness – 70. Paper; type of script – nuskhuri, headings and initial letters – in asomtavruli and cinnabar. Entered the archive from Vasil Karbelashvili in 1925. Page: 178.

1446/257 Canon of the Marriage, 1816 38 sheets; codex; size: cover – 198x124; sheet – 198x122; thickness – 10. Paper; type of script – mkhedruli. The manuscript includes Seven Deadly Sins and each of them is represented as a separate real or mythical animal or bird. Scribe and artist – Hyerodeacon Geronti. Enetered the archive from Vasil Karbelashvili in 1925. Page: 124, 125.

1446/259 Miscellanea, 1779 152 sheets; codex; size: cover – 159x100; sheet – 153x99; thickness – 22. Paper; type of script – nuskhuri, headings and initial letters – asomtavruli and cinnabar. Supplemented with ornamented headpieces. Entered the archive from Vasil Karbelashvili in 1925. Page: 176, 177.

1446/264-268 Miscellanea, 1730 258 sheets; codex; size: cover – 162x90; sheet – 156x97; thickness – 16. Paper; type of script – mkhedruli. At some places the manuscript is supplemented with diagrams of various contents. Scribe: Nikoloz Orbelishvili, Metropolitan of Tbilisi. Entered the archive from Vasil Karbelashvili (Gurjaani). Page: 99.

209 1446/273 Moon Phases Calendar, 19th century 25 sheets; codex; size: cover - ????, sheet - ???; thickness - ???; type of script – mkhedruli. Dated according to paleographic features.

1446/274 Kontakion, 15th-16th cc. 75 sheets; codex; size: cover – 180x130; sheet – 170x129; thickness – 22. Paper; leather-bound wooden binding; incomplete; type of script – nuskhuri, initial letters and headings – in cinnabar. The manuscript is copied for Nikoloz Bagratovani. Dated according to paleographic features. Entered the archive from Vasil Karbelashvili in 1925 (Gurjaani). Page: 152.

1446/291 Timote Gabashvili, Travels, 1851 47 sheets; codex; size: cover – 364x224; sheet – 361x222; thickness – 10. Paper; type of script – mkhedruli, initial graphemes – asomtavruli, headings – in cinnabar. It is supplemented with a miniature of Timote Gabashvili kneeling in front of the Holy Sepulcher. Scribe: Qristesisa Samadov, priest of the Mukhrani church of Ketevan the Martyr. The manuscript was purchased from G. Mukhraneli in 1925. Page: 130.

1446/302 Gulani, 16th century 707 sheets; codex; size: sheet – 350x250. Paper; type of script – nuskhuri, initial letters – asomtavruli and cinnabar. Initially, the manuscript belonged to Levan I Dadiani (1532-1572), later, in 1706, Catholicos Nikoloz (Amilakhori) (1676-1688; 1703-1709) donated the manuscript to Shiomghvime Monastery. The manuscript is dated according to historical persons mentioned in the colophons. Brought from Shiomghvime Monastery in 1923. Page: 48-60.

1446/307 Life and Miracles of Saint Shio Mghvimeli, 13th-14th cc. 98 sheets; codex; size: cover – 200x130; sheet – 191x133; thickness – 30. Paper; leather-bound stamped wooden cover; type of script – nuskhuri, initial letters in asomtavruli and cinnabar. Dated according to paleographic features. Scribe: Deacon Demetre of the Metekhi Church of the Virgin. Entered the archive from Shiomghvime Monastery in 1923. Page: 32, 170.

1446/318 Gospel, 18th century 190 sheets, codex; size: cover – 294x210; sheet – 289x206; thickness – 36. Paper; incomplete; type of script – nuskhuri, written in two columns; initial graphemes in asomtavruli. Donors: daughter of the Prince of Mukhrani Darejan and her husband – Parsadan Tsitsishvili. Dated according to paleographic features. The manuscript was brought from Khevi Church, Guria in 1923. Page: 146, 148.

1446/323 Anchi Gospel, 12th-13th cc. 269 sheets; codex; size: cover – 215x144; sheet – 215x158; thickness – 110. Parchment; leather-bound stamped wooden cover with silver plates attached to it and a big-size gem in the middle; type of script – nuskhuri; written in two columns. The manuscript is supplemented with a miniature of Saint Mathew the Evangelist and headpieces. The main basis for dating is a long colophon added at the end of the manuscript. It mentions Queen Tamar (1160-1213), David Soslan (†1205) and Lasha-

210 Giorgi (1192-1223); as well as Bishops of Anchi - Teodore and Ioane Rkinaeli. Considering all these data, the manuscript was copied in the 12th century at Tskarostavi while the respussé cover was made in the 13th century by a famous Georgian goldsmith Beka Opizari; donor – Soprom the Scholar. Unfortunately, the authentic cover of the manuscript has not survived. The present cover was created in the late Medieval period by a certain Enuk. At the end of the text, between the indexes of the Gospels and the colophon of Soprom the Scholar, a 12-syllable iambics laid with acrostic by Soprom the Scholar himself is supplemented. The Gospel entered the archive from Tsalka in 1923. Pages: 31, 168, 169.

1446/358 Akathist to the Virgin, 1787 62 sheets; codex; size: cover – 112x84; sheet – 104x77; thickness – 17. Paper; type of script - mkhedruli, embellished with a miniature of the Virgin and headpieces; leather-bound, stamped wooden cover. Scribe: Estate. Entered the archive from Epifane Jaoshvili in 1925. Page: 110, 111.

1446/363 Four Gospels, 11th -12th cc. 237 sheets; codex; size: cover – 80x59; sheet – 73x54; thickness – 39. Parchment; leather-bound, stamped wooden cover, of the later period; type of script – nuskhuri; written in two columns; embellished with highly artistic decorated headpieces, stylized initial graphemes, marginalia and canon tables. The manuscript is dated according to paleographic features. The text of the Gospel follows the version of Giorgi Mtatsmindeli’s translation; scribe: Ilarion; it is colophons of both the scribe and the translator – Giorgi Mtatsmindeli. Traditionally, all four chapters of the Gospel have tables of contents and indexes and aprakos are added at the end. Between the colophons and the indexes the Letter of Abgar is placed. Entered the archive from the catholicosate in 1924. Page: 22-29, 140, 166, 167.

1446/373 ‘Life’ of Saint George in Verse, 17th century 81 sheets; codex; size: binding – 236x165; sheet – 209x160; thickness – 27. paper; type of script – mkhedruli. Dated according to paleographic features. Page: 68-85.

1446/402 Life of Georgian Saints, 1815 133 sheets; codex; size: cover – 172x106; sheet – 166x110; thickness – 23. Paper; type of script – mkhedruli, initial graphemes – asomtavruli. Scribe: Giorgi Vachnadze; copied at Davitgareja. Entered the archive in 1923. Page: 122.

1446/413 Kontakion, 17th -18th cc. Scroll; size: 1890x2160. Parchment; type of script – nuskhuri. Scribe: Solomon. Dated according to paleographic features. Entered the archive in 1923. Page: 119.

1446/421 The Gospels of Luke and John, 1779 276 sheets; codex; size: cover – 162x100; sheet – 155x105; thickness – 45. Paper; type of script – mkhedruli; leather-bound

211 stamped wooden cover. Scribe: Batonjana, son of Beruka. Entered the archive in 1923. Page: 105, 106.

1446/423 Catholic Prayer-Book, 19th century 22 sheets; codex; size: cover – 160x100; sheet – 150x100; thickness – 40. Paper; type of script – mkhedruli. Dated according to paleographic features. Entered the archive in 1923. Page: 190, 191.

1446/444 Book for Commemoration of the Dead, 19th century 66 sheets; codex; size: cover – 204x155; sheet – 200x160; thickness – 15. Paper; gilded leather binding; the manuscript is placed in a cardboard case; type of script – mkhedruli. Scribe: Svimon Tabidze; Copied at Daria Monastery. Dated according to paleographic features. Entered the archive from Daria Monastery in 1924. Page: 134.

1446/462 Abgar (Letter of Christ to Abgar, King of Edessa), 19th century 1 sheet; size: sheet – 80x50. Paper; type of script – mkhedruli, initial letters – asomtavruli and cinnabar. Scribe: Luka. Dated according to paleographic features. Entered the archive in 1924. Page: 131.

1446/474 Prayer-Book, 1836 78 sheets; codex; size: cover – 167x103; sheet – 164x101; thickness – 22. Paper; type of script – mkhedruli. It has miniatures of the Virgin and the Crucifixion; main part of the manuscript is embellished with headpieces, various diverse marginalia and décor. Scribe of the manuscript: Ter Ioseba. Entered the archive in 1924. Page: 128, 129, 188, 189.

1446/482 Akanthist to the Virgin, 18th century 180 sheets; codex; size: cover – 80x60; sheet – 80x50; thickness – 30. Paper; type of script – mkhedruli. Scribe: Solomon, son of secretary Karaman Dated according to paleographic features. Entered the archive in 1923. Page: 116.

1446/484 Cycle of Years, 1734, 53 sheets; codex; size: cover – 210x157; sheet – 200x157; thickness – 16. Paper: leather-bound wooden cover; type of script – mkhedruli. Scribe: court accountant Papuna. The manuscript is supplemented with various diagrams. Page: 97

1446/488 Zamn-Gulani, 17th century 265 sheets; codex; size: cover – 157x94; sheet – 138x90; thickness – 50. Paper; type of script - mkhedruli; cover and initial let-

212 ters – in cinnabar. It has headpieces embellished with floral ornaments. Dated according to paleographic features. Entered the archive in 1923. Page: 174, 175.

1446/507 Creation of Adam, Apocrypha, 19th century 1 sheet; size: cover – 360x230; sheet – 354x450; Paper. type of script – mkhedruli. Dated according to paleographic features. Entered the archive in 1925. Page: 157.

1446/511 Kontakion, 18th century 50 sheets; codex; size: cover – 160x100; sheet – 153x90; thickness – 13. Paper; type of script - mkhedruli; headings and initial graphemes – in cinnabar. Dated according to paleographic features. Entered the archive from Ilia Chankotadze in 1925. Page: 182, 183.

1446/533 Kontakion, 1749 84 sheets; codex; size: cover – 250x173; sheet – 240x180; thickness – 23. Paper; type of script - nuskhuri; written in two columns; headings and initial graphemes – innuskhuri and asomtavruli. Donors: Eristavi Giorgi Shahrvanshahisdze and his spouse – Khvarashan, daughter of the feudal lord of Racha. Scribe: Stepane. Entered the archive from Udabno, Guria, in 1924. Page: 100, 101.

1446/535 Euchologion, 16th century 190 sheets; codex; size: cover (new) – 153x103; sheet – 158x110; thickness – 30. Paper; type of script - nuskhuri. Dated according to paleographic features. Entered the archive from Udabno, Guria, in 1924. Page: 172, 173.

1446/578 Miscellanea, 19th century 101 sheets; codex; size: binding – 37x23; sheet – 344x217; thickness – 25. Paper; type of script – mkhedruli. Dated according to paleographic data. Entered the archive from I. Tukhareli, resident of Metekhi, in 1925. Page: 133.

1446/604 Festal Menaion of Catholic Church, 19th century 294 sheets; codex; size: cover – 238x155; sheet – 225x160; thickness – 45. Type of script – mkhedruli, headings and initial letters – in cinnabar. Scribe: Anton. Dated according to paleographic features. Entered the archive from the catholic church of Savarde, Akhaltsikhe, in 1925. Page: 154.

1446/606 Festal Menaion (of the Catholic), 19th century 268 sheets; codex; size: cover – 242x160; sheet – 224x158; thickness – 42. Paper; type of script - mkhedruli, initial letters and headings – in cinnabar; 44 miniatures are inserted in the text.

213 Dated according to paleographic features. Entered the archive from the catholic church of Savarde, Akhaltsikhe, in 1925. Page: 136.

1446/632 Apostolic Sermon, 1830 215 sheets; codex; size: cover – 345x23; sheet – 338x220; thickness – 44. Paper; type of script – mkhedruli. Entered the archive from Serabim Merabashvili (Village Ivlita) in 1925. Page: 186, 187.

1446/669 Supreme Protectopn of the Virgin on Mount Athos, 1878 2 sheets; codex; size: cover – 169x217; sheet – 211x170; Paper; incomplete; type of script – Mkhedruli. It is supplemented with a drawing of the Annunciation and a colophon which mentions that the work is translated fromR ussian by priest Alexi Bakradze. Entered the archive in 1945. Page: 130.

1446/707 Catechism, 1835 11 sheets; codex; size: cover – 221x157; sheet – 217x166. Paper; new cover; type of script – mkhedruli. Scribe: Davit Gabichvadze; Copied at Tbilisi. Entered the archive from Condrat Gabichvadze in 1950. Page: 151.

1446/806 Book of Medical Treatment, 19th century 133 sheets; codex; size: cover – 230x165; sheet – 221x175; thickness – 20. Cardboard cover, type of script - mkhedruli. Initial graphemes are written in cinnabar. Dated according to paleographic features. Entered the archive from D. Vashakidze in 1961. Page: 192, 193.

1446/809 Four Gospels, 1815 161 sheets; codex; size: cover – 300x190; sheet – 289x197; thickness – 25. type of script - mkhedruli. Headings and initial letters in cinnabar, brown stamped gilded cover, edges are damaged. Scribe: Tiratsu Petre Arutena. Scribed at Izmir (1815). Purchased from Asatiani in 1960. Page: 155.

1446/816 Book of Medical Treatment, 1877 33 sheets; codex; size: binding – 218x158; sheet – 218x188; thickness – 35. Paper, type of script - mkhedruli. Purchased from M. Kipiani in 1962. Page: 193.

1446/829 Miscellanea Liturgica, 16th century 4 sheets; fragment; size: sheet – 136x95. Paper; type of script – nuskhuri, initial letters – asomtavruli and in cinnabar. Dated according to paleographic features. Page: 47.

1446/877 Extract from the Festal Menaion, 17th century 3 sheets; fragment; size: sheet – 255x165; Paper; type of script – nuskhuri.

214 Dated according to paleographic features. Pages: 66-67.

Gospel, 17th century Codex: size of the sheet – 165x111. paper; written in two columns; type of script – nuskhuri, it had a leather-bound wooden cover laid with red velvet; was supplemented with miniatures of all four Evangelists with the words commemorating Vakhushti Abashidze under each of them. The manuscript was transcribed by priest Garsevan Sioneli. In 1785, after capturing Vakhani castle byO mar-khan, Khundzakhi ruler of the Lezgian, the Gospel was taken to Akhaltsikhe and sold to a Jew; the latter took it from Akhaltsikhe and sold it to Ana, Queen of Imereti. Eventually, at the beginning of the 19th century, while visiting Mghvime, the Queen donated the Gospel to the monastery. In 1815, Archimandrite Ioane of Mghvime had a respussé silver case made for the manuscript. The preserves photos of the miniatures of Mathew, Mark, John and Prochore taken at Mghvime Monastery in 1919 are capt at the National Archives. The Gospel was probably lost after Georgia’s sovietization. Dimitri Ermakov’s collection, positive N17952/499; 17954/501; 17955/502. Page: 7, 88, 89.

Historical DocumentS

1448/19 January 27, 1783, grant charter of CatholIcos-Patriarch Anton I to Zacharia Kadagisshvili Iotamashvili Size: 723x270. paper; type of script – mkhedruli. Scribe – priest Mikhail, son of Giorgi, deacon of Svetitskhoveli. Page: 160.

1448/141 1783, book of claiming serfdom of Mirimanat Mosia to Ohanasshvili Abel Size: 7563x255. Paper; type of script - mkhedruli. Scribe: Ter-Davit, member of the clergy of Moghnini Church. Page: 160.

1448/529 1798, grant charter of King George XII to, Eshikaghasbash Alexandre Makashvili on giving governorship Size: 555x440. Paper; scroll; type of script – mkhedruli. Scribe: Rector of Telavi City Seminary Alexisdze Davit. Page: 111.

1448/530 December 14, 1803, grant charter of Queen Mariam Dadiani to Saint David and Saint Constantine Church Size: 495x374. Paper; type of script – mkhedruli. Scribe: court artist Davit Kartveli. Page: 122.

1448/797 November 17, 1766, purchase act of Revaz Iotamisshvili to Commander Revaz Orbeliani Size: 1190x365. Paper; type of script – mkhedruli. Scribe: Priest Zacharia, son of the Presbyter of Tbilisi Sioni. Page: 160.

1448/1004 February 11, 1776, grant charter of Giorgi, Leon, Iulon and other princes on giving serfs and estate Tariel Jvarasshvili Size: 590x335. Paper; type of script – mkhedruli.

215 Scribe: “Monk of Sioni and King’s chief steward Ioane, Ose’s son.” Page: 160.

1448/1006 August 3, 1799, grant charter of Giorgi XII to Adam Nasidze on goving the position of the court accountant Size: 700x245. paper; type of script - mkhedruli Scribe: court secretary Egnate Tumanisshvili. Page: 160.

1448/1424 July 16, 1745, purchase act of Kazkuma, son of BaghrAbeg Mustopi, to King Teimuraz on giving property Size: 677x440. paper; type of script – mkhedruli. Scribe: Archdeacon Nicholoz, son of Presbyter of Sioni. Page: 160.

1448/1531 17th century, donation charter of Monk Ioseb Tsulukidze to Nikortsminda Church Size: 630x168. paper; type of script – mkhedruli. Page: 87.

1448/2283 December 25, 1683, grant charter of King Giorgi (XI) to the chief steward Revaz, Maghaladze on granting governorship Size: 418x247. paper; type of script – mkhedruli. Scribe: court secretary Givi Tumanishvili Page: 44.

1448/2757 July 19, 1780, grant charter of Catholicos Anton I to the royal wine supervisor Theodosi on giving the post of mayor Size: 773x264. paper; type of script – mkhedruli. Scribe: Mikhail, son of Svetitskhoveli Presbyter Page: 160.

1448/2989 December 16, 1745, purchase act of Zaza Iaralisshvili to Revaz, son of Commander Kaikhosro Size: 636x210. paper; type of script – mkhedruli. Scribe: son of a painter Grigol Presbyter priest Alexi. Page: 160.

1448/4345 1782, grant charter of Erekle II to Adibeg Baindurasshvili-Korghanashvili Size: 687x356. paper, type of script - mkhedruli. Scribe: Royal court secretary Begtabeg’s son Sulkhan Peshiani. Page: 109.

1448/5008 1592-1600, Donation charter of Catholicos Dorotheos to the Virgin of Itria Size: 234x225. parchment, type of script – mkhedruli; painter – Akaki. Page: 62, 63, 65.

216 1448/5009 June 24, 1494, donation charter of Eristavi VamIk Shaburisdze and his spouse Dulardukht to Bodorna Monastery Scroll, size: page I – 515x223, page II – 500x223, page III – 430x223; parchment, type of script – nuskhuri. Scribe: Saba Kedel(a)sshvili Page: 40, 43, 170.

1448/5015 1795, Donation and border demarcation charter of Solomon II to Motsameta Monastery Size: 475x293. paper, type of script – Mkhedruli Scribe: Presbyter Nikolaos Gabaoni. Page: 114, 115.

1448/5035 1601-1606, blood-ransom charter of King Rostom to Gugunberidze Size: 1090x195. paper, type of script – mkhedruli. Page: 66.

1448/5567 (compare 1448/2757) June 30, 1780, grant charter of Catholicos Anton I on giving mayorship to the royal feast supervisor Teodosi Size: 60x30. paper; type of script – mkhedruli. Scribe: secretary Esavi, son of secretary Sulkhan (son of Royal court secretary Begtabeg) Page: 160.

1448/7250 January 1, 1822, purchase act of Shiosh Pichkhiashvili to Davit Gishelashvili Size: 556x187. paper, type of script – mkhedruli. Scribe: by Ivane Abazashvili Page: 160.

1448/7417 April 4, 1826, donation charter of Monk Ioane Bakhtadze to Motsameta Monastery Size: 35x22. paper; type of script – mkhedruli. Page: 160.

1708, 1723, renewal charter of donation of King Davit Imamkuli-khan to Saint David’s Tomb on giving Akura 1. A person sitting cross-legged on a counsel bench. 2. Four crowned persons sitting on chairs with a back: Prince Teimuraz, King Davit (Imamkuli-khan), King Erekle (Nazarali-khan) and King Constantine. 3. King Teimuraz (!) and his son David (father of Nazarali-khan) The original document is lost Dimitri Ermakov’s collection: №№2522/226, 2523/227, 2523/228, A-522/34-35-36. Page: 7, 93, 11.

217 პირთა საძიებელი

აბაზაშვილი ივანე (დამწ.) 160, 206 დავით მეფე (იხ. იმამყული-ხანი) 7, 93, 206 აბაშიძე ვახუშტი 7, 88, 89, 203 დავით, ნაზარალიხანის მამა 93 ამბროსი 180 დავით ქართველი (კარის მხატვ.) 122, 204 ადამი 157, 201 დავით სოსლანი 198 ავგაროზი 131, 199, 200 დარეჯანი, მუხრანის ბატონისშვილი 198 აკაკი (მხატვ.) 62, 63, 65, 205 დეკანოზიშვილი დიმიტრი 195 ალექსანდრა დედოფალი 76 დემეტრე, მოწამე 58 ალექსანდრე, მეფე 93 დემეტრე მეტეხის ღვთისმშობლის ტაძრის დეკანოზი 198 ალექსი, გრიგოლ მხატვრის ძე, დეკანოზი (დამწ.) დოროთეოსი, კათოლიკოს-პატრიარქი 62, 63, 65, 205 160, 205 დულარდუხტ, ერისთავ ვამიყ შაბურისძის მეუღლე 6, ალექსისძე დავით, თელავის სემინაარის რეკტორი 111 43,170, 205 ამილახორი ნიკოლოზ, კათოლიკოსი 198 ანა, ღვთისმშობლის დედა 133 ევაგრე 5, 32 ანა იმერეთის დედოფალი 203 ევსტათი პლაკიდა 119 , 195 ანტონ I, კათოლიკოსი 7, 106, 160, 196, 204, 205, ელისაბედი 136 206 ენუქი, ყდის მომჭედველი 198 ანტონი (გადამწ.) 202 ერეკლე მეფე (იხ. ნაზარალიხანი) 93, 206 ასათიანი 203 ერეკლე II 109, 195, 205 ერისთავი გიორგი შაჰრვანშაჰისძე (მომგებ.) 201 ბაგრატოვანი ნიკოლოზ, დეკანოზი 197 ერისთავი შალვა 194 ბაინდურასშვილი-ყორღანაშვილი ადიბეგ 109, 205 ერმაკოვი დიმიტრი 88, 89, 93, 203, 206 ბასილი დიდი 58, 100, 119 ესავი, მდივანმწიგნობარ ბეგთაბეგის ძის, სულხან ბასილი ეტრატა (გადამწ.) 4 მდივნის შვილი (დამწ.) 160, 206 ბატონჯანა ბერუკას ძე (გადამწ.) 200 ესტატე მღვდელმონაზონი (გადამწ.) 194 ბაქრაძე ალექსი, მღვდელი (მთარგმნ.) 202 ესტატე (გადამწ.) 199 ბაღრაბეგ ქაზყუმა 160, 205 ბახტაძე იოანე 160, 206 ვაშაკიძე დ. (ხელნაწ. მფლობ.) 203 ბექა ოპიზარი 4, 5, 198 ვაჩნაძე გიორგი (გადამწ.) 199 ვახტანგ გორგასალი 7, 121, 195 გაბაონი ნიკოლაოს (დამწ.) 114, 206 ვახუშტი ბატონიშვილი 7, 121, 150, 184, 195 გაბაშვილი ტიმოთე ეპისკოპოსი 130, 197 ზაქარია ვალაშკერტელი 4 გაბიჩვაძე დავით (გადამწ.) 202 ზაქარია, სიონის ეკლესიის დეკანოზის ძე (დამწ.) 160, გაბიჩვაძე კონდრატ 202 196, 204 გაბრიელ მთავარანგელოზი 60, გაბრიელ სიონის ეკლესიის დეკანოზის ძე (დამწ.) 196 თამარ მეფე 7, 121, 195, 198 გარსევან სიონელი, მღვდელი (გადამწ.) 7, 203 თეიმურაზ მეფე 93 გერონტი იეროდიაკონი (გადამწ.) 196, 197 თეიმურაზ I 178, 194 გიორგი (გადამწ.)194 თეიმურაზ II 93, 160, 205, 206 გიორგი ბატონიშვილი 160, 204 თეიმურაზ ბატონიშვილი (ერეკლე II-ის ძე) გვ. 195 გიორგი მეფე (XI) 44, 205 თეიმურაზ ბატონიშვილი 93 გიორგი მეფე (XII) 111,160 204 თეოდორე, მოწამე 58 გიორგი მთაწმინდელი 199 თეოდორე, ანჩელი ეპისკოპოსი 198 გიორგი, მოწამე 6, 58, 68, 70, 72-75, 77, 79, 85, 86, თეოდოსი, სუფრაჯ თეოდოსი 160, 205 206 133, 199 თომა, მოციქული 96, 136 გიორგი, ყრმა 86 თუმანისშვილი ეგნატე 160, 204 გიშელაშვილი დავით 160, 206 თუმანიშვილი ბარბარე 195 გრიგოლ ღვთისმეტყველი 58, 101 თუმანიშვილი გივი სამეფო კარის მდივანმწიგნობარი გუგუნბერიძეები 66, 206 (დამწ.) 44, 205 თუხარელი ი. (ხელნაწ. მფლობ.) 202 დადიანი ლევან I 198 იაზონი, არგონავტ. 156, 194 დადიანი მარიამ 122, 204 დავით აღმაშენებელი 7, 121, 195 იულონ ბატონიშვილი 160, 204 დავით ბატონიშვილი 93 იარალისშვილი ზაზა 160, 205

218 ილარიონი (გადამწ.) 199 ოჰანასშვილი აბელი 160, 204 იმამყული-ხანი, მეფე (იხ. დავით მეფე) 7, 93, 206 იოაკიმე (ღვთისმშობელის მამა) 133 პავლე მოციქული 60, 136 იოანე არქიმანდრიტი (მომგებ.) 203 პაპუნა მუშრიბი (გადამწ.) 201 იოანე მახარებელი 35, 60, 89, 106, 194 პეტრე მოციქული 60, 136 იოანე ნათლისმცემელი 47, 60, 103 პროხორე 35, 194, 203 იოანე, ოსეს ძე (დამწ.) 160, 204 იოანე ოქროპირი 58, 119 რევაზი, ქაიხოსროს შვილი, სარდალი 160, 205 იოანე რკინაელი 198 როსტომ მეფე 66, 206 იოთამისშვილი რევაზ 160, 204 იონა წინასწარმეტყველი 81 სამადოვი ქრისტესისა (გადამწ.) 197 სოლომონი (გადამწ.) 199 კარბელაშვილი პოლიევქტოს 196 სოლომონ II 114, 206 კარბელაშვილი ვასილ 197 სოლომონ ყარამან მდივნის ძე (გადამწ.) 200 კედელასშვილი საბა (დამწ.) 40, 43,206 სოფრომ მწიგნობარი 5, 198 კონსტანტინე მეფე 93, 206 სტეფანე 201 სფირიდონი, მხატვარი 106 ლაზარე, წმინდა 52, 96 ლაშა-გიორგი 198 ტაბიძე სვიმონ (გადამწ.) 200 ლევანი, მეფე 93 ტერ-დავითი (გადმწ.) 160, 204 ლეონ ბატონიშვილი 160, 204 ტერ-იოსება (გადამწ.) 200 ლუკა მახარებელი 105 ტირაცუ პეტრე არუთინა (გადამწ.) 203 ლუკა (გადამწ.) 200 ფურცელაძე კონსტანტინე (ხელნაწ. მფლობ.) 195 მათე მახარებელი 31, 34, 88, 198, 203 ფიჩხიაშვილი შიოშ 160, 206 მარინე, წმიდა 38 ფეშიანი სულხან კარის მდივანმწიგნობარ ბეგთაბეგის ძე მარკოზ მახარებელი 34, 89, 194, 203 109, 205 მაქსიმე აღმსარებელი 111 მაყაშვილი ალექსანდრე, ეშიკაღასბაში 111, 204 ქადაგისშვილ-იოთამაშვილი ზაქარია 160, 204 მაღალაძე რევაზ, სახლთუხუცესი 44, 205 ქვარინი დათუნა 6 მედეა 156, 194 მერაბაშვილი სერაბიმ (ხელნაწ. მფლობ.) 202 ყიფიანი მ. (ხელნაწ. მფლობ.) 203 მიქაელ მთავარანგელოზი 60, 102, 136 მიხაილი, სვეტიცხოვლის დეკანოზის გიორგის ძე (დამწ.) შაბურისძე ვამიყ, ერისთავი 6, 40, 43, 170, 205 160, 204, 205 შიო მღვიმელი 5, 32, 170, 198 მირიმანათ მოსია 160, 204 შოთა რუსთაველი 178, 195 მოსე წინასწარმეტყველი 136 შუბალიძე გრიგოლ (გადამწ.) 196 მუხრანელი გ. 198 ციციშვილი ფარსადან (მომგებ.) 198 ნაზარალიხანი (იხ. ერეკლე მეფე) 93, 206 ნასიძე ადამ 160, 204 წულუკიძე იოსებ 6, 87, 205 ნიკოლოზი, წმიდა 6, 87 ნიკოლოზი, დეკანოზი (გადამწ.) 196 ჭანკოტაძე ილია 201 ნიკოლოზი, მთავარდიაკონი, სიონის დეკანოზის შვილი 205 ხვარაშან გიორგი შაჰრვანშაჰისძის მეუღლე, რაჭის ერისთავის ასული (მომგებ.) 201 ომარ-ხან ხუნძახელი 7, 203 ორბელიანი რევაზ 160, 204 ჯვარასშვილი ტარიელ 160, 204 ორბელიშვილი ნიკოლოზ, ტფილელი მიტროპოლიტი 197 ჯაოშვილი ეპიფანე (ხელნაწ. მფლობ.) 199

219 გეოგრაფიულ სახელთა საძიებელი

ათონი 130, 202, იზმირი 203 ანჩი 5, 31, 168, 198 იტრია 62, 63, 65, 205 ახალციხე 203 ლასია ქალაქი 81 ბერთა 5 ლენინგრადი (იხ. სანკტ-პეტერბურგი) 195, 196 ბიზანტია 4 მერეთი 195 ბოდორნის ეკლესია 6, 40, 43, 170, 205 მეტეხის ღვთისმშობლის ეკლესია 198, 202 გურიის უდაბნო 201 მოსკოვი 196 გურჯაანი 196, 197 მოღნინის ეკლესია 160, 204 გრაკალი 194 მოწამეთა 114, 160, 206 დავითგარეჯა, მრავალმთის მონასტერი 196, 199 მუხრანის ქეთევან წამებულის ეკლესია 197 დავითისა და კონსტანტინეს ეკლესია 122, 204 მღვიმის მონასტერი 203 დარიის მონასტერი 200 ნიკორწმინდა 6, 87, 205 ედესა 131, 200 ოძისი 194 ერთაწმინდის ეკლესია 195 სავარდის ეკლესია (ახალციხე) 202 ვარძია 5 სანკტ-პეტერბურგი (იხ. ლენინგრადი) 195, 196 ვახანის ციხე 203 შიომღვიმის მონასტერი 198 თბილისი 202 წალკა 198 თელავი 111, 195, 204 წყაროსთავი 5, 198 თორტიზას ეკლესია 194 ხევის ეკლესია, გურია 198 იერუსალიმი 54, 96, 130, 197 ხელთუბანი 195 ივლიტა 202 ხორა 4

220 Index of personal names

Abashidze Vakhushti 7, 11, 88, 89, 214 Gabaoni Nikolaos, Presbyter, (scribe) 114, 206 Abazashvili Ivane (scribe) 160, 206 Gabashvili Timote, Bishop 130, 197 Abgar 131, 199, 200 Gabichvadze Davit, (scribe) 202 Adam 157, 201 Gabichvadze Condrat 202 Akaki, painter 62, 63, 65, 205 Gabriel Archangel 60 Alexandra, Queen 76 Gabriel son of the deacon of Sioni Church, (scribe) 196 Alexandra, King 93 Garsevan Sioneli, priest 7, 203 Alexi, priest, son of a painter Grigol 160, 205 George, St. 6, 58, 68, 70, 72-75, 77, 79, 85, 86, 133, 199 Alexisdze Davit 111 Geronti, Hyerodeacon, (scribe) 196, 197 Ambrosi 180 Kiorgi 86 Amilakhori Nikoloz , Catholicos 198 Giorgi, King (XI) 44, 205 Ana, Queen of Imereti 203 Giorgi Mtatsmindeli 199 Anna, Mother of Virgin 133 Giorgi, prince 160, 204 Anton I, Catholicos-Patriarch 7, 106, 160, 216, 204, Giorgi, Scribe 194 205, 205, 206 Giorgi XII 111, 160, 204 Anton (scribe) 202 Gishelashvili Davit 160, 206 Asatiani 203 Gregory the Theologian St. 58, 101 Gugunberidze 66, 206 Bagratovani Nikoloz 197 Baindurasshvili-Korghanashvili Adibeg 109, 205 Iaralisshvili Zaza 160, 205 Bakhtadze Ioane 160, 206 Ilarion (scribe) 199 Bakradze Alexi, priest 202 Imamkuli-khan, King (King David) 7, 93, 206 Basil the Great 58, 100, 119 Ioane, Ose’s son, Scribe 160, 204 Basili Etrata 4 Ioane Rkinaeli, Bishop of Anchi 198 Batonjana, son of Beruka, (scribe) 210 Ioane, Archimandrite (Donor) 11, 215 Beka Opizari 4, 5, 198 Iotamisshvili Revaz 160, 204 Chankotadze Ilia 201 Iulon, prince 160, 204 Constantine, King 93, 206 Jason 156, 194 Dadiani Levan I 198 Jaoshvili Epifane 199 Dadiani Mariam 122, 204 Joachim (father of Virgin) 133 Darejan, daughter of the Prince of Mukhrani 198 John Chrysostom St. 58, 119 David, Father of Nazaralikhani 93 John the Baptist St. 47, 60, 103 David, Prince 93 John the Evangelist St. 35, 60, 89, 106, 194 David the Builder, King 7, 121, 195 Jonah the Prophet 81 David the Georgian, painter 122, 204 Jvarasshvili Tariel 160, 204 David Soslan 198 Davit, King (Imamkuli-khan) 11, 93, 206 Kadagisshvil-Iotamashvili Zacharia 160, 204 Dekanozishvili Dimitri 195 Karbelashvili Polievqtos 196 Demetre, Deacon of the Metekhi church of the Virgin, Karbelashvili Vasil 197 (scribe) 198 Kazkuma Baghrabeg 160, 205 Demetre St. 58 Kedelasshvili Saba, (scribe) 40, 43, 206 Dorotheos, Catholicos-Patriarch 62, 63, 65, 205 Kipiani M. 203 Dulardukht Queen, spouse of Prince Vamik Khvarashan, spouse of Eristavi Giorgi Shaburisdze 6, 43, 170, 205 Shahrvanshahisdze, daughter of the feudal lord of Racha, Donor 201 Elisabeth 136 Kvariani Datuna 6 Enuk, creator binding 198 Eustace Plakida St. 119, 195 Lazarus, St. 52, 96 Erekle (Nazarali-khan), King 93, 206 Lasha-Giorgi, King 198 Erekle II 109, 195, 205 Leon, prince 160, 204 Eristavi Giorgi Shahrvanshahisdze, Donor 201 Levan, King 93 Eristavi Shalva 194 Luka (scribe) 200 Ermakov Dimitri 88, 89, 93, 203, 206 Luke the Evangelist St. 105 Esavi, son of secretary Sulkhan, secretary 160, 206 Estate Hyeromonach, (scribe) 194 Maghaladze Revaz, mayor of the palace 44, 205 Estate, (scribe) 199 Makasshvili Alexandre 111, 204 Evagre 5, 32 Marine St. 38

221 Mark the Evangelist 34, 89, 194, 203 Shubalidze Grigol (scribe) 196 Mathew the Evangelist 31, 34, 88, 198, 203 Solomon King 115 Maximus the Confessor 111 Solomon II 114, 206 Medea 156, 194 Solomon (scribe) 199 Merabashvili Serabim 202 Solomon, son of secretary Karaman (scribe) 200 Michael Archangel 60, 102, 136 Soprom the Scholar 5, 198 Mikhail priest, son of Giorgi, presbyter of Sphiridon, painter 106 Svetitskhoveli 160, 204, 205 Stepane (scribe) 201 Mirimana’s Mosia 160, 204 Moses the Prophet 136 Tabidze Svimon (scribe) 200 Mukhraneli G. 198 Tamar, Queen 7, 121, 195, 198 Teimuraz, King 93 Nasidze Adam 160, 204 Teimuraz, King I 178, 194 Nazarali-khan (Erekle II, King) 93, 206 Teimuraz, King II 93, 160, 205, 206 Nicholas, St. 6, 87 Teimuraz, Prince (son of King Erekle II) 195 Nicholoz, Archdeacon, son of Presbyter of Sioni Teimuraz, Prince 93 160, 216 Teodosi 160, 205, 206 Nikoloz, Deacon (scribe) 205 Theodore, Bishop of Anchi 198 Nikoloz, priest 196 Ter-Davit (scribe) 160, 204 Ter Ioseba (scribe) 200 Ohanasshvili Abel 160, 204 Theodore, St. 59 Omar-khan, Khundzakhi ruler 7, 203 Theodosi 216 Orbelishvili Nikoloz, Metropolitan of Tbilisi (scribe) 197 Thomas, Apostol 96, 136 Orbeliani Revaz, Commander 160, 204 Tiratsu Petre Arutena (scribe) 203 Tsulukidze Ioseb, Monk 6, 87, 205 Papuna, court accountant, (scribe) 201 Tsitsishvili Parsadan, Donor 198 Paul Apostle 60, 136 Tukhareli I. 202 Peshiani Sulkhan, son of royal court secretary Tumanishvili Barbare 195 Begtabeg, (scribe) 109, 205 Tumanisshvili Egnate, royal court secretary Peter Apostle 60, 136 (scribe) 160, 204 Pichkhiashvili Shiosh 160, 206 Tumanishvili Givi, royal court secretary (scribe) 44, 205 Prochore St. 35, 194, 203 Purtseladze Konstantine 195 Vashakidze D. 203 Vachnadze Giorgi (scribe) 199 Revaz, Son of Qaikhosro160, 205 Vakhtang Gorgasali, King 7, 121, 195 Rostom, King 66, 206 Vakhushti, Prince 7, 121, 150, 184, 195 Samadov Qristesisa (scribe) 197 Shaburisdze Vamik 6, 40, 43, 170, 205 Zacharia, son of the deacon of Sioni Church (scribe) Shio Mghvimeli 5, 32, 170, 198 160, 196, 204 Shota Rustaveli 178, 195 Zacharia Valashkerteli 4

Index of place names

Akhaltsikhe 214 Leningrad (see Petersburg) 208 Anchi 9, 31, 169, 210 Mereti, Village 208 Athos 130, 214 Metekhi 210, 213 Berta 9 Mghvime Monastery 215 Bodorna Monastery 10, 40, 43, 170, 216 Moghnini Church 160, 215 Byzantium 9 Moscow 208 Chora Monastery 9 Motsameta Monastery 115, 160, 217, 218 Daria Monastery 212 Mukhrani church 210 David and Saint conStantine church 122, 215 Nikortsminda Church 10, 87, 216 Davitgareja, Mravalmta Monastery 209, 211 Odzisi, village 207 Edessa 131, 212 Petersburg 208 Ertatsminda 207 Savarde, catholic church, Akhaltsikhe 213 Grakali 207 Shiomghvime Monastery 210 Gurjaani 209, 210 Tbilisi 215 Ivlita, Village 214 Telavi 111, 208, 215 Itria 62, 63,65, 216 Tortizi 207 Izmir 214 Tsalka 211 Jerusalem 54, 96, 130 Tskarostavi 9, 210 Kheltubani 207 Udabno, Guria 213 Khevin church, Guria 210 Vardzia 9 Khora 4 Vakhani 203 Lasia 81,

222 ბიბლიოგრაფია:

„ანბანდიდი“,სახარება-ოთხთავის IX საუკუნის ხელნაწერი, ტექსტი გამოსაცემად მოამზადა მანანა მაჩხანელმა, 2010.

ზაზა სხირტლაძე, წმიდა შიო მღვიმელის ცხოვრების ძველი ნუსხა, თბილისი, 2014.

მოხატული ისტორიული დოკუმენტები, საქართველოს სიძველეთსაცავებიდან, თბილისი, 2011.

საეკლესიო მოხატული ხელნაწერი წიგნები, ქართულ ხელნაწერთა კოლექცია (ΙΧ-ΧΙΧ სს.), თბილისი, 2011.

Bibliography:

‘Anbandidi’, 9th century manuscript Four Gospels, text prepared for publishing by Manana Machkhaneli, 2010.

Zaza Skhirtladze, Old List of Life of Saint Shio Mghvimeli, Tbilisi, 2014.

Illuminated Historical Documents, from antiquities depositories in Georgia, Tbilisi, 2011.

Illuminated Ecclesiastical Manuscript Books, Collection of Georgian Manuscripts th(9 -19th cc.), Tbilisi, 2011.

223 სარჩევი

შესავალი 3

მინიატურები 13

IX-XIV საუკუნეები 15

XV-XVII საუკუნეები 37

XVIII-XIX საუკუნეები 91

საზედაო გრაფემები 137

დეკორი 163

წიგნში შეტანილი ხელნაწერებისა და ისტორიული საბუთების მოკლე აღწერილობა 194

პირთა საძიებელი 218

გეოგრაფიულ სახელთა საძიებელი 220

ბიბლიოგრაფია 223

CONTENTS

Introduction 8

Miniatures 13

9th-14th centuries 15

15th-17th centuries 37

18th-19th centuries 91

Initial Letters 137

Décor 163

Short Description of Manuscripts and Historical Documents Included in the Book 207 Index of personal names 221

Index of place names 222

Bibliography 223

224