Seksmisja Juliusz Machulski Przekładaniec Andrzej Wajda Opracowanie Broszury | Dr Piotr Skrzypczak
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ANTYUTOPIE 53 SEKSMISJA JULIUSZ MACHULSKI PRZEKŁADANIEC ANDRZEJ WAJDA OPRACOWANIE BROSZURY | DR PIOTR SKRZYPCZAK 2 ANTYUTOPIE Tematem płyty są filmowe anty- temat fantastyczno-naukowej antyutopii, utopie – pesymistyczne lub co najmniej otwarcie manifestowało swój dystans do niepokojące wizje przyszłości. To temat, konwencji scenograficznej science fiction, po który bardzo chętnie sięgało i sięga umieszczając w filmach akcenty komiczne kino (Metropolis, reż. F. Lang, Blade lub zgoła karykaturalne. Wszystko z prze- Runner, reż. R. Scott, Matrix, reż. A., L. świadczeniem, że nic się tak szybko nie Wachowski). Podobnie jak wiele tematów starzeje, a w konsekwencji i nie bawi, jak filmowych, także antyutopie posiadają filmowa wizja przyszłości. swój rodowód literacki, choćby w postaci Antyutopie to utopie negatywne, Podróży Guliwera Swifta czyNowego wspa- utwory najczęściej będące odpowiedzią na niałego świata Huxleya. Jako wizje futury- utopijne wyobrażenia o świecie. Elementy styczne, antyutopie lokują się najczęściej składowe pozornie idealnej organi- w obrębie gatunku science fiction, ale nie zacji państwa ukazywane są najczęściej tylko (film grozy, film katastroficzny). w krzywym zwierciadle, jako przyczyny W pewnym sensie SF to gatunek pozba- zniewolenia pozbawionej cech indywi- wiony wyrazistej tożsamości i określonego dualnych jednostki.2 Dwa omawiane typu bohatera, wykorzystujący określone filmy: Seksmisja oraz Przekładaniec to struktury narracyjne i konwencje innych takie właśnie, ubrane w kostium science gatunków.1 Wyjątkowe predyspozycje kina fiction, żartobliwe wizje przyszłości. do kreowania i ożywiania futurystycz- Komediowy ton obu utworów nie powi- nych lub zupełnie fantastycznych światów, nien jednak zmylić widza; stawiają one których prekursorem był już Georges istotne i zupełnie poważne pytania o przy- Méliès, pozwoliły na swobodne łączenie szłość naszej cywilizacji. Różne są nato- filmu fantastyczno-naukowego na przy- miast konteksty realizacji i odbioru kład z motywami komedii. Warto również filmów. Obraz Juliusza Machulskiego jest zwrócić uwagę na specyfikę wizualnego odbiciem ponurej sytuacji społeczno-poli- aspektu filmu science fiction, którego tycznej Polski z okresu stanu wojennego. oprawa scenograficzna zawsze jest odbi- Film Andrzeja Wajdy z kolei przedstawia ciem stopnia zaawansowania technologii, bardziej uniwersalną wizję zagrożeń także filmowej, a więc tego konkretnego płynących z postępu naukowo-technolo- momentu, w którym obraz realizowano. gicznego. Dlatego też wielu reżyserów, sięgających po 1 Zob. Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, 2 Zob. K. Loska, Encyklopedia filmu science fiction, Kraków 2002, s. 855. Kraków 2004, s. 12. 3 4 JULIUSZ MACHULSKI Urodził się w 1955 roku w Olsztynie. (1983), Vabank 2 czyli riposta, (1987) Reżyser, producent, scenarzysta i aktor. oraz Kingsajz (1987). Ukazywały one inny W roku 1988 założył Studio Filmowe świat, do którego mógł tęsknić polski widz Zebra. Studiował na Wydziale Filologii – retro, futurystyczny lub zgoła baśniowy. Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, Bardzo szybko Machulski stał się specja- a następnie na Wydziale Reżyserii listą od kina rozrywkowego, twórcą wielo- Filmowej PWSTviT w Łodzi, gdzie krotnie nagradzanych, a przede wszystkim uzyskał dyplom w 1980 r. Swoją przygodę cieszących się powodzeniem wśród szero- z kinem rozpoczął w 1975 r., kiedy jako kiej widowni, oryginalnych komedii aktor wystąpił w filmie:Personel w reż. K. z elementami satyry obyczajowej i poli- Kieślowskiego (1975). Wystąpił również tycznej oraz filmów sensacyjnych: Deja w filmach: Lekcja martwego języka w reż. vu (1990), VIP (1991), Girl Guide (1995), J. Majewskiego (1979) i Constans w reż. Kiler (1997) i Kiler-ów 2-óch, Pieniądze K. Zanussiego (1980). Jako reżyser zade- to nie wszystko (2000), Superprodukcja biutował na początku lat 80. Pierwszymi (2003), Vinci (2004), Ile waży koń swoimi filmami Juliusz Machulskitrojański? (2008). Wyjątkiem w lżejszym, dowiódł, że interesuje go głównie inte- komediowo-sensacyjnym repertuarze, był ligentne rozrywkowe kino, przede natomiast dramat historyczny z okresu wszystkim komedie i pastisze. W latach Powstania Styczniowego Szwadron (1992). 80. zrealizował Vabank (1981), Seksmisję ANDRZEJ WAJDA Urodził się w 1926 roku w Suwałkach. szych nagród filmowych, m. in. Nagrody Jeden z najwybitniejszych polskich reży- Specjalnej Jury za film Kanał w MFF serów filmowych i teatralnych, także w Cannes w 1957 r. i Złotej Palmy za scenarzysta i scenograf. Studiował malar- Człowieka z żelaza w 1982 r., Nagrody stwo w krakowskiej Akademii Sztuk FIPRESCI na MFF w Wenecji w 1959 r. Pięknych, absolwent PWSF w Łodzi za Popiół i diament, a w roku 2000 Oscara (1953). Współtworzył nurt zwany polską za całokształt twórczości. Wajda jest reży- szkołą filmową, uczestnicząc w ten serem bardzo często inspirującym się sposób w procesie włączenia mało wcze- malarstwem i mistrzem adaptacji różno- śniej znanej na świecie i prowincjonalnej rodnej literatury, przy czym w głównym kinematografii polskiej w obieg kultury kręgu jego zainteresowań pozostaje polska europejskiej i światowej. Znalazł także tradycja romantyczna. Wybrana filmo- swoje miejsce w obrębie kina moralnego grafia reżysera: Kanał (1956), Popiół niepokoju – kolejnego ważnego nurtu i diament (1958), Popioły (1956), Wszystko w historii polskiego kina. W latach 1972- na sprzedaż (1968), Wesele (1972), Ziemia 1968 był kierownikiem Zespołu „X”, a w obiecana (1974), Panny z Wilka (1979), latach 1978-1983 pełnił funkcję prezesa Człowiek z żelaza (1980), Danton (1982), Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Korczak (1990), Pan Tadeusz (1999), Andrzej Wajda jest laureatem najważniej- Katyń (2007), Tatarak (2009). 5 SEKSMISJA Rok produkcji: 1983 Produkcja: Zespół Filmowy Kadr Reżyseria: Julisz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski we współpracy z Jolantą Harwtig i Pavlem Hajnym Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Scenografia: Janusz Sosnowski Kostiumy: Małgorzata Braszka Dźwięk: Marek Wronko Muzyka: Henryk Kuźniak Obsada: Jerzy Stuhr (Maks), Olgierd Łukaszewicz (Albert), Bożena Stryjkówna (Lamia), Bogusława Pawelec (Emma), Beata Tyszkiewicz (Berna), Hanna Stankówna (Tekla), Ryszarda Hanin (Yanda), Wiesław Michnikowski (Jej Ekscelencja), Janusz Michałowski (profesor Kuppelweiser) Czas trwania: 116 min. Jest rok 1991. Telewizja transmituje „Archeo” i bardziej radykalne „Genetix” eksperyment zahibernowania dwóch odmiennie traktują Maksa i Alberta. Pełna ochotników: Maksa i Alberta. Obaj poznawczej pasji piękna Lamia z „Archeo” budzą się jednak o wiele później niż to od początku czuje sympatię do bezpośred- zakładał autor eksperymentu profesor niego, sprytnego, ale w gruncie rzeczy Kuppelweiser – w roku 2044, po wojnie poczciwego Maksa. Jego również ujmuje nuklearnej w odmienionym świecie, uroda i życzliwość Lamii, która z czasem w którym nie ma już mężczyzn, a dzięki przezwycięża swą nieufność. Inaczej niż tzw. partenogenezie rodzą się już tylko próbujący się urządzić w nowym świecie same dziewczynki. Maks i Albert, najpierw cwaniak Maks – intelektualista Albert zupełnie oszołomieni, próbują opanować w bardziej subtelny sposób próbuje sytuację i wydostać się z zamkniętego ogarnąć całą sytuację, która i tak dla obu pod ziemią kompleksu, w którym panuje mężczyzn wydaje się sennym koszmarem. matriarchat, fałszowana jest historia ludz- Światem kobiet niepodzielnie rządzi Jej kości jako historia wyłącznie brutalnych Ekscelencja – ktoś w rodzaju Wielkiego i prymitywnych mężczyzn, a oni sami Brata z Roku 1984 Orwella. Wszechobecne stać się mają królikami doświadczalnymi podglądy i podsłuchy nie pozostawiają też w eksperymantach pogardzających nimi wątpliwości, że świat kobiet, w którym kobiet. znaleźli się Maks i Albert, ma charakter Kobieca społeczność nie jest jednak państwa totalitarnego. jednolita, dwa skonfliktowane środowiska: Ciąg przekomicznych perypetii – słow- 6 nych potyczek, ucieczek, pogoni i gagów finału, w którym potwierdzi się powta- rodem z kina slapstikowego – zmierza rzane przez bohaterów twierdzenie, że „w do zupełnie zaskakującego, piętrowego końcu natura zwycięży”. PRZEKŁADANIEC Rok produkcji: 1968 Produkcja: Zespół Realizatorów Filmowych Kamera Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Stanisław Lem według własnej noweli Czy pan istnieje, Mr. Jones? Zdjęcia: Wiesław Zdort Scenografia: Teresa Barska Kostiumy: Barbara Hoff Dźwięk: Wiesława Dembińska Muzyka: Andrzej Markowski Obsada: Bogumił Kobiela (Richard Fox), Ryszard Filipski (Adwokat), Anna Prucnal (Żona Thomasa Foxa), Jerzy Zelnik (Dr Burton), Piotr Wysocki (Dr Benglow), Tadeusz Pluciński (fałszywy ksiądz), Czas trwania: 35 min. Rok 2000. Richard Fox – znany Richarda nie stać już na zapłatę rachunków kierowca rajdowy – permanentnie ulega medycznych. Towarzystwo ubezpie- wypadkom na torze. Może jednak konty- czeniowe redukuje mu spłatę odszko- nuować karierę dzięki genialnemu dokto- dowania do 30% tłumacząc, że większa rowi Burtonowi, który przeszczepia mu część organów Thomasa funkcjonuje po kolejnych kraksach organy ofiar innych także w ciałach innych ludzi. W kolejnych karamboli. W jednym z wypadków rajdach ginie osiem osób, w tym bratowa ginie pilot Richarda – jego brat Thomas. Foxa oraz pies, których organy również Jego narządy wewnętrzne także zostają Richardowi się przeszczepia. Pojawia się przeszczepione innym ludziom, w tym więc istotne pytanie: ile jest prawdziwego Richardowi. Po kolejnym wypadku Foxa w Foxie? 7 SEKSMISJA ANTYUTOPIA CZY DYSTOPIA? z ponurą rzeczywistością stanu wojen- Jak już na wstępie stwierdzono, anty- nego, jest wizją,