Ongelijksoortige Ongelijkheid
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
column Ongelijksoortige ongelijkheid Individualisering vergroot de ongelijksoor- het maatschappelijk leven zichtbaar geworden tigheid tussen mensen. Er is sprake van een (D. Rigney, The Matthew Effect. How advantage toename aan keuzen op steeds meer gebieden: begets further advantage, 2010). Voetbalcompetities schoolkeuze, beroepskeuze, godsdienstkeuze, bieden er een bijna perfect voorbeeld van: de partnerkeuze en samenlevingsvorm, ouder- internationaal georiënteerde top van rijke clubs schapskeuze, partijkeuze, theaterkeuze, vrije- blijft de top, de subtoppers zwoegen vergeefs tijdsbesteding, sportbeoefening en vakantie- voort, terwijl de lijn tussen middenmoot en bestemming. Al deze keuzen leveren een bonte degradatiekandidaten steeds dunner wordt. Voor verscheidenheid op aan leefpatronen. Maakt de steeds meer clubs dreigt de degradatie. Het lijkt toenemende ongelijksoortigheid onder mensen verduiveld veel op onze nieuwe maatschappe- sociale en politieke gelijkheid een achterhaalde lijke orde: geen tweedeling meer, maar een bijna waarde? Niets is minder waar. Onder de ver- onwrikbare vierdeling. Voor middengroepen en scheidenheid van leefpatronen gaan nog steeds middeninkomens dreigt ook degradatie. hechte sociale mechanismen schuil, die oude én Ten slotte is politieke gelijkheid er om de erg- nieuwe vormen van maatschappelijke ongelijk- ste vormen van culturele deprivatie en armoede heid opleveren. Reductie van al te grote ongelijk- weg te nemen. Ik prefereer het ouderwetse heid is altijd een belangrijker ideaal geweest dan woord ‘deprivatie’, want het gaat hier niet om het streven naar absolute gelijkheid, waarbij achterstanden, die kunnen worden ingelopen, verschillen tussen mensen werden uitgebannen. maar om het geheel verstoken zijn van een begin Waarom was sociale en politieke gelijkheid van vrijheid en gelijkheid. Arme ouders krijgen ook alweer zo belangrijk? Allereerst omdat vaak arme kinderen en culturele armoede is nog daardoor levenskansen van mensen verbeterd immer stevig verknoopt met materiële armoede. worden en daarmee hun individuele vrijheid. Het zijn de maatschappelijk gedegradeerden, Vrijheid en gelijkheid zijn niet als water en die een nieuwe kans dienen te krijgen. vuur, maar veel meer als water en ijs: door Ongelijkheden zijn ongelijksoortig ge- gelijkheid ontstaat een vormverandering die de worden. Machtsverschillen hebben, ondanks vrijheid vastigheid onder de voeten geeft. Ten toezichthouders, nieuwe vormen gekregen. In- tweede doen samenlevingen met een grotere komensverschillen zijn, na een gestage afname sociale gelijkheid het beter dan autoritaire sa- tussen 1930 en 1980, vooral de laatste twintig 3 menlevingen en landen met grote ongelijkheid: jaar weer toegenomen. Hoewel kennis over de meer mensen leiden er een gelukkig of bevredi- gehele linie in de maatschappij is toegenomen gend leven (R. Wilkinson en K. Pickett, The Spirit zijn verschillen in kennis dat ook. Er is werk aan Level. Why equality is better for everyone, 2009). de winkel voor de vernieuwing van het denken Ten derde roept politieke gelijkheid een halt over sociale en politieke ongelijkheid. Net als toe aan de schadelijke werking van het mechanis- het ‘nieuwe rijden’ valt het nieuwe gelijkheids- me waardoor rijken steeds rijker en armen steeds denken best te leren. armer worden of waardoor de duivel steeds op de- zelfde hoop poept, het befaamde Matthe∑s-effect. kees schuyt Dit mechanisme is op steeds meer terreinen van Voorzitter redactieraad s&d s & d 5/6 | 2010 interventie Wat valt op als we de ervaringen van de afge- Kamerleden selecteren lopen twintig jaar op een rij zetten? Telkens werd een aparte kandidaatstellingscommissie ingesteld Ongeveer twintig jaar geleden werd, op basis van — het is nu eenmaal veel werk om vele honderden een advies van een commissie onder voorzitter- kandidaten te beoordelen. Hoewel het partijbe- schap van Jos van Kemenade, de kandidaatstelling stuur altijd wel vertegenwoordigd was in die com- in de PvdA voor de Tweede Kamer (en ook voor de missie, bracht zij toch elke keer weer wijzigingen Eerste Kamer) gecentraliseerd. Voortaan zou het aan in de lijst met voorgestelde kandidaten. Op partijbestuur, desgewenst geholpen door een kan- het partijcongres werd nog maar weinig veranderd didaatstellingscommissie, een voorstel doen aan aan het voorstel. Het congres van 25 april 2010 ver- het congres en dat kon dan de lijst vaststellen. anderde zelfs helemaal niets aan de voorgestelde Voor die tijd werd er voor elke kieskring een lijst. En niet omdat er geen behoefte zou bestaan aparte kandidatenlijst opgesteld, met een ge- aan wijzigingen, maar omdat het erg moeilijk is meenschappelijke lijsttrekker die landelijk werd om een meerderheid achter een aanpassing te aangewezen. Zo’n kandidatenlijst in een kieskring krijgen. Er spelen zoveel deelbelangen een rol — (er zijn er negentien, de meeste vallen samen met naast allerlei sentimenten — dat het voorstel er provincies, behalve in Zuid-Holland, Noord-Hol- vrijwel altijd ongewijzigd doorkomt. land, Noord-Brabant en Gelderland) werd opge- Het aantal kandidaten is ongelooflijk groot — steld door het gewestelijk bestuur en vastgesteld bij de recente kandidaatstelling voor de Tweede door de gewestelijke vergadering. Kamer meer dan zeshonderd. Het overgrote deel In de praktijk kwamen de meeste kandidaten daarvan zijn ‘zelfmelders’; in beperkte mate gaat op de verkiesbare plaatsen en de opvolgersplaat- de selectiecommissie of de partijtop zelf op zoek sen uit de kieskring zelf. Bijna allemaal waren ze naar geschikte kandidaten. Al met al is het een goed bekend; het waren Kamerleden, bekende ondoorzichtig proces hoe tot een kandidatenlijst wethouders of Statenleden, leden van een ge- wordt gekomen. Daarbij spelen vaak argumenten westelijk bestuur of van de partijraad. In de jaren die weinig met de kwaliteiten van de kandidaten tachtig was 30% van de Kamerleden voordien te maken hebben. Bij het recente congres op dagelijks bestuurder van een gewest geweest. 25 april benadrukte Ella Kalsbeek, de voorzitter Dat leverde mensen op als Willem Vermeend, van de kandidaatstellingscommissie, bij herha- Dick de Cloe, Tineke Netelenbos en Gert Jan van ling dat de lijst een subtiel bouwsel is, waarin je Otterloo. niet ongestraft een steen kunt verplaatsen. Op 4 Deze decentrale gang van zaken was het partij- een onduidelijke grondslag is nu al enkele malen bestuur natuurlijk een doorn in het oog. Centrale sprake geweest van een lijst waarop om en om een bestuurders vonden dat er veel te veel macht op man en een vrouw staan. regionaal niveau lag. Het belangrijkste argument Voortdurend klinkt de kritiek dat kandidaten om de kandidaatstelling te centraliseren was tel- van buiten de Randstad weinig kans hebben op kens dat het een onsamenhangende Kamerfractie een goede plaats. Telkens komt zelfs ongeveer zou opleveren. Specialiteiten zouden ontbreken 20% van de kandidaten uit Amsterdam — on- en sommige gewesten zouden te veel letten op het geveer evenveel als uit Friesland, Groningen, partijverleden van kandidaten en te weinig op de Drenthe, Overijssel en Gelderland samen. Om kwaliteit. Uiteindelijk lukte het om de macht van kandidaat te worden of om Kamerlid te blijven, de ‘gewestelijke baronnen’ te breken. moet je vooral opvallen bij mensen in het centrum s & d 5/6 | 2010 interventie van de partijmacht en maakt het weinig uit wat er en werd door het presidium ook niet omgeroe- binnen de rest van de partij van je wordt gevonden. pen dat alle individuele leden bij het programma Maar de belangrijkste vraag is natuurlijk: levert mochten inspreken. Hier zit, vermoed ik, geen het gecentraliseerde selectieproces dat we nu opzet achter. Het zal een kwestie zijn van slordig- twintig jaar kennen betere Kamerleden en een be- heid, die voortkomt uit de hoge tijdsdruk waaron- tere fractie op? Op grond van feiten valt hier geen der zo’n congres wordt georganiseerd. De zaal was zinnig woord over te zeggen, maar mijn indruk is: te klein. nee, er is geen verbetering opgetreden. Eigenlijk Hoe dan ook, ik kon naar binnen. Toen mijn blijkt het ook uit het gemak waarmee mensen onderwerp aan bod kwam, stond ik aan de zijkant die bij de vorige kandidaatstelling verrassend van het podium te wachten, samen met vertegen- hoog werden gezet de volgende keer uit beeld woordigers van de afdelingen Haarlem en Utrecht. verdwijnen. Een dame vroeg ons dringend of we over hetzelfde Volgens mij wordt het tijd om de gecentrali- onderwerp spraken, want het congres was al seerde kandidaatstelling grondig te evalueren en enorm uitgelopen. Ja, we wilden over hetzelfde na te gaan of er verbeteringen mogelijk zijn die de punt iets zeggen. Of we het konden samenvoegen? kwaliteit en effectiviteit van de Tweede Kamerfrac- Nee, we wilden alle drie inspreken. We vonden het tie vergroten. een belangrijk onderwerp. Of we het dan in één zin konden zeggen. Nee, want we vonden het een arie de jong belangrijk onderwerp. Voorzitter PvdA-gewest Zuid-Holland Op het podium werd ons opnieuw gevraagd het kort te houden. Eén zin liefst. De vertegenwoor- diger uit Utrecht werd zelfs onderbroken. Ik werd Een ritueel toneelstuk niet onderbroken, maar er zat wel iemand van de organisatie hinderlijk mee te lezen. We zeiden wat Toen Lilianne Ploumen campagne voerde voor het we wilden zeggen, het ging over directe en repre- voorzitterschap, deed ze dat met de leus: meer sentatieve democratie. Ik vergat alleen de laatste inspraak, minder toespraak. Ik heb op het congres zin. Ik kreeg daar snel spijt van. van 25 april gemerkt wat dat betekent.