English Piedmontese Piedmontese English • dictionary •

Cit dissionari dle lenghe anglèisa e piemontèisa

Piedmontese towns and villages, specialities, red and white wines; idioms, proverbs, English and Piedmontese small grammars

Claudio Panero

[Pagina lasciata intenzionalmente bianca ]

A Valeria (1931 - 2013)

Proprietà letteraria riservata – Claudio Panero © I edizione - ottobre 2017 • First edition - October 2017

Ëd l’istess autor: Wörterbuch der deutschen und piemontesischen Sprache – Dissionari dla lenga alman-a e piemontèisa

Cit dissionari dle lenghe ebréa e piemontèisa – מ ל ו ן ע ב ר י פ י י מ ו נ ט י Pichot diciounàri prouvençau e piemountés – Cit dissionari dle lenghe provensala e piemontèisa Pycc кo-Пьем oнтский Пьем oнтск o-Pycc кий сл oвaрь – Cit dissionari dle lenghe russa e piemontèisa Nederlands – Piëmontees woordenboek Cit dissionari dle lenghe olandèisa e piemontèisa Freely printable and redistributable

English - Piedmontese Piedmontese - English • dictionary •

Piedmontese towns and villages, specialities, red and white wines; idioms, proverbs, small grammars and general information.

Cit dissionari dle lenghe anglèisa e piemontèisa

Sità e pais piemontèis, specialità, vin ross e bianch, manere ’d dì, proverbi, cite gramàtiche (anglèisa e piemontèisa) e anformassion an sël Piemont.

Claudio Panero II

Introduction

This dictionary has been prepared to help foreign learners of Piedmontese. Some attention is paid to pronunciation and spelling so as to give everyone the maximum opportunity of learning to speak and write Piedmontese correctly. The official Piedmontese spelling is regular, but not always simple (e.g.: prepositions + articles, personal pronouns). In order to overcome these difficulties and to give the learner a suitable solution, the first pages of this dictionary contain some useful explications.

¢ ¢ ¢

Introdussion

Ës dissionari-sì a l’é stàit parià për giuté ij forësté ch’a veulo amparé ’l piemontèis. Na certa atënsion a l’é stàita dàita a la pronunsia e a l’ortografìa, an manera da dé a tuti la màssima oportunità d’amparé a parlé e a scrive piemontèis coretament. L’ortografìa piemontèisa a l’é regolar, ma nen sèmper fàcil (për es. le preposission articolà e ij pronom përsonaj). Për superé ste dificultà-sì e eufre na solussion adeguà a chi ch’a veul amparé, le prime pàgine dël dissionari a conten-o d’oportun-e spiegassion.

III

Piedmontese pronunciation

Letter Pronunciation a unstressed : “ a” ( father ) – stressed : a sound similar to “ o” in “ love ”. ë “e” in the French word “d evant” or simple shevà in Hebrew. ò open o, ó poo r u “u” (French) or “ ü” (German) eu “eu ” (French) or “ ö” (German) euv ~ “ ui ” (Dutch) or: “ eu ” (French) + “ ou ” (French) è have é best e have or best àu cow oa/ua one without “n” j “y” ( yes ) ij “y” ( yes ) y “y” ( yes )

Letter Pronunciation Letter Pronunciation c + a, o, ò, u k, c (cold ) gn + vowel (Spanish: ñ) c + e, i ch ( ch erry ) Spa gn a = Espa ña ch k s sister g + a, o, ò, u get s between re serve g + e, i general two vowels gh get (còsa) n- (~ German: -ng ) v very qu coo l z re serve

IV

Pronunsia anglèisa

A l’é pòch ùtil dé d’anformassion dzora la pronunsia dla lenga anglèisa, përché, come tanti a san, a l’é moto bin iregolar. Però as peulo tnì present certi particolar. Për es.: - sh as les come la “ sc ” italian-a. - la a as les an diverse manere, però quand ch’as dis “e” a venta lesla come la “è” larga piemontèisa: have ( avèj ) ‰ pronunsia: hèv . - ch as les come la ”c” an ciresa (con pòche ecession, për es. headache (“k”). - th as les come na “t” con la ponta dla lenga tra ij dent. - aw ëd sòlit as les “òu” ( grafìa italian-a). - ew ëd sòlit as les “(i)ù” ( grafìa italian-a) (es.: new ). - i a peul esse lesùa “i” o “ài”. - j as les come la “g” ëd giàun (es.: jet ). - y as dis soens “i” (es.: yet ), ma as peul ëdcò lese: “ài” (es. by, bye ). - g a peul esse lesùa come la “g” ëd giàun (es. geography), ma ’dcò “gh” (es. get, give). - ee as les “i” (es. free). - a+cons.+e = (generalment:) ei +cons.+-- (es.: gave = pr .: gèiv ).

Sì – lì - là

Where is my book? Andova ch’a l’é me lìber?

A l’é sì .1 A l’é lì . A l’é là . It’s here . It’s there . [near] [not too far] [far]

1 Also: ambelessì . V

Articles - Artìcoj singular - singolar masculine ( m.) feminine ( f.) ël ël lìber [the book] la la ca [the house] ’l cat é ’l lìber [to buy the book] l’ l’ avija [the bee] lë lë sc olé [the pupils] (s + consonant) lë lë fn oj [the fennel] (f + n) l’ l’ ors [the bear]

plural - plural masculine ( m.) feminine ( f.) ij ij lìber [the books] le le ca [the houses] jë jë sc olé [the pupils] j’ j’ avìje [the bees] jë jë fn oj [the fennels] j’ j’ ors [the bears]

‘’

masculine ( m.) feminine ( f.) un, ’n, n’ (+ vowel), në Ù a, an na, n’ (+vowel) Ù a, an un lìber, scriv e ’n lìber, n’ amis, në sc olé na ca, n’ amisa

¢ ¢ ¢

There is – there are

there is there are is there? are there? there isn’t there aren’t a-i é a-i é a-i é? a-i é? a-i é nen a-i é nen VI

Stress - L’acent tònich piemontèis In Piedmontese, stress is written where necessary by an accent placed above the vowel. This is unnecessary when the stress falls on the last vowel (before a final consonant; e.g.: cat in) or on the last vowel but one (if the word ends with a vowel; e.g.: dission ari ). Only “ò” (*) has always a written accent, in order to distinguish it from the letters: “o” / “ó” (see: Pronunciation , page III). Unwritten accent – Acent nen ëscrit vowel + consonant cast el, fr el, cuss in, gad an castle, brother, pillow, silly vowel + consonant + vowel Ñ dission ari , ram in-a, ciaf ela dictionary, pot, cheek vowel + consonant + consonant + vowel (+ vowel) Ç barba , m agna , not issia uncle, aunt, news monosyllables : i + a / i + o Å via, z io, z ia street, uncle, aunt

Written accent – Acent ëscrit cassar òla, gad òla, tr òp(*) pot, silly, too much pòver, l àver, l ùnes, l ìber poor, lip, Monday, book póver dust É parl é, sit à, panat é to talk, town, baker panatar ìa, loter ìa bakery, lottery Ö piemont èis Piedmontese

Unwritten or written accent (facultative) Acent ëscrit o nen ëscrit (facoltativ) brassal èt/brassal et, dir ét/dir et bracelet, direct

Example: Jer m ia m agna a l’h a cat à ’n dission ari ’d piemont èis. Å Ç É Ñ Ö page XXVI caté = to buy ëd page XVIII article present perfect (in page V English: simple past) passà pròssim VII

The plural – Ël plural

singular - singolar plural - plural (consonant ) ël lìbe r [the book], la ij lìbe r [the books], le vali s [the vali s [the suitcase] suitcases] ël panat é [the baker] ij panat é [the bakers] (feminine ) la tàul a [the table] - la le tàul e [the tables], le cadreg he cadreg a [the chair] [the chairs] (monosyllables ) la c a [the house], la le c a [the houses], le str a [the str a [the road] roads] (masculine with “ a”) ël pigiam a ij pigiam a [the pyjamas] [the pyjama] (masculine with “ l”) ël pane l [the ij pané j [the panels] panel]

An anglèis ël plural as fa an giontand –s.

The book ‰ the books ël lìber ‰ ij lìber The lady ‰ the ladies la madamin ‰ le madamin The boy ‰ the boys ël fieul ‰ ij fieuj The tomato ‰ the tomatoes la tomatica ‰ le tomatiche The bus ‰ the buses l’àutobus ‰ j’àutobus

Ecession : child ‰ children; man ‰ men; woman ‰ women; tooth ‰ teeth; foot ‰ feet; mouse ‰ mice; louse ‰ lice; etc. “Information”, “sheep” a l’han nen ël plural.

Piedmontese songs – Canson piemontèise

La Monfrin-a ( Oh, ciau, ciau, Maria Catlin-a … ) La mia mama a veul che fila Ø Marieme, i veuj marieme Piemontesina bella VIII

Plural (adjectives)

singular - singolar plural - plural amportant, be l ( m.) amportant, be j amportant( a) ( f.), bel a ( f.) amportant( e), bel e ( f.)

Ù: st èila = star, do e st èile = two stars, quat r ëst èile 2 = four stars.

vowel consonant M O U N T A N I S P Canavese L A Monferrato M I H I O N L U Langhe L S N T S A I N

2 La gionta ’d na “ë” a l’inissi ’d paròla a së s-ciama “ pròstesi ” o ant ël cas specìfich “ ë prostética ”, dal grech πρόσθεσις ( aposission ). IX

Demonstrative pronouns - J’agetiv dimostrativ

ës dil sì , sto dil ( sì ), cost dìl sì this finger ës lìber sì , sto lìber ( sì ), cost lìber sì this book sa madamin sì, sta madamin (sì) , costa this lady madamin sì s’ òm sì, st ’òm ( sì ), cost òm sì this man së sc olé sì, sto/stë sc olé sì this pupil

si dij sì , sti dij ( sì ), costi dìj sì these fingers si lìber sì , sti lìber ( sì ), costi lìber sì these books se madamin sì, ste madamin (sì) , coste these ladies madamin sì si òm sì, sti òm ( sì ), costi òm sì these men si sc olé sì, sti sc olé sì these pupils

cost-sì ( m. s.) this, this one 3 costa-sì ( f. s.) this, this one costi-sì ( m. pl .) these coste-sì ( f. pl .) these

lòn, lolì that

col dil là, col lìber là that finger, that book cola madamin là that lady

coj dij là, coj lìber là those fingers, those books cole madamin là those ladies

col-là ( m. s.) that, that one cola-là ( f. s.) that, that one coli-là ( m. pl .) those cole-là ( f. pl .) those

lolì, lolà this, that

3 Cost-sì a l’é me lìber : this is my book. X

Numbers - Ij nùmer 1 one un, un-a 17 seventeen disset 2 two doi, doe 18 eighteen disdeut 3 three tre 19 nineteen disneuv 4 four quat(r) 20 twenty vint 5 five sinch 21 twenty-one vintun 6 six ses 30 thirty tranta 7 seven set 40 forty quaranta 8 eight eut 50 fifty sinquanta 9 nine neuv 60 sixty sessanta 10 ten des 70 seventy stanta 11 eleven óndes 80 eighty otanta 12 twelve dódes 90 ninety novanta 13 thirteen tërdes 100 hundred sent 14 fourteen quatòrdes 200 two hundred dosent 15 fifteen quìndes 1.000 thousand mila 16 sixteen sëddes 2.000 two thousand doimila

Relative pronouns - Ij pronòm relativ

che, ch’ (+ vowel) who, whom, which dont ( rarely ) of whom, of which

Verbal pronouns – Ij Pronòm vërbaj

subject verbal pronoun verb 1. mi i ringrassi o 2. ti it (’t) ringrassi e 3. m. chiel a ringrassi a 3. f. chila a ringrassi a 1. noi / nojàutri i ringrassi oma 2. voi / vojàutri i ringrassi e 3. lor a ringrassi o

Normally, the subject is omitted, but not the verbal pronoun. XI

Personal pronouns – Ij pronòm përsonàj

subject translation mi I ti you chiel he chila she noi / nojàutri we voi / vojàutri you lor they

I example am chiel am (a+m) varda he looks at me am chiel am dis (exc.: ti it ëm dise ) he tells me ( you tell me ) më chiel a më st ofia he bothers me m’ chiel a m’ arconòss he recognizes me -me di me ( Imper .); di me ( Infin .4) tell me ; … to tell me -m- da mlo give it to me

you example at chiel at (a+t) varda at chiel at dis të chiel a të st ofia t’ chiel a t’ arconòss -te di te ( Infin .)

4 Infinitive. XII

he example lo chiel a lo varda j chiel a-j dis (exc.: ti it i-j dise ) lo chiel a lo st ofia jë chiel a jë sc riv j’ chiel a j’ ìndica -je di je ( Imper .); di je ( Infin .) -j- da jlo she example la chiel a la varda j chiel a-j dis (exc.: ti it i-j dise ) la chiel a la st ofia jë chiel a jë sc riv j’ chiel a j’ ìndica -je di je ( Imper .); di je ( Infin .) -j- da jlo we example an chiel an (a+n) varda an chiel an dis (exc.: ti it ën dise ) në chiel a në st ofia n’ chiel a n’ arconòss -ne di ne ( Imper .); di ne ( Infin .) -n- da nlo (dalo a nojàutri)

XIII

you example av chiel a(u) v (a+v) varda av chiel av dis vë chiel a vë st ofia v’ chiel a v’ arconòss -ve di ve ( Infin .)

they example j chiel a-j varda j chiel a-j dis (exc.: ti it i-j dise ) jë chiel a jë st ofia jë chiel a jë sc riv j’ chiel a j’ ìndica -je di je ( Imper .); di je ( Infin .) -j- da jlo

Examples with personal pronouns Esempi con ij pronòm përsonaj

(mi) i5-j pòrto ij me lìber : I bring him /her my books • (mi) i-j je pòrto : I bring them to him /her • (ti) it i6-j pòrte ij tò lìber: you bring him /her your books • (ti) it i-j je pòrte: you bring them to him /her • (ti) it i-j dise gnente : you don’t tell him /her anything, you tell him /her nothing • (nojàutri) i l’oma scrivu tlo : we wrote it to you • 7parlom ne pì nen : let’s not talk about it any more.

5 Green = verbal pronouns (see page X) – Verd : pronòm vërbàj (vëdde a pag . X) . 6 Orange : this is only an euphonic “i” – Arancion : Costa-sì a l’é mach na “i” eufònica . 7 Verbal pronouns are not used with the imperative. XIV

Pronom përsonaj complement ( apress d’un verb o ’d na preposission )

1a përs . sing . me 3a përs . s. n. it 2a përs . sing . you 1a përs . plur . us 3a përs . s. m. him 2a përs . plur . you 3a përs . s. f. her 3a përs . pl . them

Structure of the Piedmontese sentence

The main differences between English and Piedmontese sentence construction are the following: 1) Adverb position:

He often buys the newspaper. (Chiel) a cata soens ël giornal.

He went to Turin yesterday. Jer (chiel) a l’é andàit a Turin. (Chiel) a l’é andàit a Turin jer 8.

2) Personal pronouns:

She gave me her book. (Chila) a l’ha da me sò lìber.

Give it to him! Da jlo ! See also page XI-XIII.

3) Questions: There is no difference for Subject and verb are not inverted: negative sentences:

Are you happy? She is not old. 9 (Ti) it ses content? (Chila) a l’é nen véja.

8 Only for emphasis. 9 Verbal pronoun. XV

Irregular verbs (simple present) andé (to go) dé (to give) dì (to say, to tell) mi i vad(o)/von mi i dag(o)/don mi i diso ti it vas/vèi ti it das/dèi ti it dise chiel a va chiel a dà chiel a dis nojàutri i andoma nojàutri i doma nojàutri i disoma vojàutri i andeve vojàutri i deve vojàutri i dise lor a van lor a dan lor a diso fé (to do, to make) savèj (to know) ven-e (to come) mi i fas(o)/fon mi i sai/seu mi i ven-o ti it fas/fèi ti it sas/sèi ti it ven-e chiel a fà chiel a sà chiel a ven-a nojàutri i foma nojàutri i soma nojàutri i vnuma vojàutri i feve vojàutri i seve vojàutri i ven-e lor a fan lor a san lor a ven-o

Français Mon frère a acheté un dictionnaire piémontais Prouvençau Moun frèro a croumpa un diciounàri piemountés Piemontèis Me frel a l’ha catà ’n dissionari piemontèis Italiano Mio fratello ha comprato un dizionario piemontese

Indicativ present anglèis

I drink you drink he drink s (chiel a bèiv) she drink s (chila a bèiv) it drink s we drink you drink they drink

Quand ch’as trata nen ëd verb ausiliar o modàj, l’anterogativa as forma con do /does (3 a përson-a sing.): do you drink? It bèive? La negativa as forma con don’t/doesn’t : I don’t drink: i bèivo nen . XVI

Piedmontese verbs Auxiliary verb “ esse ” (to be) Indicativ Congiuntiv Condissional mi i son che mi i sia mi i sarìa ti it ses che ti it sie ti it sarìe chiel a l’é che chiel a sia chiel a sarìa nojàutri i soma che nojàutri i sio nojàutri i sarìo

Present Present vojàutri i seve che vojàutri i sie vojàutri i sarìe lor a son che lor a sio lor a sarìo mi i j’era che mi i fussa ti it j’ere che ti it fusse chiel a l’era / (j’era) che chiel a fussa nojàutri i j’ero che nojàutri i fusso

imperfet imperfet vojàutri i j’ere che vojàutri i fusse lor a j’ero che lor a fusso

mi i son ëstàit che mi i sia stàit mi i sarìa stàit ti it ses ëstàit che ti it sie stàit ti it sarìe stàit passà passà chiel a l’é stàit che chiel a sia stàit chiel a sarìa stàit nojàutri i soma stàit che nojàutri i sio stàit nojàutri i sarìo stàit vojàutri i seve stàit che vojàutri i sie stàit vojàutri i sarìe stàit

passà pròssim pròssim passà lor a son ëstàit che lor a sio stàit lor a sarìo stàit mi i j’era stàit che mi i fussa stàit ti it j’ere stàit che ti it fusse stàit

chiel a l’/(j’) era stàit che chiel a fussa stàit trapassà nojàutri i j’ero stàit che n. i fusso stàit vojàutri i j’ere stàit che v. i fusse stàit lor a j’ero stàit che lor a fusso stàit trapassà pròss. pròss. trapassà mi i sareu/sarai ti it saras chiel a sarà nojàutri i saroma vojàutri i sareve futur sempi sempi futur lor a saran mi i sareu/sarai stàit ti it saras ëstàit chiel a sarà stàit nojàutri i saroma stàit vojàutri i sareve stàit

futur anterior anterior futur lor a saran ëstàit XVII

Auxiliary verb “ avèj ” (to have) Indicativ Congiuntiv Condissional mi i l’heu/hai che mi i l’àbia mi i l’avrìa ti it l’has/(hei) che ti it l’àbie ti it l’avrìe chiel a l’ha che chiel a l’àbia chiel a l’avrìa nojàutri i l’oma che nojàutri i l’àbio nojàutri i l’avrìo present present vojàutri i l’eve che vojàutri i l’àbie vojàutri i l’avrìe lor a l’han che lor a l’àbio lor a l’avrìo mi i l’avìa che mi i l’avèissa ti it l’avìe che ti it l’avèisse chiel a l’avìa che chiel a l’avèissa nojàutri i l’avìo che nojàutri i l’avèisso

imperfet imperfet vojàutri i l’avìe che vojàutri i l’avèisse lor a l’avìo che lor a l’avèisso

mi i l’heu/hai avù che mi i l’àbia avù mi i l’avrìa avù ti it l’has/(hei) avù che ti it l’àbie avù ti it l’avrìe avù passà chiel a l’ha avù che chiel a l’àbia avù chiel a l’avrìa avù passà nojàutri i l’oma avù che n. i l’àbio avù nojàutri i l’avrìo avù vojàutri i l’eve avù che v. i l’àbie avù vojàutri i l’avrìe avù

passà pròssim pròssim passà lor a l’han avù che lor a l’àbio avù lor a l’avrìo avù mi i l’avìa avù che mi i l’avèissa avù ti it l’avìe avù che ti it l’avèisse avù

chiel a l’avìa avù che ch. a l’avèissa avù trapassà nojàutri i l’avìo avù che n. i l’avèisso avù vojàutri i l’avìe avù che v. i l’avèisse avù lor a l’avìo avù che lor a l’avèisso avù trapassà pròss. pròss. trapassà mi i l’avreu/avrai ti it l’avras chiel a l’avrà nojàutri i l’avroma vojàutri i l’avreve futur sempi sempi futur lor a l’avran mi i l’avreu/avrai avù ti it l’avras avù chiel a l’avrà avù n. i l’avroma avù v. i l’avreve avù

futur anterior anterior futur lor a l’avran avù XVIII

First conjugation “-é” – parlé (to speak, to talk) Indicativ Congiuntiv Condissional mi i parl( o) che mi i parla mi i parlërìa ti it parl e che ti it parle ti it parlërie chiel a parl a che chiel a parla chiel a parlërìa nojàutri i parl oma che noàutri i parlo nojàutri i parlërìo present present vojàutri i parl e che vojàutri i parle vojàutri i parlërie lor a parl o che lor a parlo lor a parlërio mi i parlava che mi i parlèissa ti it parlave che ti it parlèisse chiel a parlava che chiel a parlèissa nojàutri i parlavo che n. i parlèisso

imperfet imperfet vojàutri i parlave che v. i parlèisse lor a parlavo che lor a parlèisso

mi i l’heu/hai parlà che mi i l’àbia parlà mi i l’avrìa parlà

ti it l’has/(hei) parlà che ti it l’àbie parlà passà ti it l’avrìe parlà passà chiel a l’ha parlà che chiel a l’àbia parlà chiel a l’avrìa parlà nojàutri i l’oma parlà che n. i l’àbio parlà n. i l’avrìo parlà vojàutri i l’eve parlà che v. i l’àbie parlà v. i l’avrìe parlà

passà pròssim pròssim passà lor a l’han parlà che lor a l’àbio parlà lor a l’avrìo parlà mi i l’avìa parlà che mi i l’avèissa parlà ti it l’avìe parlà che ti it l’avèisse parlà

chiel a l’avìa parlà che chiel a l’avèissa parlà trapassà nojàutri i l’avìo parlà che nojàutri i l’avèisso parlà vojàutri i l’avìe parlà che vojàutri i l’avèisse parlà lor a l’avìo parlà che lor a l’avèisso parlà trapassà pròss. pròss. trapassà mi i parlereu/-ërai ti it parlëras chiel a parlërà nojàutri i parlëroma vojàutri i parlëreve futur sempi sempi futur lor a parlëran mi i l’avreu parlà ti it l’avras parlà chiel a l’avrà parlà n. i l’avroma parlà v. i l’avreve parlà

futur anterior anterior futur lor a l’avran parlà

XIX

Second conjugation “-e” – rende (to give back) Indicativ Congiuntiv Condissional mi i rend( o) che mi i renda mi i rend(ë)rìa ti it rend e che ti it rende ti it rend(ë)rìe chiel a rend che chiel a renda chiel a rend(ë)rìa nojàutri i rend oma che nojàutri i rendo nojàutri i rend(ë)rìo present present vojàutri i rend e che vojàutri i rende vojàutri i rend(ë)rìe lor a rend o che lor a rendo lor a rend(ë)rìo mi i rendìa che mi i rendèissa ti it rendìe che ti it rendèisse chiel a rendìa che chiel a rendèissa nojàutri i rendìo che n. i rendèisso

imperfet imperfet vojàutri i rendìe che v. i rendèisse lor a rendìo che lor a rendèisso

mi i l'heu/hai rendù che mi i l'àbia rendù mi i l'avrìa rendù

ti it l'has rendù che ti it l'àbie rendù ti it l'avrìe rendù passà passà chiel a l'ha rendù che chiel a l'àbia rendù chiel a l'avrìa rendù nojàutri i l'oma rendù che n. i l'àbio rendù n. i l'avrìo rendù vojàutri i l'eve rendù che v. i l'àbie rendù v. i l'avrìe rendù

passà pròssim pròssim passà lor a l'han rendù lor a l'àbio rendù lor a l'avrìo rendù mi i l'avìa rendù che mi i l'avèissa rendù ti it l'avìe rendù che ti it l'avèisse rendù

chiel a l'avìa rendù che chiel a l'avèissa rendù trapassà nojàutri i l'avìo rendù che nojàutri i l'avèisso rendù vojàutri i l'avìe rendù che vojàutri i l'avèisse rendù lor a l'avìo rendù lor a l'avèisso rendù trapassà pròss. pròss. trapassà mi i rendreu/-rai ti it rendras chiel a rendrà nojàutri i rendroma vojàutri i rendreve futur sempi sempi futur lor a rendran mi i l’avreu rendù ti it l’avras rendù chiel a l’avrà rendù n. i l’avroma rendù v. i l’avreve rendù

futur anterior anterior futur lor a l’avran rendù

XX

Third conjugation “-ì” – finì (to end) Indicativ Congiuntiv Condissional mi i finiss( o) che mi i finissa mi i finirìa ti it finiss e che ti it finisse ti it finirìe chiel a finiss che chiel a finissa chiel a finirìa nojàutri i fini oma che nojàutri i finisso nojàutri i finirìo present present vojàutri i finiss e che vojàutri i finisse vojàutri i finirìe lor a finiss o che lor a finisso lor a finirìo mi i finìa che mi i l'àbia finì ti it finìe che ti it l'àbie finì chiel a finìa che chiel a l'àbia finì nojàutri i finìo che n. i l'àbio finì

imperfet imperfet vojàutri i finìe che v. i l'àbie finì lor a finìo lor a l'àbio finì

mi i l'heu/hai finì che mi i finièissa mi i l'avrìa finì ti it l'has finì che ti it finièisse ti it l'avrìe finì passà passà chiel a l'ha finì che chiel a finièissa chiel a l'avrìa finì nojàutri i l'oma finì che nojàutri i finièisso nojàutri i l'avrìo finì vojàutri i l'eve finì che vojàutri i finièisse vojàutri i l'avrìe finì

passà pròssim pròssim passà lor a l'han finì che lor a finièisso lor a l'avrìo finì mi i l'avìa finì che mi i l'avèissa finì ti it l'avìe finì che ti it l'avèisse finì

chiel a l'avìa finì che chiel a l'avèissa finì trapassà nojàutri i l'avìo finì che nojàutri i l'avèisso finì vojàutri i l'avìe finì che vojàutri i l'avèisse finì lor a l'avìo finì lor a l'avèisso finì trapassà pròss. pròss. trapassà mi i finireu/-rai ti it finiras chiel a finirà nojàutri i finiroma vojàutri i finireve futur sempi sempi futur lor a finiran mi i l’avreu finì ti it l’avras finì chiel a l’avrà finì n. i l’avroma finì v. i l’avreve finì

futur anterior anterior futur lor a l’avran finì

XXI

Meaning and use of prepositions - Preposission

singular dël of the le dësmore dël cit (Konsonant) dlë of the le paròl e dlë sc ritor (s+Konsonant) ëd lë of the ël lìbe r ëd lë sc ritor (s+Konsonant) ëd l’ of the ij ra m ëd l’ erbo (Selbstlaut) dl’ of the le paròl e dl’ amis (Selbstlaut) ëd la of the ël lìbe r ëd la cita dla of the le paròl e dla nòna ëd l’ of the ël canìste r ëd l’ eva dl’ of the le paròl e dl’ amisa

plural dij of the le dësmore dij cit djë of the le paròl e djë sc ritor ëd jë of the ël lìbe r ëd jë sc ritor ëd j’ of the ij ra m ëd j’ erbo dj’ of the le paròl e dj’ amis ëd le of the ël lìbe r ëd le cite dle of the le paròl e dle nòne ëd j’ of the ël lìbe r ëd j’ amise dj’ of the le paròl e dj’ amise

al to the, at the al cit a lë to the, at the a lë sc olé a l’ to the, at the a l’ amis, a l’ amisa a la to the, at the a la mama

ai to the, at the ai cit a jë to the, at the a jë sc olé a j’ to the, at the a j’ amis, a j’ amise a le to the, at the a le mame

dal from the, since (the) dal cit da lë from the, since (the) da lë sc olé da l’ from the, since (the) da l’ amis, da l’ amisa da la from the, since (the) da la mama

dai from the, since (the) dai cit da jë from the, since (the) da jë sc olé da j’ from the, since (the) da j’ amis, da j’ amise da le from the, since (the) da le mame XXII

ant ël in the ant ël tirol ant lë in the ant lë sp ecc ant l’ in the ant l’ armari, ant l’ aria ant la in the ant la sità ant ij in the ant ij tiroj ant jë in the ant jë sp ecc ant j’ in the ant j’ armari, ant j’ elession ant le in the ant le sità

(an) sël on the (an) sël pian (an) slë on the (an) slë sc alin (an) sl’ on the (an) sl’armari, (an) sl’erba (an) sla on the (an) sla tàula

(an) sij on the (an) sij pian (an) sjë on the (an) sjë sc alin (an) sj’ on the (an) sj’ armari, (an) sj’òrbite (an) sle on the (an) sle tàule

‘’ d’un of a/an d’un cit ëd në of a/an ël lìbe r ëd në sc olé ’d në of a/an la maj a ’d në sc olé ëd n’ of a/an ël lìbe r ëd n’ amis, ël lìbe r ëd n’ amisa ’d n’ of a/an la maj a ’d n’ amis, la maj a ’d n’ amisa ëd na of a/an ël lìbe r ëd na cita ’d na of a/an la vest a ’d na cita a ’n to a/an – at a/an a ’n cit a në to a/an – at a/an a në sc olé a n’ to a/an – at a/an a n’ amis, a n’ amisa a na to a/an – at a/an a na cita

XXIII

da ’n to a/an – at a/an da ’n cit da në to a/an – at a/an da në sc olé da n’ to a/an – at a/an da n’ amis, da n’ amisa da na to a/an – at a/an da na cita

ant un in a/an ant un tirol ant në in a/an ant në st abi ant n’ in a/an ant n’ armari, ant n’ òrbità ant na in a/an ant na sità

dzora ’n over a/an – above a/an dzora ’n pian dzora në over a/an – above a/an dzora në sc alin dzora n’ over a/an – above a/an dzora n’ armari dzora na over a/an – above a/an dzora na strutura

What time is it? - Che ora a l’é?

A l’é doi bòt . A l’é des ore . It’s two o’clock. It’s ten o’clock.

1-2-3 ‰ bòt 4-5… ‰ ore

A l’é ’n bòt e mes. It’s half past one.

A l’é óndes meno vint. It’s twenty to eleven. XXIV

Piedmont Distance : Turin Ù …

Die Namen der Städte und die entsprechenden Auskünfte sind im zweiten Teil des Wörterbuches enthalten Switze rland Baceno km 185 Switzerland Crodo km 180 Domodossola Monte km 160 Cannobio Rosa Macugnaga km 160 Alagna Verbania km 145 km 140 Orta Stres a km 130 Arona Fenera km 100 Lombardy Aosta Valley Burcina Oropa Biella Candelo km 70 km 70 Ivrea Buronzo Gran Paradiso km 50 km 65 Novara km 90 France km 65 Cuorgnè Masino Cantoira km km 35 Candia 45 Agliè Caluso San - Vercelli Lanzo CANAVÈSE thià km 70 km 30 km 30 Cirié Bosco Parteci - km 20 Novalesa Susa Chivasso panza km 50 Bardonec - km 60 Venar ia km 20 Avigliana Casale Monf. chia km 80 km 20 Turin Chieri km 65 MONFERRATO Giaveno Trana Moncalieri km 15 Fenestrelle Asti Valenza Alessandria Sestriere km 60 Carignano Santena km 50 km 85 km 80 Tortona Pinerolo km 20 km 25 Govone km 105 Bobbio Cavour Carmagnola km 50 Nizza km 40 Acqui Novi Mon - Racconigi Bra Crissolo Alba km 90 km 110 viso km 45 km 50

Saluzzo Savigliano Casteldelfino LANGHE Ovada Cussanio km 55 km 95 km 105 Fossano km 60 Cortemilia km 70 Dronero Morozzo km 70 km 70 Cun eo Mondovì France Castelmagno km 75 km 75 Sant’Anna Lurisia Frabosa Liguria Vinadio Valdieri km 85 km 90 Argentera Limone Bossea km 100 km 100 km 95 Ormea XXV

Piemont Distansa: Turin Ù …

Ij nòm ëd le località e le relative informassion a son elencà ant la seconda part dël dissionari TËSSIN (CH) Bascén km 185 VALÈIS (CH) Crò km 180 ël Dòm Mont km 160 Caneubi Reusa Macugnaga km 160 Alagna Vërbania km 145 km 140 Òrta Stresa km 130 Aron -a

LOMBARDÌA VAL D’OSTA Fënera km 100 Burcin-a Oropa Biela Candèj km 70 km 70 Ivrèja Burons Gran Paradis km 50 km 65 Noara km 65 km 90 FRANSA Corgnè Masin Cantòira km km 35 Candia San - 45 Ajé Caluso Vërsèj Lans CANAVÈIS tià km 70 km 30 km 30 Cirié Bòsch Partesi - km 20 Novalèisa Susa Civass pansa km 50 Bardone - Venerìa km 20 km 60 Vian -a Casal cia km 80 km 20 TURIN Cher km 65 MONFRÀ Giaven Tran -a Moncalé km 15 Fenestrele Ast Valensa Lissandrìa Sestrier km 60 Carignan Santna km 50 km 85 km 80 Torton -a Pinareul km 20 km 25 Govon km 105 Beubi Cavour Carmagnòla km 50 Nissa km 40 Àich Neuve Mon - Racunis Bra Crisseul Alba km 90 km 110 vis km 45 km 50

Salusse Savijan Ovà Casteldelfin LANGHE Cussan -i km 55 km 105 km 95 Fossan km 60 Cortmija km 70 Droné Moross km 70 km 70 Coni Mondvì FRANSA Castelmagn km 75 km 75 LIGURIA Sant’Ana Lurisia Frabosa ’d Vinaj Vaudié km 85 km 90 Argentera Limon Bossea km 100 km 100 km 95 Orméa XXVI

Possessive adjectives SING. m. f. my me my mia your tò your toa his sò (ed chiël) his soa (ed chiël) her sò (ed chila) her soa (ed chila) its sò (ed na còsa) its soa (ed na còsa) our nòst(r) our nòst(r)a your vòst(r) your vòst(r)a their sò their soa

PLUR. m. f. my ij me my mie your ij tò your toe his ij sò (ed chiël) his soe (ed chiël) her ij sò (ed chila) her soe (ed chila) its ij sò (ed na còsa) its soe (ed na còsa) our ij nòst(ri) our nòst(r)e your ij vòst(ri) your vòst(r)e their ij sò their soe

Paradigma ’d quàich verb iregolar anglèis

to bring brought brought porté to come came come vnì, ven-e to drink drank drunk bèive to eat ate eaten mangé to go went gone andé to hear heard heard sente to learn learnt learnt amparé to see saw seen vëdde to speak spoke spoken parlé to take took taken pijé, porté to teach taught taught mosté to throw threw thrown campé XXVII

Relassion tra quatr lenghe

English Français Prouvençau Piemontèis Italiano bee abeille abiho avìja ape mayor maire conse, cònsou sìndich sindaco coin coin cantoun canton angolo here ici aqui, eici sì, ambelessì qui to fall tomber toumba robaté cadere farmer paysan païsan paisan contadino face visage caro, fàci facia viso, faccia carpenter menuisier menusié munusié falegname onion oignon sebo siola cipolla town ville vilo sità città to buy acheter croumpa caté comprare rabbit lapin lapin lapin, cunìj coniglio apron tablier faudau, faudiéu faudal grembiule sister sœur sorre, souarre seure, sorela sorella brother frère frèro, fraire frel, fratel fratello today aujourd’hui encuei ancheuj oggi ham jambon cambajoun giambon prosciutto apple pomme poumo pom mela butterfly papillon parpaioun parpaion, farfala farfalla to put mettre bouta, metre buté mettere small petit pichot cit piccolo loafer fainéant feniant fagnan pelandrone plate assiette sieto piat piatto mister / sir monsieur moussu monsù signore mrs. / lady madame madamo madamin signora napkin serviette servieto sërviëtta tovagliolo hat chapeau capèu capel cappello also, too aussi tambèn ëdcò anche thunderstorm orage chavano orissi, temporal temporale corkscrew tire-bouchon tiro-tap tirabosson cavatappi tomate tomate poumo d’amour tomàtica pomodoro to work travailler travaia travajé lavorare

XXVIII

Relassion tra tre lenghe

Piemontèis English Nederlands Deutsch vapor steam stoom, damp Dampf pan bread brood Brot làver lip lip Lippe tera earth aarde Erde panaté baker bakker Bäcker fiòca snow sneeuw Schnee stèila star ster Stern amparé learn leren lernen brass arm arm Arm òm man man Mann ongia nail nagel Nagel nas nose neus Nase boca mouth mond Mund man hand hand Hand pieuva rain regen Regen fiòca snow sneeuw Schnee mond world wereld Welt biola birch berk Birke rol oak eik Eiche euv egg ei Ei ciresa cherry kers Kirsche fròla strawberry aardbei Erdbeere pé foot voet Fuß piòta paw poot Pfote temp time tijd Zeit temp (atm .) weather weer Wetter dil finger vinger Finger ross red rood rot ambelessì here hier hier galin-a hen hen Henne robé steal stelen stehlen travajé work werken arbeiten operàj worker arbeider Arbeiter

XXIX

Specialities and wines Ël mej dël Piemont

Tajarin Polenta Barbera

Agnolòt Robiòla Nebbieul Erbalus vin Bonarda Bagna càuda Frèisa Moscà Raviòle vin Sautissa Trìfole Arnèis Bonet Sòma d’aj Ninsòle Dossèt Bagnet verd con ël bujì XXX

Abbreviations (“English – Piedmontese”) Abreviassion (“Anglèis – Piemontèis ) substantive s. sostantiv adjective adj . agetiv adverb adv . averbi verb v. verb conjunction conj . congiunsion article art . artìcol plural pl . plural preposition prep . preposission pronoun pron . pronòm

Abbreviations (“Piedmontese – English”) Abreviassion (“Piemontèis – Anglèis ) masculine m. nòm maschil feminine f. nòm feminin adjective ag . agetiv adverb av . averbi verb v. verb conjunction cong . congiunsion article art . artìcol plural pl . plural preposition prep . preposission pronoun pron . pronòm

XXXI

XXXII

ENGLISH – P IEDMONTESE • DICTIONARY •

I

English – Piedmontese

Claudio Panero

XXXIII

CIT DISSIONARI DLE LENGHE ANGLÈISA E PIEMONTÈISA

I

Anglèis – Piemontèis

Claudio Panero 0 1

A

a art . (an + vocal ) un ( m. s.), na (f. ~ ten kilometers from

s.), n’ (m./ f. s. + vocal ). Giaveno : Cumian-a a l’é apopré to abandon v. abandoné. des chilòmetri da Giaven. B adj . abandoned adj . abandonà. a propòsit ëd. abbey s. abassìa; ~ of Staffarda : above A prep . dzora; ~ all : dzora abassìa dë Stafarda; ~ of tut. Vezzolano : abassìa ’d Vessolan. to abridge v. scursé, ridùe. to abbreviate v. abrevié, scursé. abroad adv . a l’éstero. abbreviation s. abreviassion. to abrogate v. abroghé. to abdicate v. abdiché. abrupt adj . amprovis. Aberdeen (sità , town ) Aberdeen, abruptly adv . amprovisament. Aberdin. absence s. assensa. to abide v. soporté; I can’t abide absent adj . assent. them : i peuss nen soportéje. absolute adj . assolut. ability s. abilità. absolutely adv . assolutament. able adj . bon; when the woman to absolve v. assòlve. fell overboard, he was ~ to to absorb v. assòrbe. save her, because he could abstinence s. astinensa. swim : quand che la fomna a l’é abstract A adj . astrat. B s. arsunt. robatà ant l’eva, chiel a l’é stàit absurd adj . assurd. bon a salvela, përché a savìa abundance s. abondansa. noé. abundant adj . bondos. abnormal adj . anormal. abyss s. abiss. aboard A avv . a bòrd. B prep . a academic adj . académich. bòrd (ëd). academy s. académia. to abolish v. abolì. to accelerate v. aceleré. abolition s. abolission. acceleration s. acelerassion. to abound v. abondé. accelerator s. acelerator. about A adv . apopré; Cumiana is accent s. acent. to accept 2 to accept v. aceté. after prep . dòp, apress; turn right acceptable adj . acetàbil. ~ the post office : ch’a vira a accessible adj . acessìbil. drita apress ëd la pòsta. B avv . accessory s. acessòri. (afterward(s) , then ), dòp, peui. accident s. incident; by ~ : për cas. afterward(s) adv . peui, dòp; soon to accompany v. acompagné, ~: pòch dòp. compagné. again adv . (a fin ëd frase ) torna. accumulator s. acumulator. against prep . contra. ache s. dolor, mal. agenda s. agenda , òrdin dël di. to achieve v. oten-e, conquisté. agent s. agent. acid adj . àcid. aggressive adj. agressiv; acorn s. giand. Matthew ha become ~ lately : across prep . a travers ëd. Maté a l’é divëntà agressiv action s. assion. ultimament. actor s. ator. ago adv . fa ; two weeks ~: doe actress s. atris. sman-e fa; a long time ~ : tant actual adj . efetiv. temp fa. actually adv . efetivament. to agree v. esse d’acòrde. address s. indiriss. agreement s. acòrdi. addressee s. destinatari. agricultural adj . agrìcol. adhesive adj . adesiv. agriculture s. agricoltura. to admit v. amëtte. air s. ària; ~ liner : avion ëd lìnea. advantage s. vantagi. air-conditioned adj . climatisà. advantageous adj . vantagios. aircraft s. velìvol, avion. adverb s. averbi. airline s. lìnea aérea, compagnìa advice s. consèj. dj’avion. to advise v. consejé; I advise you airplane s. avion, aparechio; by to visit Saluzzo : it consèjo ’d ~: an avion, an aparechio; we visité Salusse. are still at the airport, the ~ is affair s. afé, facenda. delayed : i soma ’ncora a afraid adj . ampaurì, sbaruvà; to l’aeropòrt, l’avion a l’é an be ~ : avèj por, avèj pau artard. (Southern Piedmont ); I’m ~ airport s. aeropòrt; Houston they got up late : I l’hai/heu por intercontinental ~ : aeropòrt ch’a l’abio aussasse tard. intercontinental ëd Houston; Africa s. Àfrica; South ~ : Àfrica Turin international ~ : aeropòrt dël Sud. anternassional ëd Turin-Casele; African adj . african. excuse me sir, can you tell me 3 ambulance

the way to the Cuneo- alley s. vìcol. Levaldigi ~, please? ch’a scusa alliance s. aleansa. monsù, a sa pa dime la stra për l’ to allow v. përmëtte. aeropòrt ëd Coni-Levaldis? I’m to allude v. alude. at the ~ : I son a l’aeropòrt; we allusion s. alusion. have to arrive at the ~ early almighty adj . onipotent. enough to complete all check- almond s. màndo(r)la, amàndola. in and boarding operations : i almost adv . quasi. dovoma rivé a l’aeropòrt alone A adj . sol. B adv . da sol. bastansa prest, për fé tute le along prep . arlongh; ~ the road : operassion ëd check-in e arlongh ëd la stra. d’ambarch; a flight from the aloud adj . a vos àuta. J.F.K. international ~ to the alphabet s. alfabet. Cuneo-Levaldigi ~ : un vòl da l’ alpine adj . alpin. aeropòrt anternassional J.F.K. a alpinism s. alpinism. l’aeropòrt ëd Coni-Levaldis; ~ already adv . già ; he/she is ~ accomodations : j’oberge vzin a twenty years old : a l’ha già vint l’aeropòrt. agn; have you already had alarm s. alarm; ~ clock : digiarin. dinner? It l’has già fàit disné? album s. àlbom. When he wrote to her, it was alcohol s. àlcol. already too late : quand ch’a alcoholic adj . alcòlich. l’ha scritje a l’era/j’era già tròp alcoholism s. alcolism. tard. ale s. bira. also adv . ëdcò. alibi s. àlibi. altar s. altar. alight adj . anvisch. alteration s. alterassion. to align v. alineé. alternate adj. alternà; on ~ alike adv . an manera sìmil(a). weeks : ògni doe sman-e. alive adj . viv. alternator s. alternator; radio- all ind . pron . tut; ~ of them : tuti frequency ~ ; alternator a lor; ~ over the world : an tut ël radiofrequensa. mond; ~ right : ok, ochèi, a va although adv. bele che. bin; ~ the solutions can be altogether adv . completament. used : as peulo dovré tute le always adv . sèmpe(r). solussion; they came from ~ to amaze s. stupì, sbalordì. parts : a rivavo da tute le part. amazing adj . sbalorditiv. allergic adj . alèrgich. to amble v. caminé tranquilament. allergy s. alergìa. ambulance s. ambulansa. America 4

America s. América, Mérica. about his experience : a l’ha nen American adj . american, merican. dime gnente dzora soa among prep . tra, fra, an mes a. esperiensa; have you heard amusement s. divertiment. anything from Cuneo lately? It to analyse v. analisé. l’has pa ’d notissie recente da analysis s. anàlisi. Coni? anchovy s. anciova; anchovies in anywhere adv . 1 përlì. 2 da gnun- oil : anciove sot’euli. e part; I don’t find it ~ : i lo and conj . e; me ~ you : mi e ti. treuv(o) nen da gnun-e part. anger s. rabia. ape s. sumia. ankle s. cavìja. aperitive s. aperitiv. annual adj . annual. apostle s. apòstol. anon adv. prest; see you ~ : apostolic adj. apostòlich. arvëdse a prest. apparition s. aparission. answer s. rispòsta. appearance s. aparensa. to answer v. risponde; answer appetite s. aptit. the letter, please : rispond a la appetizing adj. apetitos. litra, për piasì. to applaud v. aplaudì. ant s. furmìa. apple s. pom. anthem s. inn; the English to apply v. apliché. national ~ : l’inn nassional approach s. avzinament; ~ anglèis. control radar : ( aer .) ràdar ëd antibiotic adj. /s. antibiòtich. contròl d’avzinament. antique dealer s. antiquari. to approve v. aprové. any ind. adj. ( partitiv ) ëd, dë, ’d, approximate adj. aprossimativ. d’, un pò ’d/d’ ; is there ~ water approximately adv . in the fridge? A-i é d’eva ant ël aprossimativament. frigo? I don’t know if there is ~ apricot s. armognan(gh), wine in the fridge : i sai/seu nen albicòch, arbicòch; dried se a-i é ’d vin ant ël frigo. apricots : armognangh sech. anybody ind. pron. 1 quajcun. 2 April s. avril; in ~ : a avril; at the gnun; there isn’t ~ : a-i é gnun. beginning of ~ : a l’inissi d’avril. anyone ind. pron. 1 quajcun. 2 apron s. faudal. gnun. arcade s. pòrtich, pòrti. anything ind. pron. 1 quaicòs. 2 arm s. brass. gnente; is there ~ on the table ? arch s. arch. a-i é quaicòs/gnente dzora la architect s. architet. tàula? He didn’t tell me ~ architecture s. architetura. 5 to avoid aristocratic adj . aristocràtich. andeurmse, andurmisse; to be army s. esèrcit ; ~ base : caserma. half ~ : esse mes andurmì. to arrive v. rivé; I arrived in asparagus s. sparo, sparz. Turin late at night : i son rivà a to assess v. valuté, stimé. Turin a neuit tarda. assessment s. valutassion. arriving s. ariv. assistance s. assistensa. arrogant adj . arogant. assistant s. assistent. art s. art: masterpiece of ~: euvra asthma s. asma. d’art. athlete s. atleta. artichoke s. articiòch. atmosphere s. atmosfera. artificial adj . artificial. atomic adj . atòmich. artist s. artista. attack s. atach. as A cong . 1 come, coma; ~ attention s. atënsion, atension. agreed : come d’acòrdi; he acts August s. agost; in ~ : a August; at as if he were a v.i.p. : as the beginning of ~ : a l’inissi compòrta come se a fussa na d’agost. përson-a amportanta; as the aunt s. magna, zia. table on page 23 shows … : Australia s. Australia. com’a fà vëdde la tabela a Austria s. Àustria. pàgina 23 … 2 mentre che. 3 author s. autor. sicoma, sicome; ~ she had no authoritarian adj . autoritari. bicycle, she couldn’t come automatic adj . automàtich. with us : sicoma a l’avìa nen la automobilist adj . automobilista. bici, a l’ha nen podù vnì con autonomous adj . autònom. nojàutri. B adv . ( ant ël autumn s. otonn; in ~ : d’otonn. comparativ ) come, coma; he is ~ avalanche s. valanga. tall ~ you : a l’é àut come ti. • ~ avaricious adj . avar. far ~ I know : për lòn ch’i na sai avenue s. alea, cors; France ~ is (mi). the longest street in our town : ashamed adj . vërgognà. cors Fransa a l’é la stra pì longa ashtray s. pòrta-sënner. ’d nòsta sità. Asia s. Asia. to avoid v. evité; children can’t to ask v. domandé, ciamé; to ask avoid making such a loud a question : ciamé na domanda. noise : ij cit a riesso nen a evité asleep adj . andurmì ; to fall ~ : ’d fé tut ës rabel. to avoid 6

B

baby s. cit, citin, masnajòt; ~ pòver. carriage : carossin-a. bag s. 1 sachet; paper ~ : sachet back A s. schin-a. B adv . andaré; ëd carta. 2 borsa. he ran ~ : a l’é tornà andaré ’d bail s. caussion. corsa; to be ~ : esse ’d artorn. to bake v. cheuse al forn. to back v. ( aut .) fé marcia baker s. panaté. and(a)ré; to ~ down : ( fig .) fé bakery s. panatarìa. marcia and(a)ré. balance s. 1 equilibri. 2 bilancia, backache s. mal dë schin-a. balansa. backbiter s. pépia (f.). balcony s. pogieul, ( wooden ) backbone s. spin-a dorsal. lòbia. backer s. sostenitor. ball s. balon. background s. background, ballet s. balet. bechgràund, sfond. ballot s. votassion. backpack s. sach a spala. to ban v. proibì. backrest s. schinal. banana s. banana. backside s. cul, daré. bandage s. binda. backup s. ( inform .) còpia ’d bank s. banca. riserva; backup, bechap. banquet s. banchèt. backwards adv . ( moviment ) baptism s. batésim. andaré. bar s. bara, barëtta; chocolate ~ : backyard s. cort, cortil. bara’d cicolada. bacon s. pansëtta. barber s. barbé. bacterium s. bateri. to bargain v. contraté. bad adj . gram; to feel ~ : sentisse to barge v. stratoné. mal, sëntisse mal. bark s. scòrsa (’d n’erbo). badge s. distintiv, badge, bedg. to bark v. baulé. badger s. ( zool .) tass. barley s. òrdi. badly adv . malament; ~-off : barman s. barista. 7 biscuit baroque adj . baròch. begin writing : ancaminé a barrel s. botal. scrive. basil s. baslicò, basalicò. behind prep . daré a/ëd. basilica s. basìlica. Belfast (sità , town ) Bélfast. basin s. bassin, catin. Belgium s. Belgio. basket s. cavagna, sësta, sëstin. bell s. 1 ciòca . 2 (e.g. : for a bath s. bagn; to have a ~ : fé ’l bicycle ) ciochin. bagn. belly s. pansa. baton s. manganel. bench s. banch, panchin-a. battle s. batàja. benediction s. benedission. battery s. baterìa. bent adj . curv, piegà, stòrt. Bavarian adj. /s. bavarèis. berry s. còcola. to be v. esse; he is a doctor : a l’é to berry v. cheuje le còcole. dotor. beside prep. vzin a. beach s. riva dël mar, spiagia; ~ to bet v. scomëtte. umbrella : ombrelon, parasol. better adv . mej. beak s. bech. between prep . fra, tra. beam s. 1 trav. 2 ragg. 3 ( of a beyond prep . oltra (a); ~ the ship ) larghëssa màssima ’d na mountains : oltra le montagne. nav. Bible s. Bibia ; the holy ~ : la sacra bean s. faseul; French ~ : fasolin. Bibia. bear s. ors; the Great ~ : l’Orsa bicycle s. biciclëtta , bici; to ride a Magior. ~: andé an bici; he/she fell from to bear s. rese, sosten-e, soporté. his/her ~ : a l’é robatà da soa beat s. colp. bici. to beatify v. beatifiché. big adj . gròss. beauty s. blëssa. billion s. miliard. to be born v. nasse; born in the binoculars ( pl .) s. binòcol. U.S.A : nà ant jë Stat Unì. biography s. biografìa. because conj . përché. biologist s. biòlogh. bed s. let. biology s. biologìa. bee s. avìja. birch s. biola; silver ~ : biola beech s. fò. bianca. beefsteak s. cotlëtta. bird s. osel. beer s. bira. Birmingham (sità , town ) beer-house s. birerìa. Birmingham, Beurmingam. beetroot s. biarava. birth s. nàssita. to begin v. comincé, ancaminé; to biscuit s. biscòt. bishop 8 bishop s. vësco. son nà ant ël 1961; they were ~ bitter adj . amer, mer. in the Langhe : a son nà ant le black adj . nèir. Langhe. blackberry s. mora. to borrow v. pijé an préstit. blackbird s. merlo. botanical adj . botànich ; “Rea” ~ blackboard s. lavagna. garden : giardin botànich “Rea”: to blather v. b ёrtavlé. botany s. botanica. to bleed v. sagné. bottle s. bota, botelia. to bless v. benedì; God bless us : bottom s. fond. che Nosgnor an benedissa. boulevard s. alea. blessing s. benedission. bouquet s. bochèt. blind adj . bòrgn(o). bow s. inchin. to block v. bloché. bowl s. tasson. blond adj . biond. box s. scàtola. blood s. sangh; ~ pressure : bracelet s. brassalèt. pression dël sangh. brain s. sërvel. to blow v. soffié; to ~ one’s nose : brake s. fren. soffiesse ’l nas. to brake v. frené. blue adj . bleu. branch s. branch , ram , rama. to boast v. vantesse. Brasil s. Brasil. boat s. barca, batel; sailing ~ : brass s. oton. barca a vela. bread s. pan; could we have body s. còrp. some more ~? A peul portene bodyguard s. guardia dël còrp. ancora ’n pò ’d pan? Man shall bodywork s. carosserìa. not live by bread alone : l’òm a to boil v. beuje, broé. viv nen mach ëd pan. boiling s. ebolission. breadstick s. grissin. ( they are bolt s. bolon. made with flour, leaven, water bomb s. bomba. and salt ); breadsticks of Turin : bone s. òss ; to be a bag of bones : ij grissin turinèis. esse pel e òss. breadwinner s. capfamìja. bonfire s. falò. to break v. rompe. bonnet s. còfano. breakfast s. colassion. boot s. stival, scarpon. breath s. fià; to hold one’s ~ : border s. confin. traten-e ’l fià. boredom s. neuia. to breathe v. respiré. boring adj . noios. breathing s. respirassion. born p. p. nà; I was ~ in 1961 : i breed s. rassa. 9 by-pass breeding s. alevament, burn s. brusadura. anlevament. to burn v. brusé. brick s. mon. to bury v. sotré. bricklayer s. murador. bus s. àutobus; in Turin, the ~ bride s. sposa. station is in England Avenue : a bridegroom s. spos. Turin la stassion ëd j’àutobus a bridge s. pont. l’é an cors Inghiltera; to get off bright adj . luminos. the ~ : calé da l’àutobus. Brighton (sità , town ) Brighton, bush s. bisson. Bràiton. business s. afé; ~ is looking up : to bring v. porté; to bring on : j’afé a van bin. causé. bust s. bust. Bristol (sità , town ) Brìstol. busy adj. ocupà, ampegnà; I am broad adj. largh. tremendously ~ : i son broker s. agent ëd cambi, tremendament ocupà. mediator. busybody s. ficanas. bronze s. brons. but conj. ma, però. broom s. ramassa. butcher s. maslé. broth s. bròd. butt s. 1 tëstà. 2 cica ’d sigarëtta. brother s. frel, fratel; ~-in-law : butter s. bur. cugnà ; my ~-in law : me cugnà. butterfly s. parpaion, farfala. brown adj . maron. buttocks s. ciape ( pl. ). brush s. ramasëtta, spàssola. button s. boton. to brush v. spassolé. buttonhole s. àsola. bucket s. sigilin. to buy v. caté. bug s. bòja. buzz s. vërzon. to build v. costruì. by prep. con, da, vzin a; ~ car : an building s. edifissi. màchina; ~ 8 o’clock : entro bumble-bee s. calabron. eut’ore; all by myself : da sol. bump s. colp. bye s. ciau, cerea, arvëdse. bunch s. mass. by-pass s. 1 (tecn .) by-pass, bundle s. fagòt. baipass, ( stra ) circonvalassion. 10

C

cart s. caret , chèr. savìa noé; do you think you cabbage s. còj. could finish this work? It pense cable s. cav, gav. ’d podèj finì ës travàj-sì? cacao s. cocoa , cacao. Canada s. Canadà. cake s. torta. Canadian adj . canadèis. calendar s. calendari, calëndari. canal s. canal, bialera. calm A adj . calm. B s. calma. to cancel v. cancelé. to calm v. calmé; to calm down : candle s. candèila. calmé. candy s. caramela. calamity s. calamità. cannon s. canon. to calculate v. calcolé. canoe s. canòa. calculation s. calcol. cap s. berèt. calculator s. calcolatris. captain s. capitan. calendar s. calendari. car s. vitura, màchina; sleeping ~ : calorie s. calorìa. vagon let. camel s. camel. caress s. carëssa, cara. camera s. telecàmera. carafe s. carafa. to camp v. campegé. caravan s. carovan-a. campbed s. branda. carbon s. carbon. camping s. campegi. carburettor s. carburator. can v. podèj; what ~ I do for card s. scheda. you? Cos(a) ch’i peuss fé për ti? cardboard s. carton. I ~ play tennis : i son bon a Cardiff (sità , town ) Càrdiff. gieughe a tennis; when the cardinal s. cardinal. woman fell overboard, he was care s. cura, atënsion; to take ~ able to save her, because he of : avèj cura ’d; to be free from could swim : quand che la fomna ~: esse sensa pënsé. a l’é robatà ant l’eva, chiel a l’é career s. cariera. stàit bon a salvela, përché a careful adj. prudent; be ~ : fa 11 charter

atënsion! celebration s. celebrassion. carnival s. carlevé. celebrity s. celebrità. carnivorous adj. carnìvor. celery s. sener. carousel s. giòstra. cellar s. cròta. carp s. carpa. cement s. cement. carpet s. tapiss. cemetery s. camposant. carrot s. caròta. censorship s. censura. to carry v. porté, trasportéa; to cent s. centésim, sentésim, carry out : esegue; the A380 sëntésim. can carry about five hundred centimetre s. centimeter (am .), passengers : l’A380 a peul centìmetro. trasporté apopré sinchsent central adj . mesan , sëntral, viagiador. central. case s. cas; in any ~ : an tuti ij cas. centre s. centro. cash s. contant; to pay ~ : paghé century s. sécol. an contant; ~ on delivery : cerebral adj . cerebral. pagament a la consëgna. ceremony s. cerimònia. castle s. castel. chain s. caden-a; snow chains : cat s. gat; she found the ~ while caden-e da fiòca. she was going to school : a l’a chair s. cadrega. trovà ’l gat mentre ch’a andasìa chamois s. camoss. a scòla. chamomille s. camamìa. catalogue s. catàlogh. champion s. campion. to catch v. pijé; he was going to championship s. campionà. the station to catch the train : a chance s. cas, oportunità; by ~ : j’era an camin a andé a la për cas. stassion për pijé ’l treno. change s. cambiament. category s. categorìa. to change v. cambié. cathedral s. catedral. chaos s. batibeuj. Catholic adj . catòlich; the ~ chaotic adj . caòtich. church : la gesia catòlica. chapel s. capela. cauliflower s. caulifior, cavalifior. chapter s. capìtol. cavity s. cavità. character s. përsonagi. CD s. CD. characteristic adj . caraterìstich. ceiling s. ( arch .) vòlta; I am charity s. carità. painting the ~ : i son an camin to characterize v. caraterisé. ch’i pituro la vòlta. charter s. charter, vòl charter; ~ to celebrate v. celebré. flight : vol charter, vòl ciàrter. chassis 12 chassis s. tlé. Christmas s. Natal; merry ~ : bon cheap adj. a bonpat. Natal. to cheat v. baré, trufé, ambrojé. church s. gesia, cesa; parish ~ : to check v. controlé. paròchia; excuse me, can you check-in s. check-in, “cichin”; tell me where the ~ of “Maria we have to arrive at the Ausiliatrice” is? Ch’a scusa, a airport early enough to peul dime andova ch’a l’é la complete all ~ and boarding gesia ’d “Maria Ausiliatris”? We operations : i dovoma rivé a go to ~ on Sundays : ëd l’aeropòrt bastansa prest, për fé dumìnica i andoma an gesia. tute le operassion ëd check-in e cigarette s. sigarëtta; ~ lighter : d’ambarch. acendin. cheek s. ciafela. cinema s. cine, cìnema. cheese s. formagg; processed ~ : cinnamon s. canela. formagin. circus s. circo. chemist s. farmacìsta. civilization s. siviltà, civiltà. chemistry s. chìmica. clean adj . polid. cheque s. assegn; bank ~ : assegn to clean v. polidé. circolar. cleaning s. polissìa. cherry s. ciresa. clear adj . ciàir, nìtid. chestnut s. castagna;: dried ~ : clever adj . svicio, furb. sëcca; ~ flour : farin-a ’d climate s. clima. castagne. to climb v. rampié , rampigné. chew s. masticassion. clock s. arlògi; wall ~ : mostra da to chew v. mastié. pende a la muràja. chewing gum ; s. cicles ( from the to close v. saré; he closed his Mayan: chicle ). eyes : a l’a sarà j’euj. chick s. pipi. closed adj . sarà. chief constable s. questor. closeness s. 1 vzinansa. 2 afinità. child s. masnà, cit (cita f.) 3 amicissia ìntima. 4 parëntela masnajòt, matòt (matòta f.) strèita. (Southern Piedmont ). clover s. trafeuj. chimney s. fornel. clue s. indissi. chin s. menton, mënton, mento. coach s. coriera. China s. Cina. coarse adj . grossolan. chocolate s. cicolada; milk ~ : cod s. m ёrluss. cicolada al làit. to cod v. pijé an gir. choir s. còr. coffee s. café; ~ with a dash of 13 corkscrew

milk : café macià; white ~: consistency s. coerensa. cafelàit. constant adj . costant. coffee-maker s. cafetiera. construction s. costrussion; ~ cold adj . frèid; it’s ~ today : a fa site : cantié. frèid ancheuj. to consume v. consum, distruge. collar s. colet. contact s. contat. collection s. colession. contagious adj. contagios. collision s. colision. to contain v. conten-e. colour s. color (am .) lìter. contamination s. contaminassion. column s. colòna. to contemplate v. 1 contemplé. 2 comb s. pento. pijé an considerassion, riflete to comb v. pënné. (dzora a); I am contemplating comedy s. comedia. leaving for Frossasco : i penso coming s. vnùa. ’d parte për Frossasch. community s. comunità; contest s. competission. European Community : contestation s. contestassion. Comunità Europea. continent s. continent. to compare v. confronté. continuous adj . continuo. comparison s. paragon. contract s. contrat. competent adj . competent. contrary s. contrari; on the ~ : al competition s. gara , contrari. competission. contrast s. contrast; by ~ : anvece. to complain v. lagnesse, reclamé; to contribute v. contribuì. you are always complaining control s. control; remote ~ : about the weather : it lamente telecomand. sèmpe(r) dël temp. to control v. controlé. to complete v. completé. controller s. controlor; air-traffic compulsory adj . obligatòri. ~: controlor ëd vòl. concert s. concert. convent s. convent. confession s. confession. conventional adj. convensional. confidence s. fiducia. cookie s. biscòt. confirmation s. conferma. copy s. còpia, esemplar. confusion s. confusion. cord s. còrda. congratulations pl . corer s. ( strument da cusin-a për congratulassion. gavé ij tross ëd la fruta ) connection s. conession. gavatross. conscript s. coscrit. cork s. nata , stopolon. to consider v. consideré. corkscrew s. tirabosson. corn 14 corn s. ajassin. cristianity s. cristianésim. corner s. canton. criticism s. crìtica. correction s. coression. to criticize v. critiché. correspondence s. corispondensa. crocodile s. cocodril. cost s. cost. crooked adj . stòrt. couch s. sofà, divan, sislonga. cross s. cros. cough s. toss. crossing s. travërsada. to cough v. tusse. crow s. cornajass. country s. campagna. crucifix s. crocifiss. couple s. pàira. crumb s. frisa. courage s. coragi. to crush v. sgnaché. courageous adj . coragios , to cry v. pioré; stop crying : valoros. piantla lì ’d pioré. courgette s. cossòt. cucumber s. chëchëmmo. cousin s. cusin. culture s. coltura. to cover v. quaté. cup s. copa, tassa; will you come cow s. vaca. and have a ~ of tea with me crack s. crepa , fessura. tomorrow? It veule vnì a pijé na crane s. gru. tassa ’d té con mi doman? to create v. creé. cupboard s. armari. creation s. creassion. cure s. cura. creature s. creatura. currency s. valuta. credit s. crédit ; can we pay by ~ current adj . atual. card? I podoma paghé con la curtain s. tenda, tëndin-a, ridò. carta ’d crédit? custom s. usansa. crew s. echipagi. customer s. client. cricket s. gril. cut s. tàj. criminal s. criminal. to cut v. tajé. Christian adj ./ s. cristian; ~ name : cutlery pl . posade. nòm ëd batésim. cyclist s. ciclista. 15 Christian

D

daily adj . quotidian. debt s. débit. to dally v. blimblané, përde temp. to deceive v. angané, ilude. dam s. diga, sbarament. December s. dzèmber, dicèmber; damage s. dann. in ~ : a dicèmber. damp adj . ùmid. decent adj . decent. dance s. dansa. to decide v. decide. to dance v. balé. decimal adj . decimal. dance-hall s. balera. deck s. pont (ëd na nav). danger s. perìcol, arzigh. declaration s. dichiarassion. dangerous adj . pericolos, deep A adj. profond, creus. B arzigant. adv. an creus. to dare v. ancalesse. deepness s. profondità. date s. data. defect s. difet. daughter s. fìja ~ in law : nuòra. defence s. difèisa. dawn s. alba. definite adj. definì; to be ~ about day s. di, giornà; the Labour ~ : ël something : esse convint ëd prim ëd magg, la festa dël travaj; quaicòs. by ~ : ëd di; twice a ~ : doe vire definitive adj . definitiv. al di. definitively adv . definitivament. day-break s. ambrun. to degenerate v. degeneré. day-trip s. gita d’un di. to deflect v. devié. dead adj . mòrt. degree s. grad(o). deadline s. scadensa. to delete v. cancelé. deadly adj. mortal. delightful adj. delissios, deaf adj . ciòrgn. piasèivol. deaf-aid s. angign acùstich, delinquent s. delinquent. aparechio acùstich. delivery s. consëgna, fornidura. deal s. 1 afé. 2 bòsch ëd sapin. 3 delusion s. ilusion. quantità; a great ~ : un bel pò. dentist s. dentista. dentures 16 dentures s. dëntera. four chairs and a table in the Denver (sità , town ) Dénver, ~: an cusin-a a-i è quatr Dènver. cadreghe e na tàula. to deny v. neghé. dinner s. disné. deodorant s. deodorant. direct adj. diret. departure s. partensa; ~ time : ora to direct v. indiché la stra, dirige. ’d partensa. direction s. diression. deposit s. depòsit. director s. diretor. Derry (sità , town ) Derry. dirty adj . spòrch. to describe v. descrive. disability s. handicap. description s. descrission. to disappear v. sparì. desert s. desert. to disappoint v. delude. to deserve v. merité. disappointment s. delusion. destination s. destinassion. to disassemble v. dësblé. destiny s. destin, dëstin. disaster s. disastro; the disasters to detest v. detesté. of the past : ij disastro dël passà. to devaluate v. svaluté. discomfort s. scomodità. to develop v. svilupé. to disconnect v. scoleghé. development s. svilup. discord s. malacord. device s. dispositiv, angign. discount s. scont. to devise v. ideé. discrimination s. discriminassion. diabetes s. diabete. to discriminate v. discriminé, diabetic s. diabétich. distingue. diagnosis s. diàgnosi. discussion s. discussion. dialect s. dialet. disguise s. travestiment. dictionary s. dissionari , disgust s. scheur, stri. vocabolari, scartablari. dish s. 1 pietansa. 2 piat. diet s. dieta. to dismiss v. 1 licensié, licënsié. 2 difference s. diferensa. buté da part, esclude. different adj . diferent, divers. dismissal s. licensiament. difficult adj . difìcil. disorder s. disórdin. difficulty s. dificoltà. distance s. distansa. to dig v. vanghé. distant adj. distant. digestion s. digestion. distinct adj. distint. digit s. cifra. division s. division. dimension s. dimension. to do v. fé; what are you doing? din s. rabel. Cosa ch’it ses an camin a fé? Do dining-room s. cusin-a; there are a favour : fé ’n piasì; I like 17 dwelling

cherries; so do I : am piaso le to dream v. sugné, sogné. cirese; ëdcò a mì; do the dress s. vesta; did you see Mrs cleaning : fé le polissìe; do Pautasso yesterday? She wore one’s homework : ( scòla ) fé ij an out of fashion ~ : it l’has vist travàj a ca; ( ant le domande ) do madamin Pautass jer? A l’avìa you like music? At pias la na vesta fòra mòda. mùsica? to drink v. bèive; to drink too doctor s. dotor, médich. much : bèive tròp, esageré ant ël dog s. can; to be like cat and ~ : bèive. esse come can e gat; it rains to drive v. guidé. cats and dogs : a pieuv(a) a drop s. stissa. bassinà; small ~ : tabój. drugstore s. negòssi, botega. to donate v. regalé. drum s. tamborn. donkey s. aso; ~’s years ago : tanti drunk adj . cioch; blind ~ : cioch agn fa. complet. door s. pòrta, uss. dry adj . sech. doubt s. dubi. to dry v. suvé. dough s. ampast (për ël pan). Dublin (sità , town ) Dublin. down adv . giù. duck s. ània; wild ~ : ània sërvàja. dozen s. dosen-a. dung s. drugia. to draw v. disegné. dunghill s. liamé. drawer s. cassiòt. dust s. póver. dream s. seugn, sògn. dwelling s. abitassion. it ëstarìe 18

E

each A adj. ògni. B pron. ognun. echo s. / s. eco. eagle s. àquila. eclipse s. ecliss. ear s. orìja. ecological adj . ecològich. earache s. mal d’orìje. ecologist s. ecologista. early adv. prest; you should have ecology s. ecologìa. come earlier : it l’avrìe dovù vnì economical s. econòmich, a prima. bonpat. early-rising adj . matiné. economics s. economìa. earnest adj. serio. economy s. economìa. earphones s. cufie. edge s. bòrd, orlo. earth s. tera. edgeways adv. dë sbiess. earthling s. abitant ëd la tera. edition s. edission. earthquake s. teremòt; editorial s. editorial. earthquakes don’t kill people, education s. educassion; buildings do : ij teremòt a masso compulsory ~ : scòla dl’òbligh. nen la gent, a son j’edifissi ch’a eel s. anguila. lo fan. effect s. efet. ease s. facilità. effective adj. eficas. easel s. cavalet. effort s. fatiga, sfòrs. easiness s. facilità. effortless adj. sensa sfòrs. east s. est. egg s. euv; soft boiled ~ : euv a la Easter s. Pasqua; happy ~! Bon-a coque. Pasqua! eggplant s. marzan-a. easy adj . fàcil. eggshell s. greuja dl’euv. to eat v. mangé; if you ate less, egoism s. egoism. you would feel better : s’it eight adj . eut. mangèisse ’d meno, it ëstarìe elbow s. ghëmmo. mej. elder adj. pì grand, pì véj. ecclesiastical adj . eclesiàstich. to elect v. elege. 19 everyone electoral adj . eletoral. sòld; be ~ : basté; that’s ~! electric adj . elétrich. Basta parèj! electrical adj . elétrich; ~ enrolment s. enrollment ( am .) engineer : eletràuto. iscrission. electrician s. eletricista. to enter v. intré; she entered the electricity s. eletricità. classroom without knocking : elegance s. elegansa. (chila) a l’é intrà ant la classe elegant adj . elegant. sensa tamborné. element s. element. enterprise s. imprèisa. elementary adj . elementar. entertainment s. spetàcol, elephant s. elefant. divertiment, divërtiment. to elevate v. elevé, aussé. entire adj. anter. elevator s. ( am. ) assenseur. to envelop v. anlupaté, anvërtojé. embassy s. ambassada; in 1840, envelope s. busta. the American ~ was in 99 environment s. ambient. Castle Square, Turin : environmental adj . ambiental. l’ambassada american-a ant ël Epiphany s. Epifanìa. 1840 a l’era an piassa Castel 99 equal adj. istess. a Turin. equality s. parità. to embrace v. ambrassé. equipment s. echipagiament. emergency s. emergensa; in an ~ : erroneous adj. sbalià. an cas d’emergensa. error s. eror. emigrant s. emigrant. escalator s. scala mòbil. to emigrate v. emigré. espionage s. spionagi. empty adj . vòid , veuid. essence s. essensa. to empty v. dësvoidé. essential adj . essensial. end s. fin. etcetera adv . ecetera. endless adj. sensa fin, infinì. eternal adj . etern. enemy s. nemis. eternity s. eternità. engine s. motor. Europe s. Euròpa. engineer s. angegné, ingegné. European adj . europengh. English adj ./ s. anglèis, inglèis; to evaporate v. evaporé. excuse me, do you speak ~? evening s. sèira; in the ~ : ëd sèira; Ch’a disa, a parla anglèis? good ~ : bon-assèira. to enjoy v. piasèj; do you enjoy eventually adv. a la fin. the party? At pias(a) la festa? everybody ind. pron. tuti. enough adv . bastansa; old ~ : everyone ind. pron. tuti; don’t tell bastansa vej; ~ money : bastansa ~ about our meeting : dis nen a everything 20

tuti ch’i l’oma ancontrasse. Ch’a scusa! everything ind. pron . tute le còse. exemplary adj . esemplar. everywhere adv . dampërtut. exempt adj. esonerà. evidence s. preuva, testimoniansa. to exempt v. esënté, esoneré. evident adj . evident. exemption s. esension. ewe s. fèja. exercise s. esercissi. exact adj . esat. to exercise v. esercité. exactly adv . esatament. exercise-book s. quadern, scartari. to exaggerate v. esageré , fé l’euv exhaust s. scapament ~ pipe : fòra dla cavagna. tubo dë scapament. exaggeration s. esagerassion. to exhaust v. esaurì. examination s. esam(e); I didn’t exile s. esìlio. succeed in passing my ~ : i to exit v. seurte. l’hai/heu nen passà l’esame. experience s. esperiensa. to examine v. esaminé. experiment s. esperiment. example s. esempi; for ~ : për to expire s. 1 scade. 2 ( die ) esempi. meure. to exceed v. ecede, superé. to explain v. spieghé. excellent adj . ecelent. explication s. spiegassion. exception s. ecession; be an ~ : fé to explode v. esplòde. ecession. explosion s. esplosion. exceptional adj . ecessional. export s. esportassion. exciting adj . ecitant. to export v. esporté. excursion s. escursion, gita. external adj. estern. to excuse v. scusé; excuse me ! eye s. euj.

21

F

fabrication s. fabricassion. fantasy s. fantasìa. façade s. fassada. far adj . lontan , distant; ~ away : face s. facia. an fòra, anfòra; farther away : pì to face s. esse ’d facia a, afronté. an fòra; as ~ as I know : për lòn factory s. fàbrica. ch’i na sai/seu. to fade v. sbiadì. farm s. cassin-a. to fail v. falì; we failed to finish farmable adj. coltivàbil. it : i l’oma nen riessù a finilo. fart s. pet. fair s. fera; the “capon ~” at San fast food s. fast food , pòst për Damiano : la “fera dël capon” a mangé an pressa, spontin. San Damian; the “garlic ~” at fat adj . grass. Caraglio : la “fera dl’àj” a Caràj; father s. pare. the “leek ~” at Cervere : la fault s. 1 colpa, eror. 2 fàja; “fera dël pòr” a Sërvere; the Saint-Andrew ~ : la fàja ’d “fat ox ~” at Carrù : la “fera dël Sant’Andrea; an earthquake beu grass” a Carù. can travel along an entire ~ fake adj. fàus. line : un teremòt a peul core to fall v. robaté. arlongh ëd n’antera lìnea ’d na false adj . fauss. fàja. familiar adj . familiar. faulty adj . difetos. familiarity s. familiarità. favour s. favor ( am .) favor. family s. famìja; ~ name : fear s. por, pau ( Southern cognòm. Piedmont ). famine s. carestìa, carëstìa. feast s. festa. famous adj . famos. February s. fërvé. fan s. 1 vëntàj, vantàj. 2 (el .) fed up adj . stofi ; I am ~ with ventilator. your words : i son stofi ’d toe fanatical adj . fanàtich. paròle. fantastic adj . fantàstich. fee s. onorari, tassa. to feel 22 to feel v. sente (andrinta); I don’t flame s. fiama. feel well : im sent(o) nen bin. flannel s. flanela. fennel s. fnoj; ~ seeds : smens dë flat s. 1 apartament. 2 (aut .) goma fnoj. a tera. 3 ( plain ) pianura. ferryboat s. traghet. fleet s. flòta. fibre s. fiber (am .) fibra. flight s. vòl; charter ~ : vòl field s. camp. charter; excuse me, where is the fig s. fìa, fì. check-in desk for the ~ to fight s. lòta. Cuneo Levaldigi? Ch’a scusa, figure s. 1 figura. 2 cifra. andova ch’a l’é lë sportel dël file s. 1 lima. 2 ( inform .) file, fàil. check-in dël vòl për Coni- to fill v. riempe, ampinì. Levaldis? ~ attendant : assistent film s. film. ëd vòl; nonstop ~ : vòl sensa to film v. filmé. scal, vòl sensa cambié. to filter v. filtré. to float v. galegé. final adj . final. flood s. inondassion; in 1994 to finance v. finansié. there was a great ~ in to find v. trové. Piedmont : ant ël 1994 a l’é stàje finger s. dil. na gròssa inondassion an to finish s. finì. Piemont. fir s. sapin. ( from the French floor s. paviment. word: sapin; name for the trees florist s. fiorista. of the genus Abies in the pine flour s. farin-a. family ). flower s. fior. fire s. feu. fly s. mosca. firewood s. bòsch da brusé. to fly v. volé; we flew out of first A adj . prim. B adv. për la Cuneo-Levaldigi at 7,30 : i prima vòlta, prima ’d tut; we ~ l’oma decolà da Coni-Levaldis a heard about it last year : i set e mesa. l’oma sëntone parlé për la prima foam s. s-ciuma. vòlta l’ann passà. fog s. nebia. fish s. pess. food s. aliment. to fish v. pësché. foot ( pl . feet) s. pé; on ~ : a pé. fisher s. pëscador. footbridge s. passarela. fisherman s. pëscador. for prep. për. fist s. pugn. forbidden adj . vietà. fixed adj . fiss. force s. fòrsa. flag s. bandiera, drapò. forecast s. prevision. 23 future foreign adj . forësté. Friday s. vënner; on ~ : ëd vënner. foreigner s. forësté; many fridge s. frigo. foreigners have a house in the friend s. amis. Langhe : tanti forësté a l’han na fright s. sbaruv. ca ant le Langhe. frog s. ran-a. to forget v. dësmentié; I forgot to from prep . da ( mò da leu ); I’m close the garage : i l’hai/heu not ~ Nashville, I’m ~ Genola : dësmentià ’d saré ’l garas. i ven-o nen da Nashville, i ven-o fork s. forciolin-a, fotlin-a. da Genola; he is coming ~ formal adj . formal. home : a riva da ca. formality s. formalità. front s. 1 fassada. 2 ( mil .) front; forwards adv . anans. in ~ of : dnans a; we’ll meet in ~ foundation s. fondament. of the station : is vëddoma fountain s. fontan-a. dnans a la stassion. fox s. volp. frost s. brin-a. fracture s. fratura. fruit s. fruta; dried ~ : fruta sëcca. fragile adj . fràgil. to fry v. fricassé. fragility s. fragilità, dlicatëssa. fuel s. carburant; ~ tank : serbatòri France s. Fransa. dla benzin-a. free adj . lìber. full adj . pien. to free v. liberé. fur s. plissa. freedom s. libërtà, libertà. furniture s. mobilia. to freeze v. gelé. furrow s. solch. freezer s. congelator. fusion s. fusion. freight s. traspòrt, nolegi, càrich. future s. futur.

24

G

gallop s. galòp; at a ~ : al galòp. glass s. 1 véder. 2 bicer; we filled game s. gieugh; ~ of bowls : the glasses with Barbera ; i gieugh ëd le bòce. l’oma ampinì ij bicer ëd barbera. garden s. giardin. glasses pl . uciàj; reading ~ : uciàj garlic s. aj. da lese. gas s. gas. glider s. aliant. gasoline s. (am .) benzin-a. global adj . global. gate s. 1 porton. 2 ( aeropòrt ) glory s. glòria. surtìa. glove s. guant; ~ compartment : gauze s. garza. van për deposité le còse ( për es. general adj . general. andrina a na màchina ). generally adv . an general. glue s. còla. generosity s. generosità. to go v. andé; I go home / I am generous adj . generos. going home : i von/vad(o) a ca; 10 genius s. genio. to go in : intré. to go on : gentian s. gensian-a. continué; to go out v. seurte. • genuine adj . genuin. (simple present ) I go mi i geography s. geografìa. vad(o)/von , you go ti it vas/vèj , Germany s. Gërmania. he goes chiel a va , she goes gesture s. gest. chila a va , we go nojàutri i to get v. arsèive, oten-e; to get up : andoma , you go vojàutri i aussesse; I’m afraid they got andeve , they go lor a van • up late : i l’hai por ch’a l’abio (present continuous ) I am going aussasse tard, i l’heu pau ch’a mi i son an camin a andé , you l’abio aussasse tard. are going ti it ses an camin a gingiva s. zanziva. to give v. dé; to give hospitality : dé ospitalità, ospité. 10 Piedmontese and English have a different use of the present continuous. 25 gymnastics

andé , he is going chiel a l’é an grandfather s. nòno. camin a andé , she is going chila grandmother s. nòna. a l’é an camin a andé , we are granny s. nòna. going nojàutri i soma an camin grapes s. uva. a andé , you are going vojàutri i grass s. erba. seve an camin a andé , they are grasshopper s. cavalëtta. going lor a son an camin a andé . grassie interj . (also: mersì ) thank goat s. crava. you. go-between s. antermediari. grassy adj . erbos. God s. Nosgnor; I believe in ~ : i grater s. gratusa. chërdo an Nosgnor. gratitude s. gratitùdin. godfather s. parin. grave s. tomba. gold s. òr. gravity s. gravità. good A adj . bon; have a ~ time! green adj . verd. bon divertiment; ~ sense : greeting s. salut. bonsens; ~ mood : bon-umor. B grief s. magon. adv . bin. to grimace v. fé ’d bocasse. good afternoon interj . bondì. grinder s. retificatris, afilatris. good bye inter . arvëdse. gross adj . sabardon, grossolan, good evening interj . bon-assèira. volgar. good morning interj . bondì, bon- grotto s. gròta. a matin. to grow v. chërse. good night interj . bon-aneuit. to guarantee v. garantì. goose s. òca; gray lag ~ : òca to guess v. andoviné. sërvàja. gum s. goma. Gospel s. Evangeli , Vangel. guarantee s. garansìa; under ~ : to govern v. governé , govërné. an garansìa. government s. govern. guardian s. tutor. governor s. governator. guest s. òspit. gown s. vesta; dressing ~ : vëstaja. guilty adj . colpévol, colpèivol. graduate adj . laureà. guinea-fowl s. faraon-a. gram s. gramm. guitar s. chitara. grammar s. gramàtica. gun s. fusil. grammatical adj . gramatical. gym , gymnasium s. palestra. grandad s. nòno. gymnastics s. ginàstica. 26

H

habitude s. abitùdin. hare s. levr; wild ~ : levr sërvàja. hail s. tëmpesta, tempesta. harmful s. danos. hailstone s. gran-a ’d tëmpesta. harmony s. armonìa. hair pl . cavèj; I’m doing my harp s. arpa. hair : i son an camin a pënneme. to harvest v. cheuje; to harvest half s. metà; ~ an hour : mes’ora. grapes : vëndëmié. hall s. salon, hall. hat s. capel. hallucination s. alucinassion. to have v. avèj; you had (got) : (ti) ham s. giambon. it l’avìe. you had (got) it : (ti) it hammer s. martel. ël l’avìe. hand s. man ; second-~: ëd Hawaii pl . Hawaii, Auài. seconda man / dë sconda man; hawk s. falchèt. to be in good hands : esse an hay s. fen; ~ fork : forcon da fen. bon-e man. hazelnut s. ninsòla; the famous handcrafts s. artigianà. Piedmontese hazelnuts : le handkerchief s. fassolet. famose ninsòle dël Piemont. handwriting s. caligrafìa. he pers . pron . chiel. Hannukhah s. ( festa relig. ébrea heart s. cheur. ch’a càpita pì o meno ant ël head s. testa. mèis ëd dicèmber ) Hannokhah. headphones s. cufie. to happen v. capité. to heal v. varì, guarì. happening s. event, aveniment. healing s. guarigion. happiness s. alegrìa, felicità, health s. salute; ~ care : assistensa felisità. sanitaria. happy adj . alégher, content. healthy adj . san. harbour s. harbor ( am .) pòrt. heap s. baron. hard adj . dur. heat s. calor. hardly adv . dificilment, a heavy adj. pesant, pèis; why malapen-a; ~ ever : quasi mai. don’t you compare your 27 human

weight with the heaviest man ca. in the world? Përché it honest adj . onest. confronte nen tò pèis con l’òm honey s. amel; ~ mushroom: pì pesant dël mond? famiòla. hebrew adj . ebréo. honour s. onor. hedge s. cioenda. to honour v. onoré. heel s. garet. honesty s. onestà, onëstà. height s. autëssa. honourable adj . honorable ( am .) helicopter s. elicòter. onorévol, onorèivol. help s. agiut. hook s. gancio. to help v. giuté. hop s. livërtin. hemp s. càuna. hope s. speransa; a faint ~ : na hen s. galin-a. mesa speransa. here adv . sì, ambelessì; ~ is : to hope v. speré; We hope you vualà. are all well : i speroma ch’i steve hernia s. ernia. tuti bin. heron s. airon. horizon s. orisont. hi interj . ciàu, salve. horizontal adj . orisontal. hibernation s. ibernassion. horney s. calabron. to hide v. stërmé. horse s. caval. highway s. autostrà , stra ’d gròssa horsefly s. tavan. comunicassion. hospitable adj . ospital. hill s. colin-a, brich (from the hospital s. ospidal; to be in ~ : German “Berg”: mountain ). esse a l’ospidal; to be taken to history s. stòria. the ~ : esse ricoverà an ospidal. hobby s. hòbby. hospitality s. ospitalità. hockey s. hockey. hot adj . càud; it’s ~ today : a fa hoe s. sapa. càud ancheuj. hole s. p ёrtus. hotel s. oberge. holiday s. vacansa; if the weather hour s. ora; half an ~ : mes’ora; I is fine, we’ll go on ~ : se ’l temp have been waiting for more a sarà bel, i androma an vacansa. than an ~ : i son ëstàit a speté pì holy adj . sant; ~ picture : che n’ora. imaginëtta. house s. ca. home s. ca; at ~ : antecà; ~ for the how adv . come, coma; ~ much : aged : ospissi; to go ~ : andé a ca; vàire; ~ many : vàire. to be at ~ : esse a ca; I am at ~: i however conj . tutun. son a ca; let’s go ~ : andoma a human adj . uman. humanity 28 humanity s. umanità. to hurry (up) v. dësgagesse, humble adj . ùmil. dësbrojesse. humidity s. umidità. hut s. baraca, caban-a. humility s. umiltà. hydrant s. idrant. hunger s. fam. hydroelectric adj . idroelétrich. hungry s. afamà; I’m not ~ : i hydrogen s. idrògen. l’hai/heu nen fam. hypocrisy s. ipocrisìa. hunt , hunting s. cassa. hypothesis s. ipòtesi. hunter s. cassador. hypothetical adj . ipotétich. hurricane s. uragan. hysterical adj . istérich. 29

I

I pers . pron . mi. to imagine v. imaginé. ice s. giassa. imitation s. imitassion. iceberg s. iceberg. imitator s. imitator. ice-cream s. gelato. immediately adv . imediatament. Iceland s. Islanda. immense adj . imens. idea s. idèja ; I’ve got an ~ : i to immerse v. imerge. l’hai/heu n’idèja. immersion s. imersion, imërsion. ideal adj ./ n. ideal. immigrant s. imigrant. idealism s. idealism. immigration s. imigrassion. identical adj . idèntich. immunologist s. imunòlogh. to identify v. identifiché. immoral adj . imoral. identity s. identità. immortal adj . imortal. ideology s. ideologìa. immunity s. imunità. idol s. ìdol. impartial adj . imparsial. if conj . se; ~ you had arrived impassive adj . impassìbil. earlier, you would have seen impatience s. impasiensa. Theresa : s’it fusse rivà prima, it impatient adj . impasient. l’avrìe vist Teresin-a; ~ only it impeachment s. ancriminassion. were true: se mach a fussa vèj. to impede v. ampedì. ignorance s. ignoransa. important adj . amportant, ignorant adj . ignorant. important. ill adj. malavi. impossible adj . impossìbil. illegitimate adj . ilegìtim. impression s. ampression, illicit adj . ilécit, ilegal. impression. illness s. maladìa. impressionable adj . ampres- to illuminate v. iluminé. sionàbil, impressionàbil. to illustrate v. ilustré. impressionis s. ampressionism, illustration s. ilustrassion. impressionism. image s. imàgin. imprisonment s. arest. improvident 30 improvident adj . imprevident. innocence s. inocensa. improvisation s. improvisassion. innocent adj . inocent. to improvise v. improvisé, insect s. bòja. amprovisé. to inspect v. ispessioné. imprudence s. imprudensa. inspection s. ispession. inadequate adj . inadeguà. inspector s. ispetor. inaugural adj . inaugural. instant s. istant. to inaugurate v. inaugurê. instinct s. istint. inauguration s. inaugurassion. institute s. istitut. incense s. incens. institution s. istitussion. to incline v. ancliné, incliné. instructive adj . istrutiv. included adj . comprèis. instructor s. istrutor. incoherence v. incoerensa. insulated adj . isolà. incomparable adj . imparegiàbil. international adj . anternassional. incomplete adj . incomplet. interval s. interval, intërval. independence s. indipendensa. to intervene s. intërven-e, independent adj . indipendent. antërven-e. index s. indes. invincible adj . imbatìbil. to indicate v. indiché. invoice s. fatura. indifferent adj . indiferent. Ireland s. Irlanda. individual adj . individual. Irish adj./ s. irlandèis. to individuate v. andividué. iron s. fer. industrious adj. andustrious, ironmongery s. feramenta. antraprendent; the Piedmontese irrational adj . irassional. are very ~ people : ij piemontèis irresponsible adj . iresponsàbil. a son përson-e tant to irrigate v. irighé. antraprendent(e). irrigation s. irigassion. inevitable adj . inevitàbil. irritable adj . iritàbil. infancy s. infansia. to irritate v. irité. infantry s. fanterìa. island s. ìsola. to infect v. contagé. isle s. ìsola. infectious adj . contagious. to isolate v. isolé. infinite adj . infinì. isolated adj . isolà. inflammation s. ( med. ) Israel s. Israel; ~ is a modern infiamassion. country : Israel a l’é ’n pais inhabitant s. abitant. modern. to inherit v. eredité. Italian adj ./s. italian; excuse me, inheritance s. eredità. do you speak ~? Ch'a disa për 31 ivy

piasì, a parla italian? considered two of the most Italianism s. italianism. beautiful tourist itineraries in Italy s. Itàlia. Piedmont: le Langhe e ’l itch s. smangission. Monfrà a son considerà doi dij to itch v. smangé. pì bej itinerari turìstich an itinerary s. itinerari; the Langhe Piemont. and the Monferrato are ivy s. brassabòsch.

32

J

jacket s. giaca. journey s. viagi; to make a ~, to jail s. galera, përzon. go on a ~ : fé ’n viagi. January s. gené; in ~ : a gené. judgement s. giudissi. jealous adj . gelos. July s. luj; in ~ : a luj; at the jelly s. geladin-a. beginning of ~ : a l’inissi ’d luj. jerk s. balengo; look what you jump s. sàut. did, you little ~ : varda lon ch’it to jump v. sauté. l’has combinà, balengo d’un June s. giugn; in ~ : a giugn; at balengo. the beginning of ~ : a l’inissi ’d jewish adj . ebréo. giugn. job s. travaj, profession. juniper s. zenèiver. jobless adj . disocupà. just adv . apen-a; I have ~ seen jogging s. jògging, giògghingh. your brother : I l’hai/heu apen-a to join , to unite adj . unì. vist tò frel. joke s. schers; it’s only a ~ : a l’é justice s. giustissia. mach në schers. to justify v. giustifiché.

33

K

keen adj . acuminà, molà; to be ~ kind adj . gëntil, gentil; ~ regards : on something : esse apassionà a tanti salut. quaicòs, esse patì ’d quaicòs. kindergarten s. asilo (për ij cit). to keep v. ten-e; keep in mind king s. re. that we are at the railway kinky adj . 1 anvërtojà. 2 dròlo, station in Vercelli : ten(-a) stravagant. 3 ( cavèj ) riss. present ch’i soma a la stassion kiss s. basin. ëd Vërsèj; to keep to the right : to kiss v. basé. ten-e la drita; to keep kitbag s. sach a spala. something into account : ten-e kitchen s. cusin-a; ~ salt : sal da cont ëd quaicòs; to keep on : cusin-a. continué. kitchen-garden s. òrt. kennel s. canil. kite s. aquilon. kerb s. bòrd dël marciapé. knapsack s. sach a spala. key s. 1 ciav. 2 tast. knee s. ginoj. keyboard s. tastera, tastiera. knife s. cotel. kick s. càuss. penalty ~ : càuss ëd to knit v. travajé a maja. rigor. knob s. pomel. kid s. cit. to knock v. tamborné; he entered kidney s. ren, rognon. the classroom without to kill v. massé. knocking : (chiel) a l’é intrà ant killer s. sassin. la classe sensa tamborné. kilogram s. s. chilogramm. knot s. grop; to tie a ~ : fé ’n grop. kilometre s. kilometer ( am .) to know v. conòsse; I don’t know chilòmeter, chilòmetro. anybody : i conòss gnun. 34

L

label s. etichëtta, cartlin. late adj. tard; it’s too ~ : a l’é tròp to label v. etichëtté. tard; see you later : a pì tard; laboratory s. laboratori. don’t be ~ : riva nen an artard! ladle s. dipper ( am .) cassul. lately adv . recentement, lady s. madamin, madama. ultimament. lair s. tan-a. to laugh v. rìje, grigné. lake s. lagh. law s. lej, lege. lamb s. bero. lawyer s. attorney-at-law (am .) lamp s. làmpada, fanal. avocat. landing s. ateragi. lazy adj . fagnan, pìgher. landscape s. paisagi. lead s. piomb. lane s. 1 vìcol, sënté, viëtta. 2 leaf s. feuja. (aut .) corsìa. to learn v. amparé; I would like lapse s. svista, eror. to learn some Piedmontese : am laptop s. computer portàtil, piaserìa amparé ’n pò ’d compiùter portàtil. piemontèis; by studying hard, larch s. malëzzo (from the French you will learn a lot of word: mélèze; common name for Piedmontese words : an members of the genus Larix of studiand decis, it ampareras the pine family, with deciduous tante paròle piemontèise. needles ). leek s. pòr; the “~ fair” at lard s. lard. Cervere : la “fera dël pòr” ëd lark s. vainëtta, lòdola. Sërvere. laryngitis s. laringite. left adj . snistr; on the ~ : a snistra. laser s. làser; ~ pointer : pontator left-handed adj . mancin. làser. leg s. gamba. last adj . ùltim; at ~ : finalment , a legend s. legenda, stòria. la fin. leisure s. temp lìber. to last v. duré. lemon s. limon. 35 to lock to lend v. presté, prësté. likely A adj. probàbil. B adv. lending s. préstit. probabilment. length s. longhëssa. liking s. simpatìa. to lengthen v. slonghé. lime s. 1 caussin-a. 2 ( erbo ) tij. lens s. lent. limit s. lìmit; speed ~ : lìmit ëd Lent s. quaresima. velocità. leprosy s. lebra. to limit v. limité. less s. men(o). limpid adj . lìmpid. lesson s. lession. line s. lìnea. to let v. përmëtte, lassé; let us linear adj. linear. know : fane savèj. lining s. feudra, fòdra. letter s. litra. link s. conession, colegament. letterbox s. casiëtta dle litre. lion s. leon. level s. livel; ~ crossing : passagi a lip s. làver. livel. lipsalve s. bur-cacao. lever s. leva. lipstick s. rossèt. liable adj. responsàbil. liquid adj ./ s. lìquid. liability s. responsabilità. liquorice s. argalissia, liquirissia. liar s. busiard. list s. elench. liberation s. liberassion. to list v. elënché. library s. biblioteca. to listen v. (+ to) scoté. lie s. busìa, fanfaluca. listener s. ascoltator. to lie v. 1 esse cogià; to lie literacy s. alfabetisassion. around : blimblané. 2 dì ’d literally adv . leteralment. busìe. literature s. literatura. life s. vita. litre s. liter (am .) lìter. lifebelt s. salvagent. to live v. vive; I don’t live here : i lifetime s. arch ëd la vita. viv(o) nen sì, i stago/ston nen sì. lift s. assenseur. liver s. fìdich. light A adj . linger; ~ blue : celest. Liverpool (sità , town ) Liverpool, B s. lus, luce; ~ bulb : lampadin- Lìverpol. a. livid adj . niss. lighting s. iluminassion. loaf s. mica ( from the French: lightly adv . legerment, con miche ). legërëssa; take something ~ : loan s. préstit. pijé quaicòs a la lingera. locality s. località. lightning s. alòsn, lòsna. to lock v. 1 (door , garage , etc .) to like v. piasèj; I like it : am pias. saré a ciav. 2 blochesse. logical 36 logical adj . lògich. louse ( pl . lice ) s. poj. London (sità , town ) Londra. love s. amor. long A adj . longh; a ~ time ago : low adj . bass. tant temp fa. B adv . a longh; loyal adj . leal. before ~ : tra pòch; how ~ does lozenge s. pastilia. it take the travel from to lubricate v. lubrifiché. Campertogno to Varallo? lubrication s. lubrificassion. Vàire ch’a dura ’l viagi da luckily adv. për fortun-a. Campertògno a Varal? I no lucky adj . fortunà. longer live in Biella : i luggage s. bagagi. stago/ston pì nen a Biela. lull s. situassion ëd calma. to look v. (+ at) vardé, guardé; lunch s. disné. look after : guerné. lunchtime s. ora ’d disné. lorry s. càmion; ~ driver : luxury s. lusso. camionista. lying adj. busiard. lottery s. loterìa. lyrics s. paròle ’d na canson.

37

M

magazine s. rivista. marshland v. palù. magic adj . (ëdcò: magical ) marzipan s. marzapan. màgich. masculine adj . maschil. magnetic adj . magnétich. mask s. màschera. magpie s. berta. match s. 1 (sport ) partìa. 2 main adj . (ëdcò: principal ) brichèt. prinsipal. mate s. compagn; school ~ : maintenance s. manutension. compagn dë scòla. maize s. corn (am .), melia. material s. material. majority s. magioransa. mathematical adj . matemàtich. to make v. fé, costruì. mathematics s. matemàtica. make-up s. truch. matter s. facenda; what’s the ~? mallow s. ariondela, malva. Cos’a-i é ch’a va nen? Manchester (sità , town ) mattress s. matarass. Manchester, Mànchëster. May s. magg; in ~ : a magg. mandarin s. mandarin. may v. podèj ~ I come in ? I manger s. arbi. peuss intré? ~ I keep this book? mania s. manìa. I peuss ten-e ’s lìber-sì? May manner s. manera. you be happy : i sper(o) ch’it to manufacture v. fabriché, peusse esse content; he prodùe. admitted that the news might manufacturing s. fabricassion. be true : a l’avìa amëttù che la marble s. màrmol. notissia a podava/podìa esse March s. mars; in ~ : a mars. vera; what you say ~ be true, market s. mërcà. but it sounds strange : lòn ch’it married adj . marià. dise a peul esse vèj, ma a son-a to marry v. ( get married ) dròlo; it might be true : a podrìa mariesse ( French: se marier ), esse vèj. sposesse ( Italian: sposarsi ). meadow s. prà. meal 38 meal s. past; enjoy your ~ : bon mind s. ment. aptit! mineral s. mineral; radioactive ~: to mean v. significhé; what does mineral radioativ. it mean? Cosa ch’a signìfica mint s. menta; the ~ of sossì? Pancalieri : la menta ’d Pancalé. meanwhile adv . antramentre. minute s. minuta. measure s. misura, mzura; made mirror s. specc. to ~ : fàit su misura. misery s. miseria. to measure v. mzuré, misuré. mister s. monsù; Mr. Pautasso mechanic s. mecànich. and Mrs. Edgeworth : monsù mechanism s. mecanism. Pautass e madama Edgeworth. medal s. midàja. to misunderstand v. equivoché, to meditate v. medité. capì mal; to misunderstand meditation s. meditassion. something : capì ciò për bròca. to meet v. ancontré; I met a Mrs. misunderstanding s. malintèis; Watson : i l’hai/heu ancontrà na cause a ~ : causé ’n malintèis. certa madamin Watson. misunderstood adj . incomprèis. meeting s. radun. to mix v. mës-cé. melancholy s. melanconìa. to moan v. lagnesse. melody s. melodìa. mobile adj . mòbil; ~ phone : melon s. melon. telefonin. menu s. menù. mode s. mòda. meridian s. meridian. mole s. trapon , tarpon; you are meridional adj . meridional. making a mountain out of a ~ merit s. mérit. hill : it ses an camin a fene na merry adj . festos. facenda dë stat. metal s. metal. moment s. moment. methodic adj . metòdich. Monday s. lùnes, lùn-es; on metre s. meter ( am. ) méter. Mondays : ëd lùn-es; see you ~ : metrical adj . métrich. arvëdse a lùn-es. midnight s. mesaneuit. money pl . sòld ~ order : valia; milk s. làit. the more ~ you lose, the poorer to milk v. monze. you get : pì it perde sòld, pì it mill s. 1 mulin. 2 macinin; pepper divente pòver. mill : macin-apèiver; coffee mill : month s. mèis; halfway through macin-acafé, mulin-acafé. the ~ : a metà dël mèis; in a miller s. muliné. month, within a ~ : da sì a ’n million s. milion. mèis. 39 mysterious monthly adj . mensil, mënsil. tramudé; I moved in a new monument s. monument. house yesterday : i l’hai/heu mood s. umor; to be in a good ~ : tramudà ant na ca neuva jer ; I esse ’d bon umor. have recently moved from moody adj. lunàtich. Glasgow to Cremolino : i moon s. lun-a. l’hai/heu tramudà recentement moonlight s. ciàir ëd lun-a; by ~ : da Glasgow a Cremolin. 2 bogé. al ciàir ëd lun-a. much adv . tant; ~ money : tanti moral adj . moral. sòld. morality s. moralità. mud s. pàuta. more adv . pì; this book is ~ mum s. mama. interesting than your book : ës to mumble v. b ёrboté. lìber-sì a l’é pì anteressant che tò murk s. (lë) scur. lìber. museum s. muséo; ~ of science : morning s. matin; good ~ : bon-a muséo dla siensa. matin, bon-a matinà; I am up music s. mùsica. every ~ at seven : tute le ~ i son musician s. musicista. an pé a set ore; this ~ : stamatin. must v. dovèj; ( comand ) you ~ do moron adj ./s . fòl, fabiòch; don’t your homework : it deuve fé ij be a ~ : fa nen ël fòl. tò travaj dë scòla; ( suposission ) mosquito s. zanzarin: ~ net : where is Sheila? She must be zanzariera. at school : andova ch’a l’é mother s. mare. Sheila? A deuv/dovrìa esse a mother-in-law s. suòcera, scòla. • I must mi i deuv(o) you madòna. must ti it deuve he must chiel a mountain s. montagna. deuv she must chila a deuv we mouse s. ( pl .: mice ) giari , rat. must nojàutri i dovoma you moustache s. barbis ( m. pl. ). must vojàutri i deuve they must mysterious mouth s. boca. lor a deuvo . mouthful s. bocon. muzzle s. muso. to move v. 1 (in a new house ) mysterious adj . misterios.

40

N

nail s. 1 ongia; ~ clippers : necklace s. colan-a. tajaongie. 2 (bròca ) ciò. to need v. (semidifetiv ) avèj da name s. nòm; Christian ~ : nòm manca ~ something : avèj da ëd batésim; call somebody by manca ’d quaicòs ; I don’t need ~: ciamé quajcun për nòm; we anything : i l’hai/heu da manca name no names : i foma gnun ’d gnente; I needn’t go : i l’hai nòm. nen da manca d’andé ( përché mi napkin s. sarviëtta, salviëtta, i dis(o) parèj ): I don’t need to sërviëtta. go : i l’hai nen da manca d’andé narcissus s. ginojèt, narcis. (përché quajcun a l’ha dime ch’i narrow adj . strèit. l’hai nen da manca d’andé ). NASA s. ( National Aeronautics needle s. ùja. and Space Administration ) negative adj . negativ. NASA, aministrassion nassional nerve s. nerv. për l’aeronàutica e lë spassi(o). nervous adj . nervos, nërvos. nation s. nassion. nest s. ni(l). national adj . nassional. net s. rete. nationality s. nassionalità. neutral adj . neutral. NATO s. ( North Atlantic Treaty never adv . mai. Organization ) NATO. nevertheless prep . nonostant lòn. natural adj. natural. new adj . neuv. nature s. natura. New York (sità , town ) New York, navigable adj . navigàbil. Niù Jòrk, Neuva Jòrk. to navigate v. navighé. Newcastle (sità , town ) Newcastle, nearby adj ./ adv . vzin. Niucàstël. nearly adv . quasi. news s. notissia. neb s. bech, ponta, estremità. newsagent s. giornalé. necessary adj . necessari. newspaper s. giornal; ~ kiosk : necessity s. necessità. edìcola. 41 nutmeg next adj . pròssim; ~ week : la ven-o nen da Seattle, i ven-o da pròssima sman-a. Vilanova d’Ast; ~ even : gnanca. nice adj . zolì , carin, simpàtich. nothing ind. pron. gnente; there is nickname s. stranòm. ~ on the table : a-i é gnente night s. neuit; good ~ : bon-a dzora la tàula. neuit; at ~ : ëd neuit: to notice v. ( something / nightingale s. rossigneul. somebody ) acòrzësse ( ëd no adv . nò. quaìcos / ëd quajcun ). no adj. gnun, gnente; there is ~ nougat s. toron ( chewy confection water in the fridge : a-i é nen made of honey or sugar, stiff egg d’eva ant ël frigo: I have ~ whites and almonds or money : i l’hai/heu gnun sòld. hazelnuts ). nobody ind. pron. gnun; there is noun s. ( gramàtica ) nòm, ~: a-i é gnun. sostantiv. noise s. rumor, rabel. novel s. romanz. nonsense s. tavanada. novelty s. novità. no one ind. pron. gnun. November s. novèmber; in ~: a normal adj . normal. novèmber. north s. nòrd. now adv . adess; from ~ on : da northern adj . nòrdich; Northern adess an peui. Ireland : Irlanda dël Nòrd. nowhere adv . da gnun-e part. nose s. nas; my ~ is stuffed up: i number s. nùmer. l’hai ’l nas stop. nut s. nos. not neg . nen; I’m ~ from Seattle, nutmeg s. ( myristica fragrans ) I’m from Villanova d’Asti : i nos moscà. 42

O

oak s. rol. the most important oat s. biava. Piedmontese towns have a obedience s. ubidiensa. tourist information ~ : le pì obedient adj . ubidient. amportante sità piemontèise a to obey v. ubidì, scoté. l’han n’ufissi për le object s. oget. anformassion turìstiche. to object v. obieté. official adj. ufissial. objection s. obiession. officious adj. invadent. obligation s. òbligh. oil s. euli; olive ~ : euli d’oliva. to oblige v. oblighé. oily adj . oncc. to obtain v. oten-e. old adj . vej, ansian. occasion s. ocasion. oldness s. veciàja. occasional adj . ocasional. omelette s. frità. occasionally adv . ocasionalment. on prep. dzora a; ~ the table : an occupation s. ocupassion. sla tàula, dzora a la tàula. ocean s. océan; Pacific ~ : Océan once adv . na vòlta, na vira ~ Pacìfich: Atlantic ~ : Océan more : ancora na vira/vòlta; at ~ : Atlàntich. sùbit; I have only met her ~ : i October s. otóber; a ~ : in l’hai/heu mach ancontrala na October. vira/vòlta. off adj. dëstiss; 10% off : scont dël onion s. siola. des për sent. only adv . mach. offence s. ofèisa. onto prep. dzora a; the cat to offend v. ofende. jumped ~ the chair : ël gat a offensive adj . ofensiv. l’é/ha sautà dzora a la cadrega. offer s. oferta. open adj . duvert. to offer v. eufre. operation s. operassion. office s. ufissi; tourist opponent s. aversari, avërsari. information ~ : ufissi turìstich; opportunity s. oportunità, 43 ox

ocasion; miss an ~ : perde original adj . original. n’ocasion. other adj . àutr. optical adj . òtich. otherwise adv . altriment, optional adj . facultativ, opsional. diversament. or conj . o, opura. outlet s. scàrich, surtìa. orange A adj . arancion. B s. oven s. forn. (fruit ) përtugal, portugal. over prep . dzora. order s. órdin; we can execute overside s. svista. your ~ only at the end of this over there adv . lagiù. week : i podoma dësbrojé vòst overcoat s. paltò, sopràbit. órdin mach a la fin ëd la sman-a. owner s. proprietari. organization s. organisassion. ox s. ( pl. oxen ) beu.

44

Р

packaging s. ambalagi, imbalagi. partridge s. përnis. packet s. pachet. passport s. passapòrt. padlock s. luchèt. patent s. brevet. page s. pàgina. path s. sënté. pain s. pen-a. patience s. pasiensa. painful adj . doloros. patriot s. patriòta. palace s. palass; Buckingham pause s. pàusa. Palace : Buckingham Palace, pavement s. sidewalk ( am .) Bachingam pàlas. marciapé. pale adj . spali. paw s. piòta. palm s. palma; Palm Sunday : to pay v. paghé. dumìnica dle Palme. pea s. pòis. pan s. pèila. peace s. pas. panic s. pànich. peach s. persi. panorama s. panoràma. peanut s. ràcola. paper s. carta. pear s. pruss. parallel adj . paralel. pearl s. perla. parents s. - pl . genitor. pedal s. pedal. Paris (sità, town ) Paris. pen s. biro. park s. parch; national ~ : parch pencil s. matita; write in ~ : nassional. scrive a matita. to park v. parchegé. penguin s. pinguin. parrot s. papagal. people s. pópol , gent; how many part s. part. ~ travel by train? vàire përson- partial adj . parsial. e a viagio an treno? participant s. partesipant, pepper s. pèiver. partecipant. percentage s. përsentual. to participate v. partesipé, perfect adj . përfet. partecipé. perfection s. përfession. 45 pot perfume s. profum. pit s. tampa. perhaps adv . forsi, forse. place s. 1 leu(gh), pòst. 2 ( square ) period s. perìod. piassa. periodical adj . periòdich. plait s. tërsa. permanent adj . përmanent. plane s. 1 rabòt. 2 (airplane ) permission s. përmess. avion, aparechio. person s. s. përson-a. plate s. 1 piat. 2 piastra; plate perspective s. prospetiva. tectonics ; tetònica a plache. perspiration s. traspirassion. to play v. 1 dësmoresse, gieughe. to perspire v. traspiré. 2 ( instrument ) soné. phantasy s. (ëdcò: fantasy ) player s. giogador. fantasìa. please interj . për piasì; could you pheasant s. fasan. kindly tell me where Cardiff pho s. fotografia. is, ~? a podrìa pa dime andova phone s. teléfon(o); ~ call : ch’as treuv(a) Cardiff, për piasì? telefonà(da). pliers pl . tnàje. to phone v. telefoné. plough s. slòira. to photograph v. fotografé. plum s. brigna. picture s. quàder, figura. plumber s. idràulich. piece s. tòch; ~ of nonsense : pocket s. sacòcia; ~ translator : gavada. tradutor tascàbil/sacociàbil. Piedmont s. Piemont. poison s. velen. Piedmontese adj ./s. piemontèis; I poisonous adj . velenos. don’t speak ~ : i parlo nen police commisioner s. (am .) piemontèis; I would like to questor. learn some ~ : am piaserìa police headquarters s. questura. amparé ’n pò ’d piemontèis; ~ policeman s. cìvich, polissiòt. spoken here : ambelessì as parla polished adj . lùcid. piemontèis; to speak the ~ poor s. mìser, pòver; ~ child : language : parlé an piemontèis. pò(v)r cit ( m.), pò(v)ra cita ( f.). pierced spatula s. giraeuv. popular adj . popolar. pig s. crin. port s. pòrt. pigeon s. colomb. porter s. fachin. pilgrim s. pelegrin. possible adj . possìbil. pillow s. cussin. post s. 1 pòsta. 2 (pole ) pal. pineapple s. ànanas. postcard s. cartolin-a. pipe s. 1 pipa. 2 tubo. postman s. postin. pipeline s. tubassion. pot s. 1 ramin-a, cassaròla. 2 vas. potato 46 potato s. patata. problem s. problema. pottery s. ceràmica. product s. prodòt. pourboire s. bon-aman program s. programa. practically adv . praticament. progress s. progress; make ~ : fé to practise v. (am .) esercité, progress. pratiché, esercitesse. progressive adj . progressiv. prank s. marminela. promise s. promëssa; to keep to pray v. preghé. one’s ~ : manten-e na promëssa. prayer s. orassion. to promise v. promëtte. to preach v. prediché. to pronounce v. pronunsié. precedent adj . precedent. pronunciation s. pronunsia; a precise adj . precis, presis. good Piedmontese ~ : na bon-a precisely adv . precisament. pronunsia piemontèisa. to prepare v. parié, preparé. propaganda s. propaganda. presence s. presensa. propeller s. élica. present s. cadò, regal. proposal s. propòsta. to present v. 1 presenté, presënté. protagonist s. protagonista. 2 eufre. to protect v. protege. president s. president. protein s. proteìn-a. pretext s. pretest. protest s. protesta. pretty adj . bel, carin, zolì. to protest v. protesté. to prevent v. 1 impedì , ampedì; proud adj . orgojos. we must prevent him/her from provenance s. proveniensa. leaving : i dovoma ampedìje ’d proverb s. proverbi. parte. 2 preven-e. province s. provincia, provinsa. previous adj . precedent. provisory adj . provisòri. price s. pressi. proximity s. vzinansa. primitive adj . primitiv. prudent adj . prudent. prince s. prinsi. public adj . pùblich. principal adj . (ëdcò: main ) to pull v. tiré. prinsipal. pulpit s. pùlpit. print s. stampa. punctual adj . pontual. to print v. stampé. puppy s. tabój. priority s. precedensa, priorità. to put v. buté , posé.

47

Q

quail s. quàja. abonament trimestral B adv . quality s. qualità. trimestralment. quantity s. quantità. queen s. regin-a. quarrel s. rusa. question s. domanda. quarter s. trimestr. quick adj . ràpid , lest. quarterly A adj . trimestral, quiet adj . tranquil. trimëstral; ~ subscription : quintal s. quintal. 48

R

rabbi s. ( religion ) rabin. velocità. 3 tass; ~ of exchange : rabbit s. lapin, cunìj. tass ëd cambi. rabble s. gëntàja. rational s. rassional. race s. corsa. raw adj . cru. racecourse s. ipòdrom. ray s. ragg. racehorse s. caval da corsa. razor-blade s. lamëtta (da barba). radar s. ràdar; ~ wind : vent rilevà reaction s. reassion. con ël ràdar; approach control to read v. lese. ~: ( aer .) ràdar ëd contròl readily adv. volenté, volënté. d’avzinament. ready adj. pront, parià. radiation s. radiassion. to realize v. 1 realisé. 2 capì, radiator pl . termo(sifon) , rendse cont. radiator. really adv . dabon , verament. radio s. radio. reason s. rason. radish s. ravanin. rebuff s. arfud. rage s. rabia. receipt s. ricevuta. railway s. ferovia. to receive v. arsèive, riceve. rain s. pieuva. red adj . ross. to rain v. pieuve; it’s rainings referee s. àrbitr. cats and dogs : a pieuv a to refuse v. arfudé, rifudé, rifiuté; bassinà. he has refused to give me his rainbow s. arcancel. book : a l’ha arfudà ’d deme sò to raise v. 1 aussé, elevé. 2 anlevé. lìber. rake s. rast(r)el. region s. region. to rake s. rastlé. regional adj . regional; on some ~ rapidity s. rapidità. trains you can take your rare adj . rar. bicycle : dzora a quàich treno rarely adv . rarament. regionàj as peulo porté le bici. rate s. 1 (për ij traspòrt ) tarifa. 2 regret s. regret , ringret. 49 rosary to regret v. ringreté. revolution s. rivolussion. relative s. parent. rhythm s. ritm. reliability s. afidabilità. rice s. ris. reliable adj . afidàbil. rich adj . rich. religion s. religion; Catholic ~ : to ride v. cavalché: to ride a religion catòlica; Protestant ~ : bicycle : andé an bici. religion protëstanta; Jewish ~ : rift s. fëssura. religion ebréa. right adj . 1 giust; you are ~ : it religious adj . religios. l’has rason. 2 drit ( contrari dë remote adj . lontan, distant; ~ snistr ); to turn ~ : svolté a drita. control : telecomand. ring s. anel. removal s. 1 rimossion. 2 tramud. to ring s. soné; ( al teléfono ) could rent s. afit. he ring you back? It fas to repeat v. ripete. riciamé? repetition s. ripetission. to rinse v. arzenté, arzënté. republic s. repùblica. ripe adj. mur. reservation s. prenotassion; flight to rise v. levesse, aussesse. ~: prenotassion d’un vòl. risk s. arzigh. residence s. residensa. to risk v. arzighé. resin s. résin-a. risky adj . arzigant. to resist v. resiste. river s. fium. resistance s. resistensa. road s. stra. resort s. località turìstica; Stresa roast s. aròst. is an enchanting ~ near the robust adj . robust. Lake Maggiore : Stresa a l’é na roedeer s. cravieul. località turìstica ancantévol vzin to roll v. rotolé; to roll by : passé al Lagh Magior. an pressa, passé a tuta velocità; responsibility s. responsabilità. to roll up : anrolé; to roll up responsible adj . responsàbil. one’s sleeves : argaucesse le rest s. arpòs. mànie. to rest v. arposé, arposesse. romantic adj . romàntich. restaurant s. ristorant. roof pl . cop. return s. artorn, ritorn. room s. stans(i)a; single ~ : stansa to return v. artorné, ritorné; he sìngola; double ~ : stansa dobia; returned to Vallongo : a l’é sitting ~ : salòt. artonrà a Valong. rooster s. gal. to reveal v. rivelé. root s. radis. revelation s. rivelassion. rosary s. rosari. rose 50 rose s. reusa. ruby s. rubin. rough adj. rùvid, grossolan. rudder s. ( plane – avion ) timon round adj . rond; ~ loaf : mica ëd coa. (from the French: miche ). rucksack s. sach a spala, zàin. row s. fila; in a ~ : an fila; two Russia s. Russia. rows : doe file. Russian adj . russi. to rub v. bocioné. rust s. ruso. rubber s. goma; ~ band : elastich. rusty adj . rusnent. rubbish s. mnis.

51

S

sack s. sach. saw s. ressia. sacrifice s. sacrifissi. to saw v. ressié. sacristan s. sacrista. scamp s. birba, farinel. sad adj . trist. scarf s. corvata. saddle s. sela. schnapps s. grapa, bevanda safe s. cassafort. alcòlica. saffron s. zafran , safran. school s. scòla; primary ~ : scòla sail s. vela. elementar. to sail v. navighé. science s. siensa. sailor s. marinar. scientist s. òm ëd siensa ( m.), salad s. salada. fomna ’d siensa ( f.). salami s. salam. scissors pl . tisòire, tësòire. saliva s. saliva. scoundrel s. canàja. salmon s. salmon. to scratch v. 1 sgranfigné, 2 graté; salt s. sal ; ~-cellar : saliera. he was scratching his head : as salty adj . salà. gratava la testa. same adj . istess. to screw v. anvisé. sanctuary s. santuari. screwdriver s. tornavis. sand s. sabia. scribble s. scrabòcc. sandwich s. panin, sanguiss. sea s. mar. sandy adj . sabios. seagull s. gabian. satisfied adj . sodisfàit (ëd – with). seal s. fòca. to satisfy v. sodisfé. season s. stagion; slack ~ : stagion Saturday s. saba; on Saturdays : mòrta. ëd saba. second s. second. sauce s. sàusa. secret s. segret. sausage s. sautissa; the famous ~ secretary s. segretaria. of Bra : la famosa sautissa ’d sedative s. calmant. Bra. to see v. vëdde, voghe; when to save v. salvé. writing him, tell him I wish ~ seed 52

him : quand ch’it jë scriveras, shoe s. scarpa. disje ch’i vorìa vëdlo. shoemaker s. ciabatin. seed s. smens. to shoot v. sparé. to seek s. serché, sërché. shop s. negòssi. to seem v. smijé; it would seem shopkeeper s. comërciant. that it’s too late : a smìja ch’a shoplifter s. làder ant un negòssi. sia tròp trad. short adj . curt. to select v. serne. shot s. spar. to sell v. vende. shoulder s. spala. to send v. mandé, spedì. shout s. bràj. to separate v. separé. to shout v. brajé; why are you separation s. separassion. always shouting : përché it bràje September s. stèmber; in ~ : a sèmpe(r)? stèmber. shovel s. pala. sermon s. prédica. shy adj . tìmid. sew v. cuse. sideburns pl . basëtte. shadow s. ombra; in the ~ : a sieve s. siass. l’ombra. sight s. vëddùa, vista. shady adj . ombregià. sign s. 1 cartel. 2 segn; make the shame s. vërgògna. ~ of the cross : fesse ’l segn ëd shameful adj . vërgognos. la cros. shape s. forma, sàgoma. to sign v. firmé. sharp adj . brusch. signal s. segnal. shave Ù to have a shave : fesse la signature s. firma. barba. silence s. silensi. to shave v. fesse la barba. silencer s. ( car ) marmita. shawl s. salet. silent adj . ciuto, silensios. she pers . pron . chila. silk s. seda. sheep s. fèja. silkwor s. bigat. sheet s. feuj ; ~ metal : lamiera. silly adj . gadan. shel s. scafal. silver s. argent; the ~ tuna : la shell s. (e.g: egg ) greuja. galin-a dj’euv d’òr. shepherd s. b ёrgé. simple adj . sempi. shingles pl . feu ’d Sant’Antòni. simply adv . semplicement. ship s. nav. since prep . da; ~ 1990 (nineteen shipyard s. cantié naval. ninety) : dal 1990 (mila neuvsent shock s. colp; ~ absorber : e novanta); ~ Thursday : a parte amortisator. da giòbia; I have known him ~ 53 soul

nineteen ninety-nine : i lo to smuggle v. contrabandé. conòss dal mila neuvsent e snail s. lumassa. novanteneuv. to sneeze v. starnuì. to sing s. canté. snow s. fiòca; ~ plough , ( am. ) ~ singer s. cantant; ~ song-writer plow : ( për fé la calà quand ch’a cantautor. fiòca ) leson. sip s. gorà , golà. to snow v. fioché. sir s. monsù. so adv . parèj, talment; ~ they say : sister s. seure, sorela; ~-in-law : parèj a diso; I was ~ tired, that cugnà; my ~-in law : mia cugnà. I went to bed at once : i j’era sketchbook s. àlbom da disegn: talment ëstrach che i son andàit skimmer s. cassulera. a cogeme sùbit. skin s. pel. soap s. savon. skirt s. cotin. sock s. caussèt. sky s. cel. soft adj . mòrbid. skyscraper s. grataciel. soldier s. soldà. slantwise adj . bëstàj. solstice s. solstissi. slap s. lordison, sgiaf. solution s. solussion. to sleep v. deurme; put sleep : some ind. adj. ( partitiv ) ëd, dë, ’d, andeurme; I slept in : i son ëstàit d’, un pò ’d/d’; there is ~ water andurmì. in the fridge : a-i é d’eva ant ël sleeve s. mània; roll up one’s frigo; would you like ~ wine? It sleeves : argaucesse le mànie. veule ’d vin? It veule ’n pò ’d sleigh s. lesa, slita. vin? slice s. fëtta. somebody ind. pron. quajcun. slipper s. pantofla , patin. someone ind. pron. quajcun. slot s. fessura. something ind. pron. quaicòs; slowly adv . lentament. there is ~ on the table : a-i é smallpox s. vaieul. quaicòs dzora la tàula. smell s. odor. sometimes adv . minca tant. to smell v. 1 nufié. 2 savèj odor somewhere adv . përlì. ëd. son s. fieul; ~ in law : gënner. to smile s. rìje moderatament, rìje song s. cant, canson; folk ~ na frisa. canson popolar; I heard him smoke s. fum. sing a ~ : i l’hai/heu sëntilo canté to smoke v. fumé. na canson. smoker s. fumador. sorrow s. dolor. smooth adj . seuli. soul s. ànima. soup 54 soup s. mnestra; ~ dish : Galimberti ~ is, please? A tondasson. podrìa dime andova ch’as south s. sud; South-Africa : Sud- treuv(a) piassa Galimberti? Àfrica. squint-eyed adj . baricc. Southampton (sità , town ) squirrel s. scrieul, përro. Southampton, Sautèmpton. stadium s. stadi(o). Spanish adj . spagneul; Excuse stall s. 1 bancarela. 2 stala. 3 me, do you speak ~? Ch’a disa, (aviassion ) stal. a parla spagneul? to stammer v. zagajé. sparrow s. passaròt. stamp s. francobol. to speak v. parlé; (al telèfon /on star s. stèila; shooting ~ : stèila the phone ) Joseph speaking : cadenta. ambelessì a parla Bepe; I don’t starch s. àmid. ~ Piedmontese : i parlo nen starfish s. stèila marin-a. piemontèis. station s. stassion; power ~ : speciality s. specialty (am .) central elétrica; railway ~ : specialità. stassion feroviaria; in Turin, to specify v. specifiché, precisé. the bus ~ is in England specimen s. esemplar. Avenue : a Turin la stassion ëd spectator s. spetator; there were j’àutobus a l’é an cors Inghil- 50,000 spectators at the macht tera; sorry, can you tell me the in Turin : a-i ero 50.000 spetator way to the station? Ch’a scusa, a la partìa a Turin. a sa pa dime la stra për la speed s. velocità; top ~ : velocità stassion? ~ master : capstassion. màssima. stationer’s shop s. cartolerìa. spelling s. ortografìa. stationmaster s. capstassion. spinach s. spinass. to steal v. robé. spite s. dispet; in ~ of : nonostant. steam s. vapor. splendid adj . splèndid. steel s. assel. splendour s. splendor (am .) steering wheel s. volant. splendor. step s. 1 scalin. 2 pass splinter s. schëssa. stepmother s. marastra. sponge s. spogna. stewardess s. hostess. spoon s. cuciar. stick s. baston. spring s. prima(vera); in the ~ : an stiff adj . rìgid. primavera, ant la prima. still A adj. silensios, ciuto. B adv. square A adj . quadrà. B s. piassa; ancora. can you tell me where stingy adj . tacagn. 55 syringe stop A interj . alt. B s. fërmà(da); suddenly adv . amprovisament. bus ~ : fërmà dl’àutobus. sugar s. sùcher. to stop v. 1 fërmé; please, stop suitability s. idoneità. making such a noise : për piasì, suitcase s. valis. piantla lì ’d fé tut ës rabel; 2 summer s. istà. fërmesse. Sunday s. dumìnica; on ~ : ëd storehouse s. magasin. dumìnica. stove s. stuva. sunset s. tramont. straight adv . anans, drit: ~ ahead : supper s. sin-a. sèmpe(r) anans ~ on : sèmpe(r) supporter s. tifos; Juventus Club drit. ~ / Toro Club ~ : tifos ëd la Juve straw s. pàja, fil ëd pàja; the ~ / tifos dël Tòr. that breaks the camel’s back : surely adv . certament. la stissa ch’a fa traboché ’l vas. surface s. superfissi. strawberry s. fròla. to surprise v. maravijé. street s. via. to surrender v. cede, arendse. strict adj . sever. swallow s. randolin-a. strike s. siòpero; the ~ has been sweat s. sudor. called off: lë siòpero a l’é stàit to sweat v. sudé. revocà. sweater s. majon. struggle s. lòta. to sweep v. ramassé. to struggle v. loté, combate. sweet A s. caramela. B adj . doss. to study v. studié; by studying to swindle v. gabé, ambrojé. hard, you will learn a lot of swing s. 1 sbàuti, altalen-a. 2 Piedmontese words : an (oscillation ) dondolament. studiand decis it ampareras tante switchboard s. quàder ëd paròle piemontèise. comand, centralin-a. to stumble v. antrapesse. Sydney (sità , town ) Sydney, subject s. 1 argoment. 2 ( school ) Sìdni. matéria. synagog sinagòga ; where is the substance s. sostansa. ~? Andova ch’a l’é la sinagòga? sudden adj . amprovis. syringe s. siringa.

56

T

table s. 1 tabela. 2 tàula; good telephone s. teléfon(o). evening, a ~ for two, please : telescope s. canucial. cerea/bon-assèira, na tàula për television s. television; ~ set : doe përson-e, për piasì. televisor. tablecloth s. tovàja. temperature s. 1 temperatura. 2 tactics s. tàtica. frev: I have got a ~ : i l’hai/heu tail s. coa. la frev. to take v. 1 pijé. 2 porté; I’m tepid adj . tiépid. taking the children to school : i terrible adj . terìbil. son an camin a compagné/porté testament s. testament. ij cit a scòla; ~ a sit : acomo- tetanus s. tétan(o). desse; ~ a bath : fé ’l bagn. Texas (state , stat ) Texas. talent s. talent. text s. test. tall adj . grand, àut; Jack is ~ : to thank v. ringrassié. Giaco a l’é grand. that A adj . col, chël, col …-là, tank s. serbatòri; ~ wagon : vagon chël …-là (m.), cola, chëla, cola cisterna; fuel ~: serbatòri dla …-là, chëla …-là ( f.). B pron . benzin-a. (that one ) col-là, chël-là (m.), tap s. rubinet. cola-là, chëla-là ( f.). tar s. catram. the art. det . ël ( m. s.), lë ( m. s.), la to taste v. gusté. (f. s.), l’ ( f./ m. s. + vowel ), ij ( m. tasty adj . gustos. pl .), le ( f. pl .), j’( m./(f .) pl . + to teach v. most(r)é (es . a scòla ). vowel ). teacher s. ansegnant , insegnant. theatre s. theater ( am .) teàtro , teapot s. tejera. teàter. tear s. làcrima, lerma. theft s. robarìa. technical adj . técnich. then adv . 1 alora. 2 peui. technique s. técnica. theoretically adv . teoricament, an teenager s. adolessent. teorìa. telegram s. telegrama. theory s. teorìa. 57 time there adv . là. thousand adj . mila. therefore conj . përtant. thread s. fil. thermometer s. termòmetro. three adj . tre. these A adj . si, sti, si …-sì, sti …- to thresh v. trebié. sì (m.), se, ste, se …-sì, ste …-sì throat s. gola, còl; to cut one’s (f.). B pron . ( that one ) costi-sì, own ~ : desse la sapa an sij pé. sti-sì (m.), coste-sì, ste-sì ( f.). through prep . a travers ëd; we they pers . pron . lor. went ~ a long tunnel : i soma thickness s. spessor. passà a travers ëd na longa thief s. làder. galerìa. thimble s. dial. to throw v. campé. thin adj . 1 mair. 2 fin. thunder s. tron. thing s. còsa. to thunder v. troné. to think v. pensé, pënsé; I don’t thunderstorm s. tëmporal. think so : i penso ’d nò; I think temporal, orissi. so : i penso ’d sé; I think of Thursday s. giòbia; ëd ~: on buying a new car : i penso ’d Thursdays; since ~ : a parte da caté na màchina neuva; do you giòbia. think you could finish this ticket s. bijèt. the ~ is not work? It pense ’d podèj finì ës refoundable : ël bijèt a l’é nen travàj-sì? rimborsàbil; flight ~ : bijèt third adj . ters. d’avion, bijèt për l’aparechio. thirst s. sèj. tie s. 1 liura. 2 ( abijament da òm ) thirsty adj . assetà; I’m ~ : i grop. l’hai/heu sèj. tiger s. tigre. this A adj . ës, sto, ës …-sì, s…-sì time s. 1 temp; what ~ is it? It’s (m.), sa, sta, sa …-sì, sta …-sì two o’clock : che ora a l’é? A l’é (f.). B pron . ( that one ) cost-sì doi bòt. 2 vòlta, vira; “For the (m.), costa-sì, sta-sì ( f.). second ~ in the life of most of thistle s. card; we usually eat us, we are at war. Over and “bagna càuda” and thistles : ëd over again we have tried to sòlit i mangioma ij card con la find a peaceful way …” ( dal bagna càuda. discors dël re Giòrs IV, ël 3 dë those A adj . coj, chëj, coj …-là, stèmber 1939 ): “Për la seconda chëj …-là (m.), cole, chële, cole vòlta ant la vita dla pì part ëd …-là, chële …-là ( f.). B pron . nojàutri, i soma an guera. I (that one ) coj-là, chëj-là (m.), l’oma tentà pì vire ’d trové na cole-là, chële-là ( f.). via pacìfica …”; there is no ~ timetable 58

lose : a-i é nen un moment da toy s. dësmora. perde. tractor s. trator. timetable s. orari. traditional adj. tradissional. tip s. ponta, estremità. traffic s. tràfich; ~ lights : to tire v. straché. semàforo. tired adj . strach , stanch. train s. treno; by ~ : con ël treno, to prep. a, vers; I am going ~ an treno. school : i son an camin a andé a trainer s. alenator. scòla; he wants to speak ~ you : training s. alenament. a veul parlete. tram s. tram. to toast v. brusaté. transatlantic adj . transatlàntich. tobacco s. tabach. to transfer v. trasferì. tobacconist’s s. tabachin. to translate v. tradùe; to translate today adv . ancheuj; what day is it from Piedmontese into ~? Che di a l’é ancheuj? English : tradue dal piemontèis a toe s. dil dël pé. l’anglèis; I have to translate together adv . ansema. this text into Piedmontese : i toil v. fatighé. l’hai/heu da tradue ës test-sì an tomato s. tomàtica. piemontèis. tomorrow adv . doman. translator s. tradutor; pocket ~ : too adv . 1 tròp; ~ late : tròp tard. 2 tradutor tascàbil/sacociàbil. (a fin ëd frase ) ëdcò. transmission s. trasmission. tool s. utènsil. to transmit v. trasmëtte. tooth ( pl . teeth ) s. dent. transpiration s. traspirassion. toothpaste s. dentifrissi. transport s. traspòrt. total adj . total. to transport v. trasporté. to totter v. strambié. trap s. tràpola. touchy adj . përmalos. travel s. viagi. tourism s. turism. to travel v. viagé. tourist s. turista. traveller s. viagiador. towel s. suvaman. tray s. cabarèt. town s. sità; ~ hall: comun; treat v. traté. excuse me, could you tell me treatment s. tratament. the way to the ~ hall? Turn tree s. erbo, pianta. right after the post office : ch’a trend s. tëndensa. scusa, a sa pa dime andova ch’a triangle s. triàngol. l’é ’l comun? Ch’a vira a drita trip s. gita, viagi; have a good ~! apress ëd la pòsta. Bon viagi! It is a pleasant ~, 59 typical

isn’t it? A l’é ’n bel viagi, nen T-shirt s. majëtta a magne curte, vèj? ti-sieurt. triumph v. trionfé. Tuesday s. màrtes; on Tuesdays : triumphal adj . trionfal. ëd màrtes. tropical adj . tropical. tulip s. tulipan. trouble s. sagrin, fastidi, tuna s. tonn; the silver ~ : la galin- problema. a dj’euv d’òr. trousers pl . pants (am .) bràje. tunnel s. galerìa. trout s. truta. turkey s. biro. truck s. càmion. to turn v. giré, viré; excuse me, true adj . ver, vèj ; it’s ~ : a l’é vèj; could you tell me the way to a ~ story : na stòria vera. the town hall? Turn right after truffle s. trìfola; the white the post office : ch’a scusa, a sa truffles of Alba : le trìfole pa dime andova ch’a l’é ’l bianche d’Alba. comun? Ch’a vira a drita apress trumpet s. tromba. ëd la pòsta; turn up : argaucé. trunk s. baùl. turnip s. rava. truth s. verità; to tell the ~ : dì la two adj . doi ( f. doe). verità. ~ will out : le busìe a type s. tipo. l’han le gambe curte. typical adj . tìpich.

60

U

ugly adj . brut; what a ~ building : unlawful adj . ilegal. che edifissi brut! unlikely adj . improbàbil. umbrella s. parapieuva. unpleasant adj. sgradévol, uncertainty s. incertëssa. sgradèivol. uncivilised adj . incivil. unproductive adj . improdutiv. uncle s. barba, zio. unreal adj . ireal. under prep . sota. unreliability s. inafidabilità. to unstich s. dëscuse. unreliable adj. inafidàbil. unexpected adj . inaspetà. unskilled adj . malpràtich. unforeseeable adj . imprevedìbil. unsuited adj . inadeguà , inadat. unfortunately adv . purtròp. unsure adj . incert, insicur. union s. union; European ~ : urgency s. urgensa. Union Européa, Union urgent adj . urgent. Europenga. to use v. utilisé, dovré. unity s. unità. useful adj . ùtil; to be ~ : vnì a tàj. universal adj . universal. user s. utent. universe s. univers. usual adj . abitual. university s. università; ~ degree : usually adv . abitualment, ëd sòlit. làurea.

61

V

to vaccinate v. vaciné. veil s. vel; ( church ) coefa. vaccination s. vacinassion. vein s. ven-a. vaccine s. vacin. vendor s. vënditor. vagrancy s. vagabondagi. vengeance s. vendëtta. vagrant s. vagabond. veterinary s. (ëdcò: vet ) vain adj . 1 van. 2 vanitos. veterinari. valerian s. valerian-a. vibration s. vibrassion. valid adj . vàlid. vice s. vissi. validity s. validità. victory s. vitòria ; “This is your ~, valley s. valada, val. ~ of the cause of freedom in value s. valor. every land. In all our long to value v. valuté. history we have never seen a valve s. vàlvola; safety ~ : vàlvola greater day than this. ’d sicurëssa. Everyone, man or woman, has van s. furgon. done their bit …” (dal discors vanilla s. vanìlia. ëd Winston Churchill a la fin ëd vanity s. vanità. la seconda guera mondial ): vapour s. vapor. “Costa-sì a l’é vòsta vitòria, variable adj . variàbil. vitòria për la càusa dla libertà an variation s. variassion. tuti ij pais. An tuta nòsta stòria i variety s. varietà. l’oma mai vist un di pì to vary v. varié. amportant che cost-sì. Tuti, òm Vatican s. Vatican. o fomna, a l’han fàit soa part vault s. (arch .) vòlta. …”. vegetable s. ortagi. view s. vista, vëddua. vegetables s. vërdura. viewer s. spetator. vegetarian adj ./s. vegetarian. viewfinder s. mirin. vegetation s. vegetassion. vigorous adj. vigoros. vehicle s. veìcol. village s. borgà, borgh, vilagi. vinegar 62 vinegar s. asil; aromatic ~ : asil to visit v. visité; I’m going ~ aromàtich; white ~ : asil bianch; Belmonte tomorrow : doman i apple ~ : asil ëd pom. visitereu Belmont. vineyard s. otin, vigna. visitor s. visitator. violence s. violensa. voice s. vos; in a loud ~ : a àuta violent adj . violent. vos. violin s. violin. volcano s. vulcan. visit s. vìsita; the Queen voltage s. voltagi. Elisabeth was on a state ~ in voluntary adj . volontari. Turin and Verbania : la regin-a to vote v. voté. Elisabëtta a l’é stàita an vìsita voter s. eletor. ufissial a Turin e a Vërbania. vowel s. vocal.

63

W

wage s. salari. to watch v. vardé, guardé. wagon s. vagon. water s. eva; mineral ~ : eva to wait v. speté ( quàicun: for mineral; cool ~ : eva frësca; ~ somebody ). paint : idropitura. waiter s. camré. waterfall s. cascada. waitress s. camrera. wave s. onda. to wake v. dësvijé, dësvijesse; to wavy adj . ondulà. wake up : dësvijesse; waking wax s. sira. hours : vijà. way s. 1 via, stra. 2 manera. Waldensian s. / adj . valdèis. we pers . pron . nojàutri. walk s. spassegiada; to go for a ~ : weak adj . débol. fé na spassegiada. weakness s. debolëssa. to walk v. caminé. wealth s. richëssa. wall s. mur, muraja. wealthy adj. rich. to want v. vorèj; he wants to weapon s. arma. speak to you : a veul parlete; he weather s. temp; ~ forecast : said he wanted to stay : a l’ha boletin méteo. dit ch’a vorava rësté; my sister Wednesday s. mèrco(l); on wants me to go : mia seure a Wednesdays ; ëd mèrcol. veul ch’i vada/von-a. week s. sman-a. war s. guera; prisoner of ~ : to weep v. pioré. përzoné ’d guera. welcome adj . binvnù. wardrobe s. guardaròba. to weld v. saldé. warm adj . càud. welder s. saldator. to warm v. scaudé. welding s. saldatura. to wash v. lavé; he washes his well A s. poss. B adv . bin; We hands : as lava le man. hope you are all ~ : i speroma washing machine s. lavatris. ch’i steve tuti bin; you might ~ wasp s. vespa. say so : it prodrije bin dilo; to watch s. mostra da pols. get ~ : varì, guarì. well then 64 well then! interj . ebin! see, is my sister : la fìja ch’it well-worn adj. frust, consumà. vëdde a l’é mia seure. Welsh adj./s. galèis. whole adj . anter. west s. òvest. whose 11 pron . ëd chi; ~ book is wet adj . bagnà; I got my feet ~ : i this? Ëd chi a l’é ës lìber-sì? l’hai/heu bagname ij pé. why adv . përché; ~ not? Përché to wet v. bagné. no? whale s. balen-a. wide adj . largh. what pron . còsa, cos; ~ are you widow s. vìdua. doing? Cos ch’it fas? Cos ch’it widower s. vìduo. ses an camin a fé? width s. larghëssa. what a pity! inter . darmagi! wild adj. sërvàj. wheat s. gran. wild boar s. cinghial. wheel s. roa; steering ~ : volant. willingly adv . volënté. wheelbarrow s. cariòla. to win v. vince. when adv . quand; till ~? Fin-a a wind s. vent. quand? window s. 1 fnestra; open the ~ where adv . andova, anté, landa; when you go out : deurb(a) la excuse me, ~ is the church of fnestra quand ch’it seurte. 2 “Santa Rita”? Ch’a scusa, vetrin-a; the children are andova ch’as treuva la gesia ’d looking out of the ~ : ij cit a Santa Rita? ~ are you from? vardo fòra dla fnestra. I’m from Cantalupa : da ~ it windy adj . vëntos. ven-e? I ven-o da Cantalupa. wine s. vin; the famous red and while conj . mentre (che); you white Piedmontese wines : ij arrived ~ we were out : it ses famos vin bianch e ross rivà mentre che i j’ero fòra. piemontèis; table ~ : vin da whim s. caprissi, gril. tàula; inferior ~ : posca; come whisky s. whisky, uischi. off it! This is an inferior ~; to whistle v. subié. taste instead this Grignolino! – white adj . bianch; ~ wine : vin Oh yeah, it really good! ma bianch; ~ coffee : cafelàit; the ~ piantla lì! Sossì a l’é posca, tasta House : la ca bianca, la uàit-àus. pitòst ës grignolin-sì! – Parla pa, who A (int .) pron . chi. B (rel .) pron . che; the girl, who is reading, is my sister : la fìja, 11 ch’a l’é an camin a lese, a l’é In Piedmontese there is no mia seure; the girl, who(m) you translation for the relative pronoun “whose ”. 65 to write

a l’é pròpi bon, nè! wooden balcony s. lòbia. wing s. ala. woodworker s. munusié. winner s. vincitor. wool s. lan-a. winter s. invern; in ~ : d’invern; in word s. paròla. ~ the thermometer seldom work s. travaj. goes below 2 °C : rarament to work v. travajé; Matthew d’invern ël termòmetro a cala doesn’t feel like working sota ij doi grado. today : Maté a l’ha nen veuja ’d wisdom s. sagëssa; ~ tooth : dent travajé ancheuj. dël giudissi. world s. mond; the Second ~ wish s. desideri. War la seconda guera mondial. to wish v. desideré; I ~ I were a worm s. verm. sailor : am piaserìa esse ’n worry s. sagrin, preoccupation. marinar. to worry v. sagrinesse: don’t with prep . con. worry : sagrinte nen! without prep . sensa; he looked at worth adj . ch’a mérita; it’s ~ me ~ speaking : a l’ha vardame trying : a val la pen-a ’d prové. sensa parlé; ~ even speaking : wound s. ferìa, lesion. sensa gnanca parlé. to wound v. ferì. to withstand v. resiste. to wrap v. anvërtojé, anlupaté; Withsunday s. Pentecoste. wrap up! Sara ’l bech! Wrap witness s. testimon; I was a ~ at your arms around me : the wedding of your brother : i ambrassme. l’hai/heu fàit da testimon al wrist s. pols. mariagi ’d tò frel. to write v. scrive; when writing wolf s. luv. him, tell him I wish to see him: woman s. (pl . women ) fomna. quand ch’it jë scriveras, disje wonder s. maravìja, miràcol. ch’i vorìa vëdlo; he can speak wonderful adj . maravijos. Piedmontese, and write it : a l’é wood s. bòsch; ~ stove : stuva a bon a parlé piemontèis e ’dcò a bòsch. scrivlo.

66

X

Xmas s. Natal; merry ~ : bon X-ray s. radiografìa. Natal. 67

Y

year s. ann; I’m 46 years old : i Denver. l’hai/heu 46 agn. Yom Kippur s. ( festa religiosa yeast s. liévit. ébrea ) Yòm Kippor. yellow adj . giàun. York (sità , town ) Yòrk, Jòrk. yes adv . sé, é. you pers . pron . ti (sing .), vojàutri yesterday adv . jer; I was in Asti (plur .). ~, but today I’m in Turin : jer i you’re welcome! interj . prego! j'era a Ast, ma ancheuj i son a young adj . giov; John is younger Turin. than Joseph : Gioan a l’é pì giov yet adv . ancora; not ~ : ancora che Gepe; ~ lady : tòta. nen; I haven’t been in Denver youth s. giovinëssa, gioventù, ~: i son ancora nen ëstait a giovëntù. 68 Z

zebra s. zebra; ~ crossing : strissie d’aviament postal). pedonaj / strissie pedonal. zone s. zona. zero adj . zero. zoom s. zoom. zip code s. CAP (còdes zucchini s. ( invar .) cossòt.

69

70

CIT DISSIONARI DLE LENGHE ANGLÈISA E PIEMONTÈISA

II

Piemontèis - Anglèis

Claudio Panero

71

ENGLISH – P IEDMONTESE • DICTIONARY •

II

Piedmontese - English

Claudio Panero

72 73

A

a prep . 1 (mòto a leu ) to; doman i aceté v. to accept. andreu ~ Crisseul : I am going acheuje v. to receive, to welcome. to Crissolo tomorrow; andé ~ àcid ag . acid. ca : to go home. 2 (stat an leu ) acomodesse v. to take a sit. in, at; ~ l’éstero : abroad; i son ~ acompagné v. (also: compagné ) 1 ca : I am at home. 3 ( temp ) at; ~ to take; (chila) a l’ha compa- mësdì : at twelve o’ clock. gnà ij sò cit a scòla : she took abandoné v. to abandon. her children to school . 2 ( an abassìa f. abbey; la véja ~ ’d màchina ) to drive; i peuss Vessolan : the old abbey of compagnete a la stassion ëd Vezzolano. Pòrta Susa? May I drive you to abastansa av. (also: bastansa ) the Porta Susa station? enough; ~ vej : old enough; ~ acont m. payment on account. sòld : enough money. acòrdi m. agreement; come d’~ : abitant m. inhabitant. as agreed; restoma/rëstoma d’~ abitassion f. dwelling. parèj! That’s settled, then! abitual ag . usual. acòrzësse v. to notice ( ëd quaìcos abitualment av . usually. / ëd quajcun – something / abitùdin f. habitude. somebody ). abolì v. to abolish. acumulator m. accumulator. abonament m. 1 (a ’n giornal për aderì v. 1 (sté tacà ) to stick. 2 ( a es .) subscription. 2 (a ’n mes ëd n’opinion për es .) to support. traspòrt, për es .) pass; ~ për adesiv ag . adhesive. student : student pass. adess av . now; da ~ an peui : from abreviassion f. abbreviation. now on; për ~: for the moment. académia f. academy. adolessent m. teenager. acelerator m. accelerator. aeropòrt m. airport; ~ aceleré v. to accelerate. intercontinental ëd Houston: acendin m. cigarette lighter. Houston intercontinental airport;

afé 74

~ anternassional ëd Turin- agent m. agent; ~ ëd cambi : Casele : Turin international broker. airport; ch’a scusa monsù, a sa agiorné v. to update. pa dime la stra për l’~ ëd agiut m. help; i peuss esse d’~? Coni-Levaldis? Excuse me sir, can I help you? can you tell me the way to the agnolòt pl . ( speciality ) agnolotti; Cuneo-Levaldigi airport, please? fresh pasta stuffed with meat I son a l’~ : I’m at the airport; i and served with meat sauce, dovoma rivé a l’~ bastansa truffles or butter and sage. prest, për fé tute le operassion agost m. August; a ~ : in August; a ëd check-in e d’ambarch : we l’inissi d’~ : at the beginning of have to arrive at the airport early August; ~ cap d’invern : enough to complete all check-in (Piedmontese proverb ) winter and boarding operations; un vòl begins in August. da l’~ anternassional J.F.K. a agressiv ag. aggressive. l’~ ëd Coni-Levaldis : a flight agrìcol ag . agricultural. from the J.F.K. international agricoltura f. agriculture. airport to the Cuneo-Levaldigi Aich (town, sità – 156 m.) Acqui airport. Terme. afé m. affair; j’~ a van bin : AIDS m. ( acquired immune business is looking up; gir d’~ : deficiency syndrome ) AIDS. volume of business. airon m. heron; ~ bianch : egret. afet m. affection. aj m. garlic; la fera dl’~ ëd afidàbil ag . reliable. Caràj : the garlic fair at afidabilità f. reliability. Caraglio. afidament m. 1 ( ëd na masnà) ajassin m. corn. fostering. 2 Ù fé ~ (dzora) : to Ajé (village, pais – 315 m.) Agliè; rely (on). i soma ’ndait a pé da ~ a San afit m. rent, ( nolege ) rental; pijé Giòrs : we went on foot from an ~ : to rent; dé an ~ : to rent, to Agliè to San Giorgio. let out; paghé l’~ : to pay the ala f. wing. rent. Alagna (village, pais – 1191 m.) afranché v. to stamp, to frank. vàire ch’a dura ’l viagi da ~ a Àfrica f. Africa; ~ dël Sud : South Varal? How long does it take Africa. the travel from Alagna to african ag . African. Varallo? agenda f. 1 agenda, schedule, 2 alarm m. alarm. diary. alba f. dawn.

75 àmid

Alba (town, sità – 172 m.) Alba; mangia nen ~ : she is as greedy le trìfole bianche d’~ : the white as her brother, but she doesn’t truffels of Alba. eat as much. àlbom m. album; ~ da disegn : altriment av . otherwise. sketchbook. alucinassion f. hallucination. alcol m. alcohol. aluminio m. aluminium. alcòlich ag. alcoholic. ambalagi m. packaging, packing. alea f. boulevard, avenue. ambassada f. embassy; l’~ aleansa f. alliance. american-a ant ël 1840 a l’era alégher ag . happy. an piassa Castel 99 a Turin : in alegrìa f. happiness. 1840, the American embassy alenament m. training. was in 99 Castle Square, Turin. alenator m. trainer, coach. ambassador m. ambassador. alergìa f. allergy. ambelessì av . (also: sì ) here; ( al alevament m. breeding. telèfon ) ~ a parla Bepe : Joseph alfabet m. alphabet. speaking. alfabétich ag. alphabetical. ambient m. environment. aliment m. food; ~ surgelà : ambiental ag . environmental. frozen food. ambrassé v. to embrace. alora av . then. ambrun-a f. (also: brusson , alòsn m. (also: lòsna ) lightning; arëzza ) blueberry, bilberry. n’~ a cel seren : a bolt from the ambulansa f. ambulance. blue. amel m. honey; as peul nen avèj alpin ag . alpine. l’~ sensa le avìje e le mosche : alpinism m. alpinism, climbing of (Piedmontese proverb ) if you mountains. want honey, you can’t avoid alt inter . stop. bees and flies; avèj l’~ dzora ij altar m. altar. làver e ’l cotel an sacòcia : to be alterassion f. alteration. an hypocrite, to be a liar. alternator m. alternator; ~ a amer ag . (also: mer ) bitter; avèj radiofrequensa : radio- la boca (a)mera : to have a bitter frequency alternator. taste in one’s mouth. altretant A ag ./pron . indef . as América f. (also: Mérica ) much, as many, the same; America. grassie ~ : thanks, the same to american ag . (also: merican ) you. B av . 1 (con ag . e av .) as, American. so. 2 ( con verb ) as much; a l’é amëtte v. to admit. angorda come sò frel, ma a àmid m. starch.

amis 76 amis m. friend; a l’é mej n’~ che (mes ëd traspòrt ) by; ~ treno : des parent : (Piedmontese by train. • s'i fussa ~ ti : if I were proverb ) a friend is better than you; i soma ~ sinch : there are ten relatives. five of us. amor m. love; l’~, la toss e la fam analisé v. to analyse. a son tre còse ch’as fan sente : anàlisi f. analysis. (Piedmontese proverb ) love, ànanas m. pineapple. cough and hunger are not silent. anans av . forwards, ahead; cha amortisator m. shock absorber. vada/von-a sèmpe(r) ~, la gèsia amparé v. to learn; am piaserìa ~ ’d San Secondo as treuva vzin ’n pò ’d piemontèis : I would a la stassion ëd Pòrta Neuva : like to learn some Piedmontese; go straigh ahead, the church of an studiand decis, it San Secondo is near the central ampareras tante paròle station. piemontèise : by studying hard, ancalesse v. to dare. you will learn a lot of ancanté v. (also: incanté ) to Piedmontese words. enchante, to charm. ampast (për ël pan) m. dough. ancheuj av . today; che di a l’é ~? ampinì v. (also: riempe ) to fill. What day is it today? amportant ag . (also: important ) anciochesse v. to get drunk; ~ a important. l’osterìa dël poss : ( Piedmontese ampressionàbil ag . (also: proverb ) to have only water for impressionàbil ) impressionable. a drink. ampressionism (also: anciova m. anchovy; anciove impressionism ) impressionism. sot’euli : anchovies in oil. amprovis ag . (also: improvis ) ancliné v. (also: incliné ) to unexpected, sudden. incline. amprovisé v. (also: improvisé ) to ancontré v. to meet; ~ ’d improvise. dificoltà : to run into difficulties; amprovis ag . sudden. i l’hai/heu ancontrà na certa amprovisament av . suddenly. madamin Watson : I met a Mrs. an prep . 1 (stat an leu ) in, at; ~ Watson. Piemont : in Piedmont; esse ~ ancora av. again, still; ~ na sità : to be in town. 2 ( moto a vira/vòlta : once more, yet leu ) to; andé ~ Piemont : to go again; i son ~ nen ëstait a to Piedmont; andé ~ sità : to go Vërbania : I haven’t been in to town. 3 (temp ) in; ~ prima- Verbania yet. vera, ant la prima : in spring. 4 andaré av . back; a l’é tornà ~ ’d

77 ània

corsa : he ran back; fé marcia Where are you from? I’m from and(a)ré : to back down. Castel del Bosco. andé v. to go; i von/vad(o) a ca : I andoviné v. to guess. go home / I am going home; ~ a andurmì ag . asleep, sleeping; i Roma sensa vëdde ’l Papa : soma stàit ~ : we slept in. (Piedmontese [and Italian ] andurmì v. (also: andeurme ) to proverb ) to leave out the most put to sleep; andurmisse to fall important thing; andoma a ca : asleep. let’s go home. • Com’a va? Bin, anel m. ring. mersì : how are you? Fine, anfassé v. to bandage; a l’é inùtil thanks. • ( simple present ) I go ch’it anfasse la testa prima mi i vad(o)/von , you go ti it d’avèjtëtla rota : don’t cross vas/vèj , he goes chiel a va , she your bridges before to come to goes chila a va , we go nojàutri i them. andoma , you go vojàutri i anfluensa f. 1 (maladìa ) flu; andeve , they go lor a van • ciapé l’~ : to catch flu. 2 (present continuous ) I am going influence. mi i son an camin a andé , you anfòra av . (also: an fòra ) far are going ti it ses an camin a (away); pì ~ : farther away. andé , he is going chiel a l’é an anfreidà ag . Ùi son ~ : I have got camin a andé , she is going chila a cold. a l’é an camin a andé, we are angané v. to deceive. going nojàutri i soma an camin angegné m. (also: ingegné ) a andé , you are going vojàutri i engineer. seve an camin a andé , they are angign m. device; ~ për travajé ij going lor a son an camin a bòrd dij dent ëd j’ingranagi : andé ]. stocking cutter. Andesen (village, pais – 306 m.) angissé v. to put in plaster. Andezeno. anglèis ag ./m. (also: inglèis ) andeurme v. (also: andurmì ) to English; ch’a disa, a parla ~? put to sleep; andeurmse to fall Excuse me, do you speak asleep. English? andova av . (also: anté, landa ) angrandì v. to enlarge, to extend. where; ch’a scusa, ~ ch’as Angreugna (village, pais – 782 treuva l’abassìa dë Stafarda? m.) Angrogna. Excuse me, where is the abbey anlupaté v. to wrap. of Staffarda? Da ~ it ven-e? I ània f. duck; ~ sërvàja : wild ven-o da Castel dël Bòsch ; duck.

ànima 78

ànima f. soul. aparechio m. 1 (also: avion) anlevament m. breeding. airplane; ~ a reassion : jet; an ~ : anlevé v. to raise. by airplane. 2 device. ann m. (pl . agn ) year; l’~ passà : aparensa f. appearance. last year; st’~ ch’a ven(-a) : next aparission f. apparition. year; a la fin ëd l’~ : at the end apartament m. flat, apartment. of the year; tuti j’agn : every apassionà ag. fond (of); esse ~ ’d year; vàire agn it l’has? How mùsica clàssica : to be fond of old are you? classical music. annamorà ag . in love with. apen-a av . just. Anna n.p. Ann. aperitiv m. aperitive. annual ag . annual. aplaudì v. to applaud. ansegnant m. teacher. apliché v. to apply. ansema av . together. apopré av . about. ansian ag . old. apress A prep . (also: dòp ) after; anté av . (also: andova, landa ) ch’a vira a drita ~ ëd la pòsta : where; ch’a scusa, ~ ch’as turn right after the post office. B treuva la gesia ’d Santa Rita? avv . afterward(s), then; pòch ~ : Excuse me, where is the church soon afterward. of “Santa Rita”? apress-disné av . (also: ëd dòp- antecà av . at home. mësdì ) in the afternoon. anter ag . whole. aprossimativament av . anteressant ag . (also: approximately. interessant ) interesting. aptit m. hunger, appetite; bon ~ : anternassional ag . international. enjoy your meal! antich ag . ancient, old. àquila f. eagle. antiquari m. antique dealer. aquilon m. kite. antramentre av . meanwhile. àrab A m. Arab, ( lenga ) Arabic. antrapesse v. to stumble. B ag . Arab, Arabian . antraprendent ag. industrious; ij arancion ag . orange. piemontèis a son përson-e tant arbi m. manger. ~(e) : the Piedmontese are very arbicòch m. (also: albicòch , industrious people ( le nassiona- armognangh ) apricot. lità ch’ finisso an –ese a formo àrbitr m. referee. nen ël plural ). arcancel m. rainbow. anvisché v. 1 to light. 2 ( radio arch m. arch. television, lus ) to switch on, to architet m. architect. turn on. architetura f. architecture.

79 asil ardì ag. smart, clever, witty. and almond. arëzza f. (also: ambrun-a, arnové v. to renew. brusson ) blueberry, bilberry. arogant ag . arrogant. arest m. imprisonment, Aron-a (town, sità – 212 m.) arrestment. Arona. argaucé v. to turn up, to roll up; aròst m. roast. argaucesse le mànie : to roll up arpa f. harp. one’s sleeves. arpòs m. rest. argent m. silver. arposesse v. to rest. argoment m. subject, topic; arsèive v. (also: riceve ) to cambia nen ~ : don’t change the receive, to get. subject. art f. art; euvra d’~ : masterpiece aria f. air. of art. ariondela f. (also: malva ) articiòch m. artichoke; ~ ripien : mallow. stuffed artichokes. aristocràtich ag . aristocratic. artificial ag . artificial. ariv m. arriving. artigianà m. handcrafts. arlassé v. lo loosen, to slacken. artista m. artist. arlògi m. clock; ~ da pols : watch. artorn m. (also: ritorn ) return; arma f. weapon; le arme dle viagi d’~ : return journey; esse fomne a son le onge, la lenga e ’d ~ : to be back. le làcrime : women’s weapons artorné v. (also: ritorné ) to are: nails, tongue and tears. return; a l’é artornà a armari m. cupboard. Castelneuv Scrìvia : he returned armognan(gh) 12 m. (also: to Castenuovo Scrivia. albicòch , arbicòch ) apricot; ~ arvëdse inter . good bye. sech : dried apricots. arzënté v. (also: arzenté ) to rinse. armonìa f. harmony. arzigant ag . risky, dangerous. arnèis m. 1 tool. 2 Â (wine ) arzigh m. risk. Arneis; typical wine of arzighé v. to risk. Piedmont (particularly in the as pron . part . you, we, people; ~ province of Cuneo) with sa mai : you never know; characteristic aromas of herbs ambelessì ~ parla piemontèis : Piedmontese spoken here; ~ dis : people say. 12 ascoltator m. listener. The word arm ognangh derives from Asia f. Asia. “Arm enia”. - Ël nòm a indica l’orìgin ëd l’ arm ognangh ( Arm énia ). asil m. vinegar; ~ aromàtich : asma 80

aromatic vinegar; ~ ëd pom : ateragi m. landing. apple vinegar; ~ ëd ris : rice atleta m. athlete. vinegar; sota ~ : pickled; ~ atmosfera f. atmosphere. bianch : white vinegar. atòmich ag . atomic. asma f. asthma. ator m. actor. aso m. donkey; dé d’antende che atris f. actress. j’~ a vòlo : to swindle, to cheat; atual ag . current. esse come l’~ al son ëd la lira : Auài pl . (also: Hawaii, Haway ) to be astonished. Hawaii. àsola f. buttonhole. auguri! inter . best wishes! ass m. ( ëd bòsch ) board, plank. aussé v. to lift; aussesse to get up. assegn m. cheque; ~ circolar : Australia f. Australia. bank cheque. Àustria f. Austria. assel m. steel. àut ag . 1 high, tall; vàire it ses ~? assenseur m. lift. how tall are you? ël Monvis a assicurassion f. insurance; ~ an l’é pròpi ~ : the Monviso is very sla vita : life insurance. high; eva àuta : deep water. 2 assion f. action. (volum ) loud. assistensa f. assistance. autëssa f. height. assistent m. assistant. àutobus m. bus; a Turin la assolut ag . absolute. stassion ëd j’~ a l’é an cors assolutament av . absolutely. Inghiltera : in Turin, the bus Ast (town, sità – 123 m.) Asti. station is in England Avenue; calé da l’~ : to get off the bus. automàtich ag . automatic. automobilista ag . automobilist. autònom ag . autonomous. autor m. author. autoritari ag . authoritarian. autostrà f. highway, express highway. àutr ag . other; gnun d’àutr(i) : no one else, nobody else. avar 1 ag . avaricious, stingy. 2 m. miser; l’~ a l’é sèmpe(r) pòver :

Asti - Ast (Piedmontese proverb ) the miser is always poor. atënsion f. attention. avèj v. to have; (ti) it l’avìe : you

81 avril

had (got). (ti) it ël l’avìe : you an artard : the airplane is had (got) it. delayed. averbi m. adverb. avocat m. lawyer; ( am .) attorney- avìja f. bee; as peul nen avèj at-law. l’amel sensa le avìje e le avril m. April; a ~ : in April; a mosche : ( Piedmontese proverb ) l’inissi d’~ : at the beginning of if you want honey, you can’t April; s’it veule avèj ’d bon fil, avoid bees and flies. sëmna la càuna d’~ : avion m. (also: aparechio ) (Piedmontese proverb ) for a airplane, plane; ~ ëd lìnea : air good thread you must sow the liner; an ~ : by airplane; l’~ a l’é hemp in April.

82

B

babi m. toad. balera f. dance-hall. bagagi m. (also: bagaglio ) balet m. ballet. luggage. balon m. ball; gieughe a ~ : to bagn m. bath; fè ’l ~ : to have a play soccer. bath; ( al mar ) to have a swim. banana f. banana. bagnà ag . wet. banca f. bank. bagna càuda f. ( speciality ) bagna bancarela f. stall. cauda; a typical sauce made with banch m. bench. oil, anchovies, garlic and bandiera f. (also: drapò ) flag. accompanied with boiled or raw bara f. 1 bar. 2 coffin. vegetables. baraca f. hut. bagné v. to wet; i l’hai/heu barëtta f. bar; ~ ’d cicolada : bagname le man : I got my chocolate bar. hands wet. barba m. 1 beard; fesse la ~ : to bagnet verd m. (speciality ) have a shave. 2 (zio ) uncle. “bagnet verd”, parsley sauce. barbaresch m. Â ( wine ) bagnmarìa ÙÙÙ a bagnmarìa : in a Barbaresco; red wine produced bain-marie ( food cooked in a in the area of Cuneo. small container placed in a barbera m. Â ( wine ) Barbera; bigger container which is filled red wine produced in the areas with some water ). of Asti, Cuneo and Alessandria. balansa f. (also: bilancia ) barbé m. barber; negòssi dël ~ : balance. barber’s, barbershop ( am .). balé v. to dance. barbis pl . moustache. balen-a f. whale. barca f. boat; ~ a vela : sailing balengo ag ./ m. jerk; varda lon boat. ch’it l’has combinà, ~ d’un ~ : Bardonecia (village, pais – 1312 look what you did, you little m.) Bardonecchia; ël treno për jerk. ~ a l’ha avù n’artard ëd tre

83 bёrnùfia

ore për la fòrta fiocada : the basta! inter . that’s enough! Basta train to Bardonecchia was parèj ! That’s enough! delayed three hours by the heavy bastansa av . enough; ~ vej : old snow-fall. enough; ~ sòld : enough money. baré v. to cheat. basté v. to be enough. Barge (town, sità – 372 m.) baston m. stick. Barge; i son andàit a caté ’n pò batàja f. battle, fight. ’d pom a ~ : I went to Barge to batel m. boat; ~ a vapor : buy some apples. steamboat. baricc ag . squint-eyed. baterìa f. 1 ( mùsica ) drums. 2 barista m. barman. (eletr .) battery. baròch ag . baroque. batésim m. baptism. baron m. 1 (nobleman ) baron. 2 batibeuj m. chaos. pile, heap; a l’ha ’n ~ ëd sòld : batùa f. ( për rìje ) wisecrack. he has got a whole lot of money. baùl m. trunk. Bascen (village, pais – 655 m.) bech m. neb, beak; sara ’l ~ : wrap Baceno. up! bèive v. to drink. bel ag . pretty, fine, (òm ) handsome, ( fomne ) beautiful; se ’l temp a sarà ~, i androma an vacansa : if the weather is fine, we’ll go on holiday. Belgio m. Belgium. Bene (village, pais – 349 m.) [Augusta Bagiennorum ] Bene

Baceno - Bascen Vagienna. benedission f. benediction, basé v. to kiss. blessing. basëtte pl . sideburns. benzin-a f. gasoline ( am .), petrol. basìlica f. basilica. bёrboté v. to mumble, to mutter. basin m. kiss. berèt m. cap. baslicò m. (also: basalicò ) basil. bërëtta f. (also: barëtta ) cap; a bass ag . low. l’a fame giré la ~ : he made me bassé v. to lower; a l’é stàit angry. necessari ~ ij pressi : it was bёrgé m. shepherd. necessary to lower prices. bёrliché v. to lick. bassin m. basin. bёrnùfia f. haughty woman (for bero 84

men: blagheur ). Turin in front of the church “La bero m. lamb. Consolata” – café stòrich a berta f. magpie. Turin dnans a la gesia ’d “La bёrtavela m./ f. ( chatterbox ) Consolà” ) “Bicerin”; ch'a magpie. scusa, a peul pa dime andova bёrtavlé v. to blather; cosa ch’it ch'as treuv(a) ël ~? Excuse me, bёrtavele? What are you can you tell me where the babbling about? “bicerin ” is, please? bёrtele f. pl . braces; ( am .) bici f. bicycle; andé an ~ : to ride suspenders. a bicycle. bëstàj ag . slantwise. biciclëtta f. bicycle. beu m. ox; andé come ij ~ a la Biela (town, sità – 420 m.) Biella; melia : to walk absent-mindedly. i stoma tuti doi a ~ : we both beuje v. to boil. live in Biella. Beuves (town, sità – 590 m.) bigat m. silkworm. (also: Bòves ) Boves. bijèt m. ticket; ~ d’avion : flight bialera f. canal, stream. ticket; ël ~ a l’é nen bianch ag . white; vin ~ : white rimborsàbil : the ticket is not wine. refoundable; fé ’l ~ : to buy the biarava f. beetroot. ticket. biava f. ( avena sativa ) oat. bilancia f. (also: balansa ) Bibia f. Bible; la sacra ~ : the holy balance. Bible. biliard m. billiards. biblioteca f. library. bin A av . good; com’a va? ~, bicer m. glass; i l’oma ampinì ij mersì : how are you? Fine, ~ ëd barbera : we filled the thanks. B m. prayer; dì ’l ~ : to glasses with Barbera. pray. “Bicerin” m. (historical café in binari m. 1 railway track. 2 (marciapé dla stassion da andova ch’a parto ij treno ) platform. The “Bicerin”: binda f. bandage. historical café in Turin – café binòcol m. binoculars ( pl .). stòrich “Bicerin” binvnù ag . welcome. a Turin . biografìa f. biography. biola f. birch: ~ bianca : silver birch. biologìa m. biology.

85 bòrd biond ag . blond. Susa ! Hurry up! We have to bira f. beer. catch the train at the Porta Susa birba m. scamp, urchin. station! birerìa f. beer-house. “bogianen” m.-f. “bogianen” biro A f. pen, biro. B m. turkey. (nickname for the Piedmontese – biscòt m. biscuit, cookie. from: bogia nen = “don’t move” bisson m. bush. [Piedm .: bogé – (refl .) bogesse Bistagn (village, pais – 175 m.) Ù to move ‰ French: bouger Ù Bistagno. to move ]). bognon m. bulge. bòja f. insect, cockroach. bolé m. 1 mushroom; anada da ~, anada da tribulé : ( Piedmontese proverb ) a good harvest will be better if it doesn’t rain too much. 2 porcino. boletin méteo m. weather forecast. Piedmontese hills - colin-e piemontèise bolon m. bolt. blagheur f. haughty man ( for bomba f. bomb. women : bёrnùfia ). bon ag . good: ~ divertiment : blëssa f. beauty. have a good time! bleu ag . blue. bon-aman f. tip, pourboire. bloché v. to block. bon-aneuit inter . good night. boca f. mouth. bonarda f. Â ( wine ) Bonarda. boch f. billy goat; mné la crava bon-assèira inter . good evening. al ~ (perde temp ): to beat about bondì inter . good morning, good the bush. afternoon. bochèt m. bouquet. bondos ag . abundant. bocin m. 1 (animal ) calf. 2 bonet m. (also: bonèt ) ( speciality ) (gieugh ëd le boce – game of bonet; a Piedmontese dessert bowls ) jack. made with amaretti cookies and bocioné v. to rub. chocolate. bocon m. mouthful. bonpat Ù a bonpat / a bon pat : bogé v. to move; bogesse 1 to cheap. move. 2 ( dësbrojesse ) to hurry bonsens m. good sense. up; bogia, ch’i dovoma pijé ’l bon-umor m. good mood. treno a la stassion ëd Pòrta bòrd m. edge; a ~ : on board.

borgà 86 borgà f. village. curte : shorts. borgh m. village. brajé v. to shout. Borghfranch d’Ivrèja (village, branch m. branch. pais – 253 m.) Borgofranco branda f. camp bed. d’Ivrea. brasa f. embers. Borgh San Dalmass (town, sità – Brasil m. Brasil, Brazil. 636 m.) Borgo San Dalmazzo. brass m. arm. Borghsesia (town, sità – 354 m.) brassabòsch m. ivy. Borgosesia. brassalèt m. bracelet. bòrgn(o) ag . blind. brevet m. patent. borsa f. 1 handbag. 2 ( finansa ) brich m. hill, elevation ( from the stock exchange. German “Berg”: mountain ). borsëtta f. ( for women ) handbag. brichet m. (also: brichèt ) match. bòsch m. wood; stuva a ~ : wood briga f. trouble; taché ~: to pick a stove; ~ da brusé : firewood. quarrel. bòt m. tolling; a ’n ~ : at one Briga Noarèisa (village, pais – o’clock; a l’é doi ~ e mes : it’s 345 m.) Briga Novarese. half past two. brigna f. plum. bota f. (also: botelia ) bottle. brilé v. to shine. bòta f. blow; ~ e rispòsta : thrust brin-a f. frost. and parry. brìvid m. 1 shiver. 2 ( për në botal m. barrel. sbaruv ) shudder. botanica f. botany. bròca m. nail; capì ciò për ~ : to botànich ag . botanical; giardin ~ misunderstand something. “Rea” : “Rea” botanical garden. bròd m. broth. botelia f. (also: bota ) bottle. broé v. to boil. boton m. button; fé giré ij ~ : to brons m. bronze. bother, to annoy. brulé v. ( animals, from the Bra (town, sità – 290 m.) Bra; a German: brüllen ) to shout, to ferma/fërma a ~ ël treno? Does roar. the train stop in Bra? La famosa brusadura f. burn. sautissa ’d ~ : the famous sausage brusch ag . sharp. of Bra ( made with minced meat brusatà ag. toasted. and fat, flavoured with special brusaté v. to toast. ingredients and salted ). brusé v. to burn. brachet m. Â ( wine ) Brachetto. brusson f. (also: ambrun-a, bràj m. shout. arëzza ) blueberry, bilberry. bràje pl . trousers, ( am .) pants; ~ brut ag . ugly.

87 bzògn bufera f. storm; ~ ëd fiòca : Busca ( town, sità – 500 m.) blizzard. Busca. bur m. butter. busìa f. lie; le busìe a l’han le Burcin-a (park, parch ) Burcina. gambe curte : truth will out. busiard A m. liar. B ag . lying. busiardé v. to lie. bust m. bust. busta f. envelope. but m. 1 bud, sprout. 2 ( obietiv ) objective, aim. buté v. to put; butoma ch’a l’abio rason : suppose they are right; ~ le còse a pòst : to set “Burcina” park - Brich dël parch “G . Piacenza”: fioridura ’d magg . things right. burocrassìa f. bureaucracy. bzògn m. need; avèj ~ ëd Burons (village, pais – 189 m.) quaicòs : to need something. Buronzo.

88

C

ca f. house, home; andé a ~ : to go reduce, to lower; a l’é stàit home; esse a ~ : to be at home; i necessari ~ ij pressi : it was son a ~ : I am at home; andoma necessary to lower prices. a ~ : let’s go home. calendari m. calendar. caban-a f. hut. caligrafìa f. handwriting. cabanon m. shed. calm ag . calm. cabarèt m. tray. calma f. calm. cabin-a f. cabin; ~ telefònica : calmant m. sedative. phone box. calmé v. to calm down. cacao m. cacao, cocoa. calor m. heat. caden-a f. chain; caden-e da fiòca: calorìa f. calorie. snow chains. camamìa m. chamomille. cadò m. (also: regal ) present. Cambiagn (town, sità – 253 m.) cadrega f. chair. Cambiano. café m. coffee; ~ macià : coffee cambial f. bill of exchange. with a dash of milk; ~ frèid : cambiament m. change, iced coffee. changing; ~ total : changeover. cafelàit m. white coffee cambié v. to change. cafetiera f. coffee-maker. camel m. camel. calabron m. horney. caminé v. to walk. calamita f. magnet. càmion m. truck, lorry. calamità f. calamity. camionista m. lorry driver; ( am .) calcol m. 1 calculation. 2 (med .) truck driver. stone. camisa f. ( men ) shirt. calcolatris m. calculator. camisin-a f. ( women ) blouse. calcolé v. to calculate. camoss m. chamois. calé v. 1 (da ’n treno për es .) to camp m. field; ~ da balon : get off. 2 ( diminuì v.i.) to football pitch. decrease. 3 ( diminuì v.t.) to campagna f. country.

89 Caraj campagnin m. ( paisan ) farmer; sò song; i l’hai/heu sëntilo canté pare a l’é un ~ : his father is a na ~ : I heard him sing a song. farmer. cant m. song. campé v. to throw; ~ via : 1 to cantant m. singer. vomit. 2 to throw away. cantautor m. singer song-writer. campegé v. to camp. canté v. to sing; Gina a l’ha campegi m. camping. cantà pròpi bin jersèira, nen campion m. champion. vèj? Gina sang very well last campionà m. championship. night, didn’t she? campé v. to throw. cantié m. construction site; ~ campegé v. to camp. naval : shipyard. camposant m. cemetery. canton m. corner. camré m. waiter. Cantòira (village, pais – 750 m.) camrera f. waitress. Cantoira. can m. dog. canucial m. telescope. Canadà m. Canada. caòtich ag . chaotic. canadèis ag . Canadian. cap m. head. canàja f. scoundrel. capdan m. (also: cap d’an ) New canal m. 1 ( artifissial ) canal. 2 Year’s Day. (natural ) channel. 3 ( TV ) capel m. hat. channel. capela f. chapel. canarin m. canary. capfamìja m. breadwinner, head Canavèis (region, teritòri ) of the family. Canavese. capì v. to understand; as capiss! ’s cancel m. ( porton ) gate. capiss! It’s clear! cancelé v. to cross out, to cancel, capitan m. captain. to delete. capité v. to happen. candèila f. candle. capìtol m. chapter. candidà m. candidate. capon m. capon; la fera dël ~ a Canèj (town, sità – 157 m.) San Damian : the capon fair at Canelli. San Damiano. Caneubi (town, sità – 514 m.) capstassion m. stationmaster, Cannobio. station master. canela f. cinnamon. caprissi m. whim; fé ij ~ : to have canil m. kennel. tantrums; it ses l’ùnich a fé ij ~ : canòa m. canoe. you are the only one acting up. canon m. cannon. carafa f. carafe. canson f. song; ~ popolar : folk Caraj (town, sità – 575 m.) caramela 90

Caraglio; la fera dl’àj ëd ~ : the m.) Carpignano. garlic fair at Caraglio. carta f. paper; ~ ’d crédit : credit caramela f. sweet; ( am .) candy. card; ~ d’identità : identity card; caraterisé v. to characterize. ~ igiénica : toilet paper. caraterìstich ag . characteristic. cartel m. sign. carbon m. carbon. cartela f. ( scòla ) school bag. carburant m. fuel. cartlin m. label; ~ dël pressi : carburator m. carburettor. price-tag. card m. thistle; ëd sòlit i cartolerìa f. stationer’s shop. mangioma ij ~ con la bagna cartolin-a f. postcard. càuda : we usually eat “bagna carton m. cardboard. càuda” and thistles. Carù (village, pais – 364 m.) cardinal m. cardinal. Carrù. carëssa f. (also: cara ) caress. cas m. chance, case; për ~ : by carestìa f. (also: carëstìa ) famine. chance; an ~ d’emergensa : in caret m. cart. an emergency; an tuti ij ~ : at carié v. 1 (baterìa për es .) to any rate, in any case. charge. 2 to load. Casal Monfrà (town, sità – 116 cariera f. career. m.) Casale Monferrato. Carignan (town, sità – 235 m.) Carignan. cariòla f. wheelbarrow. carità f. charity; pёr ~ : ( pìjte bin varda! ) you must be joking. carlevé m. carnival. Carmagnòla (town, sità – 240 m.) Carmagnola; a l’é cost-sì ’l treno për ~? Is this the train to/for Carmagnola? carn f. 1 meat. 2 (carn uman-a) flesh. caròssa f. 1 carriage. 2 ( treno ) car; ~ let : sleeping car. carosserìa f. bodywork. caròta f. carrot. Casale Monferrato – Casal Monfrà carovan-a f. caravan. carpa f. carp. cascada f. waterfall. Carpignan (village, pais – 204 Casele (town, sità – 277 m.)

91 cavità

Caselle Torinese. catòlica : the Catholic church. caserma f. army base. catram m. tar. cassa f. hunt, hunting. càud ag . warm, hot; a fa ~ cassador m. hunter. ancheuj : it’s hot today. cassafort f. safe. caulifior m. (also: cavalifior ) cassaròla f. pot, saucepan; ~ a doi cauliflower. man-i: casserole with two càuna f. hemp; s’it veule avèj ’d handles. bon fil, sëmna la ~ d’avril : cassin-a f. farm. (Piedmontese proverb ) for a cassiòt m. drawer. good thread you must sow the cassul m. ladle; ( am .) dipper; ch’a hemp in April. vada/von-a a catesse ’n ~ : that causagna f. foreland, headland; old bore is back. posission an ~ : ( posission cassulera f. skimmer. riaussà dël machinari agrìcol castagna f. chestnut; ~ sëcca : tacà daré dël trator quand ch’as dried chestnut. vira a la fin dël camp ) foreland castel m. castle. position. Casteldelfin (village, pais – 1296 caussin-a f. lime. m.) Casteldelfino. càuss m. kick; ~ ëd rigor : penalty Castelmagn (village, pais – 1141 kick. m.) Castelmagno. caussèt m. sock. Castelneuv Belb (village, pais – caussëtta f. pantyhose. 122 m.) Castelnuovo Belbo. caussin-a f. lime. Castelneuv Bòrmida (village, cavagna f. basket; fé l’euv fòra pais – 123 m.) Castelnuovo dla ~ : to exaggerate, to overdo. Bormida. cavagnin m. (small) basket. Castelneuv don Bòsch (village, caval m. horse; i soma a ~: we are pais – 245 m.) Castelnuovo don home and dry. Bosco. cavalché v. to ride. castigh m. punishment. cavalëtta f. grasshopper. catàlogh m. catalogue. cavalifior m. (also: caulifior ) cataloghé v. to catalogue. cauliflower. catar m. catarrh. Cav(a)limor (village, pais – 285 caté v. to buy. m.) Cavallermaggiore . catedral f. cathedral. cavèj pl . hair. categorìa f. category. cavial m. caviar. catin m. basin. cavìja f. ankle. catòlich ag . Catholic; la gesia cavità f. cavity.

Cavour 92

Cavour 13 (town, sità – 300 m.) certament av . surely. Cavour; j’aso ’d ~ as làudo da Cërtosa Pesio (abassìa ) Certosa lor : (Piedmontese proverb ) self- Pesio. praise is no recommendation. CD m. CD. cede v. to surrender, to yield, to give up. cel m. sky, heaven. celebrassion f. celebration. celebré v. to celebrate. celebrità f. celebrity. celest ag . light blue. célib A m. bachelor. B ag . single. cement m. cement; ~ armà : reinforced concrete. censiment m. census. censura f. censorship. centésim m. (also: sentésim , sëntésim ) cent. centìmetro m. centimetre; ( am .) Certosa Pesio – Certosa Pesio centimeter. cesa f. (also: gesia ) church; ch’a central ag . (also: sëntral, mesan ) disa, për piasì, andova ch’a l’é central. la ~ dla “Consolà”? Excuse me, centralin m. switchboard. where is the “Consolata” church, centro n. (also: sènter ) centre. please? ceràmica f. pottery. Cesan-a Turinèisa (village, pais Cërcenasch (village, pais – 256 – 1354 m.) Cesana Torinese. m.) Cercenasco. Ceva (town, sità – 376 m.) Ceva. ceréa inter . good morning, good CGT (Condission generaj (-l) ’d afternoon, good evening. traspòrt ) General Conditions of cerebral ag . cerebral. Carriage. Ceres (village, pais – 704 m.) charter m. charter; vol ~ : charter Ceres. flight. cerimònia f. ceremony. che A pron . who, whom, which, cerimonial m. ceremonial. that; la fìja ch’a [che+a] l’é an camin a lese col lìber-là, a l’é 13 mia seure : the girl who’s French pronunciation .

93 cioenda

reading that book, is my sister; chitarin : don’t bother me. la fìja ch’it vëdde tuti ij di, a chité v. to stop; am piaserìa ch’it l’é mia seure : the girl (whom) chitèisse ’d fé ’n rabel parèj : I you see every day, is my sister. wish you would stop making B cong . that ( minca tant such a noise. omëttù ); i penso ch’it l’abie/has ciabatin m. shoemaker. rason : I think you are right. ciafela f. cheek. chëchëmmo m. cucumber. ciamé v. 1 to call; ciamesse to be check-in m. check-in. 14 called; come it të s-ciame? Cher (town, sità – 283 m.) Chieri; What’s your name? I më s- frèisa DOC ëd ~ : Freisa DOC ciamo Gioanin : my name is of Chieri; red wine produced in Johnny. 2 ( për savèj ) to ask. 3 the eastern area of Turin, also in (për avèj ) to ask for. the version “ frizzante ” ciapé v. 1 to take. 2 (caturé ) to (sparkling). catch; a ciapa le farfale : he is chèr m. cart. off his head. chërse v. to grow. ciàu inter . hi, hallo, hello, bye; cheur m. heart. “oh, ciàu, ciàu, Maria Catlin- chi pron . int . who; ëd ~ a l’é ës a” ( Piedmontese folk song – capel-sì? Whose is this hat? canson popolar piemontèisa ). chiel pron . përs . he. ciav f. key. chila pron . përs . she. cicles m. chewing gum; ( from the chilogramm m. kilogramm. Mayan: chicle ). chilòmeter m. (also: chilòmetro ) cicolada f. chocolate; ~ al làit : kilometre; ( am .) kilometer. milk chocolate. chìmica f. chemistry. cifra f. digit. chìmich A m. chemist. B ag . Cina f. China. chemical. cine m. (also: cìnema ) cinema. Chirasch (town, sità – 288 m.) cinghial m. wild boar. (also: Cherasch ) Cherasco. ciò m. nail; capì ~ për bròca : to chitara f. guitar. misunderstand something. chitarin pl . Ù romp(a) nen ij ciòca f. bell. cioch ag . drunk; ~ complet : blind drunk. 14 cioché m. belfry, bell tower of a People sometimes use the name church. “Cichin ” (Francis) instead of “ check-in ”, ciochin m. bell. because of the similarity of the English and Piedmontese pronunciation. cioenda f. hedge.

ciòrgn 94 ciòrgn ag . deaf. cognòm m. family name. circo m. circus. còj m. cabbage. ciresa f. cherry. coj-là pron .dim . those; ~ a son ij Cirié (town, sità – 344 m.) Ciriè. me lìber : those are my books. cit A m. child; (Southern còl m. 1 neck. 2 ( colin-a) hill. Piedmont : matòt ); da ~ : as a còla f. glue. child. B ag . small, little. cola-là pron .dim . that one; ~ a l’é cita f. child, girl. mia piuma : that is my pen. ciuto ag . silent; sta ~ për piasì! colan-a f. necklace. Shut up, please! colassion f. breakfast. Civass (town, sità – 183 m.) Còl don Bòsch (church, gésia e Chivasso; ël treno për ~ a l’ha centro religios ) Castelnuovo don avù n’artard ëd vint minute Bosco. për la fòrta fiocada : the train to Chivasso was delayed twenty minutes by the heavy snow-fall. cìvich m. policeman. civiltà f. (also: siviltà ) civilization. client m. customer. clima m. climate. Don Bosco Hill - Còl don Bòsch climatisà ag . air-conditioned. cole-là pron .dim . those; ~ a son coa f. tail; l’aso a conòss nen soa mie piume : those are my pens. ~, fòra ’d quand ch’a l’ha pì colession f. collection; fé ~ ëd nen : ( Piedmontese proverb ) we quaicòs : to collect something. appreciate things only when we colet m. collar. don’t have them any more. colin-a f. hill. cocodril m. crocodile. colision f. collision. còcola f. berry. col-là pron .dim . that, that one; ~ a Coconà d’Ast (village, pais – 491 l’é me lìber : that is my book. m.) Cocconato d’Asti. colòna f. column. coefa f. ( for women in the color m. colour; ( am .) color; fene churches – word derived from ’d tuti ij ~ : to get up to all sorts the Arabic ) veil. of mieschief. coerensa f. consistency. colpa f. fault, guilt; për ~ vòsta : còfano m. bonnet. because of you. cogesse v. 1 to lay down. 2 colpévol ag . (also: colpèivol ) (andesse a cogé ) to go to bed. guilty.

95 continent colpì v. to strike, to hit. congratulassion pl . coltura f. culture. congratulations ( pl .). coma av . (also: come ) as, like; Coni (town, sità – 534 m.) (ant le domande ) how; ~ ch’as Cuneo 15 ; a l’é cost-sì ’l treno dis “book” an piemontèis? për ~? Is this the train to How do you say “book” in Cuneo? Piedmontese? Ma ~?! What?! comedia f. comedy. comërciant m. shopkeeper. comincé v. (also: ancaminé ) to begin. compagn m. mate, partner; ~ dë scòla : school mate. compagné v. (also: acompagné ) to accompany; i son an camin a Monviso 3.841 m. ( Cuneo ) – ël Monvis ~ ij cit a scòla : I’m taking the vist da Coni . children to school. conòsse v. to know. competent ag . competent. consëgna f. delivery. competission f. competition, conseguensa f. outcome, contest. consequence. comprèis ag . included. consideré v. to consider. comun m. town hall; ch’a scusa, cont m. 1 (për paghé ) bill. 2 a sa pa dime andova ch’a l’é ’l (contegi ) calculation. • rendse ~? Ch’a vira a drita apress ëd ~: to realize. la pòsta : excuse me, could you contagé v. to infect. tell me the way to the town hall? contagious ag . infectious. Turn right after the post office. contagna f. ( spassio tra la testa comunità f. community; dël let e la muràja ) gap between Comunità Europea : European the wall and the bed. Community. contant pl . cash; paghé an ~ : to con prep . with. pay cash. concert m. concert. contat m. contact. conession f. connection, link. content ag . happy. conferma f. confirmation. continent m. continent. confession f. confession. confin m. border. confusion f. confusion. 15 In Italian, the name means “ wedge ” congelator m. freezer. (shape of the town).

continué 96 continué v. to go on, to keep on: a cors m. avenue; ~ Fransa a l’é la l’ha continuà a parlé tut ël di : stra pì longa ’d nòsta sità : she kept on speaking all day. France avenue is the longest continuo ag . continuous. street in our town. contra prep . against. corsìa f. 1 passage. 2 ( stra , sport ) contrabandé v. to smuggle. lane. contrari m. contrary, opposite; al Cortmìja (village, pais – 247 m.) ~: ( anvece ) on the contrary; Cortemilia. andé an sens ~ : to go in the corvata f. scarf. opposite direction; fin-a a cosa pron . int . what; cos’a-i é preuva contraria : until proved ch’a va nen? What’s the otherwise. matter? contrat m. contract. còsa f. thing. control m. control. coscrit m. conscript. controlé v. to check, to control. cossòt m. courgette. convenient ag . 1 (adeguà ) cost m. cost. convenient. 2 ( nen costos ) good, costant ag . constant. cheap. costa-sì pron .dim . this, this one; ~ convent m. convent. a l’é mia piuma : this is my pen. convince v. to persuade; i l’hai/ costé v. to cost; Vàire a costa? heu convinciulo a vnì con mi : I How much does it cost? How got him to come with me. much is it? cop pl . roof. coste-sì pron .dim . these; ~ a son copa f. cup. mie piume : these are my pens. còr m. choir. Costi(j)òle d’Ast (town, sità – 242 coragi m. courage. m.) Costigliole d’Asti. coragios ag . courageous. Costi(j)òle Salusse (village, pais – coral A m. chorale. B f. choir. 460 m.) Costigliole Saluzzo. còrda f. cord; tajé la ~ : to cut and costi-sì pron .dim . these; ~ a son ij run. me lìber : these are my books. coression f. correction. costrussion f. construction. Corgné (town, sità – 414 m.) cost-sì pron .dim . (also: costì ) this, Cuorgné. this one; ~ a l’é me lìber : this is coridor m. ( ambient ) corridor. my book; a l’é ~ ’l treno për coriera f. coach. Pòrta Susa? Is this the train to corispondensa f. correspondence. Porta Susa? cornajass m. crow. cotel m. knife; avèj l’amel dzora còrp m. body. ij làver e ’l ~ an sacòcia : to be

97 cussin

an hypocrite, to be a liar. criminal m. criminal. cotin m. skirt. crin m. pig. crava f. goat; mné la ~ al boch Crisseul (village, pais – 1318 m) (perde temp ): to beat about the Crissolo. bush. cristianésim f. cristianity. cravieul m. roedeer. crìtica f. criticism. Crea (sanctuary, località e critiché v. to criticize. santuari ) Crea. crocifiss m. crucifix. creassion f. creation. cros f. cross. creatura f. creature. cròta f. cellar. crédit m. credit; i podoma paghé cru ag . raw. con la carta ’d ~ ? Can we pay cuciar m. spoon. by credit card? Chi ch’a vend a cuercc m. lid; a bat(a) ij ~ : he/she ~ a fa ’n bon afé, ma soens a is mad. perd l’amis e ij dané : cugnà m./f. brother-in-law ( m.), (Piedmontese proverb ) if you sister-in-law ( f.). give credit to someone, you do a Cumian-a (town, sità – 377 m.) good deal, but you often lose Cumiana. friends and money. cunìj m. (also: lapin ) rabbit. creé v. to create. curt ag . short. crepa f. crack. cuse v. to sew. creus ag . ( from the French cusin m. cousin. “creux” ) deep; an ~ : at the cusin-a f. 1 (f. ëd cusin ) cousin. 2 bottom. cooker. Crevacheur (village, pais – 377 cussin m. pillow. m.) Crevacuore.

98

D

da prep . 1 (mòto da leu ) from; i greenish; ~ dël gadan : to call ven-o nen ~ Nashville, i ven-o someone a stupid; ~ fastidi : to ~ Povragn : I’m not from bother. Nashville, I’m from Peveragno. débit m. debt.; ij ~ a son come ij 2 ( mòto a leu ) to; i ven-o ~ ti : I lapin : ( Piedmontese proverb ) come to you. 3 ( temp .) since; dal debts are like rabbits. 1990 (mila neuvsent e novanta): débol ag . weak. since 1990 (nineteen ninety); (a debolëssa f. weakness. parte) da giòbia : since decent ag . decent. Thursday. decide v. to decide. dabon av . really. decimal ag . decimal. dama f. ( gieugh) draughts; ( am .) definitiv ag . definitive. checkers. definitivament av . definitively. da manca av . ‰ avèj da manca : delinquent m. delinquent. to need; avèj ~ ’d quaicòs : to delude v. to disappoint. need something. delusion f. disappointment. dampërtut av . everywhere. Demont ( village, pais – 780 m.) danegé v. to damage. Demonte. dann m. damage. dent m. tooth ( pl . teeth); parlé tra danos m. harmful. ij ~ : to mutter. dansa f. dance. dëntera f. dentures. daré a/ëd prep . behind. dentista m. dentist. darmagi! inter . what a pity! That dentifrissi m. toothpaste. is a pity. deodorant m. deodorant. data f. date. depon-e v. to put down. dé v. to give; ~ la man a depòsit m. deposit. quajcun : to shake someone’s dësblé v. to disassemble. hand; sa tinta-sì a dà (an) sël dësbrojesse v. (also: dësgagesse ) verd: this colour ( am . color) is to hurry up; dësbreujte : get a

99 discussion

move on, hurry up! fé a-i é ’n pass ëd mal ’ndé : descrission f. description. (Piedmontese proverb ) it’s one descrive v. to describe. thing saying something, quite dëscuse m. to unstich. another actually doing it; dimlo! desert m. desert. Tell it to me! dësgagesse v. (also: dësbrojesse ) di m. day; ëd ~ : by day; doe vire to hurry up; dësgàite : get a al ~: twice a day; al ~ move on, hurry up! d’ancheuj : nowadays. dësmentié v. to forget; i l’hai/heu diabete m. diabetes. dësmentià ’d saré ’l garas : I diabétich m. diabetic. forgot to close the garage. diàgnosi f. diagnosis. dësmora f. toy. dial m. thimble. dësmoresse v. (also: gieughe ) to dialet m. dialect. play. Dian d’Alba (village, pais- 496 dëspiasì m. regret; am dëspias : m.) Diano d’Alba. I’m sorry. dicèmber m. (also: dzèmber ) destin m. (also: dëstin ) destiny. December; a ~ : in December. destinassion f. destination. dichiarassion f. declaration. destinatari m. addressee. dieta f. diet. dëstiss ag . ( el .) off. difèisa f. defence. dëstissé v. 1 (el .) to switch off, to difensor m. defender. turn off. 2 ( feu ) to put out. diferent ag . different. dësvetisse v. to get undressed. diferensa f. difference. dësvijé v. to wake up; dësvijesse difet m. defect. to wake up. difetos ag . faulty. dësvoidé v. to empty. difìcil ag . difficult. deuit m. good manners; na dificoltà f. difficulty. përson-a con bel ~ : a courteous diga f. dam. person, a polite person. digerì v. to digest. deurbe v. (also: duvërté , durbì ) digestion f. digestion. to open; për piasì, deurb(a) la digiarin m. alarm clock. pòrta : open the door, please; dil m. finger; ~ dël pé : toe. ven a deurbme : come and let dimension f. dimension. me in. dipende v. ( da ) to depend (on). dì v. to say, to tell; ~ la verità : to diression f. direction. tell the truth; come ch’as dis diretor m. director. “lìber” an anglèis? How do you discriminassion f. discrimination. say “lìber” in English? Dal ~ al discussion f. discussion.

disegné 100 disegné v. to draw. soon afterward. disné m. dinner. dosen-a f. dozen. disocupà ag . jobless. dosset m. Â ( wine ) Dolcetto; red disonor m. dishonour, ( am. ) wine produced in the south-east dishonor. area (Cuneo, Alessandria and disórdin m. disorder. Asti) with a characteristic dispositiv m. device. almond flavour; ma va là! Sossì dissionari m. dictionary. a l’é posca, tasta pitòst ës ~-sì! distansa f. distance. – Parla pa, a l’é pròpi bon, nè! distant ag . far away. Come off it! This is an inferior divan m. (also: sofà , sislonga ) wine; taste instead this Dolcetto! couch. – Oh yeah, it really good! divers ag . different. dovèj v. 1 must; i deuv perde diversament av. otherwise. pèis : ( s’a l’é na mia idèja ) I divertiment m. amusement; bon must lose weight; it deuve ~: have a good time! telefoné sùbit : ( òbligh , órdin ) division f. division. you must phone at once. 2 to dnans a prep . in front of; is have to; i deuv perde pèis : ( s’a vëddoma ~ la stassion : we’ll l’é ’n sugeriment dël dotor ) I meet in front of the station. have to lose weight; it deuve doi ag . num . ( f. doe ) two. telefoné sùbit : ( mach për Dojan (village , pais – 295 m.) arcordé, fé present ) you have to Dogliani. phone at once. dolor m. sorrow. drit A ag . ( contrari dë snistr ) doloros ag . painful. right; svolté a drita : to turn dòm m. cathedra; andova a l’é ’l right. B av . ( anans ) straight; ~, për piasì? Where is the sèmpe(r) ~ : straight ahead, cathedral, please? straight on; ch’a scusa, andova doman av . tomorrow; ~ matin : ch’as treuv(a) la gesia ’d San tomorrow morning; ~ i catereu Gaudensio? Andé sèmpe(r) ~ : ij bijèt : I am going to buy the excuse me, where is the church tickets tomorrow. of Saint Gaudenzio? Keep domanda f. question. straight on. domandé v. to ask. Droné (town, sità – 622 m.) dòp A prep . (also: apress ) after; Dronero. ch’a vira a drita ~ ëd la pòsta : drugia f. dung. turn right after the post office. B dubi m. doubt; buté an ~ : to avv . afterward(s), then; pòch ~ : doubt.

101 dzora dumìnica f. Sunday; ëd ~ : on the travel from Campertogno to Sundays. Varallo? dur ag . hard. duvert ag . open. duré v. to last; vàire ch’a dura ’l dzèmber m. (also: dicèmber ) viagi da Campertògno a December; a ~ : in December . Varal? How long does it take dzora prep . over, on.

102

E

e cong . and. efet m. effect; ~ sera : greenhouse é av . (also: sé ) yes. effect; ~ speciàj : special effects. ebin! inter . well then! efetiv ag . actual. ebolission f. boiling. efetivament av . actually. ebréo ag . hebrew, jewish. elàstich A m. rubber band. B ag . ecede v. to exceed. elastic. ecelent ag . excellent. ël art . det . the. ecession f. exception; fé ~ : to be Ël Dòm (town, sità – 272 m.) an exception. Domodossola. ecessional ag . exceptional. elefant m. elephant. ecetera av . etcetera. elegansa f. elegance. ecitant ag . exciting. elegant ag . elegant. echipagi m. crew. elege v. to elect. echipagiament m. equipment. elementar ag . elementary; scòla eclesiàstich ag . ecclesiastical. ~: primary school. ecliss f. eclipse. elench m. list. eco m./f . echo. elënché v. to list. ecologìa f. ecology. eletor m. voter. ecològich ag . ecological. eletoral ag . electoral. economìa f. economy, economics. eletràuto m. electrical engineer. econòmich ag . 1 economic. 2 (a elétrich ag . electric; central bon mërcà ) economical. elétrica : power station. ëd prep . (also: dё + st…) (compl . eletricista m. electrician. dë spec .) of. eletricità f. electricity. ëdcò av . also, too. élica f. propeller. edìcola f. newspaper kiosk. elicòter m. helicopter. edifissi m. building. Elva (village, pais – 1637 m.) edission f. edition. Elva. educassion f. education. Entràive (town, sità – 894 m.)

103 evité

Entracque. espert A m. expert. B ag . expert. Epifanìa f. Epiphany. esplòde v. to explode, to burst. equilibri m. balance. esplosion f. explosion. erba f. grass. esportassion m. export. erbalus m. Â ( wine ) Erbaluce. esporté v. to export. erbo m. (also: pianta ) tree. essensa f. essence. erbos ag . grassy. essensial ag . essential. eredità f. inheritance. esse v. to be; my brother is a eredité v. to inherit. sailor : me frel a l’é ’n marinar. ernia f. hernia. est m. east. eror f. error, fault. éstero m. foreign countries; a l’~ : ës ag . dim . (also: sto ) this; ~ lìber- abroad. sì : this book. etern ag . eternal. esagerassion f. exaggeration. eternità f. eternity. esageré v. to exaggerate; ~ ant ël etichëtta f. label. bèive : to drink too much. etichëtté v. to label. esam(e) m. examination; i eufre v. to offer. l’hai/heu nen passà l’~ : I didn’t euli m. oil; ~ d’oliva : olive oil. succeed in passing my euj m. eye. examination. Euròpa f. Europe. esaminé v. to examine. europengh ag . European. esat ag . exact, right. eut ag . num . eight. esatament av . exactly. euv m. egg; ~ a la coque : soft escursion f. trip, excursion. boiled egg; fé l’~ fòra dla esempi m. example; për ~ : for cavagna : to exaggerate, to instance, e.g. ( exempli gratia ). overdo. esemplar m. A specimen, copy. eva f. water; ~ mineral : mineral B ag . exemplary. water; ~ frësca : cool water; esension f. exemption. vagnesse gnanca l’~ da bèive : esënté v. to exempt. to be a loafer. esercissi m. exercise. Evangeli m. Gospel. esèrcit m. army. evidensa f. obviousness. esercité v. to exercise, to practise. evident ag . evident. esìlio m. exile. evité v. to avoid; ij cit a riesso esoneré v. to exempt. nen a ~ ’d fé tut ës rabel : esperiensa f. experience. children can’t avoid making esperiment m. experiment. such a loud noise.

104

F

fa avv . ago; doe sman-e ~: two fan sente : ( Piedmontese weeks ago. proverb ) love, cough and hunger fabiòch m. moron. are not silent. fàbrica f. factory. famìja f. family. fabricassion f. fabrication, familiar ag . familiar, family. manufacturing. familiarità f. familiarity. fabriché v. to manufacture. famiòla f. honey mushroom. facenda f. matter. famos ag . famous. fachin m. porter. fanal m. light, lamp. facia f. face. fanàtich ag . fanatical. fàcil ag . easy. fanfaluca f. lie. facilità f. ease. fantasìa f. fantasy, phantasy. facultativ ag . optional. fantàstich ag . fantastic. fagnan ag . lazy. far m. 1 headlight. 2 (mar ) fagòt m. bundle; fé ~: to pack up lighthouse. and leave. faraon-a f. Guinea fowl. fàja m. fault: la ~ ’d Sant’An- farfala f. (also: parpajon ) drea : Saint-Andrew fault. butterfly; a ciapa le farfale : falchèt m. hawk, falcon. he/she is mad. falì v. to fail; apress d’esse ~, tuti farin-a f. flour. a san lòn ch’a andasìa fait : farinel m. scamp, urchin. (Piedmontese proverb ) after-wit farmacìa f. chemist’s, ( am .) is everybody’s wit. drugstore. faliment m. 1 bankruptcy. 2 ( fig .) farmacista m. chemist; ( am .) failure. druggist. falò m. bonfire. fasan m. pheasant. fam f. hunger; i l’hai/heu nen faseul f. bean. fam : I’m not hungry; l’amor, la fasolin m. French bean. toss e la ~ a son tre còse ch’as fassada f. façade.

105 fìja

fassin-a f. faggot. fërlòche? What are you fassolet m. handkerchief. babbling about? fast food m. fast food. fërmà(da) f. stop; ~ dl’àutobus : fatiga f. effort; ~ sprecà : waste of bus stop; i l’oma caminà fin-a time. a la ~ dl’àutobus dnans a fatighé v. to toil. Pòrta Susa? We walked to the fatura f. invoice. bus stop in front of Porta Susa. faudal m. apron. ferovia f. railway. Fàule (village, pais – 246 m.) fërvé m. February; a ~ : in Faule. February. fauss ag . false. fessura f. crack, slot. favor m. favour; ( am .) favor. festa f. feast, party. fé A v. do, make; ~ n’eror : to festos ag . merry. make a mistake; ~ scheur : to fëtta f. slice. make one sick; dal dì al ~ a-i é feu m. fire; ~ ’d Sant’Antòni : ’n pass ëd mal ’ndé : shingles. (Piedmontese proverb ) it’s one feudra f. (also: fòdra ) lining. thing saying something, quite feuj m. sheet; ~ eletrònich : another actually doing it. B f. spreadsheet. faith. feuja f. leaf. fèja f. sheep. fìa f. (also: fi ) fig; fìe sëcche : felicità f. (also: felisità ) dried figs. happiness. fià m. breath; traten-e ’l ~ : to fen m. hay. hold one’s breath. Fenestrele (town, sità – 1154 m.) fiama f. flame. Fenestrelle; Maria a l’é ’d ~ : fibra f. fibre; ( am .) fiber. Mary is from Fenestrelle. fìdich m. liver. fer m. iron; toché ~ : to touch fiducia f. confidence; avèj ~ : to wood; ~ da stiré : iron. trust. fera f. fair; la “~ dël capon” a figura f. figure; fé na bruta/bela San Damian : the “capon fair” at ~: to cut a poor/fine figure; San Damiano. ancheuj an ~, doman an feragost m. 15 th August. sepoltura : ( Piedmontese feramenta f. ironmongery. proverb ) material possesions are ferì v. to wound, to injure, to hurt. short-lived. ferìa f. wound. fieul m. 1 son. 2 boy. fërloché v. to blather; cosa ch’it fìja f. 1 daughter. 2 girl.

fil 106 fil m. thread; un ~ d’erba : a blade fòl ag . moron; fa nen ël ~ : don’t of grass. be a moron. fila f. row; an ~ : in a row. fomna f. woman; le arme dle filé v. 1 (con ël roet) to spin. 2 fomne a son le onge, la lenga e (scapé via ) to run away. le làcrime : ( Piedmontese film m. film. proverb ) women’s weapons are: filmé v. to film. nails, tongue and tears; doe filtré v. to filter. fomne, na cavagna e n’òca a fin f. end. fan mërcà : (Piedmontese final ag . final. proverb ) three women and a finalment av . at last. goose make a market. finansié v. to finance. fond m. bottom. finì v. to end, to finish; it l’has ~ fondament m. foundation. ’d travajé? Have you finished fontan-a f. fountain. working? Andova a l’é finì? fòra A av . out, outside. B prep . Where did he go? Andove a l’é out of; ~ perìcol : out of danger. finìa? Where did she go? forciolin-a f. (also: fotlin-a) fork. fiòca f. snow. forësté A ag . foreign. B m. fioché v. to snow. foreigner; tanti ~ a l’han na ca fior f. flower; esse tut reuse e ~ : ant ël Monfrà : many foreigners to be all plain and sailing. have a house in the Monferrato. fiorista m. florist. forma f. shape; esse an ~ : to be firma f. signature. fit. firmé v. to sign. formagg m. cheese. fissé v. 1 to fix. 2 ( vardé fiss ) to formagin m. processed cheese. stare. formal ag . formal. fiss ag . fixed. formalità f. formality. fium m. river. Formassa (village, pais – 1280 flanela f. flannel. m.) Formazza. flecia f. (also: frecia ) arrow. forn m. oven; ~ a microonde : flòta f. fleet. microwave oven; guant da ~ : fnestra f. window; deurb(a) la ~ oven gloves. quand ch’it seurte : open the fornel m. chimney. window when you go out. fornidura f. delivery. fnoj m. fennel; smens dë ~ : fennel fòrsa f. force. seeds. forsi av . (also: forse ) perhaps, fò m. beech. maybe. fòca f. seal. fòrt ag . 1 strong. 2 (volum ) loud.

107 frigo fortunà ag . lucky. between. 2 ( tra tanti ) among. 3 fortun-a f. luck, fortune. (temp ) in; Rita a riva ~ tre di : Fossan (town, sità – 375 m.) Rita is arriving in three days. Fossano. Frabosa Sopran-a (village, pais – 891 m.) Frabosa Soprana. Frabosa Sotan-a (village, pais – 641 m.) Frabosa Sottana. fràgil ag . fragile. Fraisse 16 (village , pais ) Fraisse. francobol m. stamp. Fransa f. France. fransèis ag . french; ch’a disa, a parla ~? Excuse me, do you Fossano – Fossan speak French? frassion f. 1 fraction. 2 ( vilagi ) hamlet. fratel m. (also: frel ) brother. fratura f. fracture. frèid ag . cold; a fa ~ ancheuj : it’s cold today. frèisa m. Â ( wine ) Freisa; red Fossano: “viewpoint” – Fossan: vëddùa wine produced in the area of dla campagna circostanta Asti and Chieri, also in the version “sparkling” ( frizzante ). frel m. (also: fratel ) brother. fren m. brake. frené v. to brake. fresch ag . 1 fresh. 2 ( ëd tëmperatura ) cool; eva frësca : cool water. frev f. temperature, fever; i l’hai/heu la ~ : I have got a temperature. Fossano: castle – Fossan: castel fricassé v. to fry. fotlin-a f. (also: forciolin-a) fork. frigo m. fridge. fotografé v. to photograph. fotografia f. photo. fra prep . (also: tra ) 1 (tra doi ) 16 French pronunciation .

frisa 108 frisa f. crumb. smoke so much; it deuve nen ~ : frission f. ( veìcol ) clutch. you must not smoke. frità f. omelette. furb ag . clever, smart. fròla f. strawberry. furgon m. van. fruta f. fruit; ~ sëcca : dried fruit. furmìa f. ant. fum m. smoke. fusil m. gun, rifle. fumador m. smoker. fusion f. fusion. fumé v. to smoke; it deuvrìe nen futur m. future. ~ tant parèj : you shouldn’t

109 pl.

G

gabé v. to swindle. clever like Garibója = silly. gabian m. seagull. garza f. gauze. gadan ag . silly. gas m. gas. gal m. cock, rooster. Gàssin Turinèis (town, sità – 230 galegé v. to float. m.) Gassino Torinese. gagno m. ( lightly depreciatory ) gat m. cat. child. gavada pl . piece of nonsense. galera f. jail. gavatross m. ( cookware - galerìa f. tunnel. strument da cusin-a për gavé ij galin-a f. hen; la ~ dj’euv d’òr ; tross ëd la fruta ) corer. the silver tuna; ~ bianca : geladin-a f. jelly. (“ white hen ” – bërnufia ) gelato m. ice-cream. haughty woman. gelé v. to freeze. galòp m. gallop; al ~ : at a gallop. gelos ag . jealous. gamba f. leg; fé ’l pass pì longh gelosìa f. ( përsian-a) jealousy. che la ~ : to bite off more than gené m. January; a ~ : in January. one can chew. general ag . general; an ~ : gancio m. hook. generally. gara f. competition. generos ag . generous. garansìa f. guarantee; an ~ : under generosità f. generosity. guarantee. genio m. genius. garantì v. to guarantee. genitor m.- pl . parents. garet m. heel. gënner m. son in law. 17 Garibója m. Ù furb come ~ : qui se jette à l’eau, de peur de la pluie, de 17 peur de se mouiller »: “ furb come Garibója Probabilment dal përsonagi fransèis ch’as campa ant l’eva për nen fesse bagné “Gribouille ”, rendù an piemontèis con da la pieuva ”. Opura ant la manera ’d dì “Garibója ” e corispondent al përsonagi piemontèisa: “ furb come Garibója ch’a tira italian “Bertoldo” – « fin comme Gribouille j’euv a le nos për féje robaté ”. gensian-a 110 gensian-a f. gentian; la ~ a l’é na giand m. acorn. pianta tìpica dle montagne Giandója n.p. “Gianduia” piemontèise ch’a fioriss(a) (Piedmontese character ). d’istà; a l’é ’dcò dovrà për fé Giandojòt (also: Giandujòt ) m. ’d licor ch’as peulo caté për es. Gianduiotto; typical a Pragelà : the gentian is a Piedmontese chocolate with typical plant of the Piedmontese hazelnuts. mountains, which blooms in giardin m. garden. (the) summer; it is also used in giari m. mouse ( pl .: mice). liquor-making, which you can giassa f. ice. buy, for instance, at Pragelato. giàun ag . yellow. gent f. people. Giaven ( town, sità – 506 m.) gentil ag . (also: gëntil ) kind. Giaveno; vàire a-i andrà për genuin ag . genuine. andé a ~? How long will it take geografìa f. geography. to go to Giaveno? Germagnan (village, pais – 485 gieugh m. game; ~ ëd le bòce : m.) Germagnano. game of bowls. Gërmania f. Germany. gieughe v. (also: dësmoresse ) to gesia f. (also: cesa ) church; ch’a play. scusa, a peul dime andova ch’a ginàstica f. gymnastics. l’é la ~ ’d “Maria Ausiliatris”? ginoj m. knee. Excuse me, can you tell me ginojèt m. (also: narcis ) where the “Maria Ausiliatrice” narcissus. church is? Gioan n.p. John. gest m. gesture. Gioanin n.p. Johnny. ghëmmo m. elbow. giòbia m. Thursday; ëd ~ : on già av . already; a l’ha ~ vint agn : Thursdays; a-j manca ’n ~ : he/she is already twenty years he/she is off his/her head; la old. sman-a dij doi ~ : never. giaca f. jacket. giogador m. player. giambon 18 m. ham. giornà f. day. giornal m. newspaper. giornalé m. newsagent. 18 giov ag . young; Gepe a l’é pì ~ Unfortunately, you will often hear che Anna : Joseph is younger the incorrect word prosiutto (Italian: prosciutto ) instead of the exact word giambon (French: jambon ). Not only the Piedmontese, but it is also impossible to word prosiutto doesn’t exist in write it correctly.

111 gròta

than Ann. gramàtica f. grammar. gioventù f. (also: giovëntù ) gramatical ag . grammatical. youth. gramm m. gram. giovinëssa f. youth. gran m. wheat. gir m. 1 revolution. 2 (gita ) grand ag . 1 tall. 2 adult. • La excursion, trip. Provincia Granda / la giraeuv m. pierced spatula. Provinsa Granda : the province giré v. to turn. of Cuneo. gita f. trip. grapa f. schnapps, grappa. giù av . down. grass A m. fat. B ag . fat. giudissi m. judgement; dent dël ~ : grassie (also: mersì ) thank you, wisdom tooth. thanks; ~! Prego! Thank you! giugn m. June; a ~ : in June; a You are welcome! l’inissi ’d ~ : at the beginning of grataciel m. skyscraper. June. gratis av . free. giustifiché v. to justify. gratitùdin f. gratitude. giust ag . right. gratusa f. grater. giustissia f. justice. gravità f. gravity. giuté v. to help. greuja f. shell; ~ d’euv : eggshell. global ag . global. grigné v. (also: rìje ) to laugh. glòria f. glory. grignolin m. Â ( wine ) Grignolo, gnanca av . not even; sensa ~ Grignolino. parlé : without even speaking. gril m. cricket. gnente pron . nothing. Grinsan-e Cavour 20 (village, pais gnun ag . indef . nobody, no one. – 195 m.) Grinzane Cavour. goma f. gum. grissin m. breadstick ( they are gorà f. (also: golà ) sip. made with flour, leaven, water govern m. government. and salt ); ij ~ turinèis : governator m. governor. breadsticks of Turin. governé v. (also: govërné ) to grop m. 1 knot. 2 tie. govern. gròss ag . big, great. gram 19 ag . bad. grossolan ag . coarse. gròta f. grotto.

19 From the German word: gram l’espression jemandem gram sein : sërbé rancor contra quajcun. (jemandem gram sein : to bear someone 20 a grudge) - Da l’alman gram ant French pronunciation. gru 112 gru f. crane. guarì v. (also: varì ) to heal. GTT (Società ’d Traspòrt guarigion f. healing. Turinèisa ) Turin Transportation gùcia f. (also: ùja ) needle. Company. guera f. war; përzoné ’d ~ : guadagné v. (also: vagné ) to earn; prisoner of war. guadagnesse gnanca l’eva da guerné v. to look after, to take bèive : to be a loafer. care. guant m. glove. guida f. ( turìsm ) guide; patent ëd guardaròba m. wardrobe. ~: driving licence. guardé v. (also: vardé ) to look guidé v. to drive, to lead, to guide. (at). gust m. 1 taste. 2 flavour, ( am .) guardia f. guard, policeman; ~ flavor. forestal : forest ranger. gusté v. to taste. Guaren-e (village, pais – 360 m.) gustos ag . tasty. Guarene.

113

H

handicap m. disability. hòbby m. hobby. Hannukah f. ( festa ebréa an hockey m. hockey. géner a dzember ) Hanukah. hostess f. stewardess. Hawaii pl . (also: Auài ) Hawaii. hotel m. hotel.

114

I

ibernassion f. hibernation. iluminé v. to illuminate, to light. iceberg m. iceberg. iluminassion f. lighting. ideal ag ./m. ideal. ilustrassion f. illustration. idealism m. idealism. ilustré v. to illustrate. ideé v. to devise, to plan. imàgin f. image. idèja f. idea; i l’hai/heu n’~ : I’ve imaginé v. to imagine. got an idea. imaginëtta f. holy picture. idèntich ag . identical. imatricolassion f. registration, identifiché v. to identify. enrolment. identità f. identity. imbalagi m. (also: ambalagi ) ideologìa f. ideology. packaging. ìdol m. idol. imbatìbil ag . invincible. idoneità f. suitability, fitness. imbianchin m. (ambianchin ) idrant m. hydrant, ( am .) fire-plug. painter. idràulich m. plumber. imediatament av . immediately. idroelétrich ag . hydroelectric. imens ag . immense. idrògen m. hydrogen. imerge v. to immerse, to plunge. idropitura f. water paint. imersion f. (also: imërsion ) ignoransa f. ignorance. immersion, submersion, dive. ignorant ag . ignorant. imigrant m. immigrant. ignoré v. 1 to be unaware of. 2 (fé imigrassion f. immigration. finta 'd gnente ) to ignore. imitassion f. imitation. ij art . det . pl . the. imité v. 1 to imitate. 2 ( falsifiché ) ilécit ag . illicit. to forge. ilegal ag . unlawful, illegal. imitator m. imitator. ilegalità f. unlawfulness, imoral ag . immoral. illegality. imortal ag . immortal. ilegìtim ag . illegitimate. imparegiàbil ag . incomparable. ilude v. to deceive, to delude. imparsial ag . impartial. 115 ìndes impasiensa f. impatience; i speto inamorà ag . in love ( ëd - with). con ~ ël Natal : I'm looking inaspetà ag . unexpected. forward to Xmas. inaugural ag . inaugural. impasient ag . impatient. inaugurassion f. inauguration, impassìbil ag . impassive. opening. impedì v. (also: ampedì ) to inaugurê v. to inaugurate. prevent, to stop; i dovoma incant m. (also: ancant ) ampedìje 'd parte : we must enchantment. prevent him/her from leaving. incanté v. (also: ancanté ) to impiant m. 1 plant. 2 ( med .) enchante, to charm. implant. incens m. incense. important ag . (also: amportant ) incentiv m. (also: ancentiv ) important. incentive. impossìbil ag . impossible; a l'é ~! incert ag . unsure. It's impossible! incertëssa f. uncertainty. imprèisa f. enterprise. inchin m. bow. impression f. (also: ampression ) incident m. accident. impression. inciòstr m. (also: anciòstr ) ink. impressionàbil ag . (also: incision f. (also: ancision ) ampressionàbil ) incision. impressionable. incivil ag . uncivilised. impressionism (also: inclinà v. (also: anclinà ) inclined. ampressionism ) impressionism. incliné v. (also: ancliné ) to imprevedìbil ag . unforeseeable. incline. imprevident ag . improvident. incoerensa v. incoherence, improbàbil ag . unlikely. inconsistency. improdutiv ag . unproductive. incomplet ag . incomplete. improvis ag . (also: amprovis ) incomprèis ag . misunderstood. unexpected, sudden. incontr A m. (also: ancontr ) 1 improvisé v. (also: amprovisé ) to meeting. 2 (spòrt ) match. B av . improvise. toward, towards; andé ~ a imprudensa f. imprudence. quajcun : to go towards imunità f. immunity. someone. imunòlogh m. immonologist. incontré v. (also: ancontré ) to inadeguà ag . inadequate, meet. unsuited. inconvenient m. (also: inafidàbil ag . unreliable. anconvenient ) snag, drawback. inafidabilità f. unreliability. indes m. index. indiché 116 indiché v. to indicate. cala sota ij doi grado : in winter indiferent ag . indifferent. the thermometer seldom goes indipendent ag . independent. below 2 °C. indipendensa f. independence. ipocrisìa f. hypocrisy. indiriss m. address. ipòdrom m. racecourse. indissi m. clue, indication. ipòtesi f. hypothesis. individual ag . individual. ipotétich ag . hypothetical. inevitàbil ag . inevitable, irassional ag . irrational. unavoidable. ireal ag . unreal. infiamassion f. inflammation. iresponsàbil ag . irresponsible. infinì ag . infinite, endless. irigassion f. irrigation. ingegné m. (also: angegné ) irighé v. to irrigate. engineer. iritàbil ag . irritable. inglèis ag ./m. (also: anglèis ) irité v. to irritate. English; ch’a më scusa, a parla Irlanda f. Ireland. ~? Excuse me, do you speak irlandèis ag ./m. Irish ( ag .), English? Irishman ( m.). inocent ag . innocent. iscrive v. to register; iscrivse (a) inocensa f. innocence. to join, to enter (for). insegnant m. teacher. Islanda f. Iceland. integré v. (also: antegré ) to ìsola f. island, isle. complete. isolà ag . isolated, insulated. intension f. (also: antension ), isolé v. to isolate. intention. ispession f. inspection. interessant ag . (also: ispessioné v. to inspect. anteressant ) interesting. ispetor m. inspector. interesse m. (also: anteresse ) Israel m. Israel; ~ a l'é ’n pais interest. modern : Israel is a modern interurban ag . inter-city. country. interussion f. (also: anterussion ) istà f. summer: a l’é mai ~ s’a-i é break, interruption. gnun-e mosche : ( Piedmontese interval m. (also: intërval ) proverb ) no Summer without interval. flies; d’~ : in Summer. intërven-e (also: antërven-e) 1 to istant m. instant, moment. intervene. 2 to be present at. istérich ag . hysterical. intré v. to go in, to come in. istess ag . same. invern m. winter; d’~ : in winter; istint m. instinct. rarament d’~ ël termòmetro a istitussion f. institution.

117 Ivrèja istitut m. institute. a l’é considerà un dij pì bej ~ istruì v. to teach, to train. turìstich an Piemont : The istrussion f. 1 education. 2 Monferrato is considered one of (diretiva ) instruction. the most beautiful tourist istrutiv ag . instructive. itineraries in Piedmont. istrutor m. instructor. IVG f. ( impòsta sël valor giontà ) Itàlia f. Italy. VAT [ Italian : IVA]. italian ag ./m. Italian; ch'a disa Ivrèja (town, sità - 253 m.) Ivrea për piasì, a parla ~? Excuse (Eporedia ); da andova it ven-e? me, do you speak Italian? I ven-o da ~ ; where are you italianism m. Italianism. from? I'm from Ivrea. itinerari m. itinerary; ël Monfrà

118

J

jer av . yesterday; ~ i j'era a Ast, I’m in Turin. ma ancheuj i son a Turin : I jògging m. (also: giògghingh ) was in Asti yesterday, but today jogging.

119

L

la art . det . the. le ~ a son considerà un dij pì là av . there. bej itirenari turìstich an laboratori m. laboratory. Piemont : The Langhe are làcrima f. (also: lerma ) tear. considered one of the most làder m. thief; ~ ant un negòssi : beautiful tourist itineraries in shoplifter. Piedmont. lagh m. lake; Lagh Magior : Lake Lans (town, sità – 515 m) Lanzo. Maggiore; Lagh d’Orta : Lake lapin m. (also: cunìj ) rabbit. Orta; ël lagh ëd Viveron a l’é lard m. lard. da sta part-là : the lake of largh ag . wide. Viverone is over there. larghëssa f. width. lagiù av . over there. laringite f. laryngitis. lagnesse v. to moan, to complain. lassé v. to leave; ~ le còse come làit m. milk. ch’a stan : to let the matter lie. lama f. ( d’un cotel për es .) blade. latin A m. latin. B ag . latin. lamëntela f. (also: lamenta ) lauré v. to plough; ( am .) to plow. lament, compliant. làurea f. university degree; pijé lamëntesse v. to complain; a serv na ~: to graduate. a gnente ~ : it’s no use laureà ag . graduate; ~ an lege : complaining. Bachelor of Law . lamëtta (da barba) f. razor-blade. lauré v. to plough. lamiera f. sheet metal. Laux 21 (village, pais ) Laux. lampadin-a f. light bulb. lavagna m. blackboard. lampion m. street-lamp. lavatris f. washing machine. lan-a f. wool. lavé v. to wash; i son an camin a lancé v. to throw. laveme le man : I’m washing my landa av . ( Southern Piedmont – usually: andova ) where. Langhe (region, teritòri ) Langhe; 21 French pronunciation . làver 120

hands. out of Cuneo-Levaldigi at 7,30. làver m. lip. levr f. hare; ~ sërvàja : wild hare. lë art . det . the. liamé m. ( baron ëd la drugia ) le art . det . pl . the. dunghill. leal ag . loyal, fair. lìber A m. book; come ch’as dis lebra f. leprosy. “~” an inglèis? How do you say legal ag . legal, lawful; studi ~ : “lìber” in English? B ag . free. lawyer’s office. liberassion f. liberation. legìtim ag . legitimate, reasonable, liberé v. to free. justifiable. libërtà f. (also: libertà ) freedom. Leinì (town, sità – 245 m.) Leinì. librerìa f. 1 bookcase. 2 ( negòssi ) lej f. (also: lege ) law. bookshop. lenga f. 1 tongue; a parla mach libret m. booklet. përché a l’ha la ~ an boca : he licensiament m. dismissal. talks just for the sake of talking. licensié v. (also: licënsié ) to 2 language, idiom. dismiss. lent A ag . slow. B f. lens. liévit m. yeast. lentament av . slowly. lima f. file. leon m. lion. lìmit m. limit; ~ ëd velocità : lerma f. (also: làcrima ) tear. speed limit. lesa f. (also: slita ) sleigh. limitassion f. limitation. lese v. to read. limité v. to limit. lesion f. wound. limon m. lemon. leson m. ( për fé la calà quand Limon (village, pais – 1009 m.) ch’a fiòca ) snow plough, ( am. ) Limone Piemonte; përché i snow plow. andoma nen a ~? Why don’t lession f. lesson. we go to Limone? lest ag . quick, rapid. lìmpid ag . limpid. let m. bed; fé ’l ~ : to make the lin m. 1 (pianta ) flax. 2 (stòffa ) bed. linen. leteralment av . literally. lìnea f. line; ~ aérea : airline. letor m. ( dispositiv técnich ) linger ag . light; pijé quaicòs a la player; ~ CD : CD player. lingera : to take something leu(gh) m. place. lightly. leva f. lever; soldà ’d ~ : conscript. linseul m. ( bed ) sheet. Levaldis (village, pais – 374 m. ) lìquid ag . liquid. Levaldigi; i l’oma decolà da Lissàndria (town, sità – 95 m.) Coni-~ a set e mesa : we flew Alessandria; it ses mai stàit a

121 luv

~? Have you ever been to metres long. Alessandria? A l’é na ant na longhëssa f. length. sità vzin a ~ : he/she was born in lontan ag . far. a town near Alessandria. lor pron . përs . they. lordison m. slap. lòsna f. (ëdcò: alòsn ) lightning; na ~ a cel seren : a bolt from the blue. lòta f. fight, struggle. loterìa f. lottery. lubrificassion f. lubrication. lubrifiché v. to lubricate. luce m. (also: lus ) light; vnì a la ~: to come into the world. luchèt m. padlock. lùcid ag . polished, shining. Alessandria – Lissàndria: Santa Maria ’d Castel . lucidé v. to polish. luj m. July; a ~ : in July; a l’inissi lìter m. litre; ( am .) liter. ’d ~ : at the beginning of July. literatura f. literature. lumassa f. snail. litra f. letter. luminos ag . bright. liura f. tie, link. lun-a f. moon; sta nen lì a vardé livel m. level. la ~ : don’t stand there gawking! livërtin m. hop. La lun-a e ij falò : ( Piedmontese Livorn Ferràris (village, pais – novel ) The moon and the 188 m.) Livorno Ferraris. bonfires. lòbia f. wooden balcony. lunar ag. lunar. local ag. local. lùnes m. (also: lùn-es ) Monday; località f. locality. ëd ~ : on Mondays. lòdola f. (also: vainëtta ) lark. Lurìsia (village, pais ) Lurisia. lògich ag . logical. lus m. (also: luce ) light. Lombriasch (village, pais – 241 luse v. to sparkle. m) Lombriasco. lusso m. luxury. lòn pron . dim . that. luv m. wolf. longh ag . long; ~ 4 méter : 4

122

M

ma conj. but. magna f. aunt. macedònia f. fruit salad. magnétich ag . magnetic. mach av . only. magon m. grief. màchina f. 1 (vitura ) car. 2 mai av . never, ever; it ses ~ stàit machine. a Bossolàsch? Have you ever macin-acafé m. cofee mill. been to Bossolasco? macin-apèiver m. pepper mill. mair ag . thin; mangé ’d ~ : to macinin m. mill, grinder. abstain from meat; dì ’d ~ : day Macugnaga (village, pais – 1327 of abstinence. m.) Macugnaga. màja f. sweater, pullover; ( gòlf ) madama f. lady; ~ Pautass e cardigan. monsù Cartwright : Mrs. majëtta f. T-shirt. Pautasso and Mr. Cartwright. majon m. sweater; ~ a còl àut : madamin m. lady; cerea ~ turtleneck. Cavajà : good morning / good majones f. mayonnaise. afternoon Mrs. Cavaglià. maladìa f. illness. madòna f. ( suòcera ) mother-in- malavi ag. ill, sick. law; la Madòna : Our Lady. malëzzo m. larch ( from the maéstro m. 1 master. 2 ( scòla ) French word: mélèze ; common teacher. name for members of the genus magara av . if only; ~ a fussa vèj : Larix of the pine family, with if only it were true. deciduous needles ). magasin m. storehouse, malintèis m. misunderstanding; warehouse. causé ’n ~ : to cause a magg m. May; a ~ : in May; ël misunderstanding. prim ëd ~ : the Labour day. malpràtich ag . unskilled, inexpert. màgich ag . magic, magical. malva f. (also: ariondela ) mallow. magioransa f. majority; ant la ~ mama f. mum. dij cas : in most cases. man f. hand; ëd seconda ~ / dë 123 matemàtica

sconda ~ : second-hand; esse an Marëntin (village, pais – 383 m.) bon-e ~ : to be in good hands; im Marentino. lav le ~ : I am washing my marià ag . married. hands. Marìa n.p. Mary. mancansa f. 1 absence. 2 mariesse v. (also: sposesse ) to get (insuficiensa ) shortage. married, to marry. manch av . (also: gnanca ) not marinar m. sailor. even. mariné v. to marinate. mancin ag . left-handed. marminela f. prank. mandarin m. mandarin, marmita f. ( vitura ) silencer. tangerine. màrmol m. marble. mandé v. to send. maron ag . brown. manera f. manner, way; an tute mars A m. March; a ~ : in March; manere : anyway. neuv mars : (the) nineth of mangé v. to eat; s’it mangèisse ’d March. B ag. rotten; n’euv meno, it ëstarìe mej : if you ate mars : a rotten egg. less, you would feel better. martel m. hammer. man-i m. handle. màrtes m. Tuesday; ëd ~ : on mània f. sleeve; argaucesse le Tuesdays. mànie : to roll up one’s sleeves. martin pëscador m. kingfisher. manìa f. mania. marzan-a f. eggplant. manifesté v. to show, to express. marzapan m. marzipan. manteniment m. maintenance; màschera f. mask. provede al ~ ëd quajcun : to maschil ag . masculine. support someone. maslé m. butcher. manutension f. maintenance. masnà f./pl . child, children; mar m. sea. (Southern Piedmont : matòt m., marastra f. stepmother. matòta f., matòt pl .). maravìja f. wonder. masnajòt m. child. maravijé v. to surprise. mass m. bunch; ~ ëd fior : maravijos ag . wonderful. bouquet. marciapé m. pavement; ( am .) massé v. to kill. sidewalk. màssim ag. greatest. mare f. mother; a mia ~ a-j pias masticassion f. chew. canté : my mother is fond of mastié v. to chew. singing. matarass m. mattress. maré(a) f. tide. matemàtica f. mathematics. matemàtich 124 matemàtich ag . mathematic, melon m. melon. mathematical. men(o) m. less; i peuss nen fé a ~ material m. material. ’d lese : I can’t help reading. matin f. morning; bon-a ~ : good mensa f. canteen. morning; i l’hai/heu scrit litre mensil ag . (also: mënsil ) tuta la ~ : I have been writing monthly. letters all morning; tute le ~ i mensilment av. monthly. son an pé a sinch ore : I am up ment f. mind; a ~ : by heart. every morning at five. menta f. mint; la ~ ’d Pancalé ; matiné ag . early-rising. the mint of Pancalieri; nen tuti matita f. pencil; scrive a ~ : to ij gust a son a la ~ : every man write in pencil. to his taste. 22 matòt m. ( Southern Piedmont ) mento(n) m. chin. child. mentre (che) cong . while; it ses mecànich m. mechanic. rivà ~ i j’ero fòra : you arrived mecanism m. mechanism. while we were out. médich A ag . medical. B m. menù m. menu. doctor. mërcà m. market; doe fomne, na meditassion f. meditation. cavagna e n’òca a fan ~ : medité v. to meditate. (Piedmontese proverb ) three mèis m. month; a metà dël ~ : women and a goose make a halfway through the month; da market. sì a ’n ~ : in a month, within a mërcànt m. dealer, merchant. month. mèrco(l) m. Wednesday; ëd ~ : on meisin-a f. (also: misin-a, musin- Wednesdays. a) medicine, drug. mej av . better; a l’é ~ n’amis che 22 des parent : (Piedmontese (Lat .) de gustibus non est disputandum proverb ) a friend is better than (dzora ij gust as discut nen ), ( Russi ) нa вк yc и цвет тoвap ищ a нeт [na vkus i zviet ten relatives. tavàriscia gnet ( scritura it .)] ( dzora ij gust e melanconìa f. melancholy; da la ij color a-i é gnun compagn ), ( Alman ) über ca dël travaj a scapa la Geschmack lässt sich nicht streiten ( as rusa miseria e la ~ : (Piedmontese nen për ij gust ), ( Anglèis ) every man to his proverb ) in the house where taste ( a ògni òm sò gust ), ( Spagneul ) sobre gustos no hay nada de escrito ( dzora ij gust people work there is neither a-i é gnente dë scrit ), ( Fransèis ) tous les poverty nor melancholy. goûts sont dans la nature ( tuti ij gust a son melia f. maize; ( am .) corn. ant la natura ), ( Italian ) non tutti i gusti sono alla menta ( nen tuti ij gust a son a la melodìa f. melody. menta ).

125 mnis

Mérica f. (also: América ) French : miche ). America. microprocessor m. micro- merican ag . (also: american ) processor. American. midàja f. medal. meridian m. meridian. mila ag . num . thousand. meridional ag . meridional, miliard m. billion. southern. milion m. million . mérit m. merit. minca tant av . sometimes. merité v. to deserve. mineral m. mineral; ~ radioativ : merlo m. blackbird. radioactive mineral. mёrluss m. cod. minestron m. vegetable soup. mersì (also: grassie ) thank you, mìnim ag. minimum. thanks; ~! Prego! Thank you! ministro m. minister; ~ dla You are welcome! pùblica istrussion : minister of mes ag. half; mes’ora : half an education. hour. minoransa f. minority; esse an ~ : mesan ag . (also: sëntral, central ) to be in the minority. central. minuta f. minute. mesaneuit f. midnight. miràcol m. wonder, miracle. mës-cé v. to mix. miracolos ag. miraculous. mëssa f. ( rel .) mass; andé a ~ : to mìser m. poor; l’avar a l’é go to mass; ~ cantà : sung mass; sèmpe(r) ~ : (Piedmontese ~ granda : high mass. proverb) the miser is always mësté m. trade, job. poor. metà f. half; a ~ dël mèis : miseràbil ag. wretched, halfway through the month. miserable. metal m. metal. miseria f. misery; da la ca dël méter m. metre, ( am .) meter. travaj a scapa la ~ e la métod m. method. melanconìa : (Piedmontese metòdich ag . methodic. proverb ) in the house where métrich ag . metrical. people work there is neither metrò m./f. underground, tube; poverty nor melancholy. (am .) subway. misterios ag . mysterious. meusi ag. indolent. misura f. (also: mzura ) measure; mi pron . përs . I. fàit su ~ : made to measure. miaulé v. to miaow. mnestra f. soup. mica f. round loaf ( from the mnis f. rubbish. mòbil 126 mòbil A ag . mobile. B m. piece montagna f. mountain. of furniture. monté v. 1 (an treno, àutobus ) to mobilia f. furniture. get on. 2 ( an màchina ) to get mòda f. mode; fòra ~ : old into. 3 to go up. fashioned. Mont Reusa (mountain, moment m. moment; a-i é nen un montagna ) Monte Rosa. ~ da perde : there is no time to lose; a l’ultim ~ : at the last minute; fin-a dal prim ~ : from the very first moment; ~ difìcij : hard times. mon m. brick. Moncalé (town, sità – 219 m.) Moncalieri. mond m. world. mondial ag . world, worldwide; la Monte Rosa (“Pink Mountain”) – Mont seconda guera ~ : the Second Reusa – 4.634 m. World War. monument m. monument. Mondvì (town, sità – 395 m.) Monvis (mountain, montagna ) Mondovì. Monviso. Monfrà (region, teritòri ) Monferrato; ël ~ a l’é considerà un dij pì bej itirenari turìstich an Piemont : The Monferrato is considered one of the most beautiful tourist itineraries in Piedmont. Monfrin-a f. Monferrina; “ La Monfrin-a” (Piedmontese folk song – canson popolar Monviso – Monvis – 3.841 m. piemontèisa ). monze v. to milk. monsù m. mister, sir; ~ Pautass e mora f. blackberry. madama Edgeworth : Mr. moral ag . moral. Pautasso and Mrs. Edgeworth. moralità f. morality. mont m. mountain; ch’a scusa, mòrbid ag . soft. andova ch’as treuva ’l ~ dij morëtta m. ( bolé ) dirty Capussin? Excuse me, where is thricoloma. the Monte dei Cappuccini? Morëtta (village, pais – 262 m.)

127 mzuré

Moretta; coj ’d ~ a diso ch’a mouse m. (also: màus ) ( inform. ) van, ma peui a resto ’ncora mouse. n’orëtta : ( Piedmontese proverb mudande pl . 1 (da òm ) pants, used for troublesome persons ). briefs. 2 ( da fomna ) panties. moros m. fiance ( morosa f. mulin m. mill; ~ a vent : windmill; fiancee). chi a va al ~ a s’anfarin-a: mòrt A ag . dead; stagion mòrta : (Piedmontese proverb ) the one slack season. B f. death. who goes to the mill, gets mosca f. fly; it ses pì fastidios covered with flour ( bad che na ~ : you are a pain in the company breeds bad habits ). neck; ciuto e ~ : mum’s the muliné m. miller. word; a l’é mai istà s’a-i é munusié m. woodworke, gnun-e mosche : ( Piedmontese carpenter. proverb ) in Sommer, flies are mur A m. wall. B ag. ripe. unavoidable; as peul nen avèj muraja f. wall. l’amel sensa le avìje e le muséo m. museum; ~ d’art mosche : ( Piedmontese proverb ) moderna : museum of modern if you want honey, you can’t art. avoid bees and flies. mùsica f. music; ~ lingera : easy Mosca (town, sità ) Moscow. listening. moschin m. midge. musicista m. musician. most(r)é v. ( a scòla ) to teach. muso m. muzzle. mostra f. ( ora ) clock; ~ da pols : mzura f. (also: misura ) measure. watch. mzuré v. (also: misuré ) to motor m. engine, motor. measure.

128

N

na art . ( f.) a, an. go! Scotme nè ! Listen to me! nà p. p. born: i son ~ ’l 21 nebia f. fog. dzember : I was born on 21 st nebieul m. Â ( wine ) Nebbiolo; December. wine produced in the area of narcis m. (also: ginojèt ) Cuneo, (Alba) (red, sparkling narcissus. red, etc.). Narsòle (village, pais – 325 m.) necessari ag . necessary. Narzole. necessità f. necessity. nas m. nose; i l’hai ’l ~ stop : my negativ ag . negative. nose is stuffed up. neghé v. to deny. nasse v. to be born. negòssi m. shop. nassion f. nation. nèir ag . black. nassional ag . national. nemis m. enemy. nassionalità f. nationality. nen neg . not; i ven-o ~ da nàssita f. birth. Denver, i ven-o da Sant’Alban : nata f. cork. I’m not from Denver, I’m from Natal m. Christmas; bon ~ : merry Sant’Albano Stura. Christmas. nerv m. nerve. natura f. nature. nervos ag . (also: nërvos ) nervous. naturalment av . (oviament ) of neuia f. boredom. course. neuit f. night; bon-a ~ : good nav f. ship, boat. night; ëd ~ : at night. navigàbil ag . navigable. neutral ag . neutral. navighé v. to sail, to navigate. neuv A ag . new. B ag . num . nine. nè interj. ( frequent interjection nëvod m. 1 (ëd barba/magna ) used at the end of a sentence ); a nephew. 2 (ëd nono/nona ) l’é bel, nè? It’s fine, isn’t it? grandson. (after an imperative ) Va nè! nëvoda m. 1 (ëd barba/magna ) Don’t forget to go! You must niece. 2 (ëd nono/nona ) 129 nuòra

granddaughter. nòm m. name; ~ ëd batésim : Nichlin (town, sità – 229 m.) Christian name; ciamé quajcun Nichelino. për ~ : to call somebody by ni(l) m. nest. name; i foma gnun ~ : we name ninsòla f. hazelnut; le famose no names. ninsòle dël Piemont : the nòna f. granny, grandmother. famous Piedmontese hazelnuts. nòno m. grandfather, grandpa, Nió Jòrch (town, sità ) (also: New grandad. Yòrk, Neuva Jòrch ) New York. nonostant prep . in spite of; ~ lòn : niss ag . livid, blue; ~ për ël frèid : nevertheless. blue with cold. nòrd m. north; Irlanda dël Nòrd : nìtid ag . clear. Northern Ireland. nò av . no; assolutament ~ : nòrdich ag . northern. absolutely not; i penso ’d ~ : I normal ag . normal. don’t think so. nos f. nut; ~ moscà : nutmeg. Noara (town, sità – 159 m.) Nosgnor m. God, the Lord; i Novara. chërdo an ~ : I believe in God. noios ag . boring. notissia f. news. nojàutri pron . përs . we. novèmber m. November; a ~ : in nolegé v. to rent; ch’a scusa, November. andova i podoma ~ na novità f. novelty, newness. màchina? Excuse me, where nùmer m. number. can we rent a car? nuòra f. daughter in law.

130

O

o cong . or. oget m. object. oberge m. hotel. ògni ag . indef . every. obligatòri ag . compulsory. oltra (a) prep . beyond; ~ le òbligh m. obligation; scòla dl’~ : montagne : beyond the compulsory education. mountains. oblighé v. to oblige. òm m. 1 (consòrt ) husband. 2 òca f. goose; ~ sërvàja : gray lag man; ch’a scusa, brav ~ : excuse goose; andova ch’a-i é ’d me, my good man. fomne e d’òche, le paròle a son ombra f. shadow; a l’~ : in the nen pòche : (Piedmontese shadow. proverb ) three women and a ombregià ag . shady, ( am .) goose make a market. shaded. ocasion f. occasion; perde n’~ : to Omegna (town, sità – 295 m.) miss an opportunity. Omegna; a peul pa dime la stra ocasionalment av . occasionally. për ~, për piasì? Can you tell océan m. ocean; ~ Pacìfich : me the way to Omegna, please? Pacific Ocean; ~ Atlàntich : Atlantic Ocean. ocupà ag . 1 (post ) taken. 2 (ampegnà a fé quaicòs ) busy. 3 (tel .) engaged. 4 ( travàj ) employed. ocupassion f. occupation. ocupé v. 1 to occupy. 2 ( dé travàj ) to employ. Omegna – Omegna . odor m. smell. oncc ag . oily, greasy. ofèisa f. offence. onda f. wave. ofende v. to offend. ondulà ag . wavy. ofensiv ag . offensive. onest ag . honest. 131 oten-e onestà f. (also: onëstà ) honesty. hem. ongia f. nail. Orméa (village, pais – 736 m.) onor m. honour. Ormea. onorari m. fee. Oropa (sanctuary, località e onoré v. to honour. santuari – 1180 m.) Oropa. onorévol ag . (also: onorèivol ) honourable; ( am .) honorable. opura cong . or. òr m. gold. ora f. hour; che ora a l’é? A l'é mësdì What time is it? It’s twelve o’clock; a l'é sinch ore : it’s five o’clock; l’~ dël disné: për ij rich quand ch’a l’han Oropa – Oropa . fam, për ij pòver quand ch’a ors m. bear. n’han : ( Piedmontese proverb ) Orsera-Rociavré (park , parch ) dinner time: for the wealthy man Orsiera-Rocciavrè. when he is hungry, for the poor òrt m. kitchen-garden, vegetable man if he has anything to eat; i garden. l’hai/heu spetà pì che n’~ : I Òrta (village, pais – 294 m.) Orta. have been waiting for more than ortagi m. vegetable. an hour. ortografìa f. spelling. orari m. time, timetable; ~ osel m. bird. d’ovërtura : opening time. ospidal m. hospital. orassion f. prayer. ospissi m. home (for the aged). Orbassan (town, sità – 273 m.) òspit m. guest. Orbassano. ospital ag . hospitable. òrdi f. barley. ospitalità f. hospitality. organisassion f. organization. ospité v. to give hospitality. orgojos ag . proud; a l’é tròp òss m. bone; esse pel e ~ : to be a orgojosa për scusesse con bag of bones. chiel : she is too proud to osterìa f. tavern, inn; anciochesse apologize to him. a l’~ dël poss : ( Piedmontese original ag . original. proverb ) to have only water for orìja f. ear. a drink. orisont m. horizon. otav ag . eighth; ( spòrt ) j’~ ëd orisontal ag . horizontal. final : the quarter finals. orl(o) m. 1 edge. 2 ( ròba da veste ) oten-e v. to obtain, to achieve.

òtich 132

òtich ag . optical, optic. òtim ag . very good. otin f. (also: vigna ) vineyard. otóber m. October; a ~ : in October. oton m. brass. otonn m. autumn, ( am .) fall; d’~ : in autumn. Oulx 23 (also: Ols ) (village, pais – 1100 m) Oulx. Ovà (town, sità – 186 m.) Ovada. òvest m. west.

23 French pronunciation .

133

P

pachet m. packet. palù v. marshland. Paesan-a (village, pais – 614 m.) pan m. bread; a peul portene Paesana. ancora ’n pò ’d ~? Could we pagament m. payment; ~ an have some more bread? contant : cash payment. pampocèt m. primrose. pàgina f. page. panatarìa f. bakery. paga f. pay, salary, wage. panaton m. panettone ( a typical paghé v. to pay; ~ a la roman-a: Xmas cake prepared with dough, to go Dutch. butter, eggs, raisins and candied pàira m. couple. fruits ). paisagi m. landscape; un ~ dle Pancalé (village, pais – 243 m.) montagne piemontèise : a Pancalieri. Piedmontese mountain scenery. pànich m. panic. paisan m. ( campagnin ), farmer, panin m. sandwich. peasant; vita da ~: rural life. panoràma m. panorama. pàja f. straw. pansa f. belly; buté su ~ : to pal m. post, pole; ~ ëd la lus : develop a paunch. electricity pole. pantalon m. ( grulo ) foolish. pala f. shovel. pantofla f. slipper. palass m. palace, building; ~ real : papa m. ( rel .) pope; andé a royal palace; ch’a scusa, a peul Roma sensa vëdde ’l ~ : pa dime andova ch’a l’é ’l ~ (Piedmontese [and Italian ] real, për piasì? Excuse me, can proverb ) to leave out the most you tell me where the royal important thing. palace is, please? papagal m. parrot. palestra f. gym, gymnasium. papé m. 1 document, sheet of palma f. palm; dumìnica dle paper. 2 ( ij papé ) (identity) Palme : Palm Sunday. papers. paltò m. overcoat. paragon m. comparison. paralel 134 paralel ag . parallel. (dal discors ëd Winston parapieuva m. umbrella. Churchill a la fin ëd la seconda parch m. park; ~ nassional : guera mondial ): “… Everyone, national park; ~ nassional dël man or woman, has done their Gran Paradis : Gran Paradiso bit …”. National Park. parte v. to leave; a ~ dal 31 parchegé v. to park; vietà ~ : no d’otóber : as from 31 st October; parking. ~ an treno : to leave by train. pare m. father; ij parent da part partensa f. departure; ora ’d ~ : dël ~ : relatives on one’s father’s departure time. side. partesipant m. (also: parèj av . 1 so; basta ~ : that’s partecipant ) participant. that. 2 as. partesipé v. (also: partecipé ) to parent m. relative ; a l’é mej participate. n’amis che des ~ : (Piedmontese partìa f. match; ~ ’d balon : proverb ) a friend is better than soccer match. ten relatives. pas f. peace. parié v. (also: preparé ) to pasiensa f. patience. prepare. Pasqua f. Easter; bon-a ~ : happy parin m. godfather. Easter! Paris (town , sità ) Paris. pass m. step; dal dì al fé a-i é ’n ~ parlé v. to speak, to talk; i parlo ëd mal ’ndé : ( Piedmontese nen piemontèis : I don’t speak proverb ) it’s one thing saying Piedmontese; parla pa! Good something, quite another heavens; ambelessì as parla actually doing it. piemontèis : Piedmontese passapòrt m. passport; sò ~, spoken here; ~ an piemontèis : madamin Pautass : your to speak the Piedmontese passport, mrs. Pautasso . language. passarela f. footbridge. paròchia f. parish church. passaròt m. sparrow. paròla f. word. passé v. to pass; ~ n’esam(e) : to parpaion m. (also: farfala ) pass an exam. butterfly. past m. meal. parsial ag . partial. pastilia f. lozenge. part f. part; da n’àutra ~ : patata f. potato. elsewhere; fé la pròpria ~ : to do patin m. slipper. one’s bit; “ … Tuti, òm o patriòta m. patriot. fomna, a l’han fàit soa ~ …” pau f. ( Southern Piedmont ) (also:

135 përsonalità

por ) fear; avèj ~ : to be afraid. për prep . for; un cadò ~ ti : a pàusa f. pause. present for you; 2 to; i son an pàuta f. mud. camin a andé a San Pèire : I am paviment m. floor. going to Sampeyre. pé m. foot ( pl . feet); a ~ : on foot; përché A av . why; ~ no? Why tute le matin i son an ~ a sinch not? B cong . because. ore : I am up every morning at perde v. to lose; lassa ~ : forget it; five. i son përdume : I got lost; ~ ’l Pecet ëd Valensa (village, pais – treno : to miss the train. 212 m.) Pecetto di Valenza. përfession f. perfection. Pecet Turinèis (village, pais – 407 përfet ag . perfect. m.) Pecetto Torinese. perìcol m. danger. pedal m. pedal. pericolos ag . dangerous. pèila f. pan. perìod m. period. pèis A ag . (also: pesant ) heavy. periòdich ag . periodical. B m. weight. perla f. pearl. pèiver m. pepper. përlì av . somewhere. pel f. skin; esse ~ e òss : to be a përmalos ag . touchy. bag of bones. përmanent ag . permanent. pelegrin m. pilgrim. përmess m. permission . pen-a f. pain; a val la ~ ’d prové : përnis f. partridge. it’s worth trying. për piasì inter . please; ~, a pënné f. to comb. podrìa dime andova ch’as pensé v. (also: pënsé ) think; I treuv(a) Caràj? Could you penso ’d nò : I don’t think so; i kindly tell me where Caraglio is, penso ’d sé : I think so. i penso please? ’d caté na màchina neuva : I përsentual f. percentage. think of buying a new car. persi m. peach.24 pënsé m. tought. përson-a f. person; vàire përson- pënsion f. 1 (oberge ) boarding e a viagio an treno? How many house. 2 ( rèndita ) pension; a l’é people travel by train? nen bastansa vej për pijé la ~ : përsonagi m. character. he isn’t old enough to get a përsonalità f. ( caràter ) pension. personality. pënsionà m. pensioner. Pentecoste f. Whit Sunday, Withsunday. 24 Piedmontese: persi ; Dutch: perzik ; pépia f. gossip, backbiter. Russian: пepc ик ( piersik ).

përtant 136 përtant cong . therefore. nassionalità ch’a finisso an –ese përtugal m. (also: portugal ) a formo nen ël plural ); i parlo orange. nen ~ : I don’t speak pёrtus f. hole. Piedmontese; am piaserìa përzon f. jail. amparé ’n pò ’d ~ : I would like pesant ag . (also: pèis ) heavy. to learn some Piedmontese; pëscador m. fisher, fisherman. ambelessì as parla ~ : pësché v. to fish. Piedmontese spoken here; parlé pess m. fish. an ~ : to speak the Piedmontese peui av . then, afterward(s). language; ij ~ a son përson-e pì av . more; ës lìber-sì a l’é ~ tant antraprendent : the anteressant che tò lìber : this Piedmontese are very book is more interesting than industrious people; a l’é bon a your book. parlé piemontèis e ’dcò a pian A m. floor; ters ~: third scrivlo : he can speak floor. B av . (lentament ) slowly; Piedmontese, and write it. i capiss(o) nen; a podrìa parlé piemontèisa f. Ù vache ’d rassa ’n pò pì ~? I don’t understand; ~ (cows ): Piedmontese bovine could you speak slower? breed with developed muscles pianta f. 1 plant. 2 ( erbo ) tree. and quality meat. pianté v. 1 to plant. 2 Ù piantela pien ag . full. to quit; piantla lì ’d comportete pietà f. mercy. parèj! Don’t insist on behaving pietansa f. dish. like this! pieuva m. rain. pianura f. ( geog .) plain. pieuve v. to rain; a pieuv a piasèj v. to like; am pias : I like it. bassinà : it’s rainings cats and piassa f. place, square; a podrìa dogs, it’s bucketing down. dime andova ch’as treuv(a) ~ pìgher ag . lazy. Galimberti? Can you tell me pijé v. (also: pié ) to take; ch’a where Galimberti Square is, scusa, a sa pa dime la stra për please? ël British Museum? Ch’a pìja piat A ag . flat. B m. dish. la prima a snistra e ch’a vada piatlin m. saucer. anans pì o meno për dosent piega f. fold; a fa nen na ~ : he méter : Excume me, can you tell doesn’t turn a hair. me the way to the British Piemont m. Piedmont. Museum? Take the first left and piemontèis ag ./m. Piedmontese; ij go straight on for about two ~: the Piedmontese (le hundred meters.

137 poss

Pinareul (town, sità – 376 m.) preparation made with water and Pinerolo; a l’é cost-sì ’l treno cornflour. për ~? Is this the train to/for polid ag . clean. Pinerolo? polidé v. to clean. Pinasca (village, pais – 560 m.) polissìa f. 1 police. 2 cleaning. Pinasca; it ses andàit a ~ l’ann pols m. wrist. passà? Did you go to Pinasca poltron-a f. couch. last year? pom m. apple. pinguin m. penguin. pont m. bridge. Pin Turinèis (town, sità – 495 m.) ponta f. tip, top, end. Pino Torinese. Pontcianal (village, pais – 1614 Pióbes d’Alba (village, pais – m.) Pontechianale. 194 m.) Piobesi d’Alba. Pontcuron (village, pais – 104 Pióbes Turinèis (village, pais – m.) Pontecurone. 233 m. ) Piobesi Torinese. pontual ag . punctual, on time. piomb m. lead. pópol m. people. pior m. weep, weeping, crying. popolar ag . popular. pioré v. to weep, to cry; piantla lì pòr m. leek; la “fera dël ~” a ’d ~ : stop crying. Sërvere : the “leek fair” in piòta f. paw. Cervere. pipa f. pipe. por f. (also: pau ) fear; avèj ~ : to pipi m. chick. be afraid. piuma f. (da scrive ) pen; ~ pòrt m. port, haven, harbour; stilogràfica : fountain pen. (am .) harbor. plissa f. fur. pòrta f. door. Pò (river , fium ) Po. pòrta-sënner m. ashtray. pòch av . little, few ( pl .); tra porté v. to bring. pòche sman-e: in a few weeks. porton m. gate. podèj v. can, may; cos(a) ch’i posade pl . cutlery. peuss fé për ti? What can I do posca m. inferior wine; ma va là! for you? Sossì a l’é ~, tasta pitòst ës pogieul m. balcony. grignolin-sì! – Parla pa, a l’é pogné v. to prick, to sting. pròpi bon, nè! Come off it! poj m. louse ( pl . lice). This is an inferior wine; taste Poirin (town, sità – 249 m.) instead this Grignolino! – Oh Poirino. yeah, it really good! pòis m. pea. posé v. to put. polenta f. ( speciality ) “polenta”; poss m. well, water hole; possìbil 138

anciochesse a l’osterìa dël ~ : give way. (Piedmontese proverb ) to have precedent ag . precedent, only water for a drink. previous. possìbil ag . possible. precipité v. 1 to fall. 2 ( avion ) to pòst m. place; prenoté ’n ~ : to crash. book a seat; ~ ëd blòch stradal : precis ag . (also: presis ) precise. roadblock. precisament av . precisely. pòsta f. post. precisé v. to specify. postin m. postman. prédica f. sermon. Pourrieres 25 (village, pais ) prediché v. to preach. Pourrieres. preghé v. to pray; “ Pregoma pòver ag . [ pò(v)r ] poor; pì it përché la pas a sia restaurà an perde sòld, pì it divente ~ : the tut ël mond e che Nosgnor an more money you lose, the poorer giuta a mantnila për sèmper ” you get; l’avar a l’é sèmpe(r) (da ’n discor dël general Mac pòver : (Piedmontese proverb ) Arthur ël 2 dë stèmber 1945 ): the miser is always poor; pò(v)r “Let us pray that peace be now cit (m.), pò(v)ra cita (f.): poor restored to the world and that child! God will preserve it always”. póver f. dust. prego! inter . you’re welcome! prà m. meadow. prèive m. ( southern Piedmont : Pragelà (village, pais – 1524 m.) preve ) priest. (Pradzalà ) Pragelato; vàire ch’a prenotassion f. reservation; ~ dura ’l viagi da Turin a ~? d’un vòl : flight reservation. How long does it take the travel prenoté v. to reserve, to book; from Turin to Pragelato? cerea, i teléfon(o) për ~ na Prali (village, pais – 1455 m.) stans(i)a dobia a nòm ëd Prali. madamin Brown: good Pralòrm (town, sità – 303 m.) morning/afternoon/evening, I Pralormo. am phoning to reserve a double pràtica f. 1 practice; buté an ~ : to room in the name of Mrs. put into practice. 2 ( esperiensa ) Brown. experience. preocupesse v. (also: sagrinesse ) praticament av . practically. to worry ( ëd – about); precedensa f. priority; dé la ~ : to preòcupte nen : don’t worry. presensa f. presence. presenté v. (also: presënté ) to 25 French pronunciation . present, to show; presentesse to

139 purtròp

introduce oneself. progressiv ag . progressive. president m. president. promëssa f. promise; manten-e pressa f. (zelden: spressia ) hurry; na ~ : to keep one’s promise. avèj ~ : to be in a hurry. promëtte v. to promise. pressi m. price. pronunsia f. pronunciation; na prest av . 1 soon. 2 ( ëd bonora ) bon-a ~ piemontèisa : a good early. Piedmontese pronunciation. presté v. (also: prësté ) to lend. pronunsié v. to pronounce. préstit m. loan; pijé an ~ : to propaganda f. propaganda. borrow. propòsta f. proposal. pretest m. pretext. pròssim ag . next; la pròssima preuva f. 1 proof. 2 ( tribunal ) sman-a: next week; ël ~ ann : evidence. next year. preventiv A ag . preventive. B m. prospetiva f. perspective. estimate. protagonista m. protagonist. prevision f. forecast. protege v. to protect. prim ag . first; ai prim ’d proteìn-a f. protein. novèmber : at the beginning of protesta f. protest. November. protesté v. to protest. prima(vera) f. spring; an ~ : in the prové v. 1 to try; fame ~ toa spring. machina neuva : let me try your primitiv ag . primitive. new car. 2 (dimostré ) to prove, prinsi m. prince. to demonstrate. prinsipal ag . main, principal. proveniensa f. provenance, prinsipi m. 1 (inissi ) beginning. 2 origin. principle; a l’é na question ëd proverbi m. proverb. ~: it’s a matter of principle. provincia f. (also: provinsa ) problema m. problem; “ Huston / province; la Provincia Granda : Justòn, i l’oma ’n ~” : the province of Cuneo. “Houston, we have a problem”. provisòri ag . provisory. prodòt m. product. prudent ag . prudent. profondità f. deepness. pruss m. pear. profum m. perfume. pùblich ag . public. progeté v. to plan. pugn m. fist. programa m. program. pùlpit m. pulpit. progress m. progress; fé ~ : to purtròp av . unfortunately. make progress.

140

Q

quàder m. picture, painting. quand av . when; da quand : quadern m. exercise-book. since; fin-a a ~? Till when? quadrà ag . square. quantità f. quantity. quàich ag . indef . (also: chèich ) quart m. fourth; un ~ d’ora : a some; ~ di fa : some days ago. quarter of an hour. quaicòs pron . (also: caicòs ) quasi av . nearly, almost; ~ mai : something ( inter ./neg .: hardly ever. anything); it veule ~ da bèive? quaté v. to cover. Would you like something to question f. 1 matter. 2 ( rusa ) drink? quarrel. quàja f. quail. questor m. chief constable; ( am .) quajcun pron . (also: caicun ) police commisioner. somebody, someone ( inter ./neg .: questura f. police headquarters. anybody, anyone); ~ d’àutr : quòta f. 1 share. 2 ( altitùdin ) somebody else; a-i é ~ ? Is altitude. anybody there? quotidian ag . daily. qualità f. quality. 141

R

rabarb m. 1 (bot .) rhubarb. 2 radio f. radio. (licor ) rhubarb liqueur. radis f. root. rabel m. noise, row; fé ~ : to make radun m. meeting. a row; am piaserìa ch’it ragg m. 1 ray. 2 (ëd na bici ) chitèisse ’d fé ’n ~ parèj: I wish spoke. you would stop making such a ragnà f. 1 spider. 2 web. noise. ram m. branch. rabia f. rage, anger. rama f. (also: branch ) branch. rabin m. ( rel .) rabbi. ramasëtta f. brush. rabòt m. plane; ~ për travajé ’l ramassa f. broom. bòsch : fine plane. ramassé v. to sweep. ràcola f. peanut. ramin-a f. pot. racòlt m. ( agr .) harvest. rampié v. to climb. Racunis (town, sità – 260 m.) rampigné v. to climb. Racconigi; a l’é cost-sì ’l treno ran-a f. frog. për ~? Is this the train to randolin-a f. swallow. Racconigi? ràpid ag . quick. rapidità f. rapidity. rar ag . rare. rarament av . rarely. rassional f. rational. rassa f. breed. rason f. reason; i penso ch’it l’abie ~ : I think you are right. rasor m. ( eletrich ) shaver. rast(r)el m. rake rastlé m. to rake. Racconigi: castle – Racunis: castel . rat m. mouse ( pl .: mice). radiassion f. radiation. rava f. turnip. ravanin 142 ravanin m. radish. respiré v. to breathe, to respire. raviòle pl . (speciality ) ravioli; responsàbil ag . responsible. fresh pasta stuffed with responsabilità f. responsibility, vegetables, cheese, meat, etc. liability. and served with meat sauce ressia f. saw. (ragout). ressié v. (also: rëssié ) to saw. re m. king. resta f. ( sòld ) change; ch’a ten-a realisé v. to carry out, to realize. pura la resta : keep the change. reassion f. reaction. resté v. (also: rësté ) to remain, to recentement av . lately. stay. regal m. (also: cadò ) present, gift. rete f. net. regalé v. to donate. reusa A f. ( fior ) rose; esse tut regin-a f. queen. reuse e fior : to be all plain and region f. region; ~ alpin-a sailing. B ag . pink. piemontèisa : Piedmontese riceve v. (also: arsèive ) to Alpine region. receive. regional ag . regional; dzora a ricevuta f. receipt. quàich treno regionàj as peulo rich ag . rich. porté le bici : on some regional richëssa f. wealth. trains you can take your bicycle. ridò m. (also: tenda ) curtain. registré v. to register, to record. riempe v. (also: ampinì ) to fill. regret m. (also: ringret ) regret. riga f. 1 ruler. 2 line. religion f. religion; ~ catòlica : rìgid ag . stiff. Catholic religion; ~ protestanta : rìje v. (also: grigné ) to laugh. Protestant religion; ~ ebréa 26 : ringrassié v. to thank. Jewish religion. ringret m. (also: regret ) regret. religios ag . religious. ringreté v. to regret. repùblica f. republic. ripete v. to repeat. residensa f. residence. ripetission f. repetition. resiste v. to resist, to withstand. ris m. rice. resistensa f. resistance. risparmié v. to save, to respirassion f. breathing. economize. risponde v. to answer; rispond a la litra, për piasì : answer the 26 letter, please. ebràich e ébràica a son agetiv e rispòsta f. answer. përtant a sarìa pì giust dovreje ant ës ristorant m. restaurant. cas-sì, ma a son ëdcò n’italianism da evité. ritm m. rhythm.

143 Russia ritorn m. (also: artorn ) return; robust ag . robust, strong. esse ’d ~ : to be back. rol m. oak. ritorné v. (also: artorné ) to Romagnan (village, pais – 268 return. m.) Romagnano. riva f. bank, shore; ~ dël mar : romàntich ag . romantic. beach, shore. romanz m. novel. Riva ’d Cher (village, pais – 262 rompe v. to break. m.) Riva di Chieri. Rondisson (village, pais – 211 Rivareul (town, sità – 304 m.) m.) Rondissone. Rivarolo. rosari m. rosary. rivé v. to arrive. ross ag . red. rivera f. ( riva dël mar ) shore. rossigneul m. nightingale. rivista f. magazine. rotond ag . round. Rìvole (town, sità – 390 m.) Rovasenda (village, pais – 211 Rivoli; andé a Roma për ~ : to m.) Ro(v)asenda; a travel through Sweden to Italy ferma/fërma a ~ ël treno? Does (to avoid the most simple the train stop in Rovasenda? solution ). rubin m. ruby. rivolussion f. revolution. rubinet m. tap. roa f. wheel. rumor m. noise. robarìa f. theft. rusa f. quarrel. robaté v. to fall; ~ da le nìvole : to rusé v. 1 ( con quajcun ) to quarrel. be astounded: fa nen ~ la 2 ( quajcun ) to scold. botelia : don’t drop the bottle; a rusnent ag . rusty. l’é robatà da soa bici : he/she ruso f. rust. fell from his/her bicycle. russi ag . Russian. robé v. to steal. Russia f. Russia.

144

S

sa ag . dim . this; ~ piuma-sì : this pen. saba m. Saturday; ëd ~ : on Saturdays. sabardon m. gross, rude. sabia f. sand. sabios ag . sandy. sach m. sack; ~ a spala : rucksack. sachet m. bag; ~ ëd carta : paper View from the Sacra of St. Michael - bag. Vëddùa da la Sacra ’d San Michel sacòcia f. pocket. sacrifissi m. sacrifice. Sacra ’d San Michel (abbey , sacrista m. sacristan. abassìa ) Abbey of St. Michael. sagëssa f. wisdom. sagné v. to bleed. sagrin m. worry, preoccupation. sagrinesse v. to worry; sagrinte nen : don’t worry. sal f. salt. sala f. hall, room; ~ d’aspet : waiting-room; ~ a mangé : dining-room. salà ag . salty. salada f. salad. salam m. salami. salari m. wage. saldator m. welder. saldatura f. welding, weld. Sacra of St. Michael - Sacra ’d San saldé v. to weld. Michel sàles m. ( salix babylonica ) 145 saré

willow. 213 m.) San Benigno Canavese. salet m. shawl. San Damian d’Ast ( town, sità – saliera f. salt-cellar. 179 m.) San Damiano d’Asti; la saliva f. saliva. “fera dël capon” a San salmon m. salmon. Damian : the “capon fair” in San 27 Salmour (village, pais – 391 Damiano. m.) Salmour. San Damian Macra ( village, pais salòt m. sitting room. – 743 m.) San Damiano Macra. Salugia ( town, sità – 194 m.) Sanfront (village, pais – 490 m.) Saluggia. Sanfront. Salusse ( town, sità – 340 m.) sangh m. blood. Saluzzo. sanguiss m. sandwich. San Pèire (village, pais – 976 m.) Sampèyre. sant ag . holy, saint. Sant’Alban Stura (village, pais – 378 m.) Sant’Albano Stura. Santa Maria Magior (village, pais – 816 m.) Santa Maria Maggiore. Sant’Ambreus (village, pais – 356 m.) Sant’Ambriogio. Sant’Ësteo Belb (village, pais – 170 m.) Santo Stefano Belbo. Santià (town, sità – 183 m.) Santhià. Santna (town, sità – 237 m.) Sàntena. Saluzzo - Salusse santuari m. sanctuary. salut m. greeting. sapa f. hoe; desse la ~ an sij pé : salute f. health. to cut one’s own throat. salviëtta f. (also: sarviëtta , sapin m. fir ( from the French word: sërviëtta ) napkin. sapin ; name for the trees of the san ag . healthy. genus Abies in the pine family ). San Benign Canavèis (town, sità saputo A ag . pedantic. B m. pedant. sarà ag . closed. 27 French pronunciation. saré v. to close; ~ a ciav : to lock. sarviëtta 146 sarviëtta f. (also: salviëtta , drain pipe. B ag . unloaded. sërviëtta ) napkin. scarpa f. shoe. Sauze d’Oulx 28 (also: Sause scarpon m. boot. d’Ols ) (village, pais - ) Salice scàtola f. box. d’Ulzio, Sauze d’Oulx. scaudé v. to warm. sàusa f. sauce. scheda f. card. sàut m. jump. scherm(o) m. 1 (video ) screen. 2 sauté v. to jump. (për protege ) shield. sautissa f. sausage; la famosa ~ ’d schers m. joke: a l’é mach në ~ : Bra : the famous sausage of Bra. it’s only a joke. savèj v. 1 to know. 2 ( esse bon ) schëssa f. splinter. can; i sai/seu noé : I can swim. scheur m. disgust; am fa ~: it Savijan (town, sità – 320 m.) makes me sick. Savigliano. schin-a f. back: mal dë ~ : savon m. soap. backache. sbaruv m. fright. s-ciuma f. foam. sbaruvé v. to scare, to frighten; scòla f. school; ~ elementar : sbaruvesse : to get scared, to get primary school; ~ dl’òbligh : frightened. compulsory education; it vas a sbàuti m. (also: altalen-a) swing. ~? (assion ripetùa/abitual ) Do sbiadì v. to fade. you go to school? ( assion an scade m. to expire. compiment = it ses an camin a scadensa f. deadline, expiry andé a scòla?) Are you going to (date); data dë ~ : expiry date. school? scafal m. shelf. scòrsa f. ( ëd n’erbo ) bark. scala f. 1 stairs. 2 ( a piòli ) ladder; scoté v. to listen (to). ~ mòbil : escalator. scrabòcc m. scribble. scalin m. step. scrieul m. (also: përro ) squirrel. scambié v. 1 to exchange. 2 scrive v. to write; quand ch’it jë (confonde ) to mistake (for – scriveras, disje ch’i vorìa për ). vëdlo : when writing him, tell scapament m. exhaust; tubo dë ~ : him I wish to see him. exhaust pipe. scusé v. to excuse; scusme! scàrich A m. exhaust; tubo dë ~ : Excuse me! Ch’a scusa! Sorry, (veìcol ) exhaust pipe; ( ëd l’eva ) excuse me! se cong . if; s’it fusse rivà prima, it l’avrìe vist Teresin-a: if you 28 French pronunciation. had arrived earlier, you would

147 siensa

have seen Theresa. for, to seek. sé av . (also: é) yes. serne v. to select. sech ag . dry. sërvàj ag. wild. sécol m. century. sërvel m. brain. second ag . second. Sërvere (village, pais – 304 m.) second m. second. Cervere; la “fera dël pòr” a ~ : seda f. silk. the “leek fair” in Cervere. segn m. sign; fesse ’l ~ ëd la cros : sërviëtta f. (also: salviëtta , to make the sign of the cross. sarviëtta ) napkin. segnal m. signal; ~ stradal : road sësta f. basket. sign. sëstin m. basket. segret m. secret. Séstrier (village, pais – 2035 m.) segretaria f. secretary. Sestriere 29 ; i soma ’ndait a pé sèira f. evening; ëd ~ : in the da ~ a Traverses : we went on evening; jer s~: last night, foot from Sestriere to yesterday evening. Traverses 20 . sèj f. thirst; i l’hai/heu ~ : I’m setesse v. to sit down. thirsty; it l’has ~? Are you seugn m. 1 (also: sògn ) sleep; thirsty? avèj ~ : to be sleepy. 2 dream; fé sela f. saddle. ’n ~ : to have a dream. semàforo m. traffic lights; ( am .) seuli ag . smooth. stoplight. seure f. (also: sorela ) sister. sèmpe(r) av . always. seurte v. to exit, to go out. sempi ag . simple. sever ag . strict. semplicement av . simply. sghié v. 1 to slide. 2 (sensa felo sener m. celery. apòsta ) to slip. sensa prep . without; a l’ha sgiaf m. slap. vardame ~ parlé : he looked at sgiaflé v. to slap. me without speaking. sgnaché v. to crush. Sental, Sëntal (town, sità – 424 sgranfigné v. to scratch. m.) Centallo. si ag . dim . these; ~ lìber-sì : these sënté m. path. books. sëntral ag . (also: mesan , central ) sì av . (also: ambelessì ) here. central. siass m. sieve. separé v. to separate. siensa f. science; òm ëd ~ (m.): separassion f. separation. serbatòri m. tank. 29 sërché v. (also: serché ) to look French pronunciation. sigarëtta 148

scientist; fomna ’d ~ (f.): soffié v. to blow; soffiesse ’l nas : scientist. to blow one’s nose. sigarëtta f. cigarette. sògn m. (also: seugn ) sleep; avèj sigilin m. bucket. ~: to be sleepy. significhé v. to mean; cosa ch’a sogné v. (also: sugné ) to dream. signìfica sossì? What does it sol A m. sun; andova ch’a intra mean? ’l ~ a intra nen ël dotor : silensi m. silence. (Piedmontese [and Italian ] silensios ag . silent. proverb ) where the sun enters, simpatìa f. liking. the doctor does not. B ag . simpàtich ag . nice, pleasant. alone; i son ~ : I am alone; i sin-a f. supper. viv(o) da sol : I live by myself. sinagòga f. synagog; andova ch'a solch m. furrow. l'é ~? Where is the synagog? sòld pl . money. siola f. onion. soldà m. soldier. siòpero m. strike; lë ~ a l’é stàit solstissi m. solstice. revocà : the strike has been solussion f. solution. called off. Somariva Bòsch (town, sità – 298 sira f. wax. m.) Sommariva Bosco . siringa f. syringe. soné v. 1 klinken. 2 ( mùsica ) to sislonga m. (also: divan , sofà ) play. couch. sòp A ag . lame. B m. lame sità f. town. person; chi a va con ël ~ a siviltà f. (also: civiltà ) ampara a sopié : (Piedmontese civilization. [and Italian ] proverb ) bad slita f. (also: lesa ) sleigh. company breeds bad habits. slòira f. plough. sorela f. (also: seure ) sister. sman-a f. week; la ~ dij doi sostansa f. substance. giòbia : never; da sì a na ~ : in a sota prep . under. week, within a week. spagneul ag . Spanish; ch’a disa, smangé v. to itch. a parla ~? Excuse me, do you smangission f. itch. speak Spanish? smens m. seed. spala f. shoulder. smijé v. to seem; ~ a : to look like. spali ag . pale. snistr ag . left; a snistra : on the spar m. shot. left. sparì v. to disappear. sodisfàit ag . satisfied (with – ëd ). sparo m. (also: sparz ) asparagus. sofà m. (also: sislonga ) couch. spassegiada f. walk; fé na ~ : to go

149 stofié

for a walk. stala m. (also: stabi ) cowshed. spàssola f. brush; ~ da cavèj : stamatin av . this morning. hairbrush. stampa f. print, printing. specc m. mirror. stampé v. to print. specialità f. ( alimentassion ) stanch ag . (also: strach) tired; i speciality, ( am . specialty); i son ëstanch 30 dë speté : I am l’eve na ~ local? Naturalment, tired of waiting. la bagna càuda : Is there a local stans(i)a f. room; ~ sìngola : single speciality? Of course, the room; ~ dobia : double room. “bagna cauda”. starnuì v. to sneeze. spedì v. to send. stassion f. station; ~ feroviària : spedission f. sending, railway station; a Turin la ~ ëd consignment. j’àutobus a l’é an cors speransa f. hope; na mesa ~ : a Inghiltera : In Turin, the bus faint hope. station is in England Avenue; spessor m. thickness. ch’a scusa, a sa pa dime la stra speté v. to wait (for). për la ~? Sorry, can you tell me spiegassion f. explication. the way to the station? spieghé v. to explain. stèila f. star; tre stèile : three stars; spin-a f. 1 thorn. 2 ( el .) plug. quatr ëstèile 30 : four stars. spinass m. spinach. stèmber m. September; a ~ : in splèndid ag . splendid. September. splendor m. splendour; ( am .) stërbol ag . ( eva , water ) muddy. splendor. stërmé v. to hide. spogna f. sponge. sti ag . dim . these; ~ lìber-sì : these spòrch ag . dirty. books. sposesse v. (also: mariesse ) to get stissa f. drop; la ~ ch’a fa married. traboché ’l vas : the straw that sta ag . dim . this; ~ piuma-sì : this breaks the camel’s back. pen. sto ag . dim . (also: ës ) this; ~ lìber- stabi m. (also: stala ) cowshed. sì : this book. stabilì v. to establish, to decide, to stofi ag . fed up, tired; i son ~ dle fix; ~ na data : to fix a date. toe parole : I am fed up with stadi(o) m. stadium. your words. Stafarda (abbey, abassìa ) stofié v. 1 ( amportuné ) to bother. Staffarda; la véja abassìa dë ~ : the old abbey of Staffarda. 30 stagion f. season. See introduction, page VIII. stopolon 150

2 ( straché ) to tire. sud m. south; Sud-Àfrica : South- stopolon m. cork, cap. Africa. stòria f. history, story; anventé na sudé v. to sweat ~ ëd san-a pianta : to make up a sudor m. sweat. story. sugné v. (also: sogné ) to dream. stòrse v. to twist; ~ ’l nas : to turn sumia f. ape. up one’s nose. superé v. 1 to exceed. 2 ( con un stòrt ag . crooked, bent. veìcol ) to overtake. stra f. road; ch’a scusa, a sa pa superfissi f. surface. dime la ~ për Novalèisa? Sorry, Superga (church, gesia – 669 m.) can you tell me the way to Superga. Novalesa? Tute le ~ a pòrto a surtìa f. 1 exit. 2 ( aeropòrt ) gate; Roma: all roads lead to Rome. Da che ~ a part l’avion për strach ag . tired; i son ëstrach 31 Turin-Casele? Which gate is dë speté : I am tired of waiting. the flight to Turin-Caselle straché v. to tire. leaving from? strambié v. to totter. Susa (town, sità – 503 m.) Susa. stranòm m. nickname. strass m. 1 rag. 2 ( për la póver për es .) cloth. strèit ag . narrow. Stresa (town, sità – 200 m.) Stresa (enchanting resort near the Lake Maggiore ). stri m. disgust; am fa ~: it makes me sick. studié v. to study; an studiand decis it ampareras tante paròle piemontèise : by studying hard, you will learn many Piedmontese words. stuva f. stove. subié v. to whistle. Susa – Susa sùbit av . at once. suvaman m. towel. sùcher m. sugar. suvé v. to dry. svaluté v. to devaluate. svicio ag . clever. 31 See introduction, page VIII. svilupé v. to develop.

151

T

tabach m. tobacco. targa f. ( vitura ) number plate. tabachin m. tobacconist’s. tarifa f. rate; ( për ij traspòrt ) fare. tabela f. table. tartaruga f. (also: tartùa ) turtle. tabój m. small dog. tase v. ( sté ciuto ) to be silent. tacagn ag . stingy. tassa f. 1 (econ .) tax. 2 ( da tè, taché v. 1 to attach. 2 ( ancaminé ) café ) cup; it veule na ~ ’d café? to begin. 3 ( contagé ) to pass on; Would you like a cup of coffee? ~ l’anfluensa a quajcun : to tassì m. (also: taxi ) taxi, yellow pass the flu on to someone. cab. tàj m. cut; vnì a ~ : to be useful. tassìsta m. taxi driver. tajaongie m. nail clippers. tasson m. bowl. tajarin pl . long, thin, ribbon- tàtica f. tactics. shaped pasta. tàula f. table; cerea/bon-assèira, tajé v. to cut. na tàula për doe përson-e, për talent m. talent. piasì : good evening, a table for talment av . so. two, please. tamborn m. drum. tavan m. horsefly. tamborné v. to knock; (chila) a tavanada f. nonsense. l’é intrà ant la classe sensa ~ : té m. tea; it veule na tassa ’d ~? she entered the classroom Would you like a cup of tea? without knocking. teàtro m. (also: teàter ) theatre; tampa f. pit, pothole. (am .) theater. tan-a f. lair, hole. técnica f. technique. tant av . much, a lot of; minca ~ : técnich ag . technical. sometimes. tèit m. 1 roof. 2 roofing. tapa f. stage. tejera f. teapot. tapiss m. carpet. telecàmera f. camera. tard ag . late; a l’é tròp ~ : it’s too telecomand m. remote control. late; a pì ~ : see you later. telefonà(da) f. phone call. telefoné 152 telefoné v. to phone; quajcun a tera f. earth. l’ha apen-a telefonà : somebody teremòt m. earthquake; ij ~ a has just telephoned. masso nen la gent, a son telefonin m. mobile phone. j’edifissi ch’a lo fan : teléfon(o) m. telephone, phone. earthquakes don’t kill people, telegrama m. telegram. buildings do; un ~ a peul core television f. television. arlongh ëd n’antera lìnea ’d televisor m. television set. na fàja : an earthquake can temp m. 1 time; ~ lìber : free time; travel along an entire fault line. apen-a a ~ : just in time; ai me terìbil ag . terrible. ~: in my day. 2 ( méteo) weather; termòmetro m. thermometer. prevision dël ~: wheater termo(sifon) pl . radiator. forecast; se ’l ~ a sarà bel, i ters ag . third ( tersa f. ). androma an vacansa : if the tërsa f. plait. weather is fine, we’ll go on tësòire pl . (also: tisòire ) scissors. holiday. test m. text. temperatura f. temperature. testa f. head; a l’é inùtil ch’it tëmpesta f. (also: tempesta ) hail. anfasse la ~ prima d’avèjtëtla tëmporal m. (also: temporal, rota : don’t cross your bridges orissi ) thunderstorm. before to come to them. tenda f. 1 (da camp ) tent. 2 ( ridò ) tëstà f. butt. curtain. testament m. testament. ten-e v. to keep, to hold; ten(-a) testimon m. witness; i l’hai/heu present ch’i soma a la stassion fàit da ~ al mariagi ’d toa ëd Coni : keep in mind that we seure : I was a witness at the are at the railway station in wedding of your sister. Cuneo; ~ la drita : to keep to the testimoniansa f. evidence, proof. right; ~ cont ëd quaicòs : to keep tétan(o) m. tetanus. something into account ; se ti pron . përs . you. pròpi it i-i ten-e: if you really tiépid ag . tepid. want it. tifos m. supporter, fan; ~ ëd la ténnis m. tennis; am pias nen Juve / ~ dël Tòr : Juventus Club gieughe a ~ : I don’t enjoy supporter / Toro Club supporter. playing tennis. tigre f. tiger. tension f. (also: tënsion ) 1 tìmid ag . shy. tension. 2 voltage. timidëssa f. shyness. teorìa f. theory: an ~ : tìpich ag . typical. theoretically. tipo m. type.

153 tram tirabosson m. corkscrew. tiré v. to pull. tirol m. ( furniture ) drawer. tisòire pl . (also: tësòire ) scissors. tlé m. chassis. tnàje pl . pliers. tòch m. piece; ~ ëd ricambi : spare part. tomàtica f. tomato. tomba f. grave. Tortona: railway station - Torton-a: stassion tondasson m. soup dish. tonn m. tuna. toss f. cough; l’amor, la ~ e la torna av . again. fam a son tre còse ch’as fan tornavis m. screwdriver. sente : ( Piedmontese proverb ) torné v. (also: artonré, ritorné ) love, cough and hunger are not to come back, to go back; i silent. tornereu a ca prest : I’ll be tòta f. young lady. coming home soon. total ag . total. toron m. nougat ( chewy tovàja f. tablecloth. confection made of honey or tra prep . (also: fra ) 1 between. 2 sugar, stiff egg whites and (tra tante còse o përson-e) almonds or hazelnuts ). among; i l’hai/heu vist un bel torta f. cake. pòst ~ le colin-e dle Langhe : I Torton-a (town, sità – 122 m.) Tor- saw a nice place among the tona. Langhe hills. 3 ( temp ) in; Rita a riva ~ tre di : Rita is arriving in three days. tradùe v. to translate; ~ da l’anglèis al piemontèis : to translate from Piedmontese into English; i l’hai/heu da ~ ës test- sì an piemontèis : I have to translate this text into Piedmontese. trafeuj m. clover. tràfich m. traffic. traghet m. ferryboat. Tortona - Torton-a tram m. tram.

tramont 154 tramont m. sunset. tratament m. treatment. tramonté v. to set; ël sol a traté v. to treat. tramonta tard an istà : the sun trator m. tractor. sets late in summer. trav f. beam. tramud m. removal. travaj m. work, job; da la ca dël tramudé v. to move; i l’hai/heu ~ a scapa la miseria e la tramudà ant na ca neuva jer : I melanconìa : (Piedmontese moved in a new house proverb ) in the house where yesterday; i l’hai/heu tramudà people work there is neither recentement da Manchester a poverty nor melancholy. Nissa Monfrà : I have recently travajé v. to work; Maté a l’ha moved from Manchester to nen veuja ’d ~ ancheuj : Nizza Monferrato. Matthew doesn’t feel like tranquil ag . quiet. working today; l’ann passà i transatlàntich A ag . transatlantic. l’hai/heu travajà a Vërbania : B m. ocean liner. last year I worked in Verbania. tranta ag . num . thirty. travers prep . ( a travers ëd ) tràpola f. trap. through, across. trapon m. (also: tarpon ) mole. traversa f. ( via ) Ù a l’é na ~ ’d trasferì v. to transfer. cors Fransa : it’s off corso trasformassion f. transformation, Francia. conversion. travërsada f. crossing. trasformator m. voltage adaptor. travërsé v. to cross, to go trasformé v. to transform, to through; ~ la stra : to cross the convert. road. trasloché v. ( Italianism ) (see: travestiment m. disguise. tramudé ). tre ag . num . three. trasmëtte v. to transmit. trebié v. to thresh. trasmission f. transmission. trebiatris f. threshing machine. traspirassion f. perspiration. treno m. train; con ël ~, an ~ : by traspiré v. to perspire. train; a l’é vnù an ~ : he came by traspòrt m. transport; it l’has avù train; ëd sòlit i viagio an ~ : I ’d problema con ij ~? Did you usually travel by train; a l’é cost- have any trouble with transport? sì ’l ~ për ël Lingòt? Is this the trasporté v. to transport ; ( porté ) train to/for Turin-Lingotto? to carry. Dzora a quàich ~ regionàj as trassion f. traction; ~ anterior : peulo porté le bici : on some front-wheel drive. regional trains you can take your

155 Turin

bicycle; perde ’l ~ : to miss the tubassion f. pipeline. train. tuf m. sultriness. triàngol m. triangle. tubo m. pipe; ~ flessìbil : hose. trìfola f. truffle; le trìfole bianche tulipan m. tulip. d’Alba : the white truffles of Alba. Turin (CAPITAL CITY , CAPLEU – trimestr m. quarter. 239 m.) [ Augusta Taurinorum ] trimestral ag . quarterly; Turin; përché it visite nen ël abonament ~ : quarterly palass real a ~? Why don’t you subscription. visit the royal palace in Turin? trimestralment av . quarterly. L’avion për ~-Casele a l’é an Trinità (village, pais – 383 m.) artard : the airplane for Turin- Trinità. Caselle is delayed; at pias ~ ? trio m. trio. Do you like Turin? It ses mai trionfal ag . triumphal. stàit a ~ ? Have you ever been to trionfé v. to triumph. Turin? S’it vas a ~, dësmèntia trist ag . sad. nen la Mòle Antonelian-a: if Trofarel (town, sità – 276 m.) you go to Turin, don’t forget the Trofarello. Mole Antonelliana. ~ a l’ha tromba f. trumpet. tanti monument e museo tron m. thunder. anteressant : Turin has a lot of troné v. to thunder; quand ch’a interesting monuments and tron-a d’avril, gran ant ël sach museums. e vin ant ël baril : (Piedmontese proverb ) if it thunders in April, wheat in the sack and wine in the barrel. tròp av . too (+ ag .), too much, to many (+ nom ); ~ giov(o) : too young; ~ sùcher : too much sugar; tròpi lìber : too many books. tropical ag . tropical. tross m. core. trové v. to find; trovesse to be; im treuvo a la stassion ëd Pòrta Neuva : I am at the central station. Turin – Turin: palass Carignan . truta f. trout. turism 156

Turin: Castle Square – Turin: piassa Castel

Turin: Mole Antonelliana – Turin: Mòle Antonelian-a – 167 m. turism m. tourism. turista m. tourist. tusse v. to cough. tut ag . indef . all, every, ( anter ) whole; tuti quatr : the four of them; tuti doi (m.), tute doe (f.): both; prima ’d tut : first of all; tuti doi : both of them. tutor m. guardian. tutun cong . however. Turin: skyscraper (Porta Susa) – Turin: grataciel ëd Pòrta Susa .

157

U

UAA m. ( ufissi për l’arserca umor m. mood; esse ’d bon ~ : to aerospassial ) OAR ( office of be in a good mood. aerospace research ). un art . ( m.) a, an; tre èuro l’~ : ubidì v. to obey. three euros each. ubidient ag . obedient. unì ag . to join, to unite. ubidiensa f. obedience. ùnich ag . only; fieul ~ : a only uciàj pl . glasses; ~ da lese ; child. reading glasses. union f. union; ~ Européa : udiensa f. 1 audience. 2 ( tribunal ) European Union. hearing. unità f. unity. ufissi m. office; ~ turìstich : univers m. universe. tourist information office; le pì universal ag . universal. amportante sità piemontèise a università f. university. l’han n’~ për le anformassion universitari ag . university (+ turìstiche : the most important nòm ). Piedmontese towns have a uragan m. hurricane. tourist information office. urgensa f. urgency. uischi m. (also: whisky ) whisky, urgent ag . urgent. ùja f. needle. usansa f. custom. ùltim ag . last. uss m. door. ultimament av . lately. usura f. 1 (consum ) wear. 2 usury. uman ag . human. utènsil m. tool. umanità f. humanity. utent m. user. ùmid ag . damp. ùtil ag . useful. umidità f. humidity. utilisé v. to use. ùmil ag . humble. uva f. grapes. umiltà f. humility.

158

V

vaca f. cow. valèj v. 1 to be worth; a val la vacansa f. holiday; se ’l temp a pen-a ’d prové : it’s worth sarà bel, i androma an ~ : if the trying; naturalment a val ëdcò weather is fine, we’ll go on për me : of course, this applies holiday. to me too. 2 ( esse nen scadù ) to vacin m. vaccine. be valid. vaciné v. to vaccinate. Valensa (town, sità – 125 m.) vacinassion f. vaccination. Valenza. vagabond m. vagrant, tramp. Valëntin m. Valentino ( lovely vagabondagi m. vagrancy. wooded park in Turin ). vagon m. wagon; ~ let : sleeping valerian-a f. valerian. car. valia m. money order. vagné v. (also: guadagné ) to earn; vàlid ag . valid. vagnesse gnanca l’eva da validità f. validity. bèive : to be a loafer. valis f. suitcase. vaieul m. smallpox. valor m. value; sensa ~ : vainëtta f. (also: lòdola ) lark. worthless. vàire ag .-pron . how much, how valoros ag . courageous. many; ~ sigarëtte it fume? How Valperga (town, sità – 385 m.) many cigarettes do you smoke? Valperga. ~ agn it l’has? How old are valuta f. currency. you? ~ i n’oma ancheuj? What valutassion f. assessment. day is it today? ~ ch’a l’é / ~ valuté v. to assess, to value. ch’a costa? How much is it? vàlvola f. valve; ~ ’d sicurëssa : val f. valley; calé a ~ : to go safety valve. downhill. van ag . vain. valada f. valley. Vangel m. Gospel. valanga f. avalanche. vanghé v. to dig. valdèis m./ag . Waldensian ( pl .: vanìlia f. vanilla. Waldenses). vanità f. vanity. 159 velocità vanitos m. vain. vas m. pot, vase. vantagi m. advantage. vasca f. tub, bath-tub. vantagios ag . advantageous. Vatican m. Vatican. vantàj m. (also: vëntàj) fan. Vaudié (village, pais – 774 m.) vantesse v. to boast. Valdieri; i soma an camin a vapor m. steam. andé a ~ : we are going to Varal (town, sità – 450 m.) Valdieri. Varallo. veciàja f. oldness. vëdde v. (also: voghe ) to see; andé a Roma sensa ~ ’l Papa : (Piedmontese [and Italian ] proverb ) to leave out the most important thing; quand ch’it jë scriveras, disje ch’i vorìa vëdlo : when writing him, tell him I wish to see him. véder m. glass; ~ dobi : double- glazing. vëddùa f. sight. vegetarian ag ./ m. vegetarian. vegetassion f. vegetation. veìcol m. vehicle. vej ag . (also: véj ) old; a l’é nen bastansa ~ për pijé la pënsion : he isn’t old enough to get a Varallo: sanctuary - Varal: santuari . pension. varda Ù ( pijesse bin varda) : am vèj ag . true; a l’é ~ : it’s true; a l’é na pìj(o) bin varda : heaven nen ~ : it’s not true; a l’é pròpi forbid! bel, nen ~ ? It’s really nice, isn’t vardé v. (also: guardé ) to look it? A l’é nen un bel viagi, nen (at). ~? It isn’t a pleasant trip, is it? varì v. (also: guarì ) to heal. vel m. veil. variàbil ag . variable. vela f. sail. variant f. variation, change. velen m. poison. variassion f. variation. velenos ag . poisonous. varié v. to vary. velìvol m. aircraft. varietà f. variety. velocità f. speed; ~ màssima : top speed.

ven-a 160 ven-a f. vein; esse an ~ : to be in verm m. worm. the mood. Vërnant (village, pais – 799 m.) vende v. to sell. Vernante. vëndëmié v. to harvest grapes. vërsé v. 1 to pour. 2 ( sòld ) to pay, ven-e v. (also: vnì ) to come; da to deposit. andova it ven-e? I ven-o da Vërsèj (town, sità – 130 m.) Vilarperosa ; Where are you Vercelli; jer i son ëstàit a ~ : I from? I’m from Villarperosa. was in Vercelli yesterday; a l’é (La) Venerìa (town, sità – 262 cost-sì ’l treno për ~? Is this the m.) Venaria ( with one of the train to Vercelli? most beautiful castles in Piedmont ); chi a l’ha vëddù Turin e nen ~ a l’ha conossù la mare e nen la fìja : (Piedmontese proverb ) the one who saw Turin and didn’t see Venaria knew the mother, but not the daughter. vënner f. Friday; ëd ~: on Fridays. vent m. wind. vëntàj m. (also: vantàj) fan. vèntola f. ( mech .) fan. vëntos ag . windy. ver ag . true. verament av . really. vërbal m. minutes ( pl .); ël ~ ëd la Vercelli: Saint Andrew church – Vërsèj: riunion : the minutes of the Gesia ’d Sant’Andrea meeting. Vërseul (town, sità – 420 m.) Vërbania (town, sità – 197 m.) Verzuolo. Verbania. vërsion f. version. verd ag . green. vësco m. bishop. vërdura f. vegetables. vëssìa f. bladder. vërgògna f. shame. vespa f. wasp. vërgognà ag . ashamed. Vessolan (abbey, abassìa ) vërgognos ag . shameful. Vezzolano; la véja abassìa ’d ~ : verifiché v. to verify, to check. the old abbey of Vezzolano. verità f. truth; dì la ~ : to tell the vesta f. dress; madamin Pautass truth. a l’avìa na ~ fòra mòda : Mrs.

161 Vilaneuva Mondvì

Pautasso wore an out of fashion Vì (Vicofòrt) : in September we dress. want to go to the Vicoforte fair. vëstaja f. dressing gown. vìcol m. lane, alley. veste v. 1 to dress. 2 (butesse na vìdeo-dësmora f. videogame. ròba/vesta a còl ) to wear. vìdua f. widow. veterinari m. veterinary. vìduo m. widower. vetrin-a f. window. vietà ag . forbidden; vietà fumé : veuid ag . (also: vòid ) empty. no smoking; vietà intré : no veuja f. wish, desire; avèj ~ ëd : to admittance. feel like; Pinòto a l’ha nen ~ ’d vieté v. to forbid. travajé ancheuj : Joseph doesn’t vigilé v. to watch over. feel like working today. vigna f. (also: otin ) vineyard. via f. street. Vignon (village, pais – 449 m.) viadòt m. viaduct. Vignone. viagé v. to travel; am pias ~ : I Vigon (town, sità – 260 m.) like travelling. Vigone. viagi m. travel, trip, journey; bon vigna f. (also: otin ) vineyard. ~! Have a good trip! Fé ’n ~ : to vijà f. waking hours. make a journey, to go on a vilagi m. village. journey; ~ an avion : flight; a l’é Vilafranca d’Ast (village, pais – ’n bel viagi, nen vèj? It is a 206 m.) Villafranca d’Asti; i pleasant trip, isn’t it? rivo da Vilafranca : I’m from viagiador m. traveller, passenger; Villafranca. tuti ij ~ a deuvo sté setà, për Vilafranca Piemont (village, pais piasì : all passengers are – 253 m.) Villafranca Piemonte. requested to remain seated, Vilaneuva Bielèisa (village, pais please. – 232 m.) Villanova Biellese. vial f. (also: alea ) boulevard, Vilaneuva Canavèisa (village, avenue. pais – 380 m.) Villanova Vian -a (town, sità – 352 m) Canavese; it ses mai stàit a ~? Avigliana; “ le trute ’d ~ ”: “the Have you ever been to Villanova trouts of Avigliana” ( old Canavese? Piedmontese story ). Vilaneuva d’Ast (village, pais – vibrassion f. vibration. 260 m.) Villanova d’Asti; i soma Vicofòrt (village, pais – 598 m.) an camin a andé a ~ : we are Vicoforte; a stèmber i voroma goingo to Villanova d’Asti. andé a la fera dla Madòna ’d Vilaneuva Mondvì (village, pais – 526 m.) Villanova Mondovì.

Vilaneuva Monfrà 162

Vilaneuva Monfrà (village, pais Vinov (town, sità – 232 m.) – 111 m.) Villanova Monferrato. Vinovo; it ses ëd Glasgow? Nò, Vilastlon (also: La Vila ) ( village, i son ëd ~: are you from pais – 234 m.) Villastellone. Glasgow? No, I’m from Vinovo. violensa f. violence. violin m. violin. vira f. 1 (also: vòlta ) time; ancora na ~ : once more; na ~ minca tant : once in a while; “Për la seconda ~ ant la vita dla pì part ëd nojàutri, i soma an guera. I l’oma tentà pì vire ’d trové na via pacìfica … ” (dal discors dël re Giòrs IV ël 3 dë stèmber 1939 ): “For the second time in the life of most of us, we are at war. Over and over again we have tried to find a peaceful way …” 2 tour, round. Virle (village, pais – 246 m.) Borgo Cornalese (Villastellone) - Borgh Cornalèis (Vilastlon) . Virle. vis f. 1 screw. 2 ( pianta dl’uva ) Villar (village, pais – 609 m.) vine. Villar San Costanzo; it l’has vìsita f. visit; ël president mai vist ij “cicio” dël ~? Have american a l’é stàit an ~ you ever seen the “ cicios ” in ufissial a Turin e a Noara: the Villar San Costanzo? American President was on a vigna f. (also: otin ) vineyard. state visit in Turin and Novara. vin m. wine; ij famos ~ bianch e visitator m. visitor. ross piemontèis : the famous red visité v. to visit; doman i and white Piedmontese wines; ~ visitereu Susa : I’m going to da tàula : table wine; a San visit Susa tomorrow. Martin ël most a l’é ~ : in vissi m. vice. November the must is wine. vista f. sight; uciàj da ~ : Vinàj (village, pais – 904 m.) spectacles. Vinadio. vita f. life. vince v. to win. vitòria f. victory; “ Costa-sì a l’é

163 vzinansa

vòsta ~, ~ për la càusa dla për Coni-Levaldis? Excuse me, libertà an tuti ij pais. An tuta where is the check-in desk for nòsta stòria i l’oma mai vist un the flight to Cuneo Levaldigi? di pì amportant che cost-sì. volant m. steering wheel. Tuti, òm o fomna, a l’han fàit volé v. to fly. soa part …” (dal discors ëd volënté av . willingly. Winston Churchill a la fin ëd la volontari ag . voluntary. seconda guera mondial ): “This volp f. fox; fé come la ~ con is your victory, victory of the l’uva : to be all sour grapes. cause of freedom in every land. vòlta A f. (’d na stansa ) vault. B In all our long history we have f. ( vira ) time; ancora na ~ : never seen a greater day than once more, once again; na ~ this. Everyone, man or woman, minca tant : once in while; has done their bit …”. gnanca na ~ : not even once; a vitura f. car. l’é la prima ~ ch’i ven-o an viv ag . alive. Piemont : it’s the first time I vive v. to live; i vivo nen sì a have been in Piedmont. Caràj : I don’t live here in voltagi m. voltage. Caraglio. vorèj v. to want; a veul parlete : vlù m. velvet. he wants to speak to you; a l’ha vnì v. (also: ven-e) to come; ven a dit ch’a vorava rësté : he said troveme a Piasch : come and see he wanted to stay. me in Piasco. vos f. voice; a àuta ~ : in a loud vnùa f. coming. voice. vocabolari m. dictionary. voté v. to vote. vòid ag . (also: veuid ) empty. vualà av . here is. vojàutri pron . përs . you. vulcan m. volcano. vòl m. flight; ~ charter : charter vzin A ag./av . nearby. B prep . ~ flight; ch’a scusa, andova ch’a a: near to, next to. l’é lë sportel dël check-in dël ~ vzinansa f. proximity, closeness.

164

W

walser pl . ( German population in whisky m. (also: uischi ) whisky. Piedmont ) Walser. würstel m. frankfurter, (hot dog).

165

Z

zafran m. (also: safran ) saffron. zanzarin m. mosquito. zagajé v. to stammer. zanziva f. gingiva. zàin m. (also: sach a spala ) zebra f. zebra. rucsack. zenèiver m. juniper. zampon m. ( gastr .) boiled pig’s zia f. (also: magna ) aunt. trotter stuffed with pork rind zio m. (also: barba ) uncle. mixture and aromatized meat. zolì ag . nice. zanzariera f. mosquito net.

Da na litra ëd Camillo Benso Cont ëd Cavour dël 1835: “ La lenga italian-a a l’é restame, fin-a al di d’ancheuj, completament forëstera . Nen mach i savrìa nen dovrela con elegansa, ma am sarìa ’mpossìbil evité ’d fé d’eror numeros e grossolan” . 166

“Special dictionary”: English and Piedmontese words with the same pronunciation, but with different meaning. “Dissionari special”: paròle piemontèise e anglèise apopré con l’istessa pronunsia, ma con significà divers .

English - Anglèis Piedmontese - Piemontèis ass ( aso , cul ) ass ( board ) bean ( faseul ) bin ( good , well ) Bruce ( nòm pròpi ) bross ( very peculiar Piedm . cheese ) chess ( scach ) cess ( toilet ) crick ( cramp ) crich ( jack ) deal ( afé ) dil ( finger ) fight ( lòta , combatiment ) fàit ( fact , deed ) group ( grup ) grop ( tie ) gut ( antëstin ) gat ( cat ) light ( lus , luce ) làit ( milk ) loan ( préstit ) lòn (~ that one ) niece ( nëvoda , noda ) niss ( blue, livid ) or ( o, opura ) òr ( gold ) past ( apress, dòp ) past ( meal ) pet ( bëstiolin-a) pet ( fart ) pin ( gucin ) pin ( pinetree ) ( also : sapin) screen ( scherm ) ës crin ( this pig, that pig ) sent ( mandà ) sent ( hundred ) son ( fieul , cit ) sòn (~ this one ) still ( ancora ) stil (style) straight ( drit ) strèit ( narrow ) struck ( colpì ) ( p.p.) strach ( tired ) Tampa ( sità – town ) tampa ( pit ) Embassies in Turin until the 19 th century - Ambassade e rapresentanse forëstere a Turin fin-a al sécol ch’a fa disneuv United Kingdom – Regn Unì : contrada San Filippo ( via Maria Vittoria 42 ) United States – Stat Unì : via Gioberti 5 ( via Melchiorre Gioia 4) France – Fransa : contrada della Provvidenza ( via XX Settembre 32 ) Schweiz – Svissera : via Thesauro 2 Regno delle Due Sicilie – Regn ëd le Doe Sicìlie : via Thesauro 2 Nederland – Pais Bass : contrada San Massimo 15 ( via San Massimo 53 ) Preußen – Prussia : piazza Carlo Felice 12 ( piazza Carlo Felice 40 ) Россия – Russia : via Stampatori, 4 167 zolì ag. nice.

Piedmontese pronunciation Amparoma la pronunsia piemontèisa

Director Actors Italian film Piedmontese sentences Regista Ator prinsipaj Film italian Espression piemontèise Dino Risi Vittorio de Sica, Pane, amore e 52:01 - “Sì a së sghìa ” Sofia Loren, Tina … Pica

Mario Totò (Antonio de Miseria e 07:11 - “Bòbi, ven sì, brut Mattòli Curtis), Sofia nobiltà balord d’un Loren birichin!” 07:21 - “ven sì, birba ’d na birba!” 08:45 - “ am pias tant, tant, tant ” 10:17 - “ pòr cit ”

Mario Alberto Sordi, Mi permette 48:06 - “cosa ch’a l’é?” Bonnard Aldo Fabrizi, babbo 48:10 - “bagna càuda” Paola Borboni, 48:33 - “monsù Alessandro, Riccardo Billi (bon aptit), cerea, ne!”

Mauro Alberto Sordi, La mia signora 29:42 - “che bel ch’a l’é?” Bolognini Silvana Mangano - Luciana

The Sicilian writer Luigi Pirandello and the Piedmontese language Lë scritor sicilian Luigi Pirandello e la lenga piemontèisa

Ant na soa novela (da la racòlta: Novele për n’ann ) dal tìtol “Giovëntù”, Pirandello a ambienta la stòria a Turin e an sla bassa montagna piemontèisa. Minca tant a deuvra d’espression an lenga local: - “ch’a preuva, madama, e a vëddrà s’a farà nen ël miràcol ëd fela guarì ” (ant ël test original ëscrit an piemontèis con ëd cit eror d’ortografìa: c’a preuva, madama, e a vëdrà s’a farà nen ’l miràcöl ’d fela guarì ). - “A sa chila che i l’oma già la fiòca an sël Rociavré ?” (ant ël test original ëscrit an italian). - “A vnisìa d’an fòra, continuo, profond, come ’n brut amoniment, ël bërboté dël Sangon ” (ant ël test original ëscrit an italian). - “ch’a vada via chiel ” (ant ël test original ëscrit an piemontèis).

zolì ag. nice. 168

“Halfway” A metà stra tra l’Equator e ’l Pòlo Nòrd

North pole Pòl(o) Nòrd

about 5.000 kilometers Ant l’età ’d mes (medioev), la Sacra as trovava an sël tragit Apopré 5.000 km . dedicà a l’arcàngel Michel, ch’a ’ndasìa dal Mont Saint- Michel , an Fransa, fin-a al Gargan, an Puglia, an tocand ij prinsipaj edifissi religios North dedicà a San Michel (apopré come a capitava con la via Nòrd francigena ).

Turin Valensa Traverses Cameran Valenza Traverses Camerano 45° Moncalé Autavila Monfrà Moncalieri Altavilla Orbassan Monferrato Orbassano Sud South

A Moncalé , ’l 45 esim paralel a passa për esempi an via San Martin a l’autëssa del colegi Real. Al Nichlin Apopré 5.000 km . a passa, tra l’àutr an via Turin, fra about 5.000 kilometers via Palermo e via Puccini. A Orbassan , ant la curva a 90° tra via Amendola e via Génoa. An Val Chison, apen-a passà Traverses (frassion ëd Pragelà). An andasand Equator vers est, a passa a Cameran , equator Autavila Monfrà e Valensa .

169 zolì ag. nice.

Switzerland Switzerland

4.634 м.

Aosta Valley

Lombardy Lombardy France

260 km Тypин

200 km

3.841 м. France Liguria

zolì ag. nice. 170

Finito di stampare in proprio nel mese di ottobre 2017 Piemonte (Italia)

Pagina lasciata intenzionalmente bianca

428

English - Piedmontese Piedmontese - English • dictionary •

For all who wish to learn the Piedmontese language. Grammar, information, pictures, Piedmontese towns and villages, specialities, red and white wines; idioms, proverbs.

Për amparé a lese e capì an manera elementar le doe lenghe . Element gramaticàj, pàgine anformative, fotografìe dël Piemont .

• about 6.500 words • apopré 6.500 vocàboj

• Piedmontese verbs • Coniugassion piemontèise dij verb

• Piedmontese and English pronunciation • Pronunsia piemontèisa e anglèisa

• Idiomatical expressions • Espression dovrà comunement

• Sentence construction • Strutura dla frase piemontèisa

Freely printable and redistributable – Free PDF download