Ve “Ethno Jazz”In Oluşumu, Pazarlanma Süreci Ve Italyan Cazi’Na Entegrasyonu
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Ulusal / Hakemli e-dergi < Düzce Üniversitesi Sanat T asarım ve Mimarlık Fakültesi Yayını > Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi > Aralık 2019 > Cilt 04 > Sayı 07 > s: 495-510 E-ISSN: 2667-6818 “DÜNYA MÜZİĞİ” VE “ETHNO JAZZ”IN OLUŞUMU, PAZARLANMA SÜRECİ VE İTALYAN CAZI’NA ENTEGRASYONU Dilek YILMAZ 1 ÖZ 1980’ler kültür endüstrisinin bir ürünü olarak ortaya çıkarılan “Ethno Jazz” veya “Dünya Cazı”, müzikbilimcilerin dünyadaki çeşitli müzik kültürlerini tanımlamak için sunduğu, ancak sonrasında küresel müzik pazarı aracı haline dönüşen “World Music”, yani “Dünya Müziği”’nin bir alt kolu olarak karşımıza çıkmıştır. “Ethno Jazz”, başlangıçta, kültürel temas ve alışveriş motivasyonu ekseninde karşımıza çıkarılmış, ancak sonrasında ticari bir çıkar yöntemi haline gelmiştir. Dolayısıyla 1960’lar ve sonrası tüm dünyada baskınlığını hissettirmeye başlayan post-endüstriyel üretim şekilleri, küreselleşme ve çok kültürlülük kavramlarını yaygınlaştırma hedeflerinden birisi haline gelmiştir. Bu bağlamda “Ethno Jazz”, sermaye aracı olarak kullanılması amaçlanmış müzik kültürü olarak da tanımlanabilir. Bu çalışmada “Dünya Müziği” fikrinin nasıl doğduğu ve hangi akımlarla yaygınlaşma sürecine girdiği ile ilgili açıklamalar yapılacaktır. Ayrıca bölgelere göre İtalyan Halk Müziği ile ilgili bilgiler verilecek, bu geleneksel müziğin caza olan etkileri yorumlanacak ve “sprezzatura” kavramı İtalyan cazı üzerinden açıklanacaktır. Sonrasında, İtalyan Halk Müziği’nin İtalyan Cazı’nda nasıl harmanlandığı ve “Dünya Müziği” ve “Ethno Jazz” kategorisi altında ticari olarak nasıl pazarlandığı konusuna değinilecektir. Son bölümde ise İtalyan Halk Müziği ile cazı harmanlayan İtalyan müzisyenlerinden örnekler verilecek ve eserleri hakkında analizler yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Ethno Jazz, Dünya Müziği, İtalyan Halk Müziği, Küreselleşme, İtalyan Cazı 1 Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ses Teknolojileri, Caz Bölümü yüksek lisans öğrencisi, Orcid No: 0000-0003-1100-5651, [email protected] Makale Türü: Araştırma Makalesi Makale Geliş Tarihi: 15 Ekim 2019 Kabul Tarihi: 16 Aralık 2019 “Dünya Müziği” Ve “Ethno Jazz”In Oluşumu, Pazarlanma Süreci Ve İtalyan Cazı’na Entegrasyonu / Dilek Yılmaz - 495 - Ulusal / Hakemli e-dergi < Düzce Üniversitesi Sanat T asarım ve Mimarlık Fakültesi Yayını > Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi > Aralık 2019 > Cilt 04 > Sayı 07 > s: 495-510 E-ISSN: 2667-6818 THE FORMATION OF “WORLD MUSIC” AND “ETHNO JAZZ”, THEIR MARKETING PROGRESS AND THE INTEGRATION OF ITALIAN FOLK MUSIC TO ITALIAN JAZZ ABSTRACT “Ethno Jazz” or “World Jazz”, which has been promoted as a product of the cultural industry in 1980s, emerged as one of the subspecies of “World Music”, presented by some musicologists, firstly to define various music cultures of the world; but after, became a commercial tool of global cultural industry. At the begining, it was introduced as a cultural contact and a motivation of the mutual relations between cultures, but later became a commercial mercenary method. Therefore, it has already transformed into an aim to universalize the multiculturalism, globalization and the forms of post-industrial productions that has begun to dominate the world after 1960s. In this context, it can be defined also as a culture of music that aimed to use for the capital value. In this study, firstly, will be explained how this idea “World Music” and “Ethno Jazz” was born and with which movements and streams it’s been universalized. Also, after giving general information about Italian Folk Music by regions, the effects of the folk music to Italian Jazz will be discussed and the “sprezzatura” concept in Italian Jazz will be explained. Then, how the Italian Folk Music has been mixing with Italian Jazz and how it has been commercialized under the category of “World Music” and “Ethno Jazz” will be explained. In the last part, after providing examples of the products from several Italian jazz musicians that have been mixed the Italian traditional music with jazz some of their chosen products will be analysed. Keywords: Ethno Jazz, World Music, Italian Folk Music, Globalization, Italian Jazz “Dünya Müziği” Ve “Ethno Jazz”In Oluşumu, Pazarlanma Süreci Ve İtalyan Cazı’na Entegrasyonu / Dilek Yılmaz - 496 - Ulusal / Hakemli e-dergi < Düzce Üniversitesi Sanat T asarım ve Mimarlık Fakültesi Yayını > Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi > Aralık 2019 > Cilt 04 > Sayı 07 > s: 495-510 E-ISSN: 2667-6818 Giriş “Dünya Müziği” ve “Dünya Cazı”nın oluşumunda ve yaygınlaşmasında birtakım siyasi unsurlar, akımlar ve pazarlama tasarımları etkili olmuştur. 19. yüzyılda gerçekleşmiş olan Sanayi Devrimi’yle birlikte gelişen modern dönemde, şehirleşme, kapitalizm ve endüstrileşme hareketleri hızlanmış, bilim ve akılcılık ön plana çıkmaya başlamıştır. Modern aydınlanma felsefesiyle şekillenen yenilikçi hareketler2 müzik alanında da etkili olmuş ve II. Dünya Savaşı’na kadar etkin bir modern kültür yaratılmasında önemli rol oynamışlardır. 20. yüzyılın iki büyük dünya savaşına sahne olması ve toplumların teknolojik devinimleri, doğal olarak bir tüketim kitlesinin oluşmasına yol açmıştır. Teknolojik gelişmeler insanların iletişim olanaklarını arttırsa da, savaşların getirdiği yıkım, bireylerin çevrelerine ve kendilerine yabancılaşmasının önüne geçememiştir (Ecevit, 2006’dan aktaran Özsevgeç 2017:136). Bu doğrultuda, yaşanan süreç ve modernizmin neden olduğu kimlik krizi, inançsızlık ve güvensizlik sebebiyle, “modernizm karşıtı” olarak postmodernizmin temelleri atılmış olur. “Modernizmin yasakladıklarının yasallaştırılması eylemi” biçimiyle gelişen ve 1960’larda yaygınlaşan postmodernizm, batıcıl ulus-devlet anlayışına, endüstriyalizme ve kapitalizme genel olarak karşı durmuş; daha çok folklorik öğelere, altkültürlere, kültürel çoğulculuğa, yerelliğe ve özgünlüğe ayrıcalık tanımıştır (Kızılçelik, 1996’dan aktaran Özsevgeç, 2017:138). Postmodern dünya, “birlikte varoluş (coexistence)” kavramını savunduğu için, ulus devletlerinin çözülmesiyle beraber, “kimlik” kavramı ön plana çıkartılmıştır. Dolayısıyla, bu dönemde çoğulcu, çeşitliliği destekleyen ve azınlıkların yaşamlarıyla iç içe olan yapısı, müzik alanına, özellikle de caz müziğine entegre edilmeye başlamıştır (Yüce, 2017:497). Artık kültür endüstrisi3 bağlamında kayıt teknolojilerinin de ortaya çıkmasıyla birlikte, kitle iletişim araçlarının kullanımı yaygınlaşmış ve tüm bu 2Aydınlanma felsefesi; bilim, sanat ve ahlak bağlamında insan aklına güvenmenin gerekliliğini savunmuş; bu şekilde daha özgür, daha eşit ve insanların daha mutlu olabileceği toplumların gelişmesi için ortaya çıkmış bir düşünce biçimidir. Merkezinde akıl, bilgi, bilim, toplumsal hayat, devlet siyaset gibi kavramlar bulunmaktadır. Nitekim, sonrasında gelen modernizm felsefine bakıldığında aydınlanma sayesinde, bu kavramlara ya da düşünürlere bağlı olarak rasyonalizm, empirizm, materyalizm, liberalizm, sosyalizm, kapitalizm (ekonomik gelişmeler) gibi akımlarım/kavramlarının doğduğunu görebiliriz. Daha ayrıntılı bilgi için bkz. https://www.arthipo.com/artblog/sanat-felsefesi/aydinlanma.html & https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&cad=rja&uact=8&ved=2ah UKEwjuu6v48qbmAhVEDuwKHRFLBCUQFjADegQIAxAC&url=http%3A%2F%2Fkisi.deu.edu.tr%2 Fbinnur.kavlak%2Fkitaplar%2Filhan.doc&usg=AOvVaw1RNGhJoMsIApOpc5cmNevN [Erişim:10 Aralık 2019] 3 Kültür endüstrisi kavramı, ilk kez, T. Adorno ve M.m.Horkheimer tarafından 1947’de Amsterdam’da yayınlanan Aydınlanmanın Diyalektiği adlı kitapta kullanılmıştır. “Dünya Müziği” Ve “Ethno Jazz”In Oluşumu, Pazarlanma Süreci Ve İtalyan Cazı’na Entegrasyonu / Dilek Yılmaz - 497 - Ulusal / Hakemli e-dergi < Düzce Üniversitesi Sanat T asarım ve Mimarlık Fakültesi Yayını > Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi > Aralık 2019 > Cilt 04 > Sayı 07 > s: 495-510 E-ISSN: 2667-6818 gelişmeler, müzik ve edebiyat gibi kültür-sanat alanlarını da şekillendirmeye başlamıştır. Postmodernizmle başlayan altkültür politikaları ve 1980’lerde gelişen küreselleşme politikaları sebebiyle, kitle iletişim araçları kullanılarak tüm dünya kamuoyuna dikkat çekmek için “büyük ölçekli etkinlikler (mega events)”4 yaratılmaya başlanmıştır. Dünya Sergileri, Ticaret Fuarları, Bienaller, Müzik Festivalleri gibi organizasyonlar, dünya kamuoyunun dikkatini çekerek ulus devlet yapısından, küresel topluma geçmek için kullanılan bir araç olarak önemli rol oynamışlardır. Halihazırda, kentli seçkin sınıflara yönelik olmaktan öteye geçemeyen bu festivaller, kozmopolit kitleye hitap edebilecek steril ve güvenli araçlar olarak sunulmuştur. Ancak, aynı zamanda, bir o kadar da samimiyetsiz ve yapay ortamlarda estetikleştirilmiş, tüketim biçimleri çeşitlendirilerek yaygınlaştırılmıştır. Artık müzik alanında üretilen ürünler, homojenleştirilip ve standartlaştırılıp, kitlelere müzik festivalleri kapsamında sunulmaya başlanmıştır. “Dünya Müziği”, “etnik müzik” veya “mistik müzik” adı altında düzenlenen festivallerde, değişik coğrafyalara ait müzik kültürleri kategorileştirilerek ve sterilize edilerek lanse edilmektedir. Örneğin, Çingene müziklerinin “Dünya Müziği” festivallerinde bulunması; birtakım dinî müzik pratiklerinin “mistik müzik” günleri için düzenlenen konser salonlarında dinlenmesi; doğaçlama müzik pratiklerine dayalı müzik kültürlerinin “caz festivalleri” kapsamında yer alması; bu stratejik yöntem sebebiyledir (Maral, 2010:214-215). Bu sayede, hem tehlikeli olarak adlandırılan “ötekileştirme” estetik figür altında sunulup kamusallaştırılmaktadır; hem de sadece markaları için, ticari olarak festivallere ve bienallere sponsor olan şirketlerin, kültürel estetik