PRIS £1

Rhif 326

Chwefror Y TINCER 2010 PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, MELINDWR, TIRYMYNACH, TREFEURIG A’R BORTH Mistar Urdd wedi teithio 384,000 milltir Dyw Gareth Lewis o Bow Street ddim yn un i fynd ar daith yn ei gar ar ei ben ei hun. Ers 32 o flynyddoedd mae Gareth wedi cael cwmni Mistar Urdd yn hongian ar flaen ei gar ac mae’r ddau wedi teithio cyfanswm o 384,000 o filltiroedd gyda’i gilydd dros y cyfnod. Fel un sydd wedi bod yn gyrru fan Llyfrgell y Sir yn ei waith pob dydd, nes iddo ymddeol ychydig yn ôl, mae Gareth yn gwybod yn dda beth yw teithio ar hyd ffyrdd gwledig Ceredigion ar ei ben ei hun. Yn Siop Mistar Urdd yn Stryd y Dollborth yn Aberystwyth y prynodd Gareth y Mistar Urdd gwreiddiol yn 1978. Erbyn hyn mae ar ei ail gonc (tegan medal) a’i bedwerydd car – pob un ond un yn Fordyn a’r ceir yn eu tro wedi bod yn goch, gwyn a gwyrdd. Mae’r gonc gwreiddiol yn dal i fod yn y car ond mae wedi dioddef o fod wedi cael gormod o haul a bu’n rhaid ei gyfnewid am un arall wyth mlynedd yn ôl. Gareth Lewis o Bow Street yn derbyn gonc Mistar Urdd gan Carol Davies, Cadeirydd yr Urdd. Hefyd yn y Nawr mae’r Urdd wedi cydnabod ei gefnogaeth llun mae’r Mistar Urdd gwreiddiol, 32 oed a’r un diweddarach ynghy^d â Wynne Melville Jones, Llywydd i’r mudiad fel un o ffrindiau gorau Mistar Urdd a Anrhydeddus yr Urdd a thad Mistar Urdd sy’n cyhoeddi llyfr newydd ym mis Mawrth fydd yn datgelu sut galwodd Carol Davies Cadeirydd Cyngor yr Urdd y ganwyd y cymeriad bach poblogaidd i’r byd. heibio i gyflwyno gonc newydd sbon i Gareth. Daeth yr ymweliad fel tipyn o syndod i meddai. Roedd Gareth yn hen aelod o’r Urdd pan Gareth a dywedodd ei fod wrth ei fodd o fod Nawr mae Gareth yn edrych ymlaen at oedd yn ddisgybl yn Ysgol Rhydypennau a nawr wedi cael gonc newydd lliwgar Mistar Urdd. ddarllen stori Mistar Urdd yn llawn yn mae’n gobeithio mynd i’r Eisteddfod eleni yn “Mae Mistar Urdd yn well cwmni ar daith llyfr tad Mistar Urdd Wynne Melville Jones Llanerchaeron. na’r sat-nav ac os digwydd i mi fynd ar goll ‘Y Fi a Mistar Urdd a’r Cwmni Da’ sy’n “Byddai’n braf cael teithio yno mewn car mae’n gwmni lliwgar ac mae lot o bobol yn cael ei gyhoeddi gan Y Lolfa ddiwedd mis newydd yn ogystal a gonc newydd Mistar Urdd, sylwi ar y creadur bach trilliw Mawrth, mewn da bryd ar gyfer Eisteddfod ond mae hynny’n gofyn gormod, siwr o fod”, “Bydde’r car ddim ‘run peth heb Mistar Urdd”, Genedlaethol yr Urdd Ceredigion 2010. meddai.

y flwyddyn ariannol 2011/12 Mewn datganiad dywedodd oni wneid rhywbeth yn fuan. y Brifysgol, ‘Dadansoddiad y Nododd datganiad yr Athro hefyd Brifysgol yw na fydd mwy na IBERS y byddai 13 o swyddi newydd yn 70 o swyddi yn cael eu colli... Dydd Gwener, 5 Chwefror, cael eu creu yn sgîl yr ad-drefnu. Bydd y Brifysgol yn gwneud daeth newyddion drwg i Roedd yr undebau sy’n popeth o fewn ei gallu i Benrhyn-coch a’r ardaloedd cynrychioli’r staff a effeithir liniaru’r effaith ac yn gweithio’n cylchynol. Cyhoeddodd yr yn siomedig iawn nad oeddent agos gydag undebau llafur a Athro Wayne Powell, Pennaeth wedi cael rhybudd ymlaen llaw chynrychiolwyr staff.’ Sefydliad y Gwyddorau Biolegol, am y toriadau, ac yn pryderu y Brifysgol yw y bydd y rhan Tanlinellodd y Cyngor ei Amgylcheddol a Gwledig (IBERS) fod y cyfan i gael ei wthio fwyaf o’r diswyddiadau yn gallu gefnogaeth lawn i IBERS a’i a leolir yng Ngogerddan ac yn trwodd mewn cyn lleied o amser. digwydd trwy adleoli pobl o fewn benderfyniad i greu sefydliad y dref, fod yr hyn sy’n cyfateb Roedd rhai yn amau y byddai’r y Brifysgol, diswyddo gwirfoddol gwyddonol cystadleuol i 70 o swyddi amser-llawn i’w cwtogiadau yn effeithio ar dros neu ymddeol cynnar gwirfoddol, rhyngwladol ym Mhrifysgol colli o’r Sefydliad, a hynny cyn gant o bobl; pe byddai hynny’n ond ni ellid addo na fyddai yna Aberystwyth, sy’n darparu diwedd mis Mawrth. Y rheswm wir byddai angen i’r cyfnod ddiswyddiadau gorfodol. addysg, ymchwil a throsglwyddo a roddwyd am y toriad oedd y ymgynghori fod yn hwy na’r 30 Cyfarfu Cyngor y Brifysgol ar gwybodaeth er mwyn byddai’r Sefydliad yn wynebu diwrnod a oedd mewn golwg gan 12 Chwefror a rhoi cefnogaeth ymgymeryd â heriau’r 21ain diffyg o £2.4 miliwn erbyn diwedd y Brifysgol. Gobaith unfrydol i’r ailstrwythuro. ganrif. 2 Y TINCER CHWEFROR 2010

CYDNABYDDIR Y TINCER CEFNOGAETH - un o bapurau bro Ceredigion | Sefydlwyd Medi 1977 ISSN 0963-925X | Rhif 326 | Chwefror 2010

SWYDDOGION

GOLYGYDD - Ceris Gruffudd DYDDIADUR Y TINCER Rhos Helyg, 23 Maesyrefail Penrhyn-coch % 828017 Y DYDDIAD OLAF Y BYDD GOHEBWYR LLEOL YN DERBYN DEUNYDD AR [email protected] GYFER Y RHIFYN NESAF FYDD MAWRTH 4 a MAWRTH 5 I’R GOLYGYDD. STORI FLAEN - Alun Jones DYDDIAD CYHOEDDI MAWRTH 18 Gwyddfor % 828465 CHWEFROR 19 Nos Wener Rhagbrofion Eisteddfod Cysyllter â Brenda 828 887 TEIPYDD - Iona Bailey Noson gwis dan ofal Edwina Gynradd yr Urdd cylch Davies. Cymdeithas Trefeurig yn Aberystwyth yn Ysgolion MAWRTH 13 Dydd Sadwrn % CYSODYDD - Dylunio GraffEG 832980 Ysgol Trefeurig am 7.30 Penweddig, Plas-crug a’r Ysgol Eisteddfod cynradd yr Urdd CADEIRYDD - Mrs Llinos Dafis, Cedrwydd, Gymraeg o 9.15 ymlaen Rhanbarth Ceredigion ym Llandre % 828262 CHWEFROR 19 Nos Wener Mhafiliwn Pontrhydfendigaid am ‘Cestyll Cymru’ Mr Gerald MAWRTH 4 Prynhawn Iau 9.00 IS-GADEIRYDD - Elin Hefin, Ynyswen, Morgan Cymdeithas Lenyddol y Eisteddfod uwchradd yr Urdd % Stryd Fawr, Y Borth 871334 Garn am 7.30 cylch Aberystwyth yn Ysgol Gyfun MAWRTH 13 Nos Sadwrn YSGRIFENNYDD - Anwen Pierce Penweddig am 1.30 Cinio Gãyl Ddewi Cymdeithas 46 Bryncastell, Bow Street % 828337 CHWEFROR 23 Nos Fawrth y Penrhyn yg Ngwesty’r Marine, Bara Caws yn cyflwyno Croesi’r MAWRTH 5 Dydd Gwener Aberystwyth. TRYSORYDD - Paul Bevan, Felin Ddewi, 4 Glan- Rubicon (Valmai Jones) yn Eisteddfod Gynradd yr Urdd cylch Gwraig wadd: Sue Jones Davies ceulan, Penrhyn-coch % 820 583 Neuadd Tal-y-bont am 7.30 Aberystwyth yn Ysgol Gyfun Pen- [email protected] Tocynnau 832 560 glais am 4.00 MAWRTH 17 Bore Mercher TREFNYDD Y CYFEILLION - Bryn Roberts, 4 Eisteddfod Ddawns Rhanbarth Brynmeillion, Bow Street % 828136 CHWEFROR 24 Dydd Mercher MAWRTH 5 Nos Wener Noson Ceredigion ym Mhafiliwn LLUNIAU - Peter Henley Peter Lord yn rhoi cyflwyniad Gymdeithasol yng nghwmni Lloyd Pontrhydfendigaid am 10.30 Dôleglur, Bow Street % 828173 ‘Portreadau Cymreig’ yn Drwm Edwards, Penrhyn-coch yn arddangos LLGC am 13.15. Mynediad am sut mae gwneud cyffeithiau yn MAWRTH 17 Nos Fercher TASG Y TINCER - Anwen Pierce ddim trwy docyn Ffôn 632 548 Neuadd y Penrhyn am 7.30 Eisteddfod Rhanbarth Ceredigion Aelwydydd yr Urdd ym GOHEBYDDION LLEOL CHWEFROR 25 Nos Iau Noson MAWRTH 5 Nos Wener Cinio Mhafiliwn Pontrhydfendigaid Goffi yn Festri Capel Pen-llwyn Sioe Capel Bangor a’r Cylch yng am 6.00. ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL rhwng 7-9.00 o’r gloch Ngwesty Hafod Pontarfynach. Mrs Beti Daniel, Glyn Rheidol % 880 691 Enwau i Nerys Daniel 880691 MAWRTH 19 Dydd Gwener MAWRTH 2 Pnawn Mawrth neu aelodau o’r pwyllgor. Eisteddfod Uwchradd yr Urdd Y BORTH Eisteddfod Ddawns yr Urdd cylch Elin Hefin, Ynyswen, Stryd Fawr Rhanbarth Ceredigion ym [email protected] Aberystwyth yng Nghanolfan y MAWRTH 5 Nos Wener Cinio Mhafiliwn Pontrhydfendigaid o Celfyddydau am 4.00. Gwyl Ddewi Cymdeithas 9.00 yb BOW STREET Gymraeg Y Borth yng Nghlwb Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro % 828 102 MAWRTH 2 Nos Fawrth Golff y Borth am 7.30. MAWRTH 19 Nos Wener ‘Byd % Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn 820908 Cyfarfod PACT Trefeurig yn festri y Ffotograffydd’ Marian Delyth Anwen Pierce, 46 Bryncastell % 828 337 Horeb, Penrhyn-coch am 7.00 MAWRTH 5-6 Nosweithiau Cymdeithas Lenyddol y Garn am CAPEL BANGOR/PEN-LLWYN Gwener a Sadwrn Theatr 7.30 Mrs Aeronwy Lewis, Rheidol Banc MAWRTH 3 Pnawn Mercher Genedlaethol Cymru yn cyflwyno Blaengeuffordd % 880 645 Eisteddfod offerynnol yr Urdd Y Gofalwr (cyfieithiad Wil Sam MAWRTH 28 Nos Sul y Blodau CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI Cylch Aberystwyth yn Ysgol o ddrama Harold Pinter) yng Cyngerdd gan Gôr Cantre’r Gwaelod Dai Evans, Fferm Fronfraith, Comins-coch, Gynradd Comins-coch am 1.30 Nghanolfan y Celfyddydau am yng Nghapel y Garn am 7.30 % 623660 7.30 Alwen Griffiths, Lluest Fach % 880335 MAWRTH 3 Nos Fercher Pwyllgor EBRILL 5 Dydd Llun Y Pasg Sêl Elwyna Davies, Tyncwm % 880275 Sioe Capel Bangor a’r Cylch yn MAWRTH 8 Nos Lun Cinio Cist Car yn Neuadd y Pentref, Neuadd yr Eglwys am 8.00y.h. dathlu deugain Merched y Wawr Capel Bangor; elw at y Sioe. DÔL-Y-BONT Rydypennau yng Nghlwb Golff Mrs Llinos Evans, Dôlwerdd % 871 615 Manylion oddi wrth Iola Evans MAWRTH 4 Dydd Iau y Borth. Croeso i gyn-aelodau. 880863 DOLAU Mrs Margaret Rees, Seintwar % 828 309 GOGINAN % Mrs Bethan Bebb, Penpistyll, Y Tincer drwy’r post - Pris 10 rhifyn - £9 (£19 i wlad Maes Ceiro, Bow Street 828555. Cwmbrwyno % 880 228 y tu allan i Ewrop). Cysylltwch â Haydn Foulkes, 7 LLANDRE Maesyrefail, Penrhyn-coch, Aberystwyth, Ceredigion, Camera’r Tincer - Cofiwch am gamera digidol y Mrs Mair England Pantyglyn, Llandre % 828693 SY23 3HE. % 01970 828 889 Tincer – mae ar gael i unrhyw un yn yr ardal fydd am ei fenthyg i dynnu llun ar gyfer y papur o gyngerdd, cinio PENRHYN-COCH Mairwen Jones, 7 Tan-y-berth % 820642 Y Tincer ar dâp - Cofiwch fod modd cael Y Tincer neu ddigwyddiad a gynhelir o fewn ein dalgylch. Fe’i cedwir gan Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro, Bow Street TREFEURIG ar gaset ar gyfer y rhai sydd â’r golwg yn pallu. Mae Mrs Edwina Davies, Darren Villa pymtheg eisoes yn manteisio ar y cynnig. Os hoffech (% 828102). Os byddwch am gael llun eich noson goffi Pen-bont Rhydybeddau % 828 296 chi dderbyn copi o’r tâp, cysylltwch â Mrs Vera Lloyd, 7 yn Y Tincer defnyddiwch y camera. Y TINCER CHWEFROR 2010 3

Annwyl ddarllenwyr, Bydd Fferm Ffactor yn dychwelyd i’r sgrin fach yn ystod 2010, ac mae’r 30 Mlynedd ’Nôl cwmni cynhyrchu yn chwilio am ffermwyr brwdfrydig i gystadlu am deitl Ffermwr Gorau Cymru a gwobr arbennig iawn. Rydym yn chwilio am ffermwyr sy’n gweithio llawn neu rhan amser ar y fferm, yn ddynion a merched 18 oed a throsodd – gyda’r profiad a’r gallu amaethyddol i gystadlu am deitl Fferm Ffactor! Os hoffech chi gystadlu am y brif wobr o gerbyd 4x4 newydd sbon a theitl Ffermwr Gorau Cymru 2010, cysylltwch â thîm Fferm Ffactor, Cwmni Da, Cae Llenor, Lôn Parc, Caernarfon, Gwynedd LL55 2HH neu drwy ffonio (01286) 685300 neu e-bostio [email protected].

Yr Eiddoch yn Gywir Lowri Evans Ymchwilydd Fferm Ffactor Y Tincer, Chwefror 1980

Mae trigolion Maesyrefail yn cael tipyn o anhwylustod yn ddiweddar ac yn Cronfa Goffa’r Fonesig Grace James debyg o fod am rai misoedd oherwydd y gwaith o adeiladu pont newydd Gwahoddir ceisiadau oddi wrth fudiadau neu gymdeithasau’r henoed dros yr afon. Gobeithio mae hyn yw’r ateb i’r llif sydd yn digwydd yn ystod am gymorthdal o’r gronfa uchod. Dylai’r gymdeithas fod o fewn ffiniau pob gwlaw trwm. Llun: Hugh Jones hen Gyngor Dosbarth Aberystwyth. Gellir cael ffurflenni cais oddi wrth yr ysgrifennydd, a dylid eu dychwelyd cyn Mawrth 31ain 2010. CYFEILLION Y TINCER Sian Spink Dyma fanylion enillwyr Cyfeillion Y Tincer Mis Ionawr 2010. 1 Cefn Melindwr Capel Bangor £25 (Rhif274) Sian Elin Jones, Bryn Dderwen, Dôl-y-bont. Aberystwyth, Ceredigion SY23 3LS £15 (Rhif 13) Gwynant Phillips, 1 Cae’r Odyn, Bow Street. £10 (Rhif123) Gwen Morgan, Y Bynglo, Cwmrheidol. Fe dynnwyd y rhifau buddugol gan Eleri Roberts, hyfforddwraig Ardwyn Côr Cantre’r Gwaelod yn dilyn ymarfer Nos Sul Chwefror 7ed. Na, nid yr ysgol ond Cantorion Ardwyn! Côr o Gaerdydd ydyw, Os am fod yn Gyfaill cysylltwch â’r Trefnydd, Bryn Roberts, 4 sy’n dod i roi cyngerdd yn y Neuadd Fawr am 3 o’r gloch pnawn Sul, Brynmeillion, Bow Street. Mawrth 7fed. Am restr o gyfeillion gweler http//www.trefeurig.org/uploads/ Mae gan y côr yma ddau gysylltiad ag Aberystwyth - sef drwy ddau cyfeilliontincer2009.pdf arweinydd! Y gyn-arweinyddes oedd Helena Braithwaite, chwaer y diweddar Haydn Davies oedd yn byw yn Dan-y-coed ac yn Arolygwr Cerdd dros ysgolion Cymru. Mae’r ail gysylltiad yn y presennol - yn arweinydd ar hyn o bryd yw David Leggett sydd wedi ei fagu yn Dolau ac yn gyn-ddisgybl o Ysgol Penweddig. Mae David yn athro cerdd yng Nghaerdydd. Ffurfiwyd y côr ym 1964 ac mae amryw o drigolion Aberystwyth wedi canu gyda’r côr yn y gorffennol. Mae arweinyddion mawr wedi cael y fraint o arwain y côr, e.e. Owain Arwel Hughes, Sir Colin Davies, Sir Andrew Davies, Tadaak Otaka, a chantorion fel Bryn Terfel, Rebecca Wyt ti’n meddwl am gwrs yng Nglynllifon? Evans a Luciano Pavarotti wedi body n unawdwyr. Angen llety yn ystod y tymor? Mae’r côr wedi recordio amryw o CDs, wedi ymddangos ar y teledu, darlledu ar y radio ac wedi teithio yn Ewrop a’r Unol Daleithiau. Mae Hostel Glanrafon yng Nglynllifon wedi ei hadnewyddu! Edrychwn ymlaen at eu croesawu i Aberystwyth. Dewch i’w cefnogi - • Cyfleusterau ensuite newydd ã byddwch yn si r o fwynhau’r cyngerdd. • Cegin hunanddarpar newydd • Lolfa deledu • Cysylltiad rhyngrwyd yn y llofftydd Annwyl Olygydd, • Cysylltiad teledu yn y llofftydd Rydwyf yn fyfyrwraig ar fy nhrydedd flwyddyn ym Mhrifysgol Bangor, • Brecwast a phryd nos yn ystod yr wythnos ac yn astudio cwrs ‘Astudiaethau Plentyndod’. Rwyf wrthi ar hyn o bryd • Lle parcio yn ysgrifennu traethawd hir am lwyddiant ‘Llyfr Mawr y Plant’ ac eisiau darganfod pa mor boblogaidd, mewn gwirionedd ydyw’r llyfr heddiw. • Ystafell dau wely £75/£80 yr wythnos Os y gwyddoch chi am unrhyw weithgaredd (e.e. sioeau, caneuon, • Grantiau ar gael! dramau a.y.y.b.) neu os ydych wedi ymwneud mewn unrhyw ffordd â chynnwys a chymeriadau’r llyfr, mi fyddwn wrth fy modd yn clywed gennych. Ydy’r straeon yn cael eu defnyddio yn eich hysgolion? Beth yw Cyrsiau sydd ar gael: barn plant yn eich teuluoedd ac yn eich ysgolion am y llyfr? Beth yw Amaeth . Rheolaeth Anifeiliaid . eich hatgofion chi, eich rhieni, eich neiniau a’ch teidiau am y storïau? Peirianneg Coedwigaeth a Rheolaeth Cefn Gwlad . Astudiaethau Ceffylau Diolch am eich amser. Am ragor o fanylion cysylltwch â ni Glynllifon: 01286 830 261 Yn gywir, Elin Mair Jones [email protected] Bryn Dinas, 5 Ffordd Coedmor, Bethesda Gwynedd www.meirion-dwyfor.ac.uk LL57 3DP. [email protected] 4 Y TINCER CHWEFROR 2010

Y BORTH

Suliau Y Gerlan drwsio’r canopi sydd wedi dirywio Mawrth cymaint uwchben y platform. 7 Oedfa am 10.00. Y Parchg Wyn Ymddengys felly fod 2010 yn Morris. Cymundeb mynd i fod yn brysur iawn yng 14 Oedfa Undebol yr Ofalaeth yn ngorsaf y Borth! Noddfa am 10.00 George Romary (Trysorydd 21 Oedfa am 2.00. Y Parchg Ifan Gwirfoddolwyr Gorsaf y Borth) Mason Davies 28 Oedfa am 2.00. Y Parchg Cyfrol newydd werthfawr Andrew Lenny Adnabyddir yr awdur, Dr. Terry Cymdeithas Gymraeg y Davies M.A. i bawb yn y Borth fel Borth Tex; un o gymeriadau mwyaf lliwgar y pentre’. Mae e bellach yn byw Cafwyd noson hwylus a difyr pan yn Awstralia, ond mae’n dal i gadw ddaeth Philip Davies, Tal-y-bont, i cartre yma. siarad ag aelodau o’r gymdeithas, yn Mae eisioes wedi cyhoeddi ei festri capel Y Gerlan nos Fercher, Dying Man’, ac adroddiad hir gan Gyda llaw, a sylwoch chi ar y gyfrol gyntaf ar hanes ei gynefin Ionawr 13eg. Yn wreiddiol o Andy Hawkins o stori Roald Dahl. gwelliant mawr sydd wedi digwydd Borth, a Seaborn Village a phleser Ddyffryn Teifi, mae Philip Davies Cafwyd twmpath dawns fer gyda gyda’r gwasanaeth tren ers iddo gael yw croesawu’r ail, Borth a Maritime yn hollol gyfarwydd â siarad ar y Jez Danks yn feistr wrth gyfeilio ei rhedeg ymlaen i Birmingham History (cyhoeddwr - Gwasg Carreg Radio, ar y Teledu, ac yn y pwlpud , ar ei ffidil, yna cafwyd math arall o International? Prin yw’r bobl sydd Gwalch). Mae’n cyflwyno’r llyfr er bod ei brif waith wedi ei ganoli ddawnsio hwyliog iawn gyda D.J. DR. am ganmol y rheilffyrdd fel arfer, diweddara gyda’r geirie ‘- er cof am ar y Cyngor Llyfrau Cymraeg.Yn Hosker yn troelli! felly falle ei bod hi’n amser i ni fod hen bobl y Borth gynt - halen daear hoff iawn, ar ei gyffes ei hun, o drin Syniad Nick Jones oedd y ychydig yn fwy positif,yn enwedig a môr Cymru’ ac mae’r emosiwn a chwarae â geiriau, fe ddifyrrodd y digwyddiad yn wreiddiol a chyda o gofio fod na drafodaeth ddifrifol cariadus yma yn treiddio drwy’r 184 cwmni gyda chyfres o stareon digri help llawer o bobl eraill fe lwyddodd wedi bod ynglñn â chau’r llinell o dudalennau hynod ddiddorol. a chyda dewisiad o gerddi ei hun i godi £1,500-ac fe hoffai Nick ddiolch ddim yn hir iawn yn ôl! Arwyr fel Capten John Davies a a cherddi rhai eraill, gan gyffwrdd o galon i bawb am y gefnogaeth Ar y cyfan, mae’n ymddangos fod achubodd gant o Iddewon yn Rwsia, â’r llon a’r lleddf yn y byd sydd gafodd i greu noson mor hwyliog ar tro ar fyd wedi bod yn hanes ein merched fel Yvette Ellis Clark, y ohoni. Diolchwyd i Mr. Davies gan y gyfer achos mor ofnadwy o deilwng. gorsaf- a’i bod bellach yn amser i Wren gyntaf, y tad a’r mab Aran ac Parchg Wyn Rh. Morris, Cadeirydd ni edrych mlaen i’r dyfodol. Dwi’n Alan Morris, Gethin Evans, a Ted y Gymdeithas. Croeso siwr na allai’r dynion a adeiladodd Davies y paentiwr poblogaidd, sy’n y rheilffordd ym 1860 ddychmygu cael sylw. Mae na ddigon o lunie Deunaw oed Daeth newyddion da o Gaerfyrddin! cymdeithas yr unfed ganririf ac esboniadau difyr o enwau tai fel Cafodd Yr Athro Des a Nansi Hayes ar hugain y mae bellach yn ei Boston House, Surrey ac Arequipa. Llongyfarchiadau i efeilliaid Glan ãyr bach newydd, sef Osian Lewis gwasanaethu. Mae gan y rhuban “Must have’ o lyfr, ac yn werth bob Leri - Eleanor a Steffan Richards a Hayes, mab cyntaf Tim a Rebeca. yma o ddur, sydd wedi clymu ein ceiniog o’r £8.50. i bawb sy’n caru’r ddathlodd eu pen blwydd yn 18 oed Llongyfarchiadau gwresog iddynt gwledydd at ei gilydd a sydd hefyd pentre hynod hwn. ddiwedd Ionawr. i gyd oddi wrth eu cyfeillion yn y wedi trawsnewid ffordd o fyw Borth! trigolion ein harfordir, rôl bendant a Gwellhad Buan phwysig yn ein bywydau o hyd. Dymunwn wellhad buan i Mrs. Joy Cydymdeimlad Mae niferoedd y teithwyr yn Clark sydd wedi bod yn bur wael yn cynyddu, ac mae gwasanaethau Ysbyty Bron-glais yn ddiweddar. Mae Yn yr un anadl, rydym yn newydd ar y gweill e.e. trenau sy’n Joy yn byw gyda’i mab a’i merch cydymdeimlo â’r Hayses gan i Nansi mynd yn uniongyrchol i Lundain. yng nghyfraith, Tim ac Yvette Ellis golli ei chyfnither, Rosie, ganol Clark yn Rock Villa, Y Graig. Ionawr. Deallwn fod Rosie wedi bod Mae gwirfoddolwyr Gorsaf yn ymwelydd cyson â Dunstall dros y Borth wrthi ar hyn o bryd Noson Haiti y blynyddoedd. yn ymgyrchu i ennill nawdd i adnewyddu rhan ganol adeilad yr Ar ddydd Sadwrn y 23ain o Ionawr Gorsaf y Borth orsaf gyda’r bwriad yn y pendraw cynhaliwyd noson yn Neuadd o agor Amgueddfa/Canolfan y Borth er mwyn codi arian ar Mae’n bosib i lawer ohonoch sylwi Treftadaeth a fydd yn gwasanaethu gyfer anffodusion daeargryn Haiti. fod gorsaf y Borth wedi gwella o ran ymwelwyr yn ogystal â’r bobl leol. Y Pendefynwyd ar gynnal yr achlysur pryd a gwedd dros y dair blynedd gobaith yw y bydd yn dod a bywyd Y Clwb Rhwyfo dim ond rhyw wythnos o flaen llaw, ddiwetha-diolch i griw amrywiol newydd i’r ffordd y mae’r orsaf ond o weld y niferoedd ddaeth i’r iawn o wirfoddolwyr o’r pentre. yn gwasanaethu’r gymdogaeth-ac Cafodd y Clwb Rhwyfo newyddion Neuadd roedd yn amlwg i bawb Yn ogystal â’r gwaith celf hyfryd adlewyrchu diddordebau amrywiol da yn ddiweddar am eu bod wedi fod y trefnwyr wedi gwneud y a’r garddio sydd wedi ei greu yno, ein cymuned e.e. hanes mwynwyr derbyn nawdd gan Splash i brynu penderfyniad cywir i’w gynnal. bydd criw o’r gwirfoddolwyr yn a chwarelwyr lleol, neu ddod o hyd cwch rhwyfo a rhwyfau newydd Arweinydd y noson oedd ymweld â’r orsaf yn gyson er mwyn i ffeithiau hanesyddol am y modd sbon. Fe fydd y cwch yn cyrraedd Anthony Morris, ac fe gafwyd y tacluso a chadw golwg ar y lle’n y dechreuodd Carnifal y pentre, Iard gychod Ynys-las ddiwedd gymysgedd rhyfeddaf o eitemau gyffredinol. Byddant yn cysylltu neu efallai gwybodaeth am yr adar Mawrth. oedd yn cynnwys band drymiau ag Arriva pan fydd angen gadael fyddwch yn eu gwylio wrth aros i’ch Mae tua deugain o aelodau gan Samba Agogo o Aberystwyth, Côr iddynt wybod os oes angen cywiro, tren gyrraedd! y clwb – o oedrannau a galluoedd Gobaith, Côr Y Borth, sef Côr y neu os bydd unrhyw beth o’i le Y gobaith yw y bydd modd rhwyfo amrywiol . Maent yn Gors, hefyd cwis, raffl, cystadeuaeth yno. Gwneir y gwaith hanfodol cychwyn ar y gwaith eleni. rhwyfo bob wythnos- pob siwrne’n gomedi offerynnau pres (!), hwn gyda chydweithrediad prosiect Newyddion calonogol pellach yw cychwyn yn y iard gychod. perfformiad Les Edwards o ‘The ‘Mabwysiadu Gorsaf’ Arriva. fod Network Rail wedi cytuno i Er mai prif fwriad y clwb yw Y TINCER CHWEFROR 2010 5

MADOG

Suliau Mawrth brawd bach i Seren. Dymuniadau DYSGWR Y MIS Madog 2.00 gorau i’r teulu. 7 Tecwyn Jones Braf oedd gweld portread o 7 Gwyn Madoc-Jones Erwyd yn y gyfres O’r Galon ar y 14 Bugail teledu. 21 Bugail 28 Stephen Morgan Gwellhad buan

Tad-cu eto Dymunwn wellhad buan i Alwen Griffiths, Lluest Fach, sydd Llongyfarchiadau i Erwyd wedi treulio cyfnod yn Ysbyty Howells, Tñ Capel, ar ddod yn Bron-glais. Mae Alwen yn aros dad-cu unwaith eto. Ganwyd dros dro ym Mhlas Cwmcynfelyn; mab – Rhydian – i Ellen a Marc, gobeithio ei bod yn cryfhau. Llun: Wyn Griffiths

• Beth yw eich enw? Pamela Gibbs. • O le ydych chi’n dod yn • Faint yw eich oed? 93 wreiddiol? East Illsley, Berkshire.

• Ers faint ydych chi wedi bod • Pam benderfynoch chi ddysgu yn dysgu Cymraeg? Cymraeg? Gan fy mod wedi Blynyddoedd maith! dod i fyw yng Nghymru. • Pryd, neu gyda phwy ydych • Ble oeddech chi’n dysgu chi’n siarad Cymraeg? Dwi Cymraeg? Gwersi ffurfiol yn y ddim yn cael llawer o gyfle i ‘Friendship’ bob wythnos ar hyn siarad, ond yn gallu darllen y o bryd. Cyn hyn rwyf wedi bod Gymraeg yn well. Ond dwi’n mewn amryw o ddosbarthiadau cael cyfle i siarad yn y dosbath gwahanol-rhai yn well na’i bob wythnos wrth ddweud fy Mr Rhys Tom Griffiths, Aberaeron, sydd bellach yn breswylydd yng Nghartref Tregerddan, gilydd. Hwn yn bendant yw’r hanes wrth y dosbarth a sgwrsio Bow Street, ar achlysur ei ganfed pen blwydd. Yn y llun gydag ef mae ei or-wyres Elen o dosbarth gorau. gyda’r athro. Lanbadarn (Capel Madog) a’i or-or-wyrion Seren, sydd bron yn ddwy, a Rhydian, oedd yn naw diwrnod oed ar y 4ydd o Chwefror, sef diwrnod pen blwydd ei hen hen dad-cu! mwynhau a chael hwyl wrth Ethol yn Gadeirydd rwyfo mewn ardal mor brydferth a’r Borth ag Ynys-las, y maent, Llongyfarchiadau i Rhys Hedd, a eleni am gystadlu yn y Sialens etholwyd yn Gadeirydd Fforwm Celtaidd ar y 1af o Fai. Ieuenctid yr Urdd. Mae’r clwb yn hyfforddi pobl o Eisioes bu i lawr yn y Cynulliad Mae Mantais yn ymgyrch sy’n hyrwyddo addysg bob oedran (o 12 hyd 60+) a gwneir a bydd yn rhan o’r criw fydd yn uwch cyfrwng Cymraeg dros Gymru gyfan... hyn gan hyfforddwyr proffesiynol paratoi Neges Ewyllys Da yr Urdd ARA. ayyb. Bydd yn cymryd rhannau yn Am fwy o wybodaeth am seremoniau amrywiol Eisteddfod weithgareddau’r clwb cysylltwch Yr Urdd yn Llanerchaeron. â’r capten, sef Martyn Davies 01970 871512 captain@borth-rowing-club. Mae’r Tincer bellach ar werth yn org.uk. y Nisa. Mae cynllun AmNawdd yn Mae cynllun CyfNawdd yn ^ cynnig £1,500 i fyfyrwyr cynnig £1,500 i fyfyrwyr is-radd (£1,000 ôl-radd) is-radd sydd am astudio o CLWB CWL sydd am astudio o leiaf 40 leiaf 20 credyd trwy Penrhyn-coch credyd (20 credyd ôl-radd) gyfrwng y Gymraeg ym Ar Agor Llun - Gwener o’u cwrs gradd ym maes yr mhob blwyddyn gymwys 3.30 - 5.30 Amgylchedd trwy gyfrwng y yn y Gyfraith. Cânt gyfle £5 y sesiwn . £4 ail blentyn Gymraeg. Bydd cyfle i fynd hefyd i gymryd rhan mewn ar brofiad gwaith i fagu rhaglen profiad gwaith Bwyd a Diod Iachus yn Gynwysedig sgiliau ymarferol yn y maes. CyfNawdd. Gofal Plant Cofrestredig I fwcio cysylltwch â Dyddiad cau ceisiadau 4 Mawrth 2010 Nicola Meredith 07972 315392 Neu cipiwch i mewn i’r clwb ar ôl Ysgol www.mantais.ac.uk 0844 800 7375 Celf a Chreft, Gemau tu mewn ag allan,

[email protected] Wii a Playstation, Pwll Pelau a mwy! Cefnogir cynllun AmNawdd hefyd gan y Cyngor Cefn Gwlad, Comisiwn Coedwigaeth ac Asiantaeth yr Amgylchedd 6 Y TINCER CHWEFROR 2010

BOW STREET

Suliau Mawrth Cydymdeimlad

Capel y Garn Trist yw cyhoeddi marwolaeth http://www.capelygarn.org/ Mrs Meinir Morgans, 10 a 5 Pontarddulais ar 3 Chwefror yn 7 Walford Gealy Ysbyty Singleton, Abertawe, a 14 Bugail Beti Griffiths hynny yn dilyn salwch hir. Bu 21 Bugail Meinir a’i phriod Ryan yn byw 28 Stephen Morgan ym Mryncastell, Bow Street ar ddechrau’r 1980au gyda Meinir Noddfa yn gweithio ym Manc National 7 Uno yn Y Garn am 10.00 Westminster tra roedd Ryan yn 14 Oedfa Undebol yr Ofalaeth yn is-reolwr Cymdeithas Adeiladu’r Noddfa am 10.00 Nationwide. Symudodd y ddau i 21 Oedfa am 5.00. Mr Stephen Jones. Grughywel yng nghanol y 1980au 28 Oedfa am 10.00. Gweinidog wrth i Ryan dderbyn dyrchafiad i reoli cangen Y Fenni, cyn Cymundeb symud unwaith yn rhagor i ardal Merched y Wawr Abertawe ar ddechrau 1990au. Y Parchg Wyn Morris gyda Wynford Ellis Owen a fu’n sgwrsio am ei brofiadau a’i waith Rhydypennau Cydymdeimlir yn ddiffuant fel Cyfarwyddwr Cyngor Cymru ar Alcohol a Chyffuriau Eraill mewn cyfarfod agored o iawn â Ryan, a’i ferched Lowri ‘Os Mêts’ yn festri’r Garn Haf (sy’n fyfyriwr ymchwil yn Ar nos Lun, Rhagfyr 14eg daeth Aberystwyth) a Caryl Mair, ynghyd criw o aelodau’r gangen at ei gilydd â rhieni Meinir sy’n byw ar gyrion i ganu carolau yn ardal Maes Ceiro Pencader. Cynhaliwyd gwasanaeth a Phen-y-garn er budd Ambiwlans am roi cynnig arni? Mae’n ffordd wedi dychwelyd i’w hen gynefin preifat i goffhau bywyd Meinir ar Awyr Cymru. Diolch arbennig arbennig o dda o ddod i adnabod o’u cartref newydd yng 9 Chwefror. . i Iestyn a Ffion (Fron Ddel), a pobl yr ardal ac i gyfrannu at Nghaerfyrddin. ‘Pwy ydym ni?’ chyda help mam, am gyfeilio barhad y Tincer! Cysylltwch ag oedd teitl y ddarlith. Soniodd Diolch ar eu hofferynnau pres. Ar ôl Anwen ([email protected]) yr Athro am y gwahanol cyrraedd yn ôl i’r neuadd i ystafell neu unrhyw un o’r swyddogion os gromosonau a genynnau sydd Nadoligaidd cafwyd diod poeth oes gennych ddiddordeb. ym mhob un ohonom a sut Y mae Mrs Enid Howells, 38 Maes a mins pei wedi ei drefnu gan mae teulu a chymdeithas wedi Ceiro, am ddiolch o galon i bawb am Annetta a Beryl. Cydymdeimlo dylanwadu arnom i ddatblygu fel yr holl gardiau, cyfarchion, galwadau personau. Darllenodd Nansi o’r ffon, anrhegion, ymweliadau a Cydymdeimlwyd â Mair Lewis Cydymdeimlwn â Tegwyn Salmau, ‘Pun ddaeth gynta’, T. dymuniadau da a dderbyniodd yn ar ei phrofedigaeth ddiweddar a Evans a’r teulu, Maes Afallen, ar Llew Jones, a soned R.Williams dilyn cael llawdriniaeth ar ei chlun llongyfarchwyd Bethan ac Enid ar farwolaeth brawd Tegwyn yn Parry, ‘Gair o brofiad’. Cafodd yn Ysbyty Bron-glais yn ddiweddar. enedigaeth wyrion. Darllenwyd Nhan-y-groes, Aberteifi ddiwedd sawl un oedd yn y cwmni gyfle Fe gafodd y cyfan ei werthfawrogi`n cyfarchion oddi wrth Esyllt Jones, Ionawr. i siarad am y dylanwadau fu fawr ganddi. Diolch yn fawr iawn. ein llywydd cenedlaethol. Roedd arnynt. Diolchodd y llywydd Sion Corn wedi gadael sach yn Eisteddfodol i Des a Nansi a dymuno’n dda Cydymdeimlad llawn anrhegion i’r aelodau gyda‘r iddynt yng Nghaerfyrddin. I cyfraniadau’n mynd at Eisteddfod Llongyfarchiadau i Anwen Pierce, gloi prynhawn diddorol cafwyd Cydymdeimlir yn ddiffuant â Mr yr Urdd 2010. Canwyd carol i ysgrifennydd y Tincer, ar ennill cyfle i gymdeithasu dros baned a a Mrs Tegwyn Evans, Meinir a ddiweddu noson gymdeithasol, cadair Eisteddfod Cenarth ar 30 lluniaeth Cerys, 43 Maesafallen, yn sgil eu gartrefol. Edrychwn ymlaen yn Ionawr. Hefyd i Rhodri Evans, profedigaeth ddiweddar o golli awr at noson o “Hwyl i’r corff a’r Bryncastell ar ei lwyddiannau yn Diolch Eifion, brawd Tegwyn. Wrth anfon meddwl” ar Chwefror 8fed. enill ar yr her unawd dan 25 oed ein cofion i Faesafallen yr ydym a’r canu emyn dan 50 oed. Dymuna Tegwyn a Sian a’r teulu, hefyd yn cofio am Eirian y weddw Genedigaeth 43 Maes Afallen ddiolch o galon a`r plant, am Gareth a`r teulu ac at Cymdeithas Chwiorydd y am bob gair o gydymdeimlad a Mrs Nansi Evans. Llongyfarchiadau i Bethan & Garn dderbyniwyd yn ddiweddar ar Richard Hartnup. Maes Ceiro golli brawd Tegwyn mewn cadiau, ar ddod yn dad-cu a mam-gu Gan inni fethu cyfarfod yn galwadau ffôn a rhoddion. yn ddiweddar. Ganed Catrin yn Ionawr oherwydd y tywydd roedd Vancouver, Canada i’w merch Ruth yn braf cael dod at ein gilydd a’i chymar Dave Hayes. brynhawn Mercher 3 Chwefror. Cafwyd gair o groeso gan Gwenda Angen dosbarthwr Edwards y Llywydd, gofalwyd am y defosiwn gan Meinir Roberts, a Mae Mrs Rhian Jones-Steele, Kathleen Lewis oedd yr organydd. wedi cyfnod o fwy na phymtheg Soniwyd am gyfarfod Dydd mlynedd, am roi’r gorau i Gweddi Chwiorydd y Byd sydd i’w ddosbarthu’r Tincer ym Maes gynnal yn y Garn ar 5 Mawrth Afallen. Wrth ddiolch yn fawr am 2 o’r gloch. Anerchir gan y iddi am ei gwasanaeth dros y Parchedig Judith Morris. blynyddoedd yn hel arian ac yn dosbarthu pob mis, dyma apêl am Cawsom brynhawn diddorol rywun i gymryd ei lle. Tybed a oes yng nghwmni’r Athro Desmond gennych ychydig o amser sbâr ac Hayes a’i wraig Nansi a oedd [email protected] Y TINCER CHWEFROR 2010 7

TREFEURIG ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL

Marwolaeth oedd yn digwydd o fewn y Cydymdeimlad cyntaf i Ian a Ruth Jones Tair Llyn. gymuned. Cydymdeimlwn yn Tristwch i’r ardal oedd clywed fawr a’i marched, Rhian a Meinir, Estynnwn ein cydymdeimlad Urdd y Benywod am farwolaeth y cyn athrawes a a’u teuluoedd yn eu colled a’u dwysaf â Sylvia Smith, Tñ Melyn, phrifathrawes Ysgol Trefeurig, sef galar. a’r teulu ar farwolaeth ei gãr Clive Cynhaliwyd ein cinio blynyddol Mrs Della Williams, fore dydd yn Ysbyty Bron-glais ar ôl brwydr yng Ngwesty Antaron a chroesawyd Mawrth, Chwefror 2il. Er ei bod Diolch ddewr yn erbyn ei afiechyd. pawb yn gynnes gan ein is-lywydd, hi a’i diweddar ãr Glyn wedi Norma Stephens. Ar ôl mwynhau gadael ardal Aberystwyth am Hoffai oedolion Trefeurig ddiolch Brysiwch wella pryd blasus o fwyd mwynhaodd Gaerdydd yn ystod y nawdegau o galon i’w cymdogion a phobl pawb orig o gymdeithasu a diolch roedd yn dal i fod mewn yr ardal am edrych ar eu hol mor Dymuniadau gorau i Dorothy i aelodau y Pwyllgor am drefnu cysylltiad gydag amryw berson dda yn ystod y tywydd garw a Kirktom Maesawelon, ar ôl ei noson mor hwylus. a theulu yn y gymuned. Mae gafwyd trwy’r holl o fis Ionawr. llawdriniaeth frys yn Ysbyty Nos Lun Chwefror 1af gennym oll atgofion cynnes Roedd hyn yn dyst unwaith eto Bron-glais yn ddiweddar. daeth Cyril Baker o Siop Emau o’i hamser yn Nhrefeurig a’i bod yna Cymdeithas glos iawn yn Aberystwyth atom i roi sgwrs am chefnogaeth hi a Glyn i bopeth y gymuned. Diolch i chi oll. Genedigaeth wahanol fathau o aur y mae yn delio gyda nhw. Daeth a nifer o eitemau i Llongyfarchiadau mawr i Hugh ni gael gweld yr amrywiaeth o aur a Lizzie, Glanrhydtynoeth, ar sydd yn y byd. Diolchodd Carol enedigaeth ei mab bach Fredi Marshall yn gynnes iawn iddo am noson cyn y Nadolig, ãyr bach noson ddiddorol iawn.

CYNGOR CYMUNED TIRYMYNACH

Cyfarfu’r Cyngor ar nos Iau, 28 carafannau wedi eu symud i gyd Ionawr o dan lywyddiaeth y Cyng erbyn canol Chwefror. Ynglŷn â Owain Morgan. Cydymdeimlwyd thaenu halen/grit ar y ffyrdd yn a’r Cyng Gwynant Phillips a ystod yr heth, dywedodd mai’r Llun oer o Ben-bont Rhydybeddau gollodd ei dad yn ddiweddar. Cynulliad sydd yn rheoli bellach Adroddodd y clerc fod yr Heddlu pa ffyrdd y mae’r Adran Ffyrdd i’w yn cael trafferth i drefnu amserau graeanu. Awgrymodd fod y Cyngor cyfarfodydd PACT, ond y byddai ef, Cymuned yn pwrcasu blychau sef y clerc yn fodlon paratoi posteri concrid ar gyfer cyflenwadau o yn y dyfodol. Gofynnodd hefyd halen yn y dyfodol. Ni chafodd ateb a oedd modd storio darnau cyfan hyd yma gan yr Heddlu parthed o’r meinciau mewn rhywle cyfleus y parcio anghyfrifol ar gornel y ac fe gafwyd addewid gan un o’r Lon Groes. Mae’r garthffosiaeth cynghorwyr. Adroddodd fod yr ym Mryncastell yn wael a gorlifant Urdd wedi derbyn caniatâd i werthu yn rhedeg ar yr wyneb mewn rhai gwirodydd yn yr Eisteddfod yn mannau. Rhybuddiodd y gallasai’r Llannerchaeron, a phenderfynwyd flwyddyn 2012 weld toriadau yn y derbyn yr adroddiad hwnnw. nifer o gynghorwyr Sir, gyda newid Cafwyd gwybodaeth bod y eto i’r ffiniau. pwyllgor cynllunio wedi caniatáu Hon oedd y noson pryd cais cynllunio am ddatblygiad y dosberthir cyfraniadau i’r preswyl (tai) a thirweddu ar dir Cae gwahanol elusennau yn yr ardal. Rodyn, Rhydypennau. Ond mae Dyma restr o’r achosion sydd i problem carthffosiaeth yn dal yn dderbyn y rhoddion. Ffrindiau Priodas gyntaf’ orau newydd. Mae’r ffilm y fantol. Yr ail gais sydd wedi ei Tregerddan £100, Y Tincer £250, yn awr ar gael ar DVD trwy’r ganiatáu yw newid defnydd sied Maes Chwarae Rhydypennau £400, Dymuniadau gorau i Anthony gwerthwyr arferol yn cynnwys amaethyddol yn le i blant chwarae Pwyllgor Henoed £150, Mynwent Belsey, mab ieuengaf Chris a Garej Tñ Mawr, Penrhyn-coc. Bydd ym Mryncarnedd, Ffordd Clarach. y Garn £150, Mynwent Noddfa Dwynwen Belsey, Tñ Newydd, y ffilm yn cael ei dangos yn y Ceisiadau newydd. Newidiadau £100, Clwb Hoci Bow Street £100, Cwmerfyn a Paula Mackay ar eu Museum of Modern Art yn Efrog ac estyniadau yn 15 Carreg Wen, Ysgol Rhydypennau £100, Neuadd priodas ym Mryste. Newydd ar 24 a 25 Chwefror. – dim sylwadau. Codi estyniad Rhydypennau £1000. Tu allan i’r Cynhaliwyd y briodas yn ‘The yng nghefn 10 Carreg Wen – dim ardal – Y Sioe Genedlaethol £100, Lantern Room’, ystafell hardd sylwadau. CAB £100, Ffermwyr Ieuanc £50, Fictoraidd a’r wledd yn ardal yr Roedd y Cynghorydd Sir Paul Ffagl Gobaith £50, Papur Sain hen harbwr yng nghanol y ddinas. Hinge yn bresennol a chyflwynodd Ceredigion £50. Y mae’r ddau wedi ymgartrefu yn ei adroddiad misol. Dywedodd bod Hefyd dyma’r noson y Nailsea, ger Bryste. y broses o adnewyddu goleuadau penderfynir ar y Praesept. yn yr ardal eisoes wedi cychwyn Penderfynwyd eleni codi o £16.37 Gwobr i ffilm ond bod y cyfrifiadur bach yn am annedd band D i £16.97 am ymennydd ambell bolyn yn methu annedd band D, hyn rhyddhau Llongyfarchiadau i Gideon gwahaniaethu rhwng nos a dydd £14,000 i’r Cyngor am y flwyddyn Koppel- enillodd ei ffilm Sleep Llun a dynnwyd o’r llwybr droed ar hyn o bryd. Cafodd addewid gyfredol 2010-2011. furiously wobr ym mhapur o Benrhiwnewydd hyd Ben-bont gan is-denant y tir tu cefn i Wern Cynhelir y cyfarfod nesaf ar 25 newydd y Guardian am “y ffilm Rhydybeddau. Deg ger Build Centre y byddai’r Chwefror 2010. 8 Y TINCER CHWEFROR 2010

PEN-LLWYN A CAPEL BANGOR

Cyfarfod Blynyddol Merched y Wawr – wedi bod yn yr ysbyty yn Nodwyd mai Linda Wyn Jones Neuadd Pen-llwyn Capel Cangen Melindwr ddiweddar. Ond erbyn hyn wedi gynt o Ael-y-bryn, Pen-llwyn, oedd Bangor dod adref ac yn teimlo yn well. y Cynhyrchydd. Rhaglen dda. Ar nos Fawrth, 2il Chwefror Dymuniadau gorau iddi am Bydd y cyfarfod uchod yn croesawyd yr aelodau i’r wellhad llwyr. Trychineb Haiti digwydd nos Fercher 28 Ebrill cyfarfod gan y llywydd, Beti am 8.00pm. Mae yna daer angen Daniel. Ein gãr gwadd oedd O’r Galon Bwriedir cynnal Noson Goffi am aelodau newydd i ymuno â’r Lyn Lewis Dafis. Y bwriad oedd yn festri Capel Pen-llwyn i Pwyllgor sy’n rhedeg y Neuadd. ei groesawu atom flwyddyn Mwynhawyd y rhaglen Bywyd y godi arian i’r uchod, ar Nos Mae’r Pwyllgor presennol wedi yn ôl ond bu’n rhaid gohirio’r Bugail ar y teledu yn ddiweddar, Iau 25ain o Chwefror o 7 o’r bod yn cynnal y Neuadd ers cyfarfod hwnnw oherwydd eira. gydag Erwyd Howells Capel gloch hyd 9 o’r gloch. Croeso i blynyddoedd bellach a sawl un Yn ystod y noson bu’n sôn am Madog, yn rhannu ei fywyd a’i bawb, dewch i gefnogi yr achos am roi gorau iddi. Beth am i chi ddathlu’r flwyddyn newydd ac brofiadau personol gyda’r gwylwyr. teilwng hwn. ddod yn aelod? Dewch hefo’ch am y gwyliau a geir o amgylch y syniadau newydd. Mae gennym Nadolig. Roedd yn briodol iawn Neuadd werth chweil. Pam na ein bod yn cyfarfod ar ãyl Fair fyddwch chi yn rhan o dîm i y Canhwyllau. Yn draddodiadol ddatblygu’r gweithgareddau sy’n roedd addurniadau’r Nadolig i’w mynd ymlaen. Byddwch yno ar clirio erbyn hyn. 28ain Ebrill. Dywedodd Lyn Lewis Dafis mai Clwb 100 Neuadd nos Galan a dydd Calan oedd yn Pen-llwyn bwysig yn hytrach na’r Nadolig pan oedd yn blentyn. Clywsom Dyma ganlyniadau’r Clwb am yr arfer o ddod â’r aradr i’r tñ yng ngogledd sir Benfro, Rhagfyr,09 am hela’r dryw, y Fari Lwyd, y £20.00 62 – Margaretta Jones, plygain yn ogystal ag am hela Fferm Tyllwyd, Capel Bangor calennig. Diolchwyd i’n gãr £10.00 85 – Aeronwy Lewis, gwadd gan ein llywydd. Rheidol Bank, Blaengeuffordd £5.00 44 – Sian Spink, 1 Cefn Paratowyd cwpanaid o de gan Melindwr, Capel Bangor Aerona Armitage ac Ann James. £5.00 13 - Aled Lewis, Ystrad, Enillwyd y gwobrau raffl gan Blaengeuffordd Margaret Stephens a Liz Collison.

Ionawr,10 Y mis nesaf byddwn yn dathlu £20.00 10 Margaret Powell, 25, Gãyl Ddewi ym Mhlas Antaron Stad Pen-llwyn, Capel Bangor ac edrychwn ymlaen at gael £10.00 46 J&A Armitage, Fron cwmni Caryl Lewis. Ehedydd, Capel Bangor £5.00 98 Glyndwr Thomas, Stad Ysbyty Pen-llwyn, Capel Bangor £5.00 39 Rosemary Fletcher, d/o Deallwn fod Mrs Margaret Troedrhiwlwba, Capel Bangor Dryburgh, Murmur y Coed,

Priodi yn Orlando

CYFLE I ENNILL DVD Ar y 24ain o Hydref priodwyd Allison (King gynt. Argoed) â Sebastiano Cardella, yn Orlando, Florida, yn Unol Daleithiau Mae copi ar gael o’r DVD Sleeping furiously i’r enillydd. America. Atebwch y cwestiwn Yn ôl y sôn roedd yn briodas hardd iawn, efo Hannah Jones, Tangaer, Pen-llwyn yn forwyn briodas. Hefyd ffrind arall Allison, sef Amy Poreira (Jones gynt) o Glarach. Bu Amy yn canu yn ystod Pwy yw cyfarwyddwr y ffilm?’ y gwasanaeth, ac roedd ei datganiad o “Calon Lân” yn hyfryd dros ben. Mynychodd y briodferch Ysgolion Pen-llwyn a Phen-glais, cyn Gyrrwch yr ateb gyda’ch enw a astudio ym Mhrifysgol Aberystwyth. Cofiwn amdani hefyd, pan yn chyfeiriad trwy e-bost i Rhoshelyg@ iau, yn ffyddlon iawn i’r Ysgol Sul. Mae Allison yn ferch i Liz a Mike King. btinernet.com neu ar gerdyn i Rhos Bu amryw o’r teulu a ffrindiau yn Florida ym mis Hydref, a Helyg 23 Maesyerfail, Penrhyn-coch, mwynhau mâs draw. Llongyfarchiadau i’r pâr ifanc, sydd eu dau ar hyn o bryd yn gweithio i’r un Cwmni Adeiladu. Dymunwn i Aberystwyth, Ceredigion SY23 3HE Allison a Sebastiano briodas dda, a phob dymuniad gorau yr ardal cyn Mawrth 1af am hir oes a hapusrwydd. Cofion cynnes atynt. Y TINCER CHWEFROR 2010 9

CROESAIR DIWRNOD Y LLYFR 2010 Cynhelir Diwrnod y Llyfr eleni ar 4 Mawrth, ac mae’r Cyngor Llyfrau wedi trefnu croesair arbennig ar gyfer holl bapurau bro Cymru. Bydd gwobrau o docynnau llyfrau gwerth £30 yr un ar gael i DRI enillydd lwcus a bydd papurau bro’r tri enillydd yn derbyn siec o £50 yr un. Felly, dyma gyfle i dderbyn gwobr bersonol a chefnogi’ch papur bro yr un pryd!

AR DRAWS 1 2 3 4 5 1 Nofel i blant gan Emily Huws am fywyd merch y mae ei mam yn brwydro dros 6 achosion gwyrdd (3) 4 Addasiad Myrddin ap Dafydd o lyfr i blant 7 8 bach am byped a ddaeth yn fyw (7) 7 Cyfenw awdur y ddrama Tyner yw’r Lleuad Heno (5) 8 Ffuglen fyrlymus mewn tair dinas 11 9 10 gan Jon Gower (4’1, 4) 9 Nofel wedi’i lleoli ym Mhen Llŷn gan 11 12 13 14 16 Alun Jones, Ac _ _ _ Clywodd Sŵn y Môr (3) 10 Enw cyntaf awdur yr hunangofiant Llwch (5) 14 15 16 17 18 14 Ail nofel Gymraeg Catrin Dafydd (1, 7, 5) 19 Nofel gan Meinir Pierce Jones am hen gartref sy’n llawn cyfrinachau (4, 3, 2, 4) 19 21 a 22 ar draws, a 23 i lawr Clasur o nofel gan Caradog Prichard 20 22 23 (2, 3, 3, 5) 26 Cyfrol o gerddi gan Dafydd Wyn Jones, 22 21 22 23 24 Bro Ddyfi (9) 27 Dau air cyntaf hunangofiant 26 25 Trebor Edwards (2, 3)

28 a 29 26 29 27 Nofel gan Siân Melangell Dafydd a enillodd Fedal Ryddiaith 2009 (1, 6, 3)

I LAWR 31 28 29 2 _ _ _ _ _ fy Arglwydd, cyfrol gan Gwynn Williams am ganolbwynt y neges Cofiwch mai un llythyren yw DD, LL, TH Gristnogol (5) 3 Enw iawn Yogi sydd wedi cyhoeddi 15 Enw sarff mewn llyfr gan Gwawr Maelor yn ei hunangofiant dirdynnol (5) y gyfres Tipyn o Gês (4, 5) Gall chwilio gwefan www.gwales.com 4 Pedwar _ _ _ _ Pinc a’r Tei yn yr Inc, 16 Casgliad o gerddi Margaret Rees Owen, eich helpu gyda’r atebion cyfrol gan Myrddin ap Dafydd (4) Cerddi _ _ _ _-y-cwrt (4) 5 Casgliad o straeon, cerddi a llên 17 Enw awdur Cario’r Ddraig – Stori El Bandito (4) meicro gan Manon Rhys (6, 3) 18 Rhag pob _ _ _ _ , cofiant Gwynfor Evans llyfrau ar-lein 6 Cyfrol iasoer gan Dyfed Edwards, gan Rhys Evans (4) _ _ _ _ _ a Storïau Eraill (5) 20 Cyfrol gan John Davies a Marian Delyth, 11 Nofel gan Gareth F. Williams, _ _ _ _ _ – y 100 Lle i’w Gweld cyn Marw (5) _ _ _ _ Jyncshiyn – y ddynes yn yr haul (4) 23 gweler 21 ar draws 12 Un o glasuron T. Llew Jones am 24 Cyfenw awdur gwreiddiol Y Bachgen anturiaethau Twm Siôn Cati, Mewn Pyjamas (5) _ _ _ _ o’r Diwedd (4) 25 _ _ _ _ Credu – Hunangofiant Meddyg 13 Enw cyntaf awdur y nofel Mr Blaidd (4) gan Joshua Gerwyn Elias (4)

ENW CYFEIRIAD D 04.03.2010DIWRNO Y LLYFR ENW’R PAPUR BRO

Anfonwch y croesair at: Croesair Papur Bro, Cyngor Llyfrau Cymru, Castell Brychan, Aberystwyth, Ceredigion, SY23 2JB, erbyn 30 Ebrill 2010. Gofalwch nodi eich enw a’ch cyfeiriad ac enw’ch papur bro lleol. 10 Y TINCER CHWEFROR 2010

PENRHYN-COCH

Suliau

Horeb Chwefror 28 10.30 Y Pachg Peter Thomas

Mawrth 7 2.30 Oedfa gymun Gweinidog 14 10.30 Oedfa deuluol Gweinidog 21 2.30 Oedfa bregeth Gweinidog 28 10.30 Oedfa bregeth Gweinidog

Salem Mawrth 7 5.00 Gweinidog 21 2..00 Raymond Davies

Cinio Cymunedol Daeth Sion Corn draw i’n gweld yn y Cylch Meithrin ar ôl i ni fwynhau parti ar ddiwrnod Penrhyn-coch yn amddiffyn yn gadarn yn Penrhyn-coch olaf y tymor. Ein thema y tymor yma yw “Fi fy hun”. Croeso cynnes i Ifan, Gwenan a y gêm ar 16 Ionawr ddiweddar yn erbyn Megan sydd wedi ymuno â ni yn y Cylch. Llanfairpwll pan enillodd Penrhyn-coch 2-0 Bydd y Clwb yn cyfarfod yn Neuadd yr Eglwys dyddiau Mercher Eglwys Sant Ioan 10 a 24 Mawrth. Cysylltwch â Egryn Evans (828 987) am fwy o fanylion Dyma rai dyddiadau i’r neu i fwcio eich cinio. dyddiadur

Horeb Nos Sadwrn 17 Ebrill Noson Gwis yng ngofal Urdd y Tynnwyd llun o’r gynulleidfa yn yr Gwragedd, yn Neuadd yr oedfa fore Sul 24 Ionawr i’w yrru i’r Eglwys am 6.30y.h eglwys yr ydym wedi gefeillio â hi yn Lesotho. Dydd Gwener 30 Ebrill Diwrnod Rhodd yr Eglwys, Ennill ras arall mi fydd Neuadd yr Eglwys ar agor rhwng 10 y bore hyd Llongyfarchiadau i Elinor at 7 yr hwyr ar gyfer y sawl a Thorogood, Glan Ceulan, ar ennill hoffai gyfrannu. y ras gymysg unigol 200m yn Chwaraeon Cenedlaethol yr Urdd Dydd Sadwrn 8 Mai Cinio’r dydd Sul 24 Ionawr yng Nghaerdydd. Tlodion (Cymorth Crsitnogol) yn Neuadd yr Eglwys. Tad-cu eto Dydd Sadwrn 3 Gorffennaf Te Llongyfarchiadau i Selwyn Evans, Hufen a Mefus yr Eglwys. Kairali, ar ddod yn dad-cu unwaith Rhys ap Tegwyn yn cadw’r heol yn glir i’r bysus lleol Mid Wales Travel redeg, ac yn sefyll wrth ei ochr mae James Harrison. eto - ganwyd merch - Celyn - i Ffion Tymor yr hydref Taith a Hefin Wilson, Aberteifi; chwaer i Gerdded Noddedig Eglwys St Ifan, Gwenllian a Heulwen Ioan Penrhyn-coch yng ngofal Mrs Dwynwen Bellsey. Cydymdeimlad

Cydymdeimlwn â Mair Davies, Meurig Cottage, ac Ellen Croeso ar farwolaeth sydyn brawd yng nghyfraith Mair ym Croeso i Catrin a Trefor, Cadi a Mhenrhyndeudraeth ar 29 Ionawr. Llewelyn, sydd wedi symud o Bryncastell, Bow Street i Cwm Gwefan Trefeurig Pennant. Hefyd i Linda a Stephen sydd Mae dwy adran newydd wedi ei wedi symud i 25 Dôl Helyg, o Lan hychwanegu yn ddiweddar ar y y Môr, Aberystwyth. wefan www.trefeurig.com. Mae un yn dangos lluniau a baentiodd Coreograffydd Hugh Jones, Pant Teg, sy’n cynnwys lluniau o ardal Penrhyn-coch a man Lynne Hughes, 47 Ger y Llan fydd genedigol Hugh - Corris . www. coreograffydd Plant y Fflam, sef trefeurig.org/hughjonespaent.php Sioe Ieuenctid Eisteddfod yr Urdd, a chyfres arall yn dangos tynnu y Bu cangen Penrhyn-coch o Ferched y Wawr yn llwyddiannus wrth gael £1,221 oddi Ceredigion eleni. Capel i lawr yng Nghapel Dewi. wrth Arian i Bawb gyda’r Loteri i wario ar nwyddau hysbysu, sgrin ddigidol, dvd’s ac Jeremy Turner, Arad Goch, fydd www.trefeurig.org/capeldewi.php. ymweliadau ag ardaloedd yng Nghymru. yn cyfarwyddo’r sioe; ysgrifennwyd Y TINCER CHWEFROR 2010 11

LLANDRE Blodau i bob achlysur Blodau’r Bedol y sgript gan Mari Rhian Owen o Ffarwelio fam-gu a tad-cu unwaith eto. Priodasau . Pen blwydd . gwmni Arad Goch a Rhys Taylor fydd y Ganwyd merch fach i Edward a’i Genedigaeth . Angladdau . Cyfarwyddwr Cerdd. wraig yn Y Bala. Dymunwn bob hapusrwydd i Blodau i Eglwysi a

Rodney a Joyce Barrett, Gwenlli Chapeli neu unrhyw achlysur Rhedwraig gynt, yn eu cartref newydd yn Llongyfarchiadau hefyd i Huw a Llan-non. Gobeithio y byddant Barbara Davies, Sibrwd y Coed, Donald Morgan Dymuniadau gorau i Yvonne Thomas, yn hapus yno. Lôn Glanfred ar ddod yn dad-cu Hen Efail, Llanrhystud SY23 5AB Nant Seilo fydd yn rhedeg ym a mam-gu. Ffôn 01974 202233 marathon Llundain ddiwedd Ebrill. Croeso Danfon am ddim o fewn dalgylch y Tincer Gwellhad buan Brysiwch wella Croeso i Helen Saunders a’i mab, Cameron, i Gwenlli. Gobeithio y Dymunwn wellhad llwyr a buan CIGYDD Da yw deall fod Mrs B. Morgan, 11 byddant yn hapus yn ein plith. i Elena Davies, Bronallt sydd ar Ger-y-llan, gartref ar ôl bod yn ysbytai hyn o bryd yn Ysbyty Treforys. BOW STREET Caerdydd a Bron-glais yn ddiweddar. Llongyfarchiadau Eich cigydd lleol Dymunwn iddi wellhad buan. Hefyd gwellhad buan i Mr Miles, Llongyfarchiadau i Sue a Gareth Llys Dyfed, sydd wedi bod yn yr Pen-y-garn Cangen Plaid Cymru Bro Jones Aberceiro ar ddod yn ysbyty ar ôl damwain. Ffôn 828 447 Dafydd Llun: 9-4.30 Maw-Sad 8.00-5.30 Nos Wener 5 Chwefror bu nifer o Gwerthir ein cynnyrch mewn aelodau Cangen Bro Dafydd o Blaid rhai siopau lleol Cymru yng nghyfarfod lasio ymgyrch Penri James ar gyfer etholiad San Steffan. Cynhaliwyd y cyfarfod yn Neuadd Bentref Llwyncelyn ger Aberaeron, a daeth tyrfa dda o ymhell dros 100 o gefnogwyr ynghyd o bob rhan o’r sir. Ar ôl cawl blasus a baratowyd gan aelodau, llywyddwyd y gweithgareddau gan Dai Jones, Llanilar, yn ei ddull dihafal ei hun. Cafodd Penri James ei gyfweld yn ddeheuig gan Angharad Mair, ac fe gafwyd araith bwrpasol gan Elin Mae pentrefwyr Llandre, Dôl-y-bont a’r Borth wedi eu syfrdanu gyda llwyddiant yr Jones, y Gweinidog Materion Gwledig. apêl i godi arian tuag at Eisteddfod yr Urdd Ceredigion 2010. Cyflwynwyd target o Yn ogystal, cafwyd eitemau cerddorol £8000. o bunnoedd i’r ardal ond mae’r gronfa eisoes wedi codi £13,111.00. Yn y gan ddwy ferch ifanc o ardal Talgarreg. llun mae rhai o aelodau’r Pwyllgor: Rhodri Llwyd Morgan, Gwenda ac Eric James, Bu’n noson hwyliog a llwyddiannus Wynne Melville Jones, Brenda Williams a Llinos Evans. Dywedodd Wynne Melville dros ben, ac yn sbardun i aelodau a Jones, Cadeirydd y Pwyllgor Apel lleol bod llwyddiant yr apêl yn yr ardal y tu chefnogwyr y Blaid weithio dros Penri hwnt i’r disgwyl. “Mae’r Cardi yn hael gyda’i arian ac mae hyn yn cadarnhau mai yn yr etholiad sydd i ddod. Ceredigion yw’r Sir orau yng Nghymru ar gyfer codi arian at achosion da ac mae Haiti ein diolch yn fawr i bobol Llandre, Dol-y-bont a’r Borth am eu cefnogaeth”, meddai.

Gwneir casgliad yn ystod y te ar ôl oedfa brynhawn Sul 21 Chwefror yn DOLAU Horeb tuag at Haiti. Mae croeso i ^ unrhyw un sydd am gyfrannu gysylltu Wyr cyntaf â’n trysorydd, William Howells, Rhyd y Gof. Yn ddiweddar ganwyd Inigo Wyn, ãyr bach cyntaf i Beryl a John Hughes, Derwendeg. Llongyfarchiadau mawr i nain a taid ac i’r teulu Cydymdeimlad bach yng Nghaerdydd.

Cydymdeimlwn â Lona Jones, 22 Glan Ceulan, a theulu y diweddar NEUADD Y PENRHYN Meirion Jones ar farwolaeth Meirion NOS WENER, 5ed MAWRTH 2010 ar Chwefror 1af yn 77oed. Cynhaliwyd 7.30yh yr angladd dydd Llun 8 Chwefror yn NOSON GYMDEITHASOL Eglwys Sant Ioan dan ofal y Parchedig John Livingstone. Yng nghwmni MR LLOYD EDWARDS Traws gwlad Penrhyn-coch Yn arddangos sut mae gwneud cyffeithiau Pob dymuniad da i George Lithgow, Cyfle gwych i flasu cynnyrch sydd wedi CYSYLLTWCH Hafod Elerch, Bont-goch a fydd yn ennill nifer o gwpannau a gwobrau drwy Gymru gyfan  NI cystadlu dros Ysgol Penrhyn-coch ym Dewch yn llu i gael noson diddorol, mhencampwriaethau traws gwlad hwyliog a blasus iawn! [email protected] Cymru a gynhelir ym Mharc Singleton, Elw’r noson yn mynd tuag at adnewyddu Abertawe ar ddydd Sadwrn 20 Chwefror. to Neuadd y Penrhyn 12 Y TINCER CHWEFROR 2010

COLOFNYDD Y MIS Cwmcynfelyn Wrth draethu ar hen gapel Protestannaidd; rhodd John Keble Hephsiba, Clarach, yn y rhifyn yw’r ddarllenfa(eryr derw), ac Isaac Angharad Watkins diwethaf dywedais i’r Annibynwyr Williams a roes y canhwyllbrennau. oedi cyn codi’r capel 1837 oherwydd Cefnder iddo, Lewis Gilbertson Atgofi on o Gapel Bangor ar ei daith i Bontarfynach ac yn gwrthwynebiad uchel-eglwysig oedd y fi cer cyntaf a drwythodd yr Fe’m magwyd i yn nhref ôl i Aberystwyth. Er ein bod Cwmcynfelyn. Aelod enwocaf ardalwyr yn egwyddorion Mudiad Llanymddyfri ond daw fy mam, yn byw ger ymyl gorsaf drenau y teulu oedd Isaac Williams Rhydychen. Cafwyd gwasanaeth Gaenor, o Gapel Bangor. Bu’n Llanymddyfri ac yn clywed sãn (1802-1865), offeiriad a oedd yng beunyddiol Cymraeg yn yr eglwys: byw ar lôn Dôl y Pandy tan eu cyrn sawl gwaith y dydd, nid nghwmni y Cardinal John Henry cenid corganau Gregoraidd, a’r oedd yn 6 oed ac yna ar stad oedd yn ddim o’i gymharu â Newman, John Keble ac E.B.Pusey, dynion a’r gwragedd yn ateb ei Pen-llwyn, lle mae dad-cu a sãn y trên bach arbennig hwn. yn arwain Mudiad Rhydychen yn gilydd; gwisgai’r offeiriad wenwisg mam-gu, Eilir a Linda Morris, Roedd sãn mwyn y corn i’w Lloegr. Mudiad oedd hwn o fewn yn lle’r gãn du. Dechreuwyd hefyd yn byw o hyd. glywed yn y pellter yn atseinio Eglwys Loegr i’w hamddiffyn rhag wasanaeth Plygain ar fore Nadolig, Dros y blynyddoedd, daeth dros y cwm; roedd iddo naws tueddiadau rhyddfrydol yr ystyriwyd ‘hyd nes y bu rhaid ei atal oherwydd Pen-llwyn yn ail gartref i iasol bron, a phan fyddai’n canu eu bod yn fygythiad i’w phurdeb camymddygiad ymwelwyr’” Bu John mi a’m chwaer. Pan ddeuai’r fe fyddai rhywun yn siãr o ysbrydol a’i rhyddid rhag ymyrraeth Keble yn aros gydag Isaac yn y Cwm gwyliau ysgol, byddai’r pedwar weiddi “trên bach Cwmrheidol!” y Wladwriaeth. Prif egwyddorion – adeg cyfl wyno’r ddarllenfa efallai ohonom yn tafl u’n bagiau Pan oeddwn i a’m chwaer rai y mudiad oedd awdurdod Eglwys – a hebryngodd Isaac ef mor bell ag i gefn y car ac yn teithio blynyddoedd yn hñn, byddem Loegr fel ceidwad y ffydd, dilysrwydd Eisteddfa Gurig wrth iddo ymadael. i gyfeiriad Aberystwyth. wrth ein bodd yn cael mynd i yr olyniaeth apostolaidd yn yr “Cyffyrddodd dylanwad teulu Rwy’n cofi o un tro a ninnau dafl u cerrig i’r afon Rheidol yn Eglwys, a lle blaenllaw y Llyfr Gweddi Cwmcynfelyn ag amryw o blwyfi newydd groesi’r bont allan o Nôlgamlyn. Byddem yn cynnal Gyffredin a’r elfen ddefodol yn ei yng Ngogledd Aberteifi ”, meddai Lanymddyfri rhyw ganllath o’n cystadlaethau; pwy oedd yn haddoliad. Pregeth John Keble yn Tudno Williams, “Cyfeiriwyd eisoes cartref, fy chwaer – a oedd yn medru tafl u’r garreg bellaf a Rhydychen ym 1833 a gychwynnodd at Uchel-Eglwysyddiaeth Llanfi hangel rhyw dair oed ar y pryd – yn phwy oedd yn medru gwneud y mudiad. Genau’r-glyn a Llanfi hangel-y-Creud- gofyn yn hollol ddifrifol; ‘Odyn y sblash fwyaf. Yn y fan hon Gwnaeth y diweddar Barchg. dyn, y ddau blwyf trwy gyfrwng ni ‘na ‘to?’ Mae’n dal i daeru hyd hefyd y dysgom sut i roi tro Arthur Tudno Williams (tad John Lewis Evans yr hynaf, ewythr Isaac heddiw mai tynnu coes oedd hi. sydyn i garreg wastad fel ei bod Tudno, Capel Seion) gymwynas â ni Williams, ac Ysbyty Ystwyth ac Mae gen i lawer o atgofi on yn neidio ar wyneb yr afon, ac pan gyhoeddodd ei gyfrol gampus Ystradmeurig trwy waith ei fab. melys o dreulio nifer o ddyddiau fe fyddem yn ymarfer y grefft (ffrwyth ymchwil Darlith Davies ‘Roedd traddodiad Uchel-Eglwysig fy mhlentyndod yng Nghapel newydd hon ar lan yr afon Tywi y Presbyteriaid) Mudiad Rhydychen ym mhlwyf Llanychaearn (lle Bangor. Un o’m hoff bethau, wedi dychwelyd adref. a Chymru, 1983, lle mae’n cyfeirio claddwyd fy hynafi aid o Flaenplwyf), pan oeddwn yn ferch fach, oedd Roeddwn i bob tro’n teimlo droeon at draethawd ymchwil yr ger Aberystwyth, hefyd. Dyma a lliwio – fe liwiais am dair awr braidd yn drist pan ddeuai’r Archddiacon D. Eifi on Evans (tad ddywed Eifi on Evans am y plwyf yn ddi-dor rhyw ddiwrnod amser i adael Capel Bangor Wyn, Esgob Tyddewi) un o feibion hwn: “Yr hyn sydd yn ddiddorol yn ôl y sôn – a da beth fod wedi treulio rhai dyddiau yno. disglair y Borth, ar y mudiad. ynglñn â Llanychaearn yw bod Lewis gan mam-gu bentwr go dda o Rhaid oedd ffarwelio gyda’r Yn esgobaeth Bangor y gwelwyd Gilbertson wedi cynnal ysgol gân lyfrau lliwio ar fy nghyfer. Pan bunk beds, cael potato waffl es effeithiau’r mudiad yn fwyaf amlwg yno yn nhymor y gaeaf i ddysgu’r awn gyda dad-cu a mam-gu i frecwast, jyglo orennau gyda yng Nghymru a thrafodir arweinwyr plwyfolion sut i lafarganu’r Salmau. i gapel Pen-llwyn ar fore Sul, mam-gu a chael ein troi ben megis Morris Williams (Nicander), Cyn hyn cenid Salmau Edmwnd Prys byddwn yn cario llyfr lliwio a i waered gan dad-cu. Ond âi’r John Williams (Ab Ithel), Owen a ffi eiddient ‘donau penffair’ newydd felt tips gyda mi ac yn lliwio ar wythnosau heibio’n ddigon Wynne Jones (Glasynys), a Robert y Methodistiaid – adwaith yn sicr yn lawr, o olwg pawb, drwy gydol cyfl ym ac fe fyddai’n amser Roberts (Y Sgolor Mawr), gan Tudno erbyn dylanwad Llangeitho”. y gwasanaeth. Yr unig dro y mynd yn ôl drachefn. Williams. Ond mae’n trafod y Pan fyddwn yn ymweld â codwn fy mhen oedd i ganu’r Rwy’n falch o gael dweud, gan dylanwad yn Llangorwen a gogledd pherthnasau a chyfeillion yng emynau. Mae un dydd Sul fy mod i a’m chwaer yn astudio Ceredigion yn ddiddorol hefyd. Nghartref ardderchog Cwmcynfelyn yn arbennig yn aros yn y cof; yn Aberystwyth, bod croeso i ni Wedi sôn am eni Isaac Williams dylem fod yn ymwybodol o roedd hi’n ddydd Gãyl Dewi ym Mhen-llwyn o hyd, ac ambell yng Nghwmcynfelyn dywedir: gyfraniad gloyw Isaac Williams fel ac fe es i’r capel yn fy ngwisg ginio Sul os y’n ni’n ferched da! ‘Rhoddwyd swm sylweddol o offeiriad a bardd, ac o hanes diddorol draddodiadol Gymreig. Credwch Mae Angharad Watkins arian gan ei frawd, Mathew Davies Eglwys Llangorwen. neu beidio, cefais fy llun yn y yn fyfyrwir ymchwil yn Williams, a’i chwaer yng nghyfraith Tincer am wneud! Aberystwyth; pwnc ei tuag at adeiladu eglwys hardd a W J Edwards Un peth a oedd yn nodweddu hymchwil yw “Y ddelwedd fi cerdy yn Llangorwen, a hynny mor Capel Bangor i mi yn ystod o’r aelwyd mewn ffuglen

gynnar â 1841 ...’Roedd rhesymau Llun: M Lowe fy mhlentyndod cynnar Gymraeg o 1960 hyd at y digonol dros dros adeiladu’r Eglwys. oedd sãn corn ‘trên bach presennol.” Yno ‘roedd y tñ lle cartrefai teulu Cwmrheidol’ wrth iddo fynd Mis nesa’ Gwenno Dafydd Isaac Williams, ac ‘roedd cryn bellter oddi wrth eglwysi’r plwyf yn Llanbadarn a Llanfi hangel Genau’r-glyn. Hefyd ‘roedd yr Annibynwyr wedi adeiladu capel yn Nyffryn Clarach, ac amryw o’r plwyfolion eglwysig yn tueddu i fynycvhu’r gwasanaethau yno. Dywed T.I. Ellis yn Crwydro Ceredigion, 1953, fod “cangell Llangorwen ar lun cangell Eglwys Littlemore, Rhydychen, a godwyd gan J.H.Newman; gwnaethpwyd yr allor o garreg, ac ychydig iawn [email protected] o’r rhain a geir ar ôl y Diwygiad Y TINCER CHWEFROR 2010 13

T. Ifor Rees – Yr Anturiaethwr

Yn yr ardal hon mae’n debyg mai fel gãr Ysgol Sul y cofir Dr T. Ifor Rees, Bronceiro orau. Roedd yn ffyddlon iawn i Gapel y Garn a’r pethe. Roedd hefyd yn driw iawn i’r iaith Gymraeg, a llwyddodd i gyfieithu nifer o glasuron Ffrainc, Am bob math o Sbaen a’r Eidal i’r Gymraeg i roi blas o gyfoeth waith garddio llenyddol Ewrop i’r gynulleidfa o Gymru. ffoniwch Robert ar Dros y flwyddyn ddiwethaf cefais y pleser o gael ymchwilio i fywyd a gwaith T. Ifor Rees, (01970) 820924 a darganfyddais fod y ddelwedd ohono fel trysorydd parchus i’r Capel ymhell o fod yn ddarlun cyflawn. Cyn ymddeol yn 1949, diplomydd i’r Swyddfa Dramor ydoedd – a threuliodd dros bymtheg mlynedd ar hugain dramor yn edrych ar ôl buddiannau Prydain mewn gwahanol gymunedau yn Ewrop ac yn America Ladin. Roedd gwledydd De America yn ansefydlog iawn yn y cyfnod y bu’n byw ynddynt, ac roedd chwyldroadau a gwrthyfeloedd yn ddigwyddiadau cyson iawn. Yn 1946, roedd Ifor Rees a’i ferch, Morfudd, yn byw yn La Paz, prifddinas Bolivia. Roedd aflonyddwch mawr yn y wlad bryd hynny, ac aelodau o’r gymdeithas yn ceisio dymchwel y llywodraeth. Un dydd yn ystod cynnwrf ar y strydoedd, daeth bwled gwn drwy ffenestr cartref y Reesiaid. Roedd hi’n anrhefn llwyr yn La Paz, a chyfraith a threfn yn cael ei anwybyddu yn llwyr. Yn ystod yr helynt, daeth un o farwniaid mwyaf y diwydiant tun ym Molivia, Carlos Victor Aramayo, i geisio lloches yng nghartref T Ifor Rees a Morfudd yn La Paz, Bolivia ym 1945 Ifor Rees. Roedd y llywodraeth am ei waed, er nad oedd yn euog or un drosedd. Yn ôl ei natur gymwynasgar, derbyniodd Ifor Rees y ffoadur i’w gartref, er gwaethaf y perygl iddo ef ei hun. llosgfynyddoedd, a mynyddoedd serth eiraog. Bu Yna, bu’n rhaid dyfeisio cynllun i gynorthwyo mewn sawl storm enbyd ar y môr, a bu ar daith Aramayo i adael y wlad. Gyrrodd Ifor Rees ef â’i mewn cwch bregus ar afon â’i llond hi o siarcod! deulu i’r Maes Awyr, ond cawsant sioc o weld fod Cafod gwymp oddi-ar ei geffyl, a bu o fewn trwch nifer o gynrychiolwyr y llywodraeth yno’n barod. blewyn i fynd dros ymyl clogwyn mewn hen lori. Felly cuddiodd pawb yn y car, cyn darganfod mai Gallwn fynd ymlaen ac ymlaen am ei hanes difyr, wedi dod i groesawu Canghellor Peru oddi ar yr ond o ystyried dawn dweud Ifor Rees - gwell awyren yr oedd cynrychiolwyr y llywodraeth! fyddai i chi ddarllen y cyfrolau eich hunain! Rhyddhad mawr i Ifor Rees oedd cael danfon Hoffwn ddiolch i Mrs Morfudd Rhys Clark Araymaro â’i deulu o’r diwedd ar yr awyren, lle y am ei chymorth gyda’m ymchwil. Bu hithau bu iddynt ffoi i Chile o grafangau eu herlidwyr. hefyd ar sawl antur cyffrous gyda’i thad – yn Ysgrifennodd Ifor Rees ddwy gyfrol hardd ymweld â Macchu Picchu ac yn hedfan mewn o hanesion ei deithiau o amgylch cyfandir awyren fechan yn isel dros gopaon yr Andes! Pe De America, sef Illimani a S aj ama. Maent yn hoffech rannu atgof neu stori am y Dr T. Ifor llawn lluniau, sy’n gofnod anhygoel o dirwedd Rees, gallwch gysylltu â mi drwy yrru ebost a chymdeithas yr Indiaid yng nghychwyn yr at [email protected] neu yrru lythyr i ugeinfed ganrif. Yn y llyfrau, ceir hanesion Brynraber, Llanuwchllyn, LL23 7TW. anghredadwy o anturiaethau Ifor Rees i gopaon Leusa Llewelyn

TAFARN TYNLLIDIART Ty Bwyta a Bar Prydau neilltuol y dydd Prydau pysgod arbennig Cinio Dydd Sul

Bwydlen lawn hanner dydd ^ neu yn yr hwyr Salon cwn ^ CROESO Torri cwn i fri safonol (mantais i archebu o flaen llaw) Goginan CAPEL BANGOR Kath 01970 880988 01970 880 248 07974677458 14 Y TINCER CHWEFROR 2010

O’r Cynulliad – Elin Jones AC Cymorth cyfrifiadurol lleoledig yn Aberystwyth

Cyfrifiadur Yn ystod yr Yn anffodus, nid Ymgeisydd Seneddol y Blaid wythnosau yw’r broses yng Ngheredigion, Penri James, HELP? diwethaf, o ailbrisio a finnau fore coffi yn Aberteifi mae nifer o adeiladau i nodi dechrau blwyddyn o Ymweliad cartref berchnogion busnes yn fater ddathliadau i nodi pen blwydd y Ffoniwch busnesau sydd wedi ei dref yn 900 oed. ’Rwy’n gwybod lleol wedi ddatganoli. Fodd bod trigolion Aberteifi wedi bod 07536 022 067 bod mewn bynnag, rwy’n wrthi’n paratoi ar gyfer 2010 ers cysylltiad â falch iawn bod y nifer o fisoedd ac ’rwy’n edrych mi ynghylch Gweinidog dros ymlaen at fynychu digwyddiadau y cynydd Lywodraeth Leol eraill yn ystod y flwyddyn sydd yn eu trethi wedi cyhoeddi i ddod. busnes o cyn y Nadolig y Yn olaf, rwyf wedi mynychu fis Ebrill bydd y trothwyon dau gyfarfod o’r Fforymau ymlaen. i fusnesau bach 50+ sy’n cael eu cynnal yng Daw hyn o fod yn gymwys i Ngheredigion. Wrth fynychu ganlyniad gael cymorth tuag cyfarfod o Fforwm Sarn Helen i’r broses o ailbrisio at dalu eu trethu yn Nhregaron cyn y Nadolig, adeiladau busnes yng Nghymru busnes yn codi 20 y cant. Er ac yna Fforwm Ystrad Fflur ym a Lloegr sydd wedi bod yn fy mod yn ymwybodol na fydd Mhontrhydfendigaid yn fwy digwydd yn ddiweddar. Tra hyn yn datrys yr holl broblemau diweddar, roeddwn yn falch iawn bydd rhai busnesau yn gweld sy’n wynebu busnesau lleol o i weld cynifer o bobl yn dod at gostyngiad yn y trethi busnes ganlyniad i’r ailbrisio, mae’r ei gilydd i gymdeithasu a hoffwn CYSYLLTWCH sydd angen iddynt dalu, mae’n cyhoeddiad yn dangos bod ddiolch am y croeso cynnes a debyg mae cynydd mawr yn y Llywodraeth y Cynulliad yn dderbyniais. Â NI trethi sy’n wynebu’r mwyafrif o ymwybodol o’r broblem. [email protected] fusnesau lleol. Yn ddiweddar, fe fynychodd Elin Jones AC

sse 1/2 tud papur bro_Layout 1 09/02/2010 14:05 Page 1

Fferm wynt Nant y Moch – a chi Mae cwmni SSE Renewables (Airtricity gynt) yn gobeithio datblygu fferm wynt Nant y Moch rhwng Tal-y-bont a’r argae. Rydyn ni ar hyn o bryd yn gwneud gwaith ymgynghori mawr i roi gwybod i chi beth yn union yw ein cynlluniau.ac yn awyddus i gael trafodaeth agored, onest a llawn a dyna pam ein bod wedi: • Cynnal arddangosfeydd cyhoeddus. • Penodi swyddog cyswllt cymunedol yn benodol at y gwaith. • Creu gwefan arbennig gyda newyddion a gwybodaeth. • Creu grwˆp cyswllt lleol. • Rhoi gwybod am ein cynlluniau yn y cyfryngau lleol. A dyna pam y byddwn yn cynnal rhagor o arddangosfeydd cyhoeddus yn hwyrach eleni, gan gyhoeddi’r dyddiadau yn y wasg leol. Y bwriad yw codi fferm wynt a all gynhyrchu rhwng 140 a 170 MW o drydan - sy'n gyfwerth a defnydd trydan tua 65,000 o dai. Rydym yn amcangyfrif y bydd digon o wynt ar y safle i'r fferm fedru cynhyrchu am 70-85% o'r amser. Bydd hynna’n golygu llai o gynhyrchu trydan trwy losgi tanwydd fel glo - mae ynni gwynt yn ffordd o ostwng lefelau carbon ac o wneud yn siwˆr fod gyda ni sicrwydd ynni ... ein bod ni’n gorfod dibynnu llai ar wledydd eraill. Yn falch o weithio Mae Nant y Moch yr union fath o gynllun sydd ei angen i gyrraedd y ddau nod. mewn partneriaeth gyda Bydd Ceredigion gam yn nes at gynhyrchu cymaint o drydan ag y mae’n ei ddefnyddio. Am ragor o wybodaeth, ewch i www.ffermwyntnantymoch.com Eisteddfod yr Urdd,

Swyddfa Gofrestrefig SSE Renewables Developments (UK) Cyf yw: 2il Lawr, 83-85 Great Victoria Street, Belfast, BT2 7AF Northern Ireland Ceredigion 2010. Cofrestrwyd yng Ngogledd yr Iwerddon Rhif NI043294 Y TINCER CHWEFROR 2010 15

Clwb Golff Y Borth ac Ynys-las

Adran Iau Mynychwyd y Cinio Nadolig gan dros 80 o aelodau. Yn dilyn pryd o fwyd ardderchog aeth Capten y Clwb, John Murphy, Capten y Boneddigesau, Kathy Price a Capten yr Adran Iau, Zach Galliford ymlaen i wobrwyo’r aelodau fel a ganlyn:

Cystadleuaeth Nadolig 1 – Medal 1af Luke Williams (Bow Street) 85:15:70; 2il Zach Galliford (Y Borth) 74:1:73; 3ydd Aaron Bull (Capel Bangor) 109:29:80; 4ydd Andrew Gittins (Llanbadarn) 98:16:82; 5ed Angharad Basnett (Bont-goch) 94:11:83. Alex Watt Rhodri ap Dafydd Cystadleuaeth Nadolig 2 – Sta- bleford Medal Williams (Bow Street) 22 pwynt; 6ed Chwaraewr Mwyaf Cyson y 1af Zach Galliford (Y Borth) 35 1af Alex Watt (Machynlleth) Alex Watt (Machynlleth) 21 pwynt. Flwyddyn a noddwyd gan Mr Steve pwynt; 2il Tomos Wyn Roberts 101:32:69; 2il Ioan Lewis (Bow Street) Cystadleuaeth Rumble Sul 13 South. Cyflwynwyd y wobr yma (Bow Street) 34 pwynt; 3ydd Jacob 85:14:71; 3ydd Jacob Billingsley Rhagfyr i Capten yr Adran Iau, sef Zach Billingsley (Dôl-y-bont) 33 pwynt; (Dôl-y-bont) 86:11:75; 4ydd Rhodri 1af Zach Galliford, Ioan Lewis, Galliford. 4ydd Angharad Basnett (Bont-goch) ap Dafydd (Goginan) 87:11:76 (9 Chris Davies 127 pwynt; 2il Jacob Dyma’r canlyniadau llawn dros 30 pwynt; 5ed Ben Slater (Y Borth) cefn); 5ed Zach Galliford (Y Borth) Billingsley, Tomos Wyn Roberts, 16 o gystadlaethau dros y 12 mis 26 pwynt. 77:1:76 Ben Slater 136 pwynt; 3ydd Daniel blaenorol: Cystadleuaeth Nadolig 3 – Bo- Cystadleuaeth Nadolig 5 – Sta- Basnett, Angharad Basnett, Elis 1af Zach Galliford (Y Borth) gey bleford Lewis 137 pwynt; 4ydd Luke 98 pwynt; 2il Rhodri ap Dafydd 1af Ioan Lewis (Bow Street) +4; 2il Gyda’r tywydd mor anffafriol dim Williams, Andrew Gittins, Sion (Goginan) 74 pwynt; 3ydd Daniel Ben Jones-Hughes (Tal-y-bont) +1; ond 6 fu’n ddigon dewr i chwarae, Ewart 140 pwynt. Basnett (Bont-goch) 69 pwynt; 4ydd 3ydd Chris Davies (Clarach) +1; 4ydd 1af Iolo ap Dafydd (Goginan) 30 Enillydd carden fwyaf taclus y Jacob Billingsley (Dol-y-bont) 62 Gethin Morgan (Pisgah) cydradd (9 pwynt; 2il Zach Galliford (Y Borth) flwyddyn oedd Sion Ewart o Bow pwynt; Cydradd 5ed Angharad cefn); 5ed Tomos Wyn Roberts (Bow 28 pwynt; 3ydd Rhodri ap Dafydd Street. Basnett (Bont-goch) a Ben Jones Street) cydradd (Goginan) 25 pwynt; 4ydd Ben Diolch yn fawr i noddwyr Hughes (Tal-y-bont) 48 pwynt. Cystadleuaeth Nadolig 4 – Slater (Y Borth) 23 pwynt; 5ed Luke cystadlaethau’r Nadolig sef, Margaret Llongyfarchwyd Sue Wilson, Griffiths, Julie a Martin Davies a E hyfforddwr yr Adran Iau ar ei & M Motor Factors. llwyddiant i gyrraedd cymhwyster Aeth y wobr am y chwaraewr hyfforddi level 2 o’r PGA. mwyaf addawol i ddod o’r cwrs I gloi’r noson cynhaliwyd Cwis ymarfer i’r prif gwrs i Alex Watt Nadolig, wedi ei baratoi gan Mr sy’n 11 oed ac yn dod o Fachynlleth. Howard Davies. Diolch yn fawr Mae Gwobr Goffa Pat Clare iddo. am Golffiwr y Flwyddyn, yn cael Fel arfer hoffai’r Adran Iau eu gwobrwyo i’r chwaraewr sy’n ddiolch yn fawr i bawb sy’n eu dangos gwybodaeth a defnydd cefnogi, y noddwyr, rhieni a’r o reolau golf, ymddygiad da ar hyfforddwyr. Oherwydd eu y cwrs ac o amgylch y Clwb ac hymroddiad mae’r Adran Iau yn sydd hefyd yn dangos gwelliant dal i ffynnu yn flynyddol ac wrth cyffredinol yn ei gem unigol ac edrych ymlaen at ddathliad y Clwb felly enillydd haeddiannol iawn yn 125oed eleni mi fydd sesiynau Gwobr Goffa Pat Clare 2009 oedd Tri-Golff i ddysgwyr yn dechrau Rhodri ap Dafydd o Goginan. Da yn Neuadd y Borth ar 21 Chwefror. iawn ti. Am fwy o wybodaeth ffoniwch y John Murphy a Zach Galliford Gwobr ola’r noson oedd Clwb ar (01970) 871202. [email protected] 16 Y TINCER CHWEFROR 2010 Llyfrau

Mared Llwyd Aderyn brau mae’r teitl ond at y naw mis mae broliant, yw barddoniaeth a Y Lolfa 160t £6.95 hi’n cymryd i rywun oresgyn galar. rhyddiaith ac fe’u cyhoeddwyd ochr Llyfr cyntaf Mared Llwyd, sy’n byw Mae hi’n awgrymu mai darganfod yn ochr yma. Profi’r pwynt y mae yn Nhre Taliesin. y wybodaeth yma oddi wrth Dic Jones yn Golwg Arall, ac nid oes ffrind oedd wedi mynd at gwnsler le i amau hynny gan mor loyw yw’r Disgrifiad Gwales ysbrydolodd y nofel. cyflwyniad boed yn ysgrif neu’n Mae Mared wedi gerdd, mor gynnil yw’r trawiad, ac tynnu oddi ar ei Hanes Cara, merch ifanc, yn mor gofiadwy yw’r darlun. phrofiadau personol diflannu o’r ddaear ac yn deffro yn yn y nofel. Bu yr Arhosfyd, rhyw fan y tu hwnt i’r Wrth gwrs, cerddi diweddar a geir hithau’n ddisgybl bedd, am naw mis sydd yn y nofel. yma, rhai yn ddarnau a gyhoeddwyd M & D PLUMBERS mewn ysgol fach Er bod cwestiynau mawr am fywyd yn wythnosol yn y cylchgrawn Golwg wledig, gartrefol yng a marwolaeth, rhagrith a chrefydd – caneuon am ddigwyddiadau’r dydd Gwaith plymer & gwresogi Ngheredigion fel y prif gymeriad, yn themâu amlwg iawn mae Caryl a hynny’n fynych gyda dos o hiwmor Prisiau Cymharol; Megan. Ond mae byd Megan yn yn dadlau nad yw hi’n nofel dywyll, neu ddychan ysgafn, eto yn cyffwrdd Gostyngiad i cael ei droi ben i waered pan mae “Mae hi’n nofel am ddod i delerau â’r mêr. Bensiynwyr; hi a’i mam yn gorfod symud o’r â phethau… mae’r diwedd yn fwy Yswiriant llawn; pentref i fyw gyda’i mam-gu yn positif na sawl un o fy nofelau eraill.” Canwyd nifer o gerddi yn ôl Cysylltwch â ni yn gyntaf ar Abertawe. O dipyn i beth daw traddodiad Cymreig, cerddi Megan yn ffrindiau gyda’r hen Mae Naw Mis yn nofel swmpus, coffa a cherddi cyfarch beirdd 01974 282624 wr sy’n byw drws nesaf, ac mae’r bedwar can tudalen, sy’n wahanol ar fuddugoliaethau. Dyna chi’r 07773978352 ddau’n gofalu ar ôl aderyn bach iawn o ran arddull a chynnwys i’w cywydd i Tudur Dylan sy’n brau sydd wedi’i glwyfo yn yr ardd. chyfrolau eraill, er enghraifft ceir enghraifft wych o’r canu mawl o Daw Megan i sylweddoli bod mwy elfen ffantasïol ynddi, ond mae oes aur y cywyddwyr, a’r cywydd i fywyd yn Abertawe nag a dybiodd Caryl yn awyddus i bwysleisio byr i’r Cel Du yn ein hatgoffa o Gwasanaeth ar y cychwyn. ei bod hi’n nofel sy’n darllen yn Tudur Aled. Cynnal M.H. rhwydd, “Mae’n fwy o ‘page-turner’ Mae’r nofel yn trafod pynciau a ac yn llacach o ran steil na rhai Englyn sy’n aros yn y cof (o blith Gwasanaeth Torri Porfa a fydd yn apelio at yr oed targed, sef o’m llyfrau mwy llenyddol fel Y niferoedd) yw’r englyn i’r Pum Garddio, Peintio, Teilo, D.I.Y. plant 9 i 13 oed sy’n ddarllenwyr Gemydd a Plu.” Llanc (a laddwyd mewn damwain a manion waith eraill o amgylch da. Meddai Meinir Wyn Edwards, ym Mlaenannerch: y tŷ un o olygyddion Gwasg y Lolfa, Disgownt i bensiynwyr “Mae’n amlwg fod Mared yn Dic Jones Golwg Arall Hwn yw mur y pum hiraeth – a adnabod ei chynulleidfa i’r dim. Gomer 128t. £7.99 gwely Ffoniwch ni yn gyntaf ar Mae’n ysgrifennu’n fywiog ac Galar pum cymdogaeth; 01970 881090 / mae’r cymeriadau’n dal sylw o’r Pan gyhoeddodd Dic Am y pum llanc ifanc a aeth 07792457816 cychwyn. Mae perthynas Megan Jones ei gyfrol gyntaf I wal y pum marwolaeth. a’r hen ãr yn annwyl iawn ac ry’n Agor Grwn yn 1960, ni’n cydymdeimlo â hi wrth i’w syfrdanwyd llawer Gwelir gwir nerth y bardd bywyd newid. Does ganddi ddim ohonom gan ei allu i yn ei feistrolaeth o’r mesur syniad pam gadawodd ei thad mor greu cerddi portread hir-a-thoddaid. Roedd hyn yn sydyn - mae ei mam a’i mam-gu’n yn y mesurau rhydd amlwg yn Awdl y Cynhaeaf slawer cadw rhyw gyfrinach oddi wrthi. yn ogystal â cherddi a ddangosai ei dydd. Sylwch heddiw ar loywder Mae’r awdur yn codi pynciau pwysig feistrolaeth ar y canu caeth. Ydych y canu yn ‘Eich Sêr a Chwi’ neu fel cau ysgolion bach, ac effaith chi’n cofio’i gân i’w dad (‘’Nhad’), ‘O Na Byddai’n Haf o Hyd’ yn y tor-priodas a symud ysgol ar blentyn i’r hen wraig grefyddol Ellen Ann gyfres ‘Cymru Dwy Fil’. Yn holl 11 oed mewn ffordd sensitif iawn, neu i’r cymydog Trefor? Daeth sawl hanes barddoniaeth Gymraeg, Dic Rwy’n siwr y cawn ni fwy o nofelau cyfrol o stabal yr Hendre wedi Jones greda i yw pencampwr y gwych eraill gan Mared Llwyd.” hynny, yn profi proffwydoliaeth mesur hwn. T. Llew Jones ac eraill ar y pryd y deuai Dic Jones yn un o feirdd Yn ôl eto at Agor Grwn a geiriau Caryl Lewis Naw Mis disgleiriaf Cymru. T. Llew Jones – ‘ac fe geir ynddi, Y Lolfa 432t £8.95 hefyd, rywbeth a fydd yn eisiau RHODRI JONES Llyfr newydd gan Daeth Agor Grwn i’r cof wrth efallai yn y cyfrolau nesaf, sef Brici a chontractiwr adeiladu yr awdur profiadol ddarllen cyfrol ddiweddaraf asbri a’r hyder nodweddiadol o Caryl Lewis, sydd Dic Jones - Golwg Arall, sef fardd ifanc.’ Bu deugain mlynedd 07815 121 238 hefyd yn byw yn barddoniaeth ac ysgrifau’r awdur. olaf yr ugeinfed ganrif yn rhai ardal y Tincer. Yr ysgrifau yn bennaf yn adleisio chwyldroadol. Fel bardd, ni Gwaith cerrig (yn yr ystyr orau) y cerddi coffa pheidiodd Dic Jones â chanu Adeiladu o’r newydd Lansiwyd nofel y soniwyd amdanynt uchod. i’r newid, a gwnaeth hynny Estyniadau Patios ddiweddaraf Caryl Lewis, Naw Portreadau yw’r rhain sydd yn gyda’i hyder a’i fywiogrwydd Waliau gardd Mis, union naw mis wedi iddi dangos gwir grefft y llenor ac yn nodweddiadol fel y gellir profi Llandre Bow Street fynd yn feichiog am y tro cyntaf. atgoffa dyn am un o arwyr mawr o ddarllen Golwg Arall. Ni Ond yn ôl yr awdur, sydd wedi Dic, sef D. J. Williams Abergwaun. heneiddiodd ei awen eto! datblygu i fod yn un o awduron Dyma gyfrol arall i’w thrysori. mwya poblogaidd, toreithiog ac Mor grefftus gynnil yw’r ysgrifau, CYSYLLTWCH uchaf ei pharch yng Nghymru, fel y gallwn synhwyro – ond nid Vernon Jones cyd-ddigwyddiad llwyr oedd y gweld – y bardd yn nillad llenor, Adolygiad oddi ar www.gwales. Â NI teitl. Yn ôl Caryl nid cyfeirio at y ond â llygad bardd yr adnabu Dic com, trwy ganiatâd Cyngor Llyfrau [email protected] naw mis mae merch yn feichiog ei bobl. Dwy chwaer, meddai’r Cymru. Y TINCER CHWEFROR 2010 17

YSGOL CRAIG-YR-WYLFA

Ffarwelio

Ar ddiwedd mis Ionawr bu’n rhaid ffarwelio â Mrs Gillian sydd wedi derbyn secondiad yn Swyddfa’r Sir yn ymgymghori athrawon cynradd. Dymunwn yn dda iddi yn ei swydd newydd. Mae Mrs Gillian wedi gweithio’n ddiwyd iawn yn Ysgol Craig yr Wylfa ers ei phenodi, ac edrychwn ymlaen i’w gweld yn y dyfodol agos. Mae Miss Carol Davies wedi ei phenodi fel Pennaeth am ddwy flynedd yn ei lle. Ffarwelio â Mrs Gillian Erin, Jonah a Megan

Hefyd rydym yn ffarwelio â diolch i Mrs Yvonne Bishop am flynyddoedd o wasanaeth yn y gegin a chlwb brecwast yr Ysgol ac yn dymuno yn dda iddi yn ei swydd newydd.

Myfyrwraig

Rydym yn croesawu a ffarwelio gyda Miss Caryl Davies yn ystod yr hanner tynor yma. Mae wedi bod yn hyfforddi fel myfyrwraig gyda ni ym mlynyddoedd 5 a 6. Rydym yn dymuno’n dda iddi yn Y tîm Pel rwyd Y criw yn Kingswood y dyfodol ac yn diolch yn fawr iddi am ei gwaith.

Kingswood a fu yn cystadlu yn Nhwrnament Bu pedwar o ddisgyblion a Miss Pel rwyd yr Urdd ar ddiwedd Herbert yn ymweld â Kingswood mis Ionawr. Chwaraewyd dwy unwaith eto. Bu Andrew, Luke, gêm gan y tîm a chafwyd Lilly a Sam yng nghanol y miri. un gêm gyfartal yn erbyn a Cafodd y criw amser da yn chollwyd un gêm. Da iawn chi mwynhau gweithgareddau megis a llongyfarchiadau am chwarae “lazer quest,” reidio cwads, “zip cystal. Daliwch ati. wire” a dilyn llinell yng nghanol y tywyllwch ac yng nghanol y baw Gala Nofio a’r dãr. Diolch i Miss Herbert am fentro gyda nhw ac am ofalu ar Bu tri o ddisgyblion yr Ysgol yn ôl y criw am dridiau – er yr holl nofio yng ngala nofio Ysgolion eira ar y ffordd nôl. Dyma rai o Bach Cylch Aberystwyth ar sylwadau disgyblion blwyddyn 4 - Ddydd Llun y cyntaf o Chwefror. Llwyddodd Megan, Erin a Pel rwyd Jonah i ennill ras gan lwyddo i fynd trwyddo i’r Gala terfynol. Llongyfarchiadau i’r tîm pel rwyd Llongyfarchiadau a phob lwc i chi!!

Bwthyn Gwyliau 4*, Porthgain, Sir Benfro

Yn cysgu 6 50 llath o Lwybr Arfordir Penfro ac o’r Sloop Inn. Ar gael am wythnos, neu 4 noson. Cysylltwch a Sarah 07793 944213 www.lluestporthgain.co.uk 18 Y TINCER CHWEFROR 2010

YSGOL RHYDYPENNAU

Ymweliadau Prifathro newydd, Mr Gwenallt Llwyd Ifan ar rediad a rheolau Mae’r prysurdeb yn yr ysgol yn cyffredinol yr ysgol. Yn dilyn parhau gyda nifer o ymweliadau, y cyflwyniad, atebodd Mr digwyddiadau a gweithgareddau Llwyd Ifan nifer o gwestiynau amrywiol. amrywiol gan rhieni a phlant chwilfrydig y gynulleidfa. Gwyddoniaeth Chwaraeon Bu blwyddyn 5 a 6 yn ymweld â’r Brifysgol yn Aberystwyth Ar y 23ain o Ionawr bu Lucy er mwyn derbyn darlith ar Ankin, blwyddyn 6 a Lewis wyddoniaeth gan y Cemegydd Drakeley, blwyddyn 4 yn enwog Dr A.J.S Williams MBE. cynrychioli Ceredigion yng Pwrpas y ddarlith oedd sicrhau Ngala Cenedlaethol yr Urdd yng diddordeb y disgyblion yn Nghaerdydd; daeth y ddau yn ail yn eu rhagbrawf. Perfformiad y pwnc a rhoi cyfle i’r plant Lucy Ankin a Lewis Drakeley - cynrychiolwyr Ceredigion yng Ngala Cenedlaethol yr Urdd. ymuno mewn arbrofion gwych a llongyfarchiadau mawr ymarferol ar egni a grym. i’r ddau. Cafwyd bore difyr iawn. Bu’r tîm pêl-rwyd yn Dawnsio cystadlu yn ddiweddar ym mhencampwriaeth Yr Urdd, Ar y 15ed o Ionawr daeth Lydia cylch Aberystwyth yn y ganolfan Horton o Gwmni Dawns Enfys hamdden ym Mhlas-crug. i’r ysgol er mwyn hyfforddi Enillodd y merched sawl gêm blynyddoedd 3,4,5 a 6. Fel ond collodd y tîm yn y rownd gallwch chi ddychmygu, cafodd gyn-derfynol. Perfformiad pawb fwynhad a phleser mawr ardderchog. o’r ymweliad. Mi fydd Lydia yn dychwelyd eto yn nhymor yr Cynhaliwyd gala nofio cylch haf. Aberystwyth i’r ysgolion mawr ar y 4ydd o Chwefror. Oherwydd Arad Goch perfformiadau gwych nifer Arad Goch yn perfformio yn neuadd yr ysgol yn ddiweddar. helaeth o blant blwyddyn 3 i Ar y 17eg o Ionawr, bu flwyddyn 6, mi fyddant nawr yn blynyddoedd 5 a 6 yn mwynhau mynd ymlaen i’r rownd derfynol perfformiad gan Gwmni Arad ar y 11eg o Chwefror. Goch yn neuadd yr ysgol. Enw’r cynhyrchiad oedd ‘Print, Pants Hoci a Picalhorod’ sef perfformiad bywiog wedi ei seilio ar lyfrau Dyma ganlyniadau diweddar y poblogaidd i blant blynyddoedd ddau dîm hoci. 5 a 6. Prif nod y cynhyrchiad Rhydypennau A – 4; Padarn oedd annog plant i ddarllen Sant A-1. gan geisio trosglwyddo’r neges Rhydypennau A – 3; Llanilar bod geiriau a darllen yn hwyl. A – 2. Ceisir trosglwyddo rhannau o’r Rhydypennau B – 2; Llanilar nofelau mewn modd hwyliog B – 2. gan obeithio denu’r disgyblion i fynd ati i ddarllen y llyfrau yn Diwrnod ar gyfer newid eu cyfanrwydd. Blwyddyn 5 dan ofalaeth Lydia o Gwmni Dawns Enfys. Ar y 5ed o Chwefror, cynhaliwyd Fel arfer, cafwyd perfformiad ‘Diwrnod ar Gyfer Newid’er arbennig o dda gan ‘Arad mwyn codi arian. Fe ddaeth Goch’ ac fe elwodd y plant y plant i’r ysgol mewn dillad yn fawr iawn o’r ddrama dewisol ac yn sgîl hyn, codwyd a’r gweithgareddau difyr a £310.00 ar gyfer apêl Haiti. drefnwyd gan y cwmni yn dilyn Yn unol â’r apêl yma, trefnodd y perfformiad. Mrs Helen Jones blwyddyn 2 sesiwn o werthu llyfrau ail law Penweddig yn neuadd yr ysgol. Yn sgîl hyn codwyd £100 ychwanegol er Ar y 19eg o Ionawr cynhaliwyd mwyn sicrhau cymorth i bobl noson arbennig yn neuadd Haiti. yr ysgol ar gyfer rhieni plant blwyddyn 5 a 6 sy’n dymuno i’w plant fynd i Ysgol Penweddig. Cafwyd cyflwyniad gan Y Mwynhau sesiwn o wyddoniaeth yn y Brifysgol. Y TINCER CHWEFROR 2010 19

YSGOL PEN-LLWYN

Gwasanaeth Gwobr Cynhaliwyd y gwasanaeth Nadolig yn yr Eglwys eleni. Bu’r plant Llongyfarchiadau i Alaw Evans ieuengaf yn cyflwyno drama Stori’r ar ennill y gystadleuaeth Nadolig drwy lygad anifeiliaid ac ysgrifennu pennill am yna bu’r adran iau yn cyflwyno ddiogelwch adeg y Nadolig. stori’r geni trwy lygad merch gãr Trefnwyd y gystadleuaeth gan y llety. Cafwyd amryw o eitemau y gwasanaeth tân. Gwobr Alaw a darlleniadau ynghyd â chaneuon oedd cael rhoi goleuadau’r a charolau. Diolch i gyfeillion yr goeden ymlaen cyn y Nadolig. eglwys am baratoi ar ein cyfer ac i’r Llongyfarchiadau hefyd i Parchg J. Livingstone am dderbyn y un o blant Ysgol Llanafan a plant â’u Christingle ar ddechrau’r rannodd y wobr gydag Alaw. gwasanaeth. Gwnaed casgliad ardderchog a rhanwyd yr arian rhwng yr eglwys a’r ysgol. Diolch i bawb am ein helpu ac eto i Mrs Herschell am y gwisgoedd ynghyd a cael cwmniaeth hyfryd a gwersi Eco-Sgolion. Wedyn cafodd Stori Mrs Brierly am helpu gyda’r canu. diddorol a llawer o hwyl. Diolch gyfarfod gyda’r Eco-Bwyllgor i iti Bethan am dy gyfraniad a osod targedau er mwyn gweithio Ymddangosodd stori Amy Ffair Nadolig phob lwc iti yn yr ysgol nesaf ac tuag at y wobr ariannol, sef y Dryburgh yn llyfr Mini Sagas yn dy yrfa fel athrawes. Croeso cam nesaf. Llongyfarchiadau Wales. Ysgrifennodd Amy stori am Cynhaliwyd Ffair Nadolig yn hefyd i Lauren Southgate o i Llñr Evans a benodwyd yn “Supersnail”. y Neuadd ar y 11eg o Ragfyr. Bow Street i ddosbarth 1. Mae’n gadeirydd yr Eco-Bwyllgor. Daeth Sion Corn i weld y plant a fyfyriwr yng ngholeg Ceredigion. Gala Nofio gwnaed elw ardderchog ar gyfer Clybiau yr ysgol. Diolch i rieni Blwyddyn Ysgol Eco Cynhaliwyd Gala Nofio Ysgolion chwech am drefnu’r noson. Mae’r Clybiau Hwyl a’r Urdd yn Bach y mis hwn. Llongyfarchiadau Mae’r ysgol wedi llwyddo i gael cyfarfod ar nos Fercher. Nos Iau i Rhian James, Amy Dryburgh, Jo Croeso gwobr efydd. Daeth Mr Gareth mae clwb chwaraeon Mrs Davies Jones, Gethin ap Dafydd, Manon Edwards draw i siarad gyda’r yn cyfarfod. Cafodd pawb hwyl Davies a Iestyn Watson am wneud Croeso i Miss Bethan Thomas o plant ac i greu gweithdy yn yn chwarae gêmau Campau’r mor dda. Bydd rhai ohonynt yn Gasnewydd atom fel myfyriwr treulio amser gyda dosbarth un Ddraig. Yr wythnos nesaf sgiliau mynd ymlaen i’r rownd nesaf cyn yn Nosbarth dau. Rydym wedi a dau yn cyflwyno’r cynllun criced sydd yn cael ei drefnu. hir. Pob lwc i chi.

EISTEDDFOD GENEDLAETHOL URDD GOBAITH CYMRU YN APELIO AM STIWARDIAID Gydag Eisteddfod Genedlaethol yn edrych am wirfoddolwyr i glercio brydferth. Urdd Gobaith Cymru yn ymweld â a stiwardio mewn amryw o bebyll “Unwaith eto, rydym yn gofyn yn Llanerchaeron rhwng Mai 31 a Mehefin amrywiol ar hyd y Maes gan gynnwys garedig iawn am bob cymorth gan 5 a’r cyfnod o baratoi eisoes yn y rhagbrofion a’r prif Bafiliwn. Mae drigolion Ceredigion a’r ardaloedd cyrraedd ei anterth, mae Ceredigion yn gwirfoddolwyr yn rhan canolog o cyfagos i sicrhau fod hon yn Eisteddfod edrych ymlaen at groesawu 100,000 o weithgaredd yr Eisteddfod ac fel lwyddianus a threfnus. Mae ymdeimlad ymwelwyr i’r sir. diolch am eu cymorth caiff pob o gyffro a gwefr eisoes ar droed yn Bydd maes prifwyl yr ieuenctid ar gwirfoddolwr docyn am ddim i’r maes yng Ngheredigion wrth i’r Eisteddfod diroedd bras Llanerchaeron gyda’r gyda’r rheiny sy’n fodlon gweithio am agosáu ac edrychwn ymlaen at Ãyl i’w stondinau a’r arddangosfeydd yn ddau gyfnod yn cael tocyn bwyd yn chofio yma ym mis Mai.” llenwi’r parc –dir gerllaw’r plasdy rhad ac am ddim. a’r fferm weithredol. Yn ogystal â Dywed Aled Siôn, Cyfarwyddwr Am fwy o wybodaeth am yr bwrlwm y cystadlu yn y pafiliwn, bydd Eisteddfod Genedlaethol Urdd Gobaith Eisteddfod ewch i www.urdd.org. llwyfannau perfformio o amgylch y Cymru, “Mae lleoliad yr Eisteddfod I gysylltu ynglyn â gwirfoddoli maes, theatr stryd a gweithgareddau o eleni yn gyffrous ynddo’i hun ac rydym cysylltwch â [email protected], bob math. fel Mudiad yn edrych ymlaen at gael [email protected] neu ffonio 01678 Yn ôl yr arfer eleni mae’r Eisteddfod cynnal yr Eisteddfod mewn llecyn mor 541015. 20 Y TINCER CHWEFROR 2010

TASG Y TINCER

Sawl cerdyn Santes Dwynwen gawsoch chi? Rwy’n siwr bod staff y post wedi bod yn brysur iawn yn ardal y Tincer yn dosbarthu cardiau! Diolch i tri wnaeth liwio’r llun o Dwynwen y mis diwethaf. Roedd eich gwaith yn arbennig o liwgar: Craig Edwards, Y Bwthyn, Lôn Groes, Bow Street; Ifan M at h C l u b b, Yr Ys g o l dy, Llandre; Llñr Evans, Pwll Cenawon, Capel Bangor. Ie, bechgyn i gyd! Lle Ifan Math Chubb ’roeddech chi ferched?!

Ti Ifan sy’n cael y wobr y tro hwn – llongyfarchiadau mawr. merched yn cael cymryd Pa ddigwyddiad sydd rhan yn y gemau, na’u gwylio newydd gychwyn yn chwaith! Cynhaliwyd Gemau Vancouver, Canada? Ie, Gemau Olympaidd y Gaeaf am y tro Olympaidd y Gaeaf wrth cyntaf ym 1924 yn Chamonix, gwrs. Ddaru chi wylio’r Ffrainc. seremoni agoriadol? Am sioe! Mae gan faner y Gemau Mae dros 80 o wledydd wedi bump o gylchoedd. Ydech anfon dros 5,000 o athletwyr chi’n gwybod beth yw lliwiau’r i Ganada. Wyddoch chi mai cylchoedd? Dyna ni: glas, dyma’r trydydd tro y mae’r melyn, du, gwyrdd a choch, Gemau wedi eu cynnal yng i gynrychioli’r 5 cyfandir. Nghanada? “Des plus brillants Dangoswyd y faner am y tro expoits” yw moto’r Gemau y cyntaf ym 1920, pan oedd y tro hwn, sef moto yn yr iaith Gemau yn cael eu cynnal yn Ffrangeg. Pobl gwlad Groeg Antwerp, gwlad Belg. Rhywbeth oedd y rhai cyntaf i gynnal arall sy’n cael ei gysylltu â’r gemau Olympaidd, a hynny gemau yw’r ffl am wrth gwrs, bron i 3000 o fl ynyddoedd sy’n llosgi drwy gydol y Gemau. yn ôl. Pryd hwnnw, nid oedd Beth yw’ch hoff gampau yn y Gemau? Rwy’n hoffi ’r sglefrio a’r bobsledio sydyn! Y mis hwn, beth am liwio Enw dau lun, sef y cylchoedd, gan ddefnyddio’r lliwiau cywir wrth gwrs, a’r llun o’r ferch yn sglefrio, gan gario’r ffl am? Cyfeiriad Anfonwch eich gwaith ata’i erbyn dydd Gãyl Ddewi (Mawrth 1af) i’r cyfeiriad arferol: Tasg y Tincer, 46 Bryncastell, Bow Street. Ceredigion, SY24 5DE. Ta ta tan toc! Oed Rhif ffôn

Llety Maes-y-môr Amrywiaeth eang o lyfrau, cardiau,cerddoriaeth Aberystwyth ac anrhegion Cymraeg. o £20 y noson Croesawir archebion gan unigolion Ystafell yn unig . Teledu . Te a choffi . Wi Fi am ddim . Parcio. Shed i feics ac ysgolion Rhif 326 | CHWEFROR 2010 www.maesymor.co.uk 13 Stryd y Bont Aberystwyth Ffon: 01970 639 270 01970 626200