145 'Kamer wil steun koop eigen aandelen', kopt de Volkskrant van 25 maart jl. Werknemers moeten fiscale steun krijgen voor het verwer­ ven van aandelen in het bedrijf waar ze werken. Een kamermeerder­ heid heeft staatssecretaris Vermeend gevraagd om dit voorstel (begroot op ca. zestig miljoen gulden) uit te werken. e Oat is om verschillende redenen een merkwaardig standpunt. Om te beginnen is het strijdig met een van de hoofdlijnen van de nota k 'Belastingen in de 2 I ste eeuw' van Vermeend en Zalm. De bewinds­ t lieden bepleiten een fiscale 'grondslagverbreding'. Dat wil zeggen: beperking van de woekering van aftrekposten en belastingvoordelen die, overigens mede onder hun eigen verantwoordelijkheid, heeft Shareholder plaatsgevonden. De Kamer stemde op 23 maart met dat streven in. Maar waarom dan op 24 maart weer een nieuwe aftrekpost voorge­ value steld? (Vermeend gaat voor het plan financiele dekking zoeken.) Nu kan het zijn dat het aandelenbezit van werknemer-s zo'n groot maatschappelijk belang vertegenwoordigt, dat we de belastingnota in dit opzicht maar even moeten vergeten. Daarvoor is echter nog niet het begin van een bewijs geleverd. PAUL KALMA Vee! topmanagers krijgen hun salaris tegenwoordig voor een dee! in aandelen(opties) uitgekeerd. De 'gewone' werknemer wil, begrij­ Directeur Wiardi Beckman pelijkerwijs, van dergelijke lucratieve beloningen meeprofiteren. Stichtina; redacteur s & o Maar die hele ontwikkeling roept wei tal van vragen op. Is een ver­ strengeling van het belang van management resp. werknemers met dat van de kapitaalverschaffers op lange termijn wei een goede zaak? En als dat a! zo is: moeten we die ontwikkeling dan ook nog eens met gemeenschapsgeld gaan ondersteunen? Een serieuze visie op vermogensspreiding of -aanwasdeling, waar­ mee zo'n stap wellicht (?) gerechtvaardigd zou kunnen worden, is ner­ gens te bespeuren. De Tweede Kamer wekt aldus de indruk, zich voornamelijk te Iaten leiden door een modieus 'volkskapitalistisch' sentiment - gevoed door een hoogconjunctuur op de beurs en door een toenemende fixatie van het Nederlandse bedrijfsleven op een zo groot mogelijke winst-per-aandeel ('shareholder value;). En dan nog een kleinigheid. De regeringspartijen beroemen zich erop (net als PvdA en CDA in het vorige kabinet) dat de herstructurering van de verzorgingsstaat in ons land de inkomensverschillen niet sterk heeft doen oplopen. Daar valt op zichzelf al het nodige op af te dingen. Zo heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau berekend dat het inko­ men van uitkeringsgezinnen in de periode I 9 8 3- I 9 94 ruim dertig pro­ cent bij dat van werknemersgezinnen is achtergebleven. Maar de betrokken partijen vergeten er bovendien altijd een ding bij te vertellen: dat ze de inkomensachterstand die ze met de ene hand proberen te beperken (bijvoorbeeld in de vorm van herstel van de koppeling tussen Ion en en uitkeringen), met de andere hand weer ver­ groten. Door een sterke verhoging van het arbeidskostenforfait (voor werkenden); door riante spaar(loon)regelingen (voor werkenden); en nu dan weer door een subsidie op aandelen (voor werkenden). 'Kamer wil steun koop eigen aandelen'. Wanneer gaat het parle­ ment zelf eigenlijk naar de beurs? 147 De EMU en de omwegen van de Europese Dat de geschiedenis vaak bevolking verantwoorde­ omwegen en kronkelpa­ lijk geacht voor het wel­ den bewandelt, laat zich integratie * slagen van herstel en fraai illustreren aan het reconstructie. Dit herstel verhaal van de Europese vond echter plaats in een integratie. Historici heb­ wereld van economisch JAN LUITEN VAN ZANDEN ben zich de afgelopen nationalisme, waarin in­ decennia intensief bezig Hooaleraar economische en sociale aeschiedenis ternationale kapitaalbe­ gehouden met de vraag Universiteit Utrecht wegingen sterk aan ban­ waarom in Europa na de den waren gelegd, de han- Tweede Wereldoorlog del werd gedomineerd dit proces van samenwerking op gang gekomen is. door quota's en torenhoge tarieven en de interna­ Hierbij is meer inzicht ontstaan in de dynamiek tionale politiek door gedetailleerde onderhandelin­ ervan, een dynamiek die ons nog steeds - aan de gen over bijvoorbeeld de vraag hoeveel gloeilampen vooravond van de EMu - voortstuwt. In de meer Italie van Nederland zou afnemen in ruil voor een populaire geschiedschrijving wordt dit proces voor­ zeker quantum rijst. In een dergelijke wereld was al toegeschreven aan lessen die zijn getrokken uit de voortdurend intensief overl eg nodig om de interna­ Tweede W ereldoorlog. Direct na 1945 werd in tionale economie aan de gang te krijgen - wat voor­ reactie hierop door een aantal denkers en politici de al voor de kleine Ianden van enorm belang was - en Europese Beweging opgericht, die pleitte voor een werden instituties ontwikkeld om dit type onder­ samengaan op Europees vlak. De denkbeelden die handelingen te vereenvoudigen. De Organisatie van door de Europese Beweging naar voren gebracht Europese Economische Samenwerking (de latere werden, zouden geleid hebben tot verschillende ini­ o E c D) en de Europese Betalings Unie, die overi­ tiatieven om te komen tot Europese samenwerking, gens beide onder invloed van de Verenigde Staten waarvan de Europese Gemeenschap van Kolen en werden opgezet, waren daar voorbeelden van. Staal (EGKS) van 1953 en de EEG van 1958 de De EGKS - in de hagiografie van de Europese bekendste zijn geworden. De zes Ianden die daaraan Unie vaak gezien als de eerste fase op de weg die deelnamen, ontdekten a! spoedig hoe voordelig de naar het verenigd Europa zou leiden - is een mooi economische samenwerking was, waarna dit proces voorbeeld van dit type ontwikkeling. De Franse zich als een olievlek uitbreidde: de E E G werd uitge­ industrie was sterk afhankelijk van de invoer van breid en omgevormd tot een vee! omvattender kolen uit Duitsland; het ontstaan van de Bonds­ Europese Gemeenschap, later de Europese Unie. republiek Duitsland (uit de voormalige bezettings­ zones) betekende echter dat de gegarandeerde aan­ Een wereld van economisch nationalisme voer van kolen in gevaar kwam. Dit was voor de Zo eenvoudig is het niet gegaan, is de boodschap van politici die verantwoordelijk waren voor de Franse historici als Alan Milward en Richard Griffiths.' De plan!fication indicative - de planning van de industria­ generatie na-oorlogse politici die vorm hebben lisatie - een groot probleem. Ter oplossing hiervan gegeven aan het integratieproces was in eerste ontwikkelde Jean Monnet, de geestelijke vader van instantie gei:nteresseerd in het oplossen van prakti­ de Franse planning, het idee voor een kolen- en sche economische problemen. De staat had in dena­ staalunie tussen beide Ianden. Hieruit werd in oorlogse periode - mede onder invloed van het 1953, na de nodige omzwervingen, de EGKS gebo­ denken van Keynes - een zeer grote invloed in het ren . Nederland deed daaraan mee omdat men er economisch Ieven verworven en werd door de niet buiten wilde blijven en omdat Belgie, waarmee men in het Benelux-avontuur was verwikkeld, al naar oplossingen zoeken die in belangrijke mate in v vroeg had Iaten merken hierin een oplossing te zien het verlengde lagen van het economisch nationalis­ 0 van een ander nationaal probleem, de sterk verou­ me waaruit ze voortkwamen. Men koos voor con­ k derde steenkolenmijnbouw van hetland. De meeste structies - het gemeenschappelijk landbouwbeleid, v Nederlandse politici waren overigens weinig en­ de Hoge Autoriteit van de E G K s - die eveneens een thousiast over het plan; een socialist als Drees zag in hoge mate van overheidsinterventie impliceerden; d de Europese samenwerking voornamelijk een be­ deze supra-nationale organen kregen dwingende k dreiging voor de positie die de sociaal-democratie bevoegdheden om de internationale problemen te S• na jaren van strijd eindelijk had weten te veroveren. reguleren. j• Een van de weinige Nederlanders die werkelijk In deze jaren waarin de basis werd gelegd voor g geestdriftig waren over deze initiatieven was minis­ verregaande economische samenwerking binnen v ter van Landbouw Sicco Mansholt, die in Europese Europa, ondervond men tegelijkertijd dat vergelijk­ [ samenwerking een oplossing zag voor het meest nij­ bare plannen om te komen tot vormen van politieke [ pende probleem waar de Nederlandse landbouw of militaire samenwerking steeds mislukten. Daar F toen mee worstelde, namelijk de enorme zuivelo­ was een eenvoudige reden voor. Bij onderhandelin­ v verschotten. Deze waren het gevolg van het in de gen over economische problemen konden win-win e jaren dertig ingevoerde beschermingsbeleid van de situaties ontstaan, waarbij aile partijen baat hadden, E landbouw, waarbij minimumprijzen voor land­ wat bij de noodzakelijke unanieme besluitvorming bouwprodukten werden vastgesteld die gewoonlijk een absolute vereiste was. Oat Duitsland zijn markt vee! hoger waren dan de prijzen op de wereld­ voortaan moest openzetten voor Frau Antje en dat markt. Omdat Nederland grote hoeveelheden land­ Nederland zonder restricties Volkswagens moest bouwprodukten exporteerde- de produktie groei­ importeren, tastte in beide Ianden vrijwel geen de vele malen sneller dan de binnenlandse con­ gevestigde machtsposities aan. Bij onderhandelin­ s sumptie - werd deze politiek steeds duurder. gen over vormen van politieke en militaire samen­ z Mansholt moest daarom op zoek naar markten waar werking bleek dit veellastiger, zo niet onmogelijk: s Nederland zijn relatief dure landbouwprodukten daar betekende de grotere macht van de een haast } kon afzetten. Oorspronkelijk ontwikkelde hij plan­ per definitie het verlies