Biografie Bulletin
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Biografie Bulletin Voorjaar 2006 Een teruggevonden afscheidsbrief Lucebert in Berlijn De voor- en nadelen van de groepsbiografie De intellectuele biografie Paradoxen in het leven van Christiaan Huygens Het huis van Luigi Pirandello RECENSIES De biografiën van Vestdijk en Du Perron, Schiller, Beyen, Nederlandse volkskundigen, Campert, Van Loon en de gefilmde levens van Modigliani en Cobain Kopij De redactie verzoektauteurs auteu rerekeningg te bijJ ' een langartikel:g e: houden met volgende aanwijzingen oue et evog e ea l g • de tekst opmaken met tussenkopjesp' voordeo pi'.J cursiveren of een witregelg • een ea oven het artikel plaatsenp Opmaak van het artikel: korte esc ri lving van de inhoud, • een titel o titelsuggestie ggeven (niet vet, aanleidingo uitgangspunt van et geenkapitalen) artikel o ici" e spellinggebruikene speg • zo mogelijkillustratiesi'vbijvoegen en oe ti te s cucursiveren wordeneretourneerg ti' sc ri tarti e en tussen enkele aanhalingstekens: namen van tijdschrift personalia: o rant cursiveren ortegio ra ie van drie à vier reelsg evog en ewi'zJ e van a titelbeschrijving: bijvoegen Hermine , de Graaf,e De zeevlamam kopij (Amsterdam,^ Meu en o 19S 8 • te stenerp post p o e-mailsturen naar de hoofdredacteur W m eJan a Ottte en,^ 'Tweewee verschrikkelijke Monica Soeting ^ 5. machines', ^ in Tirade38T' 3 8 r994 S Roos eve t aan 20 7III IO1079 AS Amsterdam a or ting en vermijdJen m.soeting xs a .n citaten: enkele aanhalingstekens citaat binnen citaat: dubbele aanhalingstekens Ingezonden rieven langerg dan 4004 a ineas niet aten inspringen,a een woorden worden nieteg p aatst. harde returnsgebruikenu • werken met standaard lettertypep ne r stre enp vet, kapitalen, pita en agn e citaten in eenbuitenlandse taal in het Nederlands vertalen • gee n notengebruiken Inhoud Woord vooraf 3 `Je leeft met een strop om je nek' 4 Een teruggevonden afscheidsbrief van Jan Arends NICO KEUNING `Wat doen we hier eigenlijk?' ra Lucebert in Berlijn PETER HOFMAN Loslatende etiketten Zr Over voor- en nadelen van de groepsbiografie JENNY UGLOW De integratie van leven en werk 29 Het onderwerp van de intellectuele biografie WIEP VAN BUNGE Een onmogelijke opdracht 38 Tegenstellingen in het leven van Constantijn Huygens RENÉ VAN STIPRIAAN RECENSIES Het resultaat van tweerichtingsverkeer 46 De nieuwe biografie van Vestdijk EMANUEL OVERBEEKE Een man van de wereld 51 Johan Willem Beyen, de vergeten architect van de Europese samenwerking PAUL VAN DER STEEN De duivelskunstenaar en zijn meester 57 Over de biografieën van Vestdijk en Du Perron DIK VAN DER MEULEN De valkuilen van de volkskunde 64 Barbara Henkes' biografie van vier Nederlandse volkskundigen HINKE PIERSMA De meest onbekende beroemde Nederlander 70 Een portret van Hendrik Willem van Loon ROB VAN ESSEN Een schimmig verhaal over een schimmig leven 73 De Jan Campert-biografie van Hans Renders GÉ VAARTJES Mens en tijdgeest 81 Drie biografieën van Friedrich Schiller JESSICA NASH Uiteindelijk zijn we allemaal atomen 87 Twee biografische films ROB VAN ESSEN RUBRIEKEN Schrijvershuizen 92 Het huis van Luigi Pirandello in Caos ERNA STAAL Nederlandstalige biografieën, verschenen in zoos 96 Medewerkers aan dit nummer 98 Aankondiging ioo Woord vooraf In deze aflevering van Biografie Bulletin^ a ie u etin se jaren van Lucebert e t en een beschouwingesc ouw g wor stilgestaan st estaan bij jongste ontwi e- van Jenny Uglow over groepsbiografieën. in en rond debiografie.m e iJ heeft De vaste rubrieken ontbreken en niet:'^ Erna Nederland eene usBiografie Instituut,nst tuut, dat Staal bracht een bezoekaan het sc rl lvers- vorigo jaar officieel werd geopend met een huis vaniiPu lran e o , en Mariëlleaeeo P- tweedaags congres. Ookindee rest vanva het man stelde het overzichtsamen tsa envan dem jaar werdensymposiaY m over biografieën ieen e- 200S verschenen Nederlandstalige- lo ra org aniseer . De Ppopulariteito u a te t van het genre ieen. Het werde een uitvoerigeg lijst, want er blijfttonverminderd groot, getuige de vele verschijnen meer biografieën dan Biografie nieuw biografieënio' g ra en de aan- Bulletinan kan esP re en. Wat niet et wegneemtg dacht die sommigeg hebbene e eggekregen. e n.Ee Een dat ook dit voorjaarsnummer een aantal re- enkele keer rukte zelfs het Nos-Journaal er- cens i es bevat. enrommenteP plaats krijgt vooruit,u oa , zoals sin het geval van de Vestdijk-st - de evens esc riJ vin van de man die mis- biografie van Wim Hazeu. sc len wel degrootstee er an se sc rij- Liefhebberse ebbers van de Nederlandse Ne e an se cultuur ge-g - ver van de afgelopen eeuw waswas, en zeker de s ei eni s azal het een genoegen doen dat in meestproductieve. Vestdijk-kenner- Ema dit nummer een voordrachtn van René n' van nue 0ver ee ees reep t het boek, waarna Stipriaan overe de diplomaat, P o aat, componist co Po st en Dik vana dere Meulenret vergelijktgJei met de bovenal ddichteronstan ti'n J HuygensuYg e s eeeen onlangs verschenenbiografiev a nE. du Per- plaatsheeft Van Stipriaansti riaans lezing ron: Vest i' ontdekker,t e e, vrienvriend en mentor. en oo e v0o r acr t vavan Wiep eBungeP u e gover esslcaasbespreekt e biografieën van de intellectuelebiografie–te ec ue e eveneens n n s in dit i Friedriche icSchiller die ter gelegenheidvan eerste nummer van jaargang2006 opgeno- zijn n honderdste sterfdag zijn verschenen. men – waren vorigote- jaarbeluisteren ti' Onze aandacht gaat echter nietet alleen naar dens een symposium inDordrecht,waar i' ette r uni eroot e nu uit,t, getuige het de vroegmoderne biografie centraal stond. artikel vane a auPaul van der Steen over de io - e twintigste eeuw iss in ditteven nummer - grafie van minister vana Buitenlandse Zaken eens goed vertegenwoordigd, met een ont- Johan i eme en,Y en de artikelen van hullendartikel van Nico Keuning overove de Rob van Essen over Willeme Hendriken ri van aatsteweken e e a nJanr a Arends,e s, een Loonvri en over biografische ri films. ms. bijdragevan a eteover Peter Hofman dev r Berlijn- 3 `Je leeft met een strop om je nek' Een teruggevonden afscheidsbrief van jan Arends Nico Keuning Het is een frustrerende ervaring voor een biograaf als hij weet dat er een belangrijke brief bestaat die hij niet onder ogen kan krijgen om de simpele reden dat de brief onvindbaar is. De ontvanger herinnert zich debrief, maar het begerenswaardige document is nergens te vinden: zoek, kwijt, .weg. De biograaf moet verder; hij kan niet bij een doodlopend spoor stil blijven staan. Wat onvindbaar is, bestaat niet. Maar in een enkel geval duikt het fantoomdocument jaren later toch nog op, uit onverwachte hoek, als verlate post van gene zijde. Voor en tijdens het schrijven van mijn bio- denken het van zichzelf, maar hij [Jan grafie Angst voor de winter, het leven van Jan Mends] was het: de eenzaamste man van de Arends, las ik geregeld in het Engelbewaar- wereld. "Wat ik wil is praten met een an- derdeeltje nr. 15, Jan Arends. Deze mono- der," schreef hij mij begin januari [i974] in grafie diende als basis voor het boek. In `De een brief. "Dat lukt niet. Je kunt inderdaad eenzaamste man van de wereld', een van de net zo goed van het dak springen." Een twee bijdragen van Rudy Kousbroek, stuit- week later deed hij het.' te ik op de volgende, intrigerende eerste ali- Dit citaat alleen al was voor mij reden ge- nea: `Jan Arends heb ik drie of vier keer noeg om Kousbroek te bellen. Tijdens het ontmoet. Ik bezit een paar brieven van telefoongesprek — dat naar ik meen eind hem. Maar verder kende ik hem alleen als 2,003 plaatsvond —vertelde Kousbroek on- een stem aan de telefoon.' Drie korte, rela- der andere dat Mends hem een keer mid- tiverende zinnen. Maar wat ging er achter den in de nacht opbelde. `Ik moet je iets deze achteloze introductie schuil aan ver- vreselijks vertellen,' zei Arends. `Remco halen en anekdoten? In ieder geval was Campert is overleden.' Kousbroek schrok Kousbroek in het bezit van `een paar brie- en stamelde dat het inderdaad verschrikke- ven'. Een van de brieven brengt hij ter spra- lijk was. `Zie je wel dat je veel meer om ke in de genoemde bijdrage: `veel mensen Campert geeft dan om mij,' reageerde 4 • Biografie Bulletin Voorjaar2ooó Arends verwijtend. ik had hem voor deze foto doorverwezen Ik vroeg Kousbroek naar de brieven. Ze naar de zoon van de inmiddels overleden moesten natuurlijk ergens zijn, maar hij fotograaf. Prachtige foto. In zwarte, lange had geen idee waar ze gebleven waren. Ook jas komt Arends aanlopen, langs het dood- de brief waaruit hij in het artikel citeert, lopend spoor van een kinderwagen. Zijn bleek onvindbaar. schaduw valt rechts van hem, tot aan de Vorig jaar, op zondag ii december, tijdens vloedlijn. de Beurs van Kleine Uitgevers in Paradiso Enkele dagen later ontving ik Schrijvers- in Amsterdam, stelde een man zich aan mij roem, de jubileumuitgave van Fenix. Zo voor: `Hans van Daalen'. Van een antiquaar kon ik in alle rust de geschiedenis van deze had hij een brief van Jan Arends aan Kous- vondst nog eens nalezen, en de briefen het broek gekocht. Uit een plastic draagtas gedicht. Antiquaar Dikstra vertelt in zijn haalde hij een mapje tevoorschijn. fraaie uitgaafje dat hij `op een kwade dag Voortdurend pratend, hield hij ineens een vol donkere wolken' op het Waterlooplein envelop in handen die gericht was aan Ru- rondstruinde, omdat hij wist dat het res- dy Kousbroek. Op de achterkant stonden tant van de literaire nalatenschap van Ethel naam en adres van de afzender: J. Arends, Portnoy (1927-2004) daar terecht was ge- Roelof Hartplein 4, Amsterdam. Ik pro- komen. Uit deze nalatenschap kocht hij beerde de brief te lezen, maar ik kon me voor `één euro' de bundel Lunchpauzege- nauwelijks concentreren.