PRIS 75c

Rhif 334

Rhagfyr Y TINCER 2010 PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, , , A’R CYFLE COTHI Mae Rhodri Evans, Bow Street, unawdwyr Gwyn Hughes Jones yn un a ddewiswyd ar gyfer a Rebecca Evans yn Eglwys Dewi y gyfres radio ‘Cyfle Cothi’ ar Sant, Caerdydd. Bydd rhaglen Radio Cymru lle bydd y gantores, Rhodri ar y radio amser cinio yr actores a’r cyflwynydd, Shân noswyl Nadolig - dydd Gwener, Cothi, yn rhoi cyfle i wrandawyr Rhagfyr 24 am 1.15pm. ddilyn hynt y perfformwyr. “Mae’r Meddai Rhodri, “Roedd cael rhaglen wedi rhoi cyfle arbennig i fy newis i gymryd rhan mewn dalent addawol o Gymru i ddysgu dosbarth meistr yn brofiad o brofiadau unawdwyr sydd wedi bythgofiadwy, roedd cael canu cyrraedd yr uchelfannau yn y gyda’m harwr yn rhywbeth byd perfformio heddiw,” meddai roeddwn yn gwerthfawrogi’n Shân Cothi. “Mae yna gymaint o fawr gan ei fod yn gallu unigolion talentog ym mhob cwr uniaethu â mi gan ei fod wedi o Gymru, a nod y rhaglen yw mynd o ganu bariton gwych i rhoi llwyfan i bob un o’r chwech fod yn denor hyd yn oed yn godi eu proffil. Mae yma chwe well, a gan mai ond ers tua unigolyn sydd wedi ymroi i loywi blwyddyn rwyf wedi canu’r eu sgiliau ac sy’n ysu i ddysgu a ystod tenor, mae cael rhywun datblygu yn sêr y dyfodol yng sydd â phrofiad yma yn un a Nghymru.” fydd yn aros yn y cof am amser yn broffesiynol, gan nad wyf Tenor.” Yn y llun gwelir Rhodri Yr her gafodd Rhodri oedd hir. Credaf fod Cyfle Cothi wedi wedi mynychu coleg canu, rwyf gyda Shân Cothi a Gwyn canu mewn cyngerdd gyda’r rhoi hwb i mi fynd ati i ganu yn aros i’r llais setlo yn yr ystod Hughes Jones.

Pencampwyr Coed Nadolig Broc Môr y Borth

Llongyfarchiadau i gangen Rhydypennau o Ferched y Wawr a enillodd yn y rhanbarth ac a ddaeth yn ail drwy Gymru - dim ond colli o drwch blewyn gyda’r datglwm yn setlo’r safle blaenaf. Yn y llun mae Janet Roberts, Menna Davies, Bethan Hartnup a Brenda Jones, Cangen Rhydypennau - buddugwyr Cwis Cenedlaethol Merched y Wawr, Rhanbarth ac yn ail (o drwch blewyn yn unig) drwy Gymru gyfan.

Ry’n ni’n ffodus iawn bod cymaint o siopau difyr yn y Borth sy’n cynnig amrywiaeth o crefftau a phaentiadau difyr o bob math.Ac eleni, mae na werthu mawr wedi bod ar goed Nadolig Broc Môr y Borth- creadigaeth Frederica, un o berchnogion siop ‘Adrift’. Coed sydd wedi eu gwneud o froc môr a gasglwyd o’n traeth ni yma! Maent yn addurno nifer o dai y pentre’r Nadolig hwn ac rwy’n gwbod i gwmni ‘Bodlon’ sy’n gwerthu crefftau Cymreig a Chymraeg ddangos diddordeb ynddynt hefyd ,sydd wrth gwrs yn newyddion calonogol iawn i Fred. Ar hyn o bryd, maent i’w cael mewn dau faint- tua dwy droedfedd a phedair troedfedd. 2 Y TINCER RHAGFYR 2010

CYDNABYDDIR Y TINCER CEFNOGAETH - un o bapurau bro Ceredigion | Sefydlwyd Medi 1977 ISSN 0963-925X | Rhif 334 | Rhagfyr 2010

SWYDDOGION DYDDIADUR Y TINCER GOLYGYDD - Ceris Gruffudd Rhos Helyg, 23 Maesyrefail Y DYDDIAD OLAF Y BYDD GOHEBWYR LLEOL YN DERBYN DEUNYDD Penrhyn-coch % 828017 AR GYFER Y RHIFYN NESAF FYDD IONAWR 6 a IONAWR 7 I’R GOLYGYDD. [email protected] DYDDIAD CYHOEDDI IONAWR 20 TEIPYDD - Iona Bailey CYSODYDD - Dylunio GraffEG % 832980 RHAGFYR 16 Nos Iau RHAGFYR 18 NosSadwrn Gyrfa Chwist Nadolig yn Plygain Traddodiadol Bryan Jones ar yr organ Neuadd y Penrhyn am 8.00. CADEIRYDD - Elin Hefin, Ynyswen, Stryd Fawr, Y Borth % 871334 dan nawdd Cymdeithas y yn lansio ei grynoddisg Gwobrau da! Dofednod Penrhyn yn Eglwys Sant newydd: Naws y Nadolig ffres o fferm leol! MC: Mr IS-GADEIRYDD - Bethan Bebb, Penpistyll, Ioan, Penrhyn-coch am 7.30 yng Nghlwb Cymdeithasol Tom Breeze, Comins-coch, . % 880228 Penrhyn-coch am 9.00 Machynlleth. Dewch yn llu YSGRIFENNYDD - Anwen Pierce RHAGFYR 17 Nos Wener i gefnogi un o draddodiadau 46 Bryncastell, Bow Street % 828337 Dathlu’r Nadolig gyda Alan RHAGFYR 19 Nos Sul Cefn Gwlad adeg y Nadolig. TRYSORYDD - Hedydd Cunningham, Tyddyn- Wynne Jones ac Alun Jones. Gwasanaeth Carolau yn Pen-y-Gaer, , SY24 5NX Cymdeithas Lenyddol y Eglwys Dewi Sant, Capel RHAGFYR 22 Bore % 820652 [email protected] Garn yn festri’r Garn am Bangor am 6.00 Mercher Gwasanaeth carolau 7.30 Ysgol Gyfun Penweddig yn HYSBYSEBION - Rhodri Morgan, Maes Mieri Llandre, % 828 729 [email protected] RHAGFYR 19 Nos Sul Seion, Stryd y Popty am RHAGFYR 17 Nos Wener Cyngerdd Nadolig gan 10.30 LLUNIAU - Peter Henley Gwasanaeth carolau Ysgol Theatr Maldwyn ym Dôleglur, Bow Street % 828173 blynyddol Eglwys Elerch o Morlan, Aberystwyth am 2011 TASG Y TINCER - Anwen Pierce dan ofal Y Parchg Ganon 7.30 Cyfle i fwynhau noson IONAWR 19 Nos Fercher Stuart Bell am 6-00. o adloniant gan y criw Geraint Evans, Tal-y-bont yn TREFNYDD GWERTHIANT A THREFNYDD CYFEILLION Y TINCER - Bryn Roberts talentog hwn o bobl ifanc. trafod ei lyfrau. Cymdeithas 4 Brynmeillion, Bow Street % 828136 RHAGFYR 17 Nos Wener Mynediad trwy raglen: y Penrhyn yn Festri Horeb, Gyrfa Chwist Flynyddol yn oedolion £7, plant £5 Penrhyn-coch am 7.30 GOHEBYDDION LLEOL Neuadd Pen-llwyn, Capel Bangor am 7.00 RHAGFYR 20 Nos Lun ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL Mrs Beti Daniel, Glyn Rheidol % 880 691 Y BORTH Elin Hefin, Ynyswen, Stryd Fawr EISTEDDFODAU’R URDD CEREDIGION [email protected] MAWRTH 16 Pnawn Mercher Eisteddfod MAWRTH 18 Dydd Gwener Eisteddfod BOW STREET offerynnol yr Urdd Cylch Aberystwyth yn Gynradd yr Urdd cylch Aberystwyth yn y % Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro 828 102 Ysgol Gynradd Llwyn-yr-eos, am 1.30 Neuadd Fawr, Aberystwyth am 4.00 Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn % 820908

Anwen Pierce, 46 Bryncastell % 828 337 MAWRTH 17 Dydd Iau Rhagbrofion MAWRTH 26 Dydd Sadwrn Eisteddfod CAPEL BANGOR/PEN-LLWYN Eisteddfod Gynradd yr Urdd cylch cynradd yr Urdd Rhanbarth Ceredigion ym Mrs Aeronwy Lewis, Rheidol Banc Aberystwyth yn Ysgolion Penweddig, Plas-crug Mhafiliwn am 9.00 Blaengeuffordd % 880 645 a’r Ysgol Gymraeg o 9.15 ymlaen CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI MAWRTH 30 Dydd Mercher Eisteddfod Dai Evans, Fferm Fronfraith, Comins-coch, MAWRTH 17 Prynhawn Iau Eisteddfod Ddawns ac Aelwydydd Rhanbarth Ceredigion % 623660 uwchradd yr Urdd cylch Aberystwyth yn Ysgol ym Mhafiliwn Pontrhydfendigaid am 1y.p Elwyna Davies, Tyncwm % 880275 Gyfun Penweddig am 1.30 DÔL-Y-BONT EBRILL 1 Dydd Gwener - Eisteddfod Mrs Llinos Evans, Dôlwerdd % 871 615 MAWRTH 18 Dydd Gwener Eisteddfod Uwchradd yr Urdd Rhanbarth Ceredigion ym DOLAU Ddawns yr Urdd cylch Aberystwyth yn y Mhafiliwn Pontrhydfendigaid o 9.00 yb Mrs Margaret Rees, Seintwar % 828 309 Neuadd Fawr am 12.30yp GOGINAN Mrs Bethan Bebb, Penpistyll, Cwmbrwyno % 880 228 LLANDRE Y Tincer ar dâp - Y Tincer ar dâp - Mae modd cael y Tincer ar gaset ar gyfer y rhai sydd â’r golwg yn Mrs Mair England Pantyglyn, Llandre % 828693 pallu. Cysylltwch â Rhiain Lewis, Glynllifon, 17 Heol Alun, Aberystwyth, SY23 3BB (% 612 984) PENRHYN-COCH Mairwen Jones, 7 Tan-y-berth % 820642 Camera’r Tincer - Cofiwch am gamera digidol y Tincer – mae ar gael i unrhyw un yn yr ardal fydd am ei TREFEURIG fenthyg i dynnu llun ar gyfer y papur o gyngerdd, cinio neu ddigwyddiad a gynhelir o fewn ein dalgylch. Fe’i Mrs Edwina Davies, Darren Villa cedwir gan Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro, Bow Street (% 828102). Os byddwch am gael llun eich noson Pen-bont Rhydybeddau % 828 296 goffi yn Y Tincer defnyddiwch y camera. Y TINCER RHAGFYR 2010 3

DIOLCH Hoffai Pwyllgor y Tincer ddiolch i holl ddosbarthwyr y papur am gydweithio gyda’r swyddogion i gasglu yr arian Nadolig llawen a 30 Mlynedd ’Nôl yn brydlon eleni. Dyma’r dosbarthwyr blwyddyn newydd - os gadawyd enw rhywun allan - dda i gyfeillion a ymddiheuriadau. Gadewch i ni wybod os gwelwch yn dda. Bydd y rhestr o darllenwyr y Tincer. fudd i unrhyw ddarllenydd arall sydd Byddaf yn cyfrannu yn dymuno cael y papur i’r drws. arian eleni i’r Y BORTH elusen Tñ Gobaith Yvette Ellis-Clark, Rock Villa (casglu a yn lle gyrru cardiau dosbarthu i’r Borth) Nadolig Beti Lewis, Heol Aberwennol Derek Davies, Elidir Ceris Gruffudd Elizabeth Evans, - Perllan Hen, (Golygydd) Glanwern CAPEL BANGOR/ PEN-LLWYN Aeronwy Lewis, Rheidol Banc. Heulwen Lewis, Deiniol. Linda Morris, 8 Pen-llwyn Cyhoeddir y Tincer yn Gwynfor Jones, Llwyniorwerth fisol o Fedi i Mehefin gan GOGINAN Bwyllgor y Tincer. Argreffir Tîm hoci mamau Ysgol Penrhyn-coch,gyda’r ddau reolwr Mr R.T. Bethan Bebb, Penpistyll,Cwmbrwyno gan y Lolfa, Tal-y-bont. Evans a Mr I.E. Jones (casglu a dosbarthu i Melindwr) Nid yw’r Pwyllgor o (o Dincer Rhagfyr 1980) Gareth Jones, Coedlan angen-rhedirwydd yn cytuno Wendy Davies, Glwysle. ag unrhyw farn a fynegir CWMRHEIDOL yn y papur hwn. Dylid Beti Daniel, Glynrheidol cyfeirio unrhyw newyddion Llythyr i’ch gohebydd lleol neu i’r LLANDRE Annwyl Olygydd, cyfansoddwyr llwyddiannus; Golygydd, ac unrhyw lythyr Mary Thomas, Dolgelynnen Mae cyfnod cyfansoddi Cân i Elena Davies, Bronallt neu ddatganiad i’r wasg i’r Gymru 2011 wedi cyrraedd, ac 1af = £7,500 Nia Peris, Tyddyn Llwyn G olygydd. eto eleni rydym yn chwilio am 2ail = £2,000 Beti Williams, Greenbank Telerau hysbysebu gyfansoddwyr mwyaf addawol 3ydd = £1,000 Erddyn James, Lluarth, Tudalen lawn (35 x 22 cm)£100 Cymru. D OLAU Hanner tudalen £60 Llynedd cawsom ymateb Am fwy o wybodaeth, rheolau Delyth Morgan, Ger-y-nant Chwarter tudalen £30 rhagorol, gyda nifer o dalentau llawn y gystadleuaeth a ffurflen neu hysbyseb bach ca. 5 x PENRHYN-COCH newydd a phrofiadol yn gais cysylltwch gyda’r tîm Dai Rees Morgan, Maes Seilo (casglu a 8 cm £6 y rhifyn - £40 y ymgeisio. Mae y cyfnod cynhyrchu’n uniongyrchol; dosbarthu i Benrhyn-coch) flwyddyn (10 rhifyn - misol o ymgeisio ar agor hyd Ionawr y E-bost - canigymru2011@ Glenys Thomas, Y Felin a’r cylch Fedi i Fehefin); mwy na 6 mis 7fed 2011. avantimedia.tv , Gillian Dobson, Cae Mawr + £4 y mis , llai na 6 mis - £6 Rydym yn croesawu caneuon Ffôn: 01443688530 Gwenan Davies, Ger-y-llan y mis. Cysyllter â Rhodri Alwen Fanning, Ger-y-llan gwreiddiol o bob math, gan neu drwy wefan S4C – www. Morgan os am hysbysebu. Bethan Davies. Glan Ceulan a’r cylch obeithio bydd diddordeb gan rai s4c.co.uk/canigymru Mair Jenkins, Glan Seilo a’r cylch o’ch darllenwyr i roi cynnig arni. Marion Thomson. Maesyrefail a’r cylch Mae gwobrau ariannol Gyda diolch, BOW STREET sylweddol ar gael i’r Tîm cynhyrchu Cân i Gymru Mary Thomas, Tŷ Clyd - ardal Pen-y-garn CYFEILLION Y Elizabeth L Jones, Maes Ceiro TINCER Menna Davies, Maes Afallen Dyma enillwyr Cyfeillion Gareth Lewis, Siop Spar hyd yr Hen Blodau i bob achlysur Y Tincer mis Tachwedd. Orsaf CIGYDD Gweneth Jones, Bryn Meillion a Maes £25 (Rhif 254) Iwan Davies, Blodau’r Bedol y Garn Cnwc Y Deintur, Maes-y-garn, BOW STREET Brenda Jones, Y Lôn Groes Bow Street. Priodasau . Pen blwydd . Gwenda Edwards, Tregerddan £15 (Rhif 200) Howell Genedigaeth . Angladdau . Eich cigydd lleol Howell Ebenezer, Bryncastell Ebenezer, 19 Bryncastell, Bow Blodau i Eglwysi a Pen-y-garn Margaret Evans, Bryncastell Street. Chapeli neu unrhyw achlysur Enid Jones. Ffordd Clarach Ffôn 828 447 £10 (Rhif 124) Aled V Roberts, Donald Morgan Llun: 9-4.30 DÔL-Y-BONT Cefn Y Gwynt, Bethel, Maw-Sad 8.00-5.30 Llinos Evans. Dolwerdd Hen Efail, SY23 5AB Caernarfon, Gwynedd. Ffôn 01974 202233 Gwerthir ein cynnyrch mewn Dosbarthu i siopau Danfon am ddim o fewn dalgylch y Tincer rhai siopau lleol Hedydd Cunnigham Siop Spar Fe dynwyd y rhifau buddugol Tal-y-bont gan swyddogion Y Tincer yn Dafydd Sheppard - Siopau’r Dre, dilyn Pwyllgor yn festri Capel Waunfawr a Swyddfa Post Bow St Noddfa Nos Fercher y 24ain o Mae’r Tincer ar werth yn Dachwedd 2010. Garej Rhydypennau Garej Tŷ Mawr, Penrhyn-coch Gorsaf Betrol Exchange, Capel Bangor TREFNIADAU CASGLU Inc, Aberystwyth SBWRIEL DROS Y Siop a Swyddfa Bost Penrhyn-coch NADOLIG Siop Spar, Tal-y-bont

Bydd sbwriel yn cael ei gasglu Y TINCER Siop Nisa, Y Borth ar y dyddiau arferol yng Siop Spar, Waunfawr Siop Llyfrgell Genedlaethol Cymru Ngheredigion eleni gan fod y Siop y Pethe, Aberystwyth Nadolig a’r Calan yn syrthio ar Swyddfa Bost, Bow Street ddydd Sadwrn. 4 Y TINCER RHAGFYR 2010

Taith Dewi Sant: 2-10 Hydref 2010

Mawr fu’r edrych ymlaen at gyffredin, yn union fel chi a fi! yr wythnos gyntaf ym mis Mae’r Arolwg a gynhaliwyd Hydref. Dyma oedd penllanw gan y cenhadon wrth fynd o misoedd o baratoi manwl ar ddrws i ddrws wedi dangos yn gyfer cenhadaeth Taith Dewi glir fod y rhan fwyaf o bobl yn Sant ym mhentrefi Bow Street, dal i gredu mewn Duw neu o Capel Bangor, Llandre, Penrhyn- leia, yn chwilio am adnabyddiaeth coch,Taliesin a Thal-y-bont. ohono. Holwyd tua 200 o bobl yn Cynrychiolwyr o’r gwahanol ystod yr wythnos a dyma oedd y eglwysi yn y cylch oedd aelodau’r canlyniadau: tïm cynllunio lleol a buont Ydych chi’n credu mewn rhyw wrthi’n ddyfal yn paratoi ar fath o Dduw? gyfer pob agwedd yn ymwneud Ydwyf (60%) / Nac ydwyf (22%) â’r genhadaeth gan gynnwys /Ddim yn siãr (18%) llunio gweithgareddau’r wythnos, Os ydych yn credu yn Nuw, neu cyhoeddusrwydd, trefniadau llety heb fod yn siãr, sut un yw Duw a lluniaeth, yn ogystal â chludiant. ddiwrnod llawn o weithgarwch Eric Greene, yn pregethu. Ar y yn eich tyb chi? Fe’n hysbywyd mai 10 o a oedd yn cynnwys ymweld nos Fercher cynhaliwyd dwy Grym (15%) / Pell (8%) / Personol genhadon a fyddai’n dod i’r ardal ag ysgolion cynradd yr ardal, y oedfa ddiolchgarwch, y naill (53%) / Rhywbeth arall (24%) ond oherwydd rhesymau personol Brownis a’r Geidiau, cartrefi’r yn Eglwys Capel Bangor lle Beth ydych chi’n credu sy’n a theuluol dim ond wyth a ddaeth henoed, cartrefi lloches, boreau bu Roger Murphy, Efengylydd digwydd pan ddaw’n bywyd i yn y diwedd. Roeddent wedi coffi, yn ogystal â chenhadu o gyda Through Faith Missions ben? teithio cyn belled ag Ynysoedd ddrws i ddrws. Gyda’r nos caent yn pregethu, a’r llall yn Neuadd Rydym yn marw a dyna ni Erch (Stuart), Caergrawnt gyfle i ymweld â’r tafarndai yn y Penrhyn-coch o dan arweiniad y (20%) (Richard), Peterborough (Dave), gwahanol bentrefi. Er nad oedd y Parchedig Tecwyn Ifan, Ysgogwr Down yn ôl i’r byd ar ffurf Burnley (Peter), Bournemouth rhan fwyaf o aelodau’r tîm wedi Cymanfa gyda’r Bedyddwyr yn arall neu fel person arall (8%) (Neil), Poole (Ian), Llangennech cyfarfod yn flaenorol, eto i gyd Ninbych, Fflint a Meirion. Yn Mae pawb yn mynd i’r nefoedd (Derek) ac Eric (Y Bala). Er i ni o fewn ychydig amser roeddent ogystal, cynhaliwyd Gwasanaeth (17%) obeithio y byddai mwy o’n mewn cytgord llwyr â’i gilydd. Ar Iachâu yng nghapel Horeb ar y Mae rhai yn mynd i’r nefoedd cydwladwyr wedi cymryd rhan y cyfan rhoddwyd croeso cynnes nos Wener. Ar y bore Sul olaf bu’r ond fe â eraill i uffern (16%) yn y genhadaeth, yn y diwedd iddynt gan drigolion yr ardal ac cenhadon yn mynychu nifer o Ddim yn siãr(28%) roeddem yn ffodus bod dau o’r yn arbennig felly gan y rhai a oedfaon yng nghapeli ac eglwysi’r Rhywbeth arall (11%) cenhadon yn siarad Cymraeg. oedd wedi paratoi prydau o fwyd ardal cyn dychwelyd i Neuadd Beth yw eich cred am Iesu? Cyrhaeddodd y mwyafrif o’r iddynt gyda’r nos. yr Eglwys ym Mhenrhyn-coch Ni fu’n bod o gwbl (3%) tïm ar y nos Wener (1af o Hydref) Dydd Mercher oedd y ar gyfer cinio, wedi’i baratoi’n Roedd yn ddyn cyffredin a dim er mwyn teithio i lawr i Aberteifi diwrnod newid drosodd, gyda’r garedig gan rai o aelodau’r capel byd mwy (17%) ar gyfer yr Oedfa Gomisiynu am tîm yn symud i Benrhyn-coch. a’r eglwys. Yn y rhan fwyaf o’r Roedd yn broffwyd neu’n 11.00 o’r gloch ar y bore Sadwrn Penderfynodd y cenhadon eu gwasanaethau bu’r cenhadon yn negesydd oddi wrth Dduw (24%) canlynol. Yn ystod hanner cynta’r bod am gerdded y daith ar hyd rhoi eu tystiolaeth, rhywbeth a Ef yw unig Fab Duw (40%) wythnos bu’r cenhadon yn cysgu y lonydd culion a chawsant eu werthfawrogwyd yn fawr gan Arall (16%) ar lawr festri Capel y Garn yn bendithio â thywydd hydrefol bawb a gafodd y fraint o wrando Pe medrech ofyn un cwestiwn i Bow Street. Roedd gofalwyr y braf. Cyn pen dim roeddent wedi arnynt. Darparwyd offer cyfieithu Dduw (neu i rywun sy’n credu yn capel, Ian a Gwen Cole, wrth law gwneud eu hunain yn gysurus yn ar y pryd ar gyfer rhai oedfaon Nuw), beth fyddai hwnnw? Dyma i sicrhau bod eu harhosiad mor eu cartref newydd yn festri capel er mwyn galluogi’r cenhadon rai posibiliadau: gartrefol â phosib. Bu nifer o Horeb a chyda chymorth Ian Cole di-Gymraeg i ddeall yr hyn a Pam na wnei di ddangos dy aelodau’r eglwys hefyd yn garedig a threiler Merfyn James cludwyd oedd yn digwydd. Mawr yw hun fel y daw pawb i gredu ynot? iawn yn darparu gwelyau cynfas/ y gwelyau a’r matresi draw o ein diolch i Mrs Llinos Dafis am (9%) plygu ar gyfer y tïm er mwyn eu Gapel y Garn. gyfieithu. Pam ydw i ar y ddaear? (6%) galluogi i gael noson dda o gwsg, Yn ystod yr wythnos Pa elw felly a ddaeth i eglwysi’r Pam mae cymaint o neu fel arall byddai’r cenhadon cynhaliwyd nifer o oedfaon cylch yn sgil cynnal Taith Dewi ddioddefaint yn y byd? (44%) wedi gorfod cysgu ar lawr y festri. arbennig yn ogystal â’r Sant? Heb amheuaeth, bu’r Pam wnaethost ti greu y byd Wedi brecwast bob bore gwasanaethau Sul arferol. Bu oedfa genhadaeth yn fodd i ddarparu yn y lle cyntaf? (11%) byddai’r tïm yn mwynhau egwyl ddiolchgarwch Cymdeithas y ffocws arbennig i alluogi Rhywbeth arall (30%) gyda’i gilydd yn gweddïo, myfyrio Chwiorydd yng Nghapel y Garn eglwysi’r ardal i gyd-weithio Os hoffech adnabod Duw ac yn cynnal astudiaethau ar brynhawn dydd Mercher gydag ac o ganlyniad mae’r gweithlu yn bersonol, a fyddai gennych Beiblaidd cyn bwrw ati i un o’r cenhadon, y Parchedig lleol wedi penderfynu cyfarfod ddiddordeb? yn rheolaidd o hyn ymlaen i Na fyddai (11%) / Byddai (58%) drefnu digwyddiadau cydenwadol / Ddim yn siãr (28%) / Rhyw ac i annog ei gilydd yn ein ymateb arall (3%) gweinidogaeth Gristnogol. Yn sicr bu Taith Dewi Sant Hefyd, cafodd ein ffydd ei yn galondid mawr i bawb a fu’n gryfhau a’i herio yn ystod yr ymwneud â hi. Rydym i gyd wythnos wrth i rai ohonom fod yn gobeithio y bydd yr hadau yng nghwmni’r cenhadon bron newydd a blannwyd yn ein bob awr o’r dydd. Roeddent mor cymunedau yn dwyn ffrwyth a daer a brwdfrydig yn eu hawydd thystiolaeth i’n Harglwydd Iesu i rannu’r Efengyl ag eraill. Efallai maes o law. ein bod wedi teimlo ychydig yn Gyda mawr ddiolch i bawb a betrusgar cyn iddynt gyrraedd roddodd groeso a chymorth yn ond gwelsom yn fuan nad pobl ystod Taith Dewi Sant. uwchysbrydol oeddent ond pobl Judith a Wyn Morris Y TINCER RHAGFYR 2010 5

LLANDRE Hugh Rowland Owen Wrth baratoi’r deyrnged i fod Hugh Rhydmeirionydd Pasio prawf gyrru Dewi ac Anna Thomas yn yn perthyn i Dic Jones a gwn Gwasanaethau’r y rhifyn diwethaf bûm yn erbyn hyn fod Anna mam Hugh Da iawn ti Gwion James, Nadolig ail ddarllen ei lyfrau taith, yn un o chwiorydd Alban Lewis, Tre-medd, ar basio dy brawf Pedair Pedol Arian (Llyfrau’r fferm Treprior, Tremain ger gyrru. Eglwys Sant Mihangel Dryw, 1970), a Hynt y Sandalau Blaen-porth, hen dad-cu Dic a’i Llandre (Llandybie: C. Davies, [1974]). chwiorydd Rhiannon, Margaret Dymuniadau gorau Gwasanaeth Carolau gyda Yn yr olaf mae’n cyfeirio a Mary. Alban oedd enw tad Band Arian Aberystwyth, Nos ddwywaith at Hugh Rowland Dic fel ei dad-cu, a chefnder Anfonwn ein dymuniadau gorau Fawrth, Rhagfyr 21ain am Owen, fferm Rhydmeirionydd iddo oedd Alban Dewi Lewis, i Gladys Jones, Bronberllan, sydd 7.00 o’r gloch. (un n bob amser!), Warden y Prifathro Ysgol Ardwyn gynt. yn dal yn ysbyty Bron-glais. Cynhelir gwasanaeth o Ficer yn Eglwys Llanfihangel Roedd Abba, fel y gelwid tad Dic Cofion cynnes yr ardal i chi. Gymun Bendigaid am 9.45 o’r Genau’r-glyn am hanner yn hoffi dod i Rydmeirionydd gloch ar Fore Dydd Nadolig. canrif, organydd a chôrfeistr i ymweld â’i dylwyth ar ei feic Eglwys Llanfihangel am drigain mlynedd, a modur. Doedd ganddo fawr o Genau’r Glyn Eglwys yr Holl Saint darllenydd lleyg. “Yr urddasol, ffordd oddi yno i Ben-y-graig, dal Hugh Rowland Owen, Tre’r-ddôl, oherwydd yr Mae nifer fach o galendrau 2011 Gwasanaeth o Naw Llith a cefnder i Thomas Makeig ieuengaf o 12 plentyn Dafydd yr Eglwys ar gael. Os hoffech un Charol am 11.00 o’r gloch Fore James, y Ffeirad Bach” yn a Mary Isaac, Frances ddaeth cysylltwch â Betty Williams rhif Sul, Rhagfyr 19eg. Llanfyrnach lle maged Dewi, yn wraig iddo wedi iddi fynd ffôn : 828335. Gwasanaeth Cymun rhwng 1926 a 1932. Merch yn athrawes i Flaen-porth. I Bendigaid am 11.30 pm John a Mary Lewis Rhoswen, Ben-y-graig y daeth mam Dic i Babi newydd ar Noswyl Nadolig a Blaen-porth, oedd Anna mam eni’i mab a’i merched a byddaf Gwasanaeth Boreol gyda H.R.Owen, a’i dad Edward yn atgoffa ‘nghyfeillion o odre’r Llongyfarchiadau i Mr a Mrs Lees, Charolau am 11.00 o’r gloch ar (efaill i Hugh) yn fab i Owen sir o hynny’n aml. Glannant, ar enedigaeth merch Fore Dydd Nadolig. ac Annie Owen, fferm Tanllan fach arall mis diwethaf. ger Eglwys . Sut y Cafodd Dewi Thomas Eglwys Dewi Sant daeth merch o Flaen-porth yn ‘enaid hoff cytûn’ yn Hugh Dathlu’r Nadolig Tal-y-bont wraig i fab Tanllan? Rhydmeirionnydd ac y mae Gwasanaeth o Gymun Randall Evans Enoch, awdur y Er gwaetha’r rhew a’r eira Bendigaid gyda Charolau am Cyfeiriad Anna yn y cofnod gyfrol werthfawr ar yr Eglwys roedd Bethlehem Llandre yn 8.30 am ar Fore Dydd Nadolig. o’i phriodas gydag Edward - Llanfihangel Genau’r Glyn orlawn nos Wener Rhagfyr Dydd Sul 26ain o Ragfyr yn Llangynfelyn Mai 20, (2002) yn canu’i glodydd ac yn 3ydd a phawb yno yn dathlu cynhelir gwasanaeth arbennig 1875, oedd y Ficerdy ac o cydnabod y cymorth a roddodd mewn Noson Nadoligaidd o Garolau o Darlleniadau i droi at gyfrifiad 1881 gwelir i’w fam weddw ag yntau. arbennig yng nghwmni Sion ddathlu Gwyl San Steffan mai’r Parchedig David Lewis Rhyfeddai at ei feistrolaeth o’r Corn. Gyda’r ysgoldy wedi ei gyda Chymun Bendigiad. 36 oed o Flaen-porth, brawd organ o gofio fod pedwerydd goleuo yn arbennig i’r achlysur Croeso i aelodau pob Eglwys Anna ( yn ôl popeth a wn bys ei law dde wedi plygu ac yn a band o bobol ifanc yn canu i ymuno. hyd yn hyn) oedd yn byw fyrrach na’r lleill. Mae’n cyfeirio carolau, roedd mynd mawr ar yno. Erbyn 1891 roedd wedi hefyd at y plac pres yn yr eglwys gwin cynnes di-alcohol, y mins ymadael a Griffith Roderick i gofio am ei hir gyfraniad ef peis a’r stondinau yn gwerthu o Dregaron oedd ei olynydd ac M.E.Evans yr organyddes llyfrau, anrhegion Nadolig, Credaf mai drwy deulu’i fam gynorthwyol. cacennau a gemau a thombola yr oedd H.R.Owen yn gefnder roedd awyrgylch Gwyl y Geni ymwybyddiaeth o fuddsoddi yn i’r Parchedig Thomas Makeig Pan adeiladwyd cangen o’r hefyd yn llenwi’r lle. Agorwyd y gymuned- buddsoddi amser, James. Mae ail gyfeiriad Dewi eglwys yn agos i gartref y noson yn ei ddull dihafal gan adnoddau, syniadau ac arian Thomas at H.R.Owen yn Hugh ym 1838 fe’i galwyd yn Arglwydd Elystan Morgan gyda’r er mwyn cefnogi a hyrwyddo dweud fod ei dad yn gefnder Ysgoldy Rhydmeirionydd, a elw yn mynd i goffrau’r Tincer. yr Iaith a’r Diwyllant yn y i Humphrey Jones, Gwarcwm bu eglwyswyr a chapelwyr Trefnwyd y noson gan Banc Bro fro. Eisoes trefnwyd noson ym bach, Tre’r-ddôl – Humphrey yr ardal yn cyrchu iddi’n y fenter gymunedol newydd mis Tachwedd ac roedd yna Jones y Diwygiwr ym 1858-59, gyson yn enwedig i’r Cwrdd a sefydlwyd yn sgil yr apel gynulleidfa fawr ym Methlehem yng nghwmni Dafydd Diolchgarwch. Efallai fod a lwyddiannus yn yr ardal i godi i wylio’r ffilm Hedd Wyn. Morgan, . wnelo’r ffaith fod pawb yn cael arian ar gyfer Eisteddfod yr Urdd Trefnir gweithgareddau eto yn y eu gwahodd i’r ffermdy gan Ceredigion 2010. Y nod yw creu Gwanwyn a’r Haf. Dywed Dewi Thomas hefyd Hugh a’i chwiorydd Maggie ac Annie i Swper y Cynhaeaf yn gyfrifol fod yr addoldy’n orlawn bob blwyddyn! Diolch am ddyddiau difyr y gymdogaeth dda pan gyfoethogwyd pawb gan wledd yr oedfa ddiolch a bwrdd llawn Rhydmerionydd. Wedi rhoi heibio ffermio yn y 1950au symudodd y teulu i dñ Maesterfyn ar dir y fferm. Gwelir y ddau enw ar garreg fedd Hugh Rowland Owen yn ymyl beddau’i hynafiaid ym mynwent Eglwys Llangynfelyn.

Hawlfraint Nigel Brown ac wedi ei drwyddedu i’w ailddefnyddio dan drwydded W. J. E dw ar d s Creative Commons. Gweler http://creativecommons.org 6 Y TINCER RHAGFYR 2010

Y BORTH

Gwasanaethau Nadolig yn perfformio Drama’r Geni ar cyfagos, ac ar y nos Sadwrn Eglwys Sant Matthew y ddydd Sul y 19eg o Ragfyr am cawsom gyngerdd yn y Neuadd Borth 11.15 y bore. Croeso i bawb. Fawr yn Aberystwyth. Bu’n wythnos lwyddiannus a rydym Sul. Rhag. 19eg - 11.15 y.b. yn yr Cynhelir gwasanaeth carolau yn ddiolchgar iddynt am eu Eglwys – Drama’r Geni gan blant a llithau ar nos Fercher 22ain gwaith yn ein plith ac i bawb a yr Ysgol Sul - croeso cynnes i o Ragfyr am chwech o’r gloch. fu’n helpu mewn unrhyw ffordd. bawb. Croeso i bawb i ymuno â ni yn Y Parchedig Cecilia Charles. Mercher 22- 6.00 y.h. yn y Neuadd Neuadd y Gymuned. - Carolau & Mins peis. Da iawn! Gwen. Rhag 24ain - 11.30 y.h.. yn Ymddiheuriad yr Eglwys – Hanner nos Noswyl Cynhaliodd Amgueddfa Nadolig Ewcarist Ymdiheuriadau i Dirk Lloyd am Cerdigion gystadleuaeth tynnu Artistiaid y Borth Sad. Rhag. 25ain- 10.30 y.b. yn yr gynnwys ffaith anghywir amdano lluniau - Catrin Webster Eglwys - Ewcarist Dydd Nadolig yn y rhifyn diwethaf. Ganwyd ‘The big Draw’ a’r enillydd Sul. Rhag 26ain - 10.30 y.b. yn yr Dirk yn y Borth a fe yw‘r gãr llwyddiannus oedd Erin Hassan Enw a chyfeiriad? ‘Tua’r Eglwys – Gãyl San Steffan – hynaf a anwyd yn y Borth a sydd o Ysgol Craig yr Wylfa yn y Nen’, y Borth (tu ôl i’r Ewcarist Sul y Nadolig dal yn byw yma. Borth. Thema’r gystadleuaeth ‘Gragen’) Does dim gwasanaeth hanner nos oedd ‘Cerddoriaeth’ Felly Pam byw yn y Borth? ar Ragfyr 31ain llongyfarchiadau mawr iddi- Rwy’n mwynhau byw wrth Bydd yr Ysgol Sul yn ail ddechrau Taith Dewi Sant dyma hi isod yn gwisgo top ymyl pethe; wrth ymyl môr, ar Ionawr 2il 2011 am 11.15 y.b. streipiog. mynydd a’r figyn. Fy hoff Croeso i bawb a Nadolig Llawen. Daeth tîm o chwech i’r plwyf olygfa yw’r un gyda’r nos yn ystod Hydref a chawsom wrth ddod lawr rhiw Clarach Y Nadolig wasanaethau Diolchgarwch y a gweld y duwch ym mhob Cynhaeaf gyda’r tîm yn cymryd man,ar wahân i stribed o Rydym yn edrych ymlaen at y rhan ac yn pregethu. Hefyd olau’r pentre-gwres golau Nadolig i ddathlu pen blwydd cawsom gyfarfodydd yn ystod melyn mewn pydew tywyll Iesu unwaith eto,ac fe fydd yr wythnos ac aeth tîm allan i du. plant ysgol Sul Sant Matthew ymweld â phobl yn y pentrefi Sut byddech yn disgrifio’ch gwaith? Lluniau tirwedd (landscape) sy’n ceisio cyfleu y ffordd ry’n Dysgwr y mis ni’n gweld ein hamgylchedd heddiw o’i gymharu â’r ffordd Beth yw eich enw? Nick rhywddydd ac hefyd dysgu’r Yr Orsaf roedd artistiaid yn ei weld yn Jones iaith. y 18fed a’r 19eg ganrif. Mae’r paratoadau ar gyfer Pryd, neu gyda phwy ydych Hyfforddiant? Coleg amgueddfa’r orsaf yn prysuro, Faint yw eich oed? Yn fy chi’n siarad Cymraeg? Gyda Celf y Slade Llundain a dyma lun o’r gwirfoddolwyr yn mhedwardegau. ffrindiau sy’n amyneddgar ac Doethuriaeth Prifysgol rhoi graen ar hen gesys! Diolch i yn fy annog yn achlysurol-ond Aberystwyth. Stuart Evans ar ran Amgueddfa Ers faint ydych chi wedi yn anffodus, ddim yn aml. Dylanwadau? Fy rhieni; Cerdigion am eu parodrwydd i bod yn dysgu Cymraeg? Dwi’n edmygu pobl sy’n y ffaith fod Dad yn Gog a gyfrannu. Dechreuais i ddysgu pan rhugl iawn ac yn hyderus yn Mam o’r De, a nawr rwy’n symudais i i’r ardal o defnyddio’r Gymraeg, dwi byw yn y canol- cyfle i nabod Gaerfaddon, dros ugain ddim yn teimlo mod i wedi Cymru gyfan. Hefyd tiwtor mlynedd yn ôl erbyn hyn. cyrraedd y fan honno, eto! Er, o’r enw Paul Richards o wrth ysgrifennu caneuon ar Gricieth. Ond heb os, Cymru Ble oeddech chi’n dysgu gyfer Côr y Gors, dwi wedi yw’r dylanwad mwyaf. Cymraeg? Es i i wersi yn dechrau cynnwys tipyn o Pwy y’ch chi’n edmygu Aberystwyth gyda Felicity Gymraeg, ac hoffwn i neud fel artist? Mae sawl fferfyn Roberts a hefyd es i unwaith i mwy o hyny yn yn dyfodol. ac yn eu plith –Gwen John, Nant Gwrtheyrn. (Nick yw arweinydd Côr y Hockney, a Peter Doig. Mae’r Gors) tri yn cynrychioli didwylledd. O le ydych chi’n dod yn Pwy ydych chi’n edmygu wreiddiol? O Corby, tref fel person? Fy nhad. ddiwydiannol newydd, oedd Genedigaeth O edrych yn ôl , pa un yn cynhyrchu dur, yn swydd darn o’ch gwaith sydd Llongyfarchiadau i Margaret Northamptonshire. wedi eich plesio fwyaf? Owen, Fronyrawel, Glanwern, ar Llun abstract o Ynys-las enedigaeth ãyr bach. Ganwyd Pam benderfynoch chi sy’n ceisio cyfleu y man a’r mab bach - Gethin Tomos - i ddysgu Cymraeg? Mae sawl lle hudolus hwnw. Mae’n Martin a Wendy Owen yn Sain rheswm. Roedd teulu fy nhad lun en plien (llun sy wedi ei Ffagan, Caerdydd - brawd bach i wedi symud yn wreiddiol o gychwyn a’i orffen ar leoliad). Mia Haf. Aberdâr yn y 40au i Lundain ac wedyn i Corby, ac ers yn fachgen roeddwn yn teimlo cysylltiad cryf â Chymru Nadolig Llawen i holl ddarllenwyr ac roeddwn am fyw yno Y TINCER Y TINCER RHAGFYR 2010 7

Y TINCER YN TALU TEYRNGED i GLYNNE ac ELIZABETH EVANS

Rhan o natur byw mewn pentre bach yw Efydd Sefydliad y Badau Achub. cysylltu hon-a-hon â hwn-a-hwn ac, yn hanes Do, fe wnes i drefnu’r Gwasanaeth Gyl Ddewi Elizabeth, ac yng ngolwg eu cymdogion yn Y am flynyddoedd yn yr Eglwys, ar ran y Borth, y trysor o gyswllt ers llawer blwyddyn Gymdeithas Gymraeg. Bryd hynny, roedd Côr bellach fu ei chymar a’i phriod annwyl, y Gymdeithas yn flaengar yng ngwasanaethau Glynne. Plygain Gogledd Ceredigion ac yn ymarfer yma yn ein cartref yn ‘Moorlands’. Fel mater Gyda’u caniatâd, talodd Y Tincer ymweliad â’r o ffaith, y Ficer ar y pryd – y Parchg David ddeuddyn i’w cyfarch y Nadolig hwn yn eu Francis – a sefydlodd y côr a’i arwain i Papur Bro : ddechrau. Hyd at eleni, rydw i wedi bod yn archwilio Y Tincer: Mae pawb yn y pentre’n falch cyfrifon Clwb yr Henoed a Sefydliad y o glywed eich bod yn teimlo’n well erbyn Merched yn y pentref. hyn, ac mae’n dymor y diolch – fyddech chi tybed am roi diolch arbennig wedi’ch adferiad Y Tincer: Mae adroddiadau’r Tincer wedi iechyd? cofnodi dros gyfnod helaeth bod eich GLYNNE: Rhaid diolch i’r doctoriaid a’r gwaith chi’ch dau, yn hanfodol i waith staff yn Y Borth, a’r nyrsys a’r doctoriaid Eglwys Iesu Grist yn y gymuned hon. Fel ym Mron-glais. Gyda diolch arbennig, efallai, holl flynyddoedd (efallai y dylech sgrifennu y gwyddoch yn dda eich dau fel trigolion i’r Gwasanaeth Ambiwlans a’r Paramedics llyfr !!) – ond a oes atgofion arbennig?? y pentre’, wrth droi ’nôl o safle ail-gylchu ffantastig. GLYNNE: Mae’n wir i ddweud ’mod i wedi Wern Leri (sydd i’w gau wedi’r Nadolig, er Y Tincer: Elizabeth – mae wedi bod yn mwynhau gyrfa hir fel darlithydd ac arholwr. mawr golled i’r gymuned a’r dalgylch – a’r flwyddyn gyffrous ar lawer ystyr yn eich Am flynyddoedd fe wnes i fwynhau’r gwaith blaned!!) gwelwn hen gapel y Morfa (wedi hanes- (genedigaeth eich yr, Daniel John, ar y o fod yn brif arholwr Cerddoriaeth y Safon cau, ond wedi’i adnewyddu’n dai, felly o 10fed o Awst eleni ymhlith y digwyddiadau) Uwch yng Nghymru, ac yn Gadeirydd Bwrdd werth i’r gymuned), ac o fewn dwsin o dai i -sut gawsoch chi’r amser i ddal ati’n Arholwyr Cerddoriaeth Cyd-bwyllgor Addysg lawr y Stryd Fawr, Capel y Gerlan (sy’n dal i dosbarthu’r Tincer? Ers faint o amser ydych Cymru (CBAC) hyd at ddwy flynedd yn ôl. fod â Mans ar log, felly’n ennill i rai), dwsin chi wedi bod yn dosbarthu’r Papur Bro a beth Pleser yw edrych ’nôl ar flynyddoedd o arholi o dai eto ac dyma hen ysgoldy’r Eglwys sy’n gwneud y gwaith hwn yn werth chweil? cerddorion ifanc ledled Cymru, yn Lloegr, ac (wedi’i addasu’n Feddygfa a Fferyllfa, felly’n yn arbennig arholi yn Hong Kong a Singapore, gwasanaethu’r gymuned), a’r tu cefn i’r hen ELIZABETH: Rwy’n dosbarthu’r Tincer ers a’r gwaith o feirniadu mewn Eisteddfodau Ysgoldy wele hen addoldy’r Pabyddion (yn ugain mlynedd erbyn hyn. Ond gwell fyddai bach a mawr yn Sir Gâr a Cheredigion, prysur droi’n furddun), ac o fewn hanner talu teyrnged i’r bobol sy’n trefnu’r dosbarthu, ac Eisteddfodau’r Urdd, a’r Eisteddfod dwsin o dai ar hyd y Stryd Fawr, hen gapel gan godi’r Tincer yn Llandre a chasglu’r Genedlaethol. y Wesleaid (sydd o leia’n weithgar fel busnes arian, ac yn y blaen. Bu Nansi Hayes wrthi o’r Y Tincer: Elizabeth, mae eich gyrfa i bysgotwyr. Pysgotwyr dynion??? Wel, dechre’n deg a, hyd yn lled ddiweddar, roedd academaidd chithau wedi bod yn un mae’n debyg fod ambell barti bywiog wedi’i yn rhaid plygu a sortio’r tudalennau hefyd. nodedig, yn enwedig eich ysfa i ymwneud yn gynnal, ond stori arall yw honno!!). Dyna Rwy’n falch o weld darllenwyr newydd yn academaidd â’r iaith Gymraeg, ag â’r ieithoedd ddiwedd, i bob pwrpas, ar y dystiolaeth derbyn Y Tincer ’nawr, o blith rhengoedd Celtaidd yn gyffredinol. Beth yw’r pethau sy’n Anghydffurfiol a welwyd ers yn agos i dysgwyr y Gymraeg yn y Borth. aros fwya’ yn y cof, beth oedd yn cynnal eich ddwy ganrif yn y Borth. Rydych chi’ch Y Tincer: Elizabeth –Mae eich enw’n brwdfrydedd, a beth sydd wedi dal y cyfan dau’n adnabyddus fel Eglwyswyr ffyddlon, gysylltiedig ag ‘Oes Aur’ o ohebu o’r Borth ynghyd? ac Eglwys Sant Mathew yw’r unig addoldy i’n Papur Bro, pan oeddech chi’n dipyn o ELIZABETH: Mae’n wir i ddweud i fi sy’n dal â’i ddrysau’n agored i’r Flwyddyn dîm gyda Nansi Hayes (Dunstall gynt) Un o’r wneud gradd yn Y Gymraeg, yn fy henaint Newydd yn y Borth. Felly dyma gwestiwn pethau mwya’ trawiadol yn eich cylch chi’ch bron, gyda diolch i bawb cysylltiedig â’r i chi gnoi cil arno wrth gyrraedd trothwy’r dwy oedd eich cof neilltuol: cofio enwau, Radd Allanol ym Mhrifysgol Aberystwyth. Flwyddyn Newydd: achau, dyddiadau, digwyddiadau, ac yn y Cymerais ddeng mlynedd i orffen y radd, ond blaen. Beth yw’r atgofion mwya’ neilltuol sy’ fe fwynheais bob eiliad. Wel, nid pob eiliad. A ydych chi’n tybio y byddai’n bosib i gennych am weithio gyda Nansi, a beth yw’ch Pwy sy’n hoffi arholiadau? Roedd e’n waith Eglwys Sant Mathew gynnig Gwasanaeth meddyliau am ddyfodol y Papur Bro yn Y caled ac, yn y diwedd, roedd yn rhaid wrth Cymraeg i’r cnewyllyn o addolwyr Cristnogol Borth ers i Nansi symud o’r ardal? gryn dipyn o hunanddisgyblaeth. Ond roedd Cymraeg eu hiaith yn y Borth er mwyn ELIZABETH: Dechreuais ysgrifennu i’r yn werth chweil. Rwy’n cofio cyrsiau diddorol cynnal addoliad Cristnogol drwy gyfrwng y Tincer tua 1995-96 gyda Nansi Hayes, ac ar hanes a diwylliant Cymru, ac un wythnos Gymraeg yma yn y pentre? Eurgain Rowlands, Hafod Heli. Wedi hynny, arbennig o hwylus pan aeth pob copa walltog ELIZABETH: Rwy’n sicr y gellid trefnu gweithiodd Nansi a fi o dan yr un iau am o’r dosbarth Llydaweg i Plijidi yn Llydaw ar gwasanaethau eciwmenaidd yn Y Borth. flynyddoedd prysur ond hapus. Cymerais gyfer Ysgol Lydaweg arbennig… Mae’r Eglwyswyr wedi cefnogi gwasanaethau at y rhan fwya’ o’r cyfrifoldeb yn ystod y Y Tincer: Glynne – ar wahân i’ch gyrfa yn y Capel ers blynyddoedd, yn enwedig blynyddoedd diweddar, ond mae fy nyled i ddisglair fel cerddor proffesiynol, allwch chi Gwasanaeth Dechrau’r Flwyddyn, gwasanaeth Nansi yn enfawr. enwi’r holl sefydliadau yn Y Borth sydd wedi Dydd Gweddi Byd-eang y Chwiorydd, O! …dyna golled pan ymadawodd Nansi a elwa ar eich cael chi’n Drysorydd neu’n Awdit a’r Gwasanaeth Diolchgarwch. Yn eu tro, Des â’r pentre’…roedden nhw’n ddwfn ym Anffurfiol? mae Capelwyr wedi mynychu’r Eglwys mhopeth a oedd yn ymwneud â’r iaith a’r GLYNNE: Roeddwn yn Drysorydd yn ar gyfer Gwasanaeth Coffa’r Cadoediad, diwylliant yn yr hen fro Gymraeg. Eglwys Sant Mathew am ddeng mlynedd Gwasanaethau’r Nadolig, a Gwasanaeth Rhaid cofio hefyd am gyfraniad Thelma ar hugain hyd at y llynedd a hefyd, wrth Gwener y Groglith. Byddai’n dda gweld Lloyd, a’r diweddar John Lloyd, Glan-wern, gwrs, yn drysorydd y Gymdeithas Gymraeg Capelwyr ac Eglwyswyr yn ymuno â’i gilydd a oedd mor weithgar gyda’r Capel a’r Ysgol a Chymorth Cristnogol yn y Borth (ac yn rheolaidd yn y dyfodol. Feithrin yn yr hen ddyddiau. Elizabeth yn Swyddog y Wasg). Y Tincer: Gobeithio’n wir y gwireddir y Y Tincer: Rydych chi’n edrych yn ôl dros Ar hyn o bryd, rydw i’n Drysorydd RNLI dymuniad hwnnw. A’r cyfan sydd gan Y yrfa faith yn gerddorol a does dim modd i y Borth, a bu Elizabeth a minnau’n ddigon Tincer i’w ychwanegu yw: Diolch yn fawr, Bapur Bro wneud cyfiawnder â rhychwant yr ffodus i gael ein anrhydeddu â Bathodyn Glynne ac Elizabeth a Nadolig llawen!! 8 Y TINCER RHAGFYR 2010

ADRAN IAU CLWB GOLFF Y BORTH AC YNYS-LAS

Ar ddechrau Hydref cynhaliwyd Roll-up 3: 3ydd, Zach Galliford; 2il, noson gwobrwyo a bwffe Ben Slater; 1af Rhodri ap Dafydd llwyddiannus iawn yn y Clwb Roll-up 4: 3ydd, Luke Williams; pan ddaeth dros 80 o aelodau’r 2il, Ioan Lewis; 1af Zach Galliford Adran Iau, rhieni a noddwyr Roll-up 5: 3ydd, Sion Ewart; ynghyd i fynychu’r achlysur. 2il, Tomos Wyn Roberts; 1af, Diolch yn fawr i holl noddwyr Angharad Basnett cystadlaethau’r Adran Iau am bob Roll-up 6: 3ydd, Sion Ewart; 2il, cefnogaeth a chymorth. Ben Slater; 1af, Gethin Morgan Canlyniadau Terfynol: 5ed, Ben Canlyniadau Slater; 4ydd, Jacob Billingsley; Cystadlaethau Capten yr Adran 3ydd, Luke Williams; 2il, Gethin Iau Morgan; 1af Zach Galliford 24 Awst – Pedwarawd Stableford: Matchplay Adran Iau (yn chwarae 1af Gethin Morgan a Tomos Wyn ar y tees melyn, coch, gwyrdd) Roberts 27 pwynt; 2il Ioan Lewis - Cydradd 3ydd; Sion a Steffan a Claire Gittins 26 pwynt; 3ydd Clifton; 2il, Chris Davies; 1af, Sion Jacob Billinglsey a Daniel Basnett Ewart 22 pwynt. Pencampwriaeth Matchplay gyda 31 Awst – 4BBB: 1af Zach handicapiau llawn – Cydradd Galliford a Gethin Morgan 45 3ydd Andrew Gittins a Bryony pwynt; 2il Ben Slater a Dafydd James; 2il, Steffan Richards; Thomas 41 pwynt; 3ydd Jordan Pencampwr 2010 Zach Galliford Yn y llun gweler Capten yr Adran Iau, Luke Williams a’i Is-Gapten Gethin Morgan Roberts a Aaron Bull 40 pwynt. Cystadleuaeth Cwpan Ryder – (Pisgah). Dymunwn pob llwyddiant iddynt dros dymor 2010-2011. 1af Medi – Cystadleuaeth 3 Man 4BBB Matchplay, Capten yr Adran Rumble: 1af Gethin Morgan, Iau (Ewrop) v. Is-Gapten (Unol Jordan a Tyler Roberts 126 Daleithiau’r America). Yn y llun Street) 135; Gross gorau: Zach a Ioan Lewis (Bow Street) 44 pwynt; 2il Luke Williams, Tomos gweler tîm yr Is-Gapten: Ben Galliford (Y Borth) 143 pwynt; 2il, Daniel Basnett Wyn Roberts ac Elis Lewis 132 Slater, Ioan Lewis, Gethin Morgan Ar Ddydd Sadwrn 16ed Hydref (Bont-goch) a Cameron Saunders pwynt; 3ydd Zach Galliford, Daniel Basnett, Zach Galliford cafwyd diwrnod llwyddiannus i (Llandre) 43 pwynt; 3ydd Zach Gwenno Morris a Dafydd (Capten yr Adran Iau) a Sion swyddogion newydd y Clwb. Yn Galliford (Y Borth) a Elis Lewis Thomas 133 pwynt. Ewart yn y blaen. y llun o’r chwith i’r dde, Mr Idris (Bow Street) 42 pwynt. Cwpanau Jiwbili - noddwyd Pencampwriaeth yr Adran Iau Evans, Llywydd; Mr Ted Pugh, Cystadleuaeth Nadolig 1 – gan Mr a Mrs Gareth Rowlands, dros 36 twll – noddwyd gan Ted Capten; Luke Williams, Capten Medal: 1af, Ioan Lewis (Bow Brynllys a Glyn Davies, Y Borth yr Adran Iau; Mrs Mair Jenkins, Street) 73:8:65; 2il, Zach Galliford 3ydd Rhodri ap Dafydd Rownd 1: 3ydd Ioan Lewis Capten y Boneddigesau. (Y Borth) 70:0:70; 3ydd, Chris (Goginan) 87:11:76; 2il, Luke (Bow Street) 80:11:69; 2il, Gethin Dros cyfnod hanner tymor aeth Davies (Clarach) 97:25:72; 4ydd, Williams (Bow Street); Ennillydd Morgan (Pisgah) 89:20:69; 1af Jacob chwech o aelodau’r Adran Iau i Ben Slater (Y Borth) 96:23:73 Net Angharad Basnett Billinglsey (Dôl-y-bont) 76:11:65; gynrychioli Ceredigion mewn (9 cefn); 5ed, Andrew Gittins (Bont-goch) 85:13:72; Enillydd Gross gorau, Zach Galliford (Y gêm yn erbyn Sir Drefaldwyn (Llanbadarn) 91:18:73 Gross Zach Galliford (Y Borth) 73 Borth) 70. ar gwrs Y Royal St David’s yn Cystadleuaeth Nadolig 2 – Cystadlaethau Stableford Roll-ups Rownd 2: 3ydd Chris Davies Harlech. Y chwech oedd Zach Stableford: 1af, Elis Lewis (Bow – noddwyd gan Tim a Chris (Clarach) 95:29:66; 2il, Elis Lewis Galliford, Luke Williams, Gethin Street) 41 pwynt; 2il, Tomos Wyn Long (Bow Street) 83:17:66 (9 cefn); Morgan, Ioan Lewis a Daniel ac Roberts (Bow Street) 38 pwynt Roll-up 1: 3ydd, Andrew Gittins; 1af, Tomos Wyn Roberts (Bow Angharad Basnett. (9 cefn); 3ydd Aaron Bull (Capel 2il, Sion Ewart; 1af, Zach Galliford Street) 95:31:64; Gross gorau: Zach Canlyniadau Bangor) 38 pwynt; 4ydd, Matthew Roll-up 2: 3ydd, Jacob Billingsley; Galliford (Y Borth) 73 Iau 28ed Hydref – Lucas (Bow Street) 37 pwynt (6 2il, Zach Galliford; 1af, Gethin Canlyniadau Terfynol: Nett Cystadleuaeth 4BBB Stableford: cefn); 5ed, Luke Williams (Bow Morgan gorau: Tomos Wyn Roberts (Bow 1af, Gethin Morgan (Pisgah) Street) 37 pwynt.

Rhes gefn (ch i’r dde) Zach Galliford (Capten yr Adran Iau), Rhys Evans, Sion Yn y llun gwelir rhai o aelodau’r Adran Iau sy’n derbyn hyfforddiant ar Cwrs Legacy Manley, Sue Wilson (hyfforddwraig), Ffion Wyn Roberts. Rhes flaen (ch i’r dde) y Cwpan Ryder o dan ofalaeth Sue Wilson. Owen Evans, Sophie Evans, Lisa Ewart ac Owain Feesey. Yn absennol o’r llun mae Cameron Saunders a Harvey Roberts. Y TINCER RHAGFYR 2010 9

PEN-LLWYN A CAPEL BANGOR

Ysbyty y plant Fore Sul Rhagfyr 19eg 2. £10.00 – 75 – Rhian Morgan, am 10 o’r gloch. Croeso cynnes Forge Cottage, Capel Bangor Bu Mrs Yvonne Dryburgh, Maes i bawb. Anerchir gan y Parchg J. 3. £5.00 -51 – Margaret Phillips, Melindwr, yn cael triniaeth E. Wynne Davies, Aberystwyth. Hibernia,Capel Bangor yn yr ysbyty yn ddiweddar. 4. £5.00 – 43 – Wynne Jones, Dymuniadau da iddi, a hyderwn Enillwyr Clwb 100 Tan-y-gaer, Capel Bangor ei bod yn gwella erbyn hyn. Neuadd Pen-Llwyn Diolch Pob dymuniad da hefyd i Miss Medi, 2010 Gwen Davies, Panteg, sydd 1. £20.00 – 40 – Pauline Pugh, Fel gohebydd Pen-llwyn, carem yn dal yn yr ysbyty heb fod Crud yr Awel, Capel Bangor ddiolch drwy’r papur am y yn teimlo yn rhy dda o hyd. 2. £10.00 – 72 – Llewela dymuniadau da a dderbyniais Meddyliwn amdani yn ein Thomas, Llwynteg, Capel ar fy mhen blwydd arbennig. gweddïau. Bangor Diolch i’r bechgyn am y parti 3. £5.00 -74 - Mary Vaughan, syrpreis, fe joiais mas draw GOLCHDY Brysiwch Wella Pisgah ond wps! rwyn mynd yn hên!! LLANBADARN 4. £5.00 – 33 – Mr & Mrs M Diolch eto i bawb am bopeth. Yr un yw ein dymuniad i Mr James, Afallon, Capel Bangor CYTUNDEB GOLCHI Martin Davies, Maencrannog, Hydref, 2010 Cydymdeimlad GWASANAETH GOLCHI sydd yn disgwyl mynd i mewn 1. £20.00 – 55 – Huw Davies, DUFET MAWR i’r ysbyty am lawdriniaeth Froncastell, Capel Bangor Cydymdeimlwn â Mr a Mrs CITS CHWARAEON feddygol wrth inni fynd i’r 2. £10.00 – 39 – Rosemary Laws, Dylan a Nia, Maes y wasg. Byddwn fel ardal yn Fletcher, Cefn Llan, Llanbadarn Meillion, Neil wedi colli ei dad FFÔN: 01970 612 459 meddwl amdanoch Mr Davies, 3. £5.00 -93 – Glenda Evans, yn ddiweddar sef Mr Leonard MOB: 07967 235 687 pob bendith a brysiwch wella, Cae’r Wylan, Llanbadarn Laws, Glennydd, Llanrhystud, GERAINT JAMES ‘rydych yn ein gweddiau. 4. £5.00 – 43 – Wynne Jones, gynt o Dregaron. Cofiwn am y Tanygaer, Capel Bangor teulu bach hwn, yn eu hiraeth. Gwasanaeth plant yr Ysgol Sul Tachwedd, 2010 Bedydd 1. £20.00 – 65 – Iona Evans, Bwriadwn gynnal gwasanaeth Pencae, Capel Bangor Cafodd Morgan Jac, mab bychan Mr Jonathan a Mrs Angharad Lewis, Bronllys, Pen-llwyn, ei fedyddio ychydig o wythnosau O’R CYNULLIAD yn ôl, yng nghapel Seion, Capel Seion, gan y gweinidog y Parchg Wyn Morris. Bu Morgan bach yn Mae hi wedi bod yn fis toriadau i gyllideb Cymru fachgen da drwy’r gwasanaeth, prysur arall gyda nifer o wedi gorfodi Llywodraeth ond fel y gwelwch o’r llun, nid ddigwyddiadau hyd a lled y Cynulliad i wneud oedd yn meddwl llawer o’r ffws Ceredigion a thu hwnt. penderfyniadau anodd iawn. o dynnu lluniau! Dymuniadau Ymysg newyddion mawr y Mae Llywodraeth y Cynulliad gorau i’r teulu bach. mis oedd clywed bwriad y wedi derbyn mwy o doriad i’r Llywodraeth yn Llundain i gyllideb oddi wrth y Trysorlys orfodi S4C i dderbyn toriadau na llywodraethau Yr Alban enfawr ac yna eu gosod dan a Gogledd Iwerddon. Serch adain y BBC gan wir beryglu hynny, rwyf yn falch o’r ffaith dyfodol ein sianel a darlledu fod y gyllideb ar gyfer ysgolion, Cymraeg o ganlyniad i’r ysbytai a gofal cymdeithasol, fath penderfyniad. Cafodd y sgiliau a chynllunniau eraill, penderfyniad ei wneud heb megis llaeth am ddim mewn unrhyw drafodaeth gyda ysgolion a phas-bws i’r henoed chyfarwyddwyr S4C na’r i gyd wedi eu gwarchod. Cynulliad, diffyg parch llwyr Daeth i’r adeg hwnnw i’r rhai fu’n cofio’r frwydr o’r flwyddyn i gofio am y dros sefydlu’r sianel. Ar fore rhyfeloedd a fu, ac ar fore Sul, Sadwrn y 6ed o Dachwedd, y 13eg o Dachwedd, mynychais mynychais rali ‘Na i doriadau, Ie wasanaethau Sul y Cofio yn i S4C newydd’ yng Nghaerdydd, Aberystwyth a Phenparcau. daeth dros 2,000 ynghyd a Cefais hefyd wahoddiad i da oedd gweld cymaint o agor swyddfa newydd NFU drigolion Geredigion Cymru yn Aberystwyth. oedd wedi teithio lawr i Braf oedd gweld RHAGHYSBYSIAD fynychu’r rali. nifer o wynebau 8 Mawrth Nos Fawrth Ynyd Mae’r gyllideb cyfarwydd a Yn Neuadd yr Eglwys, Capel wedi ennyn cryn dymuniadau Bangor drafodaeth yn ystod gorau i’r staff sy’n Noson Grempog yr wythnosau gweithio o’r swyddfa 7 - 8 pm diwethaf, ac mae’r newydd. Adloniant i ddilyn 10 Y TINCER RHAGFYR 2010

BOW STREET

Suliau Ionawr priodi fe ymsefydlodd Enid a`r diweddar Thomas Bennett Howells yn y Gelli Isaf, Y Garn , ac yno y bu`r ddau yn amaethu 10 a 5 hyd farw Tom ym mis Medi 1997. www.capelygarn.org Yn y Gelli, fel yn y Ruel a Phantydwn, gweithio`n galed a wnaeth Enid a mwynhau 2 Elwyn Pryse gwneud hynny. Yn fuan wedi marw Tom 9 Huw Roderick 10 dod yn ôl adref i Bow Street wnaeth Enid ac Terry Edwards 5 ymsefydlu yn 38 Maes Ceiro, llecyn delfrydol 16 Bugail yng nghysgod y Ruel ac o fewn tafliad 23 Rhydian Griffiths carreg i Gapel y Garn ac i wasanaeth bws i 30 Bugail 10 Aberystwyth. William Owen 5 Wrth dalu teyrnged iddi yng Nghapel y Garn ar ddydd ei hangladd fe gyfeiriais ati Noddfa fel cymeriad arbennig iawn gydag anwyldeb, 2 Uno yn Y Garn am 10.00 caredigrwydd, haelioni a gonestrwydd yn 9 10.00 Y Parchg. Ddr. Terry Edwards elfennau amlwg iawn o`i chymeriad; elfennau 16 Uno yng Nghartref Tregerddan am 3.30 a olygodd na wnaeth neb erioed funud o Gwragedd y stondin cynnyrch cartref 23 Oedfa am 2.00 Y Parchg Roger Thomas waith iddi heb gael ei dalu`n anrhydeddus 30 Uno yng Nghartref Tregerddan am 3.30 am y gwaith hwnnw. Agweddau eraill ar ei chymeriad oedd cyfoeth ei hiaith (pwdryn/ Mrs Enid Howells pwdren/pwdrod yn feirniadaeth ddi flewyn ar dafod gyson ar unrhyw un oedd ag Pan dorrodd y newyddion am farw Mrs Enid elfen o ofn gwaith ynddo), ei ffraethineb Howells, 38 Maes Ceiro, yn dawel ac urddasol yng nghwmni ffrindiau fel Tom Hughes, yn blygeiniol fore dydd Mercher y 13eg o Pantyperan (fel “fe Panti” y byddai`n cyfeirio Hydref yn 84 mlwydd oed fe sylweddolodd ato fel arfer) a`i hoffter o ddillad crand o ardal eang fod un a oedd yn gymeriad Cardigan House. Cyfeiriais ati hefyd fel un arbennig iawn wedi ein gadael yn sydyn iawn. a oedd wedi gweithio`n galed ar hyd ei hoes Brodor o`r ardal oedd hi a dechrau`r daith ac a oedd wedi dal ati i fynd i`r Ruel yn yn ei hanes yn mynd a ni yn ol i fis Medi ddyddiol at Dai hyd at ddiwedd 2009. Dros 1926 ac i aelwyd y Ruel Isaf, Bow Street, lle gyfnod o naw mlynedd mi gariodd hi dunelli `roedd William ac Annie Evans wedi sefydlu dros y caeau i`r Ruel ac mi `roedd ôl ei throed cartref ar ol symud yno o Fwlchglas yn ardal i`w weld yn amlwg ar wyneb y tir. Capel Tal-y-bont. Ganwyd 11 o blant i William ac y Garn oedd ei chartref ysbrydol ac wedi Annie Evans ond gan na oroesodd dau eu dod yn ôl i Bow Street yno y cyrchai i bob babandod 9 yn unig dyfodd i fyny ar aelwyd oedfa. Yr oedd Mr Vernon Jones yn llygad ei Ruel Isaf, sef 4 o fechgyn (Gwesyn, David, le pan gyfeiriodd ati fel “gwraig dair oedfa” Gerallt a`r diweddar Ieuan) a 5 o ferched gan mai patrwm arferol ei Sul oedd Gapel y (Enid, Morfydd, Elizabeth, Margaret a`r Garn bore a nos ac oedfa cartref Tregerddan Iestyn a Marian Hughes a Lleucu Sion ddiweddar Menna). yn y pnawn. Yn y cyswllt hwn mae`n werth Wedi dyddiau ysgol, fel yn ystod dyddiau nodi iddi yn ei gwaeledd a`i gwendid gwta ysgol, gwaith adref ar y ffarm oedd yn dair wythnos cyn ei marw gerdded i Tñ Ffair Nadolig Capel y Garn disgwyl Enid ac fe ellir bod yn sicr iddi Clyd i dalu ei chyfraniad olaf i Drysorydd y ymroi i`r gwaith hwnnw â`i holl galon. Capel. Os bu hi`n ffyddlon i`r capel mi fuodd Cynhaliwyd Ffair Nadolig Capel y Garn Dyna oedd ei ffordd hi o fyw, dyna oedd hi`n ffyddlon i`w chyfeillion hefyd, ac nid fore Sadwrn Tachwedd y 27ain, yn Neuadd ei byd hi; a gwae unrhyw un nad oedd ag gormodiaeth yw dweud iddi dalu`n ôl ar ei Rhydypennau. Er gwaethaf y rhew a’r elfen gwaith ynddo! Yn y man fe fwriodd ei ganfed i bawb oedd wedi bod yn dda ac yn eira cafwyd ffair lewyrchus iawn. Ar ôl i’r choelbren efo`r garfan honno o deulu`r Ruel garedig wrthi hi ac wedi ei pharchu hi. Mi gweinidog, y Parchg Wynne Rh. Morris, a ymsefydlodd ym Mhantydwn, ac yn wir `roedd hi`n medru adnabod person llawn groesawu pawb, agorwyd y ffair gan Iestyn fel Enid Pantydwn y cyfeiriai rhai ati hyd y cystal ag y medrai adnabod anifail! a Marian Hughes, a chyflwynodd Lleucu diwedd. Wrth gofio`n annwyl am gymdoges a Siôn flodau iddyn nhw. Mrs Mary Thomas, Mae`n sicr bod 1965 wedi bod yn flwyddyn ffrind arbennig iawn i ni fel teulu, ac wrth Dolgelynnen, fu’n beirniadu gwaith arlunio fawr yn hanes y Ruel Isaf gan i ddwy o`r gydymdeimlo`n ddiffuant â`r teulu cyfan yn plant yr Ysgol Sul. Lleucu Siôn enillodd y merched briodi y flwyddyn honno, Margaret eu profedigaeth, y mae rhai o eiriau Idwal cyntaf yn y dosbarth i blant chwech a thano, ym mis Ebrill ac Enid ym mis Medi. Wedi Lloyd o`i gerdd “Llwch i`r Llwch” yn mynnu a Fabien Roberts y cyntaf i blant dros chwech dod i`r cof wrth i ni sylweddoli fel y bu i oed. Diolchwyd yn gynnes i Fanc Barclays am Enid gyfoethogi cymaint ar ein profiad ni o eu nawdd i’r achlysur. fyw a bod: Cofier na roir y cyfan Capel Y Garn Yn y blwch yn llwch y llan. Bydd y cof yn boddi cur, Diolch o galon i bawb a lanwodd focs O hwn fe geisiwn gysur. sgidie, neu a gyfrannodd arian at yr elusen Try y llu adegau llon Operation Christmas Child eleni eto. Mae Yn gyfoeth o atgofion; ugain mlynedd ers sefydlu`r elusen yma Darn o hud o`r hyn a aeth ac mae`n mynd o nerth i nerth. Trefnwyd Ac sy`n aros yw hiraeth. yr ymgyrch gan y Grãp Help Llaw a derbyniwyd 42 o focsus llawn a £230 o nawdd. Richard Lewis Diolch am eich haelioni. Y TINCER RHAGFYR 2010 11

CYNGOR CYMUNED TIRYMYNACH DVD Merched y Wawr, Rhydypennau Cyfarfu’r Cyngor ar nos Iau y cyfarfod wedi dweud “Os Gwnaethpwyd DVD gan 25 Tachwedd yn Neuadd ydych eisiau gwasanaethau yna Emyr Jones, Llanrhystud, o’r Ein His-lywydd, Shân Hayward, Rhydypennau o dan rhaid i chi dalu amdanynt”. gwasanaeth yng Nghapel y a’n croesawodd nos Lun 8fed gadeiryddiaeth y Cyng Owain Swm a sylwedd y cyfarfod Garn pan oedd Parti Merched y o Dachwedd gan fod Beryl Morgan. Yn dilyn cofnodion y oedd y bydd angen i’n Gaiman yno mewn gwasanaeth Hughes ein Llywydd yn yr mis blaenorol adroddwyd bod cynghorau cymuned i edrych fis Gorffennaf diwethaf. Mae ysbyty. Anfonwyd ein cofion meinciau i’w pwrcasu un fuan ar ôl eu hunain. modd archebu copiau - pris £5 cynnes at Beryl. ac fe ddefnyddir coed o’r hen yr un - pe hoffai rhywun brynu rai i atgyweirio rhai eraill sydd Cafwyd adroddiad copi trwy gysylltu â Vernon Byddwn yn mynd o amgylch y angen eu trwsio. Mae’r ffrwcs cynhwysfawr gan y Jones, Gaerwen (ffôn 828344). pentre nos Lun 13eg o Ragfyr ger mynedfa Bryncastell wedi Cynghorydd Sir, y Cyng Paul i ganu carolau. Bydd yr elw yn ei glirio gan adael ffiniau rhai Hinge. Dywedodd bod y Pen blwydd hapus mynd at Elusen y Glust. o dai Garreg Wen yn edrych gwaith elfennol o uwchraddio yn eitha bregus. Gosodwyd y rhan o ystad Maesafallen Llongyfarchiadau a phob Croesawodd Shân Hayward bolards ar y geulan ar gornel yn agosau i’r terfyn, ond dymuniad da i David Evans, y cynghorydd ariannol Clive Y Lôn Groes i atal cerbydau fe gymer rhai misoedd eto Gwragedd y stondin cynnyrch cartref 2 Tregerddan ar ddathlu ei Davies o gwmni Davies Heulyn i barcio, ac mae un wedi ei cyn bydd unrhyw waith yn benblwydd yn 70 oed ar 1 Davies atom ynghyd â Wyn dolcio yn barod! O’r diwedd cychwyn. Dal ar ei ôl mae Rhagfyr. Daw’r cyfarchion oddi Hughes, Cyfreithiwr. Cawsom torrwyd y berth a fu’n rhwystr unrhyw ddatblygiad tai yn wrth y teulu a’r ffrindiau. noson addysgiadol iawn ynglñn i fodurwyr oedd yn gadael Nhirymynach oherwydd â’n harian. Cawsom flas ar y Siop Spar yn Bow Street, er problemau gyda chyflenwi’r Yn gwella Dreth Incwm, buddsoddiadau, hwylustod i bawb. gwaith carthffosiaeth yn ewyllysiau, a chost cartrefi’r lleol. Bu’n cyfarfod â nifer o Rydym yn falch o glywed henoed. Noson ddiddorol dros Derbyniwyd adroddiad o swyddogion ynglñn â throfa fod Ernie Rowlands, 42 ben. Diolchwyd yn gynnes iawn Gyfarfod Ymgynghorol beryglus Dolgau a gobeithir Tregerddan, yn gwella’n dda iddynt gan Siân. gyda Cyngor Sir Ceredigion gweld unioni’r tro yn y ar ôl cael llawdriniaeth i’w yn Neuadd Rhydypennau dyfodol agos. galon yn Ysbyty Treforys. Enillwyd y raffl gan Ann Jones. yn ddiweddar. Yma eto Ein dymuniadau da iddo gan Paratowyd y te gan Jean Davies rhwbiwyd halen i’r briw yn Nid oedd unrhyw obeithio y daw adre at Shirley a Menna Davies. dilyn toriadau ariannol i gais cynllunio i law na yn fuan. wasanaethau, a bydd gofyn gwybodaeth am geisiadau wedi i Gynghorau Cymuned i eu caniatau. Materion ariannol: gymryd y cyfrifoldeb o redeg roedd hi’n adeg talu rhan o’r ac ariannu rhai gwasanaethau benthyciad sef £473, a gwneir Nadolig Llawen i holl yn y dyfodol, hynny yn hynny ar fyrder. ddarllenwyr golygu y caiff y trethdalwyr dalu trethi cyngor ddwywaith. Bydd y cyfarfod nesaf ar 27 Gresynodd y Cyngor o glywed Ionawr 2011, oni fydd galw Y TINCER bod un gynghorwraig yn sydyn ar ryw fater o bwys.

ABER-FFRWD A CWMRHEIDOL

Llwyddiant yn Llanelwedd yn eboles rai blynyddoedd yn ôl. Sir adolygu eu polisi o beidio graeanu ein ffyrdd gwledig. Llongyfarchiadau hefyd i Sian a Dafydd Damwain Morris, Neuadd Parc, ar eu llwyddiant Genedigaeth yn yr adran geffylau yn y Fair Aeaf yn Da yw dweud fod Vivian Morgan, Llanelwedd. Enillodd Friars Sill My Shadow Is-y-coed, yn teimlo’n well ar ôl iddo Mae John a Elizabeth Lewis, Dolgamlyn, ei dosbarth ac aeth ymlaen i gipio gwobr gwympo ar y ffordd llithrig nepell o’i wedi cael anrheg Nadolig cynnar iawn. is-pengampwr yn yr Adran merlod mynydd gartref. Mae cyflwr y ffyrdd yn yr ardal Ganwyd mab bach i Menna a Dylan Cymraeg. Mi ‘roedd mam yr eboles fach wedi bod yn beryglus iawn yn ystod y Stephens, llongyfarchiadau mawr i’r teulu hefyd wedi cipio yr un wobr pan oedd hi tywydd rhewllyd ac mae angen i’r Cyngor i gyd.

RHODRI JONES FFENESTRI Brici a chontractiwr adeiladu IMEJ FFENESTRI PVCu, HEULFANNAU, DRYSAU a.y.y.b. Am y GWASANETH, PRIS 07815 121 238 a’r SAFON GORAU gan GWMNI LLEOL Gwaith cerrig Sefydledig dros 30 mlynedd Adeiladu o’r newydd Edrychwch am y Estyniadau Patios Ty^ Twt Waliau gardd 01970 880330 Cofrestrwyd gyda Llandre Bow Street

Marilyn a Ifor Jones [email protected] 12 Y TINCER RHAGFYR 2010

PENRHYN-COCH

Suliau Ionawr

Horeb 2 2.30 Oedfa gymun Gweinidog 9 10.30 Oedfa deuluol Gweinidog 16 2.30 Oedfa bregeth Gweinidog 23 10.30 Gweinidog 30 10.30 Gweinidog

Salem 9 2.00 Y Parchedig Richard H. Lewis Cymundeb awdur amser llawn. Thema’i sgwrs oedd dylanwad hel achau Cinio Cymunedol wrth lenydda. Soniodd fod ei Penrhyn-coch rhieni’n ddarllenwyr mawr a’r Plant Cylch Meithrin Trefeurig wedi gwisgo lan ar gyfer diwrnod Plant Mewn Angen ffaith iddynt ddarllen yn gyson Bydd y Clwb yn cyfarfod yn iddi hi a’i chwaer a’i hysgogodd Neuadd yr Eglwys dyddiau i ysgrifennu yn y lle cyntaf. gwneud y busnes arferol o fynd Nadoligaidd ar yr organ gan Mercher 12 a 26 Ionawr. Soniodd am ei diddordeb yn drwy’r ohebiaeth ddaeth i law Brian ac ar werth yn lleol - yn Cysylltwch â Egryn Evans 828 987 hanes ei chyndeidiau a bro a materion eraill aed ymlaen i Garej Ty Mawr . am fwy o fanylion neu i fwcio Tywyn. Mae’n amlwg fod ei wylio a chael hanes taith oedd eich cinio. pherthynas arbennig â’i nain yn Elisabeth Wyn wedi gwneud Ymddeoliad hapus bwysig iawn iddi. Dywedodd i Unol Daleithiau’r America a Cerddor ifanc fod hen luniau, hen adeiladau lle gwelodd y wlad yn ei holl Dymuniadau gorau i Menna a chreiriau yn ei hysbrydoli i ysblander. Yna cafwyd hanes a Lloyd Williams, Glan Seilo Llongyfarchiadau i Rhys James, 35 lenydda. Yn ôl Manon, pethe gweld ffilm o daith i Ganada sydd wedi ymddeol o’i swydd Dôl Helyg, ar fod yn llwyddiannus syml sy’n esgor ar stori dda ac oedd Glenys Morgan wedi ei fel pennaeth llyfrau plant yn y ym mhrawf rhagarweiniol mae hel atgofion a choeden deulu gwneud yn ddiweddar. Hon Cyngor Llyfrau. Yn rhodd gan ABRSM ar y piano (sef yr arholiad wedi cael effaith ar ei hysgrifennu. eto â golygfeydd gwych. Roedd gyfeillion a staff cafodd replica cyntaf cyn Gradd 1). pawb wedi mwynhau’r noson o Dlws Mary Vaughan Jones Cawsom noson hyfryd, gynnes o yn fawr iawn. Cafwyd cwpanaid (Tlws a roddir yn flynyddol am Côr Eisteddfod fwynhau artist geiriau ar ei gorau. a thynnwyd y raffl arferol i gyfraniad i faes llyfrau plant.) ddiweddu’r noson. Diolchwyd Rhiannon Evans, sydd Ffurfir Côr lleol eto eleni Noddwyd y noson gan Academi. i Elisabeth a Glenys gan Mair wedi gwneud y tlws, ac mae’r i gystadlu yn Eisteddfod y Evans. cymeriadau sy’n y cylch yn Penrhyn nos Sadwrn Ebrill 9fed Pen blwydd Hapus portreadu cymeriadau yn llyfrau dan arweinyddiaeth Emyr Pugh Ysbyty Mary Vaughan Jones. Evans. Bydd yr ymarfer cyntaf Cyfarchion pen blwydd i Mrs nos Fercher 12 Ionawr rhwng Gwyneira Marshall, Brogerddan Dymunwn wellhad buan i Anita 6.30-7.30 yn Neuadd y Penrhyn. ar y 12fed o Ragfyr, sy’n dathlu Pugh, 9 Tan-y-Berth, sydd yn pen blwydd arbennig eleni. yr ysbyty ar hyn o bryd. Hefyd Diolch Vick Bolt, Ger-y-Llan, sydd yn yr Gohirio ysbyty. Deallir hefyd fod Martha Hoffai Ellen Sheppard,1 Dôl Edwards, Maes Seilo wedi bod Helyg, ddiolch i bawb am Gohiriwyd noson sosial yr Eglwys yn yr ysbyty. Mae’r tywydd oer y cyfarchion a’r cardiau a gyda gwyn poeth a mins peis yma wedi gadael ei ôl ar lawer. dderbyniodd yn ddiweddar oherwydd y tywydd garw. Brysiwch wella bawb fe ddaw y ar achlysur ei phen blwydd gwanwyn. arbennig – hefyd i Elisabeth Cylch Meithrin Trefeurig Wyn a Grãp Crefft Llandre am ei Calendr 2011 chynorthwyo i ddathlu! Yn ddiweddar gwisgodd plant Cylch Meithrin Trefeurig wisg Mae yna galendr allan sydd yn Gwasanaethau Nadolig ffansi i godi arian i Blant Mewn go debyg i galendr y “Calendar Eglwys Sant Ioan Angen. Yr ydym yn croesawu Girls” wedi dod i Benrhyn-coch. Penrhyn-coch Lleucu, Olivia, Leah a Lowri Mae ar werth ar hyn o bryd. atom. Yr ydym yn ymarfer at ein Teulu Thorogood, Glanceulan 11 y.h. Cymun Noswyl Nadolig cyngerdd Nadolig a fydd yn cael a’u ffrindiau a welir arno. Mae 10 y.b. Cymun bore dydd Nadolig ei gynnal yn y Neuadd dydd Iau, at elusennau gwir bwysig sy’n 10.45 y.b. Boreol weddi Gãyl Sant Rhagfyr 16. ymwneud ag Ysbyty Bron-glais. Steffan. Gwerth ei brynu felly. Merched y Wawr Cymdeithas y Penrhyn Lansio CD newydd Nos Iau, Tachwedd 11eg, yn Mwynhawyd noson yng anffodus methodd ein gwraig Lansir crynoddisg newydd nghwmni Manon Steffan Ros yn wadd ddod atom oherwydd bod Bryan Jones Naws y Nadolig ein cyfarfod fis Tachwedd. ei gwaith beunyddiol wedi galw yng Nghlwb Cymdeithasol arni i weithio’r noson honno. a phel-droed Penrhyn-coch Yn wreiddiol o Riwlas ond Er hynny fe gafwyd noson nos Sadwrn 18 Rhagfyr. Mae’r bellach yn byw ym Mhennal, ddiddorol dros ben. Ar ôl cael crynoddisg yn cynnwys mae Manon yn fam ac yn ein croesawu gan ein Llywydd a amrywiaeth o gerddoriaeth Y TINCER RHAGFYR 2010 13

GOGINAN Mairwen Jones Fydd yr wyneb yma ddim yn ddieithr Genedigaeth i’r rhan fwyaf o’r darllenwyr. Mae Mairwen Jones, Penrhyn-coch, wedi bod Llongyfarchiadau i James a Lucy Carver, yn ffyddlon i’r Tincer oddi ar y cychwyn Delfryn, ar enedigaeth eu merch fach, Tamzin cyntaf, yn gweithio yn y cefndir ac yn ar Dachwedd 12. Mae Taid a Nain - sef Tim cyfrannu cerddi ac ysgrifau i’w golofnau. ac Angela Carver, Box Cottage, wedi dotio yn Mae hi’n dal i fod ar y pwyllgor, ac yn llwyr. frwd ei chefnogaeth i unrhyw beth sy’n mynd i fod o les i’r papur. Mae hi’n cofio Pen Blwydd Hapus mynd gyda grãp o’r Penrhyn i gyfarfod agored yn Neuadd Rhydypennau i drafod Dymuniadau gorau i Aled Bebb, Penpistyll a y syniad o gael papur bro, ac wedyn ddathlodd ben blwydd arbennig ar y trydydd ymuno mewn taith gerdded i godi arian o Ragfyr. Mae yn medru ymddeol yn at y fenter, a phawb wedi eu gwisgo fel swyddogol nawr. tinceriaid. Testun balchder iddi yw’r ffaith mai hi enillodd wobr gyntaf y menywod am ei gwisg, a’r diweddar Berwyn Lewis MADOG, DEWI A ddaeth yn gyntaf o blith y dynion. dweud mai ei hwyrion, Aaron ac Ashley Mairwen, a’i hefaill Hefin Stephens a Stephens, sy’n rhoi tlws yr ifanc i’r fu farw y llynedd, oedd yr ieuengaf o eisteddfod bob blwyddyn. CEFN-LLWYD bump o blant W.C.a Ceridwen Stephens. Ei diddordebau yw trefnu blodau a Ar ôl bwrw ei brentisiaeth yn fasiwn gyda barddoni. Mae ei barddoniaeth wedi Suliau Madog chwmni adeiladu’r Dolau, sefydlodd ei ymddangos yn y Tincer droeon, ac Ionawr 2011 thad ei gwmni adeiladu ei hunan dan yr mae llawer o’i chyfeillion a’i chydnabod 2.00 enw W.C. Stephens & Sons. wedi derbyn cerdd ganddi i ddiolch am

Ymhlith ei hatgofion cynharaf mae’r gymwynas, i longyfarch ar lwyddiant, neu 2 - ffaith bod ei thad a’i mam wastad yn i ddymuno’n dda. 9 Bugail brysur gyda phethau’r capel a’r pentref. A hithau’n tynnu at droad y flwyddyn, 16 Bugail Bu ei thad yn arwain côr y pentref, ac yn mae’n gwenu wrth gofio fel y byddai plant 23 - beirniadu canu mewn eisteddfodau lleol. ei chenhedlaeth hi am y cyntaf i gyrraedd 30 William Owen Bu ei thad a’i mam yn gyd-ysgrifenyddion Gogerddan fore’r Calan er mwyn cael y Eisteddfod y Capel (Horeb)yn y tridegau. geiniog newydd a’r oren yn galennig, ac Ymhlith ei thrysorau mae llythyr atyn yna wrthi’n ddi-baid drwy’r bore i gael Nadolig Llawen nhw oddi wrth Cynan a oedd wedi ei cyrraedd Cefn Llwyd cyn ganol dydd. wahodd i feirniadu yno. Pan oedd hi’n Prentisiaeth dda ar gyfer rownd y post yn ifanc mae’n cofio cystadlu yn Eisteddfod ddiweddarach! y Ddau Dñ, a gynhelid yn Festri capel ^ Horeb, pryd y cai’r ardal ei rhannu yn NADOLIG 2010 ddwy ran, sef Gogerddan a Brogynin. CLWB CWL Aeth Mairwen ymlaen o Ysgol Gynradd Ar drothwy’r Nadolig i gyd fel hyn Penrhyn-coch Penrhyn-coch i Ysgol Ardwyn, ond bu Gawn ni gofio fod seren yn disgleirio raid iddi adael cyn cael cyfle i fynd i uwchben Ar Agor Llun - Gwener goleg am fod iechyd ei mam yn fregus. Yn atgoffa ni am wir ystyr y gair 3.30 - 5.30 Bu’n gweithio gyda’r cyfreithwyr Roberts Fod y baban Iesu wedi ei eni i Joseff a £6 y sesiwn . £5 ail blentyn and Evans ac yna yn y swyddfa Trethu Mair. Bwyd a Diod Iachus yn Gynwysedig Moduron, cyn priodi â Ray Jones. Er i’r byd a’i bethau ein denu ni Gofal Plant Cofrestredig A hithau’n wraig ifanc ac yn fam i Gadewch i ni blygu glin mewn gweddi. ddau o blant dechreuodd gario’r post o A diolch ein bod i gyd yn ffodus Clwb Gwyliau gwmpas yr ardal. Byddai’n casglu’r sachaid Pan welwn fywyd eraill mor druenus. llythyron yn y post am hanner awr wedi Felly pan fyddwn i gyd yn mwynhau Mae’r clwb hefyd ar agor yn ystod wyth y bore ac yn gwneud taith o ryw Y Nadolig hwn ymysg ein teulu gwyliau’r ysgol a diwrnodau HMS dair milltir ar ddeg ar gefn beic. Ar y Cofiwch am y seren ddisglair uwchben 08.30 y.b. – 5.30 y.p. Sadwrn byddai weithiau’n mynd a’i dau A’n harweiniodd ni at stabl ym blentyn bach, Carina ac Adrian, gyda hi ar Methlehem. £18 y diwrnod plentyn cyntaf flaen y beic. £16 y diwrnod ail plentyn Ray Jones oedd stiward cyntaf Clwb Mairwen Jones Pêl-droed Penrhyn-coch, pan agorodd LlD Sesiwn hanner diwrnod gyntaf , a Mairwen yn gynorthwy-ydd 08.30 – 1.00 y.p. neu 1.00 y.p. – 5.30 y.p. gweithgar iddo. Wedi hynny bu’n gweithio gyda J.D.Lloyd yn Aberystwyth, a bu hi a £9 plentyn cyntaf . £8 ail plentyn Ray yn cadw’r Black Lion yn Bow-Street o 1986-1991. I fwcio cysylltwch â Mae hi wedi bod yn athrawes Ysgol Sul, Nicola Meredith neu Katy Nash ar yn Llywydd ac yn Ysgrifennydd y gangen 07972 315392 leol o Ferched y Wawr, yn Llywydd [email protected] Cymdeithas y Penrhyn, ac yn aelod o Neu cipiwch mewn i’r clwb ar ôl Ysgol bwyllgor y Neuadd ac o bwyllgor y Sioe. Ar hyn o bryd hi yw gohebydd y Wasg Celf a Chreft, Gemau tu mewn ag allan, cangen Merched y Wawr, ac ers wyth Wii a Playstation, Pwll Pelau a mwy! mlynedd hi yw ysgrifennydd Eisteddfod Flynyddol Penrhyn-coch. Mae hi’n falch 14 Y TINCER RHAGFYR 2010

ADOLYGIADAU

Cerddi Dafydd ap Gwilym Gwasg safonol a chynhwysfawr gan yr fawr at ei defnyddioldeb. Aberystwyth ond bellach yn Prifysgol Cymru, 2010 760t £65.00 amrywiol olygyddion ar dudalen byw yn Nhal-y-bont, mae `Rhagymadrodd’ gwefan www. Ond rheswm arall am roi Gwyn Jenkins wedi ymddeol Bron i hanner dafyddapgwilym.net: erthygl lle blaenllaw iddi ar unrhyw o’i waith fel Cyfarwyddwr can mlynedd yn crynhoi’n hwylus y cyfan silff lyfrau yw ei harddwch: Gwasanaethau Casgliadau yn ar ôl i Thomas a wyddom am Ddafydd gan mae’n llyfr clawr caled hynod y Llyfrgell Genedlaethol yn Parry gyhoeddi Dylan Foster Evans (gyda ddeniadol, ac mae cryn ofal Aberystwyth lle bu’n gweithio am ei olygiad chymorth Sara Elin Roberts), wedi ei gymryd wrth ei gosod, 35 o flynyddoedd. Roedd felly’n arloesol Gwaith un am y cefndir cerddorol gan gan sicrhau, er enghraifft, fod gyfarwydd iawn â’r cyfoeth o Dafydd ap Sally Harper, ar y cyd-destun yr aralleiriad a’r testun yn ffotograffau oedd ar gael yn y Gwilym, braf llenyddol gan Huw Meirion syrthio ochr-yn-ochr, fel bod y Llyfrgell ac fe gafodd gymorth yw gweld Edwards, ac ar grefft y bardd gan darllenydd yn gallu cadw golwg gan ffermwr lleol i ddeall mwy cyhoeddi’r Cynfael Lake. Cyfeirir hefyd at yr ar y ddau. Mae’r rhwymiad ei am gynnwys a’r dulliau a welir golygiad ysgrifau ar egwyddorion golygu hun yn hynod o safonol, ac rwyf mewn nifer o’r lluniau. newydd hwn o waith un o testun, y traddodiad llawysgrifol, wrth fy modd gyda’r rhuban feirdd pwysicaf Cymru, hon a’r Apocryffa gan Dafydd a ddarperir fel hwb i gof y “Dwi ddim yn dod o gefndir eto’n gyfrol arloesol, ond am Johnston. Ar y wefan hefyd darllenydd! amaethyddol, ond fe fues i’n resymau ychydig yn wahanol. cynhwysir golygiad o 20 cerddi Ann Parry Owen ffodus o gael cymorth gan Yn ei ragair esbonia Dafydd ychwanegol o’r cyfnod sydd ffermwr lleol, Gwilym Jenkins, Johnston mai ‘fersiwn print yn fwy ansicr eu hawduraeth Adolygiad oddi ar www.gwales. sy’n ddyn adnabyddus yn o’r golygiad electronig a geir ar (un ai y mae amheuaeth gref com, trwy ganiatâd Cyngor Nhal-y-bont ac yn y byd wefan Dafydd ap Gwilym.net’ ynglñn â’u priodoliad i Ddafydd Llyfrau Cymru. amaethyddol yng Nghymru (www.dafyddapgwilym.net) sydd ap Gwilym, neu ynteu eu bod gyfan ac sy’n cael ei adnabod fel yn y gyfrol hon, a bod y gyfrol yn ddienw yn y llawysgrifau a Gwilym Tan’rallt. Mi fuodd e a’r wefan yn ffrwyth cydweithio bod lle cryf i amau mai Dafydd Cofnod Gweledol o Fywyd y a fi’n mynd drwy’r lluniau un rhyngadrannol a ariannwyd gan a’u piau). Gellid dadlau bod y Wlad prynhawn yn yr haf ac mi fuodd Gyngor Ymchwil y Celfyddydau gyfrol bresennol yn gymaint Gwyn Jenkins Byw yn y wlad: Y o dipyn o gymorth i mi yn egluro a’r Dyniaethau. Ceir enw chwe tlotach o beidio â chynnwys Ffotograffydd yng Nghefn Gwlad am yr hyn oedd yn digwydd hefo golygydd wrth y gyfrol, pob un y trafodaethau a’r cerddi hyn, 1850-2010/Life in the countryside: peiriannau a’r ceffylau ac yn y wedi bod yn gyfrifol am nifer ond a hithau’n gyfrol bron i 600 the Photographer in Rural blaen,” meddai Gwyn. penodol o gerddi (fel y nodir yn tudalen yn barod, y gobaith yw 1850-2010 Y Lolfa, 2010 192t. y rhestr cynnwys). y cawn weld cyhoeddi’r ysgrifau £14.95 Gyda’r datblygiadau mewn mewn cyfrol ar wahân, yn lle amaethu a thrafnidiaeth yng Ni fwriadwyd i’r gyfrol a’r wefan gorfod eu darllen ar y sgrin neu Mae cyfrol ddiweddaraf gwasg nghefn gwlad Cymru, mae’r gyfateb o ran eu cynnwys: yr hyn wedi eu hargraffu ar ddalennau Y Lolfa yn gofnod gweledol o gyfrol hon yn gofnod o fywyd a gawn yn y gyfrol yw pinacl y A4. fywyd yng nghefn gwlad Cymru Cymreig sy’n prysur ddiflannu. gwaith, y cerddi eu hunain (151 rhwng 1850 a heddiw. Gwyn “Dwi’n gobeithio y bydd pobl yn ohonynt) gydag aralleiriadau i Os oes gan rywun eisoes gopi o Jenkins sy’n gyfrifol am ddod mwynhau’r gyfrol. Dwi’n meddwl Gymraeg modern, a nodiadau gyfrol swmpus Thomas Parry, â’r casgliad arbennig hwn o ei bod hi’r math o gyfrol y bydd ‘cryno’ yng nghefn y gyfrol sy’n Gwaith Dafydd ap Gwilym, ar ei ffotograffau ynghyd mewn llyfr pobl yn troi’r tudalennau yn rhoi gwybodaeth angenrheidiol silff lyfrau, mae’n ddigon teg sy’n croniclo’r newidiadau a’r hytrach na dechrau yn y dechrau am y cefndir, am ystyr ambell iddo ofyn a oes angen iddo datblygiadau yn y byd amaeth a ac y bydda nhw’n cael eu synnu linell neu air, neu esboniad brynu copi o’r gyfrol newydd chefn gwlad yn gyffredinol dros ar adegau. Ma’ yna hefyd luniau am gyfeiriadaeth: hynny yw, hon, sydd yn cynnwys mwy neu y canrif a hanner diwethaf. o ambell i berson eitha’ enwog unrhyw wybodaeth sy’n gallu lai yr un cerddi (ac eithrio bod pan oeddan nhw’n ifanc wedi eu dyfnhau ein dealltwriaeth a’n chwe cherdd wedi eu gwrthod Yn gyfrol ddwyieithog, mae cynnwys,” eglura Gwyn. gwerthfawrogiad o’r cerddi. Fe’n a thair wedi eu hychwanegu). Byw yn y Wlad / Life in the cyfeirir ni hefyd yn y nodiadau Yr ateb yn syml yw OES, ac nid Countryside yn cynnwys dros 160 at yr ymdriniaethau pwysicaf yw hynny’n feirniadaeth o gwbl o ffotograffau deniadol o bob sydd wedi bod yn ddiweddar ar ar safon ysgolheictod Thomas cwr o Gymru. Yn lluniau o bobl gerddi Dafydd ap Gwilym. Parry. Y rheswm pennaf yw wrth eu gwaith, yn teithio ac yn safon y cerddi eu hunain yn y hamddena ac o’r pentrefi gwledig, Byr iawn yw rhagymadrodd gyfrol newydd hon. Nid yn unig ffermydd a thyddynnod bach, y gyfrol (5 tudalen), ond ceir mae’r dull golygu testun wedi ei mae’n gofnod hanesyddol o’r yno grynodeb pwrpasol o’r gywreinio er 1952, ond mae ein newid ym mywyd a gwaith yng hyn a wyddys am ‘Y Bardd’, dealltwriaeth ni o destunau nghefn gwlad. esboniad am ‘Trosglwyddiad y Cymraeg Canol hefyd wedi Cerddi’ a sylwadau am ‘Y Polisi cynyddu yn ddirfawr (drwy Daw’r lluniau trawiadol yn Golygyddol’. Ar ddiwedd y gyfrol olygiadau testunau craidd megis bennaf o gasgliadau’r Llyfrgell ceir rhestr o’r llinellau cyntaf testunau’r Mabinogi, chwedlau Genedlaethol, gan gynnwys Ned Thomas Bydoedd: cofiant cyfnod a rhestr o’r teitlau. Yn bersonol eraill a thestunau barddoniaeth lluniau gan ffotograffwyr Y Lolfa, 2010 192t. £9.95 byddwn i hefyd wedi hoffi gweld Oes y Tywysogion a chyfnod adnabyddus fel John Thomas, mynegai traddodiadol i’r enwau Beirdd yr Uchelwyr). Nac Geoff Charles ac eraill. Mae O fydoedd hen a newydd, i’r priod ar ddiwedd y gyfrol, ac anghofiwn chwaith y fraint a Gwyn Jenkins hefyd wedi cythryblus a’r cyffrous, rhyfedd o o bosibl mynegai i’r nodiadau fwynhawn ni o gael golygiad cynnwys nifer o luniau o’r fyd yw bydoedd Ned Thomas. Ac geiriol neu eiriau anghyffredin. cyflawn o Geiriadur Prifysgol unfed ganrif ar hugain drwy mae rhyw ryfeddod yn y ffaith Cymru wrth ein penelin (hyd fynd ar alw ambell i gyfaill bod un o’r rhai a gyfrannodd Er mwyn cael manylion pellach at y gair ‘brethyn’ yn unig oedd iddo fel Marian Delyth ac Arvid mewn ffordd mor gyhoeddus i’r am agweddau ar waith neu wedi ei gyhoeddi erbyn 1952). Parry-Jones. ymgyrch i ennill Sianel Gymraeg yrfa Dafydd ap Gwilym, fe’n Mae’r ffaith fod aralleiriadau yn yn cyhoeddi llyfr sy’n sôn am y cyfeirir at gyfres o ysgrifau y gyfrol hefyd yn ychwanegu’n Yn wreiddiol o Benparcau, weithred ar adeg pan mae dyfodol Y TINCER RHAGFYR 2010 15

y sianel yn y Ar Nos Iau 21ain Hydref daeth 35 fantol eto. o bobl ynghyd i Ysgol Trefeurig Yr wythnos y ar gyfer lansiad Ymgyrch Codi cyhoeddwyd Arian Grãp Datblygu Hen Ysgol Bydoedd yn Trefeurig. Aberystwyth Cafodd pawb gyfle i fwynhau roedd rali pwnsh seidr a chacennau afal fawr yng wrth drafod y cynlluniau i godi’r Nghaerdydd arian sydd ei angen i brynu Hen i brotestio Ysgol Trefeurig a’i chadw i’w yn erbyn y defnyddio gan y gymuned yn y toriadau arfaethedig yn dilyn dyfodol. y cyhoeddiad mai’r BBC fydd Y prif ddull o godi arian fydd GWASANAETH yn ariannu S4C o 2013 ymlaen. yr ymgyrch Noddi Carreg lle Fel hyn y mae Ned Thomas bydd unigolion yn gallu noddi TEIPIO yn dechrau croniclo’r hanes carreg am unrhyw swm, ac yna CYSYLLTWCH Â gwreiddiol yn ei lyfr, “Ni fydd bydd enwau’r noddwyr yn cael MAIR ENGLAND sianel Gymraeg yn datrys eu harddangos yn yr ysgol ac ar y PANTYGLYN holl broblemau’r iaith heb wefan. LLANDRE sôn am broblemau economi Bydd y grãp hefyd yn CEREDIGION SY24 5BS Cymru, ond mae teledu yn cyflwyno cais am swm sylweddol fater pwysig. Gwyddwn dipyn o arian o gronfa Pobl a Lleoedd y Y Cynghorydd Dai Suter yn noddi’r garreg FFON: 01970 828693 am y maes cymhleth hwn. Loteri Fawr. gyntaf yn ymgyrch Grwp Datblygu Hen E-BOST: Roedd consensws pobl Cymru Mae’n bwysig iawn bod y Ysgol Trefeurig i godi arian i brynu’r ysgol. [email protected] ar y mater yn glir. Yn raddol gymuned yn mynd ati i godi sylweddolais y byddai cenedl a arian i gefnogi’r cais yma i’r ac unrhyw un arall allwch chi oedd yn bodloni ar y driniaeth Loteri Fawr oherwydd bydd feddwl amdanynt i noddi carreg, a dderbyniodd ym mater y hynny’n cynyddu’r siawns o oherwydd bydd yn rhaid inni sianel yn fodlon derbyn popeth. wneud cais llwyddiannus. ddenu noddwyr o’r tu allan i’n I mi gweithred fach symbolaidd Plîs noddwch garreg trwy cymuned fach ni os ydyn ni am yn dangos ein bod yn gwrthod fynd ar y wefan http://www. lwyddo i gadw’r ysgol. y fath driniaeth oedd gweithred ysgoltrefeurig.org.uk/ Pedair mis sydd gennym ar Pencarreg.” Os nad ydych yn gallu mynd ôl ar y mwyaf i godi’r arian i ar y rhyngrwyd ffoniwch am brynu’r ysgol. Yn ei gyfrol Bydoedd fe ffurflen os gwelwch yn dda 01970 Diolch i Faith, Beth, a Janice ddilynwn Ned Thomas ar sawl 822021 Cowley am y cacennau blasus ac taith – o ymweld â’r Pab pan Plîs ewch ati i annog eich teulu, i Fil Wills am y pwnsh tymhorol yn blentyn, i osgoi merched ffrindiau, cydweithwyr poblogaidd. dengar y KGB ym Mosco, cwrdd ag aelodau ETA, cael ei amau o fod yn ysbïwr yng Nghymru, a diffodd mast Pencarreg yng GWELY A nghwmni Merêd a Pennar. BRECWAST MAIR 9 Heol Llangrallo, Pen-y-Bont Nid hunangofiant mohono, ar Ogwr CF31 3AR ond mae Ned Thomas, sydd Croeso cynnes Cymreig mewn wedi ymgartrefu ym mhentref lleoliad delfrydol i ganolfanau Llwynpiod, rhwng siopa gorau de Cymru, Canolfan y Mileniwn, Stadiwm y Mileniwm a a Thregaron, yn sgrifennu Cae Pêl-droed Caerdydd. yn onest a chraff am fywyd www.mairsbedandbreakfast.co.uk anghyffredin. Mae’n adnabyddus e-bost : [email protected] fel awdur, darlithydd a 01656 655442 sylfaenydd Canolfan Mercator 07768 286303 yn Aberystwyth ac arweinydd Cysylltwch â Huw a Sarah Tudur yr ymdrech i sefydlu papur dyddiol Cymraeg, Y Byd ac mae’r llyfr yn llawn o atgofion R.J.Edwards difyr. Adeiladau Fferm y Cwrt Cwrt Farm Buildings Penrhyn-coch Dechrau’r wythnos roedd TAFARN TYNLLIDIART Ned Thomas yn dychwelyd o Contractiwr, masnachwr Ty Bwyta a Bar gwair a gwellt. daith arall - y tro hwn o ãyl JONATHAN Arbenigwr ar ailhadu Lyfrau Istanbwl i gymryd rhan Prydau neilltuol y dydd Cyflenwi a gwasgaru calch Prydau pysgod arbennig mewn trafodaeth gyhoeddus JAMES LEWIS Gwrthtaith Fibrophos a rhai Cinio Dydd Sul organig am lenyddiaeth a chyhoeddi saer coed Bwydlen lawn hanner dydd Ymgymymerir â phob math o mewn ieithoedd lleiafrifol. “Mae’r neu yn yr hwyr waith amaethyddol adeiladydd am brisiau cystadleuol pwnc yn un dadleuol oherwydd CROESO Lorïau a pheirianau Y TINCER bronllys, capel bangor sefyllfa’r Cwrdiaid,” meddai Ned (mantais i archebu o flaen llaw) amaethyddol i’w llogi aberystwyth Thomas. “Maent ar drothwy CAPEL BANGOR cyfnod cyffrous yn hanes eu 01970 880652 01970 820149 07773442260 01970 880 248 07980 687475 hiaith a’u diwylliant.” 16 Y TINCER RHAGFYR 2010

ADOLYGIADAU

Richard E. Huws Caneris Melyn Trefeurig Lyn Ebenezer a Charles Arch Ymlaen a’r Sioe ef oedd un o’r athrawon oedd yn dysgu Cyhoeddwyd gan yr awdur, 2010 70t. Gomer 168t. £12.99 Cymraeg yn Ysgol Uwchradd Tregaron £6.00 Mae’r flwyddyn 2010 yn un arbennig pan oeddwn yn ddisgybl yno. Er yr holl Llyfryn bach digon disylw yw hwn ar i’r Cardis. Bu prifwyl yr Urdd yn sylw cenedlaethol a gafodd fel prifardd, eto yr olwg gyntaf, er mor gain y dylunio yn hynod lwyddiannus i gyd, y ceffylau oedd agosaf at ei galon. a’r argraffu. Ond na thwylled neb gan a’r un fu hanes y Sioe Amaethyddol yn Seren y cobiau a fu’n eiddo iddo ef a’i dad hynny. Yn 70 tudalen y gyfrol, mae yma Llanelwedd o dan lywyddiaeth Dai Jones, oedd ‘Brenin Gwalia’ ac yn 1948, cafodd gyfoeth rhyfeddol o hanes cymdeithasol , a’i briod, Olwen. Felly, derbyniol y teulu wahoddiad i’w arddangos yn a phersonol sy’n gofnod byw o fywyd a gwerthfawr iawn yw’r gyfrol ddwyieithog hon Sioe Ryngwladol Ceffyl y Flwyddyn yn y ‘White cefn gwlad gogledd Ceredigion yn y o waith Lyn Ebenezer a Charles Arch. Mae’r ddau City’ yn Llundain. Ysgrifennodd gerdd i gofnodi’r blynyddau wedi’r Ail Ryfel Byd. berson yma bellach wedi penderfynu dychwelyd achlysur: Hanes tîm pêl-droed go hynod, at eu gwreiddiau i ymddeol ac mae’r Bont ar ei Bu datsain dy gamau ar gerrig Llundain Trefeurig and District United, sydd yma hennill o’u cael yn eu plith. Yn Sioe ryngwladol y merlod mirain dros gyfnod ei chwarae yn Nghyngrair Addas iawn yw teitl erthygl y Llywydd ar A choeth y cynhaliaist ti urddas dy ach. Aberystwyth a’r Cylch dros bum tymor ddechrau’r gyfrol sef `Y Fraint Fwyaf a Ddaeth Yn ddi-os, mae Ceredigion wedi cyfrannu’n rhwng 1948 a 1953. Fe gymerodd yr i’m Rhan’. Ie, yn ddi-os, hon yw’r swydd sydd helaeth i’r byd amaethyddol a gwelwyd awdur ei bwnc yn gyfangwbl o ddifrif wedi dod â’r pleser mwyaf iddo. Fel erioed, mae’n enghreifftiau di-rif o ffrwyth eu llafur yn – drwy ymchwil manwl a chynnal cydnabod ei ddyled i ardal , y fro Llanelwedd yn ystod wythnos fawr y Sioe. cyfweliadau lu er mwyn gwneud ei stori a blannodd ynddo’r gwerthoedd yn gynnar Erthygl gynhwysfawr arall yw un Teleri yn brofiad byw i’w ddarllenwyr drigain mewn bywyd. Ceir llun hyfryd ohono ef a’i Bevan sy’n coffáu ei thad, Dr Richard Phillips, mlynedd wedi’r digwyddiadau. briod, Olwen, gartref ar y fferm a phwy all fesur Llangwyryfon, a enillodd Fedal Aur Cymdeithas Gan ddechrau gyda hanes tîm ysgol maint ei chyfraniad hi i lwyddiant Dai ar hyd y Frenhinol Cymru. Mae llun hyfryd ohono ef a’i gynradd Trefeurig o ddechrau’r 30au blynyddoedd? gyfaill agos, Dafydd Jones o Drefenter, yn y gyfrol. ymlaen (mae yma lun hyfryd o’r tîm Yn y flwyddyn 1983, Geraint Howells oedd y Un o atgofion melysaf Dr Richard Phillips oedd a’r prifathro Daniel Jones ym 1934) Llywydd ac Olwen, ei briod yntau, yn gefn cadarn un o sioeau cynnar Aberystwyth rhwng 1904 a mae’r awdur yn ein tywys drwy hanes iddo. Rhaid bod rhywbeth yn yr enw! Mae’r 1909 pan oedd Poli, y poni froc, yn trotian yn y y Caneris Melyn yn lliwgar- fywiog, awduron wedi gwneud cyfraniad sylweddol wrth cylch mawr. Do, fe roddodd Dr Phillips a’i briod, gan amlinellu hynt y tîm drwy ei roi’r gyfrol yma at ei gilydd ac wedi rhychwantu Eiddwen, gyfraniad clodwiw i’r Sioe yn ogystal â bum tymor yn y Gynghrair hyd at yr blynyddoedd o hanes. Teg yw cofnodi fod y Cheredigion, a braf meddwl fod yna Ysgoloriaeth uchafbwynt pan gyrhaeddwyd ffeinal lluniau yn ychwanegu llawer at y cyfanwaith. yn cael ei rhoi yn flynyddol i berson ifanc er cof y North Cardiganshire Village Cup y 1953. Yr hyn sy’n fy nharo i bob amser wrth feddwl amdano. Mae’r stori’n llawn o fanylion difyr megis am rai cystadlaethau yn y Sioe Amaethyddol yw’r Wel, dim ond codi cwr y llen rydw i wedi’i y tro pan giciodd gôlgeidwad Trefeurig ffaith fod llinach yn bwysig a thair neu bedair wneud yn fan hyn – mae’n gyfrol i’w thrysori y bêl allan, a’i gweld hi wedyn yn cael ei cenhedlaeth yn cipio’r gwobrwyon yn eu tro, e.e. ac yn gofnod gwerthfawr o sioe lwyddiannus y chwythu dros ei ben ac i’r gôl, gan gryfed teulu’r Jenkins’ â’r da duon; Evans Cardis yn 2010. y gwynt. Cae nodedig o noethlwm oedd â’r moch; Ifor Lloyd, Lloyd y Facwn, Nebo Stud Beti Griffiths eiddo’r Caneris, ar dop Banc y Darren. a Frongoy Stud ym myd y cobiau, a nifer o rai Portreadau cwbl gyfareddol, cryno eraill. Mwynheais ddarllen teyrnged William Adolygiad oddi ar www.gwales.com, trwy ganiatâd ond manwl, o 70 o chwaraewyr y tîm yw Lloyd i John Roderick Rees, , gan mai Cyngor Llyfrau Cymru gweddill y gyfrol. Mae’r awdur fel pe’n anwylo pob un wrth eu disgrifio. Lawn cyn bwysiced, fe gawn ddarlun yn eu hanesion amrywiol o wead cymdeithasol MYFYRDOD Y NADOLIG a theuluol Aberystwyth a’r cylch yn y cyfnod dan sylw. Ac i gloi, wele restr Wrth gerdded i mewn i un o fwytai Indiaidd ddinas arbennig honno tuag at un o wyliau canlyniadau’r Caneris yn eu pum tymor, Aberystwyth yn ddiweddar, fe’m hwynebwyd pwysicaf y grefydd Gristnogol. A dyna ni’n a thablau Adran 2 y Gynghrair yn â golygfa annisgwyl, sef golygfa’r geni. Ochr ôl yn y bwyty Indiaidd. Traddodiad, parch dangos cynnydd y tîm. yn ochr â choeden yn llawn addurniadau a neu argyhoeddiad, fe all fod yn unrhyw Dyma berl bach o lyfr, a Rhagair goleuadau ‘roedd yna breseb ynghñd â holl un o’r pethau hynny, fe gawn weld. Diolch atgofus Tegwyn Jones yn ychwanegiad gymeriadau stori Bethlehem. Yr hyn oedd am draddodiadau’r Nadolig sy’n gwneud hyfryd ato. yn gwneud yr olygfa yn annisgwyl oedd ein dathlu mor arbennig; yn gyngerdd a Cynog Dafis y lleoliad, lleoliad y byddai rhywun yn ei gwasanaeth, cerdyn ac anrheg. Diolch am y gysylltu â diwylliant gwahanol ac yn naturiol, ddealltwriaeth o gariad a’r hyn oll sy’n deillio crefydd wahanol. Gan fod yr archeb yn barod o gariad. Fel y dywed yr Apostol Paul :- a’r ffaith bod person arall yn sefyll y tu ôl i ‘Y mae cariad yn hirymarhous; y mae mi, ni chafwyd amser i aros a holi. Efallai y cariad yn gymwynasgar; nid yw cariad yn daw cyfle eto i holi a hynny ar ôl syrffedu ar cenfigennu, nid yw’n ymffrostio, nid yw’n dwrci ac arogleuon y dwyrain yn demtasiwn. ymchwyddo ... nid yw’n ceisio ei ddibenion Pryd hynny byddaf yn gofyn y cwestiwn ei hun, nid yw’n gwylltio, nid yw’n cadw syml “Pam?”, mewn oes sy’n rhoi cymaint o cyfrif o gam, nid yw’n cael llawenydd mewn bwyslais ar wleidyddiaeth gywir ac yn rhy anghyfiawnder, ond y mae’n cydlawenhau â’r aml o lawer yn defnyddio crefyddau eraill a gwirionedd’. ffyrdd gwahanol o fyw fel cyfryngau i guddio peth o seciwlariaeth yr oes a hynny yn enw A diolch am gyfrwng, y Crist Enillydd y copi o gyfrol Richard parch a goddefgarwch. Y mae’n ddifyr nodi ymgnawdoledig, goleuni’r byd a gobaith ein Huws yw Eirian Reynolds, pam benderfynodd un o ddinasoedd Lloegr hyfory. A diolch am y rhai hynny sy’n dal i Ger-y-llan. Llongyfarchiadau hepgor y gair ‘Christmas’ a mabwysiadu’r sôn am yr hen, hen hanes. iddo. Yr ateb i’r cwestiwn ‘Pa dîm gair ‘gaeaf’, ‘Cyngor Mwslemaidd Prydain pêl-droed o Gymru sy’n cael ei Fawr’ oedd ymhlith y rhai cyntaf i feirniadu Nadolig Llawen! adnabod fel y Caneris yw Clwb gan danlinellu diffyg parch cyngor y Y Parchg Eifion Roberts, Penrhyn-coch Pêl-droed Caernarfon . Y TINCER RHAGFYR 2010 17

COLOFNYDD Y MIS CYNGOR CYMUNED TREFEURIG

Cyfarfu’r Cyngor nos Fawrth, 19 cynllun yn caniatáu mynediad Hydref, yn Neuadd y Penrhyn a pharcio ar gyfer defnyddwyr y am 7.00pm, gyda’r Cadeirydd, cae pêl-droed sy’n ffinio â’r safle. Trefor Davies, yn y gadair. Roedd Cyfarfu’r Cyngor nos Fawrth, 16 Dewi Huw Owen wyth o’r cynghorwyr eraill Tachwedd, yn Hen Ysgol Trefeurig yn bresennol ynghyd â’r Clerc am 7.00pm, gyda’r Cadeirydd, Yr wyf yn byw, ar hyn o heb gysur yr Aten. Yno fu’r a’r Cynghorydd Sir, Dai Suter. Trefor Davies, yn y gadair. Roedd bryd, mewn fflat fechan duwch cyn gwawrio’r un Derbyniwyd ymddiheuriadau saith o’r cynghorwyr eraill yn yng nghesail tñ mwy dydd. Ac yno, meddai rhai, oddi wrth Tegwyn Lewis a bresennol ynghyd â’r Clerc. mewn tref glan môr cododd seren o’r Dwyrain, Melvyn Evans. Derbyniwyd ymddiheuriadau yng ngorllewin Cymru. i arwain tri brenin at frenin Roedd y Cadeirydd a Dafydd oddi wrth Edwina Davies, Tegwyn Gwahenir ni, ac ambell dñ y byd. Sheppard wedi bod yng Lewis a Daniel Jones. arall, oddi wrth weddill Gwelsom ninnau hefyd, Nghyfarfod Blynyddol Un Llais Penderfynwyd diolch i bawb y dref gan fryn, a chan yn ein hoes ni, rai’n gwau’u Cymru ym Mhontrhydfendigaid a fu ynghlwm â gwasanaeth hynny, ni theflir ddim ond hanesion yn yr heuliau fry. ar 9 Hydref, a chafwyd Sul y Cofio. Roedd sawl un y llygedyn lleiaf o oleuni Lluniwyd iwtopia amryliw adroddiad llawn ganddynt am wedi dweud wrth y Cyngor fod stryd arnom fin nos. Ond gan Roddenberry. Actiwyd y gweithgareddau. Roedd Kari sbwriel a gwastraff yn cael ei rhydd hyn inni olwg brin adfyd anghynes gan Walker wedi bod ym Mhwyllgor ddefnyddio i lenwi mewn safle ar un o ryfeddodau coll ein Rockwell. Gwnaed panto Cyswllt Airtricity yn Nhal-y-bont adeiladu ym Mhenrhyn-coch, byd. gan Raymond, athrofa gan ar 12 Hydref, ac roedd Richard a phenderfynwyd cysylltu â Yn fynych, ar noson glir, Kubrik, chwe saga gan Lucas, Owen wedi bod mewn cyfarfod Gwasanaethau Amgylcheddol a minnau wedi gorffen a llithoedd gan Hawkins, yng Ngogerddan ar 18 Hydref Cyngor Ceredigion am y mater fy ngwaith am y dydd, af sawl myth gan Delaney lle’r oedd swyddogion o’r unwaith eto. allan trwy ddrws ffrynt fy ac Arthur C. Clarke, sawl Comisiwn Cynllunio Seilwaith Adroddodd Kari Walker a fflat, ac edrychaf yn syn rhith gan Azimov a Phillip wedi egluro beth oedd y broses Melvyn Evans am y cyfarfod tua’r nen. Yno, yn hytrach K. Dick, a cheid ffrâm ar y gynllunio yn achos datblygiadau a fu gydag Arweinydd a Phrif na’r awyr pwl melynddu cyfan gan Herbert George mawr megis y fferm wynt Weithredwr y Cyngor Sir yn hwnnw sy’n gefnlen fud Wells. Hedfanwyd yr Eagle, arfaethedig yn Nant y Moch. Neuadd Rhydypennau. Prif i fywydau cymaint o yr Aires, y Freedom, a’r Roedd Cyngor Ceredigion fyrdwn y cyfarfod oedd fod drigolion dinasoedd a threfi Hawk, a sawl cerbyd tebyg, i yn trefnu cyfarfod yn Neuadd y cynghorau cymuned yn mawrion y byd, caf weld, hela pob planed yng ngwyll Rhydypennau ar 2 Tachwedd gyffredinol yn cwyno am ddiffyg yn eglur, gyfoeth o sêr, a ein dychymyg, a holiasom pan fyddai Arweinydd a cydnabyddiaeth neu ymateb gan nebiwlau, ac asteroidau, a hwynt oll am eu hud. Phrif Weithredwr y Cyngor y Cyngor Sir i bryderon a godid phlanedau. Caf weld yr hen A beth am y chwedlau yn cyfarfod cynrychiolwyr o gan y cynghorau cymuned. gytserau cyfarwydd, fel yr na chlywn ni fyth? Beth gynghorau cymuned yr ardal. Adroddodd Dafydd Sheppard Aradr, a’r Heliwr, a’r Arth am bob gair teg a rennir Enwebwyd y Cadeirydd a Kari am gyfarfod y bu ynddo yn Fawr. Caf weld, â llygad rhwng dau sy’n cydholi’r Walker i gynrychioli Cyngor ar 11 Tachwedd, noeth, yn ôl i hynafiaeth y sêr a’u holl enwau? Beth Trefeurig. Un o’r pynciau i’w ymgynghoriad ar y cyd gan bydysawd, wrth imi rythu am bob gair croes a rennir godi yn y cyfarfod fyddai y yr Heddlu, y Gwasanaeth Tân ar oleuni sêr sydd bellach rhwng un sy’n croesholi’i sefyllfa parthed graeanu’r ffyrdd. a Phartneriaeth Diogelwch yn farw, ac wrth imi weld nos a’i gysgodion? A beth Adroddodd y Cynghorydd Sir Cymunedol Ceredigion. heuliau eraill sy’n dyfod i am bob gair sy’n ddim ond ei fod wedi bod mewn sawl Adroddodd Melvyn Evans am fod. Ac yn bennaf oll, caf llyffethair; pob gair sy’n trafodaeth am y mater gyda y trafodaethau a gynhaliwyd gyd-rannu â profiad a fu, ers ddistawrwydd, sy’n ennyd swyddogion Ceredigion a chyda’r rhyngddo ag Adran Briffyrdd milenia, yn rhan annatod ddi-eiriau? Y gair am yr hyn aelod cabinet oedd yn gyfrifol am Ceredigion am y dãr sy’n rhedeg o’r profiad dynol. Y profiad sydd tu hwnt i’n gramadeg? y mater, sef Ray Quant. Roedd y yn aml hyd wyneb y ffordd o lygadrythu tua’r nen, ac Y gair a leisir yn fud. Cyngor Sir am arbed arian, felly rhwng y garej bysys a Neuadd y o weld yno alaeth sydd tu Yr wyf yn byw, ar roeddynt yn bwriadu cyfyngu Penrhyn, a’r peryglon sy’n codi hwnt i’n dirnadaeth, ac o hyn o bryd, mewn fflat ymhellach ar raeanu’r ffyrdd. o hyn ar dywydd rhewllyd. Ni weled ohoni gosmos sy’n fechan yng nghesail tñ O ganlyniad nid oeddynt yn wnaeth y Cyngor Sir unrhyw ein cymell i aros, ac i holi, o mwy mewn tref glan môr bwriadu graeanu y tu hwnt i’r addewidion i raeanu ond hirbell, am ystod y nos. yng ngorllewin Cymru. post ym Mhenrhyn-coch. Roedd roeddynt am wneud ymdrech i Gwelodd ein cyndeidiau Yn fynych, ar noson glir, y Cynghorydd Suter wedi tynnu glirio’r ffosydd a gwella’r draeniau, dduwiau yn y fflachiadau af allan trwy’r drws, ac sylw’r Cyngor Sir at y ffaith fod ac, o bosib, gosod biniau graean uwchlaw. Ym mhob edrychaf yn syn tua’r nen ... garej bysys Evans y tu draw i’r ychwanegol. patrwm, ym mhob cytser, pentref, a bod y bysys hynny Roedd Kari Walker wedi gwelsont yno batrymluniau Mae Huw (o Bow yn gwasanaethu ardal eang, gan gwneud cais am absenoldeb ar fuchedd a moes. Yr Street) yn ddarlithydd gynnwys nifer sylweddol o fysys estynedig o’r Cyngor am y oedd yno arwyddion, a ac yn fyfyriwr PhD yn ysgol. Penderfynwyd dal i bwyso byddai’n gweithio dramor am gwyrthiau, a gwir. Yno Ysgol Ddiwinyddiaeth, ar y Cyngor Sir i ailystyried y o leiaf chwe mis o Ragfyr 2010 rhedodd Mercher ar ei Astudiaethau Crefydd, penderfyniad, a hefyd i ofyn am ymlaen. Cytunwyd i’r cais gan negeseuon dwyfol. Yno ac Astudiaethau ychwaneg o finiau graean yn yr fod darpariaeth gyfreithiol ar ymdeithiodd y Teigr Gwyn Islamaidd, Prifysgol ardal. gyfer cais o’r fath. â holl rwysg yr Ymerawdwr. Cymru, Y Drindod Dewi Ceisiadau cynllunio: estyniad Cais cynllunio: Gwarcaeau, Yno fu’r saith Nakshatra Sant. “Crefyddau’r Byd i 14 Glanceulan wedi’i ganiatáu. Salem; codi estyniad – dim ar hugain – pob un yn yng Nghymru Heddiw” Ceisiadau newydd: tri thñ ar y gwrthwynebiad. Ceir y cofnodion gartref i saith hen chwedl yw testun ei ymchwil cae gyferbyn â Festri Horeb. yn llawn ar wefan www.trefeurig. ar hugain. Yno fu’r gwagle doethuriaeth. Penderfynwyd holi a yw’r org . 18 Y TINCER RHAGFYR 2010

YSGOL RHYDYPENNAU

Noson Agored waith celf y tymor hwn. Cafodd y plant brofiadau amhrisiadwy Ar yr 8fed o Dachwedd, yn ystod yr ymweliad. Hoffai’r cynhaliwyd noson agored ysgol ddiolch i Ruth Jên am Tymor Yr Hydref. Cafodd rhieni rannu ei harbenigedd â’r plant; a plant blynyddoedd 1 i 6 gyfle i diolch hefyd i Mrs Helen Jones drafod cynnydd a datblygiad eu am drefnu’r ymweliad. plant yn ystod y tymor hwn. Cynhaliwyd noson agored Y Ffair Lyfrau Meithrin a’r Derbyn wythnos yn ddiweddarach. Ar y 29ain o Dachwedd, roedd hi’n amser eto i gynnal Ffair Plant mewn angen Lyfrau yn yr ysgol. Mae’r ffair yn gyfle gwych i’r plant a’r rhieni Roedd hi’n ddiwrnod Plant i ddewis a dethol pob math o Mewn Angen ar y 19eg o lyfrau difyr. Ac er y tywydd Dachwedd. Bu’r Cyngor Ysgol gaeafol iawn, prynwyd gwerth Eira cynnar eleni! yn brysur yn trefnu nifer £130 o lyfrau yn ystod y ffair. o weithgareddau difyr er mwyn codi arian i’r elusen. Ar Nadolig Llawen! i holl ddiwedd y dydd casglwyd £370. ddarllenwyr ‘Y Tincer;’ oddi Ardderchog! wrth blant a staff Ysgol Rhydypennau!! Noson Goffi Am fwy o wybodaeth a llwyth o Cynhaliwyd Noson Goffi Yr luniau: Adran Meithrin a Derbyn ar y http://www.rhydypennau. 25ain o Dachwedd eleni yn yr ceredigion.sch.uk estyniad newydd. Rhoddodd y digwyddiad hwn gyfle i blant, rhieni a staff yr ysgol ddod at ei gilydd am sgwrs a phaned. Trefnwyd stondinau, raffl a nifer o wobrau eraill yn ystod y noson; a chodwyd £394.42 yn y broses. Codi arian ar gyfer Plant Mewn Angen Panto

Aeth plant blynyddoedd 1 i 6 i Ganolfan y Celfyddydau ar y 25ain o Dachwedd i fwynhau’r panto blynyddol. ‘Myrddin’ oedd enw’r panto eleni, a chafodd y plant hwyl yn gwylio’r miri ar y llwyfan.

Ymweliadau

Braint ac anrhydedd oedd croesawu artist lleol i’n plith yn ddiweddar; fe ddaeth Ruth Jên i flwyddyn 5 a 6 er mwyn cyflwyno ac arddangos technegau celfyddyd arbennig i’r plant er mwyn cwblhau agweddau o Ruth Jên yn ymweld â blwyddyn 5 a 6 Noson Goffi y Meithrin a’r Derbyn  NI Am bob math o waith garddio CYSYLLTWCH CYSYLLTWCH

ffoniwch Robert ar [email protected] (01970) 820924 Y TINCER RHAGFYR 2010 19

YSGOL PEN-LLWYN COLOFN MRS JONES Plant mewn angen cyflenwad o gelfi garddio. Mae hi yn Nadolig unwaith yn er fe honnwn i fy hun mai fy Daeth plant i’r ysgol yn eu Pantomeim rhagor a‘r flwyddyn wedi hedfan nhraed sydd yn oer yn yr heth! pyjamas a’u tedi. Roeddem heibio heb i mi sylweddoli. Rhyw Mae fy meddwl i yn arafu os i gyd yn teimlo ei bod yn Cawson fore hwyliog yn canu flwyddyn od ydi hon wedi bod yw fy nhraed i yn oer, ffaith a amser gwely drwy’r dydd gyda Martyn Geraint a’i stori i mi, ar y naill law, yr wyf wedi wnai i’m teulu gellwair mai yn ond gwnaethpwyd swm teg o am y lamp hudol. bod yn brysur a gallaf restru yr fy nhraed y cadwn f’ymennydd. arian am eu hymdrechion. Pantomeim draddodiadol hyn a wneuthum ond, ar y llaw Nid gwir y gair, wrth reswm, ond ardderchog. arall, y mae i bopeth a wneuthum fe rydw i yn ferthyr i oerni, yn Tocynnau ‘Dewch i rhyw afrealaeth fel petawn wedi brawf sicr o gelwydd y gosodiad Dyfu’ Apêl Pabi Coch gwylio rhywun arall yn gwneud fod pobl dew yn gallu cadw eu y cwbl. Mae’n debyg fod hynny hunain yn gynnes i gychwyn arni Diolch i rieni a chyfeillion yr Casglodd y plant yn arbennig i’w ddisgwyl ond gwn nad achos rhynnu a rhincian yw fy ysgol am gyfrannu tocynnau o dda. Diolch iddynt am eu oeddwn yn disgwyl casau gweld y hanes i bob gaeaf. A dydi Buster inni fedru ehangu ein hymdrech. Nadolig. Ond, gwae fi, yr wyf vn ddim help, dyna lle ydw i yn cau casau meddwl amdano, ar wahan drysau full pelt i gadw gwres i’r agwedd grefyddol, wrth gwrs, mewn ystafelloedd a Buster yn mae honno yn llonni fy nghalon fy nilyn yn eu hagor! Fe ystyriais eleni fel erioed. Ond naw dwbl eu cloi ond gwn na weithiai wfft i’r gweddill…tybed ai dyna hynny, ychwaith.Wel, fe weithiai paham fod confensiwn mwrnio mewn un ffordd, ni fedr Buster yn gadael i mi anwybyddu’r ãyl? ddefnyddio goriad ond os ydw i Am eleni, wedi’r cyfan, yn ôl yr yn cloi drws mewnol, mae o yn hyn a ddysgwyd i mi pan yn ymosod arno a gwthio. Mae’n blentyn, nid oes neb yn disgwyl rhaid i ddrysau mewnol tñ fod ar na cherdyn nag anrheg gennyf agor ym marn Buster. A mae ei am eleni. Er fe fydd yn rhaid hiwmor yn rhatach na phrynu gofalu am y plant, wrth reswm, drysau! ond peth arall yw hynny. A nid yw pethau fawr gwell Nid yw ddim help i mi fod os af allan. Dydw i dda i ddim Meirion mor hoff o’r Nadolig byd ar eira a rhew, mae gennyf er na thybiech chi mo hynny ofn cerdded ynddo rhag ofn i wrth wrando arno weithiau. Er mi syrthio ac y mae gennyf ofn gwaethaf ei gwyno, fe fynnai dreifio ynddo rhag ofn i mi gael Plant mewn angen addurno y tñ a’r ardd ac fe fyddai damwain. Mae’n hardd edrych yn ymroi i siopa ac yr oedd yn ar y wlad yn ei gwyn, ond mae un da am wybod beth i’w brynu edrych arno trwy ffenestr yn i bawb. Ef oedd Nadolig tñ ni o’r ddigon i mi - a diolch i’r drefn, yn bon i’r brig ac fe fydd yn enbyd ddigon i’r ci, hefyd, peth i chwarae hebddo. ynddo yn yr ardd yw eira ond Ond adref yr wyf am fod nid peth i gerdded ar bafin ynddo. eleni, er hynny. Yr wyf wedi Hir y pery ei gred yn hyn! derbyn sawl cynnig i fynd at Ond mae’r tywydd drwg wahanol aelodau o’r teulu ond wedi dod ar ein gwarthaf yn eu gwrthod a wneuthum. Un sydyn, yn gynt yn y flwyddyn sal ydw i am fynd i weld pobl nag adeg gaeaf gwael 1947 hyd ac aros efo nhw, mae gennyf ofn yn oed. Gobeithio’r nefoedd na mawr bod yn niwsans iddynt, a phery hwn cyhyd neu fe fydd beth petawn i yn ei chychwyn gan rhywun angen ffortiwn i hi am Southampton, Caerdydd dalu biliau trydan a halen ar y neu Abergele a hithe yn dod yn briw oedd deall fod y cwmnїau eira mwy a minnau yn methu trydan yn codi mwy nag a dod adref? Y peth arall sydd yn ddylent am wres a golau. Os gwir fy ysgogi i aros adref yw’r syniad y gair, mae hyn yn anfoesoldeb mai dim ond dros dro y lleddfai rhonc ac yn rhywbeth y dylai’r Martyn Geraint gyda rhai o’r plant. unrhyw unigrwydd o’r eiddof llywodraeth ymroi i’w wella - cyn oherwydd dod yn ôl i dñ gwag y biliau nesaf, os yn bosibl! a wnawn, waeth i mi a Buster a Cyfnod o baratoi enaid ar Tiny gael aros adre o’r cychwyn gyfer geni’r Crist yw’r Adfent. ddim. Ond yn y gwahoddiadau cyfnod inni roi ein tai ysbrydol y cefais unrhyw bleser yn ochr mewn trefn i groesawu y Gair seciwlar y Nadolig hyd yn hyn. sydd yn dod i drigo gyda ni a Fodd bynnag, mae’r ffaith gobeithio ein bod i gyd yn cael nad oes raid i mi baratoi ar gyfer cyfle i fyfyrio ar hynny wrth inni yr ãyl yn golygu nad oeddwn ruthro i drefnu ein dathliadau. wedi sylweddoli pa mor agos Ac er na fyddaf yn anfon oedd y Nadolig nag y byddai cardiau eleni,yr wyf yn raid i bethau megis erthyglau dymuno NADOLIG LLAWEN A misol gael eu cyflwyno yn gynt BLWYDDYN NEWYDD DDA i yn y mis. Difeind, hwnna ydi o, bawb ohonoch 20 Y TINCER RHAGFYR 2010

TASG Y TINCER

Fuoch chi yn ffair Aberystwyth? Roedd y tywydd yn ddigon da i grwydro o gwmpas a mwynhau’r stondinau a’r reids i gyd, ond bois bach, mi oedd hi’n oer iawn iawn pan fues i yno! Efallai fod rhai ohonoch chi wedi ennill pysgodyn aur, neu dedi bêr mawr. Mae’n siãr eich bod yn hynod o brysur ar hyn o bryd gan mai un llun o’r cangarã yn unig ddaeth y tro hwn. Diolch i ti Elin Pierce Williams, Bryncastell, Bow Street, am dy mewn mynachlog, ac roedd lun. Hoffais dy gangarã coch yn ddyn caredig iawn, yn gyda’r sticeri drosto yn fawr crwydro’r strydoedd yn y nos iawn, felly ti sy’n ennill y tro er mwyn rhannu ei arian â’r hwn. Dalia ati i liwio! bobl dlawd. Byddai’n aml yn gwisgo clogyn coch, hir fel Wel. ydech chi’n barod am nad oedd neb yn ei adnabod, y Nadolig? Mae’n siwr eich ac mae sôn amdano’n taflu bod chi’n paratoi at gyngerdd ei arian i lawr ambell simne, neu sioe yn yr ysgol ers lle byddai’n syrthio i mewn wythnosau lawer. A oes rhai i’r sanau a fyddai’n sychu ohonoch yn cymryd rhan yn wrth y tân. A dyna gychwyn nrama’r geni yn eich capel yr arferiad o adael hosan i neu eglwys? Un cymeriad dderbyn anrhegion oddi wrth sy’n cael ei gysylltu efo’r Sion Corn! Yn yr Iseldiroedd adeg hon o’r flwyddyn yw ac yn yr Almaen, mae plant Sant Niclas. Ydech chi wedi o hyd yn gadael eu hesgidiau clywed amdano? Roedd y tu allan i’w tai ar 6 Rhagfyr, Sant Niclas yn byw yn sef y dyddiad y bu Niclas Lycia, Twrci, flynyddoedd farw, gan obeithio y byddan maith yn ôl. Cafodd ei fagu nhw’n llawn anrhegion erbyn y bore. Sinter Klaas yw enw Sant Niclas yn yr Iseldireg, ac o hwn daw’r enw ‘Sion Corn’. Enw

Beth am liwio’r llun o Sion Corn? Dyma ddyn fydd yn brysur iawn cyn bo hir, felly Cyfeiriad cofiwch fod yn blant da! Anfonwch eich lluniau ata’i erbyn dydd Calan (Ionawr 1af) i’r cyfeiriad arferol: Tasg y Tincer, 46 Bryncastell, Bow Street. Ceredigion, SY24 5DE. Nadolig dedwydd i bob un Oed Rhif ffôn ohonoch, a ta ta tan toc!

Llety Maes-y-môr Amrywiaeth eang o lyfrau, cardiau,cerddoriaeth Aberystwyth ac anrhegion Cymraeg. o £20 y noson Croesawir archebion gan unigolion Ystafell yn unig . Teledu . Te a choffi . Wi Fi am ddim . Parcio. Shed i feics ac ysgolion Rhif 334 | RHAGFYR 2010 www.maesymor.co.uk 13 Stryd y Bont Aberystwyth Ffon: 01970 639 270 01970 626200