Sesamstraat in de groep

Praktijkbeschrijvingen van het ­gebruik van Sesamstraat met jonge kinderen Colofon Deze brochure is een product van de ­samenwerking tussen de redactie van ­Sesamstraat, NTR, Pabo Almere, P.H. De Kempel, Hogeschool IPABO Amsterdam, Katholieke Pabo Zwolle en De Activiteit, landelijk centrum voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs. Met dank aan P.J. Troelstraschool in Amsterdam, De Gelderlandschool en De Kladderkatjes in Den Haag en P.H. De Kempel in Helmond.

Auteur: Isabel Peters (De Activiteit, Alkmaar) Redactie: Nina van Schijndel en Pauline Rambonnet (Sesamstraat)

Uitgave: NTR oktober 2011

Foto’s in de groep zijn gemaakt door studenten en leerkrachten van genoemde pabo’s en scholen, Jeroen Pelgrom, Nina van Schijndel, José van Os Foto’s in Sesamstraat: Leendert Jansen en Frank leest voor aan Tommie en Ieniemienie Wim Kluvers Voorwoord

Het televisieprogramma Sesamstraat ontstond Daarom nam de Adviesraad van Sesamstraat de eind jaren ’60 van de vorige eeuw. Vanwege de afgelopen jaren een bijzonder initiatief. beperkte beschikbaarheid van onderwijs aan Samen met een aantal opleidingen voor jonge kinderen op dat moment werd de leerkrachten basisonderwijs (PABO’S) werden televisie als medium ingezet om educatieve twee achtereenvolgende projecten opgezet, inhouden aan te bieden. Het nieuwe medium waarin door studenten werd onderzocht op was immers bij uitstek geschikt om grote welke manier zij Sesamstraat zouden kunnen groepen kinderen te bereiken. Het programma gebruiken in hun onderwijs. Het gebruik van was direct een succes. Ook pedagogisch Sesamstraat in de groep dient daarbij een medewerkers en leerkrachten waren tweeledig doel. Aan de ene kant is het program­ ­enthousiast over deze attractieve aanvulling op ma een attractief uitgangspunt voor activitei­ de kinderopvang en hun onderwijs. ten in de groep, zowel in de kinderopvang als in het kleuteronderwijs. Veel kinderen kennen In deze tijd ligt dat echter heel anders. immers (de karakters van) het televisie­ Het medialandschap is in de afgelopen tien­ programma al. Aan de andere kant stimuleert tallen jaren enorm uitgebreid. De honderden de aandacht die in de groep aan het televisie­ televisiekanalen die tegenwoordig de huiskamer programma wordt gegeven ouders en kinderen binnen komen, moeten ook nog eens weer om thuis naar Sesamstraat te kijken. ­concurreren met het aanbod op internet. Voor een programma als Sesamstraat is het Isabel Peters, werkzaam bij het Landelijk veel moeilijker geworden om die grote groepen Centrum voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs kinderen te bereiken. Ze profiteren daardoor ‘De Activiteit’ , begeleidde namens de NTR het veel minder van de educatieve mogelijkheden tweede project. Deze brochure is daar het die Sesamstraat biedt. verslag van. Hopelijk inspireert het (aan­ komende) pedagogische medewerkers en leerkrachten om ook in de groep met ­Sesamstraat aan de slag te gaan. Zo blijft het programma voor jonge kinderen leven: thuis, in de kinderopvang en op school.

Ajé Boschhuizen Eindredacteur Sesamstraat.

3 Inleiding 5 1. Sesamstraat in de groep 6 1.1 Het programma Sesamstraat 1.2 Sesamstraat in de groep 1.3 Sesamstraatproducten 2. Sesamstraat in het spel van kinderen 8 2.1 Kinderen en spel 2.2 Sesamstraat en spel 2.3 Praktijkbeschrijvingen 2.4 Sesamstraat inspireert 3. Sesamstraatactiviteiten en taalontwikkeling 14 3.1 Taalontwikkeling 3.2 Sesamstraat en taalontwikkeling 3.3 Praktijkbeschrijvingen 3.4 Sesamstraat zorgt voor rijk taalgebruik 4. Sesamstraat en ouderbetrokkenheid 20 4.1 Ouderbetrokkenheid 4.2 Sesamstraat en ouders 4.3 Praktijkbeschrijvingen 4.4 Sesamstraat verbindt kinderen, pedagogisch medewerkers en leerkrachten 5. Sesamstraat in het thema ‘Post’ 26 5.1 Start van het thema 5.2 Post uit Sesamstraat! 5.3 De verteltafel 5.4 Ouders betrekken bij het thema 5.5 Afronding van het thema 5.6 Samen genieten en leren van Sesamstraat Meer lezen? 30 In gesprek met Pino en Purk Bijlagen: kopieerbladen televisieboekje

4 Inleiding

Deze brochure is een verslag van de samen­ “Zullen we net als Tommie de post gaan werking tussen de redactie van Sesamstraat, bezorgen? Dan was ik Frank en jij was Tommie Pabo Almere, P.H. De Kempel in Helmond, die de brief kwam brengen!” Bram (5 jaar) Hogeschool IPABO Amsterdam, Katholieke Pabo Zwolle en De Activiteit, landelijk centrum voor Pedagogisch medewerkers en leerkrachten Ontwikkelingsgericht Onderwijs. De redactie willen inspirerend onderwijs geven, waarin heeft aan de studenten van de pabo’s gevraagd kinderen veel leren, spelen en zich kunnen of ze tijdens hun stage met Sesamstraat aan ontwikkelen. Ze zoeken naar activiteiten die de slag wilden gaan. Dit heeft veel materiaal voor kinderen interessant zijn en betekenis opgeleverd dat in deze brochure is opgenomen. hebben. Activiteiten waaraan kinderen graag Ook is er materiaal gebruikt van een praktijk­ mee willen doen. Sesamstraat kan hier een onderzoek op P.J. Troelstraschool in ­Amsterdam, bijdrage aan leveren. Veel jonge kinderen De Gelderlandschool en peuterspeelzaal kennen en genieten van Sesamstraat. De Kladderkatjes in Den Haag. Op deze plek Het programma sluit aan bij hun leefwereld en willen wij alle studenten, docenten, pedago­ is daarom goed inzetbaar in de kinderopvang en gisch medewerkers en leerkrachten bedanken in het onderwijs. voor hun bijdrage en de prachtige praktijk­ voorbeelden die ze hebben aangeleverd. In deze brochure staan beschrijvingen van Sesamstraatactiviteiten voor de kinderopvang, We hopen dat de praktijkverhalen pedagogisch voor de peuterspeelzaal en de onderbouw van medewerkers en leerkrachten inspireren en de basisschool. De praktijkverhalen in de handvatten geven om Sesamstraat een plek in verschillende hoofdstukken laten zien hoe hun kinderopvang en in hun onderwijs te Sesamstraat het spel van kinderen kan geven. Alle beschreven activiteiten zijn (soms in bevorderen, hoe het kan bijdragen aan de een iets aangepaste versie) geschikt voor de taalontwikkeling van kinderen en hoe ouders kinderopvang, peuterspeelzaal en de onder­ bij de activiteiten betrokken kunnen worden. bouw van het basisonderwijs. Vanwege de Vaak is er echter geen strikte scheiding tussen leesbaarheid spreken we in de tekst echter activiteiten; ook in spelactiviteiten kan alleen over leerkrachten en scholen, waarmee ­woordenschat worden geoefend en uitgebreid, we ook pedagogisch medewerkers en de en ook ouders kunnen hierbij worden be­ peuterspeelzaal en kinderopvang bedoelen. trokken. Bepaalde activiteiten zouden dus in meerdere hoofdstukken kunnen worden opgenomen. In het laatste hoofdstuk staat uitgewerkt hoe Sesamstraat in een thema Isabel Peters kan worden opgenomen. De Activiteit, Alkmaar

5 Sesamstraat in de groep

1.1 Het programma Sesamstraat (Beentjes, 2000; Lohman & Peeters, 2001; wat zij er met hun kinderen mee willen en Meneer Aart helpt Tommie met het invullen Met de komst van de commerciële zenders Peters, 2005). Ze leven mee met de mensen en kunnen doen. ‘Vooral als volwassenen erbij van Ieniemienie’s vrienden­boekje, maar hij worden kinderen overspoeld met tekenfilms. poppen die in de straat wonen, zingen mee met betrokken zijn, is de kans groter dat de vindt dat Tommie zulke rare antwoorden geeft In veel daarvan komt enige vorm van geweld en de liedjes, zitten op het puntje van hun stoel aandacht van de kinderen wordt vast­gehouden, op de vragen. Zo heet hij ineens Wonkie Wallie, grof taalgebruik voor. Onderzoekers zijn het als er wordt voorgelezen en schateren om de dat er sprake is van actief kijken en luisteren kent hij Ienie van de politie, de ziekenauto en erover eens dat het zeker voor jonge kinderen grapjes van Bert en Ernie. Ook ouders vinden en dat er een vervolg mogelijk is als samen brandweer (‘diverse reddingswerkzaamheden’ niet geschikt is om naar deze programma’s te Sesamstraat een vrolijk en leerzaam pro­ wordt doorgepraat op wat zich afspeelde in schrijft Aart op, Tommie knikt instemmend) en kijken. Sesamstraat daarentegen wordt als een gramma en kijken regelmatig mee. Ze vinden het programma. Als gebeurtenissen dus een is zijn hobby met veulentjes spelen (“Maar we kwalitatief goed kinderprogramma om­schreven. dat Sesamstraat goede voorbeelden voor plaats krijgen in het spel van kinderen of als hebben toch helemaal geen veulentjes in Het staat dichtbij de belevingswereld van volwassenen laat zien, zoals omgaan met jonge Sesamstraat?”). Tommie zucht eens diep, kinderen en de fragmenten zijn herkenbaar kinderen, voorlezen en een verhaal vertellen. Aart snapt er ook niets van. Ienie komt eraan, voor kinderen en ouders. Het is afwisselend, verkondigt dat ze Frisi heet en gaat graag in thematisch opgebouwd en sluit goed aan bij de Wat maakt Sesamstraat tot een educatief op het verzoek van Tommie om met de ontwikkeling van kinderen. kinderprogramma? Met name de straatscènes veulentjes te gaan spelen. Aart blijft hoofd- Sesamstraat richt zich op kinderen van drie tot kunnen bijdragen aan de sociaal-emotionele schuddend achter. en met zes jaar en hun ouders. Het programma ontwikkeling en aan de ontwikkeling van taal en bestaat voor 40% uit Amerikaans materiaal denken. Aspecten als omgaan met elkaar, Veel (jonge) kinderen kijken graag naar (zoals de items met Bert en Ernie, Grover, Elmo, onaangepast gedrag, het oplossen van Sesamstraat. Ze genieten van de verzinselen en de animaties met letters en cijfers), de conflicten en meemaken van verdrietige van Tommie en het onbegrip van Aart in het andere 60% maakt de NTR zelf (bijvoorbeeld de gebeurtenissen doen zich ook voor in het leven fragment hierboven. Alles wat zich in de straatscènes, Nederlandse liedjes en de van kinderen. Hoe troost je je buurmeisje als mensenwereld afspeelt gebeurt ook in ‘de voorleesscènes). Het accent ligt op het creëren haar konijn is doodgegaan; hoe los je het op als Straat’; samen verjaardag vieren, koekjes van een veilige, interessante en warme jij met de poppen wilt spelen maar je vriendje bakken, ruzie maken en het weer bijleggen, sociaal-emotionele omgeving waar kinderen wil knikkeren? spelletjes doen, boos zijn en later zeggen dat genieten en zich thuis voelen. Sesamstraat Een centraal thema in Sesamstraat is de het je spijt. Door de pedagogische en streeft ernaar dat kinderen binnen deze wereld ontwikkeling van geletterdheid. Het programma ­didactische basis van Sesamstraat is het zo actief mogelijk kijken, met plezier, reagerend laat de mogelijkheden van taal zien en programma goed te gebruiken in de kinder­ en actief denkend. ­stimuleert de motieven die kinderen hebben, opvang en in het onderwijs aan jonge kinderen. De uitzendtijden van Sesamstraat kunnen per zoals het zelf willen lezen en schrijven, met seizoen verschillen. De actuele uitzendtijden anderen communiceren door taal, problemen zijn te vinden in de televisiegids en op de oplossen door er iets over te lezen en natuurlijk website van Sesamstraat sesamstraat.nl het genieten van samen een verhaal lezen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat veel Volgens Janssen-Vos (2001) hangt het leer­ kinderen Sesamstraat een leuk programma effect van een programma in eerste instantie Lezen met Bert vinden en dat ze af en toe of regelmatig kijken af van de vraag hoe volwassenen het vinden en

6 spelletjes, verhaaltjes en versjes worden In deze brochure beschrijven we praktijkvoor­ herhaald.’ (p.101). beelden die laten zien hoe je Sesamstraat kunt inzetten in de kinderopvang en in het onderwijs 1.2 Sesamstraat in de groep aan jonge kinderen. In de volgende hoofd­ Sesamstraat is voor veel kinderen betekenisvol, stukken gaan we in op Sesamstraat in het spel het leeft voor ze. Daarom biedt Sesamstraat van kinderen, taalontwikkeling en ouderbetrok­ veel mogelijkheden voor de kinderopvang en kenheid. Ook laten we zien hoe onderdelen van het onderwijs aan jonge kinderen. Sesamstraat gebruikt kunnen worden in het Doordat veel kinderen regelmatig naar het thema ‘Post’. programma kijken is er sprake van gedeelde ervaringen. Pedagogisch medewerkers en 1.3 Sesamstraatproducten leerkrachten kunnen hier gebruik van maken Sesamstraat is ook goed inzetbaar in de door Sesamstraat als thema in hun groep te kinderopvang en in het onderwijs omdat er veel nemen, of onderdelen van het programma te producten van Sesamstraat op de markt gebruiken binnen een ander thema. worden gebracht. Verschillende speelgoed­ Sesamstraat biedt betekenisvolle inhouden die winkels, warenhuizen, internetsites en gebruikt kunnen worden voor betrokken en zelfs supermarkten verkopen regelmatig ontwikkelende activiteiten in de groep. Sesamstraatproducten. Mooie knuffels, Als kinderen over gezamenlijke betekenissen (voorlees)boekjes, cd’s met liedjes, dvd’s met beschikken, is de kans op interactie en op fragmenten (vaak op thema), en cd-roms met samen spelen, werken en praten nog groter educatieve spelletjes zijn volop te verkrijgen. (Janssen-Vos, 2001). Per aflevering staat één Ook verschijnt maandelijks het tijdschrift thema centraal. Het zijn voor kinderen herken­ Sesamstraat met onder andere (reken) bare thema’s en ze zijn zeer bruikbaar in de spelletjes, verhaaltjes, kleurplaten en de vraag groep, zoals de post, vervoer, dieren en ziek zijn. van vandaag. Fragmenten uit Sesamstraat kunnen aanleiding Op de website van Sesamstraat sesamstraat.nl zijn voor gesprekken met kinderen over hun kunnen kinderen onder andere kleurplaten en eigen ervaringen, gevoelens of filosofische foto’s van personages downloaden, filmpjes vragen. De straatscènes kunnen een inspiratie­ bekijken en liedjes luisteren. Ook handig: er is bron zijn voor het spel van kinderen, het kan een overzicht te vinden van verschillende items hun spel verrijken en verdiepen. Doordat thuis in de afleveringen van de komende weken. Je naar Sesamstraat kan worden gekeken kunnen kunt zo je eigen ‘database’ aanleggen en ouders ook makkelijk bij Sesamstraatactivitei­ afleveringen opnemen met thema’s die je in de ten in de groep worden betrokken. Ook zij groep aan bod wilt laten komen. Pino schilderen op school kunnen delen in de gezamenlijke betekenissen.

7 Sesamstraat in het spel van kinderen

2.1 Kinderen en spel 2.2 Sesamstraat en spel 2.3 Praktijkbeschrijvingen kinderen wat ze nodig hebben om een bakkerij Voor jonge kinderen is spelen één van de In Sesamstraat komt veel spel voor: doen-alsof in de groep in te richten en koekjes te bakken. belangrijkste manieren om tot ontwikkeling te spel, rollenspel met mooie dialogen en rollen­ Bakkerij voor Koekiemonster ‘Een oven, koekjesdeeg, mengkom, meel, komen. Kinderen zijn geïnteresseerd in wat er taal, constructiespel, enzovoort. Vooral in de bakkersschort en muts, weegschaal, vormpjes!’ om hen heen gebeurt en willen doen wat straat zit veel aan spel, scripts en elementen Sesamstraatfragmenten kunnen een Yvonne noteert wat de kinderen inbrengen. volwassenen doen: óók koken, een e-mail waarmee kinderen zich kunnen identificeren. ­inspiratiebron zijn voor en aanleiding geven Daarna verdelen ze de taken. Een groepje schrijven en de auto wassen. Ze ‘spelen’ de Het staat dicht bij de belevingswereld van tot verschillende activiteiten in de groep. kinderen gaat in de keuken van de school echte wereld. Hierdoor leren ze de wereld jonge kinderen. Door deze scripts (of verhalen) materiaal verzamelen (dat Yvonne daar al had kennen en verwerven ze vaardigheden. Ze leren op hun eigen manier te gebruiken in spel, Leerkracht Yvonne wil in haar groep een neergelegd), een ander groepje gaat op zoek taal gebruiken, omgaan met elkaar, materialen krijgen kinderen toegang tot de wereld die bakkerij inrichten waarin kinderen koekjes en naar een koekjesrecept, en een derde groepje en gereedschappen gebruiken, en symbolen en wordt beschreven in deze verhalen en tegelij­ brood kunnen bakken, en een winkel inrichten gaat met Yvonne een hoek gereed maken. tekens begrijpen die in hun omgeving voor­ kertijd stimuleert het hen te oefenen met waarin ze hun baksels kunnen verkopen. In de Ook schrijven ze een brief terug aan komen (Janssen-Vos, 2004). Volwassenen en handelingen die in die wereld thuis horen (Van bakkerij en winkel zijn veel mogelijkheden voor ­Koekiemonster dat hij zich geen zorgen hoeft andere kinderen spelen een belangrijke rol in Oers, 2003). Koelman (2001) heeft onderzocht of rekenwiskunde- en leesschrijfactiviteiten. te maken, zij gaan koekjes voor hem bakken. de (spel)ontwikkeling van kinderen. Spelen het kijken naar straatscènes uit Sesamstraat Yvonne kijkt met de kinderen naar een Kan hij zijn adres sturen? Aan het einde van de heeft een ontwikkelende waarde als pedago­ van invloed is op het spel van kinderen. Sesamstraatfragment waarin Koekiemonster dag is de bakkerij ingericht, hangt er een gisch medewerkers en leerkrachten spel­ Het blijkt dat kinderen elementen uit de scènes zich weer eens niet kan bedwingen en alle koekjesrecept aan de muur en hebben ze een activiteiten doelbewust organiseren, als zij in hun spel gebruiken en dat de spelkwaliteit koekjes opeet die hij tegenkomt. Vervolgens is boodschappenlijst gemaakt met alle ingrediën­ meespelen en toevoegingen doen die voor daardoor verandert. De kinderen spelen langer hij verdrietig omdat alle koekjes op zijn. ten die nodig zijn om koekjes te bakken. kinderen betekenisvol zijn. Dit lukt vooral goed samen, de concentratie verbetert, spelideeën De kinderen moeten er erg om lachen. door activiteiten voor kleine groepjes te nemen toe en ze laten een meer ‘verhaals­ “Typisch Koekiemonster!” vinden ze. Yvonne Yvonne heeft een aantal ouders bereid kunnen organiseren, zodat kinderen ook van elkaar gewijze’ manier van spelen zien. Op school praat met de kinderen na over het fragment en vinden om de volgende dag mee te gaan naar ­kunnen leren en ieder kind voldoende aan zijn kunnen leerkrachten het kijken naar straat­ haalt dan een brief tevoorschijn. Deze heeft ze de supermarkt om de spullen te kopen. trekken komt. Maar het is vooral de bedoeling scènes bewust inzetten om het spel van vanochtend met de post gekregen, hij is van Elke ouder begeleidt een groepje kinderen. dat kinderen genieten van samen spelen in kinderen meer diepgang te geven. Het is Koekiemonster. Hij schrijft dat hij erg ver­ Ieder groepje heeft een lijstje met spullen die fantasierijke, uitdagende en voor hen interes­ belangrijk dat de leerkracht het fragment drietig is omdat hij alle koekjes in Sesamstraat ze moeten kopen. ’s Middags kan dan eindelijk sante activiteiten. Sesamstraat kan hun spel nabespreekt met de kinderen, het verbindt aan heeft opgegeten. Wat moet hij nu doen? het eerste groepje onder begeleiding van verrijken. hun eigen ervaringen en aan het thema. Als de De kinderen leven met hem mee, ze hebben net Yvonne koekjes gaan bakken. Ze smaken leerkracht meespeelt in de hoeken kan zij gezien in het fragment dat hij alles heeft heerlijk! De volgende dag is er weer post van impulsen geven om het spel van de kinderen te opgegeten. Als Luuk oppert koekjes voor hem Koekiemonster. Hij is heel erg blij dat de verdiepen. te gaan bakken en ze op te sturen naar kinderen koekjes voor hem willen bakken en Sesamstraat, krijgt hij bijval van alle kinderen. geeft zijn adres. Twee andere groepjes Ze vinden het een geweldig plan. Ilonka zegt dat kinderen gaan die dag koekjes bakken onder ze een bakkerij in de groep kunnen maken. begeleiding van een ouder. De helft sturen ze op Yvonne pakt een groot vel papier en vraagt de (want Koekiemonster mag ook niet te dik

8 Druk bezig in de bakkerswinkel Een vader helpt met de chocoladesaus

worden), de andere helft is voor de groep zelf. de kinderen wat er voor nodig is om een winkel Ridder Tommie De kinderen blijven dezelfde handelingen Een paar dagen later is er weer een brief van in de groep in te richten. ‘Toonbank met vitrine, uitvoeren en komen niet echt tot rollenspel. Koekiemonster. Hij vindt de koekjes geweldig zakjes om de koekjes in te doen, een kassa, Sesamstraatfragmenten kunnen het spel van Ze besluit een aantal Sesamstraatfragmenten lekker en kan er niet genoeg van krijgen! wisselgeld, papier om bonnetjes op te kinderen verdiepen en verbeteren, zoals te kijken uit de thema-aflevering ‘Koning en ­schrijven, een prijslijst, een bord met de blijkt uit het onderzoek van Koelman (2001). koningin’ om impulsen te geven aan het spel Yvonne is tevreden over de bakkerij, de openingstijden van de winkel.’ De taken worden Door het samen kijken naar Sesamstraat van de kinderen. Na elk fragment praat Inge kinderen ontwikkelen zich tot goede bakkers. verdeeld en na een paar dagen is de winkel kunnen kinderen over gezamenlijke met de kinderen over wat er gebeurde en Nu wil ze de verbinding maken met een ingericht. Yvonne speelt steeds weer met een ­betekenissen beschikken die de kans op probeert de taken en het gedrag van de koekjeswinkel. In de kring brengt ze in dat de ander groepje kinderen in de winkel. Doordat zij interactie en op samen spelen en werken koning(in), ridder en prinses helder te krijgen. bakkerij goed loopt, er worden lekkere koekjes meespeelt, handelingen voordoet, goede vergroten (Janssen-Vos, 2001). Ze laat de kinderen ook vertellen over hun spel gebakken. Maar het zijn er wel erg veel. Een rollentaal inbrengt leren kinderen de rol van in de kasteelhoek en bedenken wat ze er nog deel sturen ze op naar Koekiemonster, elke dag verkoper en klant steeds beter uitvoeren. In de groep van leerkracht Inge hebben de meer kunnen doen. Later die dag speelt een eten de kinderen zelf een koekje, maar dan Een week later is de officiële opening van de kinderen een kasteelhoek ingericht. Er zijn aantal kinderen in de hoek. Het valt Inge blijven er nog veel over. Wat gaan we daarmee bakkerswinkel. Alle ouders zijn uitgenodigd. Ze ridder- en prinsessenkleren, schilden, meteen op dat ze elementen van Sesamstraat doen? ‘Op school uitdelen, meenemen naar huis, worden rondgeleid in de bakkerij en de winkel, ­zwaarden, kroontjes, spiegels en tronen voor in hun spel opnemen. Rob speelt ridder Tommie, verkopen!’ roepen de kinderen. Yvonne vraagt en krijgen te horen dat elke ochtend de winkel de koning en koningin. In de eerste week spelen Louisa wordt schildknaap Pino en Jacqueline wat bakkers eigenlijk doen met het brood, de van half negen tot negen uur geopend is voor de kinderen enthousiast in de hoek. Ze passen prinses Ieniemienie. Ze imiteren de rolgebonden koekjes en taarten die ze bakken. “Die verkopen ouders om koekjes te kopen. De bakkerswinkel verschillende kleren, de ridders vechten met handelingen en taal uit een fragment dat ze ze in hun bakkerswinkel,” zegt Juul. is een groot succes, de kinderen verkopen veel zwaarden en de prinsessen maken zich op in hebben gezien. Het verhaal wijzigingen ze “Dat kunnen wij ook doen!” Dat lijkt de kinderen koekjes. Maar ze vergeten ook niet om wekelijks hun spiegeltjes. Maar in de tweede week ziet enigszins. In het Sesamstraatliedje wil ridder een goed idee. Weer inventariseert Yvonne met een grote portie naar Koekiemonster te sturen. Inge het spel in de kasteelhoek afnemen. Tommie met zijn schildknaap Pino de prinses

9 Tommie

10 bevrijden, maar mét volle maag, dus ze gaan van pino voor. De kinderen vinden het een mooi Purk verzorgen een schone luier omkrijgt, dat Lot haar een eerst uitgebreid eten. Prinses Ieniemienie wil verhaal en willen de boot van Pino ook in de pyjama aantrekt en in bed legt. Voordat Purk daar niet op wachten en bevrijdt zichzelf. groep. Dit is de reactie waar Anneke op hoopte. Bijna in iedere groep is wel een huishoek te gaat slapen leest Lot haar ook nog voor. In Maar de kinderen willen de prinses wel redden, In kleine groepjes bespreekt Anneke met vinden. Kinderen drinken er thee, maken er gesprekjes die volgen op het fragment blijkt dus Tommie en Pino eten snel door en rijden kinderen hoe zij een boot kunnen bouwen. Ze eten, stoppen de baby in bad en lezen er de dat veel kinderen dit kennen van thuis, zij dan vlug naar prinses Ienie die gevangen wordt verzamelen foto’s van allerlei boten en maken krant. Vaak blijft het bij losse handelingen. De hebben een jonger broertje of zusje. gehouden door slangen en draken. Die verslaan een botenboek. Op basis van de foto’s tekenen pop Purk kan voor verdieping van spel zorgen. Jenny vraagt ze of zij ook een luier om kunnen ze en ze nemen Ienie mee naar het kasteel, de kinderen hoe de boot eruit moet zien en doen en of ze het eens voor willen doen bij waar ze mag plaatsnemen op een troon en gaan zij materiaal verzamelen. Er moeten Purk komt logeren in de groep van leerkracht Purk. Wat eten baby’s eigenlijk? Hetzelfde als heerlijk eten krijgt voorgeschoteld. Inge ziet wimpels op de boot komen, een zeil, een stuur, Jenny, maar hoe moeten de kinderen haar kinderen en volwassenen? Wie wil eens dat het Sesamstraatfragment door de kinderen een anker en een loopbrug om op de boot te verzorgen? In een Sesamstraatfragment zien voordoen hoe je een baby de fles geeft? op hun eigen manier wordt gebruikt in hun spel komen. En er moet ook een klein huisje op ze dat Purk tijdens het eten wordt gevoerd De groep kijkt het Sesamstraatfragment en dat de gedeelde ervaring leidt tot beter komen waar Pino kan schuilen als het regent door Lot, dat ze daarna in bad wordt gedaan, meerdere keren per week. Deze herhaling rollenspel. (een kajuit weet een jongen waarvan de ouders een boot hebben). Als de boot af is kan De boot van Pino het spel beginnen. Sien en Paula mogen regelmatig met Pino mee uit varen. Leerkracht Anneke wil in haar groep de Als Sinterklaas in Nederland is aangekomen koppeling maken tussen Sesamstraat en krijgen de kinderen een brief. Sinterklaas Sinterklaas. Ze gebruikt hiervoor het boekje schrijft dat er dit jaar wel heel veel pakjes ‘de boot van Pino’. rondgebracht moeten worden, de pieten en hij kunnen al het werk niet aan. Zouden Pino en de In de groep van leerkracht Anneke zijn twee kinderen niet kunnen helpen met hun boot? Sesamstraathoeken ingericht: het huis van Daar geven de kinderen graag gehoor aan. Paula en de winkel van Sien. De kinderen spelen Sinterklaas en Zwarte Piet worden opgehaald, volop in de hoeken. Paula krijgt regelmatig pakjes worden de boot in- en uitgeladen en Sint Frank op bezoek en gaat voor haar visite samen gaat op bezoek bij Paula en Sien. Hij voelt zich met Purk en Tommie inkopen doen in de winkel op zijn gemak in Sesamstraat. van Sien. Pino en Ieniemienie helpen Sien vaak met de klanten. Paula nodigt hen ook vaak uit als Frank weer op de koffie komt. De kinderen lopen druk heen en weer tussen winkel en huis. Sinterklaas is in aantocht en Anneke wil de goedheiligman in het Sesamstraatthema Pino vaart de boot verwerken. Ze leest daarom het boek de boot

11 Wat hebben we nodig? Boodschappen doen

Frank poetst Purks tandjes Purk gaat logeren

12 hebben de kinderen nodig, om er iets mee te ervaringen. Doyke oppert een winkel in de bezoek te begeleiden. Bij de ingang worden De winkelier maakt een bonnetje, de klanten kunnen, om hun eigen spelversies ervan te groep te gaan maken, de winkel van Sien. groepjes gemaakt en elk groepje heeft zijn rekenen af en gaan met hun boodschappen maken. De kinderen zijn enthousiast en samen eigen vragen- en boodschappenlijst. De ouders naar de huishoek. Daar koken de kinderen en Door het meespelen van Jenny komt het spel in brainstormen ze hoe ze de winkel gaan lezen de vragenlijst voor en zorgen dat de nodigen ze mensen uit voor het eten. Als de de huishoek goed op gang. Zij doet het voor en inrichten en wat daarvoor nodig is. Aan het kinderen gericht zijn op het winkelgebeuren. kinderen even niet meer weten wat ze in hun geeft woorden aan de handelingen. De kinderen einde van de dag is de winkel al bijna klaar. Doyke maakt foto’s van de verschillende rol als klant of winkelbediende moeten doen, doen Purk in bad, lezen haar voor, geven haar te Als de kinderen de volgende ochtend in de afdelingen in de supermarkt en van de hande­ kijken ze op de muur waar de foto’s uit de eten en ze krijgt een schone luier. Ze wordt op groep komen zien ze in de kring hun koekjes­ lingen die de kinderen uitvoeren: het bood­ supermarkt hangen. een ochtend wel twaalf keer in bed gelegd en trommel staan, leeg, met een brief erbij. schappenlijstje lezen, artikelen zoeken, in het In de bakkerij hangt het recept van voorgelezen. De kinderen kunnen er niet Het spijt Koekiemonster heel erg, maar hij kon mandje doen, in de rij voor de kassa staan, ­Koekiemonster aan de muur, naast een genoeg van krijgen. zich niet beheersen en heeft alle koekjes van spullen op de band leggen, afrekenen, bonnetje stappenplan dat de kinderen samen gemaakt de groep opgegeten. In de brief heeft hij een aannemen, spullen in de tas pakken. De foto’s hebben. Hier bakken de kinderen koekjes die De winkel van Sien recept geschreven om zelf koekjes te bakken. gaan ze in de groep ophangen en zijn een in de winkel van Sien verkocht worden. Koekiemonster vertelt erbij dat hij altijd geheugensteuntje bij het spel in de winkel van Sesamstraat kan een aanleiding zijn om boodschappen doet bij de winkel van Sien, maar Sien. 2.4 Sesamstraat inspireert een reeks activiteiten te organiseren die waar doen de kinderen hun boodschappen? Meneer Aart die bang is om de zee in te gaan onderling met elkaar samenhangen. Er volgt een gesprek over koekjes bakken en Door de gezamenlijke beleving van het bood­ en wordt gerust gesteld door Tommie en In onderstaand praktijkvoorbeeld wordt door boodschappen doen. De kinderen vertellen over schappen doen kunnen de kinderen meer Ieniemienie, een boze buurman Baasje die fragmenten over de winkel van Sien en over hun eigen ervaringen en willen in de groep ook inbreng en een groter aandeel hebben in de klaagt over te luide muziek, Pino die met pijlen Koekiemonster de winkel in de groep, een koekjes gaan bakken. Ze bekijken het recept ontwikkeling van het spel in de groep. aan Peetje de weg wijst naar het huis van Sien; supermarktbezoek, de bakkerij en de huis- van Koekiemonster en maken met Doyke een De stroom in de spelontwikkeling verloopt Sesamstraat biedt veel inspiratie voor hoek met elkaar verbonden. boodschappenlijst. Ze gaan de ingrediënten sneller waardoor er gemakkelijker verdieping ­spelactiviteiten in de groep. Daar kun je als kopen in de supermarkt in de buurt. Doyke plaatsvindt in het spel. ­leerkracht goed gebruik van maken. Leerkracht Doyke wil samen met de kinderen vertelt dat ze goed moeten opletten bij het In de huishoek besluiten de kinderen om een winkel gaan inrichten in de groep en ze wil boodschappen doen, dan kunnen de kinderen boodschappen te gaan doen in de winkel van dat de kinderen een grote inbreng hebben in de dat in hun eigen winkel goed naspelen. Sien. Ze maken eerst een boodschappenlijst. ontwikkeling van het spel in de winkel. Ze grijpt Ze maakt een lijst met vragen om het bood­ Aan de muur hangen foto’s van producten met Sesamstraat aan als aanleiding voor een reeks schappen doen te onderzoeken: hoe duur zijn het woord erbij (gestempeld door kinderen). activiteiten. bepaalde producten; wat zegt de mevrouw of Vervolgens gaan ze met tas, portemonnee en Doyke en de kinderen kijken naar een aantal meneer achter de kassa; hoe gaat het betalen lijstje naar de winkel. Daar helpt de winkel­ fragmenten van Sesamstraat. Een straatscène precies? bediende de boodschappen te vinden. speelt zich af in de winkel van Sien, en een Alle producten zijn voorzien van een prijs­ ander fragment gaat over de koekjesdief met Doyke heeft ouders gevraagd het supermarkt­ kaartje (de prijzen hebben ze tijdens het Koekiemonster in de hoofdrol. Na afloop praten bezoek aan de supermarkt onderzocht) ze na over de fragmenten en hun eigen waardoor er echte rekenactiviteiten ontstaan.

13 Sesamstraatactiviteiten en taalontwikkeling

3.1 Taalontwikkeling werd actief meegekeken door een volwassene Bij het samen kijken naar Sesamstraat in de Carlijn wil met de kinderen praten over het De taalontwikkeling van kinderen is afhankelijk en vond herhaling van specifieke taalelementen groep zijn een paar zaken van belang. gevoel bang zijn. Als ze het fragment hebben van directe communicatie en interactie tussen van het programma plaats. Het blijkt dat Met name voor peuters, jongste kleuters en gekeken vraagt Carlijn aan de kinderen of ze het kind en zijn omgeving. In de groep zijn dat Sesamstraat een gunstige uitwerking heeft op allochtone kinderen is het beter één of een kunnen vertellen wat ze net gezien hebben. de leerkracht en zijn medeleerlingen. Om de de woordenschat en de kennis van begrippen paar fragmenten te bekijken, in plaats van een ‘Wat gebeurde er? Hoe voelde Tommie zich? taalontwikkeling van kinderen te bevorderen van allochtone en autochtone kleuters. hele aflevering. Van tevoren kies je geschikte Wat deed Frank? Wat zat er achter het gordijn? kan de leerkracht het beste in gesprek gaan Als reden noemt Regtvoort dat de dialogen en fragmenten die aanleiding geven tot gesprekjes Waarom kon Tommie nu wel slapen?’ Ze kijken met kleine groepjes kinderen. Zo krijgt ieder opbouw aansluiten bij wat jonge kinderen na afloop. ‘Meekijken is erg belangrijk,’ zegt het fragment nog een keer om te controleren kind veel gelegenheid tot praten en leren ze kunnen begrijpen en nodig hebben om nieuwe Van der Zouw, projectcoördinator bij de taal­unit of het klopt wat ze hebben verteld. van elkaar. Reële ervaringen waarbij kinderen woorden te leren. Voorwaarde is dat kinderen van Sardes. ‘Het programma zal effectiever zijn Daarna vraagt Carlijn de kinderen of zij ook wel kunnen handelen en praten zijn zeker voor meerdere malen per week samen naar als iemand naast het kind zit die bepaalde eens bang zijn. ‘Hoe kijk je dan? Wat doe je jonge kinderen van groot belang voor hun fragmenten kijken en dat een volwassene woorden eruit haalt, herhaalt en bespreekt. dan? Doe eens voor. Vertel eens over een keer taalontwikkeling (Bacchini e.a., 1998). actief meekijkt. Veel herhaling is belangrijk.’ (Peters, 2005). toen je erg bang was...’ Carlijn probeert het Doordat per aflevering één thema centraal fragment te verbinden aan de eigen ervaringen 3.2 Sesamstraat staat worden bepaalde begrippen veelvuldig 3.3 Praktijkbeschrijvingen van de kinderen. Ze helpt de ervaringen en en taalontwikkeling aangeboden in verschillende situaties. Door de reacties van kinderen aan elkaar te verbinden In Sesamstraat zit veel aan taal. De makers van herhalingen pakken jonge kinderen de Gesprekken naar aanleiding van met vragen als: ‘heb jij dit ook meegemaakt of het programma stellen hoge eisen aan de begrippen sneller op. Het kijken naar een straatscène was het een beetje anders? Doe jij dat ook als teksten van de scènes. Zo is het gebruik van ­Sesamstraat kan daardoor bijdragen aan het je bang bent? Hoor je dat zij het anders heeft ‘te veel woorden’ niet goed, je moet ook kunnen leren van de Nederlandse taal. Op een speelse Scènes uit Sesamstraat zijn een goede aangepakt, weet je misschien nog een moge­ zien wat er gebeurt. Teksten moeten puntig en manier worden begrippen verduidelijkt, met aanleiding om samen te praten over belang- lijkheid wat je kunt doen als je bang bent?’ In logisch zijn, als er te veel informatie wordt veel visualisering en herhaling (Peters, 2005). rijke kwesties. Ze bieden de mogelijkheid om deze activiteit creëert Carlijn joint attention: verteld gaat de verhaalstructuur voor kinderen Ook Janssen-Vos (2001) schrijft dat Sesam­ een moreel dilemma te verkennen, te praten gedeelde aandacht (Tomasello, 2003). Doordat verloren. Ook houden ze rekening met woord­ straat een bijdrage kan leveren aan de over gevoelens of om samen te filosoferen. zij en de leerlingen hun aandacht op hetzelfde keuze: een minder bekend woord wordt alleen taalontwikkeling van kinderen, en zeker ook richten, kan Carlijn haar taalaanbod laten gebruikt als de betekenis ook duidelijk wordt allochtone kinderen. Door bijvoorbeeld het Leerkracht Carlijn kijkt met vijf kinderen naar aansluiten bij wat de kinderen op dat moment gemaakt door bijvoorbeeld de handeling. naspelen van (straat)scènes met de poppen­ een straatscène. Tommie ligt in bed. bezighoudt. Binnen dit gemeenschappelijke Met name de straatscènes zijn daarom goed kast of verteltafel in de groep. ‘Doordat het spel Plotseling hoort hij een raar geluid, bang roept kader kunnen kinderen de aangeboden taal inzetbaar in de kinderopvang en in het onder­ veelvuldig herhaald kan worden, doen zich vele hij Frank. Frank doet het bedlampje aan en laat interpreteren. wijs. stimulansen voor om woordenschat uit te de deur op een kier, zo moet het toch wel gaan? Als elk kind voldoende aan bod is geweest en ze breiden en te oefenen. Sesamstraat biedt Als Tommie weer alleen is hoort hij weer een goed op elkaar gereageerd hebben gaan ze Regtvoort (1999) heeft onderzocht of alloch­ daarom uitstekende mogelijkheden om eng geluid en roept nog een keer om Frank. samen naar de huishoek. Om de beurt spelen de tone kinderen kunnen leren van Sesamstraat tweedetaalverwerving te bevorderen.’ (p.102). Die moet het gordijn opendoen en laten zien kinderen de rollen van Tommie en Frank en als in groepsverband op school naar het wat erachter zit... niets. Tommie is gerust­ bedenken ze andere manieren om Tommie programma wordt gekeken. In het onderzoek gesteld en kan nu gaan slapen. gerust te stellen. Door het fragment te

14 verbinden aan het spel in de hoeken kan Verteltafel het spel van de kinderen zich verdiepen en verbreden. Straatscènes en boekjes van Sesamstraat zijn geschikt voor het werken met de Individuele gesprekken met vertel­tafel. Op een verteltafel wordt de ­kinderen inhoud van een verhaal driedimensionaal in beeld gebracht. Met poppen van de verhaal- Sommige kinderen vinden het eng om in personages en attributen die een rol spelen een groep te praten, ook in een kleine groep. in het verhaal kunnen kinderen het verhaal Een mogelijkheid is om een individueel naspelen (Pompert, 2003). gesprek met een kind te voeren met Sesamstraatpoppen. Leerkracht Marjan wil met de kinderen een verteltafel opbouwen en het verhaal Leerkracht Mascha kijkt samen met Bas naar De Sesamstraat Huisdierenshow naspelen. een Sesamstraatfragment. Naar aanleiding Een verteltafel draagt bij aan boekpromotie, hiervan wil ze een gesprekje met hem voeren. het leren van nieuwe woorden, en het uit­ Ze gaan op een rustige plek zitten waar ze niet breiden en verdiepen van nieuwe woordbeteke­ gestoord worden. Mascha kiest een pop die nissen. Het bevordert ook het begrijpend lezen: voorkwam in het fragment en laat Bas ook een wat is het thema van het boek, welke personen pop kiezen. Ze leidt het gesprek aan de hand spelen er in mee, waar en wanneer speelt het van de pop, ze verplaatst zich in het karakter. verhaal zich af, wat is de verhaalvolgorde, Bas kan via zijn pop terugpraten. Dit schept enzovoort. Het goed inzetten van de verteltafel een veilige omgeving; de aandacht is op de draagt bij aan de taalontwikkeling van poppen gericht en dus indirect op elkaar. De kinderen.­ Doordat taal wordt verbonden aan Sesamstraatpoppen zorgen voor herkenning en handelingen zien kinderen het verhaal ge­ daardoor veiligheid. Bas vindt het makkelijker beuren. Het is een veilige omgeving voor echte om iets via de knuffel te zeggen dan uit zichzelf. interacties, ook angstige leerlingen en niet- Door de pop van Mascha wordt hij uitgedaagd praters leren formuleren aan de verteltafel. om meer te spreken en goed naar de vragen te Voordat ze met de kinderen aan de slag gaat luisteren. Door middel van de poppen oefent leest Marjan het boek kritisch door. Bas in gesprekken voeren. Sommige teksten op een bladzijde zijn vrij lang, met potlood streept ze een aantal zinnen door. Ook bekijkt ze of er niet te veel moeilijke Tommie en Ieniemienie woorden in staan. Een aantal bladzijden besluit ze over te slaan, omdat het verhaal anders te

15 lang wordt om na te spelen. Vervolgens maakt om de beurt in tweetallen werken met de ze een woordenlijst met woorden uit het boek verteltafel. De eerste keren speelt Marjan ook die ze de kinderen wil aanleren. nog mee. Ze neemt een rol op zich of ze spreekt In kleine groepjes oriënteert Marjan eerst de verbindende tekst terwijl de kinderen zelf de samen met de kinderen op het boek. rollen spelen en spreken. Als de kinderen het Ze bekijken de voorkant en voorspellen waar verhaal goed kennen is Marjan alleen nog op de het verhaal over zal gaan. Waarom kijken alle achtergrond aanwezig om te observeren welke figuren zo nieuwsgierig naar Ernie? Wat zal er taal de kinderen gebruiken en eventueel te in zijn papieren zakje zitten? Samen bladeren helpen waar nodig. ze het boek door en bekijken elke bladzijde. Marjan zorgt ervoor dat de woorden van haar De Sesamstraat poppenkast woordenlijst goed besproken worden. Ze laat de kinderen veel vertellen over wat ze zien en Veel straatscènes lenen zich er goed vraagt naar hun eigen ervaringen. Daarna leest voor om na te spelen. Doordat het spel met de ze het boek voor met behulp van een aantal poppenkast vaak herhaald kan worden, attributen die ze al heeft verzameld, zoals de worden er veel kansen ­gecreëerd om woor- pop Ernie en een papieren zakje. Ze probeert denschat te oefenen en uit te breiden. zoveel mogelijk handelingen te koppelen aan de taal. Met een klein groepje kijkt leerkracht Jessica Na het voorlezen overlegt Marjan met de naar een Sesamstraatfragment. Tommie, Pino kinderen hoe ze de verteltafel kunnen op­ en Purk maken muziek op straat. Een boze bouwen. Wat hebben ze allemaal nodig? buurman Baasje roept ze toe dat ze moeten Hoe moet het eruit komen te zien? De ideeën ophouden met die herrie, het is veel te luid. van de kinderen schrijft ze op een papier. Tommie en de anderen protesteren, ze maken Ze verdelen de taken: een aantal kinderen gaat muziek en het is helemaal niet luid. Buurman spullen verzamelen, anderen gaan het decor Baasje pakt een grote trompet en begint hard maken. Het boek komt natuurlijk ook bij de te toeteren om de poppen te overstemmen. tafel te liggen. Peetje komt eraan en vraagt of buurman Als de verteltafel klaar is speelt Marjan eerst Baasje niet zo’n herrie wil maken. Muziek maken het verhaal voor alle kinderen voor. Ze neemt is prima, maar niet zo luid. Zij wil wel dirigeren. alle rollen voor haar rekening. Daarna vraagt ze Buurman wil protesteren maar Tommie en zijn een paar kinderen de rollen op zich te nemen en vriendjes beginnen al muziek te maken. de handelingen met de attributen uit te voeren. Schoor­voetend doet buurman Baasje ook mee. Sesamstraat poppenkast Zij zelf vertelt de tekst. Na het verhaal een paar Jessica praat met de kinderen over het keer voorgespeeld te hebben gaan de kinderen fragment. Waarom was buurman Baasje

16 kwaad? Wat deed hij toen? Waarom deed hij Extra aanbod en verdieping De volgende activiteiten onderneemt ze aan het eind wel mee met muziek maken? Is er voor NT2-leerlingen gezamenlijk met de kinderen: wel eens iemand boos op jou geweest omdat je • Om tot gedeelde aandacht te komen kijkt te veel lawaai maakte? Wat gebeurde er toen? Kinderen die thuis geen Nederlands spreken Jamey als startactiviteit met het groepje een Hoe voelde je je toen? Hoe is het afgelopen? komen vaak met een taalachterstand op aantal fragmenten van de Sesamstraat-dvd Jessica stelt doorvragen en laat kinderen op school. Het blijkt dat programma’s die zich ‘Ziek zijn’. Na elk fragment zet ze de dvd op elkaar reageren. Ze kijken nog een keer naar expliciet richten op het aanleren en oefenen pauze en praat ze met de kinderen over wat het fragment en daarna stelt Jessica voor het van woordenschat te weinig opleveren. ze zagen. ‘Wat gebeurde er? Was Pino een fragment na te spelen met de poppenkast. Extra aanbod van activiteiten die aansluiten echte dokter? Waarom denk je van niet? Ze heeft de poppen van Tommie en Pino bij wat er in de groep gebeurt en verdieping Wat doet hij om de pop beter te maken?’ verzameld, een pop die door kan gaan voor van bepaalde groepsactiviteiten binnen een Jamey is hier vooral gericht op het verhaal­ buurman Baasje, en eentje die lijkt op Peetje. thema sorteren meer effect op de taal­ bewustzijn van de kinderen. De fragmenten Purk laat ze weg, omdat het anders te druk ontwikkeling van kinderen (Duijkers, z.j.). vormen aanleiding om over de eigen ervarin­ wordt in de poppenkast. Samen met twee ­Sesamstraat kan een betekenisvolle context gen van de kinderen te praten binnen het kinderen speelt ze het verhaal na. bieden. Tijdens de fragmenten worden thema in de groep. ‘Hebben jullie ook wel eens Daarna spelen de overige drie kinderen het woorden en begrippen visueel gemaakt, je hoofd zo hard gestoten? Wat gebeurde er De kinderen in de doktershoek verhaal ook na en geeft Jessica hier en daar spreken en handelen worden aan elkaar en wat heb je toen gedaan?’ De kinderen aanwijzingen. verbonden. Doordat er veel dagelijkse luisteren naar en reageren op elkaars Nadat alle kinderen een keer aan de beurt zijn situaties voorkomen in Sesamstraat kunnen ervaringen. Doordat de groep klein is komen geweest mogen ze in groepjes van twee of drie kinderen makkelijk de verbinding leggen met alle kinderen aan bod. Jamey let hierbij op de zelf een ‘script’ voor een eigen Sesamstraat­ hun eigen ervaringen. formuleervaardigheden van de kinderen en of verhaal maken en dat gaan uitspelen. Jessica zij nieuwe woorden over ziek zijn gebruiken. helpt de kinderen op een verhaal te komen. Leerkracht Jamey onderneemt minimaal twee • In de tweede activiteit leest Jamey het boek Waar gaat jullie verhaal over, wat gebeurt er, keer per week extra activiteiten met haar Elmo bij de dokter voor. In deze activiteit wie komen er in voor? De kinderen gaan hun NT2-leerlingen om hun taalontwikkeling te focust Jamey op boekoriëntatie. Samen verhaal tekenen op een tekenblad met drie bevorderen. Het thema in de groep is ‘Ziek zijn’. bekijken en bespreken ze eerst de voorkant: vakken, voor het begin, het midden en het einde De groep heeft gezamenlijk al een apotheek in ‘wat zien jullie, waar zal het boek over gaan?’ van het verhaal. Vervolgens dicteren zij de een van de hoeken ingericht en ze spelen er al Ze bladeren het boek door en bekijken elke tekst die Jessica voor hen onder de tekeningen druk in. Jamey wil met vijf NT2-kinderen, na een plaat. ‘Wat herken je, hoe heet dat ook alweer, schrijft. Elk groepje oefent een aantal keren aantal gespreksactiviteiten, een doktershoek wat kun je ermee doen, heb je dat ook wel hun verhaal, waarbij Jessica soms helpt met de gaan inrichten en erin spelen. Ze neemt in alle eens meegemaakt?’ Jamey laat de kinderen teksten. Op een vrijdagochtend zijn alle ouders activiteiten Sesamstraatmateriaal als uitgangs­ hun eigen ervaringen goed verwoorden. uitgenodigd voor de poppenkastvoorstelling. punt, zo creëert ze een betekenisvolle en Ze zorgt ervoor dat een aantal nieuwe Ieder groepje speelt zijn eigen Sesamstraat­ herkenbare context voor de kinderen. woorden uit de tekst al wordt besproken. Elmo is ziek verhaal in de poppenkast. Daarna gaat ze het boek voorlezen. Bij elke

17 bladzijde bekijken ze weer eerst samen de met alle kinderen. Samen vullen ze het aan. • In de volgende activiteit bespreken ze eerst In deze reeks activiteiten neemt Jamey het illustratie waarna Jamey de tekst voorleest. Ze verdelen de taken en samen richten de weer kort wat ze de vorige keer gedaan boek Elmo bij de dokter als uitgangspunt. Bij de bladzijde dat Elmo gewogen en gemeten kinderen de doktershoek in. hebben. De kinderen vertellen over hun rol. Ze gebruikt het verhaal als spelscript voor het wordt vertellen de kinderen enthousiast hoe • In de vierde activiteit zit Jamey met de Jamey stelt voor om nu niet meer het verhaal spel in de doktershoek. In de vijfde activiteit dat ging toen zij gewogen en gemeten NT2-kinderen in de doktershoek. Ze bespreken van Elmo na te spelen maar zelf een verhaal te stimuleert ze de kinderen zelf een verhaal te werden. eerst kort wat ze de afgelopen keren samen bedenken. Zij wil wel graag de assistente van bedenken. Door verhalen op hun eigen manier • In de volgende activiteit blikt Jamey met de hebben gedaan en bekijken vervolgens de de dokter zijn. Ze verdelen de overige rollen. te gebruiken in hun spel, krijgen kinderen kinderen terug op de vorige activiteit. doktershoek. Wat vinden ze ervan, staat alles Er is een dokter en er zijn vier patiënten die toegang tot de wereld die wordt beschreven in De kinderen mogen het boek Elmo bij de er in? Jamey vraagt welke personen er in de elk een andere klacht hebben. Als de kinderen deze verhalen en tegelijkertijd stimuleert het dokter zelf navertellen aan de hand van de hoek komen. De kinderen noemen de dokter, even niet meer weten wat ze moeten doen in hen te oefenen met handelingen die in de illustraties. Jamey stelt vragen zodat het en de mensen die ziek zijn. “De patenten!” hun rol raadplegen ze het boek over Elmo. wereld thuis horen (Van Oers, 2003). verhaal helder wordt en alles wordt benoemd. roept Bilal. “Ja inderdaad, de patiënten komen Jamey, in de rol van doktersassistente helpt Ook laat ze de kinderen weer vertellen over bij de dokter!” Jamey schrijft de personen op de kinderen bij het gebruik van juiste 3.4 Sesamstraat zorgt voor rijk hun eigen ervaringen. Vervolgens oppert een blad en de kinderen tekenen ze erachter, rollentaal, het luisteren naar en kunnen taalgebruik Jamey het idee om een doktershoek in de met attributen zodat duidelijk is wie ze zijn. reageren op elkaar. Uit de praktijkvoorbeelden blijkt dat groep te gaan maken, wat hebben we daar De kinderen raadplegen regelmatig het boek • De laatste activiteit staat voor Jamey in het ­Sesamstraat betekenisvolle contexten kan allemaal voor nodig? De kinderen gaan er Elmo bij de dokter. Het blad hangen ze aan de teken van observatie. De kinderen spelen oproepen die zorgen voor gedeelde aandacht. enthousiast op in. Ze benoemen allerlei muur in de doktershoek. Ze bedenken samen weer in de doktershoek en nemen verschil­ In Sesamstraatactiviteiten kun je als leerkracht doktersinstrumenten en waarvoor je ze kunt waarom je naar de dokter gaat, bij buikpijn, lende rollen aan. Ook Jamey speelt weer mee, woordenschat, communicatieve attitude, gebruiken. Jamey schrijft in het midden op keelpijn, oorpijn, een wondje, prikken, om in verschillende rollen. Door het meespelen verhaalbewustzijn, narratieve structureren een groot vel ‘bij de dokter’, en erom heen dat uitslag te krijgen van een onderzoek. en de interactie met de kinderen kan ze en formuleervaardigheden van kinderen wat de kinderen noemen. De kinderen maken De kinderen vertellen ook over hun eigen controleren of de kinderen de woorden van bevorderen. Sesamstraat zorgt voor rijk er tekeningetjes bij. Zo zorgt Jamey ervoor ­ervaringen, waarom zij bij de dokter zijn het thema kennen en in de juiste context taalgebruik. Tommie, Elmo en de andere dat de woorden goed gesemantiseerd geweest. Vervolgens gaan ze het verhaal van kunnen gebruiken. bewoners uit Sesamstraat praten graag mee! worden, dat de betekenis van woorden wordt Elmo naspelen. Ieder kind heeft een rol. verduidelijkt. Ook richt Jamey zich hier op de Jamey helpt de kinderen goed te handelen in overgang van gesproken taal naar geschreven hun rol en goede rollentaal te gebruiken. taal. Ze zorgt ervoor dat themawoorden steeds De kinderen hebben allerlei vragen. weer gebruikt en geoefend worden in Waar moeten de mensen wachten bijvoor­ verschillende activiteiten, het consolideren beeld, voordat ze bij de dokter naar binnen van woorden. Deze herhaling leidt ertoe kunnen? “In een wachtgroep,” zegt Ashraf. dat de nieuw geleerde woorden worden “Nee, in een wachtkamer!” verbetert Hajar. verankerd in een begrippennetwerk Het vel papier met de bevindingen van de (Bacchini e.a., 1998). kinderen bespreken ze later in de grote kring

18 Meneer Aart

19 Sesamstraat en ­ouderbetrokkenheid

4.1 Ouderbetrokkenheid 4.2 Sesamstraat en ouders 4.3 Praktijkbeschrijvingen Kinderdagverblijven, pedagogisch mede­ Sesamstraat kan een verbinding zijn tussen werkers en scholen en leerkrachten ervaren de kinderopvang en de school en thuis. Koffieochtenden dat een goede relatie met ouders belangrijk is. Ouders kunnen makkelijk bij activiteiten Als je geen aandacht hebt voor het gezin waar rondom Sesamstraat in de groep betrokken Door regelmatig ouder- of koffieochtenden kinderen uitkomen is het niet mogelijk een worden omdat ze thuis de mogelijkheid hebben te organiseren kunnen ouders worden goed contact met ze op te bouwen en een samen met hun kinderen naar het programma betrokken bij het groepsgebeuren. Zo kun adequaat beeld van ze te krijgen. Wat is de te kijken. Naast de dagelijkse uitzending op je een ochtend organiseren over het kijken thuistaal of culturele achtergrond? Hoe ziet de televisie worden veel producten van naar Sesamstraat. gezinssamenstelling eruit, zijn er zieke of ­Sesamstraat op de markt gebracht. Ouders, misschien overleden gezinsleden, in welke kinderen, pedagogisch medewerkers en Leerkracht Monique wil een koffieochtend buurt wonen ze, werken de ouders? leerkrachten kunnen zo beschikken over organiseren om ouders informatie te geven Om kinderen vooruit te helpen in hun ontwikke­ gezamenlijke betekenissen (Peters, 2006; zie over het programma Sesamstraat, en hoe zij ling is het als pedagogisch medewerker en ook Janssen-Vos & Weijers, 2009). Janssen-Vos hier samen met hun kind naar kunnen kijken. kinderopvang en leerkracht en school belang­ (2001) schrijft dat kinderen het meeste uit een Ze wil ouders de mogelijkheid bieden rijk goed contact te hebben met hun ouders en programma oppikken en ervan leren als er ­ervaringen uit te wisselen en elkaar beter te hen te zien als partners. De kinderopvang en de iemand met hen meekijkt en erover praat wat leren kennen. Veel ouders brengen hun kind school kan ouders bijvoorbeeld laten zien dat er gebeurt op televisie. Als volwassenen erbij naar het kinderdagverblijf en de school om Spelletjes spelen tijdens de koffieochtend taalontwikkeling en beginnende geletterdheid betrokken zijn, is de kans groter dat de vervolgens meteen weer naar huis te gaan. niet iets ‘schools’ en ‘moeilijks’ zijn, maar aandacht van de kinderen wordt vast­gehouden, Monique wil hen meer betrekken bij de school facetten van de brede ontwikkeling van jonge dat er sprake is van actief kijken en luisteren. en ze tijdens de ochtend ook vertellen over het kinderen waarmee je van alles kunt doen. Als kind en volwassene samen doorpraten over thema en ze activiteiten laten zien die de Tijdens het laatste onderdeel geeft Monique Daar leveren ook zij (onbewust) hun bijdrage wat zich afspeelde in het programma kunnen kinderen in de groep doen. Ze nodigt de ouders informatie over Sesamstraat; de doelgroep, aan (Hagenaar e.a., z.j.). Daarnaast is het voor deze gebeurtenissen een plaats krijgen in het uit per brief maar spreekt ze ook persoonlijk uitzendtijden, waarom het een goed kinder­ kinderen goed te ervaren dat ouders de spel van kinderen. De kinderopvang en de aan, dat vergroot de kans dat ze komen. Ook programma is en het belang van samen kijken. kinderopvang en de school belangrijk vinden, school kan hier een rol in vervullen, bijvoor­ heeft ze in de groep en op de gang posters van Vervolgens bekijkt ze met de ouders een aantal dit heeft een positieve invloed op hun ont­ beeld door een koffieochtend voor ouders te ­Sesamstraat met de uitzendtijden opgehangen. fragmenten uit een Sesamstraataflevering en wikkeling. Ze worden gemotiveerd als ze zien en organiseren waarin informatie wordt gegeven bespreekt waar ze met hun kind over kunnen ervaren dat hun ouders betrokken zijn bij wat over goede kinderprogramma’s en als voorbeeld De koffieochtend is als volgt opgebouwd: praten na het zien van zo’n fragment. zij doen op de kinderopvang, de peuterspeel­ samen naar Sesamstraat te kijken. Daarnaast • inloop: koffie, thee met iets lekkers zaal en op school. kan de kinderopvang en de school Sesamstraat • activiteiten in en rond de groep: de ouders Een voorbeeld. In een straatscène gooit Pino gebruiken om ouders meer bij de ontwikkeling kunnen het werk van hun kinderen bekijken een boemerang weg en zegt dat die dan vanzelf en het onderwijs te betrekken, door ‘het en meedoen met activiteiten bij het thema terug komt. Tommie gelooft het niet zo. televisieboekje’ mee naar huis te geven, of de in de groep De boemerang blijft heel lang weg, ze kijken logeerkoffer. Deze praktijkvoorbeelden staan • samen kijken naar Sesamstraat beide om zich heen. Dan komt buurman Baasje

20 hieronder beschreven. • wat gebeurt er als je ander speelgoed in de Het televisieboekje lucht gooit, komt het dan ook vanzelf terug? (recht omhoog wel, maar van je af niet – Het televisieboekje is een middel om ouders ­uitproberen!) en kinderen te stimuleren samen naar • waarom was buurman Baasje boos, was dat Sesamstraat te kijken en te praten over wat terecht? ze gezien hebben. Het bevordert interactie en • hoe vloog de boemerang, hoe kwam die bij leesschrijfactiviteiten thuis. Op school geeft buurman Baasje in de tuin terecht? het aanleiding voor gespreksactiviteiten. In de bijlage is een kopieerblad van het Monique adviseert ouders ja/nee vragen te televisieboekje te vinden. vermijden maar juist open vragen te stellen zodat het kind uitgelokt wordt om meer te Leerkracht Marie-Louise bekijkt met de vertellen, om uitleg te geven, om na te denken. kinderen een aantal fragmenten van Ook moedigt ze ouders aan het fragment te ­Sesamstraat. Daarna gaat ze in gesprek met de verbinden aan eigen ervaringen van het kind. kinderen: wat vinden jullie een leuk filmpje, “Weet je nog toen jij... weet je nog wat er waarom, wat gebeurde er? Om alle kinderen gebeurde toen...?” gelegenheid te geven hun verhaal te doen, laat Door op deze manier samen met het kind naar Marie-Louise de kinderen tweetallen vormen. Sesamstraat te kijken, is de kans groter dat De duo’s vertellen aan elkaar wat ze het leukst zijn aandacht wordt vastgehouden en dat er vonden. Enkele kinderen brengen verslag uit in sprake is van actief kijken en luisteren. de grote kring. Vervolgens introduceert eraan met de boemerang in zijn hand: hij is Kinderen steken meer op van het programma Marie-Louise het televisieboekje, elk kind krijgt boos dat die in zijn tuin terecht kwam. als de gebeurtenissen een plaats krijgen in hun er een. In de televisie op de eerste bladzijde Tommie en Pino zijn helemaal onder de indruk: spel, of als spelletjes, verhaaltjes en versjes mogen de kinderen datgene tekenen en kleuren het klopt dus, de boemerang komt weer terug! worden herhaald. wat ze het leukst vonden. Daarna schrijft Vragen die ouders aan hun kind kunnen stellen: Marie-Louise met het kind eronder wat er in dat • wat is een boemerang? (een speciale stok die Tot slot informeert Monique de ouders over fragment gebeurde. Ze vertelt de kinderen dat je in de lucht gooit, en als je het goed doet enkele activiteiten in de groep en waar ze de ze het televisieboekje elke middag mee naar met een boogje weer naar je terug vliegt, hulp van de ouders bij nodig heeft, zoals het huis mogen nemen. Het is de bedoeling dat ze helemaal vanzelf) televisieboekje en de logeerkoffer (zie hier­ ’s avonds met papa en/of mama naar • kwam die boemerang hier nou ook vanzelf onder). Daarna gaan de ouders samen met hun ­Sesamstraat kijken. Na afloop mogen ze een terug? Hoe dan? Was het nou vanzelf, zoals kinderen spelletjes doen. leuk fragment tekenen en kleuren en samen dat eigenlijk hoort bij een boemerang? met een ouder eronder schrijven waar het over • heb jij wel eens een boemerang gegooid? ging. In het televisieboekje staan de uitzend­ Kwam die toen terug? tijden van Sesamstraat vermeld. Ook hangen

21 De woordspin Tommie gaat mee logeren

22 Sesamstraatposters met de uitzendtijden in de De logeerkoffer koffers waarin de ouders kunnen opschrijven vergroot het groepsgevoel. Niet alleen de groep en op de gang. wat hun kind en Tommie of Ieniemienie thuis kinderen zijn enthousiast over de logeer­ De kinderen nemen elke middag hun televisie­ Door kinderen een logeerkoffer mee naar huis gedaan hebben en waarin de kinderen een partijen, ook de ouders zijn erg positief. boekje mee naar huis. De volgende ochtend te geven kunnen ouders betrokken worden bij tekening kunnen maken. Ze vertellen Ilse dat ze meer met hun kinderen besteedt Marie-Louise in de kring (kort) het thema in de groep en wordt hun aandacht Ilse heeft de ouders vooraf ingelicht door naar Sesamstraat zijn gaan kijken en dat ze aandacht aan het televisieboekje: wie heeft gevestigd op (of worden ze bekend gemaakt middel van een brief. Daarin heeft ze de het erg leuk vinden om samen met hun kind in wat getekend, wat is erbij geschreven, waarom met) het programma Sesamstraat. De inhoud logeerkoffer aangekondigd en beschreven wat het logeerboek te werken. vond je dat het leukst? De kinderen gaan van de koffer heeft als doel spel, interactie en van de ouders wordt verwacht. Het is de ontdekken dat wat zij het leukst of belangrijkst leesschrijfactiviteiten thuis te bevorderen. bedoeling dat ze samen met hun kind de pop Kleren voor Purk vonden voor andere kinderen niet zo hoeft Op school geeft het aanleiding voor gespreks- verzorgen en activiteiten ondernemen die in de te zijn. Het geeft aanleiding voor mooie activiteiten. koffer zitten. Samen beschrijven en tekenen ze De activiteit met de logeerkoffer kan verder gesprekken. Door vragen te stellen en de hun belevenissen in het logeerboek. Ilse wil op uitgebreid worden. In onderstaand praktijk­ gebeurtenissen op televisie te verbinden aan de Nadat ze een Sesamstraatfragment over deze manier de ouders betrekken bij het voorbeeld mag Purk uit logeren gaan, maar ze eigen ervaringen van het kind, kan de ontwikke­ logeren hebben gekeken praten leerkracht Ilse Sesamstraatthema in de groep en hun heeft geen kleren. De groep vraagt ouders ling van taal en denken worden gestimuleerd. en de kinderen over logeren: ‘wat is logeren, wie aandacht vestigen op het programma kleren voor Purk te maken. Marie-Louise heeft de ouders voorbereid door heeft er wel eens gelogeerd en bij wie, wat ­Sesamstraat. Met de inhoud van de koffer ze een brief mee te geven waarin ze het neem je mee als je gaat logeren?’ Alle kinderen hoopt ze spel, interactie en leesschrijfactivi­ De kinderen in de groep van leerkracht televisieboekje aankondigt, en waarin ze hebben zelf wel een keer gelogeerd of hebben teiten thuis te bevorderen. Activiteiten die de Marjolein zijn helemaal weg van Purk. beschrijft wat van de ouders wordt verwacht. een logee thuis gehad. Op het bord maken ze kinderen op school doen kunnen ze nu ook met Ze verzorgen de pop in de huishoek, lezen haar Het is de bedoeling dat ze samen met hun kind samen een woordspin over wat je allemaal hun ouders doen. Maar andersom worden voor in de leeshoek, nemen haar mee uit naar Sesamstraat gaan kijken en na afloop meeneemt als je gaat logeren. Ilse introduceert gebeurtenissen thuis ook de groep in gehaald. wandelen in de wandelwagen. In de kring praten over wat ze gezien hebben. De ouders dan de logeerkoffer. Ieniemienie en Tommie Het geeft de kinderen gelegenheid te vertellen vraagt Marjolein de kinderen wat ze ervan stimuleren hun kind te vertellen over wat zij willen graag bij de kinderen logeren en hebben wat zij thuis met hun ouders en Tommie of zouden vinden als Purk om de beurt bij een van het leukst vonden en waarom. Het kind tekent ieder hun eigen logeerkoffer. Met behulp van de Ieniemienie hebben gedaan. hen gaat logeren. Dat vinden ze natuurlijk dat fragment en samen schrijven ze eronder woordspin vult Ilse samen met de kinderen de Elke maandag, woensdag en vrijdag krijgen geweldig. Maar er is wel een probleem, zegt wat er gebeurde. koffers: pyjama, tandenborstel, kussen, twee kinderen de logeerkoffer en Ienie of Marjolein. Purk heeft namelijk geen kleren, dekentje, een knuffeltje voor Ienie en Tommie, Tommie mee naar huis. Op de logeerkalender geen pyjama, alleen een luier. Dat kan natuur­ enzovoort. Ze voegt ook Sesamstraatspullen volgen de kinderen nauwgezet wie er aan de lijk niet. Wat kunnen we daar aan doen? toe waarmee de kinderen samen met hun beurt is. ‘s Ochtends neemt de groep in de kring Hoe komen jullie aan je kleren? Het blijkt dat de ouders kunnen spelen: een cd met liedjes en de logeerkoffers en de poppen weer in meeste kinderen hun kleren in de winkel kopen, verhaaltjes, kleurplaten en kleurpotloden, ontvangst en reflecteren ze op de logeerpartij. maar ook een aantal moeders maakt kleren voorleesboekjes, een dvd en video met een De kinderen vertellen stralend over hun voor hun kinderen. ‘Mijn moeder kan wel een Sesamstraataflevering (die past bij het thema ervaringen en Ilse leest voor uit de logeer­ pyjama voor Purk maken.’ ‘Mijn moeder kan wel in de groep), een tijdschrift van Sesamstraat, boeken. Er is ruimte voor kinderen om nieuwe een jurkje voor haar naaien!’ Dit zijn de spelletjes. Ook stopt Ilse een logeerboek in de ideeën in te brengen. De gedeelde ervaring reacties waar Marjolein op hoopte.

23 De kinderen gaan er enthousiast op in: een indruk wat de kinderen dagelijks doen en “Ja! Tommie is jarig! Feest in de groep!” leren op school. Voor Dorine is dit een mogelijk­ In kleine groepjes bespreekt Dorine met de heid om het contact met ouders te intensive­ kinderen welke voorbereidingen nodig zijn om ren, om ontspannen gesprekjes aan te knopen. de verjaardag van Tommie in de groep te vieren samen met hun ouders. Ze gebruiken het 4.4 Sesamstraat verbindt woordweb om tot een plan te komen. In de ­kinderen, ouders, pedagogisch grote kring bespreken ze de voorstellen van de ­medewerkers en ­leerkrachten kleine groepjes. In de groep ontstaan hoeken Ouders die hun boodschappen komen doen in Cake maken voor Tommie’s verjaardag voor verschillende activiteiten waar alle de winkel van Sien, die helpen in Ienie’s kinderen een keer aan deelnemen: uit­ knutselclub, en die samen met hun kinderen nodigingen voor de ouders maken, koekjes en naar Sesamstraat kijken. Het programma blijkt cake bakken, feestversiering maken, cadeau­ een laagdrempelig en aandoenlijk thema te zijn Samen maken ze een lijst met kleren die Purk Ouders komen verjaardag tjes voor Tommie maken. Samen met Dorine en voor kinderen én ouders. Sesamstraat verbindt. nodig heeft. Ook schrijven ze samen een brief van Tommie vieren een aantal ouders gaan de kinderen inkopen Kinderen, ouders, pedagogisch medewerkers (de kinderen vertellen en Marjolein schrijft) doen in de buurtsuper. De dag voor de verjaar­ en leerkrachten die gezamenlijk deelnemen aan aan de ouders met de vraag of ze kleren voor Het doel van het samen vieren van Tommie’s dag versieren ze de groep. activiteiten, partners in ontwikkeling! Purk willen naaien. Ze hangen de lijst met verjaardag is ouders te betrekken bij In de uitnodiging hebben de kinderen de ouders gewenste kleren bij de ingang, daarop kunnen activiteiten in de groep, ze krijgen een indruk gevraagd om iets lekkers mee te nemen voor ouders intekenen. Er blijken veel moeders te wat er gedaan wordt in de groep. het verjaardagsfeest. Op de intekenlijst bij de kunnen naaien en gehoor te geven aan de Voor leerkrachten is dit een mogelijkheid het deur noteren de ouders wat ze gaan klaar­ oproep. Na een week heeft Purk al een mooie contact met ouders te intensiveren. maken. Ze brengen traditionele hapjes van hun collectie kleren en kan ze uit logeren gaan. eigen cultuur mee: Marokkaanse, Surinaamse, Als Purk bij alle kinderen heeft gelogeerd Leerkracht Dorine leest het boekje Tommie is Turkse, Indische en Afghaanse lekkernijen en worden de ouders uitgenodigd in de groep voor jarig voor en praat met de kinderen over vertellen erover. Ook de kinderen gaan rond met een modeshow. Purk zal al haar kleren laten verjaardag vieren. ‘Hoe vieren zij hun verjaar­ hun koekjes en cake en vertellen hoe ze het zien en de ouders bedanken voor alle mooie dag, komen er mensen, wat eet je dan, krijg je gemaakt hebben. Ze vertellen vol trots hoe ze kleren. Veel ouders nemen hapjes mee en zo cadeautjes?’ Samen maken ze een woordweb het verjaardagsfeest hebben voorbereid, wat wordt het logeren van Purk afgesloten met een dat ze aan de muur hangen. De kinderen maken daar allemaal bij kwam kijken. Speelgoedpop feestje! een tekening van hun eigen verjaardagsfeest. Tommie zit op zijn feeststoel midden in de kring, De volgende dag komt met de post een brief hij krijgt cadeautjes en de kinderen en van Tommie voor de kinderen. Hij is binnenkort volwassenen zingen voor hem. weer jarig en wil het graag in hun groep vieren, Door samen Tommie’s verjaardag te vieren kan dat? Willen zij een feestje regelen? lukt het Dorine de ouders te betrekken bij Ze mogen ook hun ouders ervoor uitnodigen. activiteiten in de groep. De ouders krijgen zo

24 Tommie en Ieniemienie

25 Sesamstraat in het thema ‘Post’

Een thema bestaat uit een reeks aan elkaar erbij. De kaarten gaan in een envelop met gebracht en de volgende dag door de post­ verbonden betekenisvolle activiteiten, die over postzegel en Marja schrijft de adressen erop. bodes rondgebracht. De kinderen bekijken de dezelfde inhoud gaan. Een thema zoals ‘Post’ is De drie kinderen die geen huisdier hebben gaan postzegels, enveloppen, postvakjes en mogen herkenbaar voor kinderen, ze kennen het uit thuis vragen naar de adressen van opa, de kleine pakketjes wegen. Terug op school zijn de hun eigen leefwereld. In dit hoofdstuk laten we buren en tante. kinderen het erover eens: ze willen een zien hoe Sesamstraat gebruikt kan worden in postkantoor in de groep! het thema ‘Post’. De volgende dag liggen de enveloppen in het midden van de kring. Ze zijn allemaal dichtge­ Marja en de kinderen inventariseren wat 5.1 Start van het thema plakt en het adres staat erop. Marja vraagt de ervoor nodig is een postkantoor in te richten in Leerkracht Marja kijkt met de kinderen naar kinderen wat ze nu moeten doen, wat gaat er de groep. Ze gaan materiaal verzamelen en een een Sesamstraatfragment waarin Tommie zingt gebeuren met de kaarten? In de rode brieven­ hoek inrichten. Al snel spelen de kinderen druk over zijn konijn. Die krijgt namelijk nooit post bus natuurlijk, die staat op het winkelplein. in het postkantoor. Klanten komen kaarten en en zit maar zielig op de mat tussen post die niet Dat deed Tommie ook. Ja, maar dan? Hoe komen postzegels kopen, laten brieven wegen, betalen voor hem is. “Mama heeft me helpen schrijven, de kaarten op het juiste adres? Dat doet de en laten bonnetjes schrijven door de post­ want dat lukt niet in m’n eentje. In dit mooie postbode! Die haalt ze op bij het postkantoor! beambte. Marja speelt vaak mee om het spel te envelopje zit een kaartje met een peentje. Marja vraagt door en maakt samen met de verdiepen, ze stimuleert kinderen rollentaal te Morgenvroeg krijgt mijn konijn een brief. kinderen een woordveld van wat ze weten van gebruiken en doet handelingen voor. Ze zorgt Er staat in: konijn, wat ben je lief.” En Tommie ‘post’. Daarna vertelt ze dat ze vandaag naar ervoor dat de kinderen op een betekenisvolle loopt naar de rode brievenbus en doet zijn brief het postkantoor gaan. Marja maakt samen met manier in aanraking komen met verschillende aan konijn erin. Marja praat met de kinderen de kinderen een lijst van dingen die ze graag rekenwiskunde- en leesschrijfactiviteiten. over het fragment. ‘Krijgen jullie wel eens post, willen weten van het postkantoor; hoe komt de Er komt een boekentafel met informatieboeken, van wie? Sturen jullie zelf kaartjes? Wie van post daar, wie maakt de postzegels, hoe weet je voorleesboeken en prentenboeken over post. jullie heeft een huisdier, krijgt die wel eens welke postzegel je op de brief moet doen, hoe Ook liggen er hobbyboeken over zelf kaarten en post?’ Omdat niet alle kinderen in de grote komt post in het buitenland terecht? postpapier maken. kring aan het woord kunnen komen laat Marja Op weg naar het postkantoor komen ze langs De kinderen maken een brievenbus voor elke de kinderen in tweetallen aan elkaar vertellen. de rode brievenbus, en daar doen ze de kaarten groep in school, die komt op de gang bij de De kinderen willen ook wel een kaartje voor de huisdieren in. Marja heeft met het post­ deuren van de lokalen te staan. De groepen schrijven aan hun huisdier, want die krijgt ook kantoor een afspraak gemaakt en er is een schrijven kaartjes om elkaar op de hoogte te nooit post. De drie kinderen die geen huisdier mevrouw die alle vragen van de kinderen houden van wat ze doen in de groep. hebben willen een kaart schrijven aan de hond beantwoordt. Zo vertelt ze dat aan het einde Elke ochtend kijken de leerlingen van Marja van opa, de papegaai van de buren en aan de van de dag de postbode de rode brievenbus nieuwsgierig in de brievenbus of ze al post kat van tante. Marja heeft voor elk kind een leegt en de post naar het sorteercentrum hebben. Elke dag zorgt een ander tweetal lege kaart waar ze een tekening op mogen brengt. Daar gaan de brieven en kaarten in een ervoor dat de post in de juiste brievenbussen maken. De kinderen vertellen de tekst die ze op sorteermachine en die verzamelt de post per bezorgd wordt. de kaart willen aan Marja en zij schrijft het dorp of stad. Die wordt ’s nachts daarheen

26 5.2 Post uit Sesamstraat! 5.3 De verteltafel Op een ochtend komt er een gast in de groep: Een paar keer per week kijken de kinderen naar een postbode. Hij is de vader van een van de Sesamstraatfragmenten die aansluiten bij het kinderen uit de groep. In vol ornaat met karretje thema ‘Post’. In een straatscène staan Tommie met post loopt hij naar binnen. Hij vertelt over en Pino onder een broccoliboom tegenover de zijn werk en nodigt de kinderen uit hem een schutting van buurman Baasje. Die komt stukje te begeleiden op zijn ronde door de regelmatig naar buiten, kijkt in zijn brievenbus, buurt. Dat doen ze graag! Ze lopen een paar tuurt met een verrekijker de straat in en straten met hem mee en mogen ook post in de vraagt aan Tommie en Pino of de postbode nog

De postbode Op het postkantoor brievenbussen van de huizen doen. Als ze niet geweest is. Nee. Boos stampt hij weer naar afscheid nemen schiet hem ineens iets te binnen. Tommie en Pino besluiten buurman een binnen, hij heeft post voor de groep! kaartje te sturen, hij wil zo graag post. Aan de Hij overhandigt ze een envelop die ze terug in de boom hangt een gele pijl. Tommie trekt de pijl groep openen. Het is een kaart van Tommie. eraf en Pino doet die in de bus. Als buurman Hij heeft gehoord dat de kinderen een post­ Baasje ‘m vindt is hij boos, dat is toch geen kantoor in de groep hebben en druk zijn met kaart, er staat niets opgeschreven! Boos roept kaarten en brieven versturen. De bewoners van hij dat ze hier niet moeten rondhangen maar Sesamstraat zouden het erg leuk vinden om moeten wegwezen. Hij stampt weer naar post te krijgen! Hij heeft een lijst met de binnen. Tommie en Pino zijn verontwaardigd, ­huis­nummers van Sesamstraat toegevoegd, het is toch leuk om een kaartje te krijgen? zodat de brieven goed geadresseerd kunnen Ieniemienie komt eraan, met een brief voor worden. Het spel in het postkantoor krijgt door buurman Baasje. Die was per ongeluk bij Sien de brief van Tommie een nieuwe impuls. bezorgd. Volgens Sien is die van buurmans De kinderen kopen lege kaarten en postpapier en moeder. Ienie vraagt of Pino en Tommie de brief maken er tekeningen op voor Pino, Purk, Frank, in de bus willen doen bij buurman, want zij is te Lot en andere bewoners van Sesamstraat. Ze klein. Dat weigeren ze, ze hebben genoeg van vertellen aan Marja welke tekst ze erbij willen en buurman Baasje. Nou, dan doet Ienie het zelf zij schrijft het op een kladblaadje. De kinderen wel. Als ze bijna bij de bus is stormt buurman schrijven het over in hun brief. Die doen ze in een naar buiten. Hij pakt de brief af en zegt dat hij envelop, schrijven (eventueel met hulp van genoeg heeft van hun grapjes, hij wil hun post Marja) het adres erop en brengen ‘m naar het niet. Hij verscheurt de brief en roept dat ze post­kantoor. Daar wordt de brief gewogen, weg moeten gaan. Tommie, Pino en Ienie roepen krijgt een postzegel en wordt er betaald. Marja geschokt dat de brief van zijn moeder is. Marja en kinderen bij de brievenbus zorgt ervoor dat de kinderen regelmatig post Buurman Baasje duikt wanhopig op de grond. terugkrijgen van de bewoners van Sesamstraat. “Ooh wat erg, van mijn moeder! Op die brief zat

27 Purk met Arjan

28 ik nou net te wachten!” Hij probeert de stukjes gedaan. Op vrijdag krijgen de kinderen de nog te lezen. “Eet je... wel genoeg... vita... Postkrant mee naar huis. Veel ouders staan op Dat moeten vitamientjes zijn...” “Dag buurman.” het speelplein het krantje al te lezen. Ze vinden Pino, Ienie en Tommie lopen weg. het erg leuk om op deze manier betrokken te Marja praat met de kinderen na over het blijven bij het onderwijs van hun kind. fragment en stelt voor het verhaal te gaan uitspelen aan de verteltafel. Ze heeft het 5.5 Afronding van het thema verhaal op een paar vellen papier geschreven Om het thema feestelijk af te sluiten stelt en een simpele schets van een aantal scènes Marja voor om een toneelvoorstelling voor gemaakt. Met behulp van attributen en de ouders te geven. De kinderen vinden dit een poppen speelt ze het verhaal een keer voor. leuk idee en doen allerlei voorstellen; het moet Daarna speelt ze het verhaal nog een paar keer zich afspelen in het postkantoor, we gaan met verschillende kinderen uit. Samen met de Sesamstraat naspelen, Tommie is de postbode! leerlingen richt ze de verteltafel in. Samen bedenken ze een verhaal en schrijven ze Gedurende het thema spelen de kinderen een script dat zich afspeelt rondom een verschillende keren aan de verteltafel (zie postkantoor dat in Sesamstraat staat. hoofdstuk drie voor een uitgebreide be­ De kinderen maken uitnodigingen voor hun schrijving van het werken met de verteltafel). ouders en doen die op de post. Op de vrijdag van de laatste week van het thema zitten bijna 5.4 Ouders betrekken bij het alle ouders in de groep. De kinderen geven een thema prachtige voorstelling en laten op die manier Bij aanvang van het thema heeft Marja de zien wat zij allemaal in het thema ‘Post’ geleerd ouders van de kinderen middels een brief hebben. ingelicht over het thema. Ze heeft alvast een aantal activiteiten uitgelicht waarbij ze graag 5.6 Samen genieten en leren van de hulp van ouders wil hebben, zoals het Sesamstraat televisieboekje en de logeerkoffer (zie hoofd­ Het gebruik van Sesamstraat in thema’s zorgt stuk vier voor een verdere beschrijving). voor betekenisvolle contexten waarin kinderen Ook nodigt ze de ouders uit voor een koffie­ kunnen spelen, waarin leerkrachten taalont­ ochtend over het thema ‘Post’ en het samen wikkeling kunnen bevorderen en waarin ouders kijken naar Sesamstraat. betrokken kunnen worden bij de kinderopvang Tijdens het thema maakt Marja met de en het onderwijs. Samen genieten en leren van kinderen wekelijks ‘de Postkrant’, daarin staan Sesamstraat, een prachtige kans toch? tekeningen, foto’s en beschrijvingen van Ieniemienie activiteiten die ze die week in de groep hebben

29 Meer lezen?

• Albee, S. (2008). Elmo bij de dokter. Haarlem: • Janssen-Vos, F. (2001). Televisieprogramma. • Peters, I. (2005). De multiculturele straat. • Weijenberg, A. van de (2008). Purk en Pino op Dutchbook. Haal Sesamstraat de klas in. De wereld van Nederlandse studie over allochtone kinderen de peuterspeelzaal. Kinderopvang. 18, 7/8, • Amant, K. (2005). Tommie is jarig. Hasselt-­ het jonge kind. 29, 4, p.100-103 en Sesamstraat. Alkmaar: De Activiteit. p.36-37 Amsterdam: Clavis Uitgeverij. • Janssen-Vos, F. (2004). Spel en ontwikkeling. • Peters, I. (2006). Schuif gezellig aan! • sesamstraat.ntr.nl • Bacchini, S., Kruithof, M., Pompert, Spelen en leren in de onderbouw. Assen: Sesamstraat en ouderbetrokkenheid. Zone. 5, B. & Janssen-Vos, F. (red.) (1998). De voeten Van Gorcum. 4, p.20-23 van de kip schminken. Tweede-taalver­werving • Janssen-Vos, F. & Weijers, A. (2009). Samen. • Peters, I. (2008). Pino wijst de weg. Sesam­ in Basisontwikkeling. Utrecht: APS, Project­ Oudercontacten in ontwikkelingsgerichte straat als verrijking van spel. De wereld van groep Onderbouw. scholen. Alkmaar: De Activiteit. het jonge kind. 36, 4, p.24-26 • Beentjes, H. (2000). Het oordeel van ouders • Koelman, A. (2001). “Zullen we doen dat we in • Peters, I. (2009). Samen in de wachtgroep. over Sesamstraat. Nijmegen/Hilversum: de tent mochten, net als Tommie.” Sesamstraat en taalontwikkeling. De wereld Katholieke Universiteit Nijmegen/NTR. Doctoraalscriptie onderwijspedagogiek. van het jonge kind. 36, 5, p.16-19 • Blom, L. & Oost, M. (2006). Sesamstraat in de Amsterdam: Vrije Universiteit. • Peters, I. (2009). Samen Tommie’s verjaardag klas: een aanrader! Ontwikkelingsgericht • Lohman, E. & Peeters, A. (2001). Sesamstraat vieren. Sesamstraat en ouderbetrokkenheid. werken met kleuters. Veerkracht, 4, 1, p.25-28 en Het Klokhuis. Onverminderd populair. De wereld van het jonge kind. 36, 6, p.22-24 • Boschhuizen, A. (2001). Poehéé! In: Van der Wal, G. (red). Kleine mensen, grote • Pompert, B. (2003). Samen lezen en spelen. Het verhaal van Sesamstraat. Haarlem: zaken. Kindertelevisie, commercie & internet. De didactiek van de verteltafel. Zone. 2, 4, Schuyt & Co Uitgevers. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij L.J. Veen. p.15-17 • Boonen, S. (2005). ‘de boot van pino’. Hasselt- • Meulenbroeks, N. (2002). Laat je speelgoed • Regtvoort, A.G.F.M. (1999). Allochtone kleuters Amsterdam: Clavis Uitgeverij. staan, schuif gezellig aan voor Sesamstraat. kijken Sesamstraat op school. Het effect op • Colenbrander, R. (2006). Sesamstraatproject. Doctoraalscriptie. Nijmegen: Katholieke de semantische, conceptuele en letterkennis. Sesamstraat op de Pabo: een aanrader! Universiteit Nijmegen. Doctoraal werkstuk. Amsterdam: Universiteit Ontwikkelingsgericht werken met studenten. • Mos, L. (2008). Het effect van de verteltafel in van Amsterdam. Veerkracht. 4, 1, p.22-25 beeld. De Wereld van het jonge kind. 35, 5, • Smid, M. & Beentjes, H. (2003). In hoeverre • Duijkers, D. (z.j.). Aan het woord komen. p.155-157 ­herkennen jonge kinderen de etniciteit van Ontwikkelingsgericht woordenschatonder­ • NTR (2000). Sesamstraat informatie. personages op televisie? Een interview­ wijs. Alkmaar: De Activiteit. De bekendste straat van Nederland. New York: onderzoek over personages uit Sesamstraat. • Glandorff, P. (2002). Televisieprogramma. Sesame Workshop. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap. Sesamstraat, een inspirerend thema voor de • Van Oers, B. van (2003). Multiple narratives of 31, 2, p.99-114 onderbouw. De wereld van het jonge kind. childhood: Tools for the improvement of early • Tomasello, M. (2003). Constructing a ­ 29, 7, p.211-214 childhood education. In: Oers, B. van (red.). Language: A Usage-based Theory of Language • Hagenaar, J., Pompert, B., Weijers, A. & Peters, Narratives of childhood. (p.9-26) Amsterdam: Acquisition. Harvard University Press. I. (red.) (zj.). Levensecht leren. Verslag van het VU University Press. • Vriendjes voor altijd. De leukste liedjes uit GOA/BSN project. Alkmaar: De Activiteit. • Perl Kingsley, E. (1991). De Sesamstraat Sesamstraat. (2007). CD. Amsterdam: ­Huisdieren Show. Lekturama. ­Uitgeverij Rubinstein.

30 Pino

31 NTR Postbus 29000 1202 MA Hilversum sesamstraat.ntr.nl