Sesamstraat in de groep Praktijkbeschrijvingen van het gebruik van Sesamstraat met jonge kinderen Colofon Deze brochure is een product van de samenwerking tussen de redactie van Sesamstraat, NTR, Pabo Almere, P.H. De Kempel, Hogeschool IPABO Amsterdam, Katholieke Pabo Zwolle en De Activiteit, landelijk centrum voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs. Met dank aan P.J. Troelstraschool in Amsterdam, De Gelderlandschool en De Kladderkatjes in Den Haag en P.H. De Kempel in Helmond. Auteur: Isabel Peters (De Activiteit, Alkmaar) Redactie: Nina van Schijndel en Pauline Rambonnet (Sesamstraat) Uitgave: NTR oktober 2011 Foto’s in de groep zijn gemaakt door studenten en leerkrachten van genoemde pabo’s en scholen, Jeroen Pelgrom, Nina van Schijndel, José van Os Foto’s in Sesamstraat: Leendert Jansen en Frank leest voor aan Tommie en Ieniemienie Wim Kluvers Voorwoord Het televisieprogramma Sesamstraat ontstond Daarom nam de Adviesraad van Sesamstraat de eind jaren ’60 van de vorige eeuw. Vanwege de afgelopen jaren een bijzonder initiatief. beperkte beschikbaarheid van onderwijs aan Samen met een aantal opleidingen voor jonge kinderen op dat moment werd de leerkrachten basisonderwijs (PABO’S) werden televisie als medium ingezet om educatieve twee achtereenvolgende projecten opgezet, inhouden aan te bieden. Het nieuwe medium waarin door studenten werd onderzocht op was immers bij uitstek geschikt om grote welke manier zij Sesamstraat zouden kunnen groepen kinderen te bereiken. Het programma gebruiken in hun onderwijs. Het gebruik van was direct een succes. Ook pedagogisch Sesamstraat in de groep dient daarbij een medewerkers en leerkrachten waren tweeledig doel. Aan de ene kant is het program­ enthousiast over deze attractieve aanvulling op ma een attractief uitgangspunt voor activitei­ de kinderopvang en hun onderwijs. ten in de groep, zowel in de kinderopvang als in het kleuteronderwijs. Veel kinderen kennen In deze tijd ligt dat echter heel anders. immers (de karakters van) het televisie­ Het medialandschap is in de afgelopen tien­ programma al. Aan de andere kant stimuleert tallen jaren enorm uitgebreid. De honderden de aandacht die in de groep aan het televisie­ televisiekanalen die tegenwoordig de huiskamer programma wordt gegeven ouders en kinderen binnen komen, moeten ook nog eens weer om thuis naar Sesamstraat te kijken. concurreren met het aanbod op internet. Voor een programma als Sesamstraat is het Isabel Peters, werkzaam bij het Landelijk veel moeilijker geworden om die grote groepen Centrum voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs kinderen te bereiken. Ze profiteren daardoor ‘De Activiteit’ , begeleidde namens de NTR het veel minder van de educatieve mogelijkheden tweede project. Deze brochure is daar het die Sesamstraat biedt. verslag van. Hopelijk inspireert het (aan­ komende) pedagogische medewerkers en leerkrachten om ook in de groep met Sesamstraat aan de slag te gaan. Zo blijft het programma voor jonge kinderen leven: thuis, in de kinderopvang en op school. Ajé Boschhuizen Eindredacteur Sesamstraat. 3 Inleiding 5 1. Sesamstraat in de groep 6 1.1 Het programma Sesamstraat 1.2 Sesamstraat in de groep 1.3 Sesamstraatproducten 2. Sesamstraat in het spel van kinderen 8 2.1 Kinderen en spel 2.2 Sesamstraat en spel 2.3 Praktijkbeschrijvingen 2.4 Sesamstraat inspireert 3. Sesamstraatactiviteiten en taalontwikkeling 14 3.1 Taalontwikkeling 3.2 Sesamstraat en taalontwikkeling 3.3 Praktijkbeschrijvingen 3.4 Sesamstraat zorgt voor rijk taalgebruik 4. Sesamstraat en ouderbetrokkenheid 20 4.1 Ouderbetrokkenheid 4.2 Sesamstraat en ouders 4.3 Praktijkbeschrijvingen 4.4 Sesamstraat verbindt kinderen, pedagogisch medewerkers en leerkrachten 5. Sesamstraat in het thema ‘Post’ 26 5.1 Start van het thema 5.2 Post uit Sesamstraat! 5.3 De verteltafel 5.4 Ouders betrekken bij het thema 5.5 Afronding van het thema 5.6 Samen genieten en leren van Sesamstraat Meer lezen? 30 In gesprek met Pino en Purk Bijlagen: kopieerbladen televisieboekje 4 Inleiding Deze brochure is een verslag van de samen­ “Zullen we net als Tommie de post gaan werking tussen de redactie van Sesamstraat, bezorgen? Dan was ik Frank en jij was Tommie Pabo Almere, P.H. De Kempel in Helmond, die de brief kwam brengen!” Bram (5 jaar) Hogeschool IPABO Amsterdam, Katholieke Pabo Zwolle en De Activiteit, landelijk centrum voor Pedagogisch medewerkers en leerkrachten Ontwikkelingsgericht Onderwijs. De redactie willen inspirerend onderwijs geven, waarin heeft aan de studenten van de pabo’s gevraagd kinderen veel leren, spelen en zich kunnen of ze tijdens hun stage met Sesamstraat aan ontwikkelen. Ze zoeken naar activiteiten die de slag wilden gaan. Dit heeft veel materiaal voor kinderen interessant zijn en betekenis opgeleverd dat in deze brochure is opgenomen. hebben. Activiteiten waaraan kinderen graag Ook is er materiaal gebruikt van een praktijk­ mee willen doen. Sesamstraat kan hier een onderzoek op P.J. Troelstraschool in Amsterdam, bijdrage aan leveren. Veel jonge kinderen De Gelderlandschool en peuterspeelzaal kennen en genieten van Sesamstraat. De Kladderkatjes in Den Haag. Op deze plek Het programma sluit aan bij hun leefwereld en willen wij alle studenten, docenten, pedago­ is daarom goed inzetbaar in de kinderopvang en gisch medewerkers en leerkrachten bedanken in het onderwijs. voor hun bijdrage en de prachtige praktijk­ voorbeelden die ze hebben aangeleverd. In deze brochure staan beschrijvingen van Sesamstraatactiviteiten voor de kinderopvang, We hopen dat de praktijkverhalen pedagogisch voor de peuterspeelzaal en de onderbouw van medewerkers en leerkrachten inspireren en de basisschool. De praktijkverhalen in de handvatten geven om Sesamstraat een plek in verschillende hoofdstukken laten zien hoe hun kinderopvang en in hun onderwijs te Sesamstraat het spel van kinderen kan geven. Alle beschreven activiteiten zijn (soms in bevorderen, hoe het kan bijdragen aan de een iets aangepaste versie) geschikt voor de taalontwikkeling van kinderen en hoe ouders kinderopvang, peuterspeelzaal en de onder­ bij de activiteiten betrokken kunnen worden. bouw van het basisonderwijs. Vanwege de Vaak is er echter geen strikte scheiding tussen leesbaarheid spreken we in de tekst echter activiteiten; ook in spelactiviteiten kan alleen over leerkrachten en scholen, waarmee woordenschat worden geoefend en uitgebreid, we ook pedagogisch medewerkers en de en ook ouders kunnen hierbij worden be­ peuterspeelzaal en kinderopvang bedoelen. trokken. Bepaalde activiteiten zouden dus in meerdere hoofdstukken kunnen worden opgenomen. In het laatste hoofdstuk staat uitgewerkt hoe Sesamstraat in een thema Isabel Peters kan worden opgenomen. De Activiteit, Alkmaar 5 Sesamstraat in de groep 1.1 Het programma Sesamstraat (Beentjes, 2000; Lohman & Peeters, 2001; wat zij er met hun kinderen mee willen en Meneer Aart helpt Tommie met het invullen Met de komst van de commerciële zenders Peters, 2005). Ze leven mee met de mensen en kunnen doen. ‘Vooral als volwassenen erbij van Ieniemienie’s vrienden boekje, maar hij worden kinderen overspoeld met tekenfilms. poppen die in de straat wonen, zingen mee met betrokken zijn, is de kans groter dat de vindt dat Tommie zulke rare antwoorden geeft In veel daarvan komt enige vorm van geweld en de liedjes, zitten op het puntje van hun stoel aandacht van de kinderen wordt vast gehouden, op de vragen. Zo heet hij ineens Wonkie Wallie, grof taalgebruik voor. Onderzoekers zijn het als er wordt voorgelezen en schateren om de dat er sprake is van actief kijken en luisteren kent hij Ienie van de politie, de ziekenauto en erover eens dat het zeker voor jonge kinderen grapjes van Bert en Ernie. Ook ouders vinden en dat er een vervolg mogelijk is als samen brandweer (‘diverse reddingswerkzaamheden’ niet geschikt is om naar deze programma’s te Sesamstraat een vrolijk en leerzaam pro­ wordt doorgepraat op wat zich afspeelde in schrijft Aart op, Tommie knikt instemmend) en kijken. Sesamstraat daarentegen wordt als een gramma en kijken regelmatig mee. Ze vinden het programma. Als gebeurtenissen dus een is zijn hobby met veulentjes spelen (“Maar we kwalitatief goed kinderprogramma om schreven. dat Sesamstraat goede voorbeelden voor plaats krijgen in het spel van kinderen of als hebben toch helemaal geen veulentjes in Het staat dichtbij de belevingswereld van volwassenen laat zien, zoals omgaan met jonge Sesamstraat?”). Tommie zucht eens diep, kinderen en de fragmenten zijn herkenbaar kinderen, voorlezen en een verhaal vertellen. Aart snapt er ook niets van. Ienie komt eraan, voor kinderen en ouders. Het is afwisselend, verkondigt dat ze Frisi heet en gaat graag in thematisch opgebouwd en sluit goed aan bij de Wat maakt Sesamstraat tot een educatief op het verzoek van Tommie om met de ontwikkeling van kinderen. kinderprogramma? Met name de straatscènes veulentjes te gaan spelen. Aart blijft hoofd- Sesamstraat richt zich op kinderen van drie tot kunnen bijdragen aan de sociaal­emotionele schuddend achter. en met zes jaar en hun ouders. Het programma ontwikkeling en aan de ontwikkeling van taal en bestaat voor 40% uit Amerikaans materiaal denken. Aspecten als omgaan met elkaar, Veel (jonge) kinderen kijken graag naar (zoals de items met Bert en Ernie, Grover, Elmo, onaangepast gedrag, het oplossen van Sesamstraat. Ze genieten van de verzinselen en de animaties met letters en cijfers), de conflicten en meemaken van verdrietige van Tommie en het onbegrip van Aart in het andere 60% maakt de NTR zelf (bijvoorbeeld de gebeurtenissen doen zich ook voor in het leven fragment hierboven. Alles wat zich