IK EN MIJN CLIËNT: SENIOR/JUNIOR: WAT LEEST IRITH HOFFMANN NATALIE DAPHNE BROERSE NR. 5 – 2019 NR. (DAMSTÉ VLOEMANS (NORTON ROSE ADVOCATEN) (PLOUM) FULBRIGHT)? 35 58 65

WWW.MR-ONLINE.NLMAGAZINE VOOR JURISTEN HOGE RAAD HEEFT GEEN BEHOEFTE AAN BOTTERIKEN VERZEKERINGSRECHT MrMAGAZINE VOOR JURISTEN.

STRAFRECHTADVOCAAT JEROEN SOETEMAN: ‘POLITICI, WEES NIET BANG VOOR DE VOORPAGINA’

RECRUITMENT: VRAAG NAAR INTERIMMERS NEEMT TOE

WWW.MR-ONLINE.NL JAARGANG 15 • NUMMER 5 • JULI 2019 Verzekerd van verdieping

De Asser-serie is de onmisbare kennisbron van civielrechtelijk Nederland en biedt sinds jaar en dag toonaangevend commentaar op het burgerlijk recht. Op papier en online. Wilt u zich écht verdiepen in het civiel recht, dan kunt u niet om de Asser-serie heen.

DEEL 2-IIb NV en BV - Corporate Governance Prof. mr. M.P. Nieuwe Weme, prof. mr. G. van Solinge

Asser-deel 2-IIb NV en BV - Corporate Governance geldt als standaardwerk op het gebied van Corporate Governance van de NV en BV. Met een ongekend complete en tegelijkertijd toegankelijke benadering brengt de titel helderheid in het bestuur van de hedendaagse NV en BV, het toezicht daarop door de raad van commissarissen en de bevoegdheden van de aandeelhouders.

Sinds de vorige editie is de wetgeving voor de NV en BV op vele fronten ingrijpend gewijzigd, vooral door de invoering van de Wet Flex-BV en de Wet bestuur en toezicht. In deze druk vindt u daarom alle ontwikkelingen tot 1 maart 2019 verwerkt. Uiteraard heeft ook relevante nieuwe literatuur haar weg gevonden in deze nieuwe druk, waaronder handboeken, dissertaties, oraties, preadviezen, monografi eën, wetenschappelijke artikelen en annotaties.

4e druk | 28 juni 2019 | ISBN 9789013153743 | 1500 pagina’s Ook verkrijgbaar in Navigator en als e-book.

Meer informatie of bestellen? Ga naar www.wolterskluwer.nl en zoek op ‘Asser-deel 2-IIb’.

WK190109 adv Asser 2-IIb NV en BV - Corporate Governance_A4.indd 1 14-05-19 10:00 (TE) GROTE VINGER IN DE PAP

at rechters het politici kan moeilijk kunnen maken, hebben we gezien bij de rech- terlijke uitspraken over het klimaatbeleid en de uitstoot van stikstof in Nederland. DEr zijn Kamerleden die bij een vonnis dat slecht uitkomt met modder gooien: ‘nep- rechters’. Maar de meeste politici accepteren het oordeel van de onafhankelijke rechter, al gaat dat soms tandenknarsend. Ze begrijpen gelukkig dat de rechterlijke macht binnen de

Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. democratische rechtstaat onmisbaar is als tegenwicht tegenover de andere staatsmachten. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele Betekent dit dat wij ons in Nederland helemaal geen zorgen hoeven te maken over toestan- zaken in de juridische wereld. De oplage van Mr. is 28.000; het blad verschijnt negen keer per jaar. den als in Hongarije en Polen waar regeringen bezig zijn de rechterlijke macht vleugellam Mr. heeft een website, www.mr-online.nl, en kent te maken? Nee, ook ons systeem heeft zijn tekortkomingen. ook een wekelijkse nieuwsbrief. In Tijdschrift Tuchtrecht wees advocaat en hoogleraar Jonathan Soeharno onlangs op een zwak- Informatie over abonnementen: zie onderaan dit te in het disciplinair toezicht op rechters. De presidenten van de gerechten kunnen beris- colofon pingen uitdelen aan rechters, en omdat diezelfde presidenten worden benoemd door de mi- Redactieadres: nister, kan de regering indirect invloed uitoefenen op de rechtspraak. Om dat te Donkere Spaarne 14 rd 2011 JG Haarlem verhinderen, moeten er wettelijke waarborgen komen, vindt Soeharno. mail: [email protected] Ook bij de benoeming van de raadsheren van de Hoge Raad hebben politici een grote vin- Redactie: Michiel van Kleef (managing editor), mr. Alieke Bruins (nieuwsredacteur), mr. drs. ger in de pap, zo blijkt uit een artikel in deze editie van Mr. De Hoge Raad stelt een niet-bin- Michel Knapen (nieuwsredacteur), mr. Peter dende aanbeveling op, de Tweede Kamer doet een bindende voordracht aan de minister, de Louwerse (nieuwsredacteur), mr. Karen Rijlaarsdam (nieuws- en eindredacteur), minister beslist en de Koning benoemt. De wetgever heeft de politieke organen zeggenschap drs. Christa Rompas (bureauredacteur) gegeven om te voorkomen dat de Rechtspraak ‘een staat in de staat’ wordt. Het gevolg is wel Vaste medewerkers: mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de maand), drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), dat de Tweede Kamer simpelweg een politieke benoeming kan doordrukken, of een ‘onge- mr. drs. Miek Smilde, mr. Henriette van wenste’ aanstelling kan tegenhouden. Het eerste is in de recente geschiedenis niet gebeurd, Wermeskerken Fotografie: Chantal Ariëns, Chris van Houts, het tweede wel. Na protesten van de PVV trok de toenmalige president Geert Corstens in Geert Snoeijer 2011 de aanbeveling voor Diederik Aben in.

Website: www.mr-online.nl Dit soort politieke interventies is onwenselijk. Daarom heeft Corstens vorig jaar aan de Webmeester: Bart Pronk, [email protected] Staatscommissie Parlementair Stelsel (de Commissie-Remkes) voorgesteld om de benoe-

Uitgeverij: ming van raadsheren in de Hoge Raad aan te passen. Corstens pleit voor een bindende voor- Uitgeverij Mr. BV dracht door een commissie die bestaat uit een deskundige vanuit de Tweede Kamer, een lid Paul Krugerkade 45A 2021 BN Haarlem van de Hoge Raad en een derde persoon die wordt aangewezen door de andere twee. Zo wordt Charley Beerman (publisher) het benoemingsproces gedepolitiseerd. mail: [email protected] Maurice Nabuurs (commercial director) Nu de staatscommissie Corstens’ voorstel heeft overgenomen, is de minister aan zet. Het mail: [email protected] is te hopen dat de regering serieus kijkt naar de voorstellen van Soeharno en Corstens. Want

Vormgeving: Colorscan BV, Velsen-Noord al is de cultuur van onze democratische rechtstaat sterk, de structuur moet beter. Drukwerkinkoop en productiebegeleiding: RVV/Grafisch, Almere

Adviseur productadvertenties: Bas van Wooning, 023 – 711 3200, mail: [email protected] Adviseur arbeidsmarktcommunicatie: mr. Franck Riemer, 023 – 711 3200, mail: riemer@mr-magazine

Abonnementen: Abonnementen zijn gratis voor juristen die als zodanig werkzaam zijn en voor wo-rechtenstudenten. Voor anderen: jaarabonnement € 124,50. Meer informatie: www.mr-online.nl/abonneren/

Adreswijzigingen: alleen per e-mail en onder vermelding van abonneenummer (zie adresdrager) via [email protected]

Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever open- MICHIEL VAN KLEEF, baar worden gemaakt of verveelvuldigd. MANAGING EDITOR ISSN 1388-3372 – Copyright Uitgeverij Mr. BV 2019 ([email protected])

Mr. 5 2019 / 3 2/1 Mr.2/1 (A3).indd Mr. (A3).indd 8-9 8-9 24-06-1924-06-19 14:55 14:55 2/1 Mr. (A3).indd 8-9 24-06-19 14:55 Experts in the laws of business

www.dvdw.nl INHOUD Mr. 5 2019

INTERVIEW JEROEN SOETEMAN 26 ‘DE KWALITEIT IN HET STRAFRECHT KALFT AF’ Jeroen Soeteman, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, maakt zich zorgen over de strafrechtspleging. Meer en meer ziet hij officieren, rechters en advocaten die hun dossiers niet goed kennen, “omdat ze er gewoon de tijd niet meer voor hebben”.

RECRUITMENT 38 INTERIMMERS: LIEFST PRAGMATISCH, PROACTIEF EN FLEXIBEL In bedrijfsleven, notariaat en advocatuur neemt de vraag naar interim-juristen toe. Ook het aanbod groeit. Op grond waarvan maken juridische professionals hun keuze, en naar welke juristen zijn opdrachtgevers vooral op zoek?

BENOEMINGEN HOGE RAAD 48 TOPRECHTER WORDEN? ZORG DAT JE TOPJURIST BENT Over de procedure voor benoemingen in de Hoge Raad is de Grondwet duidelijk. De Hoge Raad beveelt aan, de Tweede Kamer draagt voor, de minister besluit en de Koning benoemt. Maar wat is het profiel van de ideale raadsheer? “Je kunt geen botteriken gebruiken.”

SENIOR/JUNIOR 58 VERZEKERINGSRECHT: DOOR EN DOOR MENSELIJK In complexe verzekerings- en aansprakelijkheidszaken is de rol van de advocaat die van trusted advisor of coach. De pijn bij slachtoffers en nabestaanden is groot, weten Natalie Vloemans (Ploum) en Maikel Samsom (Stadermann Luiten Advocaten). “Realiseer je wat je aan het doen bent.”

NIEUWS 33 ARREST OVER DE VIOOL DIE AAN DE STRIJKSTOK 8 MET ONDER MEER VERTALING LATIJNSE SPREUK BLEEF HANGEN HOGE RAAD, WK VOETBAL VOOR ADVOCATEN, RAAD 35 IK EN MIJN CLIËNT IRITH HOFFMANN (DAMSTÉ) VAN STATE RECRUIT TOT IN BUSHOK EN BLOGS EN JAAP VAN SCHAIK (APOLLO VREDESTEIN) 14 PERSONALIA 46 DEALMAKERS 17 MR. STUDENTEN SELECTIE VAN DE SITE SUBSIDIAIR RUBRIEKEN 63 LEZEN ALRIK DE HAAS (OMVR) OVER ‘DE TAAK’ 20 MEESTERS VAN DE WEEK 65 NACHTKASTJE WAT LEEST DAPHNE BROERSE 23 BLOGS (NORTON ROSE FULBRIGHT)? 24 SNELRECHT ACTUELE ONTWIKKELINGEN 66 NETWERKEN JAARVERGADERING NJV

Mr. 5 2019 / 7 NIEUWS HOGE RAAD

GEDOE OVER VERTALING LATIJNSE SPREUK HOGE RAAD

Hoe moet de Latijnse spreuk Ubi iudicia deficiunt, incipitbel- vertaling die de Hoge Raad hanteert dateert al van geruime tijd lum, die de Hoge Raad pontificaal in zijn nieuwe onderko- geleden. De herkomst van onze vertaling is niet meer te achter- men toont, nu precies worden vertaald? Mr. vroeg een paar halen. Nu wetenschappelijk onderzoek van professor Ahsmann klassiek geschoolde advocaten om suggesties. “‘Zonder leidt tot een ander inzicht, zal de Hoge Raad zich beraden over rechters wordt het matten’ vind ik wel passend.” een aanpassing van de vertaling van de spreuk.”

olgens de Hoge Raad staat de spreuk voor ‘Waar rechterlijke Docent Vbeslissingen tekortschieten, begint de oorlog’. Maar in een Advocaten met een gymnasiumachtergrond hebben zich – op ver- artikel in het Nederlands Juristenblad van 31 mei haalt Margreet zoek van Mr. – over de vertaling gebogen. Volgens Jörg in ’t Ven Ahsmann, bijzonder hoogleraar rechtspleging aan de Leidse (Advocatenkantoor In ’t Ven, Kerkrade) zal rechterlijk tekort- universiteit, die vertaling onderuit. Het Latijn is afkomstig van schieten wellicht onrust, maar geen oorlog geven. “Het ontbre- Hugo de Groot, die het gebruikte in zijn hoofdwerk De iure belli ac ken van toegang tot de rechter is daarentegen al veel meer reden pacis uit 1625. Die achtergrond is cruciaal. tot grotere ongerustheid. Echte chaos ontstaat evenwel wanneer De vertaling die de Hoge Raad hanteert, in navolging van histo- de rechtspraak staakt. De juiste vertaling is daarom mijns in- ricus Johan Huizinga, is volgens Ahsmann niet juist. Het werk- ziens: ‘De oorlog begint waar rechtspraak ophoudt’.” woord deficere betekent inderdaad tekortschieten, maar kan ook De Bossche strafrechtadvocaat Melissa Berkvens-van Wijk betekenen: ontbreken of afwezig zijn, aldus Ahsmann. Wordt houdt het op ‘Zonder rechters wordt het matten’ – waarbij ze ‘tekortschieten’ gebruikt, dan wordt geen recht gedaan aan de verwijst naar een column van oud-rechter Dory Reiling op mr- bedoeling van De Groot. Die vertaling noemt zij ‘tendentieus’. online.nl, die de vertaling ook al ter discussie stelde. “Deze vind Ahsmann grijpt terug op het Romeinse recht, waar ‘toegang tot ik wel passend. Ik zie het zo: als er geen rechter is, zal er oorlog de rechter verlenen’ van betekenis is. Volgens haar blijkt dat komen. Er is immers geen scheidsrechter in het juridische spel ook ‘ondubbelzinnig’ uit de context van De Groot: het gaat om aanwezig.” het geven van toegang tot de rechter. Is er geen middel om het Dirkzwager-advocaat Frank Delissen heeft zich samen met kan- geschil via de rechter te beslissen, dan gaat men over tot oorlog. toorgenoot Tom van Malssen over de vertaling gebogen. “Wij Ahsmann vindt het naïef om te veronderstellingen dat men kan zijn niet overtuigd van de vertaling van judicia als ‘rechterlijke uitsluiten dat rechterlijke beslissingen soms tekortschieten – beslissingen’ of ‘toegang tot de rechter’. De juiste betekenis van kijk maar eens naar de rechterlijke dwalingen. Daarom vertaalt judicia in de aan de orde zijnde context lijkt ons ‘recht’. Dat zij de Hoge Raad-spreuk met ‘Waar geen toegang is tot de rech- leidt dan tot: ‘waar het recht verdwijnt, begint de oorlog’.” ter, begint de oorlog’. Arno de Kort (Advocatenkantoor De Kort, Sint-Michielsgestel) Bij de Hoge Raad hebben ze het artikel waarin Margreet Ahs- heeft zijn oude docent klassieke talen geraadpleegd. “Die zegt: mann haar visie op de vertaling van de spreuk geeft, ‘met be- de letterlijke vertaling is ‘Waar rechtbanken ontbreken begint langstelling gelezen’, aldus woordvoerder Thea Tjeerdema. “De oorlog.” (MK)

Achter de beelden van prominente juristen uit vroeger tijden is een deel van de uitspraak te zien. (foto: Chris van Houts)

8 / Mr. 5 2019 OPENBAAR MINISTERIE EUROPARLEMENT

MAXIMAAL ZEVEN JAAR OP ÉÉN TOPPLEK

Topfunctionarissen mogen bij het Openbaar Openbaar Ministerie voor het zogeheten Ministerie voortaan maximaal zeven jaar op 3-5-7-model. Topfunctionarissen worden gesti- één plek zitten. muleerd om in drie jaar hun baan volledig te be- heersen, om na vijf jaar na te denken over een it staat in het Plan van Aanpak dat het OM andere functie en na uiterlijk zeven jaar van Daan minister Grapperhaus (Justitie en Veilig- functie te veranderen. Een volgende stap kan heid) heeft gestuurd. Daarmee geeft het OM ge- ‘horizontale verplaatsing’ zijn. hoor aan de adviezen van de Commissie-Fokkens Anders dan bij de Rechtspraak kent de wet geen die in april een kritisch rapport schreef over de maximale benoemingstermijn voor leden van leiderschapscultuur binnen het OM. De com- het College van procureurs-generaal en hoofd- missie concludeerde dat het de top van het officieren. Het college onderzoekt of zo’n maxi- Openbaar Ministerie heeft ontbroken aan mumtermijn in de wet moet worden vastgelegd. ethisch leiderschap, door niet in te grijpen na In de tussentijd zal het college bij iedere top- hardnekkige geruchten over een geheime lief- functie een termijn afspreken en het functione- VIER NEDERLANDSE desrelatie tussen de topmagistraten Marc van ren jaarlijks evalueren. JURISTEN NAAR EUROPA Nimwegen en Marianne Bloos. Het OM heeft de benoemingsprocedure voor top- In het Plan van Aanpak schrijft voorzitter Gerrit functies transparanter gemaakt. Verder komen Nederland wordt de komende van der Burg van het College van procureurs-ge- er twee onafhankelijke commissies. Een visita- vijf jaar in het Europees Parle- neraal: “In de top van het OM was, ook doordat tiecommissie gaat vanaf eind 2020 de organisa- ment vertegenwoordigd door vier een deel van de procureurs-generaal en hoofdof- tie eens per drie of vier jaar doorlichten. Vooruit- juristen: Malik Azmani, Liesje ficieren elkaar al lange tijd kende, een groeps- lopend hierop wordt een begeleidingscommissie Schreinemacher (beiden VVD), dynamiek ontstaan die het onderling kritisch geïnstalleerd die het OM gevraagd en onge- Tineke Strik (GroenLinks) en Toine tegenspreken heeft bemoeilijkt.” vraagd advies zal geven. Manders (50PLUS). Om dergelijke patronen te voorkomen en de mo- Ook de juridisch opgeleide lijst- biliteit binnen de top te stimuleren, kiest het duwer Thierry Baudet van Forum voor Democratie kreeg op 23 mei voldoende stemmen, maar hij heeft aan de Kiesraad laten weten zijn EERSTE SCHADEVERGOEDING VOOR zetel in Brussel en Straatsburg niet in te nemen. PRIVACYSCHENDING: 500 EURO Nederland levert zesentwintig Europarlementariërs. De kiezers

Voor het eerst heeft een rechter een schade- blijkt uit een vonnis van de rechtbank Overijssel konden kiezen uit 308 kandidaten vergoeding toegekend op grond van de Alge- (ECLI:NL:RBOVE:2019:1827). van zestien partijen. Onder hen mene verordening gegevensbescherming. De eiser in deze zaak is een man die een aantal bevonden zich 34 juristen.Liesje Wob-verzoeken had ingediend. Hij verzocht Schreinemacher (advocaat bij e gemeente Deventer moet 500 euro betalen verschillende overheidsinstanties, waaronder Croon Advocaten in Den Haag) Daan een man van wie de gemeente de naam de gemeente Deventer, om informatie. Een stond op plek 5 bij de VVD, die en woonplaats doorgaf aan tientallen aantal gemeenten wisselde kennis uit over hoe uiteindelijk vier zetels haalde. andere gemeenten, zo ze moesten omgaan met zijn verzoeken. In Dankzij voorkeursstemmen werd een e-mail aan ongeveer veertig tot vijftig Schreinemacher toch gekozen. andere overheden deelde de gemeente Ze stelde zich kandidaat omdat Deventer mee een Wob-verzoek van de Brussel de plek is waar het man te hebben ontvangen, waarbij de gebeurt, vertelde ze op de site gemeente zijn naam en adres noemde, van Mr.: “Daar wordt de wetgeving en hoe zijn verzoek werd afgehan- gemaakt die ons allemaal deld. aangaat. Of het nu gaat om De rechtbank had eerder al geoor- uniforme stekkers of verdragen deeld dat dit niet door de beugel kon. waardoor er geen exequatur meer Vervolgens procedeerde de man verder nodig is in een andere lidstaat. Ik om een schadevergoeding te krijgen. vind het belangrijk dat Nederland daar een jongere generatie heeft GA VOOR ACTUEEL JURIDISCH NIEUWS EN UITGEBREIDERE VERSIES VAN DEZE BERICHTEN NAAR WWW.MR-ONLINE.NL met een kritische blik op Europa.”

Mr. 5 2019 / 9 Schmidt Optiek is een bijzondere optiekzaak met de meest modieuze, aparte, trendy brillen en zonnebrillen van de grote en meest exclusieve modemerken. Schmidt Optiek is er voor de modebewuste mens die zich wil onderscheiden met exclusiviteit, topkwaliteit en maximaal draagcomfort. Schmidt Optiek bestaat sinds 1866, is al bijna 75 hooeverancier en levert van generatie op generatie.

U Kunt bij Schmidt Optiek de ouderwetse service, hoffelijkheid, gedegen vakmanschap en een eigentijdse gevarieerde collectie brillen en zonnebrillen verwachten. Kom langs in een van onze winkels en ervaar het zelf!

Schmidt Optiek levert merken als Cartier, Chanel, Dita, Gucci, Eyevan, Lindeberg, Moncler, Prade, Serengeti, Tom Ford en nog vele anderen.

Wij nodigen u uit om eens een naar ons mooie en exclusieve assortiment te komen kijken. Als u bij ons langs komt kunt u een Gratis Optimetrisch onderzoek inplannen!

Schmidt Optiek, Arent Janszoon Ernststraat 569, 1082 LD Amsterdam Tel: 020 644 2108 Mail: Gelderlandplein@schmidtoptiek infomail: [email protected] Web: www.schmidtoptiek.nl 1 km van Amsterdam Zuid Station Winkelcentrum Gelderlandplein Schmidtoptiek

1/1 A4.indd 59 25-06-19 12:10 NIEUWS ARBEIDSMARKT FINANCIERING

RAAD VAN STATE RECRUIT ‘RECHTSPRAAK WORDT TE TOT IN HET BUSHOK VEEL EEN KOEKJESFABRIEK’

Op zoek naar nieuwe collega’s heeft de Raad van State De Rechtspraak betalen per zaak? CDA-Tweede Kamerlid wervingsposters in abri’s laten ophangen. Chris van Dam is er klaar mee. “Ik heb het wel een beetje gehad met outputfinanciering”, zei Van Dam 11 juni tij- a een tijdelijke vacaturestop had de directie Bestuursrecht- dens het politiek café ‘De rechter als manager’ van het Nspraak van de Raad van State vorig jaar een flink aantal Montesquieu Instituut in Den Haag. nieuwe juristen nodig, vertelt hoofd Communicatie Pieter-Bas Beekman. Daarom werd een arbeidsmarktcampagne opgezet, m de Rechtspraak waar de posters deel van uitmaakten. De wervingsactiviteiten Omeer greep te ge- bleken succesvol. “We hebben vorige zomer dertig juristen kun- ven op de inkomsten, nen aannemen.” werd in 2001 de bekos- Er waren nog zo’n honderd posters over. “Het zou zonde zijn om tigingssystematiek die niet te gebruiken voor een tweede wervingsronde. Het ‘mo- ingevoerd waarbij de del’ op de foto − Cato Blan- Rechtspraak per zaak kenstein − werkt nog steeds wordt betaald: out- bij ons, ze is jurist bij de putfinanciering. De kennisunit van de Afdeling presidenten van recht- bestuursrechtspraak.” banken en gerechtshoven hoefden voortaan niet meer met de De nieuwe campagne leidde pet in de hand naar het ministerie om meer geld te vragen. tot enthousiaste reacties op “Outputfinanciering is een mooi systeem in een groeimarkt”, LinkedIn. En een medewer- meende Van Dams gesprekspartner Henk Naves, de voorzitter ker van de Centrale Raad van de Raad voor de rechtspraak. Maar nu het aantal rechtsza- van Beroep merkte op: “Ja- ken daalt, en dus ook de inkomsten van de Rechtspraak, koerst loers dat de Raad van State de Raad voor de rechtspraak aan op een andere manier van be- hiervoor wel de middelen kostiging. De gesprekken daarover met minister Dekker heeft!” (AB) (Rechtsbescherming) zijn in volle gang. De Rechtspraak krijgt er dit jaar vijftig miljoen euro bij om de financiële problemen het hoofd te bieden. Chris van Dam vindt dat de waarde van het recht teloor dreigt te DEKKER: ‘VERDACHTE gaan door outputfinanciering. “De Rechtspraak wordt te veel VERPLICHT OP ZITTING’ een koekjesfabriek”, zei hij. “Er sluipen overwegingen in die niet thuishoren in de Rechtspraak.” Er zit in het systeem im- mers een perverse prikkel om zaken die minder opbrengen snel- Als het aan minister Dekker voor Rechtsbescherming ligt, ler af te doen. Van Dam wil dat het ministerie een vast bedrag moeten verdachten van ernstige zeden- en geweldsmisdrij- uitkeert aan de Rechtspraak, die dat zelf verdeelt onder de ge- ven die in voorlopige hechtenis zitten, verplicht aanwezig rechten. “De presidenten hebben dan weer tijd om recht te spre- zijn op de terechtzitting en bij de uitspraak. ken. Daar hebben rechters ook behoefte aan.” Van Dam heeft zich de afgelopen twee jaar als Kamerlid vaak it staat in een wetsvoorstel waarmee de ministerraad heeft verbaasd over de Rechtspraak. “Rechters praten over de leden Dingestemd. Volgens Dekker kan een verdachte de rechter en van de Raad voor de rechtspraak alsof het een andere diersoort het slachtoffer op deze manier niet langer ontlopen. “Het is van is. Terwijl het voor het merendeel rechters zijn. De vorige voor- groot belang dat slachtoffers niet alleen kunnen spreken, maar zitter Frits Bakker is gewoon weer rechter geworden.” dat ze ook gehoord worden”, aldus Dekker. “Dat regelen we met In een kritisch rapport legde de Commissie Visitatie Gerechten dit wetsvoorstel.” in maart een groot aantal tekortkomingen bloot van de Recht- Dekker wil ook het spreekrecht uitbreiden. Ook stieffamilie spraak. De Rechtspraak kampt met geldgebrek en de rolverde- (stiefouders, maar ook stiefbroers en -zussen) van een overleden ling tussen de Raad voor de rechtspraak en de gerechten is on- slachtoffer zal gebruik kunnen maken van het spreekrecht. Het duidelijk. Op de vraag of de Rechtspraak in een diepe crisis zit, kabinet introduceert daarnaast een beperkt spreekrecht tijdens antwoordden beide sprekers ontkennend. Van Dam: “Nee, dan de tbs-verlengingszitting. Het slachtoffer kan zich uitlaten over denk ik aan Polen. Dat is in Nederland niet aan de orde.” Naves de bijzondere voorwaarden die aan voorwaardelijke beëindiging erkent dat er veel onrust is in de organisatie, maar wijst ook op van tbs met dwangverpleging kunnen worden verbonden. Die de prestaties: “De medewerkers doen een groot aantal zaken af. kunnen direct van invloed zijn op het slachtoffer. Ze bedrijven topsport.” (PL)

Mr. 5 2019 / 11 Interim Juristen Bank

Hulptroepen nodig? Vind snel de beste interimmers www.interimjuristenbank.nl Interim Juristen Bank koppelt opdrachtgevers snel aan de beste interim juristen.

* Opdrachtgevers plaatsen een opdracht op www.interimjuristenbank.nl. * Interim Juristen Bank selecteert direct de best passende interim juristen. * Deze interim juristen ontvangen een email en kunnen bieden op de opdracht. * Biedingen worden direct aan de opdrachtgever doorgestuurd. * Vaak al binnen 1 dag heeft de opdrachtgever contact met een geschikte interim jurist. * De opdrachtgever neemt rechtstreeks contact op met de interim jurist en kiest zelf de beste jurist voor de opdracht. * Interim Juristen Bank rekent geen percentage of abonnementskosten. U betaalt eenmalig € 250,= voor het plaatsen van een opdracht. Interim Juristen Bank rekent geen andere kosten.

. snel | eerlijk | transparant Vragen? We helpen u graag: [email protected]

1/1 A4.indd 57 24-06-19 09:33 NIEUWS RECHTSPRAAK NOTARIAAT

RECHTBANK WIL SELECTEREN ZONDER VOOROORDELEN

Om meer personeel met een cultureel diverse achtergrond binnen te halen, vol- gen alle leidinggevenden van de rechtbank Amsterdam de opleiding ‘Selecteren zonder vooroordelen’.

eze training leert je om de selectieprocedure zo eerlijk mogelijk te houden”, zegt “DBart Beuving, rechter in de rechtbank Amsterdam en voorzitter van de Klankbord- groep Diversiteit.Hij noemt het van groot belang dat de rechtbank een afspiegeling is van het arrondissement waarin wordt rechtgesproken. “De uitdaging zit vooral bij de functies van rechter en griffier.” Op dit moment heeft ongeveer twee procent van alle Nederlandse rechters en griffiers een migratieachtergrond. Te weinig, vindt de rechtbank Amsterdam. “Ons uitgangspunt is dat wij als rechtbank een probleem hebben als wij onvoldoende in staat zijn om interes- sant te zijn voor een brede groep juristen”, verklaart Beuving. “We moeten kritisch naar MINDER TUCHTKLACHTEN IN ons zelf kijken. De hele organisatie moet ervan doordrongen zijn dat dit noodzakelijk is.” HET NOTARIAAT De rechtbank heeft recent het Diversity Charter ondertekend en presenteert zich op bij- eenkomsten en in de media als organisatie die inclusief wil worden.“Het is belangrijk De vier kamers voor het notariaat dat mensen zich welkom voelen om te solliciteren bij ons.” kregen vorig jaar 111 zaken minder binnen dan in 2017, zo blijkt uit het jaarverslag van de kamers. In 2018 kwamen er 374 zaken bin- WERELDKAMPIOEN, ONDANKS nen, in 2017 waren dat er 485. Bij de kamer Arnhem-Leeuwarden wer- HOTSEKNOTSBEGONIA-VOETBAL den de meeste klachten ingediend (149), Amsterdam kreeg de minste

Het Nederlandse team werd half juni kampioen op het tweejaarlijkse WK Voetbal zaken (60). Ook het aantal afgeda- voor Advocaten, dat plaatsvond in Portugal. ne zaken is gedaald, van 457 naar 389. Er werden minder notarissen uit

et wonder van Portimao! Met penalty’s winnen, van Portugezen winnen, een hun ambt gezet: het aantal ontzet- “Hfinale winnen − we kunnen het dus wel! Het is niet meer ‘We worden wereld- tingen daalde van vier naar twee. De kampioen’, nee we ZIJN wereldkampioen!”, aldus een opgetogen Clifford Chance-advo- kamers legden daarnaast na een ge- caat Mike van Niekoop. Op de site van Mr. hield hij een blog bij over het WK . gronde klacht 51 maatregelen op: 26 Het team dat afreisde naar Portugal bestond uit advocaten, notarissen en fiscalisten, waarschuwingen, 16 berispingen en afkomstig van onder meer Allen & Overy, Clifford Chance, CMS, Hamelink & Van den 9 schorsingen. Tooren, Loyens & Loeff, Van Diepen Van der Kroef en Hamelink & Van den Tooren. De afname van het aantal zaken Aan het WK deden zestien landen mee. Door overwinningen op Mexico, Turkije, Por- zou volgens de Commissie notari- tugal, Italië, Spanje en Algerije stond Nederland in de finale tegen Portugal. Die was aat een gevolg kunnen zijn van de spannend; tot vlak voor het eind stonden het Nederlandse advocatenteam voor. Maar sinds 1 januari 2018 ingevoerde in- toen ging het mis. Van Niekoop beschrijft het in zijn blog zo: “Het is een flipperkast ning van het griffierecht. Voor no- voor de goal, we krijgen de bal niet weg. Hotseknotsbegonia-voetbal van de hoogste tariële tuchtzaken moet een klager klasse. Maar dan sindsdien vijftig euro betalen voor- krijgt een Portu- dat de kamer of, in hoger beroep, het gees toch nog hof zijn klacht behandelt. “De inning zijn teen tegen van het griffierecht loopt bevredi- de bal: 1-1.” Ge- gend”, zegt Commissie-voorzitter Os- volg: penalty’s. car van Leeuwen in het jaarverslag. Nederland bleek In hoeverre dit tot een terugloop van die beter te be- het aantal zaken heeft geleid is nog nutten dan het niet onderzocht, maar “de voorlopige gastland, en kon indruk is dat hierdoor met name het met de beker aantal klachten van ‘veelklagers’ is naar huis. afgenomen.”

Mr. 5 2019 / 13 PERSONALIA

JACQUELINE BELL is 1 juni begonnen als partner bij advocaat-medewerkers mee. Meijer is tevens hoogleraar arbitrage- Dentons Boekel in Amsterdam. Tot die datum werkte recht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en bestuursvoorzitter zij als directeur en founder bij The Englisch Law Con- van het Nederlands Arbitrage Instituut. sultancy. Bell is een financieel jurist die banken, fi- JEROEN STEENBRINK wordt per 1 augustus plaatsvervangend hoofd- nanciers, leasemaatschappijen en kredietnemers adviseert over officier van justitie bij het arrondissementsparket Amsterdam. transacties naar Engels recht. Steenbrink is sinds begin dit jaar waarnemend plaatsvervangend SOPHIE DRIESSEN is 1 mei begonnen als advocaat bij Six Advocaten hoofdofficier bij parket Zeeland-West-Brabant. Daarvoor was hij na in Amsterdam. Daarvoor was zij advocaat bij CMS in Amsterdam. orkaan Irma ruim een jaar hoofdofficier op Sint Maarten. Driessen is gespecialiseerd in het vastgoedrecht, met een bijzonde- RUUD HERMANS is sinds 1 juni CPO-hoogleraar bij de re focus op het (civiele) bouwrecht en het aanbestedingsrecht. Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Radboud Uni- Snijders Advocaten in Den Bosch heeft de praktijk versiteit, met als leeropdracht Geschiloplossing in de onlangs uitgebreid met een sectie familierecht. JITKA (inter)nationale privaatrechtelijke rechtspraktijk. SWINKELS, afkomstig van Bouwman Advocaten, gaat Hermans, die behalve jurist ook natuurkundige is, was hiervoor deze sectie leiden. partner bij De Brauw Blackstone Westbroek. Notaris OSCAR HOEFNAGELS stapte in mei over van Simmons & Sim- GEOFFREY VAN DER HAUW stapte per 1 mei als advocaat over van De mons naar Core Notariaat in Amsterdam en is daar partner. Hoef- Brauw Blackstone Westbroek naar Lexence in Amsterdam. Hij is nagels zal samen met Luc Sturm werken aan de verdere uitbreiding gespecialiseerd in ondernemingsrecht. van de ondernemingsrechtpraktijk. JAAP WITTEVEEN start per 1 augustus als Chief Trans- SAMANTHA BRINKHUIS versterkt per 1 augustus als part- formation Officer (CTO) en lid van de statutaire ner de praktijk Intellectueel Eigendom, Media en directie van DAS Holding NV. Hij is afkomstig van Technologie van Hogan Lovells in Amsterdam. Zij is KAS BANK. afkomstig van De Brauw Blackstone Westbroek. Beer advocaten in Amsterdam is per 1 juli versterkt met twee advo- Advocaat ROBERT GEBEL is sinds 1 mei bestuursvoorzitter van Holla caten, KAREN JELSMA en LAURA-JEAN VAN DE VEN. Beiden werkten Advocaten. Hij vormt samen met belastingadviseur Boris Emmerig voor advocatenkantoor Hogan Lovells Amsterdam en hebben zich en professioneel bestuurder Bart Vastenburg het bestuur. daar gespecialiseerd in productaansprakelijkheid. Partner JANINA MADURO en haar team, bestaande uit advocaat-mede- ENVIR Advocaten in Amsterdam heeft de in algemeen werkers CHRISTEL KERKERS, KELTOUM HARRAZ, MICHIEL STOOVÉ en en Europees bestuursrecht gespecialiseerde advocaat LARS TEN WOLDE zijn per 1 juli overgestapt van Bosselaar & Strengers ERWIN NOORDOVER aangetrokken als partner. Hij is naar Holla Advocaten. Holla is per die datum een vestiging in Utrecht afkomstig van Stibbe. begonnen. Maduro en collega’s richten zich op vennootschapsrecht, Van Doorne heeft de (internationale) arbitragepraktijk versterkt insolventierecht, herstructurering en ondernemingsrecht. met ROGIER SCHELLAARS. Hij is ongeveer twintig jaar actief op het BASTIAAN ASSINK wordt per 1 september advocaat-ge- gebied van internationale arbitrage en komt van Simmons & neraal in de civiele sectie van het parket bij de Hoge Simmons. Samen met Bas van Zelst leidt hij per 1 juni de arbitrage- Raad. Hij gaat zich bezighouden met het hele domein praktijk van Van Doorne. Dutch Legal Women Upcoming Talent van het civiel recht, maar met een zwaartepunt op de 2018 FLEUR POTTER versterkt het team per 1 augustus. onderdelen ondernemings- en rechtspersonenrecht. Hij vervangt in GERARD LEWIN is per 1 mei benoemd tot lid van de deze functie Vino Timmerman, die sinds 1 mei advocaat-generaal Commissie van Beroep van Kifid. Lewin is senior in buitengewone dienst is. Assink is op dit moment partner bij raadsheer bij het gerechtshof Amsterdam. Hiervoor NautaDutilh en is tevens hoogleraar ondernemingsrecht aan de heeft hij gewerkt bij de rechtbanken in Middelburg en Erasmus Universiteit Rotterdam. Rotterdam en is hij rechter geweest op Curaçao. TOM SEGAAR is per 1 mei gestart als junior fiscalist bij Bird & Bird, AKD heeft twee nieuwe partners en een counsel benoemd: waar hij de sectie Tax versterkt. MARIËLLE VAN WINDEN, ROBERT HOEPEL en SELMA BAOUCH. Van DIRK GILTAY VETH is per april begonnen als partner bij Winden adviseert Nederlandse en internationale cliënten over stra- FrankfortSluis Advocaten in Haarlem. Hij is gespecia- tegische arbeidsrechtelijke onderwerpen. Hoepel is procesadvocaat liseerd in bestuursrecht, ondernemingsrecht, arbeids- en gespecialiseerd in scheepvaartgeschillen en maritieme verzeke- recht en vastgoedrecht. Hiervoor had Giltay Veth zijn ringen. Baouch is gespecialiseerd in private equity, venture capital eigen kantoor. en zorg gerelateerde ondernemingsrechtelijke investeringen en MARIJKE MALSCH is gestart als hoogleraar Empirical Legal Studies transacties. bij het cluster Rechtswetenschappen van de Open Universiteit. Malsch is daarnaast senior onderzoeker bij het Nederlands Studie- centrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR). MR. OVERSTAPPERS Per 17 juni is GERARD MEIJER gestart bij de Dispute Re- In de rubriek Overstap van de week op www.mr-online.nl komt solution praktijk van Linklaters in Amsterdam, als elke week een jurist aan het woord die onlangs is begonnen in hoofd van de Nederlandse arbitragepraktijk. Meijer is een andere baan. Hieronder enkele uitspraken van de overstap- gespecialiseerd op het gebied van internationale arbi- pers. De volledige interviews zijn te vinden op www.mr-online. trage. Hij is afkomstig van NautaDutilh en neemt een team van vijf nl/Mrs. van de week/Overstapmr. van de week.

14 / Mr. 5 2019 PERSONALIA ARBEIDSTHERMOMETER

FLORIS PELS RIJCKEN heeft de overstap gemaakt van Ballast Nedam naar Poelmann van den Broek advocaten in Nijmegen. Hij maakt deel uit van de sectie bouwrecht. Vóór Ballast Nedam was hij advocaat bij Dirkzwager. “Als bedrijfsjurist heb je een beduidend andere rol. De inhoud van je werk is nog steeds juridisch, maar het zwaartepunt van je werkzaamheden verschuift. Je bent meer bezig met de juridische en bedrijfs- matige inhoud, minder met het proces en de strategie daaromheen. Juist de strategie, het proce- deren en het vinden van ‘slimmigheidjes’ miste ik.Daarmee zeg ik niet spijt te hebben van het uitstapje naar Ballast Nedam. Integendeel. Ik heb immers vanaf de eerste rang kunnen zien hoe een bouwbedrijf er van binnen uitziet en hoe het werkt; dat is erg interessant en (voor mijn nieu- we functie) relevant. Bovendien heeft het me laten realiseren dat de advocatuur mij beter past – dat is me ook zeker wat waard!” IT/ICT/TECH EN PRIVACY EN IT/ICT/TECH M&A COMMERCIAL CONTRACTING MARTIJN DE WINTER is op 1 april begonnen bij van Ardenne & Crince le Roy Advocaten in Rotterdam. Hij was hiervoor advocaat bij Den Hollander Advocaten in Middelhar- 1 2 3 nis. Hij heeft een brede advies- en procespraktijk, waarin hij vooral actief is op het Meest gevraagde specialismen afgelopen maand terrein van het omgevingsrecht en het grensgebied tussen het straf- en bestuurs- recht. Over dit grensgebied zegt De Winter: “Wat mij met name opvalt in mijn advies- en proces- TECHJURISTEN WORDEN praktijk is dat een ogenschijnlijk bestuursrechtelijke zaak ook strafrechtelijke aspecten in zich ONMISBAAR kan dragen of uiteindelijk van ‘kleur’ verschiet van toezicht naar opsporing. Het is daarom van Eline Dik: “De juridische arbeids- groot belang, naast een goede samenwerking, dat alle expertise in huis is om cliënten op het markt blijft in beweging. Vooral voor snijvlak van het straf- en bestuursrecht goed te kunnen adviseren.” advocaat-medewerkers en medior ANNE JOSEPHUS JITTA is op 1 juni als partner de litigation-praktijk van Taylor bedrijfsjuristen liggen de gewenste Wessing komen versterken. Hij is gespecialiseerd in internationale arbitrage en banen binnen handbereik. Het is dan commercial litigation. Josephus Jitta is afkomstig van De Brauw Blackstone West- ook niet verrassend om van juristen broek. “De mogelijkheid om naar Taylor Wessing over te stappen, kwam vrij onver- die in de crisistijd afstudeerden te ho- wacht. Zodra ik daarvan hoorde en sprak met Taylor Wessing over hun plannen, was ik meteen ren dat de situatie in vergelijking met enthousiast en was mijn overstap vrij snel beklonken.” Hij zal bepaalde dingen gaan missen.“In destijds compleet veranderd is. ruim twaalf jaar raak je vergroeid met een kantoor. Er zijn dan ook vele mensen en dingen die ik In privacyland is de storm wat gaan ga missen van De Brauw. Een klein voorbeeld is dat ik daar dagelijks de trap nam naar de twaalf- liggen, hoewel de vraag naar priva- de verdieping, waar ik werkte. Een goede manier om wat extra beweging te krijgen. In het Am- cyjuristen nog steeds bestaat maar sterdamse kantoor van Taylor Wessing is dat jammer genoeg niet mogelijk.” nu bij voorkeur in combinatie met IT-/ ROBBERT JAN VAN DER WEIJDEN is samen met Marc Ynzonides (voorheen De Brauw ICT-rechtervaring. Oorzaak is dat de Blackstone Westbroek), Margriet de Boer (voorheen onder meer De Brauw) en Jan technologie net als de arbeidsmarkt van Nass (voorheen onder meer Allen & Overy) in Amsterdam het nieuwe advocaten- in ontwikkeling is, in hoog tempo zelfs. kantoor Ysquare gestart, een nichekantoor met focus op commercial litigation en Deze ontwikkeling heeft een direct arbitrage. Van der Weijden is afkomstig van Stibbe. “De ‘Y’ komt van degene die het initiatief effect op de juridische wereld. Vrijwel heeft genomen voor dit mooie avontuur. En ‘square’ omdat we met zijn vieren de hoekstenen iedere onderneming heeft te maken vormen van kantoor. Je spreekt het uit als aai-Square en niet als waai-Square. Dit laatste heeft met juridische vragen omtrent tech. overigens niets te maken met de Apple-liefhebberij van de bedenker van de naam.” De vraag naar I(C)T- en techjuris- ten neemt daarom toe. In de nabije -ACTIVITEITEN toekomst zal, zo verwachten wij, de techjurist die verder dan het traditionele durft te

Na de zomer biedt het NGB weer een aantal interessante bijeenkomsten aan: denken en daadwerkelijk begrijpt wat • Op 12 september is er de NGB Extra (Her)financiering voor bedrijfsjuristen, waarin Marieke er wordt ontwikkeld onmisbaar zijn. Driessen, partner Simmons & Simmons (Financial Markets) ingaat op de verschillende vormen Ondernemingen en kantoren doen er van bedrijfsfinanceringen en de verschillende rollen van de bedrijfsjurist. goed aan zich hierop voor te bereiden. • ‘Innovatie en technologie – juridische vraagstukken in de digitale samenleving’ is dit jaar Iets waar wij bij ZumpolleVanderStoel het onderwerp van de NGB Reeks, geschreven door advocaten van Pels Rijcken & Droogleever graag over meedenken.” Fortuijn. Het wordt aangeboden na afloop van het bijbehorende seminar op 24 september. CÉLINE DIK IS SEARCH CONSULTANT

Alle informatie over deze en andere bijeenkomsten vindt u op www.ngb.nl, waar u ook kunt lezen wat de lidmaatschaps- BIJ ZUMPOLLEVANDERSTOEL criteria voor het NGB zijn. (WWW.ZUMPOLLEVANDERSTOEL.NL).

Mr. 5 2019 / 15 BUITENKANS

Open Dag

Vanaf ZATERDAG € 259.500,- 6 JULI & 7 SEPTEMBER excl. btw

Bij aankoop in juli 2019 een BIG GREEN EGG© CADEAU

Hier hoor je ‘s ochtends vroeg de vogels fl uiten en zie je in EIGEN GROND de avond de herten langs de bosrand lopen. Een uitvalsbasis van waaruit je de Veluwe ontdekt of heerlijk tot rust komt. UNIEK NATUURGEBIED Een buitengewone kans op uw eigen stukje Veluwe. HOOGWAARDIGE KWALITEIT

Op zaterdag 6 juli zetten wij de deuren van Buitenplaats KLEINSCHALIG PARK Sprielderbosch voor u open. U bent van harte welkom. KAVELS TOT 750 M2 11 uur - 17 uur EXCL. DEEL BOSPERCEEL Hoorneweg 17b, Koudhoorn (bij Putten)

Meer informatie? Bel 088-77 74 353 of meld u aan op www.opendag-sprielderbosch.nl

Buitenplaats Sprielderbosch

19-018 Mr_Adv. Sprielderbosch 210x297mm 2.indd 1 17-06-19 13:27 VAN AMBASSADEURSBIJEENKOMST TOT STAGE-ERVARINGEN

Op de website www.mr-studenten.nl staan elke dag nieuwe berichten over hadden en niet eens een scriptie studie en studentenleven, gemaakt voor en door de ambitieuze rechten- hoefden te schrijven. Ik heb er wel student. in elk nummer van Mr. vindt u een selectie. een vorm van conceptueel denken aan overgehouden die in al mijn STUDENT- Eline van der 1. Bredere oriëntatie op de ar- publicaties doorklinkt. Dat komt STAGIAIR Zwaag (22) beidsmarkt natuurlijk ook doordat ik een tijd VAN DE WEEK doet de master Je kunt naar meer beroepen kij- in de cassatiepraktijk heb geze- burgerlijk ken. Ik heb een zwak voor zowel ten. Dat heeft me geleerd tegen ie- De Mr. ambassadeurs vormen de recht aan de het aansprakelijkheidsrecht als dere redenering in te denken. Dus, ruggengraat van Mr. Studenten. Radboud Uni- het strafrecht en wilde geen van om met Kant te spreken: ’Durf te Elke rechtenfaculteit kent één of versiteit en beide rechtsgebieden bij voorbaat denken!’” meer ambassadeurs. Zij zorgen liep stage bij naar de achtergrond verdringen. onder andere voor de inhoud van Poelmann van 2. Meer kennis de site. den Broek in Nijmegen. Inmiddels is Ik werk parttime bij een juridisch STARTER VAN Rose De bijeenkomst begon met een ze er aangenomen als juridisch adviesbureau en merk dat ik re- DE WEEK Fernando (27) korte masterclass effectief solli- medewerker. delijk snel kan schakelen tussen werkt bij Allen citeren door Simmons & Simmons straf- en privaatrechtelijke vra- & Overy in recruiter Claire van Raay. Ze stond “Een van de leukste ervaringen gen, omdat ik bekend ben met bei- Amsterdam op vooral stil bij het belang van een was het meegaan naar een zitting. de rechtsgebieden. de afdeling goede sollicitatiebrief. Daarna gaf Van tevoren werd ik betrokken in 3. Extra tijd om jezelf te ontwik- Projects & Remko Nugteren van het Breda- de voorbereiding van het dossier. kelen Real Estate. se internetbureau Urban Heroes Het is echt leuk als een advocaat Door het doen van twee speciali- Ze studeerde in Utrecht, waar ze tips & trucs over effectief commu- vervolgens tijdens zitting een on- saties, uitgesmeerd over twee jaar, twee masters deed: Strafrecht en niceren met de doelgroep van Mr. derwerp aanhaalt dat ik heb uit- heb ik mezelf de kans gegeven om Conflict Studies and Human Rights. Studenten. De brainstorm na de gezocht. Verder werd ik betrokken langer na te denken over wat ik pauze over de vraag hoe Mr. Stu- bij cliëntbesprekingen en het we- precies wil. Hoe is je work-life balance? denten een (nog) groter bereik kelijkse jurisprudentie-overleg. Op “Ik zit liever na een drukke dag ’s kan krijgen onder rechtenstuden- deze manier krijg je echt een goed avonds om half 10 in de trein, dan tenl leverde tal van ideeën op, zo- beeld van de advocatuur en het THOSE WERE THE DAYS: dat ik de hele dag op mijn horlo- als de suggestie om met name werken daarin. Ik kijk terug op een EGBERT DOMMERING ge heb moeten kijken of het al 5 van Instagram gebruik te gaan enorm leuke en leerzame periode uur is. Ik vind het leuk om in een maken. Ter plekke werd beslo- en raad andere studenten zeker Egbert Dommering was hoogleraar dynamische omgeving te wer- ten dat de ambassadeurs van alle aan om praktijkervaring op te doen informatierecht aan de Universiteit ken waar niet alles vast staat en negen rechtenfaculteiten bij toer- via een student-stage!” van Amsterdam en advocaat bij je niet precies weet wat de dag beurt de Instagram-account van Brinkhof, Buruma & Maris en Stib- zal brengen. Nadeel is wel dat het Mr. Studenten gaan verzorgen. Lees het complete interview op be. Hij studeerde in de jaren zestig daardoor lastig is om door de week www.mr-studenten.nl rechten aan de UvA. afspraken te maken met vrien- Geïnteresseerd om Mr. Ambassa- den of bijvoorbeeld een sportles te deur te worden? Neem contact op Wat zou u de huidige studenten plannen.” met de ambassadeur op jouw fa- aan advies willen meegeven? culteit (kijk op de ambassadeurs- DRIE VOORDELEN VAN EEN “Ik bewonder hun kennis van het Lees het complete interview op pagina op de site) of mail naar DUBBELE SPECIALISATIE Engels meer dan hun kennis van www.mr-studenten.nl [email protected]. het recht. Ik vind dat ze meer ken- Mr.-ambassadeur Milan Bos stu- nis van de beginselen van het deert aan de Universiteit Maas- recht en andere disciplines moeten BIJEENKOMST Elke vrijdag verschijnt de tricht. Hij is in de afrondende fase hebben. Maar ik realiseer mij dat MR. AMBASSADEURS digitale nieuwsbrief van Mr. van zijn master Nederlands Recht het masterprogramma te overladen Studenten met het meest gele- met als specialisaties Privaatrecht en eigenlijk een jaar te kort is, zo- Eind mei vond alweer de tweede zen nieuws van die week. Ga en Strafrecht en schrijft een blog dat er te weinig ruimte is voor al- Mr.-ambassadeursavond plaats, op voor een abonnement naar over de voordelen van het doen gemene vorming. Maar ik stam uit het kantoor van Simmons & Sim- www.mr-studenten/nieuwsbrief van twee specialisaties. de tijd dat we alleen maar vrijheid mons in Amsterdam.

SUGGESTIES VOOR STARTERS EN STAGIAIRS? MAIL ONS OP [email protected]

Mr. 5 2019 / 17 MARKT VOOR TENTAMENTRAININGEN GROEIT

Steeds meer juridische studenten volgen een tentamentraining. VERDIENSTEN BIJLESGEVERS

Commerciële bedrijven die trainingen aanbieden schieten als pad- Tentamentrainingen worden meestal door ouderejaarsstudenten gege- denstoelen uit de grond. De Mr.-ambassadeurs Julie-Anne van ven. Het is een goede bijverdienste. Matthijs Verwer, nu advocaat bij De den Berg en Anne van Dijk doken in de wereld van de tentamen- Brauw Blackstone Westbroek in Amsterdam, gaf toen hij in Groningen trainingen en vergeleken vier aanbieders. studeerde tentamentrainingen bij Dominus Cursus: ”Voor het geven van een cursus verdiende ik ongeveer 130 euro. De cursus bestond dan uit drie DOOR JULIE-ANNE VAN DEN BERG EN ANNE VAN DIJK of vier bijeenkomsten. Als ik zelf het lesmateriaal schreef, verdiende ik er nog zo’n 50 euro bij.” rofessionele tentamentrainingen zijn ontstaan rond 2006”, vertelt Bij Capita Selecta verdienen de repetitoren afhanke- “PMartin Riesmeijer, oprichter van Tentamentrainingen.nl. “Aan ba- lijk van het vak dat wordt gegeven en hun compe- sis- en vooral middelbare scholieren wordt al langer dergelijke externe stu- tenties 15 tot maximaal 30 euro per uur, vertelt Dave dieondersteuning geboden. De deelname aan studieondersteuning op mid- Geerders, marketing manager van Slim Academy (de delbare scholen is veel groter dan die van studenten op de universiteit. Dat overkoepelende organisatie van Capita Selecta, Slim- groeit wel. Ouders en kinderen zijn al gewend dat er hulpmiddelen zijn. Studeren en ScriptieMaster). Ook krijgen zij salaris Aankomende studenten, maar zeker ook hun ouders, zoeken vaak vooraf voor het samenstellen van het lespakket en de hand- al naar de mogelijkheden voor studieondersteuning op de universiteit.” Mitchel van Gool outs en zijn er bonussen te verdienen bij uitsteken- Mitchel van Gool, voorzitter van de Nederlandse tak van AthenaStudies (AthenaStudies) de kwaliteit van lesgeven. (onderdeel van de Pallas Athena Group), geeft nog een reden voor het op- rukken van de tentamentrainingen de afgelopen tien jaar: “Het is duide- SLAGINGSPERCENTAGES lijk dat de studiefinanciering een belangrijke rol speelt. Er is veel meer Hoe zit het met de slagingspercentages en beoordelingen van de aange- haast geboden. Men wil sneller het BSA (bindend studieadvies) halen en boden trainingen? Tentamentrainingen.nl en Capita Selecta laten zich de hele studie afronden.” beoordelen via klantenvertellen.nl. Beiden krijgen gemiddeld een 8,3, al- leen blijkt dat een waardering voor al hun trainingen zijn, de cijfers voor KOSTEN rechtentrainingen kunnen niet uitgefilterd worden. AthenaStudies stuurt Er zijn vier grote aanbieders die de markt van tentamentrainingen voor deelnemers aan het einde van elke training een enquête om de training de rechtenstudie domineren: TentamenTrainingen.nl, Capita Selecta, te evalueren. Op de website adverteert Athena met een slagingspercen- AthenaStudies en Dominus Cursus. Qua prijzen ontlopen ze elkaar niet tage van 87 procent; Dominus Cursus noemt op de site een slagingsper- veel, wat duidt op stevige concurrentie onderling. centage van 89 procent. “Wij begonnen met Dominus Cursus op het mo- TentamenTrainingen.nl hanteert een geld-teruggarantie. Wie zijn ten- ment dat alleen Capita Selecta écht actief was”, ver- tamen niet haalt mag gratis de herkansingscursus volgen. Wel moet telt Laurens Beldman, CEO van Dominus Cursus. aan bepaalde voorwaarden voldaan zijn; de student moet bijvoorbeeld “Vooral de afgelopen drie jaar is het aanbod enorm bij alle cursusdagen van de eerste cursus aanwezig zijn geweest. Lukt gestegen. Dominus Cursus heeft zich zeven jaar ge- het ook na de tweede training niet, dan krijg je je geld terug. Bij Capi- leden laten inspireren door Capita Selecta. De stu- ta Selecta mag een een student die het de eerste keer niet haalt, ook ge- dent die ons heeft opgericht had moeite met pri- bruik maken van een gratis herkansingscursus, Martin Riesmeijer vaatrecht en wilde een tentamentraining volgen. mits voldaan is aan bepaalde voorwaarden. (Tentamen- Dat kostte toen ongeveer 120 euro. Dat vond hij aan Dominus Cursus biedt een verzekering aan voor stu- trainingen.nl) de hoge kant, hij dacht dat het goedkoper moest denten, voor € 14,95. Heb je die afgesloten en haal kunnen. Vanuit dat idee is Dominus Cursus ont- je je tentamen niet in één keer, dan mag je gratis staan: door studenten, voor studenten.” naar de herkansingscursus. De trainingen worden gegeven in groepen die variëren van tien tot AthenaStudies biedt geen garantie of verzekering achttien studenten. Bij TentamenTrainingen.nl ben je voor acht uur voor studenten die voor hun tentamen zakken. training 96 euro kwijt, voor twaalf uur 144. Capita Selecta rekent voor Laurens Beldman Mitchel van Gool zegt zo’n regeling als schijnvei- een training van twaalf uur €119,95, Athena Studies € 89,- voor negen (Dominus Cursus) ligheid te zien. De garantie die zij kunnen bieden uur. Bij Dominus Cursus verschillen de prijzen per training. Voor een is dat de “training goed is en aansluit op de stof. cursus Strafrecht 3 betaal je € 49,99 (zes uur) en voor Verbintenissen- Als er persoonlijke omstandigheden zijn, dan denkt de organisatie al- recht € 69,99 (negen uur). Soms wordt korting gegeven via studiever- tijd met de student mee om op laagdrempelige wijze opnieuw hulp aan enigingen. te bieden.” Ruwweg kun je zeggen dat TentamenTrainingen.nl het duurst is met twaalf euro per uur. Bij Capita Selecta en Athena ben je iets minder ERVARINGEN VAN DEELNEMERS dan tien euro kwijt per uur. Dominus Cursus is het goedkoopst; hier Wij vroegen een aantal studenten naar hun ervaringen met tentamen- kosten training rond de acht euro per uur. trainingen. Lynda, die rechten studeert aan de Erasmus Universiteit Rot-

18 / Mr. 5 2019 DEPOSITPHOTOS-LIGHTPOET terdam, volgde een training bij TentamenTrainingen.nl en vond dat de gevolgd en vond dit een “enorm gestructureerde goede training.” In ne- stof “door elkaar heen werd verteld”. Volgens haar zat er geen goede volg- gen uur werden alle hoorcolleges, arresten en oefenvragen behandeld, orde in en was het moeilijk om te begrijpen. Bram, tweedejaars student met afsluitend twee tentamens. fiscaal recht aan de Tilburg University, had dezelfde ervaring. Als voordeel van Capita Selecta wordt genoemd dat zij een kleine groep Verschillende studenten vinden de docenten van Dominus Cursus goed en een vaste locatie hanteert en altijd aanbod heeft. Wel wordt door stu- en professioneel. Wat ook opvalt, is dat de trainingen ruim voor het ten- denten een slechtere service bij Capita ervaren dan bij andere aanbie- tamen worden ingepland. Het boekje dat wordt gebruikt tijdens de trai- ders. Zo vertelt een student dat het twee keer is voorgekomen dat de cur- ning wordt vooraf toegestuurd, zodat je je kunt voorbereiden. Wel merkt sussen uiteindelijk niet doorgingen en dat dit pas op het allerlaatste een student op dat het aanbod voor verder gevorderde studenten bij Do- moment werd gecommuniceerd. Als oplossing werd een gratis herkan- minus Cursus erg beperkt is. Pluspunt volgens de student singsmogelijkheid geboden. Een studente die het vak Eu- is wel dat “de repetitoren bijna altijd wel enthousiast zijn. ropees Recht heeft gevolgd bij Capita Selecta is tevreden: Van alle aanbieders is dit de beste service die ik als student HET KIEZEN VAN “Dit was een goede en gestructureerde training, waar- heb ervaren.” EEN GESCHIKTE door ik in een aantal dagen het gevoel kreeg dat ik de stof Voordeel van AthenaStudies volgens studenten is dat zij TRAINING ZAL en alle weken hoorcollege veel beter snapte. De docent zat vaak acties hebben, waardoor trainingen goedkoper wor- VAN STUDENT TOT erg goed in de stof en wist echt waar zij het over had.” den aangeboden. Ook hier is het aanbod beperkt als je STUDENT Tim, eerstejaars in Groningen, volgde de vakken Rechts- verder in je studie bent. Tevens wordt als nadeel genoemd VERSCHILLEN geschiedenis en Staatsrecht 1 bij Capita Selecta. Via de Ju- dat vier uur training achter elkaar ridische Faculteitsvereniging had hij twee trainingen te veel is. In tegenstelling tot Capi- naar keuze gewonnen. “Rechtsgeschiedenis werd door ta biedt AthenaStudies volgens een heel slechte repetitor gegeven. Hij liet de studenten Nienke, vierdejaars rechtenstudente in Groningen om de beurt een stuk van de samenvatting hardop voorlezen. Na twee echter alleen trainingen aan als zij kunnen garan- lessen ben ik niet meer gegaan omdat ik er niets van leerde... Bij Staats- deren dat er goede docenten voor de klas staan. De recht gaf de repetitor goed les, legde alles helder uit en gaf ons veel vra- voorwaarde om les te mogen geven is namelijk dat gen om mee te oefenen.” Dave Geerders er minimaal een acht voor het vak behaald moet Kortom: feit blijft dat het kiezen van een tentamentraining een persoon- (Capita Selecta) zijn. Nienke heeft bij Athena het vak Strafrecht 3 lijke keuze is en dat die van student tot student zal verschillen.

Mr. 5 2019 / 19 MEESTERS VAN DE WEEK

voor zij op zitting komen. En het jaar aan de University of Chicago aan toegaat op een sociaal kantoor. MEI vereiste van spoedeisend belang Law School bedraagt bijna 65,000 Daarom hebben wij hem uitgeno- geldt niet.” dollar en daarnaast komen er na- digd om een kijkje te komen nemen tuurlijk nog kosten bij voor boe- op ons kantoor, dat al sinds 1982 Is de rechtbank voorbereid op een ken, huur, eten et cetera. Kort na een sociaal kantoor pur sang is.” 27 toeloop? het aanmelden aan de universitei- “Ja hoor, komt u maar. We staan er ten ben ik begonnen met het aan- Hoe verliep het bezoek? klaar voor; er is tijd bij een paar vragen en solliciteren voor ver- “Goed, naar onze mening. De minis- rechters voor deze zaken gere- schillende beurzen en, zodra ik ter heeft eerst bij een tweetal col- HAN JONGENEEL serveerd. Ik verwacht overigens was aangenomen, financiële on- lega’s cliëntgesprekken bijgewoond. Han Jongeneel (rechtbank Amster- niet direct een stormloop, maar dersteuning van de universiteit Daarna hebben wij met de minis- dam) nam, samen met Klaas een klein begin en daarna een zelf. Hier gingen veel uren in zit- ter gesproken en aan de hand van Blankevoort, het initiatief tot de gestage groei.” ten, het was niet gemakkelijk. Uit- concrete voorbeelden aangegeven verkorte civiele procedure die in eindelijk lukte het beetje bij beetje waarom ons werk belangrijk is en juni in Amsterdam van start ging. JUNI om het geld bij elkaar te sprok- waarin de pijnpunten zitten.” kelen. De Stibbe Buitenlandbeurs Wilt u het nog eens uitleggen? was uiteindelijk de doorslaggeven- De minister lijkt zich niet altijd Voor welke probleem is deze ver- de factor waardoor ik deze droom evenveel te bekommeren om sociaal korte procedure een oplossing? 3 kon waarmaken.” advocaten. Met welk gevoel bege- “Tot nog toe hebben we een tame- leidde u hem naar de uitgang? lijk uniforme aanpak: dagvaarding, JUNI Mijn collega’s en ik hebben een antwoord, comparitie, vonnis. Ook positief gevoel aan het gesprek relatief simpele zaken gaan dan met de minister en zijn ambtenaren vrij traag. Zo is de tijd tussen de MIEKE LAVREYSEN overgehouden. Het was goed om te conclusie van antwoord en de zit- 10 horen dat de minister zelf aangaf ting nu gemiddeld zeven maanden, Mieke Lavreysen is na haar af- dat ook hij vindt dat wij recht heb- gewoon omdat we veel zaken in studeren in Nijmegen voor een ben op een behoorlijke vergoeding. de kast hebben liggen, die op hun jaar naar de University of Chicago Wij hopen dat hetgeen wij hebben beurt wachten. Door nu zaken die Law School gegaan. Ze won daar willen overbrengen bij de minis- zich daar voor lenen op een kort- de Ann Watson Barber Outstan- LIESBETH SIERS ter is blijven hangen en dat dit zijn geding-achtige wijze aan te pak- ding Service Award voor haar in- keuzes zal beïnvloeden.” ken, kunnen we die alvast snel zet voor de kwaliteit van leven op Liesbeth Siers, advocaat bij Van afdoen. Daardoor houden we meer de Law School. Op 1 oktober gaat Schie Advocaten in Nijmegen, ont- JUNI tijd over voor de andere zaken en ze aan de slag bij Stibbe. ving minister Sander Dekker kunnen we ook voor die zaken de (Rechtsbescherming) voor een doorlooptijd verkorten.” Chicago Law School, daar doceer- werkbezoek op haar kantoor. de toch ooit Barack Obama? Hoe 17 En wat is het verschil met het kort komt u daar terecht? Stond de minister plotseling op de geding? “Dat klopt! Obama doceerde tus- stoep of had hij zich netjes aan- “Twee duidelijke verschillen: het is sen 1993 en 2004 als parttime gemeld? een bodemprocedure, dus er ligt docent aan de University of Chi- “Als bestuurslid van de Vereni- een standpunt van beide partijen cago Law School. Afgelopen no- ging Sociale Advocatuur Nederland RENÉE VAN vember was hij terug op de cam- was ik in januari met een collega SCHOONHOVEN Dit is een selectie van de pus voor een live opname van The als toeschouwer in de Tweede Ka- ­uitspraken die de meesters van Axe Files (podcast).” mer aanwezig bij de bespreking van Renée van Schoonhoven is voor de week de afgelopen maand de contourennota van de minister drie jaar benoemd tot hoogleraar deden op de site van Mr. Wie In Amerika studeren schijnt fors over de stelselherziening gesubsi- onderwijsrecht aan de Vrije Univer- een wekelijks overzicht van de duurder te zijn dan wat wij ge- dieerde rechtsbijstand. Er is vanuit siteit. Ze combineert haar aanstel- meesters van de week wil wend zijn. Noem eens wat bedra- de advocatuur, wetenschap en po- ling met werkzaamheden bij onder- ­ontvangen, kan zich abonneren gen, en hoe betaalt u dat? litiek erg veel kritiek op deze plan- zoeks- en adviesbureau Actis. op de Mr.-nieuwsbrief via “Ja, het is onvergelijkbaar met de nen. Mijn collega’s en ik merkten www.mr-online.nl kosten van een opleiding in Ne- dat de minister in de Tweede Kamer Bij onderwijsrecht denken wij aan derland. Het collegegeld voor een soms niet precies wist hoe het er assertieve ouders die geen ge-

KENT U OOK EEN POTENTIËLE MR. VAN DE WEEK? MAIL ONS! [email protected]

20 / Mr. 5 2019 MEESTERS VAN DE WEEK

noegen nemen met een schoolad- vanuit het onderwijsveld door deze lezing over zakendoen met China Wat zouden advocaten in Neder- vies. Terecht? facilitering is dan ook meer dan op de Universiteit Utrecht. land van hun Chinese collega’s “Dat soort zaken zijn inderdaad welkom. De benoeming zelf is ech- kunnen leren? onderdeel van het onderwijsrecht. ter gewoon aan de universiteit en Wat zijn op juridisch vlak de “Werkethos, het Rotterdam- Het vakgebied gaat immers over er is een curatorium ingesteld. Dat grootste uitdagingen voor bedrij- se ‘geen woorden maar daden’, de juridische relaties in en rond garandeert academische vrijheid, ven die zakendoen met China, en wordt door de Chinezen goed uit- de school. Maar onderwijsrecht ook als het gaat over constitutio- waar liggen de meeste kansen? gevoerd. Omgekeerd kunnen Chi- gaat ook over de bestuursrech- nele vraagstukken.” “Zakendoen gaat in China net als nezen van bepaalde Nederland- telijke connecties tussen school in zaken met de Verenigde Staten se collega’s leren om wel kritisch en overheid (ministerie, inspectie, JUNI middels contracten. Elke Neder- te zijn tegenover de eigen cliënt, gemeente). Dat alles dan tegen de lander, westerling of Chinees die en ook om met voorstellen te ko- achtergrond van de constitutio- begint over guanxi (relaties) die men die anders zijn, maar beter nele aspecten: de vrijheid van en belangrijker zijn voor het Europe- voor de cliënt.“ het recht op onderwijs.” 24 se bedrijfsleven dan contracten in China, dient een realiteitscheck Wat is niet over u bekend, dat wel Uw leerstoel is mogelijk gemaakt met zichzelf qua kennis van China interessant is? door katholieke en christelijke te doen. Guanxi ziet op Chinezen, “Ik zie er wellicht wat dikkig uit, schoolbesturen. Verschaft dat niet op Nederlanders en andere maar ik boks elke dag een uur en voldoende academische ruimte? REINOUT VAN buitenlanders. Het hebben van de ik doe drie à vier maal per week Kunt u bijvoorbeeld artikel 23 van MALENSTEIN juiste contracten en de juiste be- aan krachttraining. Dit Erica- de Grondwet (vrijheid van onder- schermingsstrategie en handha- Terpstra-effect (overigens een wijs) ter discussie stellen? Reinout van Malenstein, senior ving is de grootste uitdaging voor geweldige vrouw) qua looks is “Onderwijsrecht is een relatief jong counsel IP-recht bij het Chinese bedrijven. Hier liggen dan ook de ontstaan na mijn tijd als wed- en nog klein vakgebied. Steun advocatenkantoor HFG, hield een meeste kansen.” strijdroeier.”

Vacature: Juridisch medewerker Met interesse in vreemdelingenrecht/bestuursrecht. En met de ambitie om advocaat te worden

Wie ben je Gezocht wordt een enthousiaste en leergierige pas Civiel met name op het gebied van huurrecht, (of bijna) afgestuurde jurist (WO). Je hebt goede bewindvoering en schuldsanering. studieresultaten en wil deze graag in de praktijk Wij zijn met twee advocaten, met een actieve toepassen. Tijdens je studie heb je aandacht besteed aan procespraktijk. Het is de bedoeling dat je in hooguit vreemdelingenrecht en bestuursrecht. twee jaar zelf advocaat wordt.

Wat ga je doen Wat wij bieden De werkzaamheden bestaan uit de variëteit van de Professionele, maar gezellige en open werksfeer. algemene kantoorwerkzaamheden. Correspondentie Veel ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. verzorgen, aanvragen gefinancierde rechtsbijstand, Een mooie werkplek met uitzicht op de Amstel. communicatie met klanten, rechtbank of openbaar ministerie. Ook het vervaardigen van (concept-) Spreekt dit je aan? processtukken als bezwaarschriften, beroepschriften, Stuur dan je motivatiebrief met CV, cijferlijsten conclusies en dagvaardingen. Bachelor en Master en eventuele stagebeoordeling(en) naar [email protected] Ons kantoor Bij Justiceforyou wordt het recht in de praktijk Neem voor vragen contact op met toegepast. Onze rechtsgebieden zijn strafrecht, sociaal mr. drs. M.A.M. Karsten, 06-19552817 verzekeringsrecht, vreemdelingenrecht en civiel recht. www.verdedigingswerk.nl

Mr. 5 2019 / 21 HART VOOR DE ZAAK ZO WERKT DAT BIJ PLOUM Vanaf dag één word ik aangemoedigd om het beste uit mijzelf te halen en voor een podiumplaats te gaan. In het belang van onze cliënten en de zaken die zij aan ons toevertrouwen. Die hoge lat klinkt spannend, maar het is in de praktijk vooral leuk. Want support van ervaren kantoorgenoten is altijd dichtbij. Wij doen het samen. Ik ben medewerker, ik voel mij partner. Anamika Wilbrink - advocaat bij Ploum

ACTUELE VACATURES OP WERKENBIJPLOUM.NL ADVOCAAT-MEDEWERKER ONDERNEMINGSRECHT EN FAILLISSEMENTSRECHT ADVOCAAT-MEDEWERKER CIVIEL BOUWRECHT EN VASTGOEDRECHT

1/1 A4.indd 56 24-06-19 09:31 BLOGS

ZEN DE ZON IN MET EEN GOEDE ZAAKWAARNEMING

“Een belangrijk onderdeel van caten en andere beroepsgroepen kunnen hier voor publicatie zijn en welke regels gelden met een gerust hart op vakantie baat bij hebben.” voor het anonimiseren van uitspraken. gaan, is het organiseren van een De eigenaar van een stadswo- EMMA VAN DER VOS (Universiteit goede zaakwaarneming. Een ning heeft te maken met een Leiden/Stibbe) moest even wen- kernaspect bij het organiseren van een gede- Vereniging van Eigenaren. In nen toen ze als alumna van de gen zaakwaarneming is geordend te werk theorie slim geregeld in wet- Universiteit van Amsterdam gaan. Zorg tevens voor een kristalheldere en regelgeving, in de praktijk vaak een onbe- aan de slag ging in het beschaafde Leiden. communicatie naar de zaakwaarnemer en kende bron van ellende. Net als met online De studenten zagen er netter uit dan menig naar de cliënten. Breng voorgaande tips in privacy-voorwaarden; je realiseert je vaak collega op de Zuidas. Op een dag ging ze de de praktijk om zo zen de zon tegemoet te achteraf pas waar je getekend hebt. Mediati- confrontatie met hen aan. “Wees vrij!” gaan”, aldus advocaat SHEEVANI BHARATSINGH on werkt ook op deze gebieden, daar waar het BART VAN MEEGEN (president van (Van Odijk Advocaten). recht niet bij kan komen, aldus MfN-register- de rechtbank Overijssel) is zeer Volgens coach en vaardigheids- mediator CARST JOUSTRA. tevreden over de kwaliteit van trainer RÜNA HONIG kun je je Zoveel dingen doen we onbe- nieuwe rechterlijke collega’s. eigen gevoel over hoe goed je er- kommerd, zonder dat iets er echt Dat wil niet zeggen dat er bij de selectie niets gens in bent niet vertrouwen. toe doet. Alles gaat voorbij en dat te verbeteren valt. Daarom wordt het aantal Dat je het gevoel hebt dat je heel competent is maar goed ook, aldus rechtsfi- stappen in de procedure teruggebracht en de bent, kan misschien zelfs een aanwijzing zijn losoof HENDRIK KAPTEIN (Universiteit Leiden). procedure verkort. De gesprekken worden ge- dat je helemaal niet zo goed bent. Dit heet ook “Totdat het fout gaat en dan moet wél duide- structureerd om de objectiviteit van de selec- wel het Dunning-Krugereffect: je weet niet lijk worden wie dat op het geweten heeft. In tie te vergroten, en de analytische testen en wat je niet weet en daardoor waan je jezelf ten zijn (hopelijk) laatste boekje geeft Rinus Otte het assessment worden aangepast en beter onrechte competent. Maar dan ben je wel de- het antwoord: misdadigers zijn als zodanig toegesneden op het rechterschap. “Hopelijk gene met het meeste zelfvertrouwen. Zoals de toerekeningsvatbaar, verdienen helemaal wordt de selectieprocedure zo nóg beter en Britse filosoof Russell zei: “In de wereld van geen tbs en moeten dus hard worden gestraft. aantrekkelijker voor een diverse groep van vandaag lopen de domkoppen over van zelf- Remedie: sluit hem zelf een tijdje op, dat hij geïnteresseerden.” verzekerdheid, terwijl de slimmeriken een en leert wat dat betekent (en eindelijk Beccaria Berichten van re- al twijfel zijn.” kan bestuderen).” cruiters: steeds Juridisch journalist LEX VAN Als samenleving hebben we res- vaker verschijnen ze ALMELO blogt over het einde van pect en bewondering voor men- in je mailbox. De de bestuurlijke loopbaan van sen met een ‘growth mindset’. één nog enthousiaster dan de ander. Gouden oud-VVD’er Jos van Rey, naar Ondernemers die hun nek uit- bergen worden je beloofd als je de overstap aanleiding van de cassatie die hij bij de Hoge steken en leren van hun mislukkingen. maakt. ‘The war on talent’ is in volle gang, Raad instelde tegen zijn bestuursverbod. De Ondernemend jurist MARIJN ROOYMANS con- bloggen TAMARA WILLEMSE (Meesterlijk Con- Hoge Raad zou daar eind juni over beslissen. stateert dat het in ons parallelle juristenuni- tact) en LONNEKE BACKELANDT (Meester voor “In de jaren negentig preekte Van Rey – net versum totaal andersom werkt. “Wij juristen Meester(s)). als partijgenoot Robin Linschoten – over de hebben met z’n allen geen respect, maar Juridisch adviseur LODEWIJK noodzaak fraudeurs harder aan te pakken. wantrouwen ten opzichte van vakgenoten SCHLINGEMANN (eigenaar van Wantrouw predikers”, aldus Van Almelo, die als grondhouding hebben: ‘ik kan alles’. Juralink in Moskou en Sint- die zich daarop afvraagt: “Maar ben ik wél Sterker nog, we verdenken hen ervan dat ze Petersburg en lid van Dutch te vertrouwen?” opportunistische beunhazen zijn.” Business Lawyers Abroad) heeft twintig jaar Strafrechtadvocaat WILLEM JAN De Rechtspraak publiceert dage- ervaring met de Russische onderhandelings- AUSMA (Ausma de Jong) is na lijks uitspraken op de website cultuur. Hij geeft tips over wat je kunt ver- bijna vijfentwintig jaar een rechtspraak.nl. Maar lang niet wachten als je met Russen gaat onderhande- nieuwe weg ingeslagen. Geen alle uitspraken worden gepubli- len en waar je op moet letten.Grondbeginselen kansloze betogen meer, maar geënt op de ver- ceerd. In dit blog legt Bloggende Advocaat zoals redelijkheid en billijkheid ontbreken. dachten de realiteit onder ogen zien te bren- JEROEN VELDHUIS (Visser Van Solkema Advo- “De letter van de wet en de letter van het con- gen. “Bij het volgen van een opleiding tot caten) uit waarom dit zo is, wat de criteria tract geven de doorslag.” coach bleek dat een andere aanpak ook in het strafrecht positieve vruchten kan afwerpen LEES DE VOLLEDIGE BLOGS OP WWW.MR-ONLINE.NL en meer voldoening geeft. Ook collega-advo-

Mr. 5 2019 / 23 Snel op de hoogte zijn van actuele ontwikkelingen in het recht? Ook daarvoor kunt u in Mr. terecht. In de rubriek Snelrecht belichten vooraanstaande juristen periodiek de ontwikkelingen op hun rechtsgebied.

BEROEPS- VERBINTENISSENRECHT AANSPRAKELIJKHEID KWADE TROUW ONTSTAAT NIET REEDS ALS GOEDE TROUW ONTBREEKT VAN ACCOUNTANTS EN ALGORITMEN

wade trouw mag niet te snel worden aangenomen, zo on- ecent ontstond een publieke discussie over de inzet van derstreept de Hoge Raad in een arrest van 5 april 2019 accountants bij het toezicht op algoritmen. Aanleiding K(ECLI:NL:HR:2019:506). Waar ging deze zaak over? Rwas een initiatiefnota van VVD-Kamerlid Jan Midden- Dexia had uit hoofde van een – niet mede door de echtgenote van dorp, die het nobele streven heeft opgevat om burgers meer grip de leasenemer ondertekende – effectenleaseovereenkomst beta- te geven op het gebruik door bedrijven en overheden van algo- lingen ontvangen. De echtgenote vernietigde de overeenkomst ritmen. De nota bevat een drieledig voorstel. Ten eerste moeten op de voet van art. 1:88 juncto 1:89 BW. Als gevolg van de vernie- bedrijven zelf rapporteren over de algoritmen die zij gebruiken. tiging – waaraan terugwerkende kracht toekomt – waren de beta- Daarnaast moet er een zogeheten algorit- lingen achteraf gezien zonder rechtsgrond, en daarmee dus on- metoezichthouder worden opgericht. Tot verschuldigd, verricht. De leasenemer vorderde de reeds betaalde slot moeten accountants in het kader van bedragen terug. De vraag rees of Dexia die te kwader trouw had jaarrekeningcontroles ook de gebruikte ontvangen, in welk geval zij (in afwijking van de hoofdregel van algoritmen controleren. art. 6:82 BW) ingevolge art. 6:205 BW zonder ingebrekestelling, Op dit voorstel is vanuit de accountancy in verzuim zou zijn geraakt met de nakoming van de ongedaan- verschillend gereageerd. De beroepsgroep makingsverbintenis, dus telkens vanaf de dag der betaling wet- signaleert commerciële kansen in de telijke rente verschuldigd zou zijn geworden. dienstverlening aan controleklanten. Te- Naar het oordeel van de Hoge Raad was niet voldaan aan de ver- gelijkertijd is er ook scepsis over de vraag of de accountant wel eisten van art. 6:205 BW. Van kwade trouw is, zo stelt hij voorop, is toegerust voor deze taakuitbreiding. De kwestie is in ieder pas sprake als de ontvanger de onverschuldigdheid van de beta- geval voldoende urgent: er is nauwelijks inzicht in de mate ling kent of vermoedt. Vereist is subjectie- waarin en de manier waarop onze dagelijkse levens worden be- ve kennis van de onverschuldigdheid ten ïnvloed door algoritmen, terwijl deze invloed ver kan reiken. tijde van de ontvangst van de betaling. Het Amerikaanse bedrijf Amazon gebruikte in het verleden bij- Het is onvoldoende als de ontvanger die voorbeeld een algoritme dat op basis van historische sollicitatie- onverschuldigdheid slechts (objectief) be- gegevens nieuwe sollicitanten selecteerde. Op enig moment hoorde te kennen. In dat geval ontbreekt kwam het bedrijf er echter achter dat het algoritme zichzelf had weliswaar goede trouw, maar daarmee is geleerd mannelijke sollicitanten te verkiezen boven vrouwelij- de ontvanger nog niet te kwader trouw. ke, omdat bij het bedrijf overwegend mannen werkten. Dit Voor kwade trouw is het evenmin vol- voorbeeld illustreert hoe complex algoritmen kunnen werken. doende als de ontvanger twijfelt aan de verschuldigdheid van de Het is dan ook de vraag of de accountant dit er even bij doet. prestatie. Dexia wist toen zij de betalingen ontving weliswaar Denk ter vergelijking aan een andere recente uitbreiding van van de mogelijke toepasbaarheid van art. 1:88 en 1:89 BW op ef- het takenpakket van de accountant. Onder de Wet Normering fectenleaseovereenkomsten, maar was niet op de hoogte van het Topinkomens moeten accountants de beloningen in de (semi) huwelijk. Bovendien wist noch vermoedde zij dat van de effec- publieke sector controleren. Dit wordt als een complexe taak tenleaseovereenkomst de vernietiging zou worden ingeroepen. ervaren, die het werk te kostbaar maakt om de sector goed te Van de bedoelde subjectieve kennis was daarom geen sprake. kunnen bedienen. Als een ‘overzichtelijk’ onderwerp als belo- Deze bepaling staat niet op zichzelf. Een zelfde terughoudend- ningen al zo lastig is, wat moeten we ons dan voorstellen bij het heid als bij art. 6:205 past bij de vraag naar de kwade trouw van controleren van algoritmen? De politiek doet er dan ook goed hem die in weerwil van een dreigende ontbinding van een over- aan zich te bezinnen op de vraag of deze taak bij de accountant eenkomst een prestatie ontving (als bedoeld in art. 6:274 BW). moet worden ondergebracht. Ook dient de beroepsgroep zich Ook daar is voor verzwaarde aansprakelijkheid vanwege kwade goed te bedenken of zij deze additionele verantwoordelijkheid trouw meer vereist dan afwezigheid van goede trouw. (met de daarbij bijbehorende zorgplicht) op zich wil nemen.

Johan den Hoed is cassatieadvocaat bij Köster Advocaten. Jan van Nass is advocaat bij Ysquare.

24 / Mr. 5 2019 WEBINARS: EEN IDEALE MANIER OM BIJ TE BLIJVEN

In de drukte van alledag is het niet altijd makkelijk om ONDERNEMINGSRECHT up-to-date te blijven. Toch is het noodzakelijk om uw kennis op peil te houden als u voorop wilt blijven lopen in EEN DROEVIGSTEMMEND uw vakgebied. De webinars van het CPO bieden de moge- WETGEVINGSPROJECT lijkheid om snel op de hoogte te zijn van de nieuwste ontwikkelingen, zonder daarvoor de deur uit te hoeven.

nlangs verscheen de tweede nota van wijziging bij het Wetsvoorstel bestuur en toezicht rechtspersonen (Kamer- Een uitstekende periode om Ostukken 34491). Daarmee is de weg geëffend voor goed- uw kennis bij te spijkeren keuring door de Eerste Kamer. Het is het antwoord van de wet- zijn de relatief rustige zomer- gever op de verspilling van publieke middelen in de zorg, bij het maanden. U kunt een of onderwijs en woningcorporaties. Reeds in september 2013 meerdere CPO-webinars van kwam de Commissie-Halsema in haar rapport Een lastig ge- dit voorjaar terugkijken op een moment dat u schikt. Of u volgt sprek met aanbevelingen naar aanleiding van affaires zoals bij deze zomer een van de live webinars. Zo organiseert het CPO op Vestia, Philadelphia, de IJsselmeer Ziekenhuizen, Amarantis, 11 juli ‘Actualiteiten Omgeving & Vastgoed - Milieu’ met Pauline InHolland, Orbis, Rochdale en Meavita. Later volgden het ROC van Aardenne (senior advocaat, Van der Feltz advocaten). Zij Leiden en Privazorg, waarover recent werd bericht in Trouw. bespreekt onder meer het wettelijke systeem inzake de Vormt de nieuwe wet een adequate remedie tegen dergelijke (omgevings)vergunningplicht versus de toepasselijkheid van ontsporingen? algemene regels, de best beschikbare technieken en specifieke In 2016 kwam Justitie met een wetsvoorstel dat het bestuur en regelingen zoals het Besluit risico’s zware ongevallen. toezicht bij rechtspersonen in de semipublieke sector moest ver- Daarnaast komt de toekomst van het milieurecht onder de beteren. Dat zijn in de praktijk veelal stichtingen en verenigin- Omgevingswet aan bod. gen, maar in toenemende mate ook besloten vennootschappen. Eveneens op 11 juli organiseert het CPO het webinar Het voorstel was in aanvang echter veel te breed van opzet. Het ‘«JOR» Actueel Ondernemingsrecht - Actualiteiten voorjaar beoogde een nieuwe Algemene Titel in 2019’. Hierin bespreekt Claartje Bulten (hoogleraar Onderne- Boek 2 BW in te voeren, waardoor allerlei mingsrecht, Radboud Universiteit) onder andere de onderwer- bestaande wetgeving onnodig op de pen bestuurdersaansprakelijkheid, enquêterecht, uitkoop, schop moest. Voor aansprakelijkheid van concernverhoudingen, overnamegeschillen, geschillenregeling bestuurders werd bovendien geen onder- en medezeggenschapsgeschillen. Na afloop zijn de deelnemers scheid gemaakt tussen de kleine liefda- weer helemaal op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen in digheidsstichting en sportvereniging het ondernemingsrecht. enerzijds en grote commerciële stichtin- Beide webinars maken deel uit van een webinarreeks. Wanneer gen en verenigingen anderzijds. u zich inschrijft voor een complete webinarreeks, ontvangt u Eind 2018 is het voorstel aangepast. Het genoemde onderscheid tien procent korting. Meer informatie en een volledig overzicht is alsnog geïntroduceerd en de nieuwe Algemene Titel in Boek 2 van webinars vindt u op www.cpo.nl/webinars. BW is weer geschrapt. Inhoudelijk blijft het voorstel echter veel te beperkt om effectief te kunnen zijn. Van specifieke regels CPO is een van de kennispartners van Mr. De Mr.-kennis- voor rechtspersonen die (overwegend) gebruik maken van pu- partners zijn bedrijven die diensten, producten en informa- blieke middelen wordt niet gerept, terwijl daar toch het pro- tie leveren gericht op de lezers van Mr. Ze hebben elk bleem ligt. Ook wordt niets geregeld voor rechtspersonen die in een eigen pagina op www.mr-online.nl waar onder meer concernverband opereren. nieuws, productinformatie en blogs van deze organisaties Ook in de Privazorg-casus valt het ‘sjoemelen’ met verschillende worden geplaatst. rechtspersonen op. Gevolg is bijvoorbeeld dat alleen de werk- maatschappijen die onder de Wet Toelating Zorginstellingen (Wtzi) vallen een raad van commissarissen hebben, maar uitge- rekend de stichting die de beslissende en de centrale leiding over de groep uitoefent niet! Het wetsvoorstel verandert daar niets aan, omdat een raad van toezicht bij stichtingen nog steeds niet verplicht wordt gesteld. Inmiddels zijn we dus zes jaar verder na het rapport van de Commissie-Halsema en komt er naar verwachting een weinig effectieve wet.

Steef Bartman is advocaat en hoogleraar Corporate Group Liability aan de Universiteit Maastricht.

Mr. 5 2019 / 25

INTERVIEW

‘DE KWALITEIT IN HET STRAFRECHT KALFT AF’

Een goede manier van geschillenbeslechting is een van de kurken waarop een samenleving drijft, vindt Jeroen Soeteman, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten. Hij maakt zich zorgen over de strafrechtspleging. Meer en meer ziet Soeteman officieren, rechters en advocaten die hun dossiers niet goed kennen, omdat ze er gewoon de tijd niet meer voor hebben. Daar is de burger de dupe van. “De kwaliteit van de strafrechtspleging kalft af, maar we merken het niet. Als je elke dag een minuut minder tijd krijgt om je zaken voor te bereiden, lijkt dat niet dramatisch. Totdat je na jaren terugkijkt en ziet hoezeer de kwaliteit is teruggelopen.”

DOOR MIEK SMILDE FOTO’S CHANTAL ARIËNS

Mr. 5 2019 / 27 INTERVIEW

oven de ramen van het grachtenpand waarin Je- tien jaar. Toen we de krant niet meer mochten verkopen op roen Soeteman kantoor houdt, zijn de portretten het terrein van de school, zijn we een meter verder op B van twee zeventiende-eeuwse kooplieden in glas- straat gaan staan. Dat typeert mij wel. Mijn vriendin vindt in-lood gegoten. Origineel zijn ze niet. De eigenaar van het, net als de relaties die ik hiervoor heb gehad, moeilijk het pand kocht ze in een tweedehandswinkel nadat het om ruzie met mij te hebben. Ik maak ruzie als een advo- pand was uitgebrand en gaf hiermee bij de herbouw het caat. Ik ben extreem met woorden, refereer aan voorgaan- huis wat oude allure terug. Aan het gepleisterde plafond de situaties, onderbouw mijn stellingen. Zo ben ik. Ik wil hangt een moderne lamp. De inhoud van de boekenkast overtuigen. Daarom ben ik advocaat geworden. verraadt dat we hier met een in het strafrecht gespeciali- “Rechten was een bewuste keuze. Ik had al jong het ster- seerd kantoor te maken hebben; bundels over het straf- ke gevoel dat mensen die regels maken en ze moeten procesrecht, de recherche, het Openbaar Ministerie en de handhaven de dure plicht hebben zelf die regels te eerbie- advocatuur vullen de planken. digen. Ik ben altijd opgekomen voor mensen die niet fair Soetemans beide ouders zijn jurist. Zijn vader werkte zijn werden behandeld. In veel baantjes die ik vroeger had, hele leven als manager op het gebied van personeel en or- werd ik ontslagen omdat ik op een gegeven moment voor ganisatie, zijn moeder werd op latere leeftijd rechter. een collega of een klant opkwam die niet eerlijk werd be- Toch had Soetemans keuze voor de studie handeld. Ik ben zelfs weleens ontslagen om weinig met zijn ouders van doen. “Als kind iets waarover de collega in kwestie zijn wilde ik graag goochelaar worden. Mijn ou- “JE MOET ALS schouders ophaalde. Dat heeft voor mij met ders hadden meteen door dat ik daar vol- STRAFPLEITER het recht te maken. Ik kan niet goed om- strekt geen talent voor had, maar beloofden NOOIT CYNISCH gaan met hypocrisie. Als opsporingsdien- mij dat ik na de basisschool naar de circus- WORDEN. ALS sten zelf over de scheef gaan om iemand op school mocht. Dat vond ik fantastisch. Toen DAT GEBEURT te pakken die de regels heeft gebroken, kan ik eenmaal puber was, heb ik er nooit meer MOET JE STOPPEN” ik nog steeds heel verontwaardigd worden. aan gedacht. Maar het verhaal typeert wel Ik ga ervan uit dat elke agent en elke officier mijn opvoeding. Mijn ouders lieten mij vol- van justitie integer met zijn vak omgaat. Zij strekt vrij om te worden wie ik was. die welbewust dingen achterhouden en “Ik heb altijd van taal gehouden, van argumenteren. Ik daarover geen verantwoording afleggen, vinden mij op herinner me nog goed dat ik samen met een paar vrienden hun pad. Advocaat Cees Korvinus heeft mij geleerd dat je op mijn middelbare school een alternatieve schoolkrant in dit werk nooit cynisch moet worden. Anders moet je heb opgericht, omdat we vonden dat er in het reguliere stoppen met dit vak.” krantje censuur werd gepleegd. Ons blad verkochten we op het schoolplein. Daar gingen we nogal ver in; we plaatsten VRIJHEID naaktfoto’s van willekeurige mensen en zetten daar de “Huurrecht, familierecht en strafrecht zijn de rechtsgebie- naam van leraren onder. Kom op, we waren vijftien, zes- den die mensen het meest raken. Wonen, gezin, vrijheid. Dat de overheid die vrijheid kan ontnemen staat voor mij centraal. Als je je huis wordt uitgezet, kun je een ander WIE IS JEROEN SOETEMAN? huis huren. Echtscheidingsproblemen spelen tussen men- Jeroen Soeteman (1974) is strafrechtadvocaat en voor- sen. Bij het strafrecht is er een partij die vele malen sterker zitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrecht- is, namelijk de overheid. Natuurlijk is het goed dat we als advocaten (NVSA). Hij studeerde rechten in Gronin- samenleving hebben afgesproken dat die vergaande be- gen, voltooide zijn advocaatstage bij CMS Derks Star voegdheid om iemand van zijn vrijheid te beroven exclu- Busmann en stapte in 2003 over naar Korvinus Abeln sief in handen van de overheid ligt. Dat moet dan wel zorg- advocaten om zich volledig op het strafrecht toe te vuldig gebeuren. Ik heb er geen principiële bezwaren tegen leggen. Soeteman heeft zich de afgelopen jaren als mensen worden vastgezet als ze zijn veroordeeld. Ik gespecialiseerd in zowel commuun als financieel- pleit niet voor een samenleving zonder celstraffen. Maar economisch strafrecht en heeft daarnaast ruime er- het merendeel van de mensen die in Nederland van hun varing met grensoverschrijdende strafzaken. Samen vrijheid zijn beroofd, zit in een huis van bewaring in voor- met Willem Jebbink startte hij in 2009 in Amster- lopige hechtenis. Die mensen raken hun baan kwijt, hun dam Jebbink Soeteman advocaten. gezin komt onder druk te staan en dat allemaal omdat ie- Soeteman woont samen met zijn vriendin en heeft mand misschien iets heeft gedaan dat niet mag. Om men- twee zoons. sen in die omstandigheden te kunnen bijstaan, is het mooiste wat er is. Soms kun je er als advocaat niets aan

28 / Mr. 5 2019 INTERVIEW

doen. Maar je kunt ze wel rust geven. I tell it like it is. Als het “Zorgwekkender vind ik de manier waarop de politiek de kut is, is het kut. Ik probeer het nooit mooier te maken. laatste jaren het strafrecht in een verdomhoek heeft gela- Maar als er mogelijkheden zijn om iets aan die voor men- zerd. Politici zouden op dit vlak niet zo bang moeten zijn sen heel ingrijpende situatie te doen, grijp ik die aan.” voor de voorpagina. Onze cliënten worden verdacht van strafbare feiten en negen van de tien worden daarvoor GEEN REDDINGSBOEI veroordeeld. De samenleving wil die mensen het liefst “Het strafrecht heeft zich de laatste jaren sterk ontwik- alle rechten ontnemen en dat merken wij. Geen politicus keld en niet altijd ten goede. De jurisprudentie van de durft meer geld aan de tbs te geven. Er gaat wel geld naar Hoge Raad over vormverzuimen is mij bijvoorbeeld een de politie, het OM, de rechtspraak. De rechtspraak blaast doorn in het oog. De Hoge Raad heeft gezegd dat in de op- 200 miljoen euro op in een mislukt digitaliseringsproject sporing gemaakte fouten hersteld mogen worden en dat en ondertussen wordt de sociale advocatuur de nek omge- het voldoende is om te constateren dat het fout is gegaan. draaid. Wij zitten in de hoek waar de klappen vallen, Dan volgt er geen strafvermindering of bewijsuitsluiting. maar niemand gooit een reddingsboei. Oud-staatssecre- Dus als de politie een woning binnentreedt zonder mach- taris Teeven heeft met zoveel woorden in een interview tiging, maar de rechter constateert dat de politie met een gezegd dat hij eigenlijk hogere straffen wilde en mini- machtiging wel had mogen binnentreden, is dat voldoen- mumstraffen, maar toen dat niet lukte, heeft hij de tarie- de. Daarmee krijgt de politie een vrijbrief om fouten te ven van de gefinancierde rechtsbijstand maar naar bene- maken. Dat vind ik principieel fout. Als je een fout den bijgesteld. Door een slechte verdediging zouden er maakt, moet je die compenseren. Het hoeft niet meteen minder vrijspraken volgen en zouden mensen harder wor- tot bewijsuitsluiting te leiden, maar wel tot enige vorm den gestraft. Teeven heeft ontkend dat hij het zo heeft ge- van compensatie. De overheid moet zijn verantwoorde- zegd, maar dat interview staat op band. Niemand uit de lijkheid nemen. Kamer is daartegen in verweer gekomen. Terwijl Teeven

Mr. 5 2019 / 29 INTERVIEW

de boel gewoon heeft opgelicht. Oplichting is iemand on- ter voor Rechtsbescherming, verwijst naar de ons omrin- der valse voorwendselen bewegen iets te doen. Teeven gende landen en zegt dat we het in vergelijking daarmee heeft onder valse voorwendselen met een dubbele agenda niet zo slecht doen. Dat is een drogredenering. Wij zouden de Kamer opgelicht. Wij hebben overwogen om aangifte het voorbeeld moeten zijn voor al die landen waar de recht- tegen hem te doen, maar dat zou te veel voor de bühne staat onder druk staat. Wij zouden moeten laten zien hoe zijn geweest.” een beschaafde rechtstaat omgaat met zijn burgers, of dat nou een verdachte of een asielzoeker is. In plaats daarvan DROGREDENERING zakken we onder de grens van wat nog rechtstatelijk is.” “Wij hebben als sociaal advocaten gestaakt. De commissie- Van der Meer heeft daarna geadviseerd over het punten- MEDIATION stelsel in de gefinancierde rechtsbijstand. De commissie “Een goede manier van geschillenbeslechting is een van heeft duidelijk gemaakt dat zonder extra investeringen de de kurken waarop een samenleving drijft. Zonder ver- sociale advocatuur feitelijk ter ziele gaat. Het kabinet heeft trouwen in een goede rechtspleging ligt eigenrichting op de conclusies van de commissie omarmd, maar doet er de loer. Ook zij die de regels breken, moeten kunnen re- niets mee. Niemand die daar bezwaar tegen maakt. We kenen op een rechtvaardige behandeling. Dat betekent leven nou eenmaal in een samenleving die liever geld aan dat een rechter de tijd moet hebben om een dossier rustig de politie geeft dan aan een behoorlijke verdediging van te lezen, en nog eens. De reclassering moet de tijd hebben rechtstatelijke waarden. Er zitten ook nauwelijks meer ju- om goede rapportages op te stellen. Ik heb morgen een risten in de Kamer. Ja, Theo Hiddema. Maar oud-rechter zitting van een cliënt die drie maanden geleden is opge- Judith Swinkels is teleurgesteld de politiek uitgegaan. Wij, pakt en sindsdien in voorlopige hechtenis zit. Eergisteren de sociaal advocaten, krijgen geen sympathie meer en dat om vijf uur ’s middags kreeg ik het reclasseringsrapport is fundamenteel onjuist. Sander Dekker, de huidige minis- waarin het hele levensverhaal stond van mijn cliënt. De

Met o.a.:

7-daagse collegereeks Finance & Business Valuation Bedrijfskunde Drs. Cees Koomen voor juristen Nyenrode Business Universiteit De belangrijkste MBA-vakken Boardroom dynamics op strategisch niveau

21 PO-punten Prof. Dr. Désirée van Gorp Nyenrode Business Universiteit Certificaat van Nyenrode & IIR Digitalisering & innovatie Filevrij programma (15:30 - 19:00 uur)

Meer informatie & tickets:

iir.nl/bedrijfskunde Prof. mr. Erik Vermeulen Tilburg University / Signify

21 Start 30 oktober | Amsterdam

30 / Mr. 5 2019 INTERVIEW

rechter kreeg dat rapport gisteren, morgen me zorgen over de manier waarop sommige hebben we de zitting en dat is het dan. Dat “FUNDAMENTELE slachtoffers gebruik maken van hun is niet meer zorgvuldig. De politie wordt on- RECHTEN MOETEN spreekrecht. Er worden bedreigingen geuit derbetaald de straat op gestuurd en beweegt NIET WORDEN in de rechtszaal. Er wordt gescholden. zich in situaties waarin ik niet zou willen WEGGEMOFFELD TEN Rechters treden daar te weinig corrigerend zitten. We hebben die mensen hard nodig. BEHOEVE VAN DE tegen op. Als advocaat van de verdachte kan We hebben ook een integer OM nodig en of- PROCESECONOMIE” ik er ook weinig tegen inbrengen. Persoon- ficieren die niet een dag per week kwijt zijn lijk kan ik er begrip voor opbrengen dat met het kopiëren van stukken. Iedereen in emoties hoog oplopen, maar juridisch moet de keten moet gewoon zijn werk goed kun- een rechter optreden tegen bedreigingen nen doen, maar ik zie meer en meer officieren, rechters die tijdens zijn zitting worden geuit. Ik heb een zaak ge- en advocaten die hun dossiers niet meer goed kennen, had waarin het slachtoffer tegen de officier van justitie omdat ze er gewoon de tijd niet meer voor hebben. Daar is zei: ‘Ik heb nu, tijdens de zitting, een halve dag naar de de burger de dupe van. De kwaliteit van de strafrechtsple- verdachte kunnen kijken en het is hem. Hij heeft het ge- ging kalft af, maar we merken het niet. Alsof er elke dag daan.’ Vind je dat gek? Als je zo onder spanning staat, een millimeter van een stoel wordt gezaagd, zoals Roald loop je een tunnel in. Er ontstaat op zo’n manier een on- Dahl beschrijft in zijn boek Griezels. Als je elke dag een mi- aanvaardbare ongelijkheid in de rechtszaal, terwijl er nuut minder tijd krijgt om je zaken voor te bereiden, lijkt nog niemand is veroordeeld. Dat is tricky. Zowel de dat niet dramatisch. Totdat je na jaren terugkijkt en ziet rechtbank als de officier van justitie zag dat gelukkig ook hoezeer de kwaliteit is teruggelopen. en besloten dit slachtoffer niet alsnog als getuige te ho- “Dat Dekker zoekt naar andere manieren om conflicten te ren. De rechtbank sprak mijn cliënt vrij. Maar ik denk beslechten snap ik wel, maar juist in het strafrecht kan dat deze verklaring door veel magistraten wel als bewijs dat niet. Het strafrecht is namelijk een conflict dat de zou zijn gebruikt.” overheid begint. Je kunt niet met een buurtrechter een moordzaak oplossen. Daarvoor heb je een opsporingsap- STRAFBESCHIKKING paraat nodig, officieren van justitie, advocaten, rechters, “Dat is ook mijn bezwaar tegen de strafbeschikking. Ik de reclassering en dat kost geld. Mediation in het straf- vind het principieel onjuist dat een officier van justitie recht kan een rol spelen om zittingen te voorkomen, degene is die een schuld vaststelt van iemand die hij maar dat is slechts in een gering aantal zaken een oplos- toch al verdacht vindt. Dat moet een rechter doen. Uit sing. Ik heb zelf positieve ervaringen met mediation en ik de Kamerstukken blijkt dat er geen twijfel over de vind dat elke advocaat daarmee ervaring zou moeten op- schuld mag zijn als een strafbeschikking wordt opge- doen. Als problemen tussen mensen op een goede manier legd. Het staat met zoveel woorden op de strafbeschik- opgelost kunnen worden, moet je dat doen. Zeker als ie- king: wij hebben geconstateerd dat u een strafbaar feit mand een strafbaar feit bekent en met een slachtoffer in heeft gepleegd. Maar in de praktijk blijkt dat de officier gesprek wil gaan om tot een bevredigende afdoening te van justitie helemaal niet de positie heeft om dat te con- komen, en het slachtoffer wil dat ook, is zo’n gesprek te stateren. Nergens op de strafbeschikking staat wat er prefereren boven een onzeker strafproces dat vier jaar precies zou zijn gebeurd, wat de bewijzen zijn. Pas wie duurt. Ik ben ambivalenter over het sluiten van deals tus- in verzet gaat, krijgt een dossier. Nu blijken ook nog sen OM en verdachte. Het gevaar is reëel dat zonder rech- eens onbevoegde mensen die beschikkingen te hebben terlijke toetsing dit soort deals onder druk tot stand ko- uitgevaardigd. Dat is echt heel zorgelijk. Het OM belooft men. Bedrijven kunnen er belang bij hebben, dat geef ik dat het van de ervaringen leert en zegt dat het in de toe- toe. Ook voor andere cliënten kan het belangrijk zijn om komst allemaal goed zal komen, maar ondertussen is een zitting te voorkomen en snel duidelijkheid krijgen. het wel misgegaan. De NVSA vindt daarom dat er een Als er onnodige proceskosten kunnen worden bespaard herzieningsmogelijkheid moet komen. Alle mensen die door op onderdelen van een zaak te onderhandelen, ben een strafbeschikking hebben aanvaard door geen verzet ik niet per se tegen. Maar we zullen scherp in de gaten aan te tekenen moeten alsnog de kans krijgen om hierop moeten houden dat fundamentele rechten niet worden terug te komen. Niet alle beschikkingen hoeven te wor- weggemoffeld ten behoeve van de proceseconomie.” den te vernietigd, maar geef mensen de gelegenheid om hun zaak nog eens te bekijken. Pas dan neemt de over- SLACHTOFFERRECHTEN heid echt verantwoordelijkheid. En daar gaat het mij “Wat Richard Korver voor elkaar heeft gekregen op het om: wie zelf regels uitvaardigt, dient zich daaraan te gebied van slachtofferrechten vind ik knap. Wel maak ik houden.”

Mr. 5 2019 / 31 WELCOME TO THE HAGUE HEARING CENTRE

A new state-of-the-art venue for alternative dispute resolution. Located in the heart of the international city of Peace & Justice, this venue is purpose-built to seamlessly support your work, so that you can fully focus on the case at hand. No distractions.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

DESIGNATED HEARING FACILITIES

PERFECT LOCATION IN NEW BABYLON NEXT TO THE CENTRAL TRAIN STATION

WORLD CLASS SERVICE & 24/7 SUPPORT

CALL FOR MORE INFORMATION OR TO RESERVE FIND OUT MORE AT +31 70 205 1200 / +31 64 302 7165 THEHAGUEHEARINGCENTRE.COM ARREST VAN DE MAAND

OVER DE VIOOL DIE AAN DE STRIJKSTOK BLEEF HANGEN

Een echte Stradivarius is wel – hoe zeg je dat? – een dingetje. Een beetje behoorlijk exemplaar doet zo een paar miljoen.

DOOR JURJEN BOORSMA

iet dat ik het snap. Oude violen kreunen als krakende fiet- ADVOCATENFEESTJES sen en bovendien versier je vrouwen makkelijker met Tijd voor een advocatenfeestje. De erven Fodor grijpen overal naast. Neen goedkope Zundapp, Ferrari of witte wijn dan met Ze krijgen niks van de Oostenrijkse strafrechter, die slechts vast- zo’n dure katapult, dus geef mijn Stradivarius maar aan fikkie. stelt dat Machold de viool heeft verduisterd uit de boedel van zijn Ik hoop nog altijd op een hardrock-violist die na afloop van zijn bedrijf: niks van de Oostenrijkse curator, die slechts vaststelt dat concert zijn Stradivarius, tot verbijstering van het publiek, totaal de Stradivarius geen deel meer uitmaakt van de boedel: en niks van aan gort slaat. Melchers, die slechts vaststelt dat hij persoonlijk de rechtmatig ei- Een concertmeester in de Verenigde Staten werd in 2014 met een genaar is geworden, en niks te schaften heeft met de familie Fo- taser gewelddadig van zijn dingetje beroofd, waarna de overval- dor. Tussen 2012 en 2019 wordt er geprocedeerd tot aan cassatie, een lers het vijf miljoen kostende instrument verbor- terugverwijzing en een nieuwe procedure bij hof en gen op een zolder in Milwaukee. Daar vond de po- Hoge Raad. Begin juni heeft de Hoge Raad het eind- litie de jankharp helaas weer terug. “We hebben VOOR DIEFSTAL arrest geveld (ECLI:NL:HR:2019:850). ervoor gezorgd alsof het een baby was, alleen heb- VAN EEN De Fodors hebben hun best gedaan. Ze betogen dat ben we hem niet gepoederd”, meldde de politie- STRADIVARIUS ZIJN Melchers nogal op zijn hoede had moeten zijn toen commissaris. EEN MAKELAAR EN een wanbetalende vioolmakelaar opeens aan zijn Maar diefstal van een dure viool kan beter. Daar EEN ADVOCAAT geldschieter Melchers twee violen uit zijn ‘per- heb je geen taser voor nodig, of een vluchtauto: VOLDOENDE. soonlijke collectie’ doorverkocht. Klopt niet, zegt een makelaar en een advocaat zijn voldoende. En EN DE HOGE RAAD de advocaat van Melchers, hij heeft van een toen de Hoge Raad natuurlijk. NATUURLIJK wereldbekende makelaar een viool gekocht en is De Amerikaan Eugene Fodor was zuipschuit en te goeder trouw afgegaan op wat hij van Machold vioolvirtuoos − hij kon je dronken maken door Pa- hoorde. Er was geen reden tot twijfel aan zijn be- ganini voor je te spelen op zijn Stradivarius. Maar schikkingsbevoegdheid. De Fodors kunnen dat hoe beter hij speelde, hoe slechter het met zijn lever ging. Vlak niet onderuit halen. voor zijn dood in 2010 besloot hij de viool door te laten verkopen bij De Fodors proberen nog creatief te zijn met artikel 3:86 lid 3 BW. de schijnbaar betrouwbare Oostenrijkse vioolmakelaar Machold, Dat zegt dat je ongeacht goede trouw goederen toch kunt terug- een man met een kasteel en een titel. En geldproblemen en na- vorderen als het door diefstal van je afgenomen is en de bezitter maakviolen, maar dat blijkt pas later. van het gestolen goed het voorwerp niet in een winkel gekocht Macholds BV krijgt de strijkbout in consignatie met de afspraak heeft. Als je buurman op jouw gestolen fiets rijdt en hij kocht dat hij onder eigendomsvoorbehoud en slechts op voorwaarde van hem niet bij rijwielhandel Dumoulin, heeft hij iets uit te leggen. volledige betaling het instrument voor 2,2 miljoen dollar mag door- Maar ook deze argumentatie faalt. Fodor heeft zijn strijkbout vrij- verkopen. De Nederlandse miljardair Hans Melchers heeft Ma- willig afgestaan, dus niet door misdrijf. Machold is vervolgens chold ondertussen miljoenenleningen verstrekt die Machold niet de viool, die hij rechtmatig onder zich had als bestuurder van zijn kan terugbetalen. Machold draagt het dingetje over en Melchers BV, voor zichzelf gaan houden en heeft hem dus verduisterd. Ver- ontvangt met enige bijbetaling Fodors Stradivarius en een ande- duistering is geen diefstal en diefstal geen verduistering. re kraskast. Fodor vangt helemaal niks. En Machold gaat failliet En in het licht van artikel 3:86 lid 3 BW is dat best – hoe noem je en komt in de gevangenis. Fodor zuipt zich dood. dat? Een dingetje?

Mr. 5 2019 / 33 De wereld van juridisch werk beweegt continu

Wij zijn DPA. Specialist in specialisten. En specialist in juristen. Beweeg jij mee? Via werving en selectie, detachering, zzp-opdrachten of via consultancy. Wij komen graag met je in contact!

Privacy: • Interim Privacy Counsel bij DPA

Bedrijfsleven: • Interim Legal Counsel bij DPA • Legal Counsel Incasso bij Swishfund via DPA • Senior Paralegal EMEA bij CBRE Global Investers via DPA • Associate Finance & Regulatory bij PwC Legal via DPA • Jurist bij Kifid via DPA

Notariaat: • Kandidaat Notaris Vastgoed bij Pereira Reigersberg Notariaat via DPA

Advocatuur: • Associate Corporate/M&A via DPA

Overheid: • Jurist Arbeids- en Ambtenarenrecht bij DPA • Jurist Bestuursrecht bij DPA

Voor meer informatie over de vacatures kijk op www.dpa.nl en www.mr-online.nl. Direct contact? Dat kan! Neem dan contact op met Diana van der Helm via [email protected] of via (+31) 6-12 18 07 58.

improving your performance www.dpa.nl IK EN MIJN CLIËNT

IRITH HOFFMANN OVER JAAP VAN SCHAIK

Naam advocaat: Irith Hoffmann Leeftijd: 40 Kan- toor: Damsté advocaten – notarissen in ­Enschede Over: Jaap van Schaik, purchasing manager bij ban- denproducent Apollo Vredestein Werken samen sinds: 2012 Werkzaamheden: In mijn werk voor Apol- lo Vredestein komen allerlei uiteenlopende onderne- mingsrechtelijke vraagstukken aan bod, waarbij re- gelmatig internationaal overleg plaatsvindt.

Ik zou onze relatie als volgt willen kenmerken: to the point en rechtsvoorgangers achter de rug en nadert zijn pensioen. en professioneel. Verder is hij getrouwd en opa van een aantal kleinkinderen. Plezierig vind ik aan het werken met mijn cliënt dat: we snel Het spannendste moment dat ik met mijn cliënt heb mee- kunnen schakelen en veel denken in commerciële oplossingen. gemaakt is: de onderhandelingen met een grote Duitse auto- Een heel goede eigenschap van mijn cliënt is: scherpe analy- leverancier. Het ging over een bijzonder geavanceerde toepas- se van het probleem en wat er commercieel nodig is als oplos- sing van een rubberproduct van Apollo Vredestein. Niemand sing. Samen met mijn juridische analyse vormen we een inge- anders ter wereld kon dit product maken en dat maakte de on- speeld team. derhandelingen mooi. Wij vullen elkaar aan op de volgende manier: we denken al- Wat zou ik veranderen als ik één dag de baas was bij mijn lebei oplossingsgericht, waarbij de commerciële en juridische cliënt: op elke verdieping een volautomatische koffiemachine oplossing complementair aan elkaar zijn. neerzetten die de werknemers bedient met allerlei heerlijke Ik weet van het privéleven van mijn cliënt het volgende: hij koffievariëteiten. heeft een hele lange mooie carrière binnen Apollo Vredestein

FOTO’S: GEERT SNOEIJER Mr. 5 2019 / 35 Cursusaanbod najaar 2019

Cursus Datum Plaats Punten Prijs Docent

Erfrecht voor de notariële praktijk 12 september Amsterdam 6 PE KNB €375,- Prof. mr. F.W.J.M. Schols 6 PO NOvA Praktijkcursus Arbeidsrecht 18 september Amsterdam 6 PO NOvA €375,- Prof. mr. A.R. Houweling Verdiepingscursus Strafrecht en 21 september Rotterdam 7 PO NOvA €399,- Mr. E.J. Hofstee strafvordering voor advocaten Mr. C. Dekker Praktijkcursus Asielrecht en 25 september Amsterdam 6 PO NOvA €375,- Mr. M. Wijngaarden Vreemdelingenrecht Mr. W. Eikelboom Praktijkcursus Tuchtrecht voor het 3 oktober Amsterdam 6 PE KNB €375,- Prof. mr. A.H.N. Stollenwerck Notariaat Praktijkcursus EEX: internationale 8 oktober Amsterdam 6 PO NOvA €375,- Prof. mr. M.E. Koppenol-Laforce bevoegdheid & executie in e.a. vermogensrechtelijke zaken Actualiteiten Zekerheden & 18 oktober Amsterdam 6 PO NOvA €375,- Mr. dr. R.J. van der Weijden Insolventie Praktijkcursus (Echt)scheiding en de 24 oktober Amsterdam 6 PO NOvA €375,- Prof. mr. A.H.N. Stollenwerck eigen woning Mr. A.N. Labohm Nationale en internationale 25 oktober Rotterdam 6 PO NOvA €375,- Mr. J. Nijenhuis betekening van gerechtelijke stukken 6 PE KBvG Mr. D.W.J. van Leeuwen Praktijkcursus ‘Van Wet Bopz naar 4 november Amsterdam 6 PO NOvA €375,- Mr. dr. M.L.C.C. Lückers e.a. Wvggz en Wzd’ Ontwikkelingen Personen-, 5 november Amsterdam 6 PO NOvA €349,- Prof. mr. P. Vlaardingerbroek familie- en jeugdrecht (wetgeving & jurisprudentie) EU-Verordening Europees 8 november Amsterdam 6 PO NOvA €349,- Prof. mr. A.W. Jongbloed Bankbeslag: ingrijpende gevolgen Mr. J. Nijenhuis voor de beslagpraktijk Praktijkcursus 18 november Amsterdam 6 PE KNB €349,- Prof. mr. F.W.J.M. Schols Relatievermogensrecht voor het notariaat Procederen in bestuursrecht: tips & 28 november Amsterdam 6 PO NOvA €365,- Prof. mr. Y.E. Schuurmans tricks Procederen in familiezaken: tips & 6 december Amsterdam 6 PO NOvA €375,- Prof. mr. L.M. Coenraad tricks van een familierechter Actualiteiten Arbeidsrecht 12 december Amsterdam 6 PO NOvA €365,- Prof. mr. G.C. Boot Grensoverschrijdende en 13 december Amsterdam 6 PO NOvA €399,- Prof. dr. mr. G.J.A. Knoops supranationale verweren in strafzaken

Congres Fusie & Overname 13 december Amsterdam 6 PO NOvA €399,- Johan Kleyn, Peter Wakkie, Gijs Advocatuur Makkink, Annelies van der Pauw e.a.

Aanmelden voor cursus:

› Via www.edulaw.nl (→ Menu → Aanmelden) › Per e-mailbericht naar [email protected] › Telefonisch, SMS of Whatsapp via 06 - 24 64 21 11

Edulaw Opleidingen • [email protected] • www.edulaw.nl

1/1 A4.indd 58 24-06-19 09:37 IK EN MIJN ADVOCAAT

JAAP VAN SCHAIK OVER IRITH ­HOFFMANN

Naam cliënt: Jaap van Schaik Leeftijd: 65 Functie en bedrijf: purchasing manager Apollo Europe Region bij Apollo Vredestein B.V. Plaats: Enschede Over: Irith Hoffmann, advocaat bij Damsté Werken samen sinds: 2012 Inhoud samenwerking: Als er (complexe) juridische vraagstukken zijn bespreek ik deze met Irith en werken we samen naar de beste oplossing.

Ik zou onze relatie als volgt willen kenmerken: een prettige Het spannendste moment dat ik met mijn advocaat heb mee- en open samenwerking. gemaakt is: een leverancier wilde halverwege de looptijd van Plezierig vind ik aan het werken met mijn advocaat dat: ze een belangrijk project voor een grote Duitse autofabrikant het snel tot de kern komt. contract beëindigen, waardoor wij een probleem zouden krij- Een heel goede eigenschap van mijn advocaat is: ze is direct gen in de toelevering van het door ons te maken eindproduct. met de business bezig zonder te verzanden in lange theoreti- Naast het papieren contract waren ook mondeling afspraken sche beschouwingen. gemaakt. Irith heeft ons geholpen die mondelinge afspraken Wij vullen elkaar aan op de volgende manier: aan één blik boven tafel te krijgen en de kwestie met de leverancier op te los- hebben we doorgaans genoeg om te weten wat er gedaan moet sen. worden en welke kant de zaak opgaat. Wat zou ik veranderen als ik één dag de baas was bij mijn ad- Ik weet van het privéleven van mijn advocaat het volgende: ze vocaat: iedereen nieuwe banden van Apollo en/of Vredestein op is getrouwd en moeder van twee kinderen van zeven en negen. zijn auto laten zetten. Want dat zijn de beste!

Mr. 5 2019 / 37 BEELD: DEPOSITPHOTOS-VECTORSTORY BEELD:

38 / Mr. 5 2019 RECRUITMENT

INTERIMMERS: LIEFST PRAGMATISCH, PROACTIEF EN FLEXIBEL

In het bedrijfsleven, notariaat en de advocatuur neemt de vraag naar interim-juristen toe. Ook het aanbod van juridische interim-professionals groeit. Veel juristen kiezen eerder in hun loopbaan en om andere redenen voor werken op interim-basis dan enkele jaren geleden. Op grond waarvan maken juridische professionals hun keuze, en naar welke juristen zijn opdrachtgevers vooral op zoek?

DOOR ALIEKE BRUINS

iet alleen de vraag naar juridische professionals in moeilijk om snel een nieuwe ervaren kandidaat te vin- vast dienstverband neemt toe, maar ook de vraag den. Dit kan zo drie of vier maanden duren. Intussen N naar interim-juristen is in de laatste jaren duide- gaan de zaken wel gewoon door. Dan kan een interim-ju- lijk gestegen. Dat zeggen zowel Lucinda van Unen, busi- rist uitkomst bieden.” Ook in het bedrijfsleven worden ness unit manager bij DPA Professionals - Legal, als om deze reden interim-juristen ingezet, maar er zijn ook Thomas van Vliet, senior consultant interim solutions- andere redenen. Van Unen: “Bij financiële instellingen is legal bij Robert Walters, en Alexander van Hussen, busi- het gebruikelijk dat legal counsels op short term assignment ness unit manager bij Brunel Legal. gaan naar een andere afdeling of een buitenlandse vesti- ging. Als het om een langere periode gaat, ZELF OPLEIDEN wordt er regelmatig voor gekozen om een in- Opdrachtgevers zijn om tal van redenen op “IN DEZE KRAPPE terim-jurist in te zetten.” Volgens Van Vliet zoek naar geschikte interim-juristen. Ze ARBEIDSMARKT worden interim-juristen in het bedrijfsleven zijn onder meer nodig ter vervanging bij IS HET MOEILIJK vooral ook ingeschakeld voor specifieke pro- zwangerschapsverlof en om organisaties bij SNEL EEN NIEUWE jecten. Zowel specialisten als generalisten ‘piekbelasting’ te ondersteunen. Vooral naar ERVAREN KANDIDAAT worden gezocht. Van Vliet: “Organisaties ervaren juristen die het werk van vertrek- TE VINDEN” zonder of met een kleine juridische afdeling kende advocaten en notarissen tijdelijk kun- willen meestal een breed inzetbare legal nen overnemen is steeds meer vraag. Van counsel. Multinationals hebben meestal een Hussen: “In deze krappe arbeidsmarkt is het grote juridische ­afdeling, met verschillende

Mr. 5 2019 / 39 RECRUITMENT

afdelingen die zich richten op vacywetgeving. Van Unen: “Diverse banken zijn onlangs een specifieke expertise. in het nieuws geweest in verband met de controle op wit- Daarvoor zoeken ze vooral wassen. Door dergelijke ontwikkelingen is er meer vraag specialisten.” Vooral naar naar interim-juristen met compliance-ervaring.” Verder is commercial legal coun- er volgens haar bij opdrachtgevers voortdurend vraag naar sels, die zich bezighou- regulatory-juristen met ervaring op het gebied van speci- den met contractenrecht, fieke wet- en regelgeving. Door het toenemende toezicht en naar corporate coun- van de ECB en DNB zullen er volgens Van Unen in financi- sels is volgens hem ële instellingen ook in de toekomst projecten zijn waarbij steeds meer vraag. Ook juridische expertise vereist is, onder andere op het gebied Van Unen merkt dat van de Wet op het financieel toezicht (Wft), de Europese veel opdrachtgevers op beleggingsrichtlijn MiFID en de Europese verordening Eu- zoek zijn naar interim- ropean Market Infrastructure Regulation (EMIR). juristen met ervaring op Ook volgens Van Hussen zijn sommige juristen extra het gebied van corporate, moeilijk of zelfs helemaal niet te vinden, onder wie let- commercial contracting en ban- selschadejuristen. “Brunel heeft er daarom voor gekozen king and finance. om dergelijke specifieke juristen, maar bijvoorbeeld ook Daarnaast zien de drie recruit- corporate counsels, zelf op te leiden. Daartoe hebben we mentdeskundigen dat steeds verschillende leergangen ontwikkeld. Deze juristen moe- meer opdrachtgevers geïnteres- ten affiniteit hebben met een bepaald werkgebied, maar seerd zijn in juristen met ex- werkervaring is niet per se vereist. Ze leren on the job bij pertise in compliance en pri- een opdrachtgever. Die heeft na dit leertraject voorrang

Gezocht: Ondernemende senior beleidsjurist m/v • MalieToren in Den Haag

Ben jij een ondernemend persoon, een Nederland. Onze missie is om ervoor te zorgen excellente beleidsjurist en zet je graag je tanden dat Nederland voor alle ondernemingen, klein in nieuwe complexe vraagstukken? Heb je en groot, het beste investeringsklimaat in de kennis van rechtsgebieden rond mededinging, wereld heeft. aanbesteding, consumentenrecht of privacy? En kan jij als verbinder optreden om alle Wat bieden wij? relevante private en publieke partijen bij elkaar • Concurrerende arbeidsvoorwaarden te brengen rond bestuurlijke besluitvorming? • Inspirerende en veelzijdige baan Dan zoeken wij jou! • Samenwerken met leuke collega’s • Werken aan een sterker en beter Nederland Wie zijn wij? • Standplaats is de MalieToren in Den Haag VNO-NCW en MKB-Nederland zijn de grootste ondernemingsorganisaties van Nederland. Meer weten? Samen komen we op voor de belangen van Ga naar vno-ncw.nl/vacatures voor de onze leden, zo’n 300.000 ondernemingen in volledige vacaturetekst en solliciteren.

40 / Mr. 5 2019 RECRUITMENT

bij het inschakelen van deze juristen. Maar als er geen vertelt Van Unen. “Bij de se- wederzijdse klik is, kunnen de juristen ook elders aan lectie van onze interim- het werk.” medewerkers kijken we naar ervaring, ambitie, flexibili- KOUDWATERVREES teit en sociale vaardigheden Veel juristen zijn niet actief op zoek naar een nieuwe en beoordelen we in hoever- baan en dat maakt het voor recruiters noodzakelijk om re zij pragmatisch ingesteld op allerlei manieren te proberen potentiële kandidaten zijn. Daarnaast kijken we of te interesseren, bijvoorbeeld door ze uit te nodigen voor ze erin geïnteresseerd zijn een oriënterend gesprek om de mogelijkheden te verken- om zich breed te ontwikke- nen. Bij Brunel houden tal van consultants van het in len. Verder is het essentieel het Amsterdamse hoofdkantoor gevestigde Talent Acqui- Thomas van Vliet (Robert Walters): dat interim legal counsels in sition Center zich daarmee bezig. Niet alleen academici, “Klanten zien kennis van technolo- staat zijn om zich nieuwe maar ook hbo-juristen worden benaderd. Van Hussen: gische ontwikkelingen als een rechtsgebieden eigen te ma- “Er is een zekere koudwatervrees bij opdrachtgevers om meerwaarde.” ken.” hbo-juristen in te zetten, terwijl zij vaak pragmatischer zijn dan academici, iets waaraan veel opdrachtgevers STEILE LEERCURVE waarde hechten. Er zijn in bedrijven vaak allerlei werk- Niet alleen de vraag naar interim-juristen neemt toe, zaamheden waarmee een hbo-jurist met plezier aan de maar ook het aanbod lijkt volgens Van Unen, Van Vliet en slag gaat, waardoor academisch geschoolde juristen het Van Hussen te groeien. Juristen besluiten volgens hen op meer specialistische werk kunnen doen dat zij meestal jongere leeftijd en eerder in hun carrière om als interim- ambiëren.” Bedrijven vinden het volgens hem niet al- jurist te werken dan enkele jaren geleden. “Veel professi- leen belangrijk dat juristen inhoudelijk onals kiezen er tussen hun dertigste en vijf- deskundig zijn, maar ze kijken vooral ook endertigste voor om zelfstandig aan de slag naar sociale vaardigheden. “Ze vinden het “INTERIM LEGAL te gaan”, zegt Van Vliet. “In 2018 zagen we van belang dat een interim-jurist er heel COUNSELS MOETEN dat bijna de helft van de startende interim- snel voor kan zorgen dat hij in een bedrijf IN STAAT ZIJN juristen in die leeftijdscategorie viel. De geaccepteerd wordt en de juridische kaders ZICH NIEUWE meesten hebben dan vijf tot negen jaar er- kan aangeven zonder zich rigide op te stel- RECHTSGEBIEDEN varing.” len.” Ook volgens Van Vliet geven opdracht- EIGEN TE MAKEN” De door DPA Professionals geselecteerde ju- gevers de voorkeur aan pragmatische en risten zijn over het algemeen tussen de 28 proactieve juristen. Hij wijst daarbij ook op en 35 jaar, aldus Van Unen. “Een paar jaar het groeiende belang van kennis van actue- geleden zetten de meeste juristen pas op la- le ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het gebied van artifici- tere leeftijd de stap naar interim-werk, maar in deze goe- al intelligence. “Klanten geven nadrukkelijk de voorkeur de arbeidsmarkt durven sommige kandidaten hun baan aan kandidaten die behalve juridische kennis ook erva- al op te zeggen zonder dat ze de zekerheid hebben van een ring hebben opgedaan in nieuwe baan. De keuze om na een aantal jaar voor een ad- het bedrijfsleven. Daarbij vocatenkantoor te hebben gewerkt eerst op sabbatical te zien ze kennis van technolo- gaan is niet meer uitzonderlijk. Ze gaan ervan uit dat er gische ontwikkelingen als wel weer nieuw werk op hun pad komt.” Van Vliet ziet een meerwaarde. Veel be- hetzelfde, maar zegt ook: “Sommige juristen zijn risico- drijven zijn aan het onder- mijdend. Ze willen hun vaste baan dan ook niet opzeggen zoeken hoe ze daar vorm voordat ze zeker zijn van een interim-opdracht. Dat kan aan kunnen geven.” in deze snel bewegende interim-markt lastig zijn, want DPA Professionals werkt met de opzegtermijn waaraan ze zich bij hun werkgever moe- eigen interim legal coun- ten houden zien veel opdrachtgevers als belemmering. Ze sels. “Het merendeel van kiezen dan al snel voor een ander.” onze medewerkers heeft bij Veel juristen die op interim-basis gaan werken kiezen vol- Lucinda van Unen (DPA Professio- de grote advocatenkantoren gens hem vooral voor flexibiliteit. “Bij de heel ervaren ju- nals): “Als interim-jurist leer je bij gewerkt en wordt via onze risten, onder wie general counsels die jarenlang in een elke opdrachtgever weer iets ­organisatie ingezet bij de top bestuur van een organisatie hebben gewerkt, zie je vaak nieuws.” 500 van het bedrijfsleven”, dat ze een nieuwe uitdaging zoeken. Aangezien functies

Mr. 5 2019 / 41 Alle vakmanschap voor werken in de cloud (of juist niet) in huis.

ICT speelt in de dagelijkse praktijk van juristen een steeds grotere rol. Want kiest u voor de cloud, of blijft u alles zelf doen?

Om u te helpen met het maken van de juiste keuzes op het gebied van cloud en ICT hebben wij het e-book “To cloud or not to cloud? - De juiste ICT kiezen voor de juridische praktijk” geschreven.

Download kosteloos het e-book “To cloud or not to cloud” op www.lexxyn.nl/cloud www.lexxyn.nl | [email protected] | 088 - 002 84 00

SAMEN ZELFSTANDIG!

www.facilylaw.com 085 - 2 10 11 12

SLUIT JE NU AAN! WIJ ZIJN EEN FRANCHISEFORMULE VOOR ADVOCATEN, JURISTEN EN MEDIATORS

WIJ FACILITEREN JOUW RECHTSPRAKTIJK RECRUITMENT

in vast dienstverband voor geving die gevolgen kan hebben voor de organisatie. Toch hen niet voor het oprapen komt het maar zelden voor dat ons gevraagd wordt om liggen, kiezen ze voor inte- kandidaten over enkele maanden te leveren. Meestal is rim-werk. Dat is vaak een iemand per direct nodig. Organisaties hadden bijvoor- logische keuze, want ze be- beeld verwacht dat ze het werk zelf aan konden, maar schikken meestal over een dan wordt zo’n project toch groter en groter en is er extra groot netwerk en veel busi- juridische ondersteuning nodig.” Ook Van Vliet denkt dat ness kennis en vinden daar- bij de interne planning nog veel te winnen is. “In geval door snel hun weg binnen van zwangerschapsverlof zien we dat steeds meer op- een nieuwe organisatie. drachtgevers tijdig bij ons aankloppen, maar bij veel pro- Sommigen gaan parttime jecten zou meer vooruit gedacht kunnen worden. Ik advi- Alexander van Hussen (Brunel werken en bedienen daar- seer opdrachtgevers daarom vaak om al met enkele Legal): ”Er is een zekere koudwater- naast op interim-basis enke- mogelijk interessante kandidaten oriënterend te spreken vrees bij opdrachtgevers om hbo- le klanten. Anderen gaan over hun wensen en ervaring. Dan weet je al of iemand juristen in te zetten.” fulltime als in- een generalist of specialist is en wat voor terim-jurist persoon hij is. Zodra dan echt een jurist no- aan het werk.” Volgens Van Hussen is het “MEESTAL IS PER dig is, volstaat vaak een kort gesprek en kan voor de huidige generatie werknemers van- DIRECT IEMAND iemand snel aan de slag.” zelfsprekender om verschillende banen of NODIG. OPDRACHT- opdrachten naast elkaar te doen. Interim- GEVERS ZOUDEN BUDGET werk sluit daarbij goed aan. “Naast hun ju- MEER VOORUIT Volgens de drie recruiters doen organisaties ridische werk werken ze bijvoorbeeld als fo- KUNNEN DENKEN” er ook verstandig aan om voorafgaand aan tograaf of tekstschrijver.” een gesprek met een kandidaat precies te we- Waar juristen enkele jaren geleden door on- ten welk der meer reorganisatie of gebrek aan door- budget voor groeimogelijkheden min of meer gedwongen als inte- de interim-jurist be- rim-jurist gingen werken, kiezen ze hier volgens de drie schikbaar is. Van Hus- recruiters nu vaak bewust voor. Een betere balans tussen sen: “Met regelmaat werk en privéleven is daarbij volgens Van Hussen voor maak ik mee dat een pro- veel juristen een belangrijke reden. Van Unen ziet dat cedure zo goed als rond is ook, maar de wens om zich breed te ontwikkelen is vol- en dat dan blijkt dat de op- gens haar eveneens voor veel juristen de aanleiding om drachtgever de financiële voor interim-opdrachten te kiezen. “Als interim-jurist vergoeding niet rond leer je bij elke opdrachtgever weer iets nieuws. Dat zorgt krijgt.” Volgens hem is voor een steilere leercurve dan wanneer iemand jaren- ook niet elke organisa- lang voor dezelfde werkgever werkt. In het bedrijfsleven tie zich bewust van het worden juristen vaak al in een eerder stadium ingescha- belang van de candidate keld dan in de advocatuur. Ook dat spreekt veel mensen journey, oftewel ‘de aan en is voor advocaten vaak een reden voor een over- reis’ die kandidaten stap. Daarnaast speelt de diversiteit in werkzaamheden maken voordat ze en opdrachtgevers een belangrijke rol. Met het legaal besluiten in een jobhoppen via DPA Professionals geef je in een paar jaar organisatie aan het een flinke boost aan je carrière.” werk te gaan. “Als iemand na een leuk PLANNING gesprek lang moet wach- Omdat er in deze krappe arbeidsmarkt voor goede juridi- ten op een reactie, zal dat de sche professionals veel te kiezen is, moeten werkgevers indruk die hij van deze orga- voor zover dat kan anticiperen op mogelijke ontwikkelin- nisatie heeft zeker beïnvloe- gen, zoals nieuwe wet- en regelgeving, zeggen Van Hus- den. In deze krappe arbeids- sen, Van Unen en Van Vliet. Van Unen: “Sommige gene- markt is de kans groot dat hij ral counsels maken uitgebreide jaarplanningen en dan voor een bedrijf kiest hebben daarbij ook aandacht voor nieuwe wet- en regel- dat wel snel handelt.”

Mr. 5 2019 / 43 Win je collegegeld terug!

Dit moét je hebben!

Nu beschikbaar: de Sdu Wettenbundel 2019-2020 Kans maken?  Het complete overzicht van de Nederlandse wet- en regelgeving in drie handzame delen MELD JE AAN OP  Neem alleen mee naar college wat je nodig hebt SDU.NL/COLLEGEGELD  Kom goed door je tentamens en slaag met glans Bekijk de actievoorwaarden  Dé wettenbundel voor studenten en pre-professionals op onze website

Bestel de Sdu Wettenbundel direct op sdu.nl/wettenbundel

0230-Adv Sdu Wettenbundel A3_met-actie.indd 2 25-06-19 08:39 WinWin jeje collegegeldcollegegeld terug!terug!

Dit Dit moétmoét je je hebben!hebben!

NuNu beschikbaar: beschikbaar: de de Sdu Sdu Wettenbundel Wettenbundel 2019-2020 2019-2020 KansKans maken? maken?  Het Het complete complete overzicht overzicht van van de deNederlandse Nederlandse wet- wet- en enregelgeving regelgeving in driein drie handzame handzame delen delen MELDMELD JE JEAAN AAN OP OP  Neem Neem alleen alleen mee mee naar naar college college wat wat je nodig je nodig hebt hebt SDU.NL/COLLEGEGELDSDU.NL/COLLEGEGELD   KomKom goed goed door door je tentamens je tentamens en enslaag slaag met met glans glans BekijkBekijk de deactievoorwaarden actievoorwaarden  Dé Déwettenbundel wettenbundel voor voor studenten studenten en enpre-professionals pre-professionals op oponze onze website website

BestelBestel de de Sdu Sdu Wettenbundel Wettenbundel direct direct op op sdu.nl/wettenbundel sdu.nl/wettenbundel

0230-Adv0230-Adv Sdu Wettenbundel Sdu Wettenbundel A3_met-actie.indd A3_met-actie.indd 2 2 25-06-1925-06-19 08:39 08:39 DEALMAKERS

DOOR MICHIEL ROHLOF

Janou Briaire

EGERIA STAPT IN VLIEGTUIGSCHILDER Janou Briaire, dealmaker voor Boels Zanders Advocaten: “Dit was om meerdere redenen een vrij complexe transactie. Allereerst door de com- De Nederlandse investeerder Egeria neemt een meerderheidsbelang binatie van de rechtskeuze voor Nederlands recht met toepassing van in het Ierse Maas Aviation, dat op vier locaties in Duitsland, Neder- dwingend Ierse regelgeving, zoals de overdracht van de Ierse aande- land en de Verenigde Staten vliegtuigen van onder andere Airbus len en governance-afspraken. Daarnaast brachten onder andere de ma- verft. Tegelijk neemt oprichter en grootaandeelhouder Darragh Hall nagement roll forward constructie, diverse fiscale regimes en diverse in- na bijna veertig jaar afscheid van de onderneming. ternationale financieringen complexiteit mee. “Boels Zanders trad op als Nederlandse advocaat van MAAS Aviation en Adviseurs Egeria: Baker McKenzie (Mohammed Almarini, Joost Polman, diens Ierse aandeelhouders. Aangezien de contracten onder Nederlands Niels Matze, Martijn van der Vliet, Paul van de Ven, Koen Bos) recht zijn gesloten, had ik de leiding bij de onderhandelingen over de Adviseurs Aandeelhouders Expressair Ltd.: Boels Zanders Advocaten transactiedocumentatie en de participatieafspraken, waarbij in een later (Janou Briaire, Marie-Louise Kneepkens, Mareine Callemeijn), KPMG stadium − met name ten aanzien van de roll forward, tax en governance Ireland (Francis Hackett, Paul Kealy, Eoin O’Carroll, Michelle Foster, − Iers recht belangrijker werd. Toen is KPMG Ierland een grotere rol gaan Gavin Fleming, Megan Smythe, Kevin Corcoran, Mary Flanagan, Ellen spelen in de transactie. Nolan), Smith & Williamson (Eamonn Freaney), Matheson (Veronica “MAAS Aviation is in Nederland vlak bij ons eigen kantoor op Maas- O’Donnell, George Brady) tricht Airport gevestigd met twee MRO paintshops. Zij zijn al jaren cli-

DEAL PARTIJEN ADVISEURS

Verzekeraar NN Group en gespecialiseerd NN Group (Lars Friese, David Knibbe) Freshfields Bruckhaus Deringer (Hanneke verzekeringsbedrijf Athora nemen Vivat over van Rothbarth, Alexander Doorman, Brechje Nollen, het Chinese Anbang. Athora koopt de leven-ac- Winfred Knibbeler, Mandeep Lotay, Saloua Ouchan, tiviteiten en het vermogensbeheer van Vivat. NN Zach Truscott, Bob van Kasteren, Jan-Jaap neemt de niet-leven-activiteiten over als nieuwe Koningsveld), BNP Paribas eigenaar van Vivat Schadeverzekeringen. Daar betaalt de NN Group 416 miljoen euro voor; ook Athora (Michele Bareggi) Stibbe (Björn van der Klip, Rogier Raas, Pieter is voor 150 euro miljoen aan achtergestelde le- Schütte, Jeroen Smits, Allard Metzelaar, Rein van ningen overgenomen. Helden, Manon Cremers, Dirk de Graeff, Samuel Gray, Sam Dykes, Eline Holtman, Roderik Vrolijk, Suzanne Kröner-Rosmalen), Deutsche Bank, Aperghis & Co, KPMG

Vivat (Ron van Oijen) Loyens & Loeff (Herman Kaemingk, Ewout Stumphius, Klaas Wiersma, Kitty Lieverse, Martijn Schoonewille, Wilfred Groen, Jelmer Kalisvaart, Anne Brugmans, Raphael Donkersloot, Pieter Schoenmakers, Youssef el Harchaoui, Bastiaan Cornelisse, Marieke Kolsters)

Anbang Allen & Overy (Katinka Middelkoop, Christiaan de Brauw), J.P. Morgan

DEAL PARTIJEN ADVISEURS

Capital A, voorheen bekend als ABN Amro Parti- Capital A deBreij (Liesbeth de Boorder, Joël van Wijk), cipaties, investeert in TopZorgGroep, een bedrijf Capital A Fluent (Geert Kousemaker, Gert van gespecialiseerd op het gebied van fysiotherapie Leeuwen, TicFas (Jos Raben) en revalidatiegeneeskunde. TopZorgGroep Loyens & Loeff (Jan-Willem van Rooij, Gulsum Aslan, Ruben Kamerling)

OP WWW.MR-ONLINE.NL VINDT U ALLE TOT OP HEDEN GEPUBLICEERDE DEALS

46 / Mr. 5 2019 Christian Delgado

ënt van Boels Zanders. Het is een mooi bedrijf met inspirerende mensen Adviseurs verkopende aandeelhouders: HVG Law (Bart Wolters, Mengfei en een fascinerende business waar wij graag voor werken. De aandeel- Kainz, Pieter van Muijen) houders en het management van MAAS waren blij te zien dat ze ook voor deze internationale M&A-deal bij ons terechtkonden. Door de kennis en Christian Delgado, dealmaker voor CMS: “CMS was voor TAKKT al een ervaring die we hebben met internationale transacties en met MAAS als begrip en de samenwerking voor deze deal is dan ook via een van onze cliënt konden we snel schakelen. Ook de samenwerking met de Ierse ad- Duitse partners en het legal team van TAKKT tot stand gekomen. De viseurs van MAAS verliep erg goed. De ‘handshake’ is al enige tijd gele- transactiestructuur was op zich niet erg ingewikkeld: het ging immers om den in Dublin tot stand gekomen. Dat hebben we toen naar Iers gebruik een 100%-belang dat is overgegaan aan onze cliënt. Onderdeel van het goed gevierd. Er bleek daarna nog heel wat ‘water door de Rijn te moeten geheel is een nabetalingsverplichting, zoals ook genoemd in de openba- stromen’ om tot een closing te komen, maar de onderhandelingen heb- re kennisgeving, en het onderhandelen en vormgeven daarvan is eigenlijk ben naar mijn idee wel geprofiteerd van de band die toen tussen partij- elke keer weer een uitdaging. Partijen hadden hier gelukkig duidelijke en en is ontstaan.” goed uitgewerkte ideeën over, dat scheelt natuurlijk. “Aangezien de target, hoewel nog verhoudingsgewijs ‘jong’, al internatio- RETAILER XXL HORECA OVERGENOMEN naal opereert, en wij te maken hadden met een Duitse overnemende par- DOOR DUITS E-COMMERCEBEDRIJF TAKKT tij, hebben wij denk ik goed kunnen laten zien hoe CMS als internationaal kantoor in staat is om via korte wegen advies voor verschillende juris- Het Duitse e-commercebedrijf newport.takkt, onderdeel van de dicties te verstrekken – of het nou gaat om formaliteiten of specifieke TAKKT groep, neemt alle aandelen in XXL Horeca over. XXL Horeca is vraagstukken zoals IP of mededingingsrecht. een retailer voor horeca-uitrusting en heeft zijn hoofdkantoor met “Verder is me van deze deal vooral bijgebleven dat wij in het onder- circa twintig werknemers in Wormerveer. TAKKT is genoteerd op de handelingsproces aan beide kanten, ook bij ver uiteenlopende belan- beurzen in Stuttgart en Frankfurt, en legt zich met in totaal circa gen, altijd naar oplossingen hebben gezocht, zodat de setting eigenlijk 2.500 werknemers wereldwijd toe op B2B-directmarketing in be- steeds positief bleef. Bij beide partijen was er ook een bijzonder gro- drijfsuitrusting. te mate van toewijding aan de transactie te merken, zodat hier iedereen wel de ‘extra mile’ heeft gelopen om verhoudingsgewijs vlot tot een clo- Adviseurs newport.takkt GmbH: CMS (Amsterdam: Christian Delgado, sing te komen.” Isabelle van den Hoogen, Bob van Zijl, Elianne Lassooij, Elisabeth von Meijenfeldt, Stuttgart: Tobias Schneider, Christina Lung)

DEAL PARTIJEN ADVISEURS

Luxetenten.com, producent van luxe tenten, is Gladventure (Hans van der Wind, Ivo van der Vlis) deBreij (Wytse Huidekoper, Simone Broekaart, door eigenaar KaD Investments verkocht aan in- Russel Voorjans), Sincerius (Michiel Koopman- vesteerder Gladventure. Het in Emmeloord ge- schap, Pieter Warnars, Sander Blijham, Linde vestigde Luxetenten startte in 2009 met het Segerink), Amstone (Martijn de Jong, Lonneke van ontwerpen en produceren van luxe tenten en is Moorselaar), Dutch Debt Advisors (Robert naar eigen zeggen een van de grondleggers van Harryvan, Jeroen Smit) ‘glamping’. Verkoper is KaD Investments. LT Holding, KaD Investments Baker Tilly (Marcel Ploegsma, Lex Janssens, Lorijn van Leersum, Alexander Niemeijer, Bas van Klaveren)

DEAL PARTIJEN ADVISEURS

B&S Group, een beursgenoteerde distributeur en B&S Group Loyens & Loeff (Harmen Holtrop, Alexandra Wever, groothandel, neemt een meerderheidsbelang in Louis Lutz, Ingrid Hijdra, Steffanie van der Kroon, Lagaay Medical Group. Lagaay is gespecialiseerd Rogier Sterk) in de distributie van medische en apotheekpro- ducten naar locaties op zee, offshore en andere Aandeelhouders Lagaay Medical Group AKD (Nathalie van Woerkom, Selma Baouch, afgelegen locaties. Angelique Martens, Robert Jean Kloprogge, Suzanne van Dijkum)

WILT U DEALS MELDEN? MAIL AAN [email protected]

Mr. 5 2019 / 47 TOPRECHTER WORDEN? ZORG DAT JE TOPJURIST BENT

Over de procedure voor benoemingen in de Hoge Raad is de Grondwet duidelijk. De Hoge Raad beveelt aan, de Tweede Kamer draagt voor, de minister besluit en de Koning benoemt. Maar wat is het profiel van de ideale raadsheer? “Je kunt geen botteriken gebruiken.”

DOOR PETER LOUWERSE FOTO CHRIS VAN HOUTS

e Hoge Raad, zegt hoogleraar rechtspsychologie aldus Van Koppen. Voor het lange antwoord gaan we te Peter van Koppen (Vrije Universiteit), vist in een rade bij de president van de Hoge Raad, Maarten Feteris, D kleine vijver van eminente juristen. “Niet veel ju- en zijn voorganger Geert Corstens. risten komen in aanmerking”, stelt Van Koppen, die sa- men met universitair hoofddocent Jan ten Kate (Erasmus WACHTKAMER Universiteit) een boek schreef over anderhalve eeuw be- “Ik kreeg in 2003 een telefoontje van de toenmalige presi- noemingen in de Hoge Raad der Nederlanden (2003). “Je dent met de mededeling dat hij me op de aanbevelingslijst mag al blij zijn dat je mensen kunt krijgen. Mensen moe- wilde plaatsen”, vertelt Feteris. Hij was toen belastingad- ten het ook willen. Het is wel prestigieus om gevraagd te viseur bij PWC, en ook parttime hoogleraar en raadsheer- worden, maar als je er niet gelukkig van wordt moet je plaatsvervanger. Hij schreef annotaties bij arresten van de het niet doen.” Hoge Raad en maakte voor het WODC een evaluatie van Hoe je toprechter wordt als je ambities in die richting het fiscale procesrecht, waarvoor hij met raadsheren van hebt? “Het korte antwoord is: zorg dat je topjurist wordt”, de Hoge Raad sprak. Onbekend was hij niet in de wereld

48 / Mr. 5 2019 HOGE RAAD

strafvordering in Nijmegen, mijn broer was hoogleraar nucleaire geneeskunde aan dezelfde universiteit.” Broer Corstens kreeg in de jaren tachtig van de vorige eeuw een telefoontje van de secretaresse van de toenmalige presi- dent van de Hoge Raad: de president wilde graag een ge- sprek over een aanbeveling voor de Hoge Raad. “Mijn broer antwoordde dat ze waarschijnlijk een ander zoch- ten. Toen dat was rechtgezet heb ik een gesprek gehad met de toenmalige aankomend president Ras en zo ben ik op de aanbevelingslijst gekomen.” Dat de weg naar (toen nog) het Lange Voorhout een lange kan zijn, blijkt wel uit het feit dat Corstens uiteindelijk acht jaar op de aanbevelingslijst stond. “Ik heb een aantal malen gezegd dat ik er niet aan toe was. Ik vond mezelf te jong en ik wilde een boek over strafprocesrecht afmaken. ‘Laat mij nog maar even onderaan bungelen’, zei ik dan. “Dat kun je doen zolang je niet op de tweede plaats staat. Maar zodra je op plaats twee staat en er een vacature is in de kamer waar je voor bent geselecteerd, schuif je naar de eerste plaats.” Dat gebeurde toen de toenmalige president Royer hem voor het blok zette met de woorden: “Het is nu of nooit.” Toen hapte Corstens wel toe. “Ik had veertien jaar aan de universiteit gewerkt, ik had behoefte aan iets anders, en het meewerken aan de ontwikkeling van het recht vond ik heel uitdagend.” Acht jaar in de wachtkamer bracht wel een nadeel mee. “Op een gegeven moment werd mij duidelijk dat ze op de universiteit niet veel rekening meer met me hielden, om- dat ik toch zou weggaan. Je positie is een beetje wankel geworden. Dat is ook een reden waarom advocaten niet te lang op de lijst willen staan. De cliënt denkt: ‘Hij maakt die zaak toch niet af.’ En dat begrijp ik ook wel.”

GEEN EENZAAM BESTAAN Zowel Feteris als Corstens paste de cassatierechtspraak als een jas. Feteris: “Ik vond het vanaf het begin ontzettend leuk, ging fluitend naar mijn werk. Het is heel inspirerend om intensief op topniveau samen te werken. Als een advo- caat of een belastingadviseur van de cassatierechtspraak. “Ik was dus niet helemaal ver- een advies geeft of een pro- rast.” Aan de ene kant leek het werk hem ontzettend mooi cesstuk schrijft, doet hij dat en uitdagend, aan de andere kant was hij nog jong: 43. meestal in zijn eentje, of “Een punt van aarzeling was ook dat ik als hoogleraar nog met inbreng van één iemand een aantal boeken wilde schrijven en het raadsheerschap anders. Maar hier bespreek mocht je toen nog niet combineren met een hoogleraar- je een controversiële zaak schap. Ik heb eerst die boeken geschreven en dus een jaar met tien topmensen. En of vijf op de lijst gestaan. Toen veranderden de regels, en daar komt altijd iets uit dat kon ik mijn hoogleraarschap behouden.” In 2008 werd beter is dan wanneer ieder Feteris benoemd in de Hoge Raad. het op zijn eigen houtje zou Bij zijn voorganger Geert Corstens verliep het polsen min- doen. Van buiten bestaat Maarten Feteris (Hoge Raad): der gladjes. “Niet ik werd niet benaderd, maar een van misschien het idee dat het “Mensen met een heel sterk ego mijn broers”, vertelt hij. “Ik was hoogleraar strafrecht en hier een eenzaam bestaan passen hier minder goed.”

Mr. 5 2019 / 49 HOGE RAAD

is, maar ik kom hier meer onder de mensen dan bij PWC.” ke fraudezaken. Daar zag ik eerst tegenop. Later vond ik Corstens vond het geweldig om te zien hoe zaken werden het vooral een intellectuele uitdaging.” uitgediept. “Ik heb niet meegemaakt dat een relevant as- Een ander verschil: “Als hoogleraar moet je maatschappe- pect van een zaak niet aan de orde is gekomen”, zegt hij. lijk betrokken zijn, je in het algemeen belang over onder- “Je hebt de advocaat-generaal, je medewerkers, je colle- werpen uitlaten. Als raadsheer is dat juist moeilijk. Als je ga’s. Ik vond het intellectueel heel bevredigend.” Wel je vandaag uitlaat over tbs, kan iemand jou morgen het vond hij het aanvankelijk moeilijk om geen eigen pro- verwijt maken dat je je mening al hebt gevormd.” En Ybo gramma te hebben. “Als hoogleraar kun je grotendeels Buruma dan? Die geeft om de haverklap zijn mening over zelf bepalen wat je doet, maar als raadsheer moet je aan- actuele zaken. “Buruma weet precies tot hoever hij kan pakken wat er op je bordje komt. Je krijgt problemen waar gaan”, vindt Corstens. “Hij is altijd heel tactvol, kwetst an- je je nooit mee hebt beziggehouden, zoals mestquota, deren nooit. Hij kan algemene vraagstukken heel goed ver- passagiersregistratie van luchtvaartmaatschappijen, gek- woorden, op een slimme manier.”

‘ER IS NIETS TEGEN TE DOEN ALS DE TWEEDE KAMER EEN EXTREMIST OP NUMMER ÉÉN ZET’

De procedure voor de benoeming van raadsheren in de de president van de Hoge Raad en de procureur-generaal: Hoge Raad is geregeld in de Grondwet en in de Wet de eerste keer als de kandidaat op de lijst staat, de twee- rechtspositie rechterlijke ambtenaren. De Hoge Raad de keer als de kandidaat bovenaan staat. De Tweede maakt een aanbevelingslijst voor de Tweede Kamer. De Kamer neemt de aanbeveling van de Hoge Raad bijna bindende voordracht van de Tweede Kamer met drie altijd over. mensen erop gaat naar de regering. De Koning be- noemt voor het leven. Op eigen verzoek of wanneer Onafhankelijkheid raadsheren de leeftijd van zeventig jaar bereiken, Doordat de Tweede Kamer formeel een grote vinger in de wordt hun ontslag verleend. pap heeft bij benoemingen in de Hoge Raad, wordt de De Hoge Raad oriënteert zich op potentiële kandidaten onafhankelijkheid van deze rechters soms ter discussie door te polsen bij gerechten, in de advocatuur, de we- gesteld. “Je moet daarbij wel onderscheid maken tussen tenschap, de belastingwereld en bij het Openbaar Mi- functionele onafhankelijkheid (beslissingsbevoegdheid) nisterie. Ook wordt periodiek een advertentie ge- en rechtspositionele onafhankelijkheid (niet ontslagen plaatst. Potentiële kandidaten worden beoordeeld door kunnen worden door de regering, alleen door de Hoge een selectiecommissie die bestaat uit drie raadsheren Raad)”, aldus hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert van de verschillende kamers, twee personen van bui- (Radboud Universiteit Nijmegen). “In het huidige ten de Hoge Raad en een technisch voorzitter. Als lei- systeem ben je onafhankelijk nadat je benoemd bent”, draad bij de selectie gelden de profielen waarin staat stelt hij. “Dan heb je beslissingsvrijheid en kun je niet aan welke eisen een raadsheer moet voldoen. De be- ontslagen worden.” treffende kamer van de Hoge Raad stelt een lijst met De vraag is wel wat de rol van de andere staatsmachten mogelijke kandidaten op waaruit de selectiecommissie is vóór de benoeming, vervolgt Bovend’Eert. “De rege- een keuze maakt. Vervolgens stelt de Hoge Raad als ge- ring en het parlement zijn erbij betrokken omdat je niet heel een definitieve kandidatenlijst vast. wilt dat de rechterlijke macht een staat in de staat Bij een vacature in de Hoge Raad beveelt de Hoge Raad wordt. Checks and balances dus. Als die rechter eenmaal be- een kandidaat aan bij de Tweede Kamer. noemd is, heb je geen controle meer. De Daarbij krijgt de Tweede Kamer een lijst controle zit in de benoemingsprocedure. van zes kandidaat-leden. De bovenste op ‘HET PROCES VAN Dat zie je overal in Europese landen.” de lijst is de aanbevolen kandidaat. De BENOEMING VAN Maar de benoemingen mogen niet politiek vaste commissie Justitie en Veiligheid RAADSHEREN worden, waarschuwt Bovend’Eert. “Dan van de Tweede Kamer heeft met alle nieu- KAN SNEL benoem je rechters niet op kwaliteiten, en we kandidaten op de aanbevelingslijst POLITISEREN’ dan is de onafhankelijkheid in het geding.” een gesprek en hoort ook altijd de aanbe- Op de vraag of er in Nederland genoeg volen kandidaat, de nummer 1 van de waarborgen zijn tegen politieke benoemin- lijst. Ook praat de Kamer twee keer met gen, antwoordt hij: “Er is hier een cultuur

50 / Mr. 5 2019 HOGE RAAD

PROFIEL hoofdzaken zijn. En ook werken op hoog abstractieniveau. Over het profiel van de ideale raadsheer van de Hoge Raad Je moet ook het belang van de beslissing kunnen overzien zijn Feteris en Corstens het – niet verrassend – eens. Ze voor andere zaken. Daar hoort een zekere dogmatiek bij, noemen als eerste vereiste vakbekwaamheid op het hoog- maar je moet ook pragmatisch en flexibel kunnen zijn.” ste niveau. Feteris: “Voor toprechtspraak heb je topjuristen Feteris wijst op het evenwicht tussen generalisten en spe- nodig. Het draait om het gezag van de hoogste rechter. Een cialisten: “We zijn een kleine organisatie. Iedereen moet brede ervaring hangt daarmee samen.” Andere eigen- binnen zijn eigen kamer kunnen meepraten. We hebben schappen: integer, onafhankelijk, onpartijdig, besluit- generalisten nodig die zich snel op allerlei terreinen kun- vaardig, schrijfvaardig, in het bezit van een rechterlijke nen inwerken. Je kunt je dus niet begraven in een specia- attitude, stressbestendig. Corstens vindt: “Een smetteloze lisme. Tegelijkertijd zijn er ook een aantal gebieden die reputatie is essentieel. Er mag geen rumoer ontstaan.” specialistische kennis vereisen, bijvoorbeeld intellectueel Feteris: “Je moet ook analytisch sterk zijn. Snel zien wat de eigendom, en op fiscaal terrein BTW en invoerrechten.”

van politieke terughoudendheid, maar de regeling heeft ër) kunnen zijn geen waarborgen tegen misbruik. In theorie kan de die wordt aange- regering samen met de Kamer een politieke benoeming wezen door het regelen.” eerste lid en de De Hoge Raad, vindt Bovend’Eert, doet zijn werk goed. president van de Het functieprofiel en de vacature worden op de website Hoge Raad. Cor- geplaatst, de selectie is heel transparant geworden. stens: “Dan heb “Maar de Tweede Kamer heeft zich nooit afgevraagd of je het benoe- ze raadsheren willen benoemen die politiek actief zijn, mingsproces ge- of ze meer vrouwen willen, wat het standpunt is over be- depolitiseerd.” langenverstrengeling et cetera. De Kamer zou een noti- Volgens Feteris is tie maken met uitgangspunten, maar dat gebeurt niet.” de huidige proce- dure ‘redelijk Politiseren evenwichtig’. Ook Corstens zet kanttekeningen bij de procedure. “De “Wat zijn de al- cultuur is sterk”, vindt ook hij. “De Tweede Kamer is ge- ternatieven? In Paul Bovend’Eert (Radboud Universiteit lukkig terughoudend met vragen over ieders politieke andere Europese Nijmegen): “De controle zit in de kleur. Mijn voorgangers en ik controleerden dat altijd.” landen is er benoemingsprocedure.” Maar helaas is de structuur zwak, meent Corstens. “Als enorm veel diver- de Tweede Kamer morgen een extremist op nummer één siteit. Soms benoemt de minister van Justitie, soms zet, dan valt daar niets tegen te doen. De aanbevelings- een soort Raad voor de rechtspraak, soms heeft het lijst van de Hoge Raad is namelijk niet bindend. Het be- parlement een forse vinger in de pap. Zoals het nu noemingsproces kan snel politiseren.” loopt in Nederland, is het evenwicht goed”, meent Om dit probleem op te lossen heeft Corstens op verzoek Feteris. van de commissie Herziening Parlementair Stelsel (Com- Een hoge rechter uit een andere land zei onlangs tegen missie-Remkes) begin 2018 een voorstel gelanceerd, dat hem: “Er zijn twee risico’s. Het ene is dat de politiek door de Staatscommissie is ondersteund. In Corstens’ zich er te veel mee bemoeit, het andere dat je het te visie moeten leden van de Hoge Raad bij Koninklijk veel aan rechters overlaat. Dan bestaat het risico dat ze Besluit worden benoemd op bindende voordracht van alleen klonen van zichzelf benoemen, an old lawyers net- een commissie die bestaat uit een deskundige te benoe- work.” Al met al krijgt de Hoge Raad goede kandidaten men door de Tweede Kamer (eventueel een parlementari- en leden, vindt Feteris. “Die indruk krijg ik ook vanuit ër), een door de president van de Hoge Raad aan te wij- de Tweede Kamer. Het rechtstatelijk besef in Neder- zen lid van de Hoge Raad en een derde persoon. Deze land is zodanig dat ik geen pogingen tot politieke be- derde zou een deskundige (geen rechter of parlementari- ïnvloeding zie.”

Mr. 5 2019 / 51 rechtsorde.nl

Rechtsorde, de enige juridische zoekoplossing die zich aanpast aan uw wensen

Rechtsorde: dé zoekmachine voor juridische informatie

De beste zoekervaring Rechtsorde is ontwikkeld voor en door juristen en werkt daardoor zeer gebruiksvriendelijk en intuïtief.

Alle bronnen in één Rechtsorde integreert informatie uit openbare websites, uw abonnementen bij uitgeverijen zoals Kluwer, Sdu en Boom én uw eigen juridische know-how.

Inzicht in gebruik Rechtsorde maakt het gebruik van juridische informatie binnen uw organisatie inzichtelijk. Inzicht waarop u beslissingen kunt baseren.

Probeer Rechtsorde nu twee weken GRATIS! Ga naar www.rechtsorde.nl en sluit gratis een proefabonnement af!

1/1 A4.indd 54 24-06-19 09:24 HOGE RAAD FOTO: HEIN VAN LIEMPD VAN HEIN FOTO:

ZELFSTANDIGE GEESTEN viseur kan weer uitleggen welk effect een bepaalde for- Is er in de Hoge Raad plaats voor zelfstandige geesten? Cor- mulering heeft op de belastingadviseurs.” stens: “Ja, maar wel binnen de context van de Hoge Raad. Corstens legt uit dat de Hoge Raad niet alleen moet zor- Je komt binnen de kamers elke week met zijn tienen bij el- gen voor de rechtseenheid, maar ook voor de rechtsont- kaar en dan moet je kunnen geven en nemen. Dat is een wikkeling. “Soms moet er een flinke stap gezet worden, subtiel spel, waar je geen botterik bij kunt gebruiken. Je zoals bij de aansprakelijkheid van overheidsorganen. En bestaansgrond is rechtseenheid en daarvoor moet je met het is moeilijk om dat te doen met mensen die heel lang elkaar overleggen. Je kunt niet de ene week zeggen: eutha- in dat systeem gewerkt hebben.” nasie wel en de andere week: euthanasie niet. Dan hol je jezelf uit.” Feteris: “Iedereen moet regelmatig een veer la- BEWEGENDE LIJST ten. Mensen met een heel sterk ego passen hier minder Goed, dan ben je eenmaal raadsheer, hoe word je dan goed, want je kunt lang niet altijd je zin krijgen.” president? Tot Corstens’ benoeming ging dat op anciën- In de Hoge Raad zitten raadsheren die af- niteit. De oudste qua senioriteit werd presi- komstig zijn uit de zittende magistratuur, dent, tenzij hij zelf niet wilde of zijn colle- maar ook raadsheren uit andere beroeps- “HET IS VAN ga’s het hem afraadden. “Kort voordat ik groepen zoals de wetenschap, het Openbaar BELANG DAT JE werd benoemd, is het systeem van selectie Ministerie, de advocatuur en de belasting- ALS RAADSHEER ingevoerd voor het presidentschap”, blikt wereld. Een goede mix is daarbij belangrijk. WEET WAT JE Corstens terug. “Gegadigden konden zich Feteris: “Wij streven ernaar dat de helft van BESLISSING melden, er kwam een selectiecommissie, de mensen een rechterlijke achtergrond AANRICHT” en die deed een voorstel aan de gerechtsver- heeft. Die weten immers goed welke invloed gadering van de Hoge Raad.” Zo ging het bij onze beslissingen hebben op het werk van zijn opvolger Feteris ook. rechtbanken en hoven. En een belastingad- En dan zit je als president bij de rekrutering

Mr. 5 2019 / 53 www.nolson.nl

BEHOUD PLEZIER IN WERK MET DE MEESTER IN CONTACT TRAINING “DE NEXT LEVEL VAARDIGHEIDSTRAINING VOOR JURIDISCHE PROFESSIONALS” VACATURE Als juridische professional moet jij je staande kunnen houden in alle soorten ontwikkelingen. Voor kantoren, teams en individuele juristen is het Recruitment Consultant Legal daarom zaak dat ze stilstaan bij de ontwikkeling van persoonlijke vaardigheden. Robert Walters

Krijg theoretisch èn praktisch inzicht in het Amsterdam menselijk gedrag en hoe je dat in je rol als juridische professional toepast en gebruikt in de praktijk. Kijk voor meer informatie op: Bezoek meesterlijkcontact.nl voor data en prijzen. www.robertwalters.nl HOGE RAAD

delijk stuurt de Hoge Raad een aanbevelingslijst met zes namen naar de Tweede Kamer.

RUMOER Ondanks de strenge selectie kreeg Corstens twee keer te maken met politiek rumoer over voorgenomen benoe- mingenkwesties. De eerste keer ging dat over Ybo Buru- ma. Die had ooit een tijd in de programmacommissie van de PvdA gezeten. “Dat vond ik een sterke zaak voor de Hoge Raad; toen hij werd gekandideerd zat hij niet meer in die commissie. Maar bij de andere zaak, rond advocaat-generaal Diederik Aben, was het grote pro- bleem dat hij iets had gedaan dat niet zo verstandig was, namelijk zich als AG in een e-mail uitlaten over een zaak die nog diende. In die zaak stond de Hoge Raad zwakker. Maar misschien had ik toch moeten doorzetten...” Zowel Corstens als Feteris noemt de politieke achter- grond irrelevant. Van veel raadsheren is de politieke overtuiging niet bekend bij de collega’s, ook al overleg- gen ze intensief over thema’s met maatschappelijke ge- volgen. Hoogleraar Van Koppen: “De Hoge Raad wil geen extreme mensen hebben, maar die zijn eerder al door het systeem gefilterd. Rare jodocussen zijn al door de mand gevallen.” Heeft Corstens iets veran- derd in het benoemingsbe- leid? “Ik heb bijgedragen

FOTO: CHRIS VAN HOUTS VAN CHRIS FOTO: aan meer doorzichtigheid, Portretten van oud-presidenten in het gebouw van de Hoge Raad onder meer door adverten- ties te plaatsen. Daarmee ineens aan de andere kant van de tafel. Waar let je op bij kwam ik tegemoet aan de benaderen van kandidaat-raadsheren? “Er is een bewe- bezwaren van de Tweede gende aanbevelingslijst”, vertelt Corstens. “Bij een benoe- Kamer tegen coöptatie. En ming schuift steeds iedereen een plaats op en aan de voet ik heb gezorgd dat er veel komt er dan een plaats vrij. Als president ga je met de ka- meer vrouwen kwamen. De mers praten, en dan weet je waar de vacatures komen. Als eerste twee keer had ik lijs- Peter van Koppen (Vrije Universi- er binnenkort een civilist vertrekt, moet je dus een civilist ten met alleen mannen teit): “De Hoge Raad wil geen op de aanbevelingslijst heb- erop. Het verbaasde mij extreme ­mensen hebben.” ben. Je moet ook bepalen trouwens dat de Kamer daar welk type persoon je wilt niet over viel. Maar de volgende keer heb ik tegen mijn hebben.” collega’s gezegd: ‘Ik laat me niet een derde keer naar de De input van de kamers Kamer sturen met een lijst met alleen mannen’. En dat gaat naar een selectiecom- hielp: bij de laatste lijst die ik presenteerde was twee der- missie, waarin zes perso- de vrouw.” Er zijn op dit moment dertien vrouwelijke en nen zitten: drie raadshe- twintig mannelijke raadsheren bij de Hoge Raad. ren, twee personen van Feteris ging in grote lijnen verder op de door Corstens in- buiten de Hoge Raad en een geslagen weg. “Ik heb nog meer de nadruk gelegd op de technisch voorzitter. Die afstemming met de Tweede Kamer en de maatschappelij- commissie doet een voor- ke oriëntatie van kandidaten. Rechtspreken is beslissin- Geert Corstens (oud-president stel aan de president, die gen nemen die maatschappelijke gevolgen hebben, dus Hoge Raad): “Een smetteloze dat voorlegt aan de ge- het is van belang dat je weet wat je beslissing aanricht. Je reputatie is essentieel.” rechtsvergadering. Uitein- moet daar een antenne voor hebben.”

Mr. 5 2019 / 55 Kick off your summer in style with MR MARVIS perfect shorts. The iconic design available in 35 colours, partly elasticated waistband, hidden zippered pocket & soft finish stretch cotton fabric make MR MARVIS shorts your summer wardrobe essential. Get in that #MRMARVISMOOD and make your summer unforgettable.

HANDMADE IN AVAILABLE IN FREE SHIPPING PORTUGAL 35 COLOURS & RETURNS

SHOP THE PERFECT SHORTS NOW AT MRMARVIS.COM

MRMARVIS.COM exclusively available online

MRMARVIS_2019_MR Magazine editie V_420x297 spread_IC.indd 60-61 25/06/2019 08:18 Kick off your summer in style with MR MARVIS perfect shorts. The iconic design available in 35 colours, partly elasticated waistband, hidden zippered pocket & soft finish stretch cotton fabric make MR MARVIS shorts your summer wardrobe essential. Get in that #MRMARVISMOOD and make your summer unforgettable.

HANDMADE IN AVAILABLE IN FREE SHIPPING PORTUGAL 35 COLOURS & RETURNS

SHOP THE PERFECT SHORTS NOW AT MRMARVIS.COM

MRMARVIS.COM exclusively available online

MRMARVIS_2019_MR Magazine editie V_420x297 spread_IC.indd 60-61 25/06/2019 08:18 SENIOR/JUNIOR

VERZEKERINGSRECHT: EEN DOOR EN DOOR MENSELIJK VAK

In complexe verzekerings- en aansprakelijkheidszaken is de rol van de advocaat die van trusted advisor of coach. De pijn bij slachtoffers en nabestaanden is groot, weten Natalie Vloemans (Ploum) en Maikel Samsom (Stadermann Luiten Advocaten). “Realiseer je wat je aan het doen bent.”

DOOR HENRIETTE VAN WERMESKERKEN FOTO’S GEERT SNOEIJER

atalie Vloemans en Maikel Samsom hebben veel verschillende stages loopt. Je staat direct met je poten in gemeen. Zij houden zich allebei bezig met verze- de modder, dat vond ik heel prettig aan de master. Ik doe N kerings- en aansprakelijkheidsrecht, studeerden nu veel bedrijfsaansprakelijkheidszaken en letselschade- aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, raakten geïnspi- zaken. Een door en door menselijk vak.” reerd door hun hoogleraren, hebben belangstelling voor (rechts)filosofie en zijn de eersten uit hun familie die OPSTAPJE naar de universiteit gingen. Bovendien hebben ze beiden Vloemans heeft na haar studie serieus overwogen te gaan belangstelling voor de wetenschap. promoveren. “Ik ben rechten in Rotterdam gaan doen om- Samsom is bezig met een promotieonderzoek naar privacy dat ik het bedrijfsleven in wilde”, vertelt ze. “Tijdens de en aansprakelijkheidsrecht. “Ik onderzoek in hoeverre in- studie werd ik gegrepen door de colleges van Jan van breuken op privacy kunnen leiden tot aansprakelijkheid Dunné en René Foqué. Fantastisch vond ik die. In mijn en schadevergoeding. Stel dat je wordt gefotografeerd tijd waren er weinig verplichte vakken. Ik koos vakken zonder dat je daar toestemming voor hebt gegeven, wat is die ik leuk vond, waaronder rechtsvinding en rechtspsy- dan je schade? Welke normen worden geschonden bij be- chologie. Ik werkte als student-assistent en raakte zo ge- paalde inbreuken op privacy, en in hoeverre hoort iets tot ïnteresseerd in de wetenschap dat het bedrijfsleven mij de normale risico’s van het leven?” Dat theoretische deel bij nader inzien te weinig juridisch-inhoudelijk leek. Pro- van het vak spreekt Samsom aan, naast het praktische moveren trok, maar dan wel een promotieonderzoek dat van het aansprakelijkheidsrecht. “Ik deed de specialisa- voor de praktijk interessant zou zijn. Groots en meesle- tiemaster ‘Aansprakelijkheid & verzekering’ waarbij je pend moest het worden. Want ik zag om mij heen hoe mensen konden verstoffen in hun onderzoek.” Om voor de praktijk te kunnen schrijven, wilde Vloemans die SENIOR/JUNIOR praktijk eerst leren kennen. Zo werd ze advocaat. Als op- In deze serie praten een senior en een junior advo- stapje naar een proefschrift. “Na drie jaar belde de univer- caat met elkaar over hun studie, de advocatuur en siteit: kom je terug? Je hebt je opstapje nu gehad. Loyens het vakgebied dat zij delen. & Loeff, waar ik toen werkte, wilde dat ik bleef. Ik kon het onderzoek deels in kantoortijd doen. Maar ik kreeg een

58 / Mr. 5 2019 Mr. 5 2019 / 59 SENIOR/JUNIOR

rekenen. Deze zaak leidde tot een nieuw fenomeen: de Wet collectieve afwikkeling massaschade. Loyens & Loeff bleek deze zaak te behandelen, toen ik er kwam werken.” Toen de oudere compagnons vertrokken, rond Vloemans’ vijfde en zesde jaar in het vak, werd zij ineens beschouwd als ‘de’ verzekeringsrechtspecialist van kantoor en werd zij min of meer in het diepe gegooid. “Ik ontwikkelde mij tot een hard core specialist. Vaak zijn het complexe zaken waar veel partijen bij betrokken zijn en waar veel leed is. Een voorbeeld: in 2011 is het dak van het Twente-stadion inge- stort tijdens de bouw. Ik trad op voor de bouwcombinatie en voor de aansprakelijkheidsverzekeraar. Zij traden samen op, want er was geen verzekeringsdiscussie. Er waren twee doden, meerdere gewonden, veel claims en veel partijen, waaronder aannemers en onderaannemers. Er kwam een strafrechtelijk onderzoek, een onderzoek door de Onder- zoeksraad voor de Veiligheid en er was veel media-aan- dacht. Hoe complex de juridische vraagstukken ook kun- nen zijn, ik vind dat je als eerste de pijn bij de slachtoffers en nabestaanden moet weghalen, voor zover dat mogelijk is. Die moeten worden bijgestaan en een vergoeding krij- gen. Je moet je realiseren: waar ben ik eigenlijk mee bezig? De vraag wie uiteindelijk moet betalen, komt later wel. In zulke complexe zaken, waar veel emoties spelen, heb je de rol van trusted advisor. Soms treed je als een soort coach op.” De zaak kon worden afgerond zonder dat er ook maar één procedure is gevoerd. Vloemans is er nog steeds trots op.

MINDER LITIGIEUS In de verzekeringswereld volgt Nederland de internationa- le trends. Vooral het Verenigd Koninkrijk, waar de meeste kind en ik heb het onderzoek laten gaan. Later wilde men herverzekeraars zijn gevestigd, speelt een belangrijke rol. mij nog eens overhalen. Met een drukke praktijk en in- Vloemans en Samsom signaleren dat verzekeraars daar middels twee kinderen zag ik dat ook toen niet zitten.” sneller bereid zijn te betalen. “Ze worden minder litigi- eus”, zegt Vloemans. “Laatst belde een Engelse verzekeraar DES-DOCHTERS voor advies. Hij wilde niet horen hoe hij onder de dekking Bij Loyens & Loeff rolde Vloemans steeds meer de verzeke- kon uitkomen, maar hij wilde betalen wat fair was, zei rings- en aansprakelijkheidspraktijk in. “Het is een bij- hij.” Deze houding wordt ingegeven door commerciële zonder wereldje, dat ik steeds beter leerde kennen. De za- aspecten, zeggen de advocaten, want door dekkingsge- ken waren vaak aangrijpend, zeker de letselschadezaken. schillen raakt een verzekeraar klanten kwijt. Maar ze zijn Een van de fascinerendste zaken waarmee ik in mijn stu- blij met de ontwikkeling. Vloemans: “Ik stuur daar al dietijd kennismaakte was die van de DES-dochters. In de twintig jaar op.” jaren vijftig en zestig kregen zwangere vrouwen een hor- Een andere ontwikkeling is de grotere rol van de toezicht- moon voorgeschreven dat miskramen zou voorkomen; het autoriteiten. Vloemans: “De laatste jaren is het aantal bleek gezondheidsproblemen bij hun dochters te kunnen complianceregels toegenomen en het toezicht strenger veroorzaken. Dat hormoon was door verschillende bedrij- geworden.” ven geproduceerd. De dochters wisten niet van welke pro- ducent het medicijn was dat hun moeder had geslikt, en KENNIS konden dat ook niet meer achterhalen. Uiteindelijk beslis- Samsom studeerde zowel rechten als economie, beide cum te de Hoge Raad in 1992 dat de benadeelden elke producent laude. Daarnaast deed hij een bachelor filosofie. “Daar heb konden aanspreken. Die waren allemaal aansprakelijk ik veel aan”, zegt hij. “Filosofie gaat niet alleen over zinge- voor de hele schade, en konden dat daarna onderling ver- vingsvraagstukken, maar ook over logica: kan een conclu-

60 / Mr. 5 2019 SENIOR/JUNIOR

Natalie Vloemans (1972) studeerde aan de Erasmus Universiteit Rotter- dam en gedurende een semester aan de Université d’Aix-Marseille III. In 1996 werd zij advocaat bij Loyens & Loeff en sinds 2011 is ze partner bij Ploum in Rotterdam, waar ze leiding geeft aan het team Verzekerings- en aansprakelijk- heidsrecht en deel uitmaakt van het team Arbitrage. Vloemans rondde in 2006 cum laude de Grotius Aca- demie Onderneming & Aansprakelijkheid af. Zij ad- viseert en procedeert vooral op het gebied van het aansprakelijkheidsrecht en het contractuele en regu- latoire (her)verzekeringsrecht. ZE treedt vaak op voor bedrijven in de bouw, logistiek en energie.

Maikel Samsom (1993) studeerde in 2017 af aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar hij de master ‘Aan- sprakelijkheid & Verzekering’ deed. Naast zijn studie rechten rondde hij de studie econo- mie af (via het mr.drs.-programma) en een bachelor filosofie, alle cum laude. Hij liep stage bij verschil- lende advocatenkantoren en werkt sinds vorig jaar bij Stadermann Luiten Advocaten in Rotterdam. Naast zijn baan is hij bezig aan een promotieonder- zoek naar privacy en aansprakelijkheidsrecht.

sie volgen uit bepaalde argumenten? Handig als je proces- stukken van de wederpartij bekijkt.” In september vorig jaar kreeg Samsom de Prof. H.W. welk bubbelbad ze ziek waren geworden”, zegt Vloemans. Lambersprijs, voor een excellente Rotterdamse (oud-)stu- “Dat konden ze natuurlijk niet weten. We waren tien dent. Het geldbedrag dat aan de prijs is verbonden denkt jaar procederen verder en hadden gelijk gekregen. En hij te gaan gebruiken voor een studiereis naar de Ver- toch deed mijn cliënt mee aan een fonds voor de slachtof- enigde Staten. Het privacyrecht is daar verder ontwikkeld fers en nabestaanden, en dat vond ik terecht. Ik leerde dan hier. Een eindtermijn voor zijn proefschrift heeft daarvan: hoe belangrijk de theorie ook is, een juridische Samsom niet. Voorlopig is hij ook druk met de beroeps- overwinning is niet alles. Houd in de gaten wat een faire opleiding. uitkomst is, en gebruik je kennis als tool.” Vloemans ziet het belang van theoretische kennis voor de praktijk. “Blijf je theoretische kennis ontwikkelen en HERSENGYMNASTIEK koester je analytisch vermogen”, is haar advies. “En ge- De kinderen van Vloemans zijn inmiddels wat ouder. Mis- bruik die vervolgens om zaken praktisch aan te vliegen schien is de tijd nu gekomen voor die promotie? Wie weet en niet te verzanden in juridische loopgraven.” Als voor- kan ze overgehaald worden, bijvoorbeeld door Siewert Lin- beeld vertelt zij over de zaak van de Floriade in 1998, waar denbergh en Mop van Tiggele, de twee hoogleraren van de mensen de veteranenziekte opliepen door water van bub- master ‘Aansprakelijkheid & verzekering’ die Samsom heb- belbaden. Meer dan dertig mensen overleden. De Consu- ben ingewijd in het vak. “Promoveren is zoiets als gym- mentenbond spande een zaak aan tegen de overheid en nastiek, hersengymnastiek”, zegt Vloemans. “Ik vind dat twee standhouders met bubbelbaden. Voor de verzeke- je dat met de onbevangenheid van de jeugd moet doen. raar van een van hen trad Vloemans op. Bij het gerechts- Maar ik sluit niets uit en zeg nooit: nooit. Eén ding is hof kreeg ze gelijk. “Het hof hanteerde de omkeringsre- zeker: de advocatuur is een prachtig vak. Dat blijf ik hoe gel en vond dat de slachtoffers moesten aantonen van dan ook doen.”

Mr. 5 2019 / 61

LEZEN

IMPONERENDE VERTELKRACHT

Onder het pseudoniem Robbert Pollack schreef Rob Polak, oud-partner bij De Brauw Blackstone Westbroek, een poli- tieke thriller. Strafrechtadvocaat Alrik de Haas las De taak in één ruk uit.

DOOR ALRIK DE HAAS

n De taak gaat het om de dergrondse organisatie Russische advocaat Igor die zich met bestrijding IMazovski, die begin 2011 van overheidscorruptie in een cel in Sint-Peters- bezighoudt, De Taak. Het burg overleed. Een van wordt voor hem extra ge- zijn oud-cliënten, de Rus- vaarlijk zich te verzetten sisch-Amerikaanse zaken- tegen de heersende man Andres Zachov, te- macht. Tussen de bedrij- vens een goede vriend, ven door blijkt Ritters- lobbyt in Washington DC haus wel ruimte te heb- en New York voor gerech- ben voor romantische tigheid. Er moet van hem momenten met Irina Iva- zoveel mogelijk over de nova, leider van een cel Russische overheid naar van De Taak. buiten komen. De onderzoekers leven op een gegeven De ambtenaren Christine Lavergne en moment met tal van geheimen voor el- Stefan Rittershaus doen namens de Raad kaar en voor hun baas van de juridische van Europa onderzoek naar de oorzaak afdeling van de Raad van Europa. Rit- van het overlijden, ter verificatie van het tershaus ziet zich uiteindelijk genood- onderzoek van een Russische presidenti- zaakt Lavergne op de hoogte te stellen ële commissie. Ze proberen dit te doen van zijn contacten binnen De Taak, om- door een onbevangen en nauwgezette dat de officiële missie in gevaar komt. ROBERT POLLACK, DE TAAK, AMBO ANTHOS reconstructie van de feiten na te streven. Maar hij weet niet dat het de vraag is of + ORIGINEEL THEMA, IMPONERENDE Deze opdracht loopt als een rode draad deze informatie bij haar wel in veilige VERTELKRACHT door het boek. handen is. Uiteindelijk gaan Lavergne - IK KAN GEEN MINPUNT ONTDEKKEN! De onderzoekers worden niet bepaald en Rittershaus met genoeg resultaten enthousiast ontvangen in Sint-Peters- van hun onderzoek in een diplomatiek burg. Ze stuiten op weinig medewer- vliegtuig naar huis terug. * * * * * king, totdat de gevangenisarts Rostov in de Kresty-gevangenis als eerste aarze- OVERHEIDSFRAUDE plexiteit van dit grootste land ter wereld, lend en met de nodige voorbehouden Deze politieke thriller van Robert Pollack óók na de val van het communisme. meer over de doodsoorzaak prijsgeeft. is geïnspireerd door de Magnitsky-zaak, Tussen de regels door wordt duidelijk dat Hij doet een boekje open over de gebrek- de grootste Russische overheidsfraude achter Pollack een scherp jurist schuil- kige verslaglegging van de lijkschou- die ooit heeft plaatsgevonden. Pollack gaat, zonder dat hij zich te veel in het wing. Uitspraken die hij doet over de heeft uit deze zaak de geschiedenis van juridische verliest. Het boek leest mak- doodsoorzaak van Mazovski komen over- de Russische jurist Sergej Magnitski, die kelijk weg; dankzij de vlotte pen en hel- een met wat zijn familie heeft gezegd, onder verdachte omstandigheden in dere opbouw van het verhaal wordt de maar wat door de Russische autoriteiten 2009 in een Russische cel overleed, ge- lezer in toenemende mate geboeid. steeds is ontkend. Rostov lijkt de enige pikt en als vertrekpunt genomen. Pollack toont zich met dit ingenieuze te zijn die de waarheid geen geweld aan Pollack is er op originele wijze zeer goed werk een talentvolle thrillerschrijver. wilde doen en het onafhankelijk verifica- in geslaagd verschillende verhaallijnen Dit thrillerdebuut zal hem naar mijn in- tieonderzoek niet wil frustreren. Hij waarin macht, chantage en geheimen schatting geen windeieren leggen. Het overlijdt korte tijd later onder verdachte naar voren komen parallel aan elkaar te smaakt naar meer… omstandigheden op zijn werk. laten lopen. Het is aan de lezer de ver- De onderzoekers komen op allerlei ma- haallijnen te combineren en te door- Alrik de Haas is strafrechtadvocaat bij nieren onder druk te staan van de Russi- gronden. Op de achtergrond krijgt de OMVR Advocaten & Notariaat in Har- sche geheime dienst. Rittershaus komt lezer ook informatie mee over de machts- derwijk en hoofddocent strafrecht bij los van Lavergne in contact met een on- verhoudingen in Rusland en de com- de Beroepsopleiding Advocaten.

Mr. 5 2019 / 63 NOG ENKELE VILLA’S BESCHIKBAAR MET 5% NETTO RENDEMENT

Investeer nu in het exclusieve 5 sterren Familieresort in Drents Unesco-natuurgebied

PUUREXLOO.NL

ABE LENSTRA BOULEVARD 50-1, 8448 JB HEERENVEEN • TEL. 0513 745 016 [email protected] • KONTOURVASTGOED.NL VALUE FOR LIFE.

1/1 A4.indd 55 24-06-19 09:26 SUBSIDIAIR

HET NACHTKASTJE VAN DAPHNE BROERSE

Sinds vier jaar is Daphne Broerse managing partner bij Norton Rose Fulbright Amsterdam. Ook heeft zij twee kleine kinderen, waardoor er vaak weinig tijd overblijft om te lezen. Maar het lezen blijft in het bloed zitten en een goed boek vindt ze nog steeds onweerstaanbaar.

DOOR DAPHNE BROERSE

ls kind las ik alles sprake van een persoonlijk denken over vragen op andere gebieden, wat los en vast zat. drama. Jaren later blikt de zoals geschiedenis, maatschappij en we- AIk vond het geschre- agent terug. Claudel tenschap. ven woord geweldig. Voor schrijft erg beeldend, zo- Het laatste boek waarin ik ben begonnen, mij waren boeken een reis als bijvoorbeeld blijkt uit is de screenplay van The Crimes of Grindelwald naar een andere wereld, het volgende citaat: “Wat is van J.K. Rowling, een prequel op de boeken dromen en fantaseren. Ik een menigte nou eigenlijk? (…) over Harry Potter. Het lezen van een zag de beelden van een ver- Maar als ze met zijn allen zijn screenplay roept nog sneller beelden op. haal als een televisie-uit- (…) kunnen ze bij het minste Toen ik begon met de studie rechten, had zending in mijn hoofd woord in dynamiet veranderen in ik (zoals misschien vele anderen) ook het voorbijkomen. Ik was niet kieskeurig in een helse machine, een soepterrine gevuld met stoom beeld van de strafrechtadvocaat voor mij. wat ik las. Ik vond Beowulf (een van de oud- die in je gezicht uit elkaar kan ploffen als je hem al- Ik heb een andere weg gekozen, maar het ste epische gedichten) prachtig en Van den leen maar aanraakt.” strafrecht blijf ik interessant vinden. Een vos Reynaerde, alles van Stephen Fry en al- Onlangs heb ik het laatste boek van de vo- van de vragen die in het verhaal wordt op- les van J.K. Rowling. Maar ook heb ik rig jaar overleden astrofysicus Stephen geroepen − een universele vraag en van stripboeken verslonden, van Lucky Luke Hawking cadeau gekregen, De antwoorden alle tijden – is: wat beweegt iemand om tot Suske en Wiske. Kenmerkend voor vrijwel op de Grote Vragen. Het is een boek om te le- slechte dingen te doen? Ik ben benieuwd alles wat ik toen las en nu lees, is dat het zen met een glas wijn erbij, om stil te naar het antwoord. niet met het heden te maken hoeft te heb- staan en na te denken over vragen als: zijn ben. Door het werkende leven heb ik de tijdreizen mogelijk? en wat is een zwart laatste jaren minder kunnen lezen als ont- gat? Ik vind het prettig om naast de dage- Daphne Broerse is managing partner spanning. Maar eenmaal in een boek, lees lijkse vragen in de advocatuur, ook na te van Norton Rose Fulbright Amsterdam. ik het nog steeds in één ruk uit. En de laat- ste tijd komt de ruimte voor en de zin in het lezen meer terug. Ik heb net Grijze zielen van de Franse schrij- ver Philippe Claudel uit. Het is een boek dat je steeds op het verkeerde been zet. Het gaat over een moordonderzoek. Een klein meisje wordt gevonden; de ‘ik’-verteller is de politieagent die op onderzoek uitgaat. Maar ondertussen woedt de Eerste Wereld- oorlog vlakbij het Franse dorpje, worstelt de verteller met de bureaucratie en machtsverhoudingen in het dorpje en is

Mr. 5 2019 / 65 NETWERKEN NJV: DE GRENZEN VOORBIJ

De Nederlandse Juristen-Vereniging keek dit jaar tijdens de jaarvergadering verder dan het eigen land. Met als thema ‘De grenzen voorbij’ werd half juni in Musis Sacrum in Arnhem ingegaan op verschillende aspecten rond terri- torialiteit en jurisdictie. Dat leverde preadviezen op over actuele onderwerpen als klimaatverandering & mensenrech- ten en de vluchtelingenproblematiek. Chris van Houts fotografeerde de Nederlandse juristen van links naar rechts.

Preadviseurs Ashley Terlouw en Tineke Strik Clara Olde Heuvel (Grothe & Lippok), Masha Arthur Schuering (oud-vicepresident hof (beiden Radboud Universiteit Nijmegen), aftredend Fedorova (RUN) Jannemieke Ouwerkerk Paul de Jonge (Legal Bench Den Haag), Edwin Bleichrodt NVJ-voorzitter Nico Schrijvers (Universiteit Leiden) (Universiteit Leiden) en Matty Bijleveld (oud- Market) en Marc Taeymans (advocaat-generaal Hoge Raad) en en referent Hemme Battjes (VU Amsterdam) raadsheer hof Den Bosch) (Vlaamse Juristenvereniging) Bert-Jan Houtzagers (Raad van State)

Gerard Roes (Raad van State), Takvor Avedissian Kris van der Pas (RUN), Robin Kuijker ­(Tilburg Uni- Ashley Terlouw (RUN), Inez van Soolingen (Prakken (Centrale Raad van Beroep), Reinier van Zutphen versity), winnaar ­NJV-Publicatieprijs Thijmen Nuninga d’Oliveira), Lianne Boer en Wouter Werner (beiden Vrije (Nationale ombudsman) en John Olivier (Leidsch (UL), Tajddin Özen (beeldhouwer, maker van de prijs) Universiteit) en Stijn Franken (FZKC Advocaten/ Juridisch Genootschap) en Anneke Özen (GGZ) bestuurslid NJV)

Ellen Kiersch (directeur Juridische Zaken Jaap Polak (Raad van State/UL), Luc Marianne Hirsch Ballin (VU), Fred van der Winkel (gerechtshof Arnhem- ministerie Sociale Zaken en Werkgelegen- Verhey (Raad van State/UL) en Willem Taru Spronken (advocaat-generaal Leeuwarden), Ahmed Marcouch (burgemeester heid) en landsadvocaat Reimer Veldhuis van Genugten (emeritus hoogleraar Hoge Raad) en Freek Koster Arnhem) en Nico Schrijver (UL) (Pels Rijcken) Tilburg University) (oud-raadsheer Hoge Raad)

Willem Bekkers (oud-deken Nederlandse Orde van Advocaten) en Bas de Gaay Fortman (oud-politicus Edward Brans en Martijn Scheltema (beiden Pels Burgemeester Ahmed Marcouch spreekt de NJV’ers toe. en emeritus hoogleraar) ­Rijcken) en Arlette Schijns (Beer advocaten/VU)

Melvin Hanswijk (Dialogic), Rien de Boer Willem Sturkenboom (Universiteit van Vader en dochter Hirsch ­Ballin; (directeur Juridische Zaken ­ministerie van ­Amsterdam), Gerrit Bogaers (Bogaers advoca- de een (Marianne) hoogleraar Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en Bob ten) en Michiel Scheltema (oud-regeringscom- aan de VU, de ander (Ernst) aan Jaasma (student Universiteit Utrecht) missaris voor het bestuursrecht) de UvA

KIJK OP MR-ONLINE.NL (IN BEELD) VOOR EEN GROTERE WEERGAVE VAN DE FOTO’S ÉN HET ARCHIEF

66 / Mr. 5 2019 Tekst & Commentaar Burgerlijk Wetboek 13e druk

Met 4300 actuele commentaren en 300 gewijzigde artikelen is de 13e druk van Tekst & Commentaar Burgerlijk Wetboek een Nieuwe absolute must-have. Onmisbaar bij een eerste verkenning van druk een vraagstuk, het voorbereiden van een zitting en het opstellen van adviezen en processtukken. In drie banden heeft u de belangrijkste wet- en regelgeving uit het Burgerlijk Wetboek bij elkaar, voorzien van korte en glasheldere commentaren.

• De meest complete bron op het gebied van burgerlijk recht • Glashelder en compact commentaar per wetsartikel • Zeer actueel; in het commentaar is de impact van de wetswijzigingen per 1 juli 2019 verwerkt • Door de beste auteurs geschreven

Reserveer nu en ontvang de nieuwe druk direct na verschijning: wolterskluwer.nl/tencbw Ook online beschikbaar De nieuwe content nu al raadplegen? Het kan met Tekst & Commentaar Burgerlijk Wetboek online. Probeer het nu één maand gratis.

Meest geliefd. Meest gebruikt.

WK190128_1906_Adv T&C Burgerlijk Wetboek_advocatuur_A4.indd 1 11-06-19 09:46 Wij maken het goed à la TravelEssence

Best mooi, die witte strepen in een blauwe lucht. Ook plaatsen we schone kooktoestellen bij arme Met dank aan de vliegtuigen die reizigers naar gezinnen in Bangladesh. Dat scheelt 80% CO2 verre bestemmingen brengen. Maar dat het klimaat uitstoot. Goed nieuws: de gezinnen maken het daardoor belast wordt, weten we allemaal. Als goed. Overigens, we hebben zelf al 10.000 euro in reisspecialist naar Australië en Nieuw-Zeeland dit project geïnvesteerd. Om een voorsprong te hebben we dus wat goed te maken. Gelukkig doen nemen en een voorbeeld te geven. we dat al zo lang als we bestaan. Dus, wilt u een maatwerk reis, Sinds 2008 initiëren en ondersteunen wij effectieve die ook voor het Klimaat werkt? projecten, die de uitstoot van broeikasgassen van Kijk op: travelessence.nl/beterreizen onze reizen -en die van u- volledig compenseren. Maar we willen méér! Onze lokale kennis maakt het verschil. Zo hebben we al meer dan 10.000 bomen in het Te Onze klanten waarderen ons met een 9.3 Urewera Rainforest geplant. 030 272 5335 | www.travelessence.nl