Ұлы Дала Төсіндегі Ислам Ислам В Великой Степи Islam of the Great Steppe
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Серікбай қажы ОРАЗ Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы Духовное управление мусульман Казахстана Spiritual Administration of Muslims of Kazakhstan ҰЛЫ ДАЛА ТӨСІНДЕГІ ИСЛАМ ИСЛАМ В ВЕЛИКОЙ СТЕПИ ISLAM OF THE GREAT STEPPE Астана, 2018 Бұл еңбек еліміздегі Ислам дінінің кешегісі мен бүгінін, ғасырлар қойнауынан сүрлеу тартқан сара жолын сипаттауға арналған. Сонау VIII ғасырларда қазақ топырағында бүр жарған асыл дініміздің бүгінгі күнге дейінгі бұралаң жолдары мен салтанатты шақтарынан сыр шертетін құжаттық деректермен, тарихи фотосуреттермен қоса баяндалады. Талас топырағындағы шайқаста туы желбіреген Ислам дінінің қағанаттар мен хандықтар тұсындағы, Патшалық Ресей, Кеңес үкіметі кезеңі мен еліміздің егемендік алған жылдардағы тарихы қысқаша қамтылған. Еңбек барша оқырман қауымға арналған. Книга, повествующая о чистом пути Ислама, проложенном через дебри веков на казахской земле, ставшей путеводной звездой на небосклоне страны великих степей. Посредством документальных свидетельств и фотоснимков в ней рассказывается о прошлом и настоящем мусульманской религии, ростки которой взошли в казахских степях в VIII веке. Кратко описывается развитие Ислама, поднявшего знамя при битве в окрестностях Талас, во времена правления каганатов и ханств, в эпохе Российской империи, Советской власти и в годы после обретения Казахстаном государственной независимости. Книга рекомендуется широкому кругу читателей. This work is dedicated was designed to describe the past and present of the Islamic religion in our country throughout the century. The winding roads and brilliant moments that our religion, since the moment it appeared in our country in the VIII century, has experienced was documented with historical accounts and photographs. This work covers the brief history of Islam in the Kazakh land, which gave its start with the victory of the Battle of Talas, during the Khanates, the Tsarist Russia and Soviet Union, and the years of sovereignty of the country. The work is for the entire readership. 2 МАЗМҰНЫ: Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентінің алғы сөзі .......................................... 6 ҚМДБ-ның төрағасы, Бас мүфти Серікбай қажы Ораздың алғы сөзі ................................... 8 Ұлы Дала төсіндегі Ислам діні ............................................................................................ 12 Қарахандықтардың мемлекеттік діні ................................................................................. 18 Түркі әлемінің рухани ұстазы – Қожа Ахмет Яссауи ........................................................... 20 Қазақ даласындағы қалалар және ғұламалар ..................................................................... 28 Алтын Орда дәуіріндегі Ислам діннің дамуы ..................................................................... 46 Ислам – Қазақ хандығының қазығы ................................................................................... 57 Жыраулар поэзиясының асыл діңгегі ................................................................................. 69 Шариғатқа сүйенген дала заңдары ..................................................................................... 74 Патшалық Ресей кезеңіндегі Ислам..................................................................................... 78 Хан Кененің ғазауаты.......................................................................................................... 86 Қазақтың діни ағартушылары............................................................................................. 88 Алаш арыстарының арпалысы............................................................................................ 94 Бүкілресейлік мұсылмандар съезді..................................................................................... 109 Алғашқы қазақ қазиы......................................................................................................... 124 Кеңестік жүйенің кері әсері................................................................................................. 128 Күрт жылынған Кеңестік жүйе............................................................................................ 144 Абд әл-Ғаффар Шамсутдинов............................................................................................. 151 Сәдуақас Ғылмани.............................................................................................................. 152 Жақия қажы Бейсенбайұлы................................................................................................ 158 Қазақ мүфтияты құрылды.................................................................................................. 162 Рәтбек қажы Нысанбайұлы................................................................................................ 166 Әбсаттар қажы Дербісәлі.................................................................................................... 172 «Нұр-Мүбәрак» Египет Ислам мәдениеті университеті...................................................... 178 Республикалық имамдардың білімін жетілдіру Ислам институты ..................................... 182 Қазақстан мұсылмандарының кезектен тыс VII құрылтайы............................................... 188 Ержан қажы Малғажыұлы.................................................................................................. 192 Республикалық имамдар форумы...................................................................................... 198 Жаңа муфти және тың белестер......................................................................................... 206 Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының қазіргі келбеті......................................... 214 «Асыл арна» рухани-ағартушылық телеарнасы.................................................................. 224 Қазақ мұсылмандығының жаңа белесі «Әзірет Сұлтан» мешіті.......................................... 228 Тәуелсіз Қазақстан мешіттері............................................................................................ 242 Рухани білім ошақтары – колледждер мен медреселер....................................................... 264 3 СОДЕРЖАНИЕ: Приветственное слово Первого Президента Республики Казахстан.................................... 7 Приветственое слово председателя Духовного управление мусульман Казахстан............. 10 Ислам в великой степи....................................................................................................... 12 Государственная религия Караханидов............................................................................... 18 Духовный учитель тюркского мира – Ходжа Ахмед Яссауи.................................................. 20 Города и ученые в Казахской степи..................................................................................... 28 Развитие Ислама в эпоху Алтын Орды............................................................................... 46 Ислам – ядро Казахского ханства........................................................................................ 57 Ислам – опора поэзии жырау.............................................................................................. 70 Степные законы, основанные на шариате.......................................................................... 74 Ислам в период царизма в России....................................................................................... 78 Газават Хана Кене.............................................................................................................. 86 Казахские религиозные просветители............................................................................... 88 Борьба движения «Алаш арыстары»................................................................................... 94 Всероссийский съезд мусульман........................................................................................ 109 Первый казахский кази...................................................................................................... 124 Пагубное влияние Советской системы............................................................................... 129 Резкая оттепель в Советской системе................................................................................. 144 Абдулгаффар Шамсутдинов................................................................................................ 151 Садуакас кажы Гылмани..................................................................................................... 152 Жакия кажы Бейсенбайулы................................................................................................ 158 Образование казахского муфтията..................................................................................... 162 Ратбек кажы Нысанбайулы................................................................................................. 166 Абсаттар кажы Дербисали.................................................................................................. 173 Египетский университет исламской культуры «Нур-Мубарак»........................................... 178 Республиканский исламский институт повышения квалификации имамов....................... 182 VІІ внеочередной съезд мусульман Казахстана.................................................................. 188 Ержан кажы Малгажыулы................................................................................................... 193 Республиканский форум имамов....................................................................................... 198 Новый муфтий