Persbericht Amsterdam, 2 juni 2020

Bruce Stillman ontvangt de Dr. H.P. Heinekenprijs voor de Biochemie en Biofysica 2020

Bruce Stillman Foto: Bob Giglione

De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen heeft de Dr. H.P. Heinekenprijs voor de Biochemie en Biofysica 2020 toegekend aan Bruce Stillman, hoogleraar en president van Cold Spring Harbor Laboratory (Verenigde Staten). Stillman krijgt de prijs voor zijn baanbrekende onderzoek naar de manier waarop DNA in eukaryotische cellen gekopieerd wordt, een proces dat van fundamenteel belang is voor het leven op aarde.

De Heinekenprijzen zijn de grootste internationale wetenschapsprijzen van Nederland. Elke twee jaar worden deze toegekend aan vijf gerenommeerde onderzoekers. De prijs is in 1964 in het leven geroepen door Alfred H. Heineken, als eerbetoon aan zijn vader Dr. Henry P. Heineken. In de eerste week van juni worden de prijswinnaars van 2020 bekend gemaakt.

Stillman ontdekte verschillende eiwitten die een rol spelen in DNA-replicatie

Stillman’s interesse in DNA-replicatie begon al tijdens zijn promotieonderzoek naar de manier waarop het DNA van adenovirussen wordt gekopieerd. Later verruilde hij de adenovirussen voor het polyomavirus simian virus 40 (SV40), een DNA-virus dat de potentie heeft om tumoren te veroorzaken, en uiteindelijk gebruikte hij een gist als modelsysteem.

Stillman ontdekte vele belangrijke factoren die betrokken zijn bij DNA-replicatie in eukaryo- tische cellen. Eukaryotische cellen zijn cellen met een celkern. Vrijwel alle meercellige organismen, zoals planten, dieren en mensen, zijn eukaryoten. Stillman is een van de ontdekkers van het eiwit RPA () dat aan een streng DNA bindt om te voorkomen dat het opkrult zodat het enzym polymerase de streng DNA kan kopiëren. Verder ontdekte hij de replicatiefactor C en het molecuul CAF1 dat helpt om verpakkingseiwitten te binden rondom het net gekopieerde DNA.

In zijn latere onderzoek richtte Stillman zich op het begin van de replicatie: waar op het DNA start het kopieerproces en welke eiwitmoleculen zijn hierbij betrokken? Hij ontdekte één van de bindingsfactoren, ABF-1, dat bindt op plekken waar het kopiëren start. Ook ontdekte hij het cruciale moleculaire complex dat het exacte startpunt bepaalt: het ORC (Origin Recognition Complex), en ontrafelde hoe dit complex ervoor zorgt dat het replicatieproces op een gecon- troleerde manier op gang komt.

1 Persinformatie: Jill Bakker — Communicatiebureau De Wolven, [email protected] of 06 42 80 47 15 Persbericht Amsterdam, 2 juni 2020

Bruce Stillman ontvangt de Dr. H.P. Heinekenprijs voor de Biochemie en Biofysica 2020

Het onderzoek van Stillman heeft geleid tot belangrijke inzichten waardoor we begrijpen hoe ons erfelijk materiaal wordt gekopieerd, en hoe dit samenhangt met vele andere processen in de cel. Daarmee heeft hij een geheel nieuw en belangrijk onderzoeksveld geopend. Zijn onderzoek draagt bij aan een beter begrip van het ontstaan van mutaties die kunnen leiden tot erfelijke ziekten zoals kanker.

Over de laureaat

Bruce William Stillman (1953) is afkomstig uit Melbourne, Australië. Hij studeerde aan de en promoveerde in 1979 aan de John Curtin School of Medical Research van de Australian National University op onderzoek naar de replicatie van het adenovirus DNA. Hij zette daarna zijn loopbaan voort in de Verenigde Staten, waar hij als postdoctoral fellow startte aan Cold Spring Harbor Laboratory. In 1985 werd Stillman hoogleraar. In 1994 werd hij benoemd tot directeur van Cold Spring Harbor Laboratory, negen jaar later als president van dit onderzoeksinstituut, functies die hij nog altijd bekleedt.

Stillman is lid van de Amerikaanse National Academy of Science, de American Academy of Arts and Sciences, fellow van de Royal Society in Londen, een corresponderend lid van de Australian Academy of Science en lid van de Europese Molecular Biology Organization. Stillmans werk werd al vele malen bekroond, onder andere met de Alfred P. Sloan Prize in 2004, de Louisa Gross Horwitz Prize in 2005, de Herbert Tabor Research Award in 2014 en vorig jaar met de Canada Gairdner International Award.

EINDE BERICHT

Noot voor de redactie

Neem voor meer informatie, interviews en beeldmateriaal met betrekking tot de Heinekenprijzen contact op met: Jill Bakker — Communicatiebureau De Wolven E: [email protected] M: 06 - 42 80 47 15 T: 020 - 620 33 54

Over de Heinekenprijzen

De Heinekenprijzen zijn in de afgelopen vijf decennia uitgegroeid tot een internationaal gere- nommeerde onderscheiding. Het zijn de meest prestigieuze prijzen voor kunst en wetenschap van Nederland. Elke twee jaar worden vijf internationaal gerenommeerde onderzoekers en één kunstenaar die in Nederland woont en werkt, geëerd. Het zijn allen laureaten die met hun werk nieuwe perspectieven bieden, onverwachte doorbraken realiseren en nieuwe wegen voor anderen openen. Sinds 2010 wordt ook de toekomstige generatie aangemoedigd. Vier veel­ belovende jonge onderzoekers, werkzaam bij Nederlandse onderzoeksinstellingen, ontvangen de Heineken Young Scientists Awards.

De laureaten worden geselecteerd door jury’s die zijn samengesteld uit leden van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), De Jonge Akademie en internationale experts. De wetenschappelijke Heinekenprijzen bedragen elk 200.000 dollar. De kunstenaar ontvangt 100.000 euro, waarvan de helft bestemd is voor een publicatie en/of tentoonstelling. De aanmoedigingsprijzen voor jonge wetenschappers bedragen elk 10.000 euro.

2 Persinformatie: Jill Bakker — Communicatiebureau De Wolven, [email protected] of 06 42 80 47 15 Persbericht Amsterdam, 2 juni 2020

Bruce Stillman ontvangt de Dr. H.P. Heinekenprijs voor de Biochemie en Biofysica 2020

De Heinekenprijs is in 1964 in het leven geroepen door Alfred H. Heineken (1923-2002), als eerbetoon aan zijn vader Dr. Henry P. Heineken (1886-1971). Dat jaar werd de Dr. H.P. Heineken- prijs voor de Biochemie en Biofysica voor het eerst uitgereikt. Aan deze prijs werden vervolgens nog vijf Heinekenprijzen toegevoegd: de Dr. A.H. Heinekenprijs voor de Kunst (1988), de Geneeskunde (1989), de Milieuwetenschappen (1990) en de Historische Wetenschap (1990) en de C.L. de Carvalho-Heinekenprijs voor de Cognitieve Wetenschappen (2006).

De dochter van Alfred Heineken, Charlene L. de Carvalho-Heineken (1954), zet deze traditie voort als voorzitter van de Stichting Alfred Heineken Fondsen en de Dr. A.H. Heineken Stichting voor de Kunst, die de prijzen financieren.

Voor meer informatie: www.heinekenprizes.org

3 Persinformatie: Jill Bakker — Communicatiebureau De Wolven, [email protected] of 06 42 80 47 15