jaargang 24 ͉ nummer 6 ͉ februari 2019 AVS-CONGRES 15 MAART 2019 NBC, NIEUWEGEIN 6 Kader Primair vakblad voor leidinggevenden in het funderend onderwijs

thema ͉ Leiderschap in 4D Duidelijk: Eigentijds onderwijs vraagt om visie op anders werken en organiseren Dichtbij: Schoolbestuur werkt samen met GMR-ouders aan beter werkklimaat Delend: Teamgedrag beïnvloeden met gamification Dynamisch: Met Jeelo-onderwijs inspelen op veranderende maatschappij

actueel ͉ Meer invloed MR op financiën school reportage ͉ Stevige confrontatie schoolleiders en Tweede Kamerleden

937729-01_001_04-Feb-19_11:47:50_walter (Advertentie) Kader Primair Kader Primair is een uitgave van de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS), de actieve beroeps- en vakorganisatie voor alle leidinggevenden in het funderend onderwijs. Uitgelicht Kader Primair verschijnt tien keer per jaar. Oplage: 5.000. Overname van artikelen na overleg met de hoofdredacteur. ISSN 1384-1165

Redactie Tineke Snel (hoofdredactie), Vanja de Groot, Susan de Boer (bureau- en eindredactie), Tom Roetert en thema _ Anticiperen op anders leren Kennis waar Paul van den Heuvel Redactieadres: [email protected] We kunnen kinderen nóg beter voorbereiden op hun toekomst. Vanuit die overtuiging passen veel scholen Medewerkers deze maand hun visie op ‘leren’ aan en gaan zij hun onderwijs anders Marius Berendse, Roelof Bisschop, Lisette Blankestijn, Djanko, Ingrid Doornbos, Daniëlla van ’t Erve, Henriëtte Guest, organiseren. Waar lopen de schoolleiders tegenaan en leraren direct Petra van Haren, Richard Hassink, Winnie Lafeber, Marijke wat levert het op? “Je moet niet te veel focussen op de Nijboer, Hans Roggen, Harry van Soest, Erwin Timmermans, belemmeringen.” pagina 8 Astrid van de Weijenberg

Abonnementen AVS-leden ontvangen Kader Primair gratis. mee aan de Abonnementsprijs voor niet-leden: t 134 (excl. 6% btw). Telefoon: 030-2361010, fax: 030-2361036 thema _ Samen optrekken voor beter E-mail: [email protected] www.avs.nl werkklimaat Een veilig werkklimaat, het staat in veel meerjarenplannen Grafische vormgeving en druk slag kunnen. Coers & Roest | grafische producties BV van schoolbesturen. In hoeverre is dat een papieren tijger? Telefoon: 026-3510151 Twee GMR-ouders gingen samen met hun schoolbestuur aan

Advertenties de slag om het klimaat niet alleen te meten, maar ook te Elma Media verbeteren. “We wilden een kwalitatief deel toevoegen aan Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk het kwantitatieve onderzoek.” pagina 12 Telefoon: 0226-331686, E-mail: [email protected] www.elma.nl

Ledenservice AVS Postbus 1003, 3500 BA Utrecht Telefoon: 030-2361010, fax: 030-2361036 reportage _ Verder knokken voor erkenning Dat wíl je. E-mail: [email protected] www.avs.nl “Onze voornaamste zorg is dat de erkenning van de kern van het vak schoolleider uitblijft. En het wringt dat er geen Bestuur Petra van Haren (voorzitter), Ingrid Doornbos (vicevoorzitter) passend salaris tegenover staat. Er moet gewoon meer geld bij. Nu. Niet pas bij een nieuw regeerakkoord.” Ledenraad Een gesprek tussen schoolleiders en Tweede Kamerleden E-mail: [email protected] mondde uit in een pittig debat. pagina 30 Helpdesk Voor adviezen over wet- en regelgeving, functiewaardering, de individuele rechtspositie en arbeidsvoorwaarden. maandag: 13.00 – 16.30 uur dinsdag t/m vrijdag: 9.30 – 12.30 uur en 13.00 – 16.30 uur Telefoon: 030-2361010, [email protected] achtergrond _ Sociale onveiligheid Decentraal Georganiseerd Overleg Buitensluiten, roddelen en intimidatie. Op sommige scholen Gaat uw bestuur DGO voeren, meld u dan bij de AVS Helpdesk. leidt het gedrag van collega’s tot sociale onveiligheid. De AVS overlegt namens het Ambtenarencentrum. Wat doet dit met je team? Wat doe je eraan als schoolleider? Lidmaatschap En wat als je als leidinggevende zelf het slachtoffer bent? Lidmaatschap schooljaar 2018/2019 (po): “Een negatief klimaat is heel besmettelijk.” pagina 34 Persoonlijk deel: t 168 Managementdeel: t 225 – t 322, afhankelijk van het aantal leerlingen (1 x per school) Vo (persoonlijk lidmaatschap): t 280 Met ons online cursusaanbod van ruim 80 cursussen Postactief, buitengewoon en aspirant lid: t 82 actueel Statutair bestuurder: t 280 heeft je team altijd iets te kiezen wat aansluit bij de Probeer nu een Leidinggevende samenwerkingsverband (po/vo): t 280 Los abonnement Kader Primair eigen interesses en leerbehoeftes. In samenwerking niet-directieleden: t 134 (excl. 6% btw) 2 Schoolleiders zoeken geen vervanging gratis demo Actieweek 4–8 februari met de beste docenten worden actuele theorieën Kijk voor het huidige actieaanbod en de www.e-wise.nl/avs lidmaatschapsvoorwaarden op www.avs.nl/lidworden besproken die de praktijk niet uit het oog verliezen. 3 Beweging kinderen geen exclusieve taak onderwijs De mening van in Kader Primair geïnterviewde personen is Verantwoordelijkheid in eerste instantie bij ouders niet noodzakelijkerwijs de mening van de AVS. Ook duidt adverteren in dit blad niet op samenwerking of goedkeuring van de AVS met of voor de betreffende organisatie, behoudens de AVS Voordeelpartners. 5 Verdeeldheid onder vo-schoolleiders Kader Primair wordt gedrukt op FSC® gecertificeerd papier. over nieuw wetsvoorstel bekostiging Een derde positief Online nascholing voor Leraren

937729-01_002_04-Feb-19_11:29:49_walter sjabloommetadvtekst.indd 1 28-01-19 11:23 Inhoud februari Kaderspel _ door ingrid doornbos

thema _ Leiderschap in 4D Toonaangevend 8 Teamkiesteigenroutenaar eigentijds onderwijs leiderschap Anders leren, anders werken en organiseren

12 GMRenschoolbestuurslaanhanden Als ik aan jou vraag ‘wie vind jij een toonaangevende leider’, wat zou je dan ineen voor beter werkklimaat antwoorden? Waarschijnlijk noem je een naam van een leider die je bewondert. Opzoeknaarverhaalachterdoorsnee Of een leider die een geweldig resultaat heeft bereikt. Je noemt ongetwijfeld tevredenheidsonderzoek een leider die een positieve toon laat horen. Die leiders worden gezien als toonaangevend. Maar feitelijk zijn alle leiders toonaangevend als er volgers zijn. 16 Gamification: met spelelementen Ook als de toon van die leiders minder positief is, respectloos of polariserend. naarnieuwgedraginjeteam Dit geluid is meestal gericht tegen personen en organisaties of instanties, ‘Belonen, directe feedback en sociale elementen en heeft de inhoud waar het echt om gaat verloren. Deze toon is overal in zijn belangrijke componenten’ onze maatschappij te horen, in ieder vakgebied en in alle sectoren. Ook in de onderwijssector. Het is een schelle toon die relaties en verhoudingen verhardt. Het inhoudelijke gesprek wordt erdoor overschreeuwd, als er nog sprake is van verder in dit nummer een gesprek. De AVS laat door acties het inhoudelijke geluid horen van schoolleiders die hun positie opeisen en erkenning en waardering willen voor hun vak. Bijvoorbeeld 30 Schoolleiders blijven strijden voor via een e-mailbom naar onderwijspolitici of door het niet regelen van vervanging. erkenning en waardering, ook in salaris Soms is dit ook letterlijk een hard geluid, namelijk door het laten afgaan van TweedeKamerledeningesprekmet het brandalarm. Daarnaast voeren we het gesprek, meestal op de achtergrond #wijschoolleiders – deel II maar af en toe ook zichtbaar. Zoals het gesprek tussen schoolleiders en onderwijswoordvoerders uit de Tweede Kamer op 30 januari van dit jaar. Dat was 34 De school als slangenkuil een scherp en stevig debat, op inhoud. En daar draait het om; de inhoud van het Ongewenstgedragvancollega’s geweldige vak van schoolleider. Ieder jaar staat deze inhoud ook centraal tijdens het AVS-congres. Dit jaar, op 15 maart, is het thema ‘Leiderschap in 4D’. Wat mij betreft hét toonaangevende iedere maand leiderschap: duidelijk, dichtbij, delend en dynamisch. Een hele dag volop inhoud. En voor schoolleiders die willen is er ruimte om actie te voeren. Vanuit de inhoud, dat zeker! Kom je ook en doe je mee? Hoe meer schoolleiders zich laten horen, 7 Illustratie Djanko hoe indringender de toon en hoe groter de kans dat we niet alleen worden 27 Zokanhetook! gehoord, maar dat er ook geluisterd wordt. www.avs.nl/congres2019 Jeelo:‘Onderwijsdatleeftenbeweegt’ 39 Politieke column IngridDoornbosisvicevoorzittervandeAVS(Twitter:@IDDoornbos). RoelofBisschop(SGP) 40 Van de AVS 42 AVS Centrum Educatief Leiderschap Leergang Teamflow voor schoolleiders 46 Voor u geselecteerd 49 Boekbespreking Gelukwerktdoor

kader primair februari 2019 1

937729-02_001_04-Feb-19_12:26:11_walter actueel

actieweek 4–8 februari Schoolleiders zoeken geen vervanging

In de week van 4 tot en met 8 februari zochten veel schoolleiders in het primair onderwijs geen vervanging voor zieke leerkrachten. Met de actie #wijschoolleiders niet (te) vervangen! van de AVS en CNV Schoolleiders vroegen zij aandacht voor een passend salaris bij de complexiteit van hun functie en het verlagen van de werkdruk door onder andere administratieve ondersteuning en conciërges. Dat maakten de deelnemende schoolleiders zichtbaar door te laten zien dat het organiseren van vervanging – zeker in deze periode van oplopende lerarentekorten – onevenredig veel tijd van hen vraagt en veel werkdruk oplevert.

Bij ziekte van collega’s staan Bovendien blijkt er vaak hele­ maakt het erg zwaar. Je hebt de erkenning en waardering van schoolleiders voor moeilijke maal geen vervanger beschik­ hele dag een groep, onvoorbereid, schoolleiders en onderwijs­ afwegingen. Voor de kwali­ baar. In 11 procent van de en daarna ligt het eigen werk er ondersteunend personeel teit van het onderwijs en de gevallen gaat de schooldirec­ nog dat in de avond gedaan moet (oop) in de cao terug te zien belasting van andere team­ teur zelf maar voor de klas worden. De hele dag door doen en vast te houden aan een leden is het ongunstig om staan. In een derde van de ouders en collega’s een beroep op brede investeringsagenda. leerlingen te verdelen over gevallen lukt het helemaal je, ook als je voor de klas staat. De AVS wil het functiehuis groepen of om intern bege­ niet om een oplossing te vin­ Dat veroorzaakt grote druk.” en loongebouw in balans leiders voor de klas te zetten. den. Schoolleiders grepen de • “Er is vaak niemand te krijgen brengen. Lagere werkdruk Maar klassen naar huis stu­ peiling van de AVS aan om en dat zorgt voor een spagaat. en eerlijke salarissen zijn ren betekent dat leerlingen duidelijk te maken dat het Het bestuur wil geen directeur nodig voor alle functies, dus helemaal geen onderwijs krij­ water hen echt aan de lippen voor de klas, de directeur wil ook voor schoolleiders en gen en dat de ouders worden staat. Enkele voorbeelden: geen leerlingen naar huis sturen.” oop. Daarnaast is investe­ belast. • “Het regelen en nadenken AVS­voorzitter Petra van ren in de sector onderwijs over vervanging en invullen van Haren: “We kunnen niet blij­ dringend noodzakelijk om Peilingen vacatures heeft mij de afgelopen ven pappen en nathouden, goed en innovatief onderwijs Uit twee peilingen van de weken ongeveer 75% van mijn of bezig blijven met korte­ mogelijk te maken, in goede AVS (ruim 1.400 responden­ tijd gekost. Tijd die ik liever termijnoplossingen. Al dat gebouwen, met goede admi­ ten) in de twee weken voor­ besteed had aan ontwikkelen van pleisters plakken leidt straks nistratieve ondersteuning afgaand aan de actieweek, onderwijs.” alleen maar tot nog meer en een moderne ict­infra­ bleek dat 80 procent van de • “Het is bijna niet meer te ziekmeldingen en burn­outs. structuur. _ Nederlandse schoolleiders doen. Ik voel dat we aardig in Het probleem wordt almaar die weken op zoek moest de kou staan als schoolleiders. groter. De hele samenleving Bij het ter perse gaan van naar vervanging voor (meren­ Het maakt mij erg verdrietig om moet inzien dat we straks deze Kader Primair was de deels) zieke leerkrachten. na al die mooie jaren dit mee te helemaal geen keus meer actieweek nog in volle gang. Door het lerarentekort en moeten maken. Het is echt een hebben.” Houd www.avs.nl en onze doordat ook de invalpool dieptepunt.” nieuwsbrieven in de gaten voor vaak leeg is, leidt die zoek­ • “Met name het feit dat we als Brede agenda de meest recente berichtgeving. tocht naar vervanging steeds directie zelf voor de klas gaan Met deze actie zet de AVS de In Kader Primair 7 (9 maart) vaker tot kunst­ en vliegwerk. (wat we natuurlijk wel doen) ingezette actielijn voort om volgt een uitgebreid artikel.

2

937729-02_002_04-Feb-19_13:32:20_walter actueel actueel

wetswijziging per 1 januari 2021 Meer invloed MR op financiën school

Ouders, leraren en leerlingen krijgen meer te zeggen over de financiën van een school in het basis- en voortgezet onderwijs. De medezeggenschapsraad moet voortaan akkoord gaan met de hoofdlijnen van de begroting van scholen. Dat heeft de ministerraad besloten op voorstel van minister Slob. De wetswijziging moet op 1 januari 2021 ingaan.

De MR krijgt instemmings- een kritische partner te zijn. Als kritische partner kan de De AVS is blij met de wets- recht op hoofdlijnen van Slob: “Het is belangrijk voor MR de bestuurder of school- wijziging, want heeft hier in de begroting. Wat precies de kwaliteit van het onder- leider helpen de visie te scher- meerdere overleggen al jaren hoofdlijnen van de begro- wijs dat ouders en leerlingen pen, de koers te bepalen of bij stevig op ingezet. ͉ ting zijn, wordt de komende betrokken worden. Op dit te stellen. Door de wet te wij- tijd bepaald in overleg met moment hebben ouders, zigen krijgt de MR op dit punt Meer informatie over de betrokken partijen. leraren en leerlingen via de meer te zeggen. De MR moet scholing en ondersteuning: Uit onderzoek is gebleken MR niet voldoende te zeggen dan wel voldoende financiële www.infowms.nl/content/ dat het vergroten van de over de financiën van een kennis hebben. Daarom kan project-versterking-medezeg- invloed van de MR op de school. Daarom pas ik de wet een MR gebruik maken van genschap. financiën, de raad helpt om aan.” scholing en ondersteuning.

verantwoordelijkheid in eerste instantie bij ouders Beweging kinderen geen exclusieve taak onderwijs

Minister Slob van Onderwijs vindt het belangrijk dat kinderen vroeg beginnen met sport en bewegen. Hiervoor moeten de ouders, de wijk, de school, de overheid en de sportvereniging zich gezamenlijk inspannen. Maar kinderen voldoende laten bewegen is geen exclusieve taak van het onderwijs en scholen zullen niet worden verplicht tot het organiseren ervan. Dit schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer.

De aanleiding voor de Slob ook aan dat bewegings- Kamerbrief is het advies onderwijs moet worden ‘Plezier in Bewegen’, dat gegeven door bevoegde in september 2018 door de leerkrachten. Wel is de inzet Onderwijsraad, de Raad voor van vrijwilligers uit het net- Volksgezondheid en Samen- werk van de school (buurt- leving en de Nederlandse sportcoaches bijvoorbeeld) Sportraad werd uitgebracht. een goed idee, maar dat mag Hierin pleiten zij er onder niet in de plaats komen van andere voor dat scholen onderwijs door een bevoeg- minimaal tweemaal per dag de leerkracht. Daarnaast een half uur bewegen ver- onderschrijft de minister de Foto: Hans Roggen zorgen. Minister Slob gaat aanbeveling uit het advies niet mee in de redenering om samenwerking op lokaal dat deze aanbeveling de bij de ouders. Wel vindt herziening van het curricu- niveau tussen gemeenten, richtlijn van de Gezond- minister Slob dat er meer lum die momenteel plaats- scholen en sportvereniging heidsraad volgt. In zijn ogen duidelijkheid moet komen vindt via Curriculum.nu. te versterken. Er bestaan al ligt de verantwoordelijk- over wat er van scholen kan mooie initiatieven, ziet Slob, heid om kinderen te laten worden verwacht. Dit zal Bevoegde leerkracht en de successen moeten bre- bewegen in eerste instantie worden meegenomen in de In de brief geeft minister dere navolging krijgen. ͉

kader primair februari 2019 3

937729-02_003_04-Feb-19_13:25:10_walter actueel

lhbti-emancipatie begint met een veilige omgeving in de klas Van Engelshoven wil OCW-boot met thema veiligheid op Canal Parade

Komende zomer wil minister van Engelshoven van OCW met een onderwijsboot meevaren tijdens de Canal Parade 2019 in Amsterdam. Op de boot zal plek zijn voor allerlei organisaties die bijdragen aan het thema ‘Veiligheid in de klas’, zo maakte de minister onlangs bekend. Het plan moet nog worden goedgekeurd door de organisatie.

“In tijden waarin duidelijk OCW-boot die we open stel- wordt dat de lhbti-emanci- len voor al die mensen die patie nog lang niet af is, is bijdragen aan een prettige het belangrijk om je stem te leeromgeving en een veilig laten horen. Iedereen moet schoolklimaat.” ͉ kunnen zijn wie diegene wil zijn en dat begint vaak Hoewel het plan nog niet met een veilige omgeving officieel is goedgekeurd, kun- in de klas. Daarom wil ik nen belangstellenden zich graag meevaren,” aldus Van al aanmelden om mee te Engelshoven. haar boot juist open voor kleine organisaties en indi- varen. Dit kan door een mail De boot zal niet vol staan met vrijwilligers, leraren, leerlin- viduen vaak niet mogelijk met motivatie te sturen naar ambtenaren van het ministe- gen en organisaties die zich mee te varen tijdens de Canal [email protected] rie en bestuurders van scho- inzetten voor een veiligere Parade. Daarom wil ik graag (er is een maximum aan het lenkoepels. De minister stelt schoolomgeving. “Het is voor de gastvrouw zijn op de aantal gasten).

financiële verantwoording Regeling onderwijsaccountantsprotocol 2018 gepubliceerd

Minister Van Engelshoven heeft op 30 januari de Regeling onderwijsaccountsprotocol OCW 2018 bekendgemaakt. Deze regeling heeft betrekking op het kalenderjaar 2018.

Vanaf 2016 wordt het accoun- in september 2018 door te in alle onderwijssectoren het bekostigingsgegevens – voor tantsprotocol in juli beschik- schuiven naar januari 2019. jaarverslag indienen om de zover deze is afgegeven – ook baar gesteld op de website Om de betrokken partijen ontvangen bekostiging en het verslag van bevindingen van de Inspectie van het op de hoogte te brengen van subsidies te verantwoorden. inzenden. ͉ Onderwijs en vervolgens in de eerste (voorlopige) versie Hiervoor wordt jaarlijks september als bijlage bij de is op 11 juli 2018 al wel het een accountantsprotocol De Regeling onderwijsac- ministeriële regeling gepu- accountantsprotocol als opgesteld, waarin aanwijzin- countantsprotocol OCW 2018 bliceerd in de Staatscourant. voorlichtingspublicatie ver- gen zijn opgenomen voor is te downloaden via Omdat een aantal onder- schenen op de website van de de instellingsaccountants. www.avs.nl/artikelen/regeling- werpen in het protocol nog Inspectie van het Onderwijs. De scholen/instellingen moe- onderwijsaccountantsprotocol verder uitgewerkt moest wor- ten naast het jaarverslag met -ocw-2018-bekend den of nog niet beschikbaar Jaarverslag de controleverklaring en een was, is besloten de publicatie Jaarlijks moeten de scholen assurance-rapport over de

4

937729-02_004_04-Feb-19_12:26:11_walter actueel actueel

een derde positief Verdeeldheid onder vo-schoolleiders over nieuw wetsvoorstel bekostiging

Een derde van de schoolleiders in het voortgezet onderwijs (praktijkonderwijs, vmbo, havo, vwo) staat positief tegenover het wetsvoorstel om het bekostigingsmodel voor het vo te vereenvoudigen. Iets meer dan een derde staat er neutraal tegenover (37 procent). Een minderheid, maar wel bijna een kwart (22 procent), staat negatief tegenover het wetsvoorstel. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Vereenvoudiging bekostiging VO’ van DUO Onderwijsonderzoek & Advies onder tweehonderd schoolleiders in die sector.

Qua financiële gevolgen zijn schoolleiders (56 procent) Vereenvoudigen en voor leerlingen in de er meer schoolleiders die voorstander is van lumpsum De bedoeling is dat er in de bovenbouw van het alge­ denken dat het schoolbestuur als financieringsvorm in zomer van 2019 een wets­ meen vormend onderwijs c.q. de eigen schoollocatie het voortgezet onderwijs. voorstel wordt ingediend om • Eén prijs voor leerlingen erop achteruit gaat als de wet Een relatief kleine groep het bekostigingsmodel voor in de bovenbouw van het daadwerkelijk wordt inge­ (12 procent) is er tegen. Bijna het voortgezet onderwijs per voorbereidend beroeps­ voerd dan schoolleiders die twee derde van de schoollei­ 1 januari 2021 sterk te ver­ onderwijs en leerlingen in denken dat hun schoolbe­ ders (62 procent) is het dan eenvoudigen. Het idee is dat het praktijkonderwijs stuur/schoollocatie erop voor- ook oneens met de stelling de lumpsumbekostiging blijft, • Een vast bedrag per vesti­ uit gaat. Daarnaast denken dat het beter is om terug te maar dat deze gebaseerd ging van een school relatief veel schoolleiders gaan naar de situatie waarin wordt op vaste bedragen per • Een hoger bedrag voor een er noch op vooruit, noch op de financiering centraal door leerling in de onderbouw en hoofdvestiging dan voor achteruit te gaan. de overheid werd geregeld. bovenbouw en per school. een nevenvestiging _ Tegelijkertijd geeft ‘slechts’ Er blijven dan nog maar vier Meerderheid 28 procent van de schoollei­ criteria over voor de bereke­ Meer informatie: voorstander lumpsum ders aan dat de huidige lump­ ning van de bekostiging: www.duo-onderwijs Uit het onderzoek blijkt sumfinanciering toereikend • Eén prijs voor alle onderzoek.nl/ dat ruim de helft van de is voor hun school. leerlingen in de onderbouw recente­onderzoeken

nationale enquête arbeidsomstandigheden

melden met 7 procent dat Onderwijs in top 3 sectoren met zij het minst vaak hiermee geconfronteerd worden. meeste ongewenst gedrag op werk Pesten komt met 25 procent het vaakst voor bij politie Na ‘zorg en welzijn’, ‘openbaar bestuur, veiligheid en juridisch’ staat onderwijs op en brandweer, gevolgd door de derde plek als het gaat om ongewenst gedrag op het werk door externen. Ook beveiligingspersoneel met bij ‘ongewenste seksuele aandacht en pesten door externen’ staan leraren op de 20 procent. Docenten van algemene vakken in het mid­ derde plaats. Dat blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA), delbaar onderwijs volgen uitgevoerd door CBS en TNO. daarna, met 17 procent. _

Werknemers met een zorg­ of met ongewenste seksuele procent dat één keer of vaker Op pagina 34 een artikel over welzijnsberoep ervoeren in aandacht, intimidatie, licha­ te hebben meegemaakt. In de sociale onveiligheid binnen de 2017 het vaakst ongewenst melijk geweld of pesten. onderwijssector is het per­ schoolorganisatie en hoe je daar gedrag op het werk (52 pro­ Bij ‘openbaar bestuur, veilig­ centage 27,5 procent. Werk­ als schoolleider mee om kunt cent). Zij kregen te maken heid en juridisch’ zegt 39,5 nemers met een ict­beroep gaan.

kader primair februari 2019 5

937729-02_005_04-Feb-19_10:23:38_walter actueel

rapportage internationalisering in beeld van nuffic

voor studenten van leraren­ Leerlingen internationaliseren opleidingen; het toekomstige sneller dan hun leraren docentenkorps. Onmisbaar Het opdoen van internationale ervaring in het onderwijs wordt steeds Het opdoen van internatio­ gebruikelijker. Bijvoorbeeld het leren in of van een andere taal, de grens over gaan nale ervaring op school en tijdens de studie is onmis­ voor een uitwisseling of een internationaal curriculum. Opvallend is dat leerlingen baar voor leerlingen en stu­ en studenten gemiddeld sneller internationaliseren dan hun (toekomstige) leraren. denten om zich te kunnen Dat zijn de belangrijkste bevindingen uit Internationalisering in Beeld van Nuffic. redden op de arbeidsmarkt en in de maatschappij. Door Voor het eerst is in kaart wereldburgerschap. Zo’n grootste netwerken in het vo. ze internationaal competent gebracht hoe internationaal 1.250 basisscholen bieden te maken, kunnen ze beter het Nederlandse onderwijs Engels aan vanaf groep 1. Leraren blijven achter omgaan met andere culturen is. Uit de analyse blijkt dat Uit de analyse blijkt dat Leraren spelen een belang­ en leren ze hun eigen cultuur leerlingen en studenten leerlingen die op de basis­ rijke rol bij het ontwikkelen beter kennen. Nuffic bena­ in alle onderwijssectoren school vroeg met Engels zijn van internationale vaar­ drukt dat internationalise­ in aanraking komen met begonnen, in het voortge­ digheden van leerlingen. ring ook een bredere impact internationalisering, maar zet onderwijs op hetzelfde Als leraren die vaardigheden heeft: het kan bijdragen aan dat dit nog lang niet voor niveau instromen als andere zelf ook hebben ontwikkeld, versterking van onze ken­ iedereen geldt. Ook blijkt er leerlingen. In het vo doet zijn zij beter in staat om hun niseconomie, betere aanslui­ een grote diversiteit te zijn in bijna 40 procent van alle leerlingen op dat terrein te ting van het onderwijs op de manier waarop leerlingen scholen iets aan internatio­ begeleiden. De onderzoekers de arbeidsmarkt en betere en studenten internationale nalisering. Bijvoorbeeld via concluderen echter dat zij samenwerking met andere ervaring opdoen. versterkt talenonderwijs, gemiddeld minder snel inter­ landen op politiek, sociaal en aandacht voor een internati­ nationaliseren dan leerlingen economisch vlak. _ Primair en voortgezet onaal curriculum of uitwis­ en studenten. Leraren maken onderwijs selingen voor leerlingen en bijvoorbeeld zeer beperkt Meer informatie: In het basisonderwijs ligt docenten. Het netwerk Twee­ gebruik van de mogelijkhe­ www.nuffic.nl/onderwerpen/ de nadruk op het leren talig Onderwijs is met ruim den om naar het buitenland internationalisering­feiten­ van een vreemde taal en 36.000 leerlingen een van de te gaan. Ditzelfde geldt en­cijfers

onderwijsprofessionals gevraagd Meedenken met panel Gezonde School

De Gezonde School wil haar ideeën en plannen aan scholen voorleggen en vindt het belangrijk dat het aansluit bij de wensen en behoeften van het onderwijs. Daarom is het in schooljaar 2017/2018 gestart met het panel Gezonde School. Er is ruimte voor onderwijsprofessionals om mee te denken in dit panel.

Onderwijsprofessionals die worden meegedacht zijn het Meer informatie mee willen doen vullen (mini­ betrekken van ouders, de en aanmelden: maal) twee keer per jaar een website Gezondeschool.nl of www.gezondeschool.nl/panel digitale vragenlijst in (febru­ het vignet Gezonde School. ari en september). Daarnaast Op dit moment denken al zijn er ook bijeenkomsten ruim vijftig onderwijsprofes­ en telefonische interviews. sionals mee met de Gezonde Onderwerpen waarover kan School. _

6

937729-02_006_04-Feb-19_11:00:23_walter illustratie _ djanko

kader primair februari 2019 7

937729-02_007_01-Feb-19_13:08:00_walter thema _ leiderschap in 4d

anders leren, anders werken en organiseren

Over het thema

Het schoolleidersvak is complex en kent We kunnen kinderen nóg beter voorbereiden vele dimensies. Leiderschap is de essentie. Leiderschap in 4D is de toekomst én het thema op hun toekomst. Vanuit die overtuiging van het AVS-congres 2019 op 15 maart in het passen veel scholen hun visie op ‘leren’ aan NBC te Nieuwegein. Duidelijk leiderschap uit zich in een visie en heldere koers op weg naar en gaan zij hun onderwijs anders organiseren. de toekomst. Onderweg in het hier en nu omvat Dichtbij leiderschap een leergemeenschap waar Waar lopen de schoolleiders tegenaan en wat leiders nauw betrokken zijn bij hun mensen en werkzaamheden. In een netwerk dat aanzet tot levert het op? tekst marijke nijboer samenwerking, creatie en innovatie is sprake van Delend leiderschap. En Dynamisch leiderschap vraagt om continue verandering en aanpassing in een steeds veranderende setting. Het huidige onderwijs is nog zozeer gericht op het gemid- In dit themanummer belichten we vanuit de vier delde kind, dat het lastig is om in te spelen op de behoef- verschillende D’s onderdelen die jou kunnen ten van individuele leerlingen, zegt Nicole Hanegraaf, clusterdirecteur bij Delta-onderwijs in Oosterhout. Zij is inspireren en helpen bij je leiderschap. Zo vergt ook brigadier bij de Brigade Anders leren Anders organi- het duidelijk leiderschap als je bezig bent seren (www.andersleren-andersorganiseren.nl) en ziet op met een herbezinning op het concept school veel scholen hoe het huidige systeem knelt. “Je merkt dat ten behoeve van toekomstgericht onderwijs. de behoefte groeit om het anders aan te pakken. Leraren Een Brabants schoolbestuur besloot – over vertellen allemaal dat ze voor het vak hebben gekozen dichtbij leiderschap gesproken – op initiatief om kinderen verder te helpen. Ze willen focussen op meer dan de cognitieve vakken en leerlingen helpen om van twee GMR-ouders om gezamenlijk het hun volledige potentieel te ontwikkelen.” werkklimaat kritischer onder de loep te Maar hoe doe je dat? Allereerst door je niet te veel te nemen en te verbeteren. Hoe je gedrag van laten afremmen door wet- en regelgeving. Hanegraaf: je team kunt veranderen met behulp van “Er kan echt meer dan we denken.” Als brigadier gamification, zoals elkaar meer feedback stimuleert zij scholen om te denken in mogelijkheden. “Als je als team beslist waar je voor staat en waar je voor geven, op een andere manier samenwerken wilt gaan, leidt dat vaak tot de wens om anders te gaan of vaardigheden verbeteren, vertelt specialist werken. Daarna is het een kwestie van gewoon beginnen. Antoon Sturkenboom in het kader van Daarbij kan het heel inspirerend zijn om op andere delend leiderschap. Tot slot illustreert een scholen te kijken hoe die dat aanpakken.” schoolleider van een ‘Jeelo-school’ dat je met Het Arbeidsmarktplatform PO onderzocht recentelijk het dit dynamische onderwijs en dito leiderschap ‘anders organiseren’ in het (speciaal) basisonderwijs (zie kader over onderzoek). Onderzoeker Deborah van den goed kunt inspelen op de steeds veranderende Berg: “Scholen doen het allemaal uit pedagogische en maatschappij. onderwijskundige overtuiging. Ze hopen zo de kwaliteit van het onderwijs een impuls te geven, zodat kinderen Nog niet ingeschreven hun talenten nog beter kunnen ontwikkelen en beter voor het AVS-congres zijn voorbereid op het vervolgonderwijs, de arbeidsmarkt 2019? Ga dan snel naar en de samenleving.” Daarnaast spelen soms andere over- wegingen mee: scholen willen zich bijvoorbeeld meer www.avs.nl/congres2019 onderscheiden, samenwerken met de kinderopvang of en profiteer van de proberen de krimp, werkdruk of personeelstekorten aantrekkelijke (verlengde) beter op te vangen. vroegboekkorting tot en met 13 februari!

8

937729-02_008_04-Feb-19_11:12:15_walter Je kunt ook klein beginnen met anders leren, anders leren, anders werken en organiseren anders werken en organiseren. Bijvoorbeeld in een bepaalde groep. Foto: Marius Berendse, Het Talent Emmen

Team kiest eigen route naar eigentijds onderwijs

‘als je als team beslist waar je De samenwerking tussen onderwijs, kinderopvang en voor staat en waar je voor wilt jeugdzorg kan lastig zijn, omdat zij bij verschillende ministeries zijn ondergebracht. Hanegraaf: “Maar gaan, leidt dat vaak tot de wens als je ontdekt dat je allemaal wilt dat kinderen zich om anders te gaan werken’ veilig voelen en zich zo optimaal mogelijk kunnen ontplooien, kan er ineens heel veel. Daar zie ik mooie voorbeelden van. Hoe integraler je samen kunt optrek- ken bij de ontwikkeling van kinderen, hoe beter. Vanuit Vernieuwingsvormen Scholen kiezen voor hun Delta-onderwijs gaan wij in gesprek met alle maatschap- eigen vorm of mate van vernieuwing. Ze introduceren pelijke partners. De woningbouwvereniging, jeugdzorg unitonderwijs, leerpleinen, domeinen, gemengde leef- en de buurtvereniging hebben allemaal een rol en ver- tijdsgroepen, multidisciplinaire teams of flexibele onder- antwoordelijkheid als het gaat om de toekomst van de wijstijden. Veel scholen gaan nauwer samenwerken met kinderen.” de kinderopvang of het vervolgonderwijs. Delta-onderwijs kiest voor diversiteit, vertelt Hanegraaf. “Tussen onze Loslaten Bij unitonderwijs hebben leraren geen zeventien basisscholen zitten traditionele, traditioneel eigen klaslokaal meer. Zij gaan intensiever samenwer- vernieuwende en scholen die op een meer eigentijdse ken en de verantwoordelijkheid voor leerlingen met manier het onderwijs anders organiseren. Eén school is andere collega’s delen. Dat vraagt wel om bepaalde bijvoorbeeld open van 7.00 tot 18.30 uur. Zo valt er voor vaardigheden, zegt onderzoeker Van den Berg. “Je moet ouders en collega’s iets te kiezen.” goed in teamverband kunnen werken, dingen los >

kader primair februari 2019 9

937729-02_009_04-Feb-19_07:55:16_walter Je kunt ook klein beginnen, bijvoorbeeld in een bepaalde groep. Ook een kleine school kan op zijn eigen schaal het onderwijs anders organiseren.” Zo’n veranderproces vraagt zeker in de beginperiode veel van mensen, merkt de onderzoeker. “Maar als de situatie eenmaal bestendigd is, zie je vaak dat mensen heel tevre- den zijn.”

Ook leraren profiteren Het is niet zo dat je door anders te organiseren, per se beter onderwijs krijgt, zegt Van den Berg. “Maar leraren vinden wel dat ze leerlingen zo breder opleiden en beter aansluiten bij hun persoon- lijke ontwikkeling. Ze hebben ook het idee dat ze leerlin- gen zo goed voorbereiden op de toekomst.” Verder wees het onderzoek van het Arbeidsmarktplatform PO uit dat leraren ook kunnen profiteren van de andere manier van werken. “Zij kunnen vaak focussen op de taken waar ze goed in zijn. Dat kan een impuls geven aan hun tevreden- “Je merkt dat de behoefte groeit om het heid. Leraren zien ook de steun die ze aan elkaar hebben anders aan te pakken”, ziet clusterdirecteur binnen hun unit als pluspunt.” en brigadier Anders leren Anders organiseren Op scholen die anders werken komt ook werkdruk voor. Nicole Hanegraaf. “Maar per school wordt daar verschillend naar gekeken. Omdat leraren meer keuzemogelijkheden hebben en zich meer kunnen richten op wat hun interesse heeft, zie je kunnen laten, je verantwoordelijkheden delen met ande- soms dat zij hun werk aantrekkelijker gaan vinden.” ren en erop vertrouwen dat ook zij hun werk goed doen. Bij zo’n intensieve samenwerking is het ook belangrijk Cohesie stimuleren De schoolleider heeft een om feedback te kunnen geven en ontvangen.” belangrijke rol bij het creëren van een omgeving waarin Functiedifferentiatie gaat op veel scholen hand in hand collega’s samenwerken en leren en bespreken hoe ze een met taakdifferentiatie. Leraren richten zich meer op hun optimale ontwikkeling van elk kind kunnen stimuleren. kerntaken, zoals het geven van instructie. Sommigen specialiseren zich in taal of rekenen. Andere taken, zoals het klaarzetten van klaslokalen en de begeleiding van leerlingen, komt soms bij onderwijsassistenten te liggen. Op sommige scholen kijken leraarondersteuners (met een tweejarige hbo-opleiding op zak) opdrachten na en beant- woorden vragen van leerlingen.

‘als de situatie eenmaal bestendigd is, zie je vaak dat mensen heel tevreden zijn’

Om een goed overzicht te houden van de vorderingen van leerlingen, kan een school mentoren en/of ict inzetten. Van den Berg: ”Je ziet dat juist wanneer meerdere lera- ren met een leerling werken, er in het begin veel wordt afgestemd.” Een hypermodern gebouw met leerpleinen is volgens Van den Berg geen vereiste. “Een geschikte ruimte is “Een geschikte ruimte is fijn, maar ook fijn, maar ook scholen in traditionele panden beginnen scholen in traditionele panden beginnen gewoon met anders organiseren. Het gaat erom dat je gewoon met anders organiseren”, aldus onderzoeker Deborah van den Berg van het wilt beginnen en dat doet vanuit een visie en met een Arbeidsmarktplatform PO. doel. Je moet niet te veel focussen op de belemmeringen.

10

937729-02_010_01-Feb-19_13:08:02_walter thema _ leiderschap in 4d

Clusterdirecteur Hanegraaf: “We gaan uit van de gedachte dat een team een gemeenschap is van leren- workshop brigade anders den, waar iedereen ertoe doet en een bijdrage levert. leren anders organiseren Dat betekent dat je als schoolleider niet meer alles- wetend en allesbepalend bent. Je kijkt steeds met je De Brigade Anders leren Anders organiseren – met onder team naar de mogelijkheden en stimuleert dat er zo’n andere brigadier en clusterdirecteur Nicole Hanegraaf – cohesie ontstaat, dat je het beste naar boven haalt in houdt een workshop over herbezinning op het concept elkaar.” school voor toekomstgericht onderwijs. Deze vindt Essentieel voor het slagen van anders werken, is dat plaats binnen het thema ‘Duidelijk daar draagvlak voor is, onderstreept Van den Berg. leiderschap’ op het AVS-congres “Dit leg je niet van bovenaf op; je neemt het team ‘Leiderschap in 4D’ op 15 maart 2019 mee in het proces. Je moet de stap durven zetten en in Nieuwegein. niet opgeven als er iets verkeerd gaat. Accepteer dat niet alles even smetteloos verloopt. Het is belangrijk Meer informatie en inschrijven: dat je een duidelijk beeld hebt van wat je samen wilt www.avs.nl/congres2019 bereiken en dat je dat ook goed aan ouders kunt uit- leggen.” Hoe zorg je dat je de koers vasthoudt? “Veel onderling afstemmen. Dat zie ik deze scholen doen. onderzoek en workshop ‘anders leren, anders ‘het is belangrijk dat je een werken?’

duidelijk beeld hebt van wat je Het Arbeidsmarktplatform PO onderzocht samen wilt bereiken en dat je afgelopen najaar de personele gevolgen van anders dat ook goed aan ouders kunt organiseren in het primair onderwijs. Het onderzoek ‘Anders leren, anders werken?’ is te vinden op uitleggen’ www.arbeidsmarktplatformpo.nl

Het Arbeidsmarktplatform PO geeft een workshop Door goed met elkaar in contact te staan, zorg je dat over anders leren en werken tijdens het AVS-congres alle neuzen dezelfde kant op blijven staan.” ‘Leiderschap in 4D’ op 15 maart 2019 in Nieuwegein. Bij zo’n werkwijze past geen vergadercircus. www.avs.nl/congres2019 Hanegraaf: “Net als bij de kinderen breng je active- rende werkvormen in, zodat mensen gaan voelen dat ze kunnen en mogen bijdragen. Onze stichting organi- seert ook allerlei bovenschoolse bijeenkomsten waar naast externen ook leraren en directeuren colleges Wat haar betreft formuleren scholen zo breed mogelijke geven. Steeds gaan we na afloop in gesprek: wat kun- doelen. “Wat voor samenleving willen we zijn? We heb- nen we hiermee in onze praktijk? Wil ik bij de invoe- ben als onderwijs een grote verantwoordelijkheid. ring hiervan ondersteuning van een van jullie?” De toekomst zit bij ons in de gebouwen. Wij hebben een rol in het creëren van een betere wereld. Dat betekent Wakker schudden Hanegraaf: “Het is belangrijk iets voor wat we met de kinderen doen en hoe we dat dat met name directeuren zichzelf vragen gaan stel- aanpakken.” _ len: waarom doen we dit zo, draagt het bij aan wat we voor ogen hebben? Rituelen en tradities zorgen voor veiligheid, maar in hoeverre draagt dat wat je gewend Meer weten? bent te doen bij aan wat je wilt bereiken voor kinde- In de leergang ‘Herontwerp voor toekomstig onderwijs’ van ren? We willen met de Brigade Anders leren Anders het AVS Centrum Educatief Leiderschap (start in maart) gaan organiseren mensen wakker schudden: er kan mis- deelnemers op zoek naar een herontwerp van het leren en de schien wel veel meer dan zij denken. We stimuleren ontwikkeling van kinderen. dat zij door een kritische bril naar hun omgeving gaan kijken. Je moet als schoolleider weten waar je op uit Meer informatie en aanmelden: www.avs.nl/cel/hto bent. Het is prima dat er een schoolplan in de kast ligt, maar leeft het ook? Denk eens na over die keurige opsommingen van wat je wilt verbeteren of vernieu- wen: vatten die samen wat jullie willen?”

kader primair februari 2019 11

937729-02_011_04-Feb-19_12:26:11_walter thema _ leiderschap in 4d

op zoek naar verhaal achter doorsnee tevredenheidsonderzoek

Een veilig werk- en leerklimaat, het staat in veel meerjarenplannen van schoolbesturen.

Maar kan iedereen frank en vrij zijn zorgen benoemen? Is er een professionele aanspreek-

cultuur? Kortom: hoe veilig is dat klimaat, vroeg de GMR van Eenbes Basisonderwijs in

Geldrop zich af. Schoolbestuur en GMR trokken samen op om niet alleen te meten, maar

ook te verbeteren. Kader Primair sprak de twee initiatiefnemende ouders uit de GMR, de

schoolbestuurder en een van de schoolleiders. astrid van de weijenberg

GMR en schoolbestuur slaan handen ineen voor beter werkklimaat

“Ik ben zo benieuwd of je bij ons iets anders gehoord degenen die het doen. De mensen van de GMR tegenover hebt dan in het gesprek met de schoolleiding”, zegt de schoolleiders, de schoolleider tegenover zijn team, Marcel Raassens, een van de ouders uit de GMR die de de leerkracht tegenover de groep, de bestuurder naar de motoren achter het traject vormden. En niet zomaar hele organisatie’, zegt Klaassen. ouders. Marcel Raassens en Pepijn Happel zijn allebei Eenbes Basisonderwijs, met 26 scholen in de gemeenten zelfstandigen op het gebied van organisatieadvies. Geldrop-Mierlo, Heeze, Laarbeek en Nuenen, zet in op “Ik verkoop positiviteit”, zegt Raassens, die toch geen positief leiderschap. Dat betekent dat directeuren en zweverig type is. Happel heeft zijn bedrijf Floration leerkrachten de ruimte moeten voelen om vrijuit hun genoemd. “Het gaat om floreren. Dat is meer dan mening te geven, zorgen te benoemen, zich kwetsbaar op functioneren.” durven te stellen en zelf keuzes kunnen maken. Dat kan De ondernemende ouders zijn ontzettend enthousiast, alleen in een veilig werkklimaat. Een positief werk- en hebben schoolbestuurder Wim Klaassen en school- leerklimaat staat daarom expliciet genoemd in het koers- leider Thijs van Moorsel net gezegd. Verder vullen de plan 2015-2019, dat de organisatie opstelde. vier gesprekspartners elkaar naadloos aan. Bestuurder Klaassen: “Bij een onlangs gehouden presentatie in het Inzicht in beleving Hoe staat het met dat positieve directeurenoverleg zorgden ze voor een enorme positieve klimaat? Iedere twee jaar houdt de Eenbes een kwa- flow. En dat is belangrijk, want alles staat of valt met liteitsonderzoek en daar komen mooie rapportcijfers uit, maar echt inzicht in de beleving van het werkkli- maat krijg je er niet mee. Schoolleider Van Moorsel: ‘dat we zulke prachtige stappen “Het werkklimaat wordt voor een belangrijk deel hebben gemaakt, is de verdienste bepaald door de werkdruk. En die wordt bepaald door de beleving en de ruimte die er is om ‘nee’ te zeggen. van de gmr’ Voel je je dan nog gesteund door je collega’s, directeur

12

937729-02_012_01-Feb-19_13:08:03_walter op zoek naar verhaal achter doorsnee tevredenheidsonderzoek

GMR en schoolbestuur slaan handen ineen voor beter werkklimaat

GMR-ouders Pepijn Happel (links) en Marcel Raassens (rechts) en schoolbestuurder Wim Klaassen (2e van links) van Eenbes Basisonderwijs in Geldrop trekken actief samen op voor een beter werkklimaat. Thijs van Moorsel (2e van rechts) is een van de schoolleiders van de Eenbes, die als early adapters met de nieuwe gezamenlijke aanpak van GMR en bestuur aan de slag gingen.

‘je geeft er ook een signaal eigen belevingsonderzoek starten. Als autonome actie. mee af naar de organisatie en naar Maar de kracht van de verandering zit niet aan onze kant. Dat realiseerden we ons heel snel. Wij hebben ouders: wij doen het samen’ niet de power om er wat aan te doen. Dus is het belang- rijk om samen op te trekken met de schoolbestuurder. We moeten echter niet op zijn stoel gaan zitten, dat is of bestuurder? Niet iedereen voelt dat.” Bestuurder een kritisch punt. Zeker omdat Pepijn en ik zelf gewend Klaassens: “De complexiteit van het onderwijs maakt zijn om leiding te geven. Dat zou botsen, begrepen we dat je elkaar nodig hebt. En hoewel de autonomie van al snel. Wij moeten inspireren in plaats van sturen.” de professional hartstikke belangrijk is, kunnen we onze De bestuurder zocht ook naar samenwerking en na een opdracht niet waarmaken zonder samenwerking binnen paar koppen koffie was die snel beklonken. “Ook hij een team, tussen teams en in de regio. Dat betekent ook moet zich kwetsbaar op durven te stellen”, zegt Happel. dat er een stukje autonomie ingeleverd moet worden en Achteraf gezien, zegt bestuurder Klaassen, had dit voor- dat levert soms spanning op.” proces wel sneller had gekund. “Het is minder ingewik- De GMR zag ook elke keer de woorden ‘positief werk- keld dan het lijkt.” Klaassen is uitgesproken positief klimaat’ uit de toverhoed komen, maar als deze vroeg over de meerwaarde van de samenwerking met de GMR hoe die belofte en dat beleid uitpakten, wist men dat in het proces. “Dat we zulke prachtige stappen hebben eigenlijk niet precies. Planmatig klopte het, maar gemaakt, is hun verdienste.” Schoolleider Van Moorsel: hadden die plannen ook het beoogde effect? GMR-lid “Je geeft er ook een signaal mee af naar de organisatie Raassens: “In eerste instantie wilden we als GMR een en naar ouders: wij doen het samen.” >

kader primair februari 2019 13

937729-02_013_04-Feb-19_11:12:16_walter Om meer inzicht te maar twee of drie switches geweest van mensen die echt krijgen in het werk- niet konden. In drie sessies van zo’n twaalf tot vijftien klimaat werd een mensen uit alle geledingen (leerkrachten, directeuren en flink aantal eigen bestuur) is men verder gaan praten over een aantal stel- stellingen toegevoegd lingen. Onder leiding van een onafhankelijke gespreks- aan de gestandaardi- leider, zodat ook de setting van de gesprekken veilig was. seerde lijst van het Daarom zaten er ook geen ouders aan tafel, ook geen tweejaarlijkse tevre- GMR-ouders. Dat zou namelijk een heel andere dynamiek denheidsonderzoek. geven. Uit de gesprekken is een actiematrix ontstaan, een Zoals: de werkbelas- soort toolbox boordevol inspiratieoefeningen en praktische ting is realistisch; tips voor eigen positieve veranderingen.” leerkrachten ervaren dat zij gesteund wor- Ontregelen Zo is er een project gemaakt van ontre- den door de Eenbes; gelen. Bestuurder Klaassen: “Alles wat er vanuit de over- gesteund door hun heid, de schooldirectie of het -bestuur bij komt aan eisen, directeur; medewer- kost tijd en verhoogt het gevoel van werkdruk onder de GMR-ouder Marcel Raassens: “De GMR kers ervaren waar- medewerkers. Daarom moeten we schrappen wat overbo- moet inspireren in plaats van sturen.” dering voor inzet; dig is. Veel gewoontes zijn geen dienstorders, maar keu- medewerkers bewa- zes. We willen mensen daarover aan het denken zetten.” ken een goede balans Schoolleider Van Moorsel vult aan: “Zoals bijvoorbeeld tussen school en thuis, et cetera. Dat initiatief kwam van verantwoording. Zo bepaalt de school zelf waaraan ze de de GMR. Raassens: “Samen met Wim hebben we vooraf middelen besteedt die het rijk beschikbaar heeft gesteld ook nagedacht over de communicatie. Waarom voegden om de werkdruk te verlagen. Dat vraagt wel om verant- we die vragen toe? Het moest geen slechtnieuwsshow woording. Dat kun je voelen als extra werkdruk, maar zijn. Het moest duidelijk zijn dat we werk wilden maken die verantwoording hoeft echt niet meer te zijn dan twee van een positief werkklimaat.” alinea’s.” Klaassen: “Verantwoording in zijn algemeen- heid hoort erbij. Maar kijk zelf hoe uitvoerig dat nodig is.” De Eenbes schrapte bijvoorbeeld al de kleutertoetsen voordat het rijk dat deed. En verhoogde het niveau van de ‘veel gewoontes zijn geen basisondersteuning, waardoor minder onderwijsontwik- dienstorders, maar keuzes. we kelingsplannen geschreven hoefden te worden.” willen mensen daarover aan het denken zetten’

Aanvullende gesprekken De scores op de toege- voegde stellingen in het tevredenheidsonderzoek gaven wel wat meer inzicht, maar nog steeds bleef de vraag: wat zit eronder? Daarom is gekozen voor aanvullende gesprekken. Happel: “Diagrammen zijn prachtig, maar cijfers zijn cijfers. Wij wilden een kwalitatief deel toevoe- gen aan het kwantitatieve onderzoek. De stellingen over welbevinden waarop men minder goed scoorde, namen we als uitgangspunt voor het gesprek.” Een werkcommis- sie met daarin twee GMR-leden uit de personeelsgeleding verzorgden de uitnodigingen. Raassens: “Dat deden ze heel zorgvuldig, zodat de afvaardiging zo representatief mogelijk was. Dus niet alleen die collega die toch altijd al meepraat. Iedereen kreeg een persoonlijke uitnodi- ging. Daarvan werd ook gebruik gemaakt, doordat het uitstraalde: wij willen jou er graag bij hebben. Dat had ook met de inspanning van de commissieleden te maken. Collega-ouder uit de GMR Pepijn Happel: “De stellingen over Zij belden na en benadrukten dat de uitnodiging persoon- welbevinden waarop men minder goed scoorde, namen we als lijk was. In totaal zijn er 32 mensen uitgenodigd en er zijn uitgangspunt voor het gesprek.”

14

937729-02_014_04-Feb-19_07:55:15_walter thema _ leiderschap in 4d

Minigewoontes Om echt iets te kunnen veranderen moet je grote intenties omvormen naar gemakkelijke acties, zeggen Happel en Raassens. Zoals: ik zorg dat ik veel collega’s ken; ik durf vragen te stellen en gebruik te advertentie maken van expertise van anderen; ik kijk bij collega’s in de les; ik stel een positieve vraag bij teamvergaderingen; ik bespreek er niets wat bijna iedereen al weet. De twee GMR-ouders introduceerden daarom het begrip ‘minige- woontes’. De kracht van verandering zit in wat je morgen kan doen. Happel: “Onze taak was van de schoolleiders early adapters te maken, die met deze tools aan de slag gaan. In die fase zitten we nu. De borging is een taak van de organisatie. Directeuren moeten dit op de agenda van het team houden. GMR-leden laten het terugkomen bij de aan hen gekoppelde MR.” Dit jaar wordt een nieuw kwaliteitsonderzoek uitgevoerd. De toegevoegde stellingen zullen er voortaan een vast onderdeel van zijn. Spannend wordt of de scores de vol- gende keer hoger zijn.

Happel en Raassens hebben elkaar in de GMR gevonden en gaan nu met hun ervaringen de boer op. “We gaan er geen businessmodel van maken. We houden het heel spontaan en simpel en laten het gewoon ontstaan. INRICHTEN MET We hebben nu een paar uitnodigingen om over onze ervaringen te vertellen. Maar we hebben geen RUIMTE VOOR standaardoplossing. Want niemand wil veranderd FLEXIBILITEIT worden. Verandering komt van onderop. We gaan mensen niet oppakken, nou ja een beetje dan. Maar zeker EN BEWEGING niet trekken. Het heeft tijd nodig. En enthousiasme. Dat gecombineerd met doorzettingsvermogen steekt elkaar aan.” _

• De enige PSO 3 gecertificeerde Sociaal Maatschappelijke Schoolmeubelmaker en Onderwijsinrichter in Nederland workshop beleef jij • Duurzame, Circulaire Schoolmeubelen en Diensten. de belofte? Gemaakt en ontwikkeld voor het Onderwijs • Inrichtingsspecialisten en Interieurontwerpers die het Primair en Voortgezet Onderwijs GMR-oudersMarcelRaassensenPepijnHappelgeven door en door kennen eenworkshopoverhoezijsamenmethunschoolbestuur optrokken om het werkklimaat op de Eenbes-scholen Kijk op www.schoolmeubelen.com en lees alles over teverbeteren.Dezevindtplaatsbinnenhetthema Presikhaaf Schoolmeubelen BV. Op de hoogte blijven ‘Dichtbij leiderschap’ op het AVS-congres ‘Leiderschap van de ontwikkelingen in de schoolmeubelen en in4D’op15maart2019inNieuwegein.PieterDuits, inrichtingsmarkt? Schrijf dan in op onze Nieuwsbrief! organisatieadviseurbijB&T,verzorgtdaarnaastde Een afspraak plannen met een van onze 10 Inrichtings- workshop‘Hetiszooodichtbijte specialisten voor het Onderwijs? Belangstelling voor halen...’:overnieuwetechniekenom een inspirerend bezoek aan onze showroom, of een datateverzamelenbijleerlingenen rondleiding in onze schoolmeubelenfabriek? ouders.Datadiegeenhollefeiten blijven,maargeduidwordenin Bel dan 026 – 3 685 685, combinatie met dialoog. of mail naar onze Telemarketing afdeling: [email protected] Meer informatie en inschrijven: www.avs.nl/congres2019 Bruningweg 10 Arnhem T +31 (0)26 3 685 685 E [email protected] W schoolmeubelen.com

ADv Inrichten met ruimte voor flexibiliteit en beweging.indd 1 25-01-19 09:56 kader primair februari 2019 15

937729-02_015_01-Feb-19_13:08:05_walter thema ͉ leiderschap in 4d

‘belonen, directe feedback en sociale elementen zijn belangrijke componenten’ Gamification: met spelelementen naar nieuw gedrag in je team

Games in het onderwijs zijn niet nieuw; iedereen kent de spelletjes om de reken- of

spellingsvaardigheden op een hoger peil te krijgen. Minder bekend is dat je games ook

kunt gebruiken in onderwijsteams. Gamification-expert Antoon

Sturkenboom weet hoe je met spel gedrag kunt beïnvloeden.

“Voordat je met een interventie komt, moet je eerst

samen onderzoeken wat je nodig hebt.”

tekst lisette blankestijn

Directe beloning bij Stel, je wilt als school toe naar een meer zelfsturend microlearning (individuele lerarenteam en subteams die zelfstandig oplossingen trainings-app) ontwerpen voor bepaalde kwesties. Autonomie én elkaar feedback geven horen daarbij. Maar in je dagelijkse schoolpraktijk zie je leraren die zich in hun eigen lokaal meten: hoeveel feedback geven we elkaar nu eigenlijk? verschansen. De spreekwoordelijke deur van het klas- Teamleden houden in een app bij: ‘Hoe vaak heb ik van- lokaal blijft op jouw school dicht en teamleden lossen daag een compliment gegeven? Hoe vaak heb ik feedback hun problemen meestal zelf op – of ze lopen er in hun gevraagd?’ En de hamvraag: ‘Heeft het geholpen?’ Tijdens eentje mee rond en melden zich in het ergste geval ziek. een teamvergadering kun je met de uitkomsten aan de Je wil dus toe naar een cultuur waarin je leraren elkaar slag. Liggen we op koers? Feedback vragen is belangrijker vaker feedback geven. Antoon Sturkenboom, gespecia- dan geven, maar doen we dat ook?” liseerd in gamification, ziet manieren om daar op een speelse manier wat aan te doen. Hij is partner bij Liftov, Beetje verslaafd Natuurlijk helpt een spelelement een bureau dat gamification toepast en games ontwerpt hierbij. Een competitie met challenges bijvoorbeeld, zodat die een gedragsverandering in gang kunnen zetten. mensen of teams tegen elkaar kunnen spelen. Het toe- “Je zou een tool kunnen gebruiken waarmee je gaat passen van zo’n spelelement is gamification, vertelt

16

937729-02_016_04-Feb-19_09:31:57_walter ‘belonen, directe feedback en sociale elementen zijn belangrijke componenten’ ontworpen voor een bedrijf dat meer agile (flexibel, red.) wilde werken. Daarvoor moesten mensen op een andere manier gaan samenwerken. Eerst kregen ze daarvoor ken- nis over het onderwerp, die ze vervolgens gingen toepas- sen in een training die wij daarvoor ‘gegamified’ hebben: een kaartspel waarmee de teams tegen elkaar streden. Op die manier konden ze zelf ervaren hoe de nieuwe manier van werken voelde.”

Probleemanalyse Belangrijker dan de uiteindelijke Feedback vorm van het spel is de vraag welke gedragsverandering stimuleren het spel moet bewerkstelligen. “Eerst komt de probleem- analyse”, stelt Sturkenboom. “Je kunt als schoolleider bijvoorbeeld wel willen dat je teamleden elkaar gaan coachen, maar voor welk probleem zoek je eigenlijk een oplossing? En is peer coaching daar wel de beste oplos- ‘het gezamenlijke proces sing voor? Dat proces van afwegen is heel belangrijk voorafgaand aan het maken van en moet samen met het team gebeuren. Ik zie vaak dat mensen snel naar een mogelijke oplossing wijzen, maar een game, waarbij je helder krijgen als je mensen wilt meekrijgen in een verandering of welke gedragsverandering nodig is, als je hen wilt motiveren, dan heb je een gedeelde visie nodig. Wil je iets doen aan het hoge aantal mensen dat is het belangrijkst’ overspannen wordt? Dan moet je met het team uitzoeken waar dat door komt. Vergaderen jullie te veel en te lang? Of kunnen mensen Sturkenboom. “Mensen moeten het geen nee zeggen? Ervaren ze stress door leuk vinden om door te blijven spe- gesprekken met ouders? Daarom zetten len, dus moet het spel bijvoorbeeld we de design thinking-methode in: voordat een beloning bevatten. Er moet je met een interventie komt eerst samen iets te winnen zijn, zodat mensen onderzoeken wat je nodig hebt en dat een beetje verslaafd raken aan het dan samen ontwerpen.” spel.” Hoe dat werkt, dat bestu- deert de gamewetenschap en van Oudergesprek oefenen Games die kennis maakt Liftov gebruik. kunnen ook ingezet worden om bepaalde Maar ook van kennis over motiva- competenties te trainen of om mensen tie, die uit de gedragswetenschap bij te scholen. “Voor het UMC Utrecht afkomstig is. Sturkenboom: “Denk heeft Liftov een simulatiegame gemaakt aan de Self-Determination Theory. waarmee mensen konden oefenen om Als mensen in een organisatie zich sneller en beter te leren diagnosticeren. met elkaar verbonden weten, zich Het spel dwong hen om in een bepaalde capabel voelen om hun werk te Antoon Sturkenboom is gespecialiseerd tijd een afweging te maken op basis van doen, een zekere mate van auto- in gamification en is partner bij de beschikbare informatie. Zo’n game nomie ervaren én dat is allemaal Liftov, een bureau dat gamification kunnen ze dan tussen de bedrijven door toepast en games ontwerpt die een met elkaar in balans, dán voelen gebruiken om hun diagnostische vaar- gedragsverandering in gang kunnen mensen zich goed en functioneren zetten. digheden te verbeteren.” Iets dergelijks ze beter. Op dat soort kennis base- is ook voor het onderwijs te bedenken, ren we onze producten, maar ook stelt Sturkenboom. “Stel: meerdere team- op andere theorie uit de sociale en leden vinden het lastig om bepaalde organisatiepsychologie. Daardoor zijn belonen, directe gesprekken met ouders te voeren. Dan kun je dat in rol- feedback en sociale elementen belangrijke componenten lenspelen oefenen, misschien met een trainingsacteur. van onze speelse oplossingen.” Maar dat kost geld, tijd en niet iedereen vindt het prettig om op die manier te oefenen. Je kunt ook een app maken Ganzenbord Bij gaming denken mensen aan com- en die vullen met allerlei mogelijke lastige situaties. puters, maar games hoeven niet altijd een digitale vorm Bijvoorbeeld: een gesprek met een ouder die verhaal te hebben, weet Sturkenboom. Het kan ook een kaart- komt halen omdat de leraar zijn kind ergens straf voor spel zijn, of een bordspel. “We hebben ooit een game heeft gegeven, of met een ouder die een ander advies >

kader primair februari 2019 17

937729-02_017_04-Feb-19_09:31:57_walter Op zoek naar inspiratie voor uw onderwijspraktijk?

Door wat uit onderzoek bekend is over leren en ontwikkelen inzichtelijk te maken, kunt u juiste keuzes maken voor uw onderwijs. We delen deze bronnen in onze boeken. In onze doordachte trainingen en implementatietrajecten vertalen we deze kennis naar de praktijk. Ook halen we internationale experts naar Nederland om u te inspireren hoe u uw onderwijs steeds beter kunt maken.

4 & 5 april 24 mei Shirley Clarke Andy Hargreaves Hoe je leerlingen eigenaar maakt van De meest effectieve samenwerking hun leerproces tussen collega’s Programma en inschrijven: Programma en inschrijven: www.aanmelder.nl/ShirleyClarke www.aanmelder.nl/AndyHargreaves » Inschrijving is nu al mogelijk! « » Inschrijving is nu al mogelijk! «

4 september 18 & 19 september Carol Dweck Tammy Heflebower Hoe mindsets leren stimuleren Effectieve en bewezen strategieën voor betrokken leerlingen Meer informatie: www.bazaltgroep.nl/CarolDweck Meer informatie: www.bazaltgroep.nl/ TammyHeflebower

3 & 4 oktober 7 & 8 november James Nottingham John Hattie Hoe je leerlingen uitdaagt tot diep leren Maak (jouw impact op) leren zichtbaar Meer informatie: www.bazaltgroep.nl/ Meer informatie: www.bazaltgroep.nl/JohnHattie JamesNottingham Leren zichtbaar maken is een gezamenlijk project van Bazalt, HCO, RPCZ en OnderwijsAdvies

Voor meer informatie kijk op www.bazaltgroep.nl/congressen

[email protected] www.bazaltgroep.nl (088) 557 05 70

937729-02_018_01-Feb-19_14:46:01_walter 00694 Bazalt Groep Adv Kader Primair 1/1 pagina_WT_2.indd 1 01-02-19 10:23 thema _ leiderschap in 4d

met een game ideeën ophalen

Uit een kleine rondvraag blijkt dat gamification nog niet veelvuldig wordt toegepast in onderwijsteams. Wel in de les, maar minder op strategisch en organisatieniveau. Bart Giethoorn, docent natuurkunde en eigenaarvanPlaybookGamification,zagopeenhogeschoolhoegamificationookopstrategischniveau Op zoek naar inspiratie voor kanwerken.“Ikhadeenspelgemaaktvooreenmanagementdagvaneengrotehbo-instelling,waarmee men wilde onderzoeken welke kennis en ideeën er in huis waren. In mijn spel liet ik de medewerkers verschillende oplossingen voor een probleem bedenken. Er zaten spelelementen in als een poll en uw onderwijspraktijk? een puntensysteem, waarbij mensen stickers plakten bij het beste idee. De deelnemers vormden een gemengde groep met medewerkers uit alle lagen van de hogeschool. Het was verrassend om te zien dat vrij onopvallende mensen die wat lager in de organisatie werkten de beste ideeën hadden. Door wat uit onderzoek bekend is over leren en ontwikkelen inzichtelijk te maken, Die verzamelden de meeste stickers.” kunt u juiste keuzes maken voor uw onderwijs. We delen deze bronnen in onze boeken. In onze doordachte trainingen en implementatietrajecten vertalen we deze kennis naar de praktijk. Ook halen we internationale experts naar Nederland voor het voortgezet onderwijs verwacht dan jij als leraar geen zin eenmalig iets met een game te doen, dan om u te inspireren hoe u uw onderwijs steeds beter kunt maken. in gedachten hebt. Die leraar kan zijn reactie oefenen beklijft het niet. Beter is om teamleden bijvoorbeeld eerst en zichzelf opnemen met de app. Vervolgens kan hij dat individueel met een trainings-app nieuwe kennis of vaar- terugkijken, reflecteren op zijn performance aan de hand digheden te laten opdoen: microlearning. Dan kun je daar van een aantal criteria, en zo net zo lang doorgaan tot op een studiedag met een gezamenlijk spel verder aan hij tevreden is. Dan kan hij die laatste versie doorsturen werken. En na minstens drie maanden doe je nog eens aan collega’s en om hun feedback vragen. Zo heeft de samen iets met die nieuwe kennis; dat kan natuurlijk ook leraar veilig zijn communicatieve vaardigheden kunnen in bestaande overlegmomenten. Door die herhaling kan oefenen, niet te veel tijd van zijn collega’s gevraagd en er echt iets veranderen bij mensen.” 4 & 5 april 24 mei och met hen samengewerkt en hun expertise kunnen Shirley Clarke Andy Hargreaves benutten. Ook hier kun je een competitie-element aan Schaalgrootte Kan gamification ook bij kleinere Hoe je leerlingen eigenaar maakt van De meest effectieve samenwerking toevoegen, waarbij leraren bijvoorbeeld de feedback van scholen worden ingezet om gedragsverandering in gang hun leerproces tussen collega’s hun collega’s een rating geven. Zo’n spel verschaft boven- te zetten? Volgens Sturkenboom wel. “Bij het ontwerpen Programma en inschrijven: Programma en inschrijven: dien informatie voor een vervolg: als je als schoolleider van een spel kunnen we daarop anticiperen. Soms kan www.aanmelder.nl/ShirleyClarke www.aanmelder.nl/AndyHargreaves ziet dat een bepaalde casus veel vaker geoefend wordt het ook werken als je een game samen met andere scho- » Inschrijving is nu al mogelijk! « » Inschrijving is nu al mogelijk! « dan andere, kun je in een teambijeenkomst met die casus len uit de stichting speelt. Bijvoorbeeld als een schoolbe- samen de diepte in gaan.” stuur voor al zijn scholen een bepaalde interventie wil plegen.” En de kosten? “Het is een misverstand dat een Kracht van herhaling Want bij leren en gedrags- game ontwerpen een groot project is dat heel veel geld 4 september 18 & 19 september verandering is het belangrijk dat het geleerde een aantal kost. Je kunt klein beginnen, in cocreatie een prototype Carol Dweck Tammy Heflebower keer teruggehaald wordt, aldus Sturkenboom. “Het heeft maken en dat eerst samen uitproberen. Vaak kunnen Hoe mindsets leren stimuleren Effectieve en bewezen strategieën voor we gebruikmaken van een generiek systeem en met betrokken leerlingen bestaande bouwstenen een interventie maken die daarbij Meer informatie: www.bazaltgroep.nl/CarolDweck effectief kan zijn. Het gezamenlijke proces dat daaraan Meer informatie: www.bazaltgroep.nl/ ‘het is een misverstand dat een TammyHeflebower game ontwerpen een groot project voorafgaat, waarbij we helder krijgen welke gedragsver- andering nodig is, dát is het belangrijkst.” _ is dat heel veel geld kost’

3 & 4 oktober 8 & 9 november James Nottingham John Hattie Hoe je leerlingen uitdaagt tot diep leren Maak (jouw impact op) leren zichtbaar Meer informatie: www.bazaltgroep.nl/ Meer informatie: www.bazaltgroep.nl/JohnHattie JamesNottingham Leren zichtbaar maken is een gezamenlijk project Antoon Sturkenboom verzorgt de plenaire sessie ‘Met gamification naar gedragsverandering’ en van Bazalt, HCO, RPCZ en OnderwijsAdvies een workshop over hetzelfde onderwerp binnen het thema ‘Delend leiderschap’ op het AVS-congres ‘Leiderschap in 4D’ op 15 maart 2019 in Nieuwegein. Voor meer informatie kijk op www.bazaltgroep.nl/congressen Meer informatie en inschrijven: www.avs.nl/congres2019 [email protected] www.bazaltgroep.nl (088) 557 05 70

kader primair februari 2019 19

937729-02_019_01-Feb-19_13:08:08_walter 00694 Bazalt Groep Adv Kader Primair 1/1 pagina_WT.indd 1 24-01-19 10:46 937729-02_020_01-Feb-19_13:08:08_walter 20 20

advertentie Onderwijs Maak Je Samen advertentieadvertentie ontmoet je graag op het AVS congres!

he isc og pa g en rt L ! a kk ne e W d a rs e IEU e p c r N P n - a h a a p DEEP LEARNING p e Deep n

v

a Learning “Dit boek biedt krachtige ideeën om K n r d a i c verdiepend leren op grote schaal g h i t t a ig n mogelijk te maken. Het voorziet in l e r- e e e g m in e n ze L vi voorbeelden op alle niveaus binnen id t e d mg ele o het systeem.” Alleen tijdens het n S congres! Linda Darling-Hammond AV van € 34,95 voor € 25,-

ONDERWIJSADVIES . EDUCATIEVE UITGAVEN . OPLEIDINGEN . INTERIM MANAGEMENT

WWW.ONDERWIJSMAAKJESAMEN.NL

Eigentijds onderwijs dat leerlingen goed voorbereidt op de toekomst: wat betekent dat voor de inhoud en de doelen van het onderwijs van vandaag? Hoe zorg je ervoor dat curriculumontwikkeling op school niet ad hoc gebeurt, maar in samenhang?

Het leerplan raakt aan vele aspecten van de school. Om curriculumontwikkeling op school te laten slagen, is het belangrijk tegelijktijd te werken aan professionele ontwikkeling van het team en schoolorganisatieontwikkeling.

Wil je met je schoolteam in gesprek over of direct aan de slag met het (door)ontwikkelen van leerplannen? Gebruik dan de informatie, toolkit en curriculumwaaier op onze website.

Aan de slag Benieuwd naar het wat en hoe? met het Kijk op http://curriculumontwerp.slo.nl.

curriculum www.slo.nl Fotograe: ©Shutterstock

kader primair februari 2019 21

937729-02_021_01-Feb-19_13:08:11_walter 21 update _ avs-congres 2019

Vroegboek- AVS-CONGRES korting verlengd IN EEN NOTENDOP t/m 13 februari

Het thema van dit jaar is ‘Leiderschap in 4D’. Tijdens zo’n dertig (plenaire) sessies en workshops leren de Want leidinggeven in een dynamische omgeving bezoekers van vakgenoten en toonaangevende sprekers alles is wat het huidige schoolleiderschap kenmerkt. over deze eigenschappen, en over andere onderwijsthema’s Een visie hebben, samen werken aan een school- en -ontwikkelingen. Ook is er een aantal ‘prikkelende pitches’ en leergemeenschap, netwerken opbouwen van nieuwe of niche organisaties. en onderhouden en continu bereid zijn tot Het AVS-congres is dé plek voor leidinggevenden in het primair veranderen en aanpassen. Ben jij ook klaar voor en voortgezet onderwijs om elkaar te ontmoeten. Tijdens het 4D-leiderschap? Je ontdekt het op het AVS- de pauzes en lunch is er alle ruimte om te netwerken op de congres op 15 maart in het NBC in Nieuwegein. goedgevulde informatiemarkt. Of ga met elkaar in gesprek tijdens de Drinks & Bites. ‘Leiderschap in 4D’ staat voor vier kenmerken van goed leiderschap: Duidelijk, Dichtbij, Delend en Dynamisch. Tot ziens op 15 maart!

SPREKERS

Centrale inleiding Maarten Lamers en Peter van der Putten: BOTS like you. Over mens en robot

Wat is de relatie tussen mens en robot? Wat voor soort robots bestaan er? Welke rol kunnen robots in het onderwijs spelen? Maarten Lamers en Peter van der Putten, universitair docenten aan de Universiteit van Leiden, vertellen wat wij kunnen leren van robots. Een verhaal over de mogelijkheden, zonder de techniek. https://sites.google.com/view/botslikeyou

Centrale afsluiting Ernst-Jan Stigter, directeur Microsoft

Algemeen directeur van Microsoft Nederland zijn, is altijd de droombaan geweest van Ernst-Jan Stigter. Volgens de Microsoft-voorman heeft Nederland alle eigenschappen om het icoon van digitale transformatie te worden. “Juist door samen te werken, verbindingen te zoeken en groots te denken, kunnen we het onmogelijke mogelijk maken”, aldus Stigter. In de toekomst ziet hij Nederland als wereldspeler op het gebied van deze digitale transformatie.” Een land waar het onderwijssysteem is ingericht op de snelheid van innovatie en waar kinderen worden opgeleid voor banen van de toekomst.” In interviewvorm geeft Stigter zijn visie op onderwijs(ontwikkelingen).

22

937729-02_022_01-Feb-19_13:08:10_walter PLENAIRE SPREKERS Antoon Sturkenboom Met gamification naar gedragsverandering (sessie 16 en workshop 19) Jeroen Driessen Werkgeluk als sleutel achter het succes Organisaties veranderen, maar hoe krijg je de (sessie 1) medewerkers mee? Antoon Sturkenboom, mede- eigenaar van ontwerpbureau Liftov, laat ‘Happy employees make happy customers’. Deze deelnemers kennis maken met de behavioural bedrijfsfilosofie is volgens Jeroen Driessen de design aanpak van Liftov en ontwerpen een sleutel tot het succes van Driessen Groep. Want (eerste) oplossing voor een relevante onderwijs- gelukkige medewerkers presteren beter, zijn vraag. De behavioural design aanpak biedt inspirerende cases minder vaak ziek en staan meer open voor waarin gamification toegepast wordt voor het stimuleren van vernieuwing en ontwikkeling. Het verhaal van samenwerking en feedback. https://liftov.nl een familiebedrijf – met hoge cijfers voor medewerkers- tevredenheid – dat al 25 jaar bezig is met het werkgeluk van zijn (flexibele) medewerkers. www.driessengroep.nl en https://foundation.driessen.nl Zachary Walker en John Amaechi Finding Your Giant (sessie 23 en workshop 27)

Arnold Jonk Walker en Amaechi gaan in op Waarderen van leiderschap het belang van het herkennen (sessie 9) van je impact als leider en ‘reus’. Gebaseerd op onderzoek, Arnold Jonk was zes jaar hoofdinspecteur voor persoonlijke ervaring en het basisonderwijs en maakte vorig jaar de stap humoristische anekdotes van naar onderwijsbestuurder in het openbaar zowel hun werk als het leven zelf, vragen de Amerikaanse primair onderwijs. Hij vertelt over zijn ervaringen, academicus en Britse organisatiepsycholoog de deelnemers met name wat hem opvalt bij schoolleiderschap om te kijken naar wat ze doen en de ‘kracht’ die schoolleiders in deze tijden van lerarentekorten. hebben in hun scholen. Interacties die geen gevolgen lijken te www.samentussenamstelenij.nl hebben, kunnen voor anderen ‘life-changing’ zijn. www.drzacharywalker.com en www.amaechiperformance.com

kader primair februari 2019 23

937729-02_023_04-Feb-19_11:12:17_walter update _ avs-congres 2019

INFORMATIEMARKT

Veel organisaties hebben zich al • WIS Services BV • Koninklijke Van Gorcum ingeschreven om zich te presenteren op • Teach-In Group •BMC onze informatiemarkt. Daarmee maken • Spijtenburg • SLO/Nationaal expertisecentrum zij ons congres mede mogelijk. • Parnassys leerplanontwikkeling • Competentiethermometer • Leren Zichtbaar Maken Dit zijn: • Arbeidsmarktplatform PO • NHL Stenden Schoolleidersopleiding •B&T • Lerarenacademie •CPS • ProQualis • Marant Interstudie • Schooljudo • Driessen HRM • E-WISE •Nuffic • Bazalt Groep • Penta Nova, Academie voor • Teachers4teachers • Presikhaaf Schoolmeubelen Schoolleiderschap • Onderwijs maak je samen • OnderwijsAdvies Binnenkort is de beursplattegrond • Scolix • Schoolleidersregister PO beschikbaar op www.avs.nl/congres2019 • Plata Onderwijs • Eromes Marko • Jeelo • Liftov

Het AVS-congres wordt mede mogelijk gemaakt door:

24

937729-02_024_04-Feb-19_11:12:16_walter AFSCHEID PRIKKELENDE DRINKS&BITES ROELF WILLEMSTEIN PITCHES EN MUZIEK

Na ruim 2 decennia neemt Roelf In de ruime lunchtijd is het mogelijk Tijdens de Drinks&Bites aan het einde Willemstein afscheid van de AVS en een of meerdere prikkelende pitches van de middag is er volop gelegenheid gaat hij van zijn welverdiende pensioen van nieuwe of niche organisaties te om te netwerken. genieten. Roelf is als schoolleider volgen in de Grand Hall (meteen links bij Experience the unexpected! betrokken geweest bij de oprichting van binnenkomst, bij de trap). In een ‘silent Een heuse walking dj-act (white vision) de AVS in 1995. Hij heeft jarenlang leiding disco-concept’ kunnen toehoorders een op het AVS-congres. Licht, geluid en gegeven aan de vakbond en vereniging koptelefoon opzetten en meeluisteren. entertainment komen samen en zorgen en in de laatste jaren ook aan het AVS Na de pitch kun je verder van gedachten voor een bijzondere ervaring. Centrum Educatief Leiderschap (CEL). wisselen met de betreffende spreker. Kijk voor een impressie op In het laatste deel van het AVS-congres Organisaties die meedoen aan de https://vimeo.com/285999097 staan we stil bij het vertrek van Roelf. pitches zijn bijvoorbeeld: commissie Er is gelegenheid om tijdens de Duurzaam Vitaal en de Beweging ‘Drinks&Bites’ persoonlijk een woordje tegen Kindermishandeling De pitches met hem te wisselen. sluiten aan bij actuele thema’s, nieuwe ontwikkelingen en initiatieven. Doel is elkaar te inspireren! Aanmelding ter plekke.

ACTIES: KOM JUIST NAAR HET AVS-CONGRES! #wijschoolleiders

Het AVS-congres op 15 maart valt samen met de door de AOb uitgeroepen lerarenstaking, die de AVS niet steunt. De AVS voert op het congres zichtbaar actie (bij de entree en bij de opening) om de eisen van schoolleiders kracht bij te zetten en de nadruk te vestigen op de erkenning en waardering van het vak. Bezoekers kunnen op de congresdag hun steun laten blijken voor de brede agenda van de AVS. Tegelijkertijd investeren schoolleiders die aan ons congres deelnemen in hun persoonlijke ontwikkeling en daarmee in de onderwijskwaliteit. Een duidelijk zichtbaar signaal dat schoolleiders hun eigen professionele ontwikkeling serieus nemen!

Volledig programma en inschrijven: www.avs.nl / congres2019 Profiteer tot en met 13 februari van de vroegboekkorting!

kader primair februari 2019 25

937729-02_025_01-Feb-19_15:32:24_walter advertentie

proQualis, dé opleider voor schoolleiders van morgen

ProQualis is dé opleider voor ProQualis is een samenwerking schoolleiders in Nederland. tussen de voormalig Magistrum Wij weten als geen ander hoe partners Avans+ en iPabo. veelzijdig en dynamisch het Bezoek ons 15 maart op het AVS onderwijs de laatste jaren is congres. We verwelkomen u graag geworden. op onze stand. Dat vraagt om goed opgeleide schoolleiders met een brede, integrale kijk op hun organisatie. www.proqualis.nl

adv PQ 165x256.indd 1 31-01-19 16:08 26

937729-02_026_01-Feb-19_14:46:03_walter26 zo kan het ook ! _ good practice

Scholen voor funderend onderwijs lopen vaak tegen dezelfde uitdagingen aan. De aanpak kan bijzonder zijn en voor meerdere scholen nuttig. Deze maand in Zo kan het ook!: Basisschool Willibrordus in Esch werkt met Jeelo. Dit is schoolbreed projectonderwijs dat methodes vervangt en de maatschappij de klas in haalt. tekst daniëlla van ‘t erve ‘een heel mooie manier om aan te blijven sluiten op de maatschappij’

jezelf en de wereld’ af. de les, van het team bij de lesstof en van de “We hebben eerst ouders bij de school.” gewerkt aan een Jeelo biedt doorlopende ontwikkelingslijnen duidelijke visie”, zegt voor kennis, competenties, taal en rekenen. directeur Van der Pol In de digitale leeromgeving kan de leerkracht over de implementatie. voor elke leerling een leerroute op maat “Op een moodboard samenstellen. Zo kun je differentiëren naar presenteerden we interesse, niveau en tempo, en groepsdoor- binnen het team hoe brekend werken. Aan het eind wordt de we projectonderwijs lesstof getoetst. De Jeelo-organisatie zorgt zien en welke rol Jeelo ervoor dat de inhoud actueel blijft en laat hierin krijgt. We beslo- scholen van elkaar leren. Van der Pol: “Het is ten rustig aan te begin- een heel mooie manier om te blijven aanslui- Het team van basisschool Willibrordus met de moodboards over hun nen. Eigen regie staat ten op de maatschappij. Het is onderwijs dat visie op projectonderwijs en Jeelo. Met directeur Wilma van der Pol bij Jeelo hoog in het leeft en beweegt en doordat kinderen leren in de bovenste rij, tweede van rechts. vaandel. Langzaamaan door te ervaren, onthouden ze de inhoud gieten we er steeds beter. Wat ik ook sterk vind is dat je door Het vervangen van de geschiedenismethode meer ons eigen sausje over door projecten Jeelo je leiderschap in de school praktisch bleek op basisschool Willibrordus in Esch aan te passen aan wat voor onze school kunt maken: duidelijk, dichtbij, delend en drie jaar geleden de aanleiding voor een belangrijk is, of aan leerlingen die iets extra’s dynamisch. Ik kan dit elke school aanraden. omslag naar projectonderwijs in de middag. nodig hebben. Elk jaar bespreken we hoe Het zorgt voor een duidelijke visie, een “Het team had daar al wat positieve ervaring het gaat en welke stappen we willen zetten. andere mindset en we hebben zelf de regie in mee en dus ging daar de voorkeur naar Daardoor neem je het hele team mee in de handen. Belangrijk is dat je het de tijd gunt uit”, vertelt directeur Wilma van der Pol. verandering en voorkom je weerstand.” om te mogen groeien.” _ “In onze zoektocht stuitten we op Jeelo, waar Sterker nog, het team kreeg een ontzettende we direct enthousiast over waren. Dat alle boost, aldus Van der Pol. “Dat iedereen Meer weten? leerlingen tegelijk gedurende zes weken aan met hetzelfde project bezig is, zorgt heel WilmavanderPolverzorgtmet hetzelfde project werken, sprak ons erg aan.” snel voor verbinding tussen leerkrachten. twee andere schoolleiders een Jeelo staat voor ‘Je eigen leeromgeving’ en is Ze bereiden de projecten samen voor, helpen workshopoverJeelobinnenhet in 2008 bedacht als antwoord om goed in te elkaar en leren van elkaar. Er is dus een gro- thema ‘Dynamisch leiderschap’ kunnen spelen op de veranderende maat- tere betrokkenheid bij het onderwijs en bij tijdens het AVS-congres schappij. De digitale leeromgeving bevat elkaar. En dat werkt ook bij de leerlingen zo. ‘Leiderschapin4D’op15maart2019in content voor twaalf projecten voor groep 1 Ze praten er thuis over en vullen elkaar aan. Nieuwegein. www.avs.nl/congres2019 tot en met 8. Met Jeelo kan een school zes Doordat ze in andere klassen ook het thema projecten per jaar doen, zoals ‘Omgaan zien, groeit hun nieuwsgierigheid. Er ont- Ookeencreatieveaanpakopjeschool? met elkaar’, ‘Maken van je eigen product’ staat een golfbeweging in de school waar ik Mail naar [email protected] o.v.v. of ‘Veilig in het verkeer’. Samen dekken de trots op ben, en ook heel blij van word. Er is ‘Zokanhetook!’ projecten de kerndoelen voor ‘Oriëntatie op meer betrokkenheid van de leerlingen bij

kader primair februari 2019 27

937729-02_027_01-Feb-19_13:08:13_walter 27 advertentie

Wat wordt uw volgende stap?

Als schoolleider wilt u nu en in de toekomst kunnen zorgen voor goed onderwijs voor uw leerlingen. Én u wilt plezier houden in uw vak. Dus: wat wordt de volgende stap in uw ontwikkeling? Waar liggen uw ambities?

De B&T-academie ondersteunt u bij uw Dat doen we met een veelheid aan begeleidings- professionele ontwikkeling en bij uw loopbaan- vormen. Onze mensen spelen daarmee in op ontwikkeling. Bij ons draait het om het ontdekken uiteenlopende leerstijlen en verschillende van talent, het creëren en benutten van nieuwe leerbehoeftes. Uitgangspunt is altijd de context kansen en het worden van ‘je beste zelf’. waarin u werkt en de leiderschapsopgave waar u voor staat.

en honderd s gingen Inmiddel oor iders u v schoolle

De B&T academie beschikt Waar bent u naar op zoek? over een uitgebreid professionaliseringsaanbod Op vbent.org/academie leest u meer over dat is gecertificeerd door het Schoolleidersregister PO. Ook ons aanbod. Van onze populaire Leergang zijn wij erkend Professioneel kwaliteitszorg PO tot de in company leergang Beoordelaar en valideren wij Schoolplan op één poster, de avontuurlijke uw informeel leren. expedities naar Schiermonnikoog, informeel leren, individuele ontwikkeltrajecten en nog Krijn Taconiskade 418 | 1087 HW Amsterdam | veel meer. Uiteraard kunt u ook altijd contact Tel. 088 20 51 605 | [email protected] | opnemen voor een persoonlijk advies. vbent.org/academie

BT-Advertentie-AVSCongres-1_1-1901-5.indd 1 28-1-2019 11:34:15 28

937729-02_028_01-Feb-19_13:08:14_walter Een leven lang professionaliseren

Het AVS Centrum Educatief Leiderschap biedt een breed scala aan erkende opleidingen, leergangen en trainingen – ook incompany – voor leidinggevenden in het funderend onderwijs, op alle niveaus.

Schoolleiders spelen een cruciale rol in de kwaliteit van het onderwijs. Hoe zorg je ervoor dat je jezelf blijft ontwikkelen en verrijken, nieuwe kennis opdoet en het inzicht in je eigen leiderschap en drijfveren vergroot? Continue (her)scholing is noodzakelijk, ook voor de ontwikkeling van je school. Kennis delen met (gast)docenten, experts en collega’s geeft inspiratie, kracht, (zelf) vertrouwen en inzicht in je eigen rol in relatie tot je huidige schoolpraktijk.

Kijk voor het complete aanbod op www.avs.nl/professionalisering

kader primair februari 2019 29

937729-02_029_04-Feb-19_12:26:12_walter reportage

tweede kamerleden in gesprek met #wijschoolleiders – deel ii Schoolleiders blijven strijden voor erkenning en waardering, ook in salaris

Schoolleiders in gesprek met onderwijs­ woordvoerders (links op foto, van beneden naar boven) Rudmer Heerema (VVD), Paul van Meenen (D66) en Roelof Bisschop (SGP). Foto’s: Henriëtte Guest

30

937729-02_030_04-Feb-19_12:26:15_walter tweede kamerleden in gesprek met #wijschoolleiders – deel ii “Onze voornaamste zorg is dat de erkenning van de kern en complexiteit van het vak schoolleider

uitblijft. En het wringt dat er geen passend salaris tegenover staat. Er moet gewoon meer geld bij. Nu.

Niet pas bij een nieuw regeerakkoord.” Een gesprek tussen schoolleiders in het primair onderwijs en Schoolleiders blijven Tweede Kamerleden mondde uit in een scherp en stevig debat. tekst susan de boer In vervolg op het e-mailbombardement op onderwijs- voor leraren ingezet moest worden. Wij hebben in het politici van november 2018 ontmoeten schoolleiders en onderhandelaarsakkoord bedongen dat de positie van Tweede Kamerleden elkaar op 30 januari 2019 voor de schoolleiders en ondersteunend personeel in het po bij strijden voor erkenning tweede keer live in het kader van de #wijschoolleider- de huidige cao-onderhandelingen op tafel ligt. Dus nu acties (de eerste keer was op 10 oktober 2018). Tijdens moet er dan ook aandacht voor schoolleiders zijn.” de ontmoeting die de AVS voor schoolleiders van de AVS en CNV Schoolleiders organiseerde, gaan dertig schoolleiders in het Haagse Perscentrum Nieuwspoort ‘er is gebrek aan invallers, en waardering, ook het gesprek aan met onderwijswoordvoerders Paul aan directeuren, aan leraren, van Meenen (D66), Rudmer Heerema (VVD) en Roelof Bisschop (SGP). Onderwerpen zijn het salaris van school- wij maken groepen met zeventig leiders en adjunct-directeuren (po), strategische positi- leerlingen. we kunnen niet onering en het gebrek aan ondersteuning. Van Meenen wachten tot het volgende in salaris en Heerema zijn meteen duidelijk over geld. “Het klopt dat wij prioriteit hebben gegeven aan de lerarensalaris- regeerakkoord’ sen”, zegt Van Meenen. “In het huidige regeerakkoord is er niet meer ruimte.” Daarnaast krijgen politici gemengde signalen, vertelt Heerema. “Het onderwijs- Een schoolleider uit Breda zegt: “Dat de lerarensalarissen veld spreekt niet met één mond. Leraren vertellen ons omhoog zijn gegaan, daar ben ik blij om. Maar er zijn dat zij het echte belangrijke werk doen, en schoolleiders nu scholen waar leerkrachten meer verdienen dan de zeggen op hun beurt: wij hebben de belangrijkste func- leidinggevenden en dat is krom. Een schoolleider heeft tie in de school. Daar ben ik het wel mee eens, want hoe meer verantwoordelijkheden dan een leerkracht.” de school draait is afhankelijk van de directeur. Daarom ben ik ook verbaasd dat de AVS heeft getekend voor een Kern van het vak “De kwaliteit van de schoolleider cao waarin de lerarensalarissen zijn opgetrokken en die bepaalt ook de kwaliteit van het onderwijs”, zegt een van de schoolleiders niet.” Daar haakt AVS-voorzitter directeur uit Woerden. “Ik heb waardering nodig en Petra van Haren op in: “Vanuit het regeerakkoord heeft ruimte en tijd om die kwaliteit neer te zetten.” Maar de juist de politiek geframed dat de 270 miljoen euro alleen praktijk is dat veel schoolleiders bezig zijn met incidenten. >

kader primair februari 2019 31

937729-02_031_04-Feb-19_13:16:30_walter ‘er is een technologische revolutie Besturen De overheid heeft dan wel geen ruimte in gaande en dat vraagt significante de begroting, de stichtingen hebben dat misschien wel, suggereert Van Meenen (D66). “Passend onderwijs is veranderingen in het onderwijs. beleidsrijk ingevoerd, dat betekent dat er veel kantoren dat daar mijn kerntaak ligt, daar en overleggen zijn. En ook het andere geld, de lumpsum, komt bij u via de besturen.” Een eenpitter reageert: “Dat wil ik erkenning voor’ maakt niet uit, bij mij komt het geld wel rechtstreeks terecht en ik kom heus niet ruimer uit.” Een schoolleider uit Den Haag wordt boos: “Mijn school maakt deel uit van Een schoolleider uit Rotterdam: “Ik ben de enige die vrij een stichting die elke keer zijn best doet. Ik vind het niet rondloopt, dus als er een kind uit de band springt, ben terecht dat steeds wordt geopperd dat besturen van grote ik degene die hem uit de groep haalt en de ouders belt. stichtingen de boosdoener zijn. Net als je in deze discus- En als ik weer zit, komt iemand me vertellen dat de wc sie leerkrachten niet tegenover directeuren moet plaat- niet doorloopt. Of je moet vervanging regelen. Wat we sen, moet je directeuren en besturen niet tegen elkaar nodig hebben is een conciërge en meer administratieve uitspelen. In dit gesprek gaat het om onze eigen positie ondersteuning.” Het gaat om de erkenning van de functie, en onze taken en verantwoordelijkheden.” Maar volgens betoogt een schoolleider uit Amersfoort. “Onze functie Van Meenen raakt de positie van schoolleiders onder- wordt geplaagd door telefoon aannemen, deur openen, gesneeuwd door de besturen. “Ik vind dat de aandacht enzovoort, maar de kern van ons vak is een team in bewe- van de overheid te veel gaat naar het bestuur. Ik kijk ging te krijgen, ouders in beweging te krijgen, om onze naar de school. Hoe kan het dat in hetzelfde bestuur de leerlingen voor te bereiden op wat de maatschappij vraagt. ene school goed presteert en andere niet? Omdat de ene Er is een technologische revolutie gaande en dat vraagt directeur beter presteert dan de andere. Ik denk dat als je significante veranderingen in het onderwijs. Dat daar mijn geld in scholen wil laten landen, dan moet het daar ook kerntaak ligt, daar wil ik erkenning voor.” Een schoolleider naartoe.” Een belangrijke bron van onrust is de grillig- uit Den Haag voegt toe: “Er is goed verandermanagement heid van de inkomstenbron, werpt een directeur uit Delft nodig om innovaties vorm te geven en de huidige gang op. “Toen de achterstandsmiddelen werden afgeschaft, van zaken frustreert dat proces. Ik ben nu vooral manusje heb ik mensen moeten ontslaan. Nu zijn er weer mid- van alles, maar dat is niet de basis van onze functie.” delen om ze aan te trekken. Dat is fijn, maar dat biedt AVS-voorzitter Van Haren: “We zijn bezig de functieom- schrijvingen voor schoolleiders te herschrijven. En daarin staat niets over wc’s ontstoppen.” Roelof Bisschop, Tweede ‘we zijn bezig de functie­ Kamerlid voor de SGP, vindt dat de salarissen van school- leiders ‘objectiveerbaar laag’ zijn en hun eisen daarom omschrijvingen voor school­ terecht. “Met de invoering van Passend onderwijs zijn de leiders te herschrijven. en taken van de leerkracht uitgebreid. Dat betekent dat ook de daarin staat niets over wc’s taken en bevoegdheden van de schoolleider zijn uitgebreid. Dat moeten we serieus nemen.” ontstoppen’

‘net als je in deze discussie leerkrachten niet tegenover directeuren moet plaatsen, moet je directeuren en besturen niet tegen elkaar uitspelen’

32

937729-02_032_04-Feb-19_13:16:30_walter reportage

geen zekerheid. Wij willen rust.” Een directeur van een ‘de salarissen van school­ sbo-school reageert ook de uitspraken van Van Meenen: leiders zijn ‘objectiveerbaar “U zegt dus, laten we de bestuurslaag weghalen en het komt goed. Mijn vraag is: hoe versterken we het school- laag’ en hun eisen daarom leiderschap zelf.” terecht. ook hun taken en

Crisis in basisonderwijs Maar schoolleiderschap en bevoegdheden zijn uitgebreid. de versterking ervan hangt samen met de kwaliteit van dat moeten we serieus nemen’ het onderwijs. Een schoolleider die zelf kinderen heeft, zegt: “We geven onze kinderen niet wat ze nodig hebben. Ik werk nu in het speciaal onderwijs en in kleine groepen investeren in het primair onderwijs. Dat is de essentiële kan ik de leerlingen genoeg aandacht geven. Maar in het schakel en momenteel kunnen we ons vak niet meer reguliere onderwijs zijn de klassen veel groter en daar doen.” Heerema reageert: “Bij een volgend regeerakkoord moeten onze ‘gewone’ lieve kinderen naartoe.” Een direc- kunnen we praten over grote getallen.” Van Meenen: “We teur van twee basisscholen merkt op dat als de kwaliteit moeten de druk erop houden. Maar er blijft ook geld van het onderwijs belangrijk is, voor goed schoolleider- hangen op de verkeerde plek.” Een oudere schoolleider schap moet worden betaald. “Ik zie steeds meer direc- zegt verontwaardigd: “Er is gebrek aan invallers, aan teuren die voor de klas staan of juist uit het onderwijs directeuren, aan leraren, wij maken groepen met zeven- weggaan. Het schoolleiderschap moet versterkt worden. tig leerlingen. We kunnen niet wachten tot het volgende En als het regeringsgeld al besteed is, zouden we moeten regeerakkoord. Ga er serieus over nadenken hoe we de inzien dat het nog steeds niet genoeg is. De regering zegt crisis in het basisonderwijs oplossen. Ik snap niet dat die dat Nederland een kenniseconomie is. Dan moeten we erkenning er nog niet is.” _

kader primair februari 2019 33

937729-02_033_04-Feb-19_13:11:32_walter achtergrond

ongewenst gedrag van collega’s De school als slangenkuil

Buitensluiten, roddelen en intimidatie. Liesbeth van der Woud, “en dan blijkt dat ze zaken noe- men als het vergroten van de aanspreekcultuur, collegia- Op sommige scholen leidt het gedrag van liteit, openheid en wederzijds respect en het verkleinen van de kloof tussen directie en werkvloer.” collega’s tot sociale onveiligheid, blijkt uit Negatief klimaat Tom Roetert, trainer en coach onderzoek. Wat doet dit met je team? bij het AVS Centrum Educatief Leiderschap, is onder de indruk van de DUO-cijfers. “Als je dat percentage op een En wat doe je eraan als schoolleider? klas zou leggen, schrik je je rot. Dan zou bijna een kwart van de leerlingen zich onveilig voelen.” Maar ligt het in tekst richard hassink het primair onderwijs niet anders dan in het voortgezet

“Dat eerste halfjaar ging ik met pijn in mijn buik naar mijn werk. Er heerste zo’n verschrikkelijke grafstemming op school. Leerkrachten hadden zich teruggetrokken in hun klaslokalen en de samenwerking onderling was minimaal.” Lotte Grijpma (niet haar echte naam) kan zich de sfeer op de basisschool waar ze in september 2015 als schoolleider startte, nog goed herinneren. “Jarenlang had het team te maken gehad met een top-down benadering. Eigen inbreng werd niet op prijs gesteld. Gaf je tegengas, dan werd je meteen de mond gesnoerd.” Een onveilige cultuur waarin veel geroddeld werd en waarin leerkrach- ten zich niet gesteund voelden door de directie, zo typeert Grijpma de situatie op haar school dat eerste half jaar. Dat de school van Grijpma niet de enige is met een cul- tuur waarin leraren zich sociaal onveilig voelen, bleek afgelopen november uit de rapportage ‘Sociale veiligheid van docenten’ van DUO Onderwijsonderzoek & Advies. In dat rapport, uitgevoerd onder docenten in het voortge- zet onderwijs, is te lezen dat 23 procent van de docenten geconfronteerd wordt met ongewenst gedrag van colle- ga’s/leidinggevenden van hun school (waarbij ongewenste omgangsvormen en verbale intimidatie/geweld het meest is voorgekomen). “Wat mooi is aan het onderzoek is dat we mensen ook gevraagd hebben hoe de sociale veilig- heid vergroot kan worden”, vertelt DUO-onderzoeker

34

937729-02_034_04-Feb-19_13:11:33_walter ongewenst gedrag van collega’s onderwijs? Roetert denkt van niet. In zijn rol als coach monitor sociale veiligheid in en trainer begeleidt hij veel scholen op weg naar een en rond scholen professionele cultuur en daarbij komt hij regelmatig op plekken waar de sfeer verziekt is. “Wat je ziet is dat vaak Eind 2018 verscheen de Veiligheidsmonitor ‘Sociale een paar mensen het klimaat negatief beïnvloeden. Zij veiligheid in en rond scholen’, uitgevoerd door werken bijvoorbeeld anderen tegen of schuiven continu onderzoeksbureau Praktikon in samenwerking met KBA taken op collega’s af, zonder dat hen een strobreed in de Nijmegen en het Nederlands Jeugdinstituut. In het primair weg wordt gelegd.” onderwijs geeft 17 procent van het onderwijspersoneel Heel herkenbaar, vindt interim-directeur André Guijs aan slachtoffer te zijn van verbaal geweld door leerlingen, die vanuit Het Onderwijsbureau in Amersfoort scholen collega’s of familie van leerlingen. Bij hun collega’s in het coacht en adviseert. “Het eerste wat ik doe is zoeken naar voortgezet onderwijs ligt het percentage op 21 procent. de Mol – zo noem ik degene of het groepje individuen die Veiligheid op en rond de school wordt sinds 2006 actief de sfeer op school verzieken. Dat kan bijvoorbeeld een gemonitord door het ministerie van OCW. leerkracht zijn die zelf ambities heeft om schoolleider te worden en die stelselmatig zaagt aan de poten van de stoel van de directeur, of iemand die heel eendimensio- naal communiceert – of het is waar of het is niet waar over hun functioneren. En het doet ook iets met je pro- – waardoor anderen zich sociaal onveilig voelen.” Volgens fessionaliteit; je gaat ervoor zorgen dat je met je hoofd Guijs is het heel belangrijk om zo’n negatieve spiraal om onder het maaiveld blijft. Doordat je je ei niet meer kwijt te buigen. “Jonge leerkrachten die op zo’n school hun kunt, raak je gefrustreerd en verlies je je plezier in het eerste ervaring opdoen, passen zich heel snel aan aan werk.” een bestaande situatie.” Roetert vult aan: “Een negatief Roetert drukt directeuren altijd op het hart om mis- klimaat is heel besmettelijk. Als je daar eenmaal met z’n standen en problemen bespreekbaar te maken. “Dat kan allen in zit, is het heel lastig om eruit te komen. Voor je leiden tot een conflict, maar dat is op zich niet erg. het weet, praat je elkaar ook allemaal een burn-out aan.” Het probleem ligt dan in elk geval op tafel, en daarvan- Een burn-out kan inderdaad een van de gevolgen zijn van daan kun je samen naar een oplossing zoeken.” Soms is het werken in sociaal onveilige omstandigheden, beaamt de schoolleider zelf het probleem. Guijs: “Het begint bij Guijs. “Mensen die zich onveilig voelen, worden onzeker de directeur. Die heeft een voorbeeldrol. Als je als bestuur wilt streven naar een professionele leergemeenschap met een collectieve ambitie en je stelt op een school een auto- ritaire directeur aan, dan kun je op je vingers natellen Soms heerst op een school een onveilige cultuur waarin bijvoorbeeld veel dat je dat doel niet zult bereiken.” geroddeld wordt. Het gedrag van collega’s kan leiden tot sociale onveiligheid, slechter functioneren en ziekteverzuim. ‘mensen die zich onveilig voelen, worden onzeker over hun functioneren. en het doet ook iets met je professionaliteit; je gaat ervoor zorgen dat je met je hoofd onder het maaiveld blijft’

Goede afspraken Directeur Lotte Grijpma heeft de zaken op haar school inmiddels goed op de rails, maar dat ging niet zonder slag of stoot. “De eerste tijd heb ik veel gesprekken gevoerd met mijn mensen, individueel en in teamverband. Ook om boven tafel te krijgen wat er precies speelde. Daarbij bleek dat de adjunct-directeur, die er al voor mijn tijd zat, de sfeer negatief beïnvloedde. Hij begreep ook niet dat ik een andere kant op wilde. >

kader primair februari 2019 35

937729-02_035_04-Feb-19_13:11:34_walter Uiteindelijk is hij binnen de stichting overgeplaatst.” Ook een leerkracht die er allerlei sabotagepraktijken op nahield – documenten op pc’s wissen, anonieme roddelbrieven sturen en spullen stelen van anderen – heeft inmiddels het veld geruimd. Verder heeft Grijpma met haar team goede afspraken gemaakt. Zo praten de leerkrachten niet meer óver elkaar maar mét elkaar, gaan ze regelmatig bij elkaar in de klas kijken en houden ze wekelijks bordsessies waarbij successen worden gedeeld en acties worden gepland. “Zelf heb ik een open

‘het eerste wat ik doe is zoeken naar de mol – zo noem ik degene of het groepje individuen die de sfeer op school verziekt’

houding naar mijn mensen, ze kunnen altijd bij me terecht. En ik probeer me kwetsbaar op te stellen. Ik laat Tom Roetert, trainer en coach bij het AVS Centrum Educatief zien dat ik ook fouten maak en hoe ik daarmee omga.” Leiderschap: ‘Als je eenmaal met z’n allen in een negatief Duidelijkheid is volgens Grijpma ook heel belangrijk in klimaat zit, is het heel lastig om eruit te komen.” het proces. “Als mensen iets van me willen, geef ik aan wat ik daarmee doe. Soms leg ik zo’n verzoek naast me neer omdat ik een andere mening heb, maar ik leg dan

‘mijn team accepteerde geen nee’

Soms keert een team zich tegen je. eindverantwoordelijke een knoop moest geconfronteerd werd met harde kritiek. Dat overkwam een jonge schoolleider doorhakken. Dat heeft ze blijkbaar niet Dat hoorde ik via mijn bestuurder, die die het onderwijs inmiddels de rug goed verteerd. Uiteindelijk heeft ze ook nog eens de kant koos van mijn team. toe heeft gekeerd. overplaatsing aangevraagd. Later sprak Op dat moment brak ik en belandde ik een andere collega me namens het hele in de ziektewet. Na een periode waarin “Vier jaar lang ben ik schoolleider team aan op mijn gedrag. Ik zou te laat ik probeerde te reïntegreren, bleek toch geweest. Ik werkte hard om de school, op school komen en te vroeg naar huis dat het vertrouwen weg was en zijn onze die in zwaar weer verkeerde, in gaan. Ik stond perplex, want aan de wegen gescheiden. Ik heb veel nagedacht rustiger vaarwater te manoeuvreren. andere kant klaagde mijn vrouw steen over wat ik anders had kunnen doen. Dat lukte, maar ergens in dat proces en been over het feit dat ik wekelijks Ik heb zelfs een tijd bij een psycholoog ben ik schijnbaar de vat op mijn team zeventig uur werkte. Het was wel zo dat gelopen. Hij vond dat ik het teveel bij – bestaande uit zeven leerkrachten – ik nog wat andere taken en bezigheden me zelf zocht en attendeerde me op een kwijtgeraakt. Een van de leerkrachten had waardoor ik niet continu op school boek over huftergedrag. Daarin herkende gaf op een gegeven moment aan dat kon zijn, maar ik probeerde altijd om elke ik het gedrag van mijn collega’s. Mijn ze moeite met me had, omdat ik de ochtend en middag de klassen in te lopen. team – jonge mensen die erg goed behoeftes van het team niet goed In de periode daarna heb ik veel gepraat functioneerden trouwens – bestond niet aanvoelde. Met haar had ik in het verleden met mijn team. Ik zei: “Jullie kunnen niet uit teamspelers. Ze konden niet omgaan nog als leerkracht samengewerkt en ik van mij niet verwachten dat ik precies met ‘nee’ en deden er alles aan om een denk dat ze een probleem had met het aanvoel wat jullie behoeftes zijn. Maar ‘ja’ af te dwingen. Uiteindelijk ten koste feit dat ik nu haar baas was. Ik weet dat als jullie mij daarin meenemen, kunnen van mij.” we soms discussies hadden waar we we vast en zeker tot elkaar komen.” Dat niet uitkwamen en waarbij ik dan als leek een tijd goed te gaan tot ik opnieuw

36

937729-02_036_04-Feb-19_13:32:20_walter achtergrond

wel uit waarom ik er niets mee doe. Niets is dodelijker dan dat mensen het gevoel krijgen dat het toch niet uitmaakt wat ze zeggen of vinden. Dat gaat onherroepelijk ten koste van het werkplezier.” Grijpma heeft de cultuuromslag op eigen kracht met haar collega’s gerealiseerd, maar heeft wel steun gevoeld van het schoolbestuur. “Dat is heel belangrijk,” vindt coach Guijs. “Het bestuur moet geen stok zijn waarmee je naar je collega’s kunt slaan, maar wel een vangnet voor als je er als schoolleider even doorheen zit.” Trainer en coach Roetert vindt dat sommige schoolbesturen hun schoolleiders te weinig steunen bij zo’n cultuuromslag. “Het primair onderwijs is in dat opzicht geen makkelijke sector. Schoolleiderschap – en daarmee de hiërarchische structuur – kennen we pas een jaar of twintig, daarvoor was iedereen gelijk op school. Daardoor kon een cultuur ontstaan waarin leerkrachten bijvoorbeeld de kantjes eraf liepen en daar niet op werden aangesproken. Daar verandering in brengen is en blijft lastig.” ͉

Vanwege de privacy van de betrokkenen zijn de namen van de schoolleiders gefingeerd of geanonimiseerd. De namen zijn bekend bij de redactie.

Het AVS Centrum Educatief Leiderschap biedt ondersteuning Interim-directeur en coach André Guijs: “Het begint bij de aan schoolleiders die de cultuur op hun school willen directeur. Die heeft een voorbeeldrol.” verbeteren. Zie www.avs.nl/professionalisering voor meer informatie of neem contact op met Tom Roetert, tel. 030-2361010, [email protected]

kader primair februari 2019 37

937729-02_037_04-Feb-19_13:11:36_walter (Advertentie) Engels geven wordt een succes met Stepping Stones Junior

– Pakkende filmpjes en activerende werkvormen inspireren elke les – Eenvoudig en stapsgewijs écht Engels geven – Voor groep 1 tot en met 8, instappen kan moeiteloos in leerjaar 1, 5 en 7

steppingstonesjunior.nl

Oordeel zelf! Vraag je beoordelings- materiaal aan op steppingstonesjunior.nl

937729-02_038_01-Feb-19_13:08:21_walter38 sjabloommetadvtekst.inddDW_ADV_STST_Junior_Primair_210x297_FEB_2019.indd 1 1 15/01/201928-01-19 10:4010:31 (Advertentie) politieke column Engels geven wordt een succes met Stepping Stones Junior Politici laten in Kader Primair hun licht schijnen op de gebeurtenissen – Pakkende filmpjes en activerende in onderwijsland. Deze maand het woord aan Roelof Bisschop, werkvormen inspireren elke les – Eenvoudig en stapsgewijs écht Engels woordvoerder onderwijs namens de SGP in de Tweede Kamer. geven – Voor groep 1 tot en met 8, instappen kan moeiteloos in leerjaar 1, 5 en 7 steppingstonesjunior.nl schoolleider word je niet zomaar Oordeel zelf! Vraag je Op de vraag ‘Weet je al wat je later wilt wor- vacatures door het tekort aan leerkrachten, bewaken van kwaliteitszorg… Je moet een beoordelings- den?’ zullen pubers niet snel antwoorden: of het eindeloos regelen van dingen die zeldzame duizendpoot zijn om dat allemaal materiaal aan op ‘Schoolleider’. Verpleegster, piloot, ‘iets met dagelijks voorbijkomen, dan is het begrij- te beheersen. steppingstonesjunior.nl dieren’, politieagent, ‘in de ict’ of kraamver- pelijk dat er steeds minder animo is voor Het lijkt erop dat het kabinet de oplossing zorgster scoren aanzienlijk beter. En even- zo’n functie. Als dát je hoofdtaak is, had je voor dit probleem zoekt in een professiona- tueel lerares, meester of juf. Als ze in die immers net zo goed – of nog beter – een liseringsslag voor schoolleiders – hoewel levensfase al een leidinggevende functie kantoorbaan kunnen kiezen. daarvoor al de nodige mogelijkheden zijn. ambiëren, hebben ze wel in de gaten dat Als schoolleider wil je vanuit een heldere Het constateert terecht: “De schoolleider is het bedrijfsleven daarvoor aantrekkelijker onderwijskundige visie je medewerkers nu nog te vaak manusje van alles en loopt perspectieven biedt dan het onderwijs. inspireren en zorgen voor goede resultaten. de gaten dicht die binnen de schoolorga- Zitten ze eenmaal in het onderwijs, dan Vertrouwen en een zekere vrijheid zijn nisatie vallen.” Maar dat probleem wordt merken sommige juffen en meesters dat het daarvoor onmisbaar. En die zijn steeds vervolgens op het bordje van het overleg gewoon leuk is om dingen te organiseren. meer gaan ontbreken. Te weinig eigen tussen schoolleider en bestuur gelegd. Niet alleen in de klas, maar soms ook beleidsruimte, te veel dichtgeregeld, de Daar moet dit opgelost worden. Op zich niet schoolbreed. Veel leerkrachten zijn zo in kwaal van het ‘controlisme’ waardoor je ver- onlogisch, maar creëert dit de gewenste het verleden op een natuurlijke manier toe- antwoording op rapportage moet stapelen ruimte voor de strategische rol van de gegroeid naar de functie van schoolleider. en rapportage op verslag. Ofwel: gebrek aan schoolleider? Zijn we er als in sectorak- Uiteraard niet zonder trainingen en cursus- vertrouwen. Dát lijkt me het kernprobleem koorden middelen beschikbaar komen om sen, maar daar profiteerden de kinderen, de van een tekort aan schoolleiders. de huidige competentieprofielen ‘nader school en het onderwijs ook van. Daarbij spelen uiteraard ook de werkdruk, te operationaliseren’? Of als de nationale Als echter met verloop van tijd door allerlei karige salariëring en complexiteit van de vertegenwoordiging van schoolleiders aanvullende eisen vanuit overheid en functie mee. Verstand hebben van financiën, verstevigd wordt, zodat deze beroepsgroep samenleving je tijd en energie als (adjunct-) ict, zorg, personeelsbeleid, arbo, privacy, ‘met gezag kan spreken’? directeur in toenemende mate gaat zitten onderwijskundig bevlogen leidinggeven, Goede bedoelingen, ongetwijfeld, maar in allerlei papieren rompslomp, zorgen over zorgen voor visieontwikkeling en het hiermee gaan we de slag niet winnen. Ik denk dat het ministerie en politiek Den Haag vooral de hand in eigen boezem gebrek aan vertrouwen lijkt me het moeten steken en vertrouwen aan de kernprobleem van een tekort aan school- schoolleiders terug moet geven door hen professionele ruimte en vrijheid te bieden. leiders. uiteraard spelen ook de werkdruk, Dan komen de geschikte kandidaten van- karige salariëring en complexiteit van de zelf. _ functie mee Reageren? Mail naar [email protected]

kader primair februari 2019 39

937729-02_039_01-Feb-19_13:08:22_walter sjabloommetadvtekst.inddDW_ADV_STST_Junior_Primair_210x297_FEB_2019.indd 1 1 15/01/201928-01-19 10:4010:31 Van de AVS

avs helpdesk vraag van de maand

Wat gaat er veranderen als de ‘Wet normalisering rechtspositie ambtenaren’ in werking treedt?

tekst harry van soest

De inwerkingtreding van de Wet normalisering rechtspositie ambte- wijzigingen zijn opgenomen in het wetsvoorstel ‘Wet tot wijzigingen naren (WNRA) heeft gevolgen voor personeel dat in dienst is bij een van enige wetten in verband met de normalisering van de rechts- openbare school, die in stand gehouden wordt door de gemeente, positie van ambtenaren in het onderwijs’. Dit wetsvoorstel zorgt er of in dienst is bij een stichting voor openbaar onderwijs. Deze wet ook voor dat personeel in het openbaar onderwijs niet gaat vallen is niet van toepassing op personeelsleden van een openbare school onder de Ambtenarenwet 2017. Dit betekent dat voor personeel in die onder een samenwerkingsschool of samenwerkingsbestuur openbare en bijzondere scholen dezelfde regels gaan gelden. vallen. Personeelsleden in openbare onderwijsinstellingen hebben tot op Meer informatie: www.werkeninhetonderwijs.nl (Verandering heden een ambtelijke aanstelling en vallen onder het ambtenaren- rechtspositie medewerkers in het openbaar onderwijs) recht. Dat gaat bij het aannemen van de wetswijziging veranderen. De aanstelling wordt dan vervangen door een privaatrechtelijke Leden van de AVS kunnen de Helpdesk bellen met uiteenlopende arbeidsovereenkomst. Het private arbeidsrecht uit het Burgerlijk vragen over vakgerelateerde zaken en hun eigen rechtspositie. Wetboek gaat dan gelden. Dit is al zo voor de bijzondere onderwijs- De helpdesk is bereikbaar op maandag van 11.00 – 12.30 uur en instellingen en voor werknemers in het bedrijfsleven. De streefda- 13.00 – 17.00 uur en dinsdag t/m vrijdag van 9.00 – 12.30 uur tum van invoering van de wetswijziging is 1 januari 2020. en 13.00 – 17.00 uur via tel. 030-2361010. Mailen kan ook via Om de WNRA te kunnen invoeren, moeten de onderwijswetten – [email protected]. Vermeld altijd uw lidmaatschapsnummer wanneer zoals de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra u contact opneemt. Veelgestelde vragen en antwoorden staan ook en de Wet op het voortgezet onderwijs – gewijzigd worden. Al deze op www.avs.nl/helpdesk.

impressie AVS op NOT 2019

De AVS was van 22 tot en met 26 januari present op de Nationale Onderwijs Tentoonstelling (NOT) in de Jaarbeurs te Utrecht. School- leiders en geïnteresseerden konden met al hun vakgerelateerde vragen terecht bij de AVS-stand in hal 3. Ook gingen zij op de foto met hun persoonlijke leiderschapsspreuk en in gesprek met medewerkers van de AVS en het AVS Centrum Educatief Leiderschap. Minister Slob van Onderwijs bezocht de AVS-stand op dinsdagmorgen 22 januari bij aanvang van de NOT. Hij sprak onder andere met AVS-voorzitter Petra van Haren en Paul van Lent, cao- onderhandelaar namens de AVS. Op woensdag, vrijdag en zaterdag hadden onderwijsprofessionals (po) de mogelijkheid om met alle cao-partijen, waaronder de AVS, van gedachten te wisselen over de vraag: ‘Hoe maken we het beroep en de sector aantrekkelijker?’ Onder leiding van Sofie van den Enk en Joep Stassen werden prikkelende stellingen besproken. De cao-partners nemen deze input mee tijdens de onderhandelingen over een nieuwe CAO PO.

40

937729-02_040_04-Feb-19_12:51:27_walter avs in de pers Toestroom expat-leerlingen, predicaat excellente school en #wijschoolleiders niet (te) vervangen!

Nederlandse scholen krijgen de komende jaren te maken met een met CNV Schoolleiders. Zij riepen schoolleiders in het primair groeiend aantal kinderen van expats, die vaak geen Nederlands onderwijs op in de eerste week van februari geen vervanging voor spreken. Deze kinderen gaan minder vaak naar – overbezette zieke leerkrachten te regelen. Met de actie vroegen schoolleiders – internationale scholen, maar komen op reguliere scholen aandacht voor een passend salaris bij de complexiteit van hun terecht. Die krijgen daarvoor vooralsnog geen extra middelen. functie en het verlagen van de werkdruk door onder andere AVS-voorzitter Petra van Haren zei daarover op 7 januari in het administratieve ondersteuning en conciërges. Dat maakten ze NOS Radio 1 Journaal en op BNR Nieuwsradio: “De school is zichtbaar door te laten zien dat het organiseren van vervanging - verplicht die kinderen aan te nemen, maar waar scholen extra geld zeker in deze periode van oplopende lerarentekorten - onevenredig krijgen voor taallessen voor migrantenkinderen, geldt dat niet voor veel tijd van hen vraagt en veel werkdruk oplevert. AVS-voorzitter kinderen van expats, omdat die vaak maar een paar jaar blijven.” Van Haren: “Het is frustrerend dat de rol van schoolleiders vaak Het ministerie van OCW en de betrokken bedrijven moeten volgens onbenoemd blijft als het over de tekorten in het onderwijs gaat. Van Haren in gesprek om voldoende middelen te krijgen voor het Het is een enorme opgave geworden om vervangers te zoeken. onderwijs aan expat-kinderen. Bovendien is 6 procent van de vacatures voor schoolleiders Het Radio 1-programma Dit is de Dag ging op 21 januari in op de ook onvervulbaar, mede doordat het hun salaris weinig hoger vraag wat de meerwaarde is van het predicaat excellente school. is dan dat van ervaren leraren zonder leidinggevende taken. AVS-voorzitter van Haren discussieerde daarover met schoolleider Het schoolleiderstekort is verhoudingsgewijs het dubbele van het Eva Naaijkens. Van Haren is kritisch over het toekennen van het tekort aan leerkrachten.” Van Haren hoopt dat de inzet van de AVS predicaat op slechts één onderdeel (profiel, thema?) van de school in de huidige cao-onderhandelingen in combinatie met de eigen en vraagt zich af of de onderwijsinspectie wel de juiste partij is om acties leidt tot een gebalanceerd functiehuis. “Vervanging niet de scholen te selecteren die het label uitgereikt krijgen. regelen brengt de problematiek beter in beeld dan een staking en Bijna alle landelijke (en veel regionale/lokale) dagbladen, tv en we zijn nog niet uitgepraat aan de cao-tafel. Als je bent uitgepraat, radio besteedden aandacht aan de actie #wijschoolleiders niet is staken het ultieme middel. Dat is nu nog niet aan de orde, (te) vervangen! van 4-8 februari. Een initiatief van de AVS in het maar we laten wel onze stem horen. Ook op 15 maart tijdens ons verlengde van de eerder ingezette actielijn, deze keer samen jaarlijkse schoolleiderscongres.”

kader primair februari 2019 41

937729-02_041_04-Feb-19_12:26:18_walter Opleidingen, leergangen, trainingen en masterclasses maart en april 2019

Opleiding / leergang / training / masterclass (Start)datum Trainer/adviseur/contactpersoon

• Leergang Herontwerp voor toekomstig onderwijs** (po en so) 6 maart Henk Derks, Peter Vereijken • Leergang Veranderen met Transactionele Analyse** (po en vo) 7 maart Pia Umans, Gonnie Joosten • Leergang Directeur Integraal Kindcentrum (IKC)** (po) 12 maart Henk Derks • Leergang Action Learning** (po en vo) 12 maart Peter de Roode • Leergang Leidinggeven aan gepersonaliseerd onderwijs** (po) 20 maart Brigit van Rossum en Wiebe Broekema • Leergang Interim-management: iets voor u?** (po en vo) 21 maart Tom Roetert, Koos van den IJssel • Leergang Teamflow voor schoolleiders** (po en vo) NIEUW 26 maart Jef van den Hout • Leergang Praktische filosofie voor schoolleiders (voorheen Bildung voor schoolleiders)** (po) 28 maart Dick Middelhoek • Training De CAO-PO: nieuw en anders (po) 29 maart Harry van Soest, Paul van Lent • Training Naar andere schooltijden, en dan? (po) 3 april Paul van Lent • Leergang Stimulerend beoordelen: gespreksvoering in breed perspectief** (po en vo) NIEUW 4 april Tom Roetert

(onder voorbehoud)

brochure opleidingen en * Deze opleidingen zijn gecertificeerd leergangen 2019 en 2020 voor basisregistratie. De brochure ‘Opleidingen en leergangen ** Deze leergangen zijn gecertificeerd 2019 en 2020’ van het AVS Centrum Educatief voor formeel leren ten behoeve Leiderschap is te downloaden via van herregistratie. www.avs.nl/professionalisering

*** Gevalideerd door Registerleraar.nl Foto: Hans Roggen

meer informatie, inschrijven en advies op maat www.avs.nl/professionalisering [email protected] — [email protected] legenda schoolleidersregisterOf bel 030-2361010 en vraagpo naar Vera Ruitenberg of Roelf Willemstein.

Foto’s: Hans Roggen

42

937729-02_042_04-Feb-19_12:26:19_walter 2 tweedaagsen en 2 eendaagsen Nieuw! eendaagse training Leergang Stimulerend Meerscholendirecteur? beoordelen: gespreksvoering in Dat is echt wat anders! een breed perspectief Meerscholendirecteur zijn vergt specifieke leiderschaps- Het stimuleren en beoordelen van het competenties. Het vraagt aan de ene kant strategisch sturen en functioneren van medewerkers is een leidinggeven op afstand, maar aan de andere kant zicht- en her- van de belangrijkste taken van een lei- kenbaarheid als leider. U krijgt handvatten om uw taakstelling in te dinggevende. Samen in gesprek zijn richten. Hoe u strategisch beleid van de scholen uitzet, tegelijkertijd over de ontwikkelingen in het vak en de professionele groei die dat de verschillen tussen de scholen respecteert en welke leiderschaps- vraagt, is geen eenvoudige zaak. Dit vraagt van de leidinggevende competenties daarvoor nodig zijn. Ook aandacht voor recente kennis van het vak, inlevingsvermogen, gespreksvaardigheden en onderwijsontwikkelingen en de mogelijkheden daarvan, zoals de oprechte aandacht voor de begeleiding van collega’s. Vaak is er een 21st century skills. drempel om beoordelen (en waarderen) te zien als vanzelfspre- kende afronding van de gesprekkencyclus. Belangrijke onderdelen Doelgroep: meerscholendirecteuren po in de leergang zijn de onderzoeksmatige collegiale visitatie, het ver- Datum: 14 juni of 28 november 2019 of 5 maart 2020 beterplan en (persoonlijkheids)testen. Ook komen modellen, theo- Thema’s Schoolleidersregister PO: ‘Informeel leren’ rieën, praktische en procedurele zaken rondom het voeren van functioneringsgesprekken en beoordelen aan de orde.

Doelgroep: (startende) schoolleiders, adjunct-directeuren, (cluster) 7 eendaagsen directeuren en startende schoolleiders po en vo Startdata: 4 april 2019, 31 oktober 2019 of 6 februari 2020 Leergang Action Learning Thema’s Schoolleidersregister PO: ‘Persoonlijk leiderschap’, ‘Kennis- en kwaliteitsontwikkeling’, ‘Organisatie van de school’ Je leert hoe je met veranderingen (deelthema onder ‘Regie en strategie’) en ‘HR-beleid’ (deelthema omgaat: door ze direct, van binnenuit, onder ‘Regie en strategie’) te realiseren. Na afloop kun je een Meer informatie en aanmelden: www.avs.nl/cel/ Action Learningproces inrichten als stimulerendbeoordelen oplossingsmethode voor vraagstukken op de werkvloer en bij gewenste veranderingen. Cruciaal daarbij is de ontwikkeling van autonome groei van medewerkers. Ook ben je bekend met de inzet van Action Learning als didactisch model, waardoor je de stap kunt 6 eendaagsen en 1 tweedaagse stimuleren van frontaal naar activistisch onderwijs. In samenwerking met De Roode Advies en Consultancy. Leergang Middenkader Doelgroep: middenkader, schoolleiders, directeuren, interim- Je leert leidinggeven aan een bouw of afdeling managers en bestuurders door het ontwikkelen van professionele en Startdata: 12 maart 2019, 20 september 2019 of 10 maart 2020 persoonlijke kwaliteiten en het coachen van Thema’s Schoolleidersregister PO: ‘Leidinggeven aan collega’s. Na afloop fungeer je binnen de directie Verandering’ en het deelthema ‘Professionele Leergemeenschap’ als sparringpartner en ben je in staat om op een concreet vraagstuk (hoort bij het thema ‘Kennis- en kwaliteitsontwikkeling’) actieonderzoek uit te voeren. De Leergang Middenkader is Meer informatie en aanmelden: www.avs.nl/cel/al opgenomen in het Lerarenregister (160 registeruren).

Doelgroep: bouwcoördinatoren, adjunctdirecteuren, afdelings- leiders (po) of je hebt de ambitie een dergelijke leidinggevende positie te vervullen. Startdata: 22 mei 2019, 1 oktober 2019 of 18 maart 2020 Meer informatie en aanmelden: www.avs.nl/cel/middenkader

kader primair februari 2019 43

937729-02_043_01-Feb-19_13:08:23_walter 1 eendaagse en 4 tweedaagsen 2 eendaagsen en 3 tweedaagsen Leergang Op weg naar excellent Leergang Veranderen met schoolleiderschap Transactionele Analyse

Schoolleiders zijn mede bepalend voor Als leidinggevende wilt u mede- de kwaliteit van het onderwijs, de indi- eigenaar zijn van de (duurzame) viduele leerkracht en het team. Deze veranderingen die u in uw school wilt verantwoordelijkheid vraagt om regel- doorvoeren. U onderzoekt wat bij u matig onderhoud ter verdieping en aanscherping van de professio- past, maar ook bij het team en de school. Gaandeweg leert u wat nele alertheid. De omgeving verwacht een schoolleider die weet te werkt, wat niet, en waarom. U ontwikkelt uw eigen heldere kijk op bouwen en verbinden, die kwaliteiten herkent en deze op de juiste veranderingen en op het onderliggende proces, vanuit een manier en het juiste moment inzet. Doelgerichtheid, opbrengsten, onderbouwd strategisch beleid dat teamleden uitnodigt in te prestaties en een lerende organisatie zijn een must. De leergang stappen vanuit eigenaarschap en de eigen rol. U leert het komt tegemoet in de behoefte aan verbreding, verdieping en ver- veranderingsproces vorm te geven vanuit uw eigen autonome rijking van het dagelijkse functioneren van gedreven schoolleiders leiderschap en het vermogen te verbinden. Een belangrijk concept in hun veelzijdige en veeleisende rol. Leren van en met elkaar staat is het zogenaamde scriptmodel, dat zich richt op (onbewuste) centraal, rondom relevante onderwerpen en actuele thema’s. processen en zaken die niet direct zichtbaar zijn binnen een Een nieuwe netwerk van bevlogen collega’s, praktijkdeskundigen en onderwijsorganisatie. Deze ‘onderstroom’ werkt door in de kennisdragers staat garant voor persoonlijke groei. dagelijkse praktijk.

Doelgroep: ervaren schoolleiders (po) met een hoog ambitieniveau, Doelgroep: schoolleiders, teamleiders en bestuurders in po en vo die op handelings- en reflectieniveau willen groeien. die te maken hebben met veranderingsprocessen en hierover meer Startdatum: 30 oktober 2019 willen leren. Thema’s Schoolleidersregister PO: ‘Persoonlijk leiderschap’, Startdata: 7 maart of 3 oktober 2019 of 12 maart 2020 ‘Leidinggeven aan verandering’ en deelthema ‘Professionele leer- Thema Schoolleidersregister PO: ‘Leidinggeven aan verandering’ gemeenschap’ (‘Kennis- en kwaliteitsontwikkeling’) Meer informatie en aanmelden: www.avs.nl/cel/veranderprocessen Meer informatie en aanmelden: www.avs.nl/cel/excellent

6 eendaagsen 1 tweedaagse en 5 eendaagsen Leergang Teamflow Leergang Oriëntatie op voor schoolleiders bestuurlijk leiderschap

Hoe kun je ervoor zorgen dat mede- U oriënteert zich op een bestuurlijke rol werkers in korte tijd met elkaar tot een als volgende stap in uw carrière en wilt gefocuste samenwerking komen in daarin meer inzicht krijgen. U krijgt de (wisselende) teams, met daarin een gelegenheid om vanuit theorie en prak- juiste balans tussen plezier en prestatie? Samen nevenactiviteiten tijk meer kennis te nemen van de inhoud en complexiteit van een oppakken, naast het lesgeven, kost soms extra energie, met als functie als onderwijsbestuurder. Daarbij vindt doorlopend reflectie gevolg een verhoogde kans op stress, burn-out, mislukte projecten plaats op uw persoonlijke waarden, drijfveren en visie. Centraal of een negatieve onderlinge sfeer. Je krijgt zicht op de theorie en staan de vragen: Hoe ziet een bestuurlijk profiel eruit? Wil ik een praktijk van (team)flow en de positieve organisatiepsychologie. bestuurlijk leider worden? Past bestuurlijk leiderschap bij mij? Het teamflow-model geeft inzicht in welke condities je nodig hebt Ook loopt u vier dagen in de praktijk mee met een onderwijs- om tot een effectieve samenwerking te komen. Kennis van en wer- bestuurder buiten de eigen organisatie. ken met het teamflow-gedachtegoed leidt tot aantoonbaar betere prestaties van medewerkers en de organisatie als geheel en creëert Doelgroep: ervaren (adjunct-)directeuren, clusterdirecteuren, meer- een positief werkklimaat. In samenwerking met Flow concepts. scholendirecteuren of interim-managers die zich willen oriënteren op een bestuurlijke rol Doelgroep: schoolleiders po en vo Startdatum: 10 oktober 2019 Startdata: 26 maart of 30 september 2019 Thema Schoolleidersregister PO: ‘Persoonlijk leiderschap’ Thema’s Schoolleidersregister PO: ‘Persoonlijk leiderschap’ Meer informatie en aanmelden: www/avs.nl/cel/obl en ‘Leidinggeven aan verandering’ Meer informatie en aanmelden: www.avs.nl/cel/teamflow

44

937729-02_044_01-Feb-19_13:08:24_walter leergang teamflow voor schoolleiders

‘Als je eenmaal flow ervaren hebt, snak je naar meer’

Hoe kan de schoolleider zorgen voor een prettige Toegevoegde waarde werksfeer, waarin sprake is van gefocuste samenwerking? Beide deelnemers zijn enthousiast over de combinatie van theorie De leergang Teamflow voor schoolleiders van het AVS en praktijk in de leergang. De gastsprekers uit de andere branches Centrum Educatief Leiderschap biedt daarvoor een hebben een toegevoegde waarde. Hemmers: “De variatie is heel handreiking. Twee deelnemers van de eerste lichting prettig. Zonder dat je het doorhebt, ervaar je spelenderwijs de vertellen over hun ervaringen. “Als teamflow-coach zorg flowgedachte. Tijdens het onderdeel percussie bijvoorbeeld – een ik ervoor dat leraren dat doen waar ze energie van krijgen. Teamflow Experience – ben je bezig met een uitdaging en wil je Zo ontstaat flow.” samen één geheel worden. Het is belangrijk een duidelijk doel voor ogen te hebben, weten waar je voor gaat. tekst winnie lafeber Maar je moet op tijd stoppen als je te ver doordraaft, vanwege het gevaar van een burn- “Door deze leergang heb ik iets ontdekt over mijn out. Dat leerden we weer van het verhaal van eigen kwaliteiten. Ik ben in staat medewerkers medeoprichter Marc Bertens van kledingmerk te motiveren. Zelf ervaar ik ook graag een ‘flow- G-Star.” Hersman vult aan: “Tijdens de eerste moment’ en wil dat samen creëren”, concludeert bijeenkomst kwamen we erachter hoe een deelnemer van het eerste uur Anne Marie Hersman dirigent, die je niet kent, binnen een uur al met na vier bijeenkomsten. De schoolleider van de ons een orkest kon vormen. Als schoolleider Franciscus in Bennebroek vervolgt: “Als school- wil je ook iedereen in zijn kracht zetten en leider ben je de regisseur van het scenario dat je betrokken maken. En de beruchte ‘zenuwspiraal’ uitdraagt, maar niet top-down oplegt. Om mensen gaf inzicht in mentale strategieën, onze leerstijl betrokken te krijgen, moet je ze mee laten denken en aanpak.” met de formulering van de collectieve ambitie. Schoolleider Anne Marie Hoe communiceer je en krijg je alle neuzen Hersman: “Een inspirerende en Monitoren dezelfde kant op? Ik heb geleerd dat mijn rol er vernieuwende leergang.” Met de Teamflow Monitor, een vragenlijst voor toe doet.” Hersman werd vooral enthousiast voor het team, krijgen schoolleiders inzicht in de flow de leergang omdat de trainer en gastsprekers van van hun team. Hoe kunnen leerkrachten sterker buiten het onderwijs komen. “Een inspirerende en in een flow komen? Is er wederzijds vertrouwen? vernieuwende leergang.” Ligt de focus op hetzelfde doel? Hersman: “Bij Mede-deelnemer Ellen Hemmers, directeur van een lage score, weet ik waar de uitdagingen basisschool Kisveld in Neede, voelde zich vooral liggen.” Ze ervoer vóór de leergang al flow in aangetrokken door het enthousiasme van hoofd- haar team, maar is zich er nu meer bewust van trainer Jef van den Hout en de stof over ‘gefocuste en heeft meer kennis en tools om het toe te samenwerking’ en ‘een juiste balans tussen plezier passen: “Het zit in ons systeem verweven.” en prestatie’. “Ik doe automatisch dingen omdat ik Hersman kan de leergang aanraden aan collega- het zo voel, en kom dan in een flow. Daar wilde ik schoolleiders die van beweging houden. “Flow meer over weten.” geeft je een bepaalde energie die met voldoe- ning en plezier gepaard gaat. Als je het eenmaal Betere prestaties Schoolleider Ellen Hemmers: ervaren hebt, snak je naar meer.” Werken met het teamflowgedachtegoed leidt tot “Van een opgelegde collectieve aantoonbaar betere prestaties van medewerkers ambitie, raak je niet in een flow.” en de organisatie. Het creëert een positief werkkli- maat waar wordt gewerkt vanuit intrinsieke moti- vatie en met wederzijds vertrouwen. Hersman: “Het is belangrijk aan te voelen wat je collega’s nodig hebben. En het gezamenlijke Doelgroep: schoolleiders po en vo doel moet helder zijn. Ook condities als veiligheid en een open Startdata: 26 maart of 30 september 2019 communicatie zijn voorwaarden. De schoolleider is de facilitator Thema Schoolleidersregister PO: ‘Persoonlijk leiderschap’ hiervoor.” Collega Hemmers beaamt: “Alles wat je doet moet vanuit en ‘Leidinggeven aan verandering’ jezelf komen. Van een opgelegde collectieve ambitie, raak je niet in Meer informatie en aanmelden: www.avs.nl/cel/teamflow een flow.”

kader primair februari 2019 45

937729-02_045_01-Feb-19_13:08:26_walter tenslottevoor u geselecteerd_ Voor u geselecteerd

training publicatie voor: onderwijsinstellingen, overheden en bedrijfsleven website van: Sterk beroepsonderwijs (vmbo, mbo en bedrijfsleven) cursus wat: programma, website, tools lespakket congres richtlijn Beroepsonderwijs in beeld conferentie Het programma en de website Sterk beroepsonderwijs dragen diversen bij aan versterking van de regionale samenwerking en maakt handleiding informatie over vmbo, mbo en arbeidsmarkt inzichtelijk. symposium De stroomdiagrammen ‘Bestemming na het vmbo’ brengen leer- informatie lingenstromen, de doorstroom, switch en uitval in eerste jaar varia mbo in beeld. De regioscanner onderwijs geeft met figuren en landkaarten een helicopterview op het onderwijs en de sociale context. De gegevens lopen uiteen van toetsscores tot uitstroom voor: onderwijsprofessionals naar de arbeidsmarkt. www.sterkberoepsonderwijs.nl van: ISVW Uitgevers wat: boek voor: bestuurders, toezichthouders en stakeholders Pleidooi voor ander onderwijs van: professor dr. Renée van Schoonhoven, VU Amsterdam wat: essay Het onderwijs vormt niet: het vervormt. Doordat het uitgaat van verkeerde aannames. Bijvoorbeeld dat je eerst jarenlang moet Schaalinbeschouwing leren voor je kunt meedoen aan het maatschappelijk leven. Of dat kennisverwerving gebeurt via voortdurende toetsing. Over het belang van zicht op schaalgrootte in het funderend Het onderwijs moet op de schop. Primair onderwijs hoort te onderwijs. Geschreven in het kader van het opheffen van de draaien om de ontwikkeling van zelfvertrouwen. Voortgezet Commissie Fusietoets Onderwijs (CFTO). Met referentiepunten onderwijs hoort ervoor te zorgen dat jongeren een positie voor fusievoornemens geef je schoolbesturen bakens. In zeven verwerven waarin ze ertoe doen. Met het huidige onderwijs stellingen geeft de auteur adviezen om de schaal te blijven creëren we passieve mensen. Dit en meer is te lezen in de uit- beschouwen. Nadelen van schaalvergroting zijn bijvoorbeeld gave ‘Gevormd of vervormd? Een pleidooi voor ander onderwijs’ grotere afstand tussen ouders, leerlingen, personeel en school- ISBN: 9789492538574 besturen en het risico van monopolievorming. Het verdient aanbeveling de positie van de medezeggenschap op dit vlak te versterken. www.cfto.nl voor: onderwijsprofessionals en ouders van: uitgeverij SWP wat: boeken voor: schoolleiders, specialisten en leraren in het nieuwkomersonderwijs (AZC-scholen, taalscholen en Samen opvoeden en reguliere scholen met taalklassen of nieuwkomers) van: Kennisnet burgerschapsvorming wat: selectietool lesmateriaal ‘School, ouders en wijk: samen opvoeden’ (ISBN: Kieswijzer NT2 9789088508677) is een pleidooi voor een opvoedgemeenschap: een gelijkwaardige samenwerking tussen ouders, school en wijk Leerlingen in het nieuwkomersonderwijs krijgen vaak les uit ver- rondom de opvoeding van kinderen. ’Burgerschapsvorming op ouderd (digitaal) lesmateriaal van slechte kwaliteit. Om scholen weg naar volwassenheid’ (ISBN: 9789088508783) biedt ant- te ondersteunen bij de selectie en aanschaf van geschikt lesma- woorden op vragen als: wat maakt het zo lastig om voortgang teriaal voor nieuwkomers, is de KiesWijzer NT2 (Nederlands als te boeken met burgerschapsonderwijs in Nederland? En wat tweede taal) ontwikkeld. Ook kan de tool helpen in gesprekken kunnen we leren van positieve ervaringen? Auteur Leo Pauw is met marktpartijen over verbetering van het bestaande lesaan- pedagoog en initiatiefnemer en ontwikkelaar van De Vreedzame bod. Met behulp van experts zijn criteria opgesteld waar het School en gepromoveerd op de relatie tussen onderwijs en leermateriaal aan moet voldoen, rekening houdend met bijvoor- burgerschap. beeld de rol van de moedertaal, meertaligheid en verschillende didactische principes. Downloaden: www.kennisnet.nl

46

937729-02_046_01-Feb-19_13:08:26_walter voor: betrokkenen overgang po-vo voor: schoolleiders, teamleiders en docenten vo van: DUO i.o.v. OCW van: VO-content wat: dashboard wanneer: 27 maart, 4 april en 8 april waar: resp. Grootebroek, Nijkerk en Nunspeet Brede brugklassen in de regio wat: masterklassen Deze interactieve landkaart biedt inzicht in het regionale en Innovatieve onderwijsconcepten lokale aanbod van brugklassen in Nederland. Van belang omdat alle leerlingen in Nederland met het voortgezet onderwijs Masterkl@ssen voor onderwijsprofessionals in het moeten kunnen beginnen in een brugklas waarbij zij het voortgezet onderwijs die een keer binnen willen kijken bij meest gebaat zijn, zoals een categorale of brede brugklas. middelbare scholen die ervaring hebben met innovatieve Vooral bedoeld om het regionale gesprek over een toereikend onderwijsconcepten. Wil je horen van docenten, leerlingen en passend aanbod van (brede) brugklassen in de regio te en schoolleiders hoe het is om te werken met leerdoelen, stimuleren en ondersteunen. www.duo.nl/open_onderwijsdata/ een digitaal portfolio of hoe er onderwijs op maat gegeven dashboards/brugklassen wordt? Kom dan naar een of meerdere Masterkl@ssen. www.vo-content.nl/agenda

voor: besturen, schoolleiders, ib'ers en leerkrachten po, so en vo voor: (mediawijsheid)professionals uit onderwijs, van: uitgeverij Leuker.nu bibliotheek en jeugdhulpverlening wat: boek van: Nationale Academie voor Media en Maatschappij wanneer: 27 maart waar: De Reehorst Ede Help onze school gaat sluiten wat: jaarcongres Een handreiking en houvast voor scholen die te maken krijgen Mediawijsheid met een sluiting of fusie. Het persoonlijke verhaal van auteurs Annemiek van Oosten (schoolleider) en Jacobien Kleijweg (ib’er) Alles heeft een algoritme – de voors en tegens van Artificial vormt de leidraad voor een beschrijving van aandachtspunten Intelligence, is het thema. Met de Nationale Mediawijsheid waar je mee te maken krijgt en waar je allemaal aan moet Lezing door onderzoeksjournalist Devid Lievski en een presen- denken in deze situatie. Zij delen de expertise die ze heb- tatie over de Europese Week van de Mediawijsheid door Paolo ben opgedaan toen hun school ging sluiten. www.leuker.nu/ Celot, secretaris-generaal van EAVI. Keuze uit achttien work- help-onze-school-gaat-sluiten shops over mediawijsheidthema’s, zoals digitale criminaliteit en kinderrechten. Ook jongeren geven workshops. Dagvoorzitter is futurist Marcel Bullinga. www.mediaenmaatschappij.nl voor: schoolbestuurders, schoolleiders, leraren, beleidsmakers van: Inspectie van het Onderwijs voor: schoolleiders, leraren, opleiders, studenten wanneer: 10 april van: Stichting School & Veiligheid waar: DeFabrique Utrecht wanneer: 3 april wat: congres en rapport waar: Jaarbeurs Utrecht wat: conferentie Staat van het Onderwijs Met Alle Respect! Op het congres wordt ‘De Staat van het Onderwijs 2019’ uitgereikt aan de ministers van OCW. Over de onderwerpen De plek voor inspiratie, oefening en verdieping rondom sociale en bevindingen gaan de aanwezigen, de Inspectie van veiligheid in het onderwijs. Deze 4e editie biedt een moment het Onderwijs en andere partijen met elkaar in gesprek. van reflectie. Hoe ga je in de klas om met thema’s als pesten, Het programma bevat diverse interactieve workshops en sexting, mediawijsheid, seksuele integriteit en samenwerking sessies met gelegenheid om in dialoog te gaan over de met ouders? Beteken nóg meer voor je leerlingen en geef onderwerpen uit De Staat van het Onderwijs. Aanmelden: sturing aan de sfeer op school en in de klas. Met bijdragen van https://congres.destaatvanhetonderwijs.nl Johan Goossens (cabaretier/ex-docent), Deniz Dogan (expert agressief gedrag) en Peter de Vries (expert ouderbetrokken- heid). www.schoolenveiligheid.nl

kader primair februari 2019 47

937729-02_047_01-Feb-19_13:08:26_walter (Advertentie)

937729-02_048_01-Feb-19_13:08:26_walter48 sjabloommetadvtekst.indd 1 28-01-19 10:50 (Advertentie) boekbespreking

Werkgelukkige medewerkers in het onderwijs, in de sector zorg & welzijn en bij de overheid is mooi. Maar leidt dat ook ergens toe? Tot een gelukkigere samenleving? In het 125-pagina’s tellende boek ‘Geluk werkt door’ laten de makers zien hoe werkgeluk in de publieke sector doorwerkt naar onze samenleving. tekst paul van den heuvel, avs geluk werkt door

Wat is de betekenis van het leven? kracht bij met gesprekken die de organisatie Het is een prettig leesbaar boek. Niet alleen Een vraag die geestelijken, filosofen en voerde met mensen die werken in en voor schoolleiders hebben er wat aan. Iedereen wetenschappers dagelijks bezighoudt. de publieke sector. Zij vormen voor Driessen in het onderwijs zou het moeten lezen. Historicus Yuval Noah Harari schrijft in een het werkelijke bewijs voor de waarde die Dus ook leraren, teamleiders, bestuurders, essay voor The Guardian: “Met de opkomst de publieke sector heeft voor ons allemaal. hrm-medewerkers, et cetera. En het boek van het individualisme en de teloorgang De organisatie hoopt dat het tweede boek is kosteloos aan te vragen. Ik zou zeggen: van de collectieve ideologieën, is geluk ‘Geluk werkt door’, waarin het hele traject is doen! Want wat zou het toch mooi zijn misschien wel onze opperste waarde gewor- weergegeven, helpt om het werkgeluk van als we samen kunnen werken aan meer den.” Zou geluk zich dan opwerpen tot onze medewerkers te vergroten, en dat het bij- werkgeluk. _ collectieve betekenis van het leven? Als dat draagt aan het geluk in onze samenleving. het geval is, is het opvallend hoe weinig we ons met dit domein bezighouden. Zelden In het boek staan onder andere: stellen we ons de vraag wat het effect van • Uitgebreid literatuuronderzoek van de ons handelen is op het menselijk geluk. Erasmus Universiteit naar hoe werkgeluk Dat geluk een thema is dat leeft, ondervond in de publieke sector leidt tot een geluk- Driessen Groep met zijn boek ‘Werkgeluk’ kigere samenleving. uit 2017. Hoewel werkgeluk niet kan • Aanvullend onderzoek van Kantar TNS bestaan zonder levensgeluk, heeft Driessen over het effect op geluk binnen overheid, een interessant fenomeen te pakken. Na het onderwijs en zorg & welzijn. verschijnen van het boek had de organisatie • Fotoreportages in de moestuin van JeroenDriessen,CEOvanDriessenGroep, het gevoel nog niet klaar te zijn. Want Jenaplanschool Antonius Abt, het houdteenplenairesessieoverwerkgeluk gelukkige mensen in de publieke sector zijn Nederlands Openluchtmuseum, alssleuteltotsuccestijdenshetAVS- mooi, maar hun werkgeluk leidt ook ergens Penitentiaire Inrichting Almelo en woon- congres‘Leiderschapin4D’op15maart toe: geluk in onze samenleving. Precies dat zorgcomplex De Baersdonck. 2019inNieuwegein.Hetverhaalvan wilde Driessen onderzoeken. • Interviews met geluksgemeente Schagen, eenfamiliebedrijfdatal25jaarbezigis Samen met Erasmus Happiness Economics natuurorganisatie IVN en het Sociaal metwerkgelukvanhaarmedewerkers. Research Organization (EHERO) deed Innovatie Centrum Werkgeluk. www.avs.nl/congres2019 Driessen een uitgebreid literatuuronder- • Columns van filmjournalist Dana Linssen, zoek naar de vragen of ‘(werk)gelukkige oud-minister Frank van Massenhove, Hoewerkgelukkigbenjij?Testhethier: medewerkers leiden tot betere resultaten zorgbestuurder Peter van Haren en onder- www.testjewerkgeluk.nl in een organisatie’ en of ‘een kwalitatief wijsgoeroe Marcel van Herpen. hoogwaardige publieke sector leidt tot een gelukkigere samenleving’. Dit onderzoek vulde Driessen aan met onderzoek van Geluk werkt door. Hoe werkgeluk in de publieke sector bijdraagt Kantar TNS. De resultaten zijn verrassend, aan ons geluk. Driessen Groep, 2018, www.driessen.nl/gelukwerkt- hoopvol en betekenisvol. Ze geven de door (gratis aanvragen) bewijslast om te investeren in (werk)geluk van medewerkers. Want daar wordt de Eerdere boekbesprekingen zijn te vinden op www.avs.nl/ samenleving gelukkiger van. Al dit (weten- vereniging/onsaanbod/kaderprimair schappelijk) onderzoek zet Driessen extra

kader primair februari 2019 49

937729-02_049_01-Feb-19_13:08:29_walter sjabloommetadvtekst.indd 1 28-01-19 10:50 (Advertorial)

advertentieadvertentie Ben jij klaar voor the next level?

…en ontdek de wereld Start van het VMBO.

21-8000-1179-07 AVS KP 18-19-06 1_2_li_AVS_fc_X.indd 1 21-7000-2513-7 AVS KP 18-19-01 28-01-19 11:37 Mariska Damveld, obs De Eshoek in Annen: De Go! VMBO game is leerzaam en leuk om te spelen Kanjer (036) 548 94 05 [email protected] Mariska Damveld, leerkracht groep 8 en gedragsspecialist bij obs ook leuk en zinvol om te spelen”, vertelt training www.kanjertraining.nl De Eshoek in Annen, is pas sinds kort bekend met de Go VMBO! game. Mariska. “Ze vonden het duidelijk en word avs-lid overzichtelijk opgezet. Toch twijfel ik of “Ik wist niet van het bestaan van de game af, maar ik ben ervan Voor vertrouwen, veiligheid, ze het uit zichzelf zouden gaan spelen. en ontvang overtuigd dat wanneer de game breder bekend is onder de doelgroep, Misschien als het meer bekend zou rust en wederzijds respect zowel leerkrachten als leerlingen de game veel meer zullen zijn. Ik zie het als leerkracht zeker als gebruiken”, vertelt Mariska. toevoeging in het hele keuzeproces, zeker • Preventief en curatief een cadeaubon voor leerlingen die nog twijfelen of voor Opleiding voor individuele leerkrachten en teams “De Go VMBO! game is leerzaam en leuk ze tips mee. Bijvoorbeeld om plusjes ouders die nog meer informatie nodig (ook B.S.O. en T.S.O.) om te spelen. Ik denk dat de game vooral en minnetjes te zetten bij onderwerpen hebben. Ik zou het andere leerkrachten • Gratis volgsysteem van 50 euro geschikt is voor leerlingen die nog niet zo die zij zelf belangrijk vinden. Ook vertel ook zeker aanraden, maar dan vooral aan Positief beoordeeld door COTAN en Inspectie van goed weten wat ze te wachten staat als ze ik dat de scholen zich van hun beste het Onderwijs leerkrachten van groep 7!” naar het voortgezet onderwijs gaan. Voor kant laten zien en hoe leerlingen daar • Verbetert welbevinden in de klas Als je vóór 15 maart aanstaande lid wordt van de hun ouders trouwens ook!” doorheen kunnen prikken. Ik merk dat ze Zie erkenning datebase NJi AVS en lid blijft tot 1 augustus 2020, ontvang je een er onderling ook best veel over praten, Ouders, leerkrachten en leerlingen verlangen een school cadeaubon van 50 euro. Dit aanbod geldt alleen voor Voorbereidingen maar dan gaat het vooral over naar welke die goede leerresultaten weet te behalen en staat voor het reguliere lidmaatschap. het welbevinden van alle kinderen op school. Mariska is al jarenlang leerkracht van school ze willen.” groep 8, dus ze is inmiddels wel bekend Bovendien kun je als AVS-lid met ruim 50 procent met de twijfels en onzekerheden waar Leuk en leerzaam korting naar het congres ‘Leiderschap in 4D’ haar leerlingen mee te maken hebben “De Go VMBO! game heb ik klassikaal op 15 maart 2019. Er geldt tot en met 13 februari in groep 8. Mariska: “Daarom begin ik gespeeld. De leerlingen vonden het 2019 ook een aantrekkelijke vroegboekkorting. aan het begin van groep 8 al met het Dubbel korting dus! voorbereiden van de leerlingen op alle informatiedagen en open dagen die de Zie www.avs.nl/lidworden en www.avs.nl/ leerlingen moeten bezoeken. Ik bespreek congres2019 met ze waar ze op moeten letten en geef Juf Mariska 21-7000-0919-01 AVS KP 21-7000-0916-01 AVS KP Ga naar www.govmbo.nl en start je avontuur! 1_4_st_AVS_fc_C.indd50 1 28-01-19 10:46

937729-02_050_01-Feb-19_13:08:29_walter50 sjabloommetadvtekst.inddKaderPrimairOnderwijs210x297.indd 1 1 28-01-1917-01-19 10:1116:17 (Advertorial) Ben jij klaar voor the next level?

…en ontdek de wereld Start van het VMBO.

Mariska Damveld, obs De Eshoek in Annen: De Go! VMBO game is leerzaam en leuk om te spelen Mariska Damveld, leerkracht groep 8 en gedragsspecialist bij obs ook leuk en zinvol om te spelen”, vertelt De Eshoek in Annen, is pas sinds kort bekend met de Go VMBO! game. Mariska. “Ze vonden het duidelijk en overzichtelijk opgezet. Toch twijfel ik of “Ik wist niet van het bestaan van de game af, maar ik ben ervan ze het uit zichzelf zouden gaan spelen. overtuigd dat wanneer de game breder bekend is onder de doelgroep, Misschien als het meer bekend zou zowel leerkrachten als leerlingen de game veel meer zullen zijn. Ik zie het als leerkracht zeker als gebruiken”, vertelt Mariska. toevoeging in het hele keuzeproces, zeker voor leerlingen die nog twijfelen of voor “De Go VMBO! game is leerzaam en leuk ze tips mee. Bijvoorbeeld om plusjes ouders die nog meer informatie nodig om te spelen. Ik denk dat de game vooral en minnetjes te zetten bij onderwerpen hebben. Ik zou het andere leerkrachten geschikt is voor leerlingen die nog niet zo die zij zelf belangrijk vinden. Ook vertel ook zeker aanraden, maar dan vooral aan goed weten wat ze te wachten staat als ze ik dat de scholen zich van hun beste leerkrachten van groep 7!” naar het voortgezet onderwijs gaan. Voor kant laten zien en hoe leerlingen daar hun ouders trouwens ook!” doorheen kunnen prikken. Ik merk dat ze er onderling ook best veel over praten, Voorbereidingen maar dan gaat het vooral over naar welke Mariska is al jarenlang leerkracht van school ze willen.” groep 8, dus ze is inmiddels wel bekend met de twijfels en onzekerheden waar Leuk en leerzaam haar leerlingen mee te maken hebben “De Go VMBO! game heb ik klassikaal in groep 8. Mariska: “Daarom begin ik gespeeld. De leerlingen vonden het aan het begin van groep 8 al met het voorbereiden van de leerlingen op alle informatiedagen en open dagen die de leerlingen moeten bezoeken. Ik bespreek met ze waar ze op moeten letten en geef Juf Mariska Ga naar www.govmbo.nl en start je avontuur!

937729-02_051_01-Feb-19_13:08:29_walter 51 sjabloommetadvtekst.inddKaderPrimairOnderwijs210x297.indd 1 1 17-01-1928-01-19 16:1710:11 (Advertentie)

‘Je mag zijn wie je bent, ook al ben je bezig dat te ontdekken’

Zoekt per direct een bevlogen en inspirerende directeur m/v (0,8 fte)

Noem ons creatief, noem ons eigenwijs, noem ons vrij. • Een brede maatschappelijke visie en ervaring heeft in We zijn wie we zijn. Een betrokken en onderzoekende het onderwijs, onze onderwijsidentiteit versterkt en basisschool. deze op inspirerende wijze kan uitdragen zowel binnen We kijken anders, dat zit nu eenmaal in ons DNA en is de als buiten de school. Invulling en structuur geeft aan kern van ons manifest; onderwijskundige en organisatorische taken alsmede aan personeels- en financieel beleid. Onze school telt ongeveer 250 leerlingen en is in 1990 • Communicatief sterk is en een coachende en verbindende ‘gebouwd’ door leerkrachten en ouders. We hebben leiderschapsstijl heeft en dus dé bindende factor is een stabiel team bestaande uit ca. 21 zeer bevlogen en tussen team, kinderen, ouders, MR en bestuur, maar ook betrokken professionals. Onze leslokalen komen uit op besluiten neemt. een grote, lichte hal, die op zijn beurt grenst aan een • Een gedegen ervaring heeft in een directeursfunctie op prachtige binnentuin. Het toezichthoudend bestuur bestaat een basisschool en in bezit is van de juiste diploma’s en uit ouders en een extern lid en samen met de MR en de registraties. directeur draagt zij zorg voor de school. • Vooral zichzelf is en humor heeft!

Wat wij zoeken Wat je ervoor terugkrijgt De afgelopen twee jaar zijn we aan het bouwen geweest. • 250 prachtige, unieke en leuke kinderen! We hebben onze missie en visie verfijnd en daarmee onze • Een zelfstandig, stabiel, hecht en gemotiveerdteam. identiteit nog meer versterkt (op weg naar onderzoekend • Een zeer plezierige en uitdagende werkomgeving. leren). We zijn met volle vaart gestart met duurzaamheid • Actief betrokken ouders, die veel ondersteuning bieden in binnen de school en zijn klaar voor nieuwe avonturen en en rond de school. zoeken daarvoor een bevlogen directeur, die: • Een functie die veel mogelijkheden biedt om op vernieuwende wijze met onderwijs bezig te zijn. • Bovenal liefde voor kinderen heeft en de school met • Veel ruimte voor eigen initiatief en invulling van beleid in hoofd, hart en handen leidt. samenwerking met het MT en het team. • Vanuit ons manifest in staat is en het lef heeft om te • Een passend salaris volgens de geldende CAO. vernieuwen en daarmee beleid initieert en in gang zet.

Kennismaken?

Richt jouw motivatie met CV vóór 18 februari 2019 aan: Basisschool Icarus, Kerklaan 90-92, 2101 HS Heemstede. Ter attentie van de voorzitter van de sollicitatiecommissie, Miranda van Onselen via [email protected]. Voor meer informatie kun je contact opnemen met Vincent Willems, directeur a.i. op telefoonnummer 06 1211 3104. Of check www.icarusheemstede.nl.

Een assessment kan deel uitmaken van de procedure.

937729-02_052_01-Feb-19_13:08:28_walter52 Kleur: fc 1_1_stA4_AVS_fc_A.indd 1 30-01-19 09:02 Uitgelicht (Advertentie)

thema _ Anticiperen op anders leren Kennis waar We kunnen kinderen nóg beter voorbereiden op hun toekomst. Vanuit die overtuiging passen veel scholen hun visie op ‘leren’ aan en gaan zij hun onderwijs anders organiseren. Waar lopen de schoolleiders tegenaan en leraren direct wat levert het op? “Je moet niet te veel focussen op de belemmeringen.” pagina 8 mee aan de slag kunnen.

Dat wíl je. achtergrond _

Met ons online cursusaanbod van ruim 80 cursussen actueel heeft je team altijd iets te kiezen wat aansluit bij de Probeer nu een /// eigen interesses en leerbehoeftes. In samenwerking gratis demo met de beste docenten worden actuele theorieën www.e-wise.nl/avs besproken die de praktijk niet uit het oog verliezen.

Online nascholing voor Leraren

937729-01_003_31-Jan-19_08:50:35_waltersjabloommetadvtekst.indd 1 28-01-19 11:23 (Advertentie) Flits maakt lezen boeiend voor iedere leerling!

– Goede leesresultaten door te leren lezen met de tekst centraal. – Gemiddelde, zwakke en sterke lezers bereiken hun hoogst haalbare niveau. – Een compleet, maar compact lesprogramma waardoor er veel tijd is voor het maken van leeskilometers. – Prikkelt leerlingen om te wíllen lezen, onder andere door nieuwsgierig makende Flitsvragen en creatieve boektaken. flits-lezen.nl

Van alle scholen die in 2018 met een nieuwe methode voortgezet technisch lezen startten, koos bijna de helft voor Flits!

937729-01_004_31-Jan-19_08:50:34_walter sjabloommetadvtekst.inddADV_Flits_210X297mm.indd 1 1 15/01/201928-01-19 10:4110:33