AKTUALIZACJA „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013- 2016”

Bierawa, grudzie ń 2008 r. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

ul. Obro ńców Stalingradu 66 pok. 208, 218 45-512 Opole tel./fax. 077/454-07-10 kom. 605-26-24-27 m ail: [email protected], [email protected]

Wykonawc ą Aktualizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Bierawa na lata 2009 – 2013 z perspektyw ą na lata 2013-2016” był zespół firmy Albeko z siedzib ą w Opolu w składzie:

mgr in Ŝ. Beata Podgórska mgr in Ŝ. Marta Janowska mgr in Ŝ. Paweł Synowiec mgr in Ŝ. Jarosław Górniak

2

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Spis tre ści:

1. WPROWADZENIE...... 6 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU ..... 7 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY BIERAWA...... 9 3.1. INFORMACJE OGÓLNE ...... 9 3.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE ...... 9 3.3. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 10 3.4. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI , GEOMORFOLOGIA ...... 11 3.5. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIERAWA ...... 11 3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego ...... 11 3.5.1.1. Formy u Ŝytkowania terenów ...... 12 3.5.1.2. Zabytki ...... 12 3.6. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 12 3.7. SYTUACJA GOSPODARCZA ...... 13 3.8. ROLNICTWO ...... 14 3.9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - IN śYNIERYJNA ...... 15 3.9.1. Zaopatrzenie Gminy Bierawa w energi ę ciepln ą...... 15 3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny...... 16 3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą...... 16 3.9.4. Infrastruktura transportowa...... 17 3.9.5. Zaopatrzenie w wod ę...... 20 3.9.6. Odprowadzenie ścieków...... 21 4. ZAŁO śENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU ...... 23 4.1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY BIERAWA ...... 23 4.1.1. Zasady realizacji programu...... 23 4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa ...... 23 4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku ...... 26 6. ZAŁO śENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016...... 30 6.1. CELE EKOLOGICZNE ...... 30 6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym...... 30 6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym ...... 30 6.1.3. Cele ekologiczne dla Gminy Bierawa...... 31 7. ŚRODOWISKO DLA ZDROWIA – DALSZA POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO...... 32

7.1. IDENTYFIKACJA ŚRODOWISKOWYCH ZAGRO śEŃ ZDROWIA , ZAHAMOWANIE ICH NARASTANIA ORAZ MINIMALIZACJA POWODOWANYCH PRZEZ NIE SKUTKÓW ...... 32 7.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 32 7.2. OSI ĄGNI ĘCIE I UTRZYMANIE DOBREGO STANU WÓD PODZIEMNYCH I POWIERZCHNIOWYCH ...... 32 7.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 41 7.2.2 Cel priorytetowy (2009-2012)...... 42 7.3. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ...... 42 7.3.1. Cel średniookresowy do 2016r...... 45 7.4. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 47 7.5. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ...... 47 7.5.1. Cel średniookresowy do 2016r...... 50 7.6. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 51 7.6.1. Cel średniookresowy do 2016r...... 53 7.7. POWA śNE AWARIE ...... 54 7.7.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 55 8. WZMOCNIENIE SYSTEMU ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ORAZ PODNIESIENIE ŚWIADOMO ŚCI EKOLOGICZNEJ SPOŁECZE ŃSTWA...... 56

3

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

8.1. ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKOWE ...... 56 8.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 56 8.2. ODPOWIEDZIALNO ŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU ...... 56 8.3. EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZE ŃSTWA ...... 57 8.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r...... 57 8.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r...... 58 9. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY...... 59 9.1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU ...... 59 9.1.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r...... 60 9.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r...... 61 9.1.3. Trzeci cel średniookresowy do 2016 r...... 64 9.2. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 65 9.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 66 9.3. OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN ...... 67 POWIERZCHNIA TERENU ...... 69 Przekształcenia powierzchni ziemi ...... 69 9.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r...... 70 9.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r...... 71 10. ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII. ..72 10.1. MATERIAŁOCHŁONNO ŚĆ , WODOCHŁONNO ŚĆ , ENERGOCHŁONNO ŚĆ I ODPADOWO ŚĆ ...... 72 10.1.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r...... 72 10.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r...... 73 10.2. WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ...... 73 10.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 77 10.3. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZI Ą ...... 77 10.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 78 11. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ NA LATA 2009 – 2012...... 80 12. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU...... 82 13. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 84 14. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ...... 86 15. LITERATURA...... 89

Spis rysunków: Rysunek 1. Poło Ŝenie Gminy Bierawa...... 10 Rysunek 3. Mapa pogl ądowa rozkładu dróg na terenie gminy Bierawa...... 18 Rysunek 2. Mapa dróg krajowych i wojewódzkich na terenie województwa opolskiego...... 19 Rysunek 4. Sie ć hydrograficzna Powiatu K ędzierzy ńsko – Kozielskiego...... 33 Rysunek 5. Punkty monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w 2007 roku w województwie opolskim...... 35 Rysunek 6. Główne zbiorniki wód podziemnych w województwie opolskim...... 37 Rysunek 7. GZWP nr 332 na terenie gminy Bierawa...... 38 Rysunek 8. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce...... 75 Rysunek 9. Schemat zarz ądzania programem ochrony środowiska...... 85

Spis tabel: Tabela 1 Liczba ludno ści w Gminie Bierawa...... 13 Tabela 2. Podział podmiotów gospodarki narodowej...... 14 Tabela 3. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2002-2007...... 14 Tabela 4. Struktura klas bonitacji gruntów w gminie Bierawa...... 15 Tabela 5. Struktura zasiewów w ha w gminie Bierawa.: ...... 15 Tabela 7. Sie ć wodoci ągowa w gminie Bierawa...... 21 4

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 8. Sie ć kanalizacyjna w gminie Bierawa...... 22 Tabela 9. Gospodarka wodno-ściekowa w gminie za rok 2004 i 2007 ...... 22 Tabela 10. Zakres bada ń jako ści wód powierzchniowych...... 34 Tabela 11. Przekroje pomiarowo–kontrolne wód powierzchniowych na terenie Gminy Bierawa w 2007 r...... 34 Tabela 12. Ocena ogólna wód powierzchniowych kontrolowanych w 2007 roku...... 36 Tabela 13. Przekroje pomiarowo–kontrolne wód podziemnych na terenie Gminy Bierawa 2007 r. 39 Tabela 14. Ocena ogólna wód podziemnych kontrolowanych w 2007 roku...... 39 Tabela 15. Charakterystyka zaopatrzenia w wod ę gminy Bierawa...... 40 Tabela 16. Charakterystyka gospodarki ściekowej gminy Bierawa...... 41 Tabela 17. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych w gminie Bierawa...... 44 Tabela 18. Wyniki bie Ŝą cej oceny jako ści powietrza za rok 2007...... 44 Tabela 19. Wyniki bie Ŝą cej oceny jako ści powietrza za rok 2006...... 45 Tabela 20. Urz ądzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie gminy Bierawa. ....53 Tabela 21. Pomniki przyrody w gminie Bierawa...... 63 Tabela 22. Zawarto ść metali w glebach powiatu k ędzierzy ńsko - kozielskiego...... 66 Tabela 23. Zasoby geologiczne i przemysłowe złó Ŝ na terenie gminy Bierawa...... 68 Tabela 24. Warto ści opałowe dla przykładowych rodzajów biomasy ...... 74 Tabela 24. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Gminy Bierawa w latach 2009-2012...... 80 Tabela 26. Wska źniki efektywno ści realizacji celów Programu ochrony środowiska gminy Bierawa...... 82 Tabela 27. Najwa Ŝniejsze działania w ramach zarz ądzania środowiskiem...... 85 Tabela 28. Środki dost ępne na ochron ę środowiska w ramach RPO na lata 2007 –2013...... 86 Tabela 29. Środki finansowe przeznaczone na ochron ę środowiska w latach 2007–2013 (w mln EU)...... 88

5

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

1. WPROWADZENIE Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały, szczególnie na terenach od wielu lat obj ętych presj ą przemysłu oraz gospodarstw rolnych (byłych PGR-ów), znaczn ą degradacj ę środowiska naturalnego – zanieczyszczenie jego poszczególnych komponentów, wyczerpywanie si ę zasobów surowcowych, gini ęcie gatunków zwierz ąt i ro ślin, a tak Ŝe pogorszenie stanu zdrowia ludno ści na terenach przeobra Ŝonych na niespotykan ą dotychczas skal ę. Dlatego przyjmuje si ę, Ŝe jednym z najwa Ŝniejszych praw człowieka jest prawo do Ŝycia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, Ŝe Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron ę środowiska, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju. Zrównowa Ŝony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo Ŝliwo ści zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokole ń. Istota rozwoju zrównowa Ŝonego polega wi ęc na tym, aby zapewni ć zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom mo Ŝliwo ści rozwoju. Wskazane zostało równie Ŝ, Ŝe ochrona środowiska jest obowi ązkiem władz publicznych, które poprzez swoj ą polityk ę powinny zapewni ć bezpiecze ństwo ekologiczne. Gminy nale Ŝą do władz publicznych, zatem na nich równie Ŝ spoczywa obowi ązek wykonywania zada ń z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialno ść za jako ść Ŝycia mieszka ńców. Dodatkowym wyzwaniem stało si ę członkostwo w Unii Europejskiej oraz zwi ązane z nim wymogi. Trudnym zadaniem, czekaj ącym powiat jest wdro Ŝenie tych przepisów i osi ągni ęcie standardów UE w zakresie m.in. ochrony środowiska. Efektywno ść działa ń w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zaleŜy przede wszystkim od polityki i rozwi ąza ń przyj ętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczno ści lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, musz ą by ć prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporz ądzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Zadanie takie ma spełnia ć wieloletni program ochrony środowiska. Program jest dokumentem planowania strategicznego, wyra Ŝaj ącym cele i kierunki polityki ekologicznej samorz ądu Gminy Bierawa i okre ślaj ącym wynikaj ące z niej działania. Tak uj ęty Program b ędzie wykorzystywany jako: główny instrument strategicznego zarz ądzania gmin ą w zakresie ochrony środowiska, podstawa tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania bud Ŝetu gminy, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania si ę o fundusze celowe. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska posłu Ŝą do tworzenia warunków dla takich zachowa ń ogółu społecze ństwa Gminy Bierawa, które słu Ŝyć b ędą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodowa ć polepszenie warunków Ŝycia mieszka ńców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, okre śla hierarchi ę niezb ędnych działa ń zmierzaj ących do poprawy tego stanu, umo Ŝliwia koordynacj ę decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez ró Ŝne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowi ącym, ingeruj ącym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rz ądowej i samorz ądowej oraz podmiotów u Ŝytkuj ących środowisko. Nale Ŝy jednak oczekiwa ć, Ŝe poszczególne jego wytyczne i postanowienia b ędą respektowane i uwzgl ędniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Zakłada si ę, Ŝe kształtowanie polityki ekologicznej w gminie Bierawa b ędzie miało charakter procesu ci ągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania “krocz ącego”, polegaj ącej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłu Ŝaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.

6

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU

Sposób opracowania Programu został podporz ądkowany metodologii wła ściwej dla planowania strategicznego, polegaj ącej na: - okre śleniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego dla Gminy Bierawa, zawieraj ącej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z ocen ą stanu; - okre śleniu kreatywnej cz ęś ci Programu poprzez konkretyzacj ę (uszczegółowienie) celów głównych oraz ich operacjonalizacj ę w postaci sformułowania listy działa ń; - scharakteryzowaniu uwarunkowa ń realizacyjnych Programu w zakresie rozwi ąza ń prawno-instytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko planowania przestrzennego; - okre śleniu zasad monitorowania . Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urz ędu Gminy Bierawa, ze Starostwa Powiatowego w Kędzierzynie-Ko źlu, z Wojewódzkiego Urz ędu Statystycznego, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, a tak Ŝe prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak równie Ŝ dost ępna literatura fachowa. Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez ankietyzacj ę, wywiady i sonda Ŝe. Od podmiotów gospodarczych z terenu gminy uzyskano bie Ŝą ce informacje dotycz ące szerokiej problematyki ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzgl ędnione w Programie. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyj ęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzie ń 31.12.2007. Program oparty jest na zapisach nast ępuj ących dokumentów: - Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (DzU z 2008 r. nr 25, poz. 150 – tekst jednolity). Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. - Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”. – Warszawa grudzie ń 2006 r. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiowa ć: - cele krótkookresowe do 2010 roku - zadania na lata 2010 – 2014 - monitoring realizacji Programu - nakłady finansowe na wdro Ŝenie Programu - Cele i zadania uj ęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie: - cele i zadania o charakterze systemowym, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów przyrody, - zrównowa Ŝone wykorzystanie surowców, - jako ść środowiska i bezpiecze ństwo ekologiczne. - Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do roku 2014. W dokumentach tych okre ślono długoterminow ą polityk ę ochrony środowiska odpowiednio dla województwa opolskiego, powiatu kędzierzy ńsko-kozielskiego oraz Gminy Bierawa, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, okre ślono sposoby zarz ądzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. - Wytyczne do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podaj ą sposób i zakres uwzgl ędniania polityki ekologicznej pa ństwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawarto ści programów. W gminnym programie powinny by ć uwzgl ędnione: - zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi nale Ŝy rozumie ć pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie gminy, ale podległych bezpo średnio organom centralnym) 7

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- zadania własne gminy (pod zadaniami własnymi nale Ŝy rozumie ć te przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków bud Ŝetowych i pozabud Ŝetowych b ędących w dyspozycji gminy),

Niniejszy dokument b ędzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi obecnie aktami wykonawczymi do ustawy “Prawo ochrony środowiska” i do kilkunastu ustaw komplementarnych, których tre ść powinna by ć uwzgl ędniana w Programie.

8

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

3. CHARAKTERYSTYKA GMINY BIERAWA

3.1. Informacje ogólne Gmina Bierawa powstała w 1973 roku w wyniku poł ączenia trzech Gromadzkich Rad Narodowych - Bierawy, Dziergowic oraz Kotlarni. Gmina Bierawa poło Ŝona jest w województwie opolskim, w południowo-wschodniej cz ęś ci powiatu k ędzierzy ńsko-kozielskiego. Tereny Bierawy przylegaj ą do prawobrze Ŝnej Odry, która tworzy naturaln ą granic ę z gmin ą Cisek. Od strony południowo – wschodniej z kolei gmina graniczy z województwem śląskim, a od północnej z Kędzierzynem- Ko źlem. Teren gminy usytuowany jest w strefie oddziaływania i powi ąza ń ekonomicznych, społecznych i kulturalnych aglomeracji opolskiej, a tak Ŝe jej zespołów miejsko-przemysłowych ukształtowanych na osi Odry, tj. K ędzierzyna-Ko źle, Blachowni, Zdzieszowic i Krapkowic. Gmina wzbogacona jest o dobrze rozwini ętą infrastruktur ę komunaln ą, pełny dost ęp do sieci wodoci ągowej, elektrycznej, telefonicznej i drogowej, 50 % skanalizowanych terenów inwestycyjnych, przy trwaj ącej budowie nowych sieci kanalizacyjnych.

3.2. Poło Ŝenie geograficzne i administracyjne

Gmina le Ŝy w południowo - wschodniej cz ęś ci Powiatu K ędzierzy ńsko - Kozielskiego. Jej tereny przylegaj ą do prawobrze Ŝnej Odry, która tworzy naturaln ą granic ę z gmin ą Cisek. Od strony południowo - wschodniej graniczy z województwem śląskim, a od północnej z Kędzierzynem – Ko źlem. Gmina liczy 7605 mieszka ńców (31.12.2007r.), jej powierzchnia wynosi 119,24 km², z czego lasy i obszary zalesione zajmuj ą 63% powierzchni, a tereny zakładów i gospodarstw rolnych 37%. U Ŝytki rolne w gminie zajmuj ą powierzchni ę 2675 ha. Dominuj ące uprawy to: pszenica, Ŝyto, mieszanki zbo Ŝowe, rzepak i kukurydza. Wi ększo ść gospodarstw zajmuje si ę równie Ŝ hodowl ą trzody chlewnej. Przemysł na terenie gminy reprezentuj ą firmy produkuj ące m.in.: asfalt modyfikowany, emulsje asfaltowe oraz zajmuj ące si ę wykonawstwem powierzchniowego utwardzania nawierzchni bitumicznych, kopalnie piasku oraz surowców mineralnych. Ponadto przez teren Gminy przebiegaj ą trasy drogowe: 408 relacji K ędzierzyn - Ko źle – Gliwice i 425 relacji Bierawa – Rybnik. S ą to drogi wojewódzkie. Ponadto rozwini ęta jest sie ć dróg gminnych i powiatowych o ulepszonej nawierzchni. W skład gminy wchodzi 12 sołectw: - Bierawa, - Brze źce, - Dziergowice, - Goszyce, - Grabówka, - Korzonek, - Kotlarnia, - Lubieszów, - Ortowice, - Solarnia, - Stara Ku źnia, - Stare Ko źle.

Gęsto ść zaludnienia wynosi ok. 63 osób/km 2, co w skali województwa jest wska źnikiem średnim (średnia dla regionu opolskiego wynosi ok. 115 osób/km 2).

9

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Rysunek 1. Poło Ŝenie Gminy Bierawa.

3.3. Warunki klimatyczne Klimat terenu gminy kształtuje si ę pod wpływem poło Ŝenia geograficznego, rozmieszczenia wód, charakteru rze źby terenu, rodzaju gleb oraz charakteru szaty ro ślinnej - jest łagodny, ciepły i w miar ę wilgotny, bez nagłych zmian pogody, jest jednym z walorów tego regionu. Klimat gminy nale Ŝy do jednych z najłagodniejszych w województwie. Jego łagodno ść przejawia si ę niskimi amplitudami temperatur, niezbyt du Ŝą liczb ą opadów, długim sezonem wegetacyjnym. Gmina Bierawa poło Ŝona w obr ębie Niecki Kozielskiej charakteryzuje si ę klimatem korzystnym z punktu widzenia potrzeb rolnictwa. Zgodnie z podziałem Polski na dzielnice rolniczo-klimatyczne (R. Gumi ńskiego) analizowany obszar gminy le Ŝy w dzielnicy podsudeckiej, której liczba dni z przymrozkami w ci ągu roku waha si ę od 100 do 110, a czas zalegania pokrywy śnie Ŝnej wynosi 70-80 dni. Średnioroczna suma opadów w wieloleciu 1961-1990 w Starej Ku źni wynosiła 722 mm. Maksymalne sumy miesi ęczne opadów notuje si ę w miesi ącu lipcu (92 mm), natomiast minimalne przypada na luty i marzec (41 mm). Jest to jeden z rejonów o najlepszych warunkach agroklimatycznych, o czym świadcz ą : - długo ść okresu wegetacyjnego i temperatury w tym okresie umo Ŝliwiaj ą nawet upraw ę ro śliny tak ciepłolubnej jak soja (wg Łykowskiego z 1986 r.) - korzystne sumy opadów atmosferycznych i ich nadwyŜka nad parowaniem. Klimat gminy charakteryzuje si ę nast ępuj ącymi parametrami: • średnia temperatura roczna + 7,5 do - 8,0°C • roczna suma opadów 650 mm • czas trwania okresu wegetacyjnego 210 do 220 dni • czas zalegania pokrywy śniegowej 70 do 80 dni.

Na terenie gminy przewa Ŝaj ą wiatry z kierunku południowego, południowo-zachodniego i północno-zachodniego. Przewa Ŝaj ącym kierunkiem wiatru w chłodnej porze roku jest kierunek

10

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 południowy i południowo-zachodni. Kierunki te stanowi ą średnio w roku ł ącznie 35% wiatrów (w półroczu zimowym nawet 43% ). Średnie pr ędko ści wiatrów w południowej cz ęś ci gminy s ą ni Ŝsze (nie przekraczaj ą 2,5 m/s) w porównaniu z pozostałym terenem. Warto ść energetyczna wiatru jest niska ze wzgl ędu na niewielkie jego pr ędko ści i cz ęste cisze.

3.4. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia Regiony geomorfologiczne charakteryzuj ą si ę wyodr ębnionymi formami powierzchni ziemi, które zostały ukształtowane w procesach geologicznych. Gmina Bierawa nale Ŝy do nast ępuj ących jednostek geomorfologicznych : 1. makroregion - Kotlina Raciborsko-Oświ ęcimska, 2. mezoregion – Kotlina Raciborska, region 1 - Wysoczyzny Przywy Ŝynne - obejmuje cz ęść południowo-wschodni ą gminy region 2 - Niecka Kozielska - obejmuje cz ęść północno-zachodni ą gminy.

Znaczna cz ęść obszaru gminy Bierawa jest poło Ŝona na . Wysoczy źnie Przywy Ŝynnej. Dzieli si ę ona na Wysoczyzn ę Rachowick ą le Ŝą cą pomi ędzy rzek ą Kłodnic ą i Bierawk ą, oraz Wysoczyzn ą Wilczy le Ŝą cą pomi ędzy dolin ą Bierawki i Rudy. Wierzchowiny wysoczyzn osi ągaj ą wysoko ść 240 - 270 m. n. p. m. Niecka Kozielska obejmuje północno-zachodnie cz ęś ci Gminy Bierawa. Jest to lekko pofałdowana równina o wysokości 220 - 240 m n. p. m.

Rze źba terenu została ukształtowana w formie wy Ŝyny polodowcowej poprzecinanej płytkimi dolinami rzecznymi. Obszar Wysoczyzny Przywy Ŝynnej charakteryzuje si ę ostrymi wyrze źbieniami dolin cieków wodnych. Deniwelacje dochodz ą tam do 50 m. Na obszarze obszarze Niecki Kozielskiej wyst ępuj ą szerokie doliny rzeczne o deniwelacjach dochodz ących do 30 m. Powierzchnia terenu opada lekko w kierunku zachodnim ku dolinie Odry. Doliny rzek i cieków wodnych s ą martwe, bez naturalnego przepływu wód. Wzdłu Ŝ cieków wodnych zlokalizowanych na południe od rzeki Bierawki wyst ępuj ą rzeczne tamy zalewowe.

Obszar gminy Bierawa poło Ŝony jest w Kotlinie Raciborskiej, jednostce geologicznej stanowi ącej najdalej wysuni ętą cz ęść Niziny Śląskiej wzdłu Ŝ brzegów Odry, u podnó Ŝa Wy Ŝyny Śląskiej. Teren gminy pokrywaj ą nast ępuj ące utwory ( wg Runie 1986 ): - czwartorz ędowe holoce ńskie muły, iły i piaski oraz torfy wyst ępuj ące w dolinie Odry, - plejstoce ńskie piaski oraz Ŝwir rzeczny wyst ępuj ący we wschodniej cz ęś ci doliny Odry, - trzeciorz ędowe mioce ńskie ( sarmat ) wapienie, iły i mułowce wyst ępuj ące w okolicy wsi Korzonek. Pod wzgl ędem geologicznym obszar gminy Bierawa poło Ŝony jest w centralnej cz ęś ci basenu sarmackiego zaliczonego do trzeciorz ędu (miocenu). Centralna cz ęść basenu sarmackiego obejmuje obszar pomi ędzy Zdzieszowicami, Sierakowicami i Ku źni ą Raciborsk ą.

3.5. Analiza zagospodarowania przestrzennego Gminy Bierawa.

3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego Teren gminy zajmuje obszar o powierzchni 11924 ha, z czego ok. 62% zajmuj ą lasy. Stanowi ą one fragment le śnego pasa ochronnego Górno śląskiego Okr ęgu Przemysłowego. Podstawowe funkcje gminy ukształtowały si ę w wyniku jej poło Ŝenia w strefie uprzemysłowienia i urbanizacji, gmina znajduje si ę w bezpo średnim s ąsiedztwie du Ŝego o środka przemysłowego jakim jest miasto Kędzierzyn - Ko źle oraz w s ąsiedztwie GOP-u ( Górno śląskiego Okr ęgu Przemysłowego). W gminie wyst ępuje zło Ŝono ść funkcji: - mieszkalnictwo, - rolnictwo, - przemysł wydobywczy. 11

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

3.5.1.1. Formy uŜytkowania terenów W ogólnym areale gminy Bierawa u Ŝytki rolne stanowi ą około 22,4% ogólnej powierzchni gminy. Wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest niski i wynosi 64 pkt. (woj. opolskie 89%). Wg stanu ewidencji gruntów na dzie ń 31.12.1999r. ogólna powierzchnia gminy wynosi 11924 ha (1,4% powierzchni woj. opolskiego), na któr ą składa si ę: 2673 ha u Ŝytków rolnych, w tym : • 1988 ha gruntów rolnych, • 21 ha sadów, • 450 ha ł ąk, • 214 ha pastwisk.

Lasy i grunty le śne zajmuj ą 7 416 ha (ok. 62 %), natomiast pozostałe tereny zajmuj ą powierzchni ę ok. 1835 ha.

3.5.1.2. Zabytki Śląsk opolski pod wzgl ędem administracyjno terytorialnym nale Ŝy do najstarszych i najtrwalszych struktur przestrzennych Polski. Region ten mo Ŝna zaliczy ć do najzasobniejszych w obiekty dziedzictwa kulturowego w Polsce. Wojewoda Opolski opracował dokument pt. „Ochrona i Konserwacja Zabytkowego Krajobrazu Kulturowego Województwa Opolskiego”, wyszczególniaj ący obszary o predyspozycjach rezerwatu kulturowego o znaczeniu krajowym. Gmin ę Bierawa zaliczy ć nale Ŝy do terenów niezbyt bogatych w zasoby dziedzictwa kulturowego w województwie opolskim. Obiekty zabytkowe wyst ępuj ą we wszystkich wsiach gminy. Dominuj ąca ich cz ęść znajduj ą si ę na terenie Bierawy, Dziergowic, w Starym Ko źlu, w Starej Ku źni i Brze źcach. Najliczniejsz ą grup ę stanowi ą budynki mieszkalne, natomiast najmniej liczna jest grupa zabytków przemysłowych i gospodarczych, stanowi ących zaledwie 3% ogólnej liczby obiektów zabytkowych. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą zało Ŝenia parkowo-pałacowe i dworskie. Ziele ń publiczn ą stanowi ą zabytkowe cmentarze w Bierawie, Dziergowicach oraz w Starym Ko źlu. Do chwili obecnej nie ustanowiono prawnie stref ochrony konserwatorskiej, a tak Ŝe stref ochrony krajobrazu kulturowego. Do najwa Ŝniejszych zabytków zaliczy ć mo Ŝna: • Ko ściół Parafialny p.w. Św. Anny w Dziergowicach, • Ko ściół Parafialny p.w. Św. Trójcy, • Ko ściół Parafialny w Kotlarni, • Zabytkowa kapliczka w Lubieszowie, • Kostnica w Dziergowicach, • Krzy Ŝ przy kaplicy w Brze źcach, • Kaplica w Brze źnach, • Ko ściół parafialny p.w. św. Jana Nepomucena w Starym Ko źlu, • Plebania w Starym Ko źlu, • Kapliczka w Starej Ku źni, • Kapliczka w Starym Ko źlu.

Stan zachowania obiektów zabytkowych jest zró Ŝnicowany i w du Ŝej mierze uzale Ŝniony od stanu prawnego nieruchomo ści. Na bie Ŝą co konserwowane i utrzymywane s ą obiekty sakralne b ędące w gestii parafii.

3.6. Sytuacja demograficzna Według danych pozyskanych z Urz ędu Gminy – liczba mieszka ńców w gminie Bierawa na koniec 2007 r. wynosiła 7 969. W latach 2004-2006 nast ępował nieznaczne wahania liczby ludno ści (tabela nr 1). Natomiast w 2007 r. nast ąpił wyra źny spadek liczby mieszka ńców o ok. 4,47% (356 osób). Średnia g ęsto ść zaludnienia na koniec 2007 r. wyniosła ok. 63 osoby na 1 km 2 (w 2004 r. - na 1 km 2 przypadało ok. 66 osób). Szacuje si ę, Ŝe do 2018 r. b ędzie nast ępował spadek ludno ści.

12

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 1 Liczba ludno ści w Gminie Bierawa. Liczba ludno ści w roku: Szacunkowo 2004 2005 2006 2007 2009 2012 2016 2018 7 969 7 936 7 961 7 605 7 491 7 379 7 233 7 161 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z Urz ędu Gminy Bierawa

3.7. Sytuacja gospodarcza W strukturze gospodarczej gminy znacz ąco przewa Ŝaj ą podmioty działaj ące w sektorze prywatnym, w ramach którego najwi ększ ą rol ę odgrywaj ą osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Podmioty działaj ące w sektorze publicznym stanowi ą niewielki odsetek całej liczby podmiotów, najwi ększe znaczenie odgrywaj ą pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa bud Ŝetowego. Druga grup ą podmiotów działaj ących w ramach tego sektora s ą spółki handlowe, jednak ich znaczenie jest znacznie mniejsze ni Ŝ pozostałych podmiotów. Bierawa to gmina przemysłowo-rolnicza. Na jej terenie funkcjonuje około 70 gospodarstw rolnych, 15 du Ŝych zakładów przemysłowych i wiele przedsi ębiorstw handlowo – usługowych. Gmina poło Ŝona jest 25km od w ęzłów "Olszowa" i "Kleszczów" autostrady A4. Przez gmin ę przebiegają trasy dróg wojewódzkich, wzdłu Ŝ których wydzielono strefy przemysłowo-usługowe pod nowe inwestycje.

W gminie znajduje si ę du Ŝa bocznica kolejowa linii K ędzierzyn-Ko źle - granica pa ństwa. Ten dogodny układ komunikacyjny sprzyja rozwojowi gospodarczemu. Nie bez znaczenia jest te Ŝ przyjazna polityka władz gminy wobec inwestorów. Na terenie gminy działaj ą du Ŝe podmioty zagraniczne: Betafence - 100% kapitał holenderski, Rinnen - kapitał mi ędzynarodowy i PL-Bitunova - kapitał australijski.

Działalno ść gospodarcza na terenie gminy Bierawa obejmuje głównie produkcj ę rolniczo – hodowlan ą, le śną, przemysłow ą (przemysł wydobywczy) oraz usługi.

Do najwa Ŝniejszych podmiotów gospodarczych funkcjonuj ących na terenie gminy zalicza si ę:

• Kopalnia Piasku „Kotlarnia” S.A., • Zakład Eksploatacji Kruszyw w Dziergowicach, • Zakład Produkcyjno – Usługowy BEKAERT w Kotlarni sp. z.o.o. – produkcja ogrodze ń, • PL BITUNOWA w Bierawie – produkcja asfaltów modyfikowanych, • BAZALTEX Spółka z.o.o., • Kopalnia Piasku „Kotlarnia” Linie Kolejowe Spółka z.o.o., • ACCURATTE w Bierawie – wykonawstwo i monta Ŝ znaków drogowych i szyldów, • TP ELBUD w Bierawie – wykonawstwo szaf energetycznych, • RINNEN – spedycja towarowa, • OPON MAX – sprzeda Ŝ i monta Ŝ opon, • WIM – technika grzewcza i sanitarna – Maciejewscy, • ULMAR – spedycja towarowa, • Centrum Napraw Powypadkowych – Bracia Jopek, • Produkcja Szkła ANGRA w Starej Ku źni, • GRAMET – wyrób mebli, • N. Ruzik - kopaliny, • Przedsi ębiorstwo Rolne L. Krzywniak w Dziergowicach, • Handlowo – Produkcyjna Spółdzielnia w Bierawie, • Zakład Ślusarski Zbigniew Ku śnierz, • Piekarnia J. Walczyk w Lubieszowie • Piekarnia H. Pawlaczyk w Starym Ko źlu, • Oddział Powiatowego Banku Spółdzielczego w Bierawie.

13

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 2. Podział podmiotów gospodarki narodowej. w sektorze publicznym : - podmioty gospodarki narodowej ogółem 18 - pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa 12 bud Ŝetowego ogółem - spółki handlowe 1 w sektorze prywatnym : - podmioty gospodarki narodowej ogółem 391 - osoby fizyczne 309 - spółki prawa handlowego 23 - spółki z udziałem kapitału zagranicznego 8 - spółdzielnie 2 - stowarzyszenia i organizacje społeczne 19 Źródło www.stat.gov.pl, 2007r.

Równolegle obok działalno ści przemysłowej funkcjonuje równie Ŝ działalno ść usługowa prowadzona prze firmy zajmuj ące si ę handlem hurtowym i detalicznym, usługami dla ludności, doradztwem, usługami bankowymi, transportem.

Tabela 3. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2002-2007. Liczba zarejestrowanych Lp. Rok podmiotów Sektor publiczny Sektor prywatny gospodarczych ogółem 1. 2002 356 13 343 2. 2003 363 13 350 3. 2004 385 15 370 4. 2005 393 16 377 5. 2006 403 17 386 6. 2007 409 18 391 Źródło: www.stat.gov.pl

W sektorze publicznym w 2007 roku zarejestrowano 18 podmiotów (4,4%), natomiast w sektorze prywatnym 391 (95,6%).

3.8. Rolnictwo Warunki agroklimatyczne dla rolnictwa są korzystne, klimat województwa opolskiego a tym samym gminy Bierawa odznacza si ę ciepłym latem, stosunkowo łagodn ą i krótk ą zim ą, wczesn ą wiosn ą i dług ą łagodn ą jesieni ą, co sprzyja produkcji ro ślinnej.

Tereny powiatu k ędzierzy ńsko – kozielskiego w sposób naturalny dziel ą si ę na dwie główne jednostki. Cz ęść południowo - zachodnia charakteryzuj ąca si ę stosunkowo dobrymi glebami i niskim zalesieniem, jest zagł ębiem rolniczym powiatu, natomiast cz ęść północno - wschodnia charakteryzuje si ę słabymi glebami i zalesieniem powy Ŝej 40% i koncentruje si ę na przemy śle. UŜytki rolne na terenie powiatu stanowi ą średnio 58% jego powierzchni, przy czym grunty orne zajmuj ą 51,1% powierzchni powiatu, gmina Bierawa posiada ich niewielka stosunkowo ilo ść – 6 %. W tym rejonie przewa Ŝaj ą gleby klas IV- VI a wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest znacznie ni Ŝszy ni Ŝ średni dla województwa (odpowiednio 68,2 i 66,6). Gleby wyst ępuj ące na obszarze gminy Bierawa zostały wytworzone : a) ze skał osadowych (glin lekkich, piasków gliniastych i piasków): • brunatne - powstałe w środowisku oboj ętnym, w podło Ŝu lasów li ściastych, maj ą odczyn oboj ętny lub alkaliczny, posiadaj ą charakterystyczne zabarwienie powstałe w wyniku uwolnienia si ę zwi ązków Ŝelaza, • brunatne wyrugowane, pseudobielice, bielice - powstałe w warunkach du Ŝej wilgotno ści, przy udziale ro ślinno ści ł ąkowej, w wyniku procesu darniowego, 14

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

• mady rzeczne - gleby napływowe charakteryzuj ące si ę uło Ŝeniem warstwowym odpowiadaj ącym poszczególnym wylewom rzeki, b) w procesach organicznych : • torfowe ( torfowiska niskie ) - powstałe w warunkach silnego uwilgocenia, posiadaj ące w swoim składzie cz ęś ciowo rozło Ŝone ro śliny hydrofilne, tworz ące gąbczast ą warstw ę torfow ą osi ągaj ącą niekiedy kilka metrów mi ąŜ szo ści, maj ą odczyn zbli Ŝony do oboj ętnego.

Tabela 4. Struktura klas bonitacji gruntów w gminie Bierawa. Klasy bonitacji u Ŝytków rolnych w % Gmina I II III IV V VI Bierawa - 3,2 33,4 25,1 21,8 24,0 Źródło danych: Biuletyn Statystyczny Województwa Opolskiego, WUS, Opole 2006

Struktur ę zasiewów w gminie przedstawia tabela poni Ŝej:

Tabela 5. Struktura zasiewów w ha w gminie Bierawa.: W tym zbo Ŝa podstawowe ogółem buraki rzepak Gminy w tym ziemniaki razem cukrowe i rzepik pszenica Ŝyto jęczmie ń ha Bierawa 1788 998 518 58 252 33 6 0 Źródło danych: Biuletyn Statystyczny Województwa Opolskiego, WUS, Opole 2006

W strukturze zasiewów wysoki udział ma pszenica, a tak Ŝe Ŝyto i j ęczmie ń.

Na terenie gminy zdecydowan ą dominacj ę maj ą klasy III, IV, V. Udział powierzchniowy gleb klas IV i VI jest podobny, najmniej jest gruntów ornych klas II. Gleby I klasy nie wyst ępuj ą.

3.9. Infrastruktura techniczno - in Ŝynieryjna

3.9.1. Zaopatrzenie Gminy Bierawa w energi ę ciepln ą. Na terenie gminy Bierawa brak jest centralnego systemu zaopatrzenia w ciepło obejmuj ącego wszystkie sołectwa. W przewadze s ą indywidualne systemy zasilania budynków. Wi ększo ść z nich to małe kotłownie lokalne oraz ogrzewanie piecowe. Cz ęść obiektów u Ŝyteczno ści publicznej, usługowych i zakładów produkcyjnych posiada ju Ŝ własne nowoczesne kotłownie olejowe b ądź gazowe – przyjazne dla środowiska naturalnego. Osiedle mieszkaniowe w Kotlarni z 155 mieszkaniami o powierzchni u Ŝytkowej 7 789 m 2 jest zaopatrywane w ciepło przez kolektory ciepłownicze z kotłowni Kopalni Piasku Kotlarnia oraz przez wymiennikowni ę, która znajduje si ę na terenie osiedlowym. Natomiast osiedle mieszkaniowe w Korzonku z 96 mieszkaniami o powierzchni u Ŝytkowej 5 166 m 2 jest zaopatrzone poprzez kolektor ciepłowniczy z kotłowni w Zakładach Azotowych w Kędzierzynie - Ko źlu. W gminie dominuj ą indywidualne systemy zasilania budynków mieszkalnych w ciepło. W zwi ązku z rozproszeniem oraz mał ą intensywno ści ą zabudowy zcentralizowana gospodarka cieplna nie jest opłacalna i do 2015 roku nie przewiduje si ę wprowadzenia centralnego systemu zaopatrzenia w ciepło w pozostałych sołectwach. Długo ści sieci kanalizacji CO. na terenie gminy przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: • Korzonek osiedle - kolektor C.O.-2x35m = 70m o średnicy ∅75 mm z rur izolowanych • Kotlarnia - długo ści sieci CO. z komorami i kanałami ∅ 150 mm - 1160 m

15

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- długo ści sieci zewn ętrznej CO. i C.W. - 174 m.

W strukturze zu Ŝycia paliw na terenie Bierawy na cele grzewcze dominuje spalanie w ęgla - szacunkowo przyj ęto, Ŝe ok. 70% źródeł indywidualnych opalanych jest w ęglem kamiennym. Na pozostałe paliwa przypada ok. 30% produkowanej energii. Gaz płynny LPG i propan wykorzystywany jest w celach grzewczych w nieznacznym stopniu. Ogrzewanie elektryczne stosowane jest sporadycznie ze wzgl ędu na wysokie koszty eksploatacyjne.

W kotłowniach lokalnych zasilaj ących pojedyncze bloki mieszkalne zasadniczo spalany jest w ęgiel o bardzo dobrych parametrach, sortymentu orzech I lub II (warto ść opałowa 30MJ/kg, zawarto ść popiołu 7¸8%, zawarto ść siarki 0,6¸0,8%). Wi ększo ść budynków mieszkalnych, gdzie stosowane s ą paleniska indywidualne jest natomiast opalanych tanim w ęglem o złych parametrach (miał w ęglowy „muł” i „flot” o warto ści opałowej 20¸24MJ/kg, zawarto ści popiołu do 24%, zawarto ści siarki 0,8¸- 0,9%) i proces ten nasila si ę w ostatnim okresie z przyczyn ekonomicznych.

3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny Na obszarze gminy Bierawa brak jest sieci gazu przewodowego, przesyłowej i rozdzielczej. Mieszka ńcy poszczególnych sołectw zaopatrywani s ą w gaz bezprzewodowy. W roku 1991 powstała koncepcja programowa gazoci ągu K ędzierzyn - Brze źce. Gazociąg zaprojektowany został wraz z ocen ą uwarunkowa ń gazyfikacji gminy Bierawa przez „Gazoprojekt" z Wrocławia. Powy Ŝszy gazoci ąg gazu ziemnego zasilany byłby dwustronnie z gazociągu Radlin - Racibórz DN 300 CN 1,6 Mpa oraz z gazoci ągu K ędzierzyn - Zdzieszowice DN 400 CN 6,4 Mpa. Jednak ze wzgl ędu na znaczne rozproszenie odbiorców oraz wysokie koszty gazyfikacji gminy Zakład Gazowniczy w Opolu nie planuje obecnie Ŝadnych inwestycji w tym zakresie.

3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) obejmuje wszystkie źródła mocy i energii elektrycznej, które powi ązane s ą ze sob ą poprzez: - elektryczn ą sie ć przesyłow ą obejmuj ącą najwy Ŝsze napi ęcia 750, 400 i 220 kV, - sie ć dystrybucyjn ą (napi ęcia 110, 30, 20, 15 i 6 kV), - sieci niskiego napi ęcia. Podstawowymi elementami ka Ŝdej sieci s ą stacje i linie energetyczne. Operatorem sieci przesyłowej i jej wła ścicielem s ą Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE SA). Sieć dystrybucyjna i sieci niskiego napi ęcia podlegaj ą w wi ększo ści zakładom energetycznym. Przez teren gminy przebiega jedna napowietrzna linia energetyczne najwy Ŝszego napi ęcia 220 kV oraz linie sieci dystrybucyjnych wysokich napi ęć 110 kV:
linie NN (najwy Ŝszego napi ęcia) 220kV: - dwutorowa 220 kV relacji K ędzierzyn - Rybnik ( 2 x 3AFI8-525) długo ść na terenie gminy ok. 17 km,
Linie WN (wysokiego napi ęcia) 110kV dł. ok. 24km : - dwutorowa 110 kV relacji K ędzierzyn - Sierakowice; z linii tej zasilany jest GPZ Kotlarnia - jednotorowa 110 kV relacji K ędzierzyn - Ku źnia Raciborska.

Głównym zadaniem linii 110 kV jest „rozdział” energii elektrycznej, wprowadzonej do tej sieci przez transformacje NN/110 kV i elektrownie, w poszczególne rejony województwa oraz jej tranzyt poza jego granice. Linie 110 kV s ą liniami jedno oraz dwutorowymi, o przekroju przewodów roboczych 120¸525 mm 2. Stan techniczny linii 110 kV na terenie województwa opolskiego mo Ŝna oceni ć jako wi ęcej ni Ŝ dostateczny. Ocena ta nie ma jednak charakteru w pełni jednoznacznego gdy wpływa na ni ą stan techniczny fragmentów linii oraz poszczególnych urz ądze ń wchodz ących w ich skład. Ponadto prowadzone s ą bie Ŝą ce prace remontowe maj ące na celu popraw ę ich stanu.

16

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Odbiorcy z terenu gminy zasilani s ą z Głównego Punktu Zasilania 110 kV GPZ 110/SN Chemik w Kędzierzynie Ko źlu, którego podstawowym zadaniem jest zapewnienie dostaw mocy i energii elektrycznej odbiorcom komunalno-bytowym i drobnym odbiorcom przemysłowym (istniej ący GPZ Kotlarnia 110/15 kV jest własno ści ą Kopalni Piasku Podsadzkowego i nie zasila odbiorców komunalnych). Funkcja ta jest realizowana poprzez sie ć średniego (SN) a nast ępnie niskiego (nn) napi ęcia. Ogólnie stan techniczny stacji stanowi ących podstawowe punkty zasilania (GPZ) mo Ŝna okre śli ć jako wi ęcej ni Ŝ dostateczny. Stacje te s ą własno ści ą spółki dystrybucyjnej (Zakład Energetyczny Opole S.A.), który dokonuje ich bie Ŝą cych remontów oraz modernizacji w celu utrzymania odpowiedniego poziomu bezpiecze ństwa dostaw mocy oraz energii elektrycznej odbiorcom ko ńcowym. Przesył mocy dokonywany jest ci ągami liniowymi 15 kV, w które wł ączone s ą 32 stacje transformatorowe przelotowe lub na odczepie. Linie 15 kV wykonywane s ą jako napowietrzne o przekrojach 25, 35, 50, 70 AFI. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą linie kablowe 15 kV. Długo ść tych linii wynosi ok. 45 km. Ponadto na terenach istniejącej Kopalni Piasku przebiegaj ą linie 15 kV i 6 kV, które nie s ą poł ączone z sieci ą komunaln ą. Stacje transformatorowe 15 kW 04 kV wykonane s ą jako słupowe lub wie Ŝowe. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą stacje typu kablowego. Suma mocy istniej ącej w stacjach transformatorowych wynosi 2,8 MVA. Ci ąg liniowy 15 kV relacji Stare Ko źle - Ku źnia Raciborska został w 1978 roku oddany remontowi kapitalnemu. Przekroje przewodów linii po remoncie wynosz ą 70 AFI. Sie ć niskiego napi ęcia na całym obszarze gminy wykonana jest jako napowietrzna o zró Ŝnicowanych przekrojach. O świetlenie ulic na terenie gminy jest zró Ŝnicowane, Ŝarowe lub rt ęciowe i w wielu przypadkach wymaga gruntownej modernizacji. Zgodnie z informacj ą Rejonu Energetycznego w K ędzierzynie-Ko źlu zachowane s ą wymagane warunki i parametry napi ęciowe. Mo Ŝna uzna ć, Ŝe istniej ący system zasilania gminy w energi ę elektryczn ą zaspokaja obecne potrzeby mieszka ńców i gospodarki. Istnieje równie Ŝ mo Ŝliwo ść modernizacji i rozwoju energii elektrycznej na terenach przewidzianych pod inwestycje mieszkaniowe i usługowe.

3.9.4. Infrastruktura transportowa. Na terenie gminy Bierawa wyst ępuj ą trzy systemy komunikacyjne: kolejowy, drogowy i wodny. Potrzeby komunikacyjne mieszka ńców gminy zaspokajane s ą obecnie przez system drogowy, pełni ący podstawow ą rol ę w powi ązaniach komunikacyjnych obszaru gminy z o środkami wy Ŝszego rz ędu. System kolejowy pełni funkcj ę uzupełniaj ącą w powi ązaniach komunikacyjnych gminy. Zachodni ą granic ę gminy Bierawa stanowi rzeka Odra, która jest drog ą wodn ą śródl ądow ą II klasy technicznej mi ędzynarodowej. Na terenie gminy nie ma Ŝadnych punktów załadunkowych lub wyładunkowych. Obsługuj ąca ten szlak wodny Odra wykorzystana mo Ŝe by ć przez barki o wyposa Ŝeniu od 500 do 600t, w zwi ązku z czym, w perspektywie przewidywana jest modernizacja koryta rzeki.

Transport drogowy. System drogowy odgrywa najistotniejsz ą rol ę w obsłudze komunikacyjnej mieszka ńców gminy. Sie ć dróg wojewódzkich na terenie gminy Bierawa, relacji północ-południe ł ączy aglomeracj ę śląsk ą z województwem opolskim. Są to drogi V klasy technicznej, przy czym wi ększo ść nie spełnia wymaga ń normatywu technicznego tej klasy. Drogi powiatowe odgrywaj ą istotn ą rol ę w powi ązaniach komunikacyjnych terenu gminy z układem drogowym wy Ŝszego rz ędu. Poza tym na terenie gminy istnieje 80 odcinków dróg gminnych. Są one uzupełnieniem kołowej komunikacji wewn ętrznej. Ułatwiaj ą poł ączenie pomi ędzy wsiami, stanowi ą równocze śnie trasy transportu płodów rolnych, ułatwiaj ą dojazd do pól uprawnych mieszka ńcom gminy.

Przez teren Gminy Bierawa przebiegaj ą drogi nast ępuj ących kategorii i długo ści: - drogi wojewódzkie (długo ści ogółem 29,596 km):

17

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

o Nr 408 relacji Kłodzko – Gliwice Bierawa - Korfantów (w stanie obecnym jest jednojezdniowa o dwóch pasach ruchu, nawierzchni bitumicznej i szeroko ści jezdni 5,5m; na całym swym przebiegu nie odpowiada ona parametrom stawianym drodze III klasy technicznej. Jej długo ść na odcinku Brze źce - Goszyce wynosi 15,27 km), o Nr 425 relacji Bierawa – Rudy (jednojezdniowa o dwóch pasach ruchu, nawierzchni bitumicznej i szeroko ści jezdni 5,1m. Na całym swym przebiegu przez teren gminy szczególnie przez sołectwa Lubieszów, Dziergowice i Solarni ę nie odpowiada ona parametrom drogi IV klasy technicznej. Na odcinku Bierawa - Solarnia jej długo ść wynosi 10,47 km). - drogi powiatowe (długo ści ogółem 25 km): o Nr 27402 relacji Kędzierzyn – Kotlarnia o długo ści na terenie gminy 8,363 km o Nr 27404 relacji Cisek - Bierawa o długo ści na terenie gminy 2,29 km o Nr 27449 relacji Korzonek - Bierawa o długo ści na terenie gminy 2,408 km o Nr 27450 relacji Bierawa do drogi 408 o długo ści na terenie gminy 1,722 km o Nr 27452 dojazd do stacji Dziergowice o długo ści na terenie gminy 0,432 km o Nr 27463 relacji Kotlarnia – Tworóg Mały o długo ści na terenie gminy 5,5 km o Nr 27474 przez wie ś Brze źce o długo ści na terenie gminy 1,516 km o Nr 27433 relacji Ortowice – Stara Ku źnia o długo ści na terenie gminy 2,77 km. - drogi gminne (długo ści ogółem 35 km).

W celu wyeliminowania uci ąŜ liwo ści tranzytowego ruchu samochodowego z obszaru zabudowanego w sołectwach Bierawa, Dziergowice i Solarnia konieczna jest budowa obwodnicy na odcinku drogi wojewódzkiej nr 425. Wyznaczono tym celu mo Ŝliwo ści budowy obwodnicy (korekta przebiegu w Bierawie do ulicy Dworcowej, w Dziergowicach poprzez przedłu Ŝenie istniej ącej ulicy Brzozowej do ulicy Dworcowej, w Solarni równolegle do linii PKP K ędzierzyn - Racibórz). W granicach Solarni z Ku źni ą Raciborsk ą nast ąpiłoby poł ączenie z drog ą wojewódzk ą nr 425. Przebudowa odcinka drogi 425 stanowi zadanie ponadlokalne, wnioskowane do uj ęcia w programach rz ądowych. Do zada ń lokalnych słu Ŝą cych realizacji celów publicznych jest wymagana kontynuacja modernizacji dróg gminy i przestrzeni publicznych z rozszerzeniem zakresu robót o budow ę dróg ruchu samochodowego i ście Ŝek oraz chodników dla pieszych.

Rysunek 2. Mapa pogl ądowa rozkładu dróg na terenie gminy Bierawa.

18

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Ogólnie od kilkunastu lat w kraju mo Ŝna zaobserwowa ć stały wzrost natęŜ enia ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich. Na podstawie porównania GPR 2000 i GPR 1995 wzrost ruchu w latach 1995÷2000 wyniósł w Województwie Opolskim dla dróg krajowych 24% (w skali kraju 31%), za ś dla dróg wojewódzkich 20% (w skali kraju 32%).

Rysunek 3. Mapa dróg krajowych i wojewódzkich na terenie województwa opolskiego.

Źródło: www.zdw.opole.pl

19

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Transport kolejowy

Przez Gmin ę Bierawa przebiega jedna linia kolejowa PKP Nr 151 relacji Kędzierzyn – Racibórz z przystankiem kolejowym w Bierawie. W chwili obecnej linia kolejowa wykorzystywana jest przewozów osobowych i towarowych.

3.9.5. Zaopatrzenie w wod ę Na terenie gminy Bierawa, zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzenia ścieków, realizowane s ą przez jednostk ę organizacyjn ą, działaj ącą w formie zakładu bud Ŝetowego – „Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Bierawie”. Obowi ązki przedsi ębiorstwa wodoci ągowo-kanalizacyjnego oraz zakres usług, okre śla uchwalony przez Rad ę Gminy Bierawa regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków musi odbywa ć si ę na podstawie umowy zawartej mi ędzy przedsi ębiorstwem wodoci ągowo - kanalizacyjnym, a odbiorc ą usług. Wysoko ść cen i stawek opłat za usług ę dostarczania wody i odprowadzania ścieków okre śla co roku przedsi ębiorstwo wodoci ągowo - kanalizacyjne w Taryfie dla zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Rada Gminy mo Ŝe postanowi ć o dopłacie dla jednej, wybranych lub wszystkich taryfowych grup odbiorców usług.

Infrastruktura wodoci ągowa w gminie opiera si ę na funkcjonuj ących trzech komunalnych wodoci ągach grupowych, które zaopatruj ą w wod ę wszystkie wsie gminy, są to:

• wodoci ąg grupowy Korzonek (uj ęcie w miejscowo ści Korzonek) – ujęcie wody dla tego wodoci ągu stanowi ą dwie studnie gł ębinowe: AR-bis i AR (studnia awaryjna), obejmuj ący zasi ęgiem obsług ę sołectw: Bierawa, Grabówka, Korzonek, Ortowice, Stara Ku źnia, Kotlarnia i Goszyce, • wodoci ąg grupowy Stare Ko źle (uj ęcie w Starym Ko źlu), ujęcie wody dla tego wodoci ągu stanowi ą dwie studnie gł ębinowe: podstawow ą i awaryjn ą, obejmuj ący swoim zasi ęgiem obsług ę wsi Stare Ko źle i Brze źce, • wodoci ąg grupowy Dziergowice (uj ęcie w Dziergowicach) – ujęcie wody dla tego wodoci ągu stanowi studnia gł ębinowa na terenie własno ści Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Dziergowicach, obejmuj ący zasi ęgiem wsie Dziergowice, Lubieszów i Solarnia.

Wodoci ąg grupowy Korzonek. Uj ęcie wody dla tego wodoci ągu stanowi ą dwie studnie gł ębinowe: AR-bis i AR (studnia awaryjna). Ilo ść wody w studniach: 3 Qmax godz. = 70,9m /h 3 Qmax dobowe =1211 m /d 3 Qśr dobowe = 984 m /d Z bada ń fizyko - chemicznych wody wynika, Ŝe woda posiada odczyn oboj ętny (pH 7,0), ponadnormatywn ą ilo ść zwi ązków Ŝelaza, i jest znacznej twardo ści. W zwi ązku z tym woda po uzdatnieniu magazynowana jest w zbiorniku wyrównawczym.

Wodoci ąg grupowy Stare Ko źle. Uj ęcie wody dla tego wodoci ągu stanowi ą dwie studnie gł ębinowe – jedna podstawowa, druga awaryjn ą obsługuj ące wsie Stare Ko źle i Brze źce. Strefa ochrony w/w uj ęcia wynosi 20x36m. Parametry wydajno ści studni s ą nast ępuj ące: - studnia nr 1 -gł ęboko ść 103,8m 3 Qmax godz. = 66m /h 3 Qmax dobowe =1584 m /d - studnia nr 2 - gł ęboko ść 101 m, na podstawie decyzji nr O Ś.III-6210/152/98/bs z 1998r.

20

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Wodoci ąg grupowy Dziergowice. Uj ęcie wody dla tego wodoci ągu stanowi studnia gł ębinowa na terenie własno ści Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Dziergowicach. Pobór wód podziemnych dla potrzeb wodoci ągu grupowego w Dziergowicach wynosi 73m 3/h i 1288,5m 3/d. Strefa ochronna uj ęcia wody składa si ę: 1. z terenu ochrony bezpo średniej (studni i stacji uzdatniania wody) o promieniu 10 m od osi studni tj. o powierzchni 82 x 34,4 m = 2985m 2 2. z terenu ochrony po średniej w celu ochrony sanitarnej o promieniu 80 m tj. o powierzchni 25,343m 2 3. z terenu ochrony po średniej w celu ochrony zasobów wodnych o promieniu 86,5 m od osi geometrycznej studni. Na podstawie decyzji nr O Ś.11-7520-6/9/94 z dnia 20.05.1994r.

Na terenie gminy Bierawa oprócz w/w uj ęć istniej ą zakładowe uj ęcia wód podziemnych. Studnia S 3 i S4 w Kotłami - własno ść Kopalni Piasku Kotlarnia S.A. Parametry wydajno ści studni S 3 i S 4 s ą nast ępuj ące : - studnia S3 głęboko ść 42 m 3 Qmax godz = 69,6 m 3 Qmax dobowe = 1670,4 m - studnia S4 głęboko ść 42 m 3 Qmax godz = 62,2 m 3 Qmax dobowe = 1492,8 m Na podstawie decyzji nr O ŚR-III-6210-MK/51/99.

Tabela 6. Sie ć wodoci ągowa w gminie Bierawa. Wodoci ągi: Gmina 1 Długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 84,9 2 Poł ączenia do budynków szt 2007 3 Woda dostarczana do gospodarstw domowych dam3 163,5 4 Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej osoba 7764 Źródło: Stat.gov.pl za rok 2007

3.9.6. Odprowadzenie ścieków Obecnie na terenie gminy brak jest zorganizowanych systemów odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków. Jedyna oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowo ści 374m 3/d, zlokalizowana jest w Kotlarni. Oczyszczalnia ta przyjmuje ścieki z osiedla mieszkaniowego Kotlarnia oraz z sołectwa Goszyce. Natomiast z osiedla mieszkaniowego w Korzonku i sołectwa Grabówka ścieki odprowadzane s ą kolektorami sanitarnymi do oczyszczalni ścieków Zakładów Azotowych w Kędzierzynie Ko źlu. W roku 1999 została opracowana nast ępuj ąca koncepcja systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków dla całej gminy : - odprowadzenie ścieków z sołectwa Stare Ko źle i Brze źce kolektorami sanitarnymi wraz z przepompowniami do oczyszczalni miasta K ędzierzyn-Ko źle, - odprowadzenie i oczyszczanie ścieków dla sołectwa Bierawa, Grabówka, Lubieszów, Dziergowice i Solarnia kolektorami sanitarnymi wraz z przepompowniami do oczyszczalni ścieków w Zakładach Azotowych w K ędzierzynie-Ko źlu, - odprowadzenie ścieków kolektorami sanitarnymi wraz z przepompowniami z sołectwa Kotlarnia Goszyce, Ortowice i Stara Ku źnia do oczyszczalni ścieków znajduj ącej si ę w Kotlarni, która obecnie wykorzystana jest do 50% mocy. Oczyszczalnia w Kotlarni posiada pozwolenie wodnoprawne do roku 2010, po tym terminie musi by ć remontowana lub zlikwidowana. Alternatywne odprowadzenie przyj ętych ścieków zbiorczym kolektorem sanitarnym prowadzone b ędą do oczyszczalni ścieków w Zakładach Azotowych.

21

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Na pozostałym terenie gminy nie ma zorganizowanego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków. W zwi ązku z tym istnieje zagro Ŝenie dla stanu wód podziemnych. Gospodarka ściekowa w tych przypadkach opiera si ę na powszechnym – przej ściowym gromadzeniu ścieków w zbiornikach wybieralnych i wywo Ŝeniu ich do oczyszczalni ścieków, a tak Ŝe na pola uprawne lub nielegalne wylewiska oraz na bezpo średnim odprowadzaniu ścieków do odbiornika. Oprócz ścieków wytwarzanych przez bytowanie ludzi na terenie miejscowo ści powstaj ą ścieki opadowe. Ten rodzaj ścieków zwi ązany jest z wyst ępowaniem zwartej zabudowy z mał ą ilo ści ą odsłoni ętej gleby. Konieczne jest zatem zbieranie tych wód i odprowadzanie poza obr ęb miejscowo ści. Zanieczyszczenia wód ujmowanych do kanalizacji opadowej mo Ŝe mie ć ró Ŝne przyczyny: - zanieczyszczenie obej ść wiejskich odchodami zwierz ęcymi, resztkami pasz itp. - zanieczyszczenie ulic substancjami ropopochodnymi, - śmieci wyrzucone poza kubły, sterty śmieci usytuowanych na terenach do tego nie przygotowanych, - zanieczyszczenie ulic wynikaj ące z ruchu samochodów i pieszych.

Podstawowe zanieczyszczenia ścieków opadowych to przede wszystkim zawiesiny nieorganiczne i substancje ropopochodne. Na terenie gminy Bierawa brak jest zorganizowanych systemów odprowadzania wód opadowych. Kanalizacja przydro Ŝna wód opadowych funkcjonuje fragmentarycznie na obszarze sołectw Bierawa, Dziergowice, Stara Ku źnia, Lubieszów, Stare Ko źle i Solarnia. Całkowita długo ść kanalizacji wód na terenie gminy wynosi 4866 m. Wymagane jest opracowanie koncepcji systemów odprowadzenia wód opadowych dla całej gminy oraz budowa kanalizacji deszczowej.

Tabela 7. Sie ć kanalizacyjna w gminie Bierawa. Kanalizacja Gmina 1 Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej km 58,6 2 Poł ączenia do budynków szt 988 3 Ścieki odprowadzone dam3 118,5 4 Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej osoba 3612 Źródło: Stat.gov.pl za rok 2007

Tabela 8. Gospodarka wodno-ściekowa w gminie za rok 2004 i 2007 Jednostka 2004 2007 Komunalne oczyszczalnie ścieków Ścieki oczyszczane odprowadzane ogółem dam 3/rok 63 118,5 Ścieki oczyszczane razem dam3/rok 54 103 Przemysłowe oczyszczalnie ścieków: Zu Ŝycie wody dam3/rok 54 79 Pobór wód podziemnych dam3/rok 12 8 Pobór wód powierzchniowych dam3/rok 2 2 Woda z odwadniania zakładów górniczych dam3/rok 1803 1891 Ścieki odprowadzane ogółem dam3/rok 8602 11581 Ścieki odprowadzane do sieci kanalizacyjnej dam3/rok 15,5 Ścieki odprowadzane bezpo średnio do wód lub ziemi dam3/rok 8602 11581 Ścieki wymagaj ące oczyszczania ze ścieków dam3/rok 8602 11581 odprowadzanych do wód lub ziemi Ścieki oczyszczane mechanicznie dam3/rok 8587 11567 Ścieki oczyszczane biologicznie dam3/rok 15 14 Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach odprowadzanych do wód lub ziemi BZT5 kg/rok 875 1250 ChZT kg/rok 3572 3032 Zawiesina kg/rok 1383 2205 Osady z przemysłowych oczyszczalni ścieków Ogółem Mg/rok 7 17 Źródło: www.stat.gov.pl, 2004, 2007r. 22

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

4. ZAŁO śENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU Jako zało Ŝenia wyj ściowe do Programu ochrony środowiska Gminy Bierawa przyj ęto uwarunkowania zewn ętrzne i wewn ętrzne, wynikaj ące z obowi ązuj ących aktów prawnych, programów wy Ŝszego rz ędu oraz dokumentów planistycznych uwzgl ędniaj ących problematyk ę ochrony środowiska. Niezb ędne było równie Ŝ uwzgl ędnienie zamierze ń rozwojowych gminy zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Uwarunkowania te, w powi ązaniu z aktualnym stanem środowiska w gminie były podstaw ą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego u Ŝytkowania zasobów naturalnych.

4.1. Uwarunkowania zewn ętrzne opracowania Programu Ochrony Środowiska Gminy Bierawa. Zasady ochrony środowiska wymuszaj ą zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podej ścia. Gmina nie jest układem zamkni ętym, a poszczególne elementy środowiska zachowuj ą ci ągło ść bez wzgl ędu na granice terytorialne. Z tego wzgl ędu, konieczne jest przyj ęcie uwarunkowa ń wynikaj ących z programów, planów i strategii zewn ętrznych wy Ŝszego rz ędu, umo Ŝliwiaj ących szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska. Główne uwarunkowania zewn ętrzne dla Gminy Bierawa w zakresie ochrony środowiska wynikaj ą z nast ępuj ących dokumentów: - strategii trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju kraju, województwa opolskiego, Powiatu Kędzierzy ńsko-Kozielskiego oraz Gminy Bierawa, - strategii rozwoju regionalnego kraju, - koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa opolskiego, - polityki ekologicznej pa ństwa wraz z programem wykonawczym, - systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, - mi ędzynarodowych zobowi ąza ń Polski w zakresie ochrony środowiska, - zobowi ąza ń Polski przyj ętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, - programu ochrony środowiska dla województwa opolskiego, - strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, le śnictwa).

4.1.1. Zasady realizacji programu Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania uj ęte w "Polityce Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007–2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014", „Programie Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku” oraz w dostosowanej do wymaga ń ustawy Prawo ochrony środowiska, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego programu. Nadrz ędn ą zasad ą przedstawion ą w Polityce Ekologicznej Państwa jest zasada zrównowa Ŝonego rozwoju. Rozwój zrównowa Ŝony jest definiowany jako taki, który nie narusza w sposób istotny i trwały środowiska Ŝycia człowieka i godzi prawa przyrody, ekonomii oraz rozwoju społecze ństw wraz ze zrównowa Ŝeniem szans dost ępu do zasobów mi ędzy pokoleniem obecnym, a pokoleniami nast ępnymi. W skrócie wi ęc, jest to rozwój człowieka wynikaj ący z działalno ści człowieka odbywaj ącego si ę w harmonii z przyrod ą. Najwa Ŝniejszymi czynnikami, które nale Ŝy uwzgl ędnia ć przy programowaniu zrównowa Ŝonego rozwoju s ą: czynniki społeczne, ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne. Rozwój zrównowa Ŝony oznacza wi ęc tak ą filozofi ę rozwoju globalnego, regionalnego i lokalnego, która przeciwstawia si ę ekspansji opartej wył ącznie o wzrost gospodarczy.

4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa Nadrz ędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej pa ństwa jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównowa Ŝonego rozwoju społeczno - gospodarczego.

23

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Realizacja tego celu osi ągana b ędzie poprzez niezb ędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdra Ŝanie postanowie ń Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotycz ących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najwa Ŝniejszych obszarach ochrony środowiska. St ąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej s ą: - wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii, - dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski, - ochrona klimatu. Wymienione cele (oprócz pierwszego) zgodne s ą z celami VI Programu Działa ń na Rzecz Środowiska oraz Odnowion ą Strategi ą UE dotycz ącą Trwałego Rozwoju. W ten sposób realizacja krajowej polityki ekologicznej wpisywa ć si ę b ędzie w osi ąganie celów tej polityki na poziomie całej Wspólnoty.

Osi ąganiu powy Ŝszych celów słu Ŝyć b ędzie realizacja nast ępuj ących priorytetów i zada ń:

1. Wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska polegaj ące na: - przegl ądzie prawa z punktu widzenia jego zgodno ści z przepisami UE, jego zmianie i uproszczeniu oraz koordynacji działa ń w tym zakresie, - zapewnieniu integracji celów ochrony środowiska i priorytetów polityki ekologicznej ze strategiami rozwoju ró Ŝnych sektorów gospodarki, - prowadzeniu edukacji ekologicznej dla zapewnienia akceptacji społecznej dla podejmowanych programów ochrony środowiska, - zapewnieniu pełniejszego wykorzystania sił rynkowych dla ochrony środowiska, likwidacji bł ędnych sygnałów ekonomicznych - przykładowo antyekologicznych subsydiów oraz wzmocnienia proekologicznych zachowa ń, - wspieraniu zmian w systemie podatkowym stymuluj ącym działania poŜą dane z punktu widzenia ochrony środowiska, - promocji przyjaznych środowisku postaw konsumenckich, - wspieraniu aktywno ści podmiotów gospodarczych wdra Ŝaj ących systemy zarz ądzania środowiskowego, - wzmocnieniu roli planowania przestrzennego jako instrumentu ochrony środowiska, - wspieraniu bada ń naukowych dotycz ących ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystywania jego zasobów, - wprowadzeniu pełnej odpowiedzialno ści sprawcy za szkody w środowisku jako elementu realizacji zasady zanieczyszczaj ący płaci, - rozwój systemu oceny oddziaływa ń w cyklu Ŝyciowym produktu oraz szacowania przepływów materiałowych jako elementów Zintegrowanej Polityki Produktowej, - zagwarantowaniu wystarczaj ących środków finansowych na działania zapewniaj ące realizacj ę celów polityki ekologicznej i rozwoju instrumentów wspieraj ących te działania, - zainicjowaniu prac dla szerszego uwzgl ędniania w kosztach produkcji kosztów zewn ętrznych.

2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody polegaj ąca na: - wzmacnianiu krajowego systemu obszarów chronionych, - weryfikacji i uporz ądkowaniu systemu obszarów chronionych w ramach sieci Natura 2000, - stworzeniu skutecznych mechanizmów ochrony zasobów i walorów przyrodniczych oraz krajobrazowych poza obszarami chronionymi, - ochronie obszarów wodno - błotnych, - odtworzeniu zniszczonych ekosystemów i siedlisk, odbudowie zagro Ŝonych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, - wzmocnieniu ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej zarówno in situ jak i ex situ, - kontynuacji prac zmierzaj ących do wzrostu lesisto ści kraju (docelowo do 30% pow. kraju), - wspieraniu rozwoju wielofunkcyjnej gospodarki le śnej, 24

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- kontynuacji prac przy rekultywacji gruntów zdegradowanych, - wspieraniu programów rolniczych zapewniaj ących zrównowa Ŝone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne i zrównowa Ŝone, programy rolno środowiskowe), - poszukiwaniu substytutów zasobów nieodnawialnych i wspieraniu ich stosowania w gospodarce, - wzro ście racjonalno ści wykorzystania zasobów kopalin, - wzmacnianiu bezpiecze ństwa biologicznego w odniesieniu do genetycznie modyfikowanych organizmów (GMO).

3. Zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii polegaj ące na: - wdra Ŝaniu zasady decouplingu - rozdzielenia zale Ŝno ści presji środowiskowej od rozwoju gospodarczego (zapewnienie, Ŝe szybki rozwój gospodarczy nie b ędzie powodował wzrostu wielko ści ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanego do środowiska), - zaoszcz ędzenie 9% energii finalnej w ci ągu 9 lat, do roku 2017, - wprowadzaniu wska źników zu Ŝycia surowców, wody i energii na jednostk ę produktu w poszczególnych sektorach gospodarki, - stworzenie mechanizmów ułatwiaj ących wykorzystanie prostych rezerw energetycznych przez ograniczanie strat i wprowadzanie materiałów i technologii energooszcz ędnych; - wspieraniu programów efektywnego wykorzystania wody w przemy śle, w tym zamkni ętych jej obiegów, - osi ągni ęciu 7,5% udziału energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych zarówno w bilansie zu Ŝycia energii pierwotnej w 2010r., jak i takiego samego udziału tych źródeł w produkcji energii elektrycznej, - uzyskaniu 5,75% udziału biokomponentów w zu Ŝyciu paliw płynnych transporcie w 2010r., - opracowaniu i wdra Ŝaniu planów gospodarowania wodami na obszarach wydzielonych dorzeczy oraz programów działa ń dla osi ągni ęcia dobrego stanu wód w 2015r., - opracowaniu i wdra Ŝaniu planów ochrony przeciwpowodziowej oraz zapobieganiu skutkom suszy.

4. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski polegaj ąca na: - zmniejszaniu ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanego do wód przez modernizacj ę istniej ących i budow ę nowych oczyszczalni ścieków, - zako ńczeniu programu budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów w aglomeracjach powy Ŝej 15 000 RLM, - zako ńczeniu programu budowy oczyszczalni ścieków w zakładach sektora rolno - spoŜywczego, - optymalizacji potrzeb transportowych i ograniczaniu emisji ze środków transportu jako elementu poprawy jako ści powietrza na terenach zurbanizowanych, - realizacji programów ograniczenia wielko ści emisji do powietrza ze źródeł przemysłowych i komunalnych, - ograniczeniu emisji z du Ŝych źródeł spalania energetycznego, - wspieraniu działa ń maj ących na celu unikanie wytwarzania odpadów i zapewniaj ących bezpieczne dla środowiska ich unieszkodliwianie, - podniesieniu poziomu odzysku odpadów komunalnych do 10 % w 2010r., - ograniczaniu zagro Ŝenia dla zdrowia ludzi i jako ści środowiska spowodowanego stosowaniem środków chemicznych, - wycofywaniu z obrotu i stosowania substancji niszcz ących warstw ę ozonow ą, - zapobieganiu ryzyku powstania powa Ŝnych awarii przemysłowych przez wzmacnianie kontroli nad instalacjami stwarzaj ącymi takie ryzyko, - wspieraniu działa ń maj ących na celu ograniczanie uci ąŜ liwo ści hałasu, - ochronie ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, - prowadzeniu skutecznego nadzoru nad wykorzystywaniem źródeł promieniowania jonizuj ącego.

25

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

5. Ochrona klimatu polegaj ąca na: - spełnieniu wymaga ń Protokołu z Kioto, - wykorzystaniu lasów jako pochłaniaczy gazów cieplarnianych, - dalsza redukcja emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich sektorów gospodarki, wspieranie programów w tym zakresie; - wspieranie programów zwi ększaj ących ilo ść wi ązanego w ęgla, - podj ęciu działa ń instytucjonalnych pozwalaj ących na korzystanie z mechanizmów elastyczno ści Protokołu z Kioto, - rozpocz ęciu analiz dotycz ących potrzeb i moŜliwo ści wdra Ŝania działa ń adaptacyjnych w sektorach szczególnie wra Ŝliwych na skutki zmiany klimatu, - stworzeniu warunków instytucjonalnych pozwalaj ących na aktywne współtworzenie wspólnotowej polityki klimatycznej, w tym przyj ęcia zobowi ąza ń na okres po roku 2012. 1

4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku Program nie formułuje celu generalnego i podkre śla pierwszorz ędn ą potrzeb ę zachowania dobrego stanu środowiska, jako podstawowego warunku zrównowa Ŝonego i harmonijnego rozwoju. Cele perspektywiczne, nawi ązuj ą do Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007-10 z perspektyw ą na lata 2011-14 oraz do Programu Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007- 2010 z perspektyw ą do 2014 roku. Z uwagi na niewielki wpływ skali regionalnej na zmiany klimatu, nie formułuje si ę w tym zakresie celu perspektywicznego. Zagadnienia zwi ązane z przeciwdziałaniem i ograniczaniem negatywnych skutków wpływaj ących na środowisko, zostały omówione w poni Ŝszych celach wraz z kierunkami działa ń. Sformułowano 4 cele perspektywiczne, o charakterze stałych d ąŜ eń, które spełniaj ą rol ę osi priorytetowych – wyznaczaj ą jednocze śnie grupy celów realizacyjnych.

Cele: 2 1. Wł ączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych 2. Planowanie przestrzenne zgodne z ide ą zrównowa Ŝonego rozwoju 3. Edukacja ekologiczna społecze ństwa i dost ęp do informacji 4. Innowacyjno ść pro środowiskowa.

1 Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014 – Ministerstwo Środowiska – Warszawa, grudzie ń 2006 rok.

2 Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku 26

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY BIERAWA.

„Program ochrony środowiska dla gminy Bierawa” został sporz ądzony w 2004 roku i przyj ęty Uchwał ą XXXI-220 w dniu 31.03.2005 roku i obejmował cele z „Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Przedstawione w programie działania zostały skierowane na realizacje polityki ekologicznej w takich obszarach jak:

Ochrona jako ści wód powierzchniowych i wód podziemnych oraz ich wykorzystanie : W latach 2004-2008 przeprowadzono konserwacj ę i odbudow ę rowów melioracyjnych na ł ączn ą kwot ę 353 241,00 zł, w tym: - wykonano kładk ę na rzece Bierawka, - przeprowadzono regulacj ę potoku w Starej Ku źni, Goszycach, - wykonano konserwacj ę rowów w Dziergowicach i Starym Ko źlu. - umocniono brzegi stawu – Potok „Dziergówka”.

Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej znacz ąco wpłyn ęła na popraw ę jako ści wód powierzchniowych. Wybudowano tranzytowy ruroci ąg tłoczny ścieków sanitarnych z Bierawy do Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w K ędzierzynie-Ko źlu oraz wybudowano kanalizacj ę sanitarn ą wsi Bierawa. Koszty poniesione 13 276 146,20 zł. Wybudowano kanalizacj ę rozdzielcz ą w Starym Ko źlu – poniesione koszty to: 3 597 767,92 zł Przedłu Ŝono sieci kanalizacyjne w: - Brze źcach – warto ść środków wydatkowanych - 44 602,02 zł - Starej Ku źni - warto ść środków wydatkowanych – 26 534,89 zł

Wykonano mapy i projekty: - tranzytu sieci kanalizacyjnej z Solarni do biologicznej oczyszczalni ścieków ZAK i sie ć rozdzielcza sołectwa Solarnia, Dziergowice i Lubieszów - 185 736,00 zł - tranzytu sieci kanalizacyjnej Ortowice - Oczyszczalnia Z.A.K - 67 330,00 zł - wymiany kolektora wodoci ągu ze stacji uzdatniania wody w Korzonku do sołectw Grabówka, Bierawa, Ortowice, Kotlarnia – 78 820,00 zł - wzajemnego poł ączenia stacji SUW – 7 320,00 zł.

Wykonano sie ć wodoci ągow ą w Lubieszowie - warto ść wydatkowanych środków – 66 753,56 zł

Przedłu Ŝono sieci wodoci ągowe w Dziergowicach, Starym Ko źlu i Bierawie - wydatkowano - 79 518,58 zł w tym: - przedłu Ŝenie sieci wodoci ągowej ul. Sosnowa w Dziergowicach całkowity koszt zadania - 29 178,76 zł - przedłu Ŝenie sieci wodoci ągowej ul. Melcza w Starym Ko źlu całkowity koszt zadania – 24 497,74 zł - przedłu Ŝenie sieci wodoci ągowej ul. 22 Lipca w Bierawie całkowity koszt zadania – 32 640,00 zł - oraz w Brze Ŝcach - wydatkowano – 2 196,00 zł.

Opracowano projekty sieci wodoci ągowej w - ul. Dworcowa w Dziergowicach -19 842,08 zł - Parking OKSM -6 000,00 zł oraz wymiany kolektora wodoci ągu ze stacji uzdatniania wody w Korzonku do sołectw: Grabówka, Bierawa, Ortowice, Kotlarnia – 151 213,00 zł.

Przeprowadzono remont sieci wodoci ągowej w Lubieszowie – poniesiony koszt - 5 122,00 zł

Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami została szczegółowo opisana w oddzielnym zał ączniku „Plan Gospodarki Odpadami” 27

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Ochrona powietrza atmosferycznego W ramach zada ń termomodernizacyjnych wykonano: - w Szkole Podstawowej w Dziergowicach wymieniono okna - poniesione koszty 3.660,00 zł - w Gminnym Centrum Kultury i Rekreacji w Bierawie wymieniono dach – 45 200,00 zł.

Dla Gimnazjum w Solarni zakupiono piec C.O. - warto ść środków wydatkowanych – 6 702,11 zł.

Wykonano drog ę transportu rolnego w celu zmniejszenia pylenia: - Le śna Lubieszów - koszty poniesione – 105 486,60 zł - ł ącznik Lubieszów.- koszty poniesione – 74 519,71 zł - „Stara Odra” w Dziergowicach.

Opracowano projekty dróg transportu rolnego: - do Pordzika w Lubieszowie - 254,35 zł - Lubieszów Niwiska – 12 156,35 zł - Bierawa D ębina – 14 438,70 zł - Stare Ko źle do Opyd - 9 876,43 zł.

Opracowano projekt ście Ŝek rowerowych: - Korzonek – Korzonek Wie ś – 6 100,00 zł. - w Lubieszowie „Nawiska” – 3 660,00 zł.

Ochrona przed hałasem W latach 2004-2008 przeprowadzono szereg modernizacji i remontów ulic na terenie gminy na rzecz których poniesiono koszt m.in.: - przebudowa ulicy Nowej w miejscowo ści Korzonek – 3 660,00 zł - Dziergowice ul. Graniczna – 87 814,71zł - Stara Ku źnia dz. nr ew. 296, 297 – 33 599,56 zł - Dziergowice Brzozowa/Ko ścielna/ - 53 916,07 zł - Ortowice wjazd na drog ę wojewódzk ą nr 408 - 32.658,30 zł - Sara Ku źnia dz. nr ew. 160/2 – 3 465,19 zł. - Stare Ko źle ul. Zamkni ęta – 2 196,00 zł.

Opracowano projekty modernizacji dróg: - Bierawa ul. Ko ścielna - 3.782,00 zł - Ogrodowa w Bierawie - 4.392,00 zł - Lubieszów ul. Polna - 1.525,00 zł

Powa Ŝne awarie

W celu ograniczenia powa Ŝnych awarii na terenie gminy przeprowadzono nast ępuj ące zadania: • zaktualizowano listy instalacji stanowi ących potencjalne zagro Ŝenie środowiska i Ŝycia ludzi na terenie gminy, • prowadzono działania edukacyjne dla ogółu ludno ści w zakresie post ępowania w przypadku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii lub zagro Ŝenia naturalnego i zapobiegania im, • informowano społecze ństwo o wyst ąpieniu powa Ŝnych awarii przemysłowych lub zagro Ŝeń naturalnych.

Ochrona przyrody i krajobrazu:

Corocznie przeznacza si ę środki na wycink ę drzew i zakup drzewek i krzewów ok. 7 000,00 zł./rok. Opracowano i wydano: - ekofizjografi ę gminy wraz z planem zagospodarowania przestrzennego. – 189 000,00 zł. - „Gmina Bierawa – zarys monograficzny”.

28

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Edukacja ekologiczna

W ramach edukacji ekologicznej przeprowadzono szereg działa ń m.in.: - w lokalnym biuletynie informacyjnym „Głos Bierawy” zamieszczane s ą artykuły i informacje o ekologii, - dwa razy do roku organizowane s ą konkursy ekologiczne propaguj ące ochron ę środowiska naturalnego, - zorganizowano wystaw ę ekologiczn ą, - do ka Ŝdego pisma wychodz ącego w ZGKiM. do mieszka ńców doł ączana jest ulotka o sposobach i post ępowaniu przy segregacji odpadów, - współpraca ze słu Ŝbami le śnymi, kołami my śliwskimi i w ędkarskimi, szkołami, domami kultury oraz innymi organizacjami i placówkami zainteresowanymi utrzymaniem porz ądku.

Działania uj ęte w Programie ochrony środowiska dla Gminy Bierawa na lata 2004-2011 prawie całkowicie udało si ę zrealizowa ć w latach 2004-2008. Nie rozpocz ęto budowy zaplanowanych ście Ŝek rowerowych. Nie wykonano całodobowych pomiarów nat ęŜ enia hałasu na terenach rozwojowych miejscowo ści gminnych.

29

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

6. ZAŁO śENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 Naczeln ą zasad ą przyj ętą w przedmiotowym programie jest zasada zrównowa Ŝonego rozwoju w celu umo Ŝliwienia lepszego zagospodarowania istniej ącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprz ętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształcenia i zagro Ŝenia przedstawiono poni Ŝej propozycj ę działa ń programowych umo Ŝliwiaj ących spełnienie zasady zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez koordynacj ę działa ń w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to mo Ŝliwo ść planowania przyszło ści gminy w perspektywie kilkunastu lat i umo Ŝliwia aktywizacj ę społecze ństwa gminy, zwi ększenie inicjatywy i wpływu społeczno ści na realizacj ę działa ń rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłu Ŝyć do tworzenia warunków dla takich zachowa ń ogółu społecze ństwa, które polega ć b ędą w pierwszej kolejno ści na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a nast ępnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodowa ć zrównowa Ŝony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków Ŝycia mieszka ńców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy.

6.1. Cele ekologiczne Kompleksowo ść zagadnie ń ochrony środowiska, a tak Ŝe zakres przeobra Ŝeń na terenie gminy wymusiła wyznaczenie celów średniookresowych i priorytetowych, a tak Ŝe przyj ęcie zada ń z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spo śród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnie ń, których rozwi ązanie przyczyni si ę w przyszło ści do poprawy stanu środowiska na terenie gminy. Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnoz ę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy, uwarunkowania zewn ętrzne (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrzne, a tak Ŝe inne wymagania w zakresie jako ści środowiska. Wybór priorytetowych przedsi ęwzi ęć ekologicznych na terenie gminy Bierawa na lata 2009-2012 z perspektyw ą 2013-2016 przeprowadzono przy zastosowaniu nast ępuj ących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych.

6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym - wymiar zadania przedsi ęwzi ęcia (ponadlokalny i publiczny), - konieczno ść realizacji przedsi ęwzi ęcia ze wzgl ędów prawnych - zabezpieczenia środków na realizacj ę lub mo Ŝliwo ść uzyskania dodatkowych zewn ętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych), - efektywno ść ekologiczna przedsi ęwzi ęcia, - znaczenie przedsi ęwzi ęcia w skali regionalnej, - spełnianie wymogów zrównowa Ŝonego rozwoju - zgodno ść przedsi ęwzi ęcia dla rozwoju gospodarczego gminy.

6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym - mo Ŝliwo ść likwidacji lub ograniczenia najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń środowiska i zdrowia ludzi, - zgodno ść z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zada ń wynikaj ących ze Strategii rozwoju województwa opolskiego, - zgodno ść z celami i priorytetami ekologicznymi okre ślonymi w “Polityce Ekologicznej Państwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektyw na lata 2011-2014” i „Programie Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku”, - zgodno ść z mi ędzynarodowymi zobowi ązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska, - skala dysproporcji pomi ędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo, - skala efektywno ści ekologicznej przedsi ęwzi ęcia (efekt planowany, tempo jego osi ągni ęcia), 30

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- wieloaspektowo ść efektów ekologicznych przedsi ęwzi ęcia (mo Ŝliwo ść jednoczesnego osi ągni ęcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska), - w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodno ść proponowanych zada ń z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe traktowanie tworzenia systemów, działa ń w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

6.1.3. Cele ekologiczne dla Gminy Bierawa. Kieruj ąc si ę podanymi powy Ŝej kryteriami, wyznaczono nast ępuj ące cele dla Gminy Bierawa z zakresu ochrony środowiska: - środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, - wzmocnienie systemu zarz ądzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej społecze ństwa, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii.

31

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

7. ŚRODOWISKO DLA ZDROWIA – DALSZA POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO.

7.1. Identyfikacja środowiskowych zagro Ŝeń zdrowia, zahamowanie ich narastania oraz minimalizacja powodowanych przez nie skutków. Stan wyj ściowy

Jako ść środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia. Wg raportu WHO około 25 % zgonów i chorób w skali globalnej jest wynikiem negatywnego oddziaływania środowiskowego. Zanieczyszczenie środowiska ma swój udział w rozwoju a Ŝ 80 % chorób, po średnio wpływa te Ŝ na ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ograniczenie człowiekowi dost ępu do zasobów środowiskowych a co za tym idzie ograniczenie mo Ŝliwo ści wypoczynku i wra Ŝeń estetycznych.

Dlatego te Ŝ program ochrony środowiska powinien ujmowa ć zjawiska globalne i długofalowe, wpływaj ące zarówno na zdrowie fizyczne jak i na komfort psychiczny człowieka. Do najwi ększych problemów maj ących wpływ na stan zdrowia ludzi nale Ŝą : - jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia, - zanieczyszczenie wód gruntowych, - zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, - emisja hałasu.

Główne kierunki działa ń na rzecz środowiska i zdrowia zostały okre ślone w przyj ętym przez Rad ę Ministrów Wieloletnim Programie „Środowisko a zdrowie” .

7.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Zahamowanie powstawania środowiskowych zagro Ŝeń zdrowia

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wzmo Ŝenie monitoringu jako ści wody do spo Ŝycia przez ludzi WIO Ś Opole szczególnie w odniesieniu do zawarto ści w wodzie wielopier ścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), trihalometanów (THM) oraz metali ci ęŜ kich wzmocnienie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze WIO Ś Opole, Sanepid szczególnym uwzgl ędnieniem nara Ŝania na czynniki biologiczne oraz substancje chemiczne niebezpieczne promocja zdrowego stylu Ŝycia i unikanie zagro Ŝeń oraz profilaktyka Organizacje chorób cywilizacyjnych i ograniczenie zewn ętrznych przyczyn ich pozarz ądowe powstawania

7.2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych Stan wyj ściowy - wody powierzchniowe:

Gmina Bierawa poło Ŝona jest nad rzek ą Bierawk ą, przy jej uj ściu do rzeki Odry. Odra stanowi naturaln ą zachodni ą granic ę gminy. S ąsiedztwo od północy Zakładów Chemicznych w K ędzierzynie oraz eksploatacja złó Ŝ piasku w Kotłami decyduj ą o warunkach hydrologicznych obszaru gminy. Zakłady w Kędzierzynie poprzez eksploatacj ę uj ęcia wód gruntowych powoduj ą odczuwalne obni Ŝenie poziomu wód powierzchniowych. Dodatkowo Piaskownia w Kotlarni działa odwadniaj ąco, a zasi ęg oddziaływania 32

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 okre śla wytworzona depresja zwierciadła wody. Jej zasi ęg obejmuje wsie: Kotlamia, Ortowice i Grabówka. Oddziaływanie uj ęcia wody Zakładów K ędzierzyn jest widoczne na obszarze całej gminy Bierawa. Cały teren gminy Bierawa poło Ŝony jest na obszarze prawostronnego dorzecza rzeki Odry, która stanowi ciek I-go rz ędu. Jej podstawowymi bezpo średnimi dopływami na terenie gminy jest rzeka Bierawk ą i potok od strony wsi Dziergowice. Poza Bierawk ą na obszarze gminy wody powierzchniowe stanowi rzeka Ł ącza - od strony wsi Stara Ku źnia, która wpada do Bierawki w miejscowo ści Korzonek.

Rysunek 4. Sie ć hydrograficzna Powiatu K ędzierzy ńsko – Kozielskiego.

Stan wód powierzchniowych

Badania jako ści wód powierzchniowych na terenie całego województwa opolskiego, jak równie Ŝ w gminie Bierawa przeprowadza WIO Ś w Opolu. W okresie 1980–2005 roczne serie bada ń jako ści wód powierzchniowych prowadzono w 29 przekrojach pomiarowo – kontrolnych zlokalizowanych w granicach powiatu k ędzierzy ńsko - kozielskiego, przy czym w latach 2001–2005 liczebność przekrojów badawczych została ograniczona do 12.

Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu poni Ŝsza tabela przedstawia zakres bada ń wód powierzchniowych:

33

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 9. Zakres bada ń jako ści wód powierzchniowych. Lp Wska źniki jako ści Jednostka W zakresie monitoringu . wody

Wska źniki fizyczne o 1 Temperatura wody C Regionalnego 2 Zawiesiny ogólne mg/l - Operacyjnego 3 Odczyn pH - 4 Barwa Pt/l - Wska źniki tlenowe 5 Tlen rozpuszczony mg O2/l - 6 BZT5 mg O2/l Regionalnego Operacyjnego 7 ChZT – Mn mg O2/l - 8 ChZT – Cr mg O2/l - Wska źniki biogenne 9 Amoniak mg NH4/l 10 Azot Kjeldahla mg N/l 11 Azotany mg NO3/l 12 Azotyny mg NO2/l Operacyjnego Regionalnego 13 Azot ogólny mg N/l 14 Fosforany mg PO4/l 15 Fosfor ogólny mg P/l Wska źniki zasolenia

(dla Odry, Bierawki i Kłodnicy) 16 Przewodno ść w 20 0C S/cm - 17 Substancje mg/l - rozpuszczone 18 Zasadowo ść ogólna mg CaCO3/l - 19 Siarczany mg SO4/l Operacyjnego - 20 Chlorki mg Cl/l - 21 Wap ń mg Ca/l - 22 Magnez mg Mg/l - 23 Chlorofil „a” g/l Regionalnego Wska źniki mikrobiologiczne 24 Liczba bakterii grupy coli w 100 ml - 25 Liczba bakterii grupy coli w 100 ml Operacyjnego Regionalnego typu kałowego Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim w 2006 r., WIO Ś Opole, 2007 r.

W 2007 roku na terenie Bierawy WIO Ś prowadził badania w ppk: Bierawka, ppk Pogonica oraz w ppk Dopływ z Brze Ŝec.

Tabela 10. Przekroje pomiarowo–kontrolne wód powierzchniowych na terenie Gminy Bierawa w 2007 r. Lokalizacja Lp. Nazwa cieku - przekrój km Gmina Monitoring operacyjny 1. Bierawka/uj ście do Odry 1,8 Bierawa

2. Pogonica/uj ście do Odry, Dziergowice 0,5 Bierawa

5. Odra/dopływ z Brze Ŝec 2,7 Brze źce/Bierawa

Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim w 2007 r., WIO Ś 2007 Opole.

Przy uwzgl ędnieniu kategorii jako ści wody scharakteryzowano podział wód na pi ęć klas jako ści: • klasa I – wody o bardzo dobrej jako ści • klasa II – wody dobrej jako ści

34

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

• klasa III – wody zadawalaj ącej jako ści • klasa IV – wody niezadowalaj ącej jako ści • klasa V – wody złej jako ści

Rysunek 5. Punkty monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w 2007 roku w województwie opolskim.

Na podstawie wyników przeprowadzanych przez WIO Ś w Opolu bada ń, dokonano ogólnej oceny wód powierzchniowych w Gminie Bierawa kontrolowanych w 2007 roku.

35

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 11. Ocena ogólna wód powierzchniowych kontrolowanych w 2007 roku. Nazwa rzeki - Wska źniki które zadecydowały o klasie km Klasa przekrój wód ChZT-Cr, azotyny, PEW, subst. Bierawka/uj ście do 1,8 V rozpuszcz., siarczany, chlorki, chlorofil „a”, Odry og. liczba bakterii coli Pogonica/uj ście do zawiesina, O , ChZT-Cr, N-K, bakterie 0,5 III 2 Odry, Dziergowice kałowe Odra/dopływ z Brze Ŝec 2,7 IV O2, ChZT-Cr, NO 3 Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim w 2007r., WIO Ś Opole.

Rzeka Bierawka w badanym zakresie zalicza si ę do wód V klasy (wody złej jako ści - ze wzgl ędu na zawarto ść zwi ązków mineralnych zwłaszcza chlorków i siarczanów). Kolejnymi badanymi punktami była rzeka Pogonica, która wykazała wody III klasy czysto ści (wody zadawalaj ącej jako ści) oraz rzeka Odra/dopływ z Brze Ŝec, która odznaczyła si ę wodami IV klasy jako ści (wody niezadowalaj ącej jako ści - ze wzgl ędu na zawarto ść : O 2, ChZT-Cr, NO 3).

Wody gminy Bierawa wykazuj ą znaczne zró Ŝnicowanie pod wzgl ędem jako ści (od wód czystych pod wzgl ędem fizykochemicznym i bakteriologicznym do wód zanieczyszczonych - zwłaszcza bakteriologicznie).

Wpływ na zanieczyszczenie zwi ązkami biogennymi ma przede wszystkim stan gospodarki wodno – ściekowej w zlewni rzek. Zauwa Ŝyć nale Ŝy, i Ŝ wiele miejscowo ści w zlewni nie posiada kanalizacji.

Przydatno ść do bytowania ryb w warunkach naturalnych.

Rozporz ądzenia okre śla wymagania, jakim powinny podlega ć wody śródl ądowe b ędące środowiskiem Ŝycia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. Bior ąc pod uwag ę teren całego województwa opolskiego, nale Ŝy powiedzie ć, Ŝe wody 9 przebadanych w 2007r w systemie monitoringu rzek - nie spełniały wymaga ń, jakim powinny podlega ć wody śródl ądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych (nie była badana Ŝadna rzeka z terenu gminy Bierawa). Przyczyn ą był przede wszystkim zbyt wysoki, w stosunku do wymaganego, poziom azotynów i fosforu ogólnego notowany praktycznie we wszystkich punktach kontrolnych.

Stan wyj ściowy - wody podziemne:

Pod wzgl ędem hydrogeologicznym obszar gminy Bierawa poło Ŝony jest w rejonie przedsudeckim - podregionie K ędzierzy ńskim oraz regionie Raciborskim. Podregion K ędzierzy ński obejmuje w północnej cz ęś ci gminy wsie : Brze źce, Stare Ko źle, Grabówk ę oraz obszar le śny poło Ŝony na północny zachód od Starej Ku źni. Na ww obszarze wyst ępuje główny poziom u Ŝytkowo-wodono śny. W l ądowych osadach miocenu wydajno ści tego poziomu si ęgaj ą 10 - 120 m 3/h, a miejscami powy Ŝej 130 m 3/h. W utworach czwartorz ędowych wyst ępuje poziom wodono śny. Wydajno ści tego poziomu si ęgaj ą 10-30 m3/h. Rejon Raciborski obejmuje w południowej cz ęś ci gminy wsie: Bierawa, Lubieszów, Dziergowice, Solarni ę, Korzonek, Ortowice, Kotlarni ę, Goszyce i Star ą Ku źni ę. Charakteryzuje si ę wyst ępowaniem głównego poziomu u Ŝytkowego w utworach czwartorz ędu. Wydajno ści tego poziomu si ęgaj ą 10-30 m 3/h. Kolejny poziom wodono śny znajduje si ę w utworach trzeciorz ędowych miocenu l ądowego w postaci piasków, rzadziej Ŝwirów, poło Ŝonych na gł ęboko ści 30 - 80 m. Wydajno ść tego poziomu si ęga 20 - 40 m 3/h.

Na terenie gminy Bierawa bardzo istotn ą rol ą, z punktu widzenia wód podziemnych, stanowi czwartorz ędowa rynna erozyjna. Rynna ta przebiega z południowego wschodu na północny zachód, zgodnie z biegiem Odry. Na terenie gminy rynna obejmuje Grabówk ę, Korzonek, Ortowice oraz cz ęść zachodni ą wyrobiska piaskowego „Kotlarnia".

36

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Rysunek 6. Główne zbiorniki wód podziemnych w województwie opolskim.

Gmina Bierawa le Ŝy na terenach zasobnych w wody podziemne, poło Ŝona jest niemal w cało ści na obszarze zbiornika wód podziemnych GZWP nr 332 – Subniecki K ędzierzy ńsko – Głubczyckiej tzw. Basenu Sarmackiego. Jest to zbiornik wód podziemnych o o środku porowym, obejmuj ący swym zasi ęgiem poł ączone hydraulicznie struktury wodono śne trzeciorz ędowe sarmatu i tzw. gł ębokiego czwartorz ędu o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 130000 m3/24h i średniej gł ęboko ści uj ęć 80m – 120m. Zbiornik ten rozci ąga si ę na rozległym obszarze od Białej na zachodzie, przez Kędzierzyn-Ko źle, do terenów le Ŝą cych przed Gliwicami na wschodzie. Stanowi podstawowe źródło zasilania w wod ę terenów nad nim poło Ŝonych. Zbiornik GZWP 332 to rozległa niecka, której dno stanowi ą łupki i szarogłazy karbonu, zalegaj ące na gł ęboko ści około 550 m p.p.t. Lokalnie przykryte są one cienk ą warstw ą wapieni i dolomitów triasu (zalegaj ąca na gł ęboko ściach 508 – 550 m p.p.t.), warstwa wapieni i margli kredy (zalegaj ąca do około 390 m p.p.t.) oraz cienka warstwa iłów marglistych i piasków drobnych tortonu. Cała nieck ę wypełniaj ą utwory trzeciorz ędowe miocenu górnego - sarmatu, o mi ąŜ szo ści 150 – 200 m w środkowej cz ęś ci basenu. Zbiornik ten jest zasilany na drodze bezpo średniej infiltracji opadów atmosferycznych i wód powierzchniowych na jego wychodniach.

37

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Rysunek 7. GZWP nr 332 na terenie gminy Bierawa.

Wody podziemne zbiornika GZWP 332 s ą intensywnie eksploatowane przez istniej ące na tym terenie zakłady przemysłowe oraz liczne uj ęcia komunalne. Nadmierna eksploatacja wód zbiornika doprowadziła do powstania rozległego regionalnego leja depresji w jego centralnej cz ęś ci tj. na obszarze miasta K ędzierzyn - Ko źle i Zdzieszowic. Dodatkowym perspektywicznym źródłem wód podziemnych mog ą by ć równie Ŝ wody podziemne zwi ązane ze współczesn ą dolin ą Odry oraz wody z bezpo średniej infiltracji wzdłu Ŝ rzeki. Du Ŝe zasoby stosunkowo dobrej i łatwo dost ępnej wody zbiorników podziemnych sprawiaj ą, Ŝe gminie nie grozi deficyt. Konieczne jest jednak podj ęcie silnych stara ń, które zapobiegn ą degradacji tych wód. Podstawowymi problemami, które musz ą by ć rozwi ązane w pierwszej kolejno ści, s ą: całkowite i kompleksowe rozwi ązanie gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej, rolnej i przemysłowej.

Jako ść wód podziemnych

Badania jako ści wód gł ębinowych potwierdzaj ą systematyczny i post ępuj ący wzrost zanieczyszczenia wód poziomu czwartorz ędowego i nie potwierdzaj ą wzrostu zanieczyszczenia wód poziomu trzeciorz ędowego (basenu sarmackiego). Zagro Ŝeniem dla wód podziemnych są drobne zakłady usługowo-wytwórcze, odprowadzaj ące drobne ilo ści silnie zanieczyszczonych ścieków technologicznych oraz odpadowych do rowów przydro Ŝnych i bezpo średnio do gruntu. Równie Ŝ brak kanalizacji sanitarnej i nieszczelno ść szamb, szczególnie w dolinach cieków wodnych charakteryzuj ących si ę wysokim poziomem wód gruntowych. W wi ększo ści przypadków zanieczyszczenia te przenikaj ą do ni Ŝszych warstw gruntu.

W procesach planistycznych zwi ązanych z konieczno ści ą spełnienia wymogów dotycz ących ochrony środowiska, w szczególno ści ochrony zasobów wód podziemnych, wymagane s ą działania, które mo Ŝna podzieli ć na trzy kategorie: - działania dotycz ące kształtowania warunków inwestycyjnych, zmierzaj ące do racjonalnej i planowej eksploatacji zasobów środowiska naturalnego i jego ochrony w szczególno ści ochrony zasobów wód podziemnych i uj ęć wody (uj ęcia wody w Dziergowicach, Korzonku i w Starym Ko źlu), - działania dotycz ące stanu istniej ącego, zmierzaj ące do redukcji aktualnie prowadzonej destruktywnej działalno ści gospodarczej, - działania dotycz ące zabezpiecze ń przed wprowadzeniem do wód ścieków mog ących wywoływa ć tak Ŝe zmiany fizyczne, chemiczne i biologiczne wód, które uniemo Ŝliwiałyby prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów wodnych i spełnianie przez wody okre ślonych dla nich wymaga ń jako ściowych zwi ązanych z ich u Ŝytkowaniem.

38

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Przy zastosowaniu pi ęciostopniowej klasyfikacji wód podziemnych w latach 2006–2007 Pa ństwowy Instytut Geologiczny (PIG) przeprowadził badania dla wód gruntowych z pb Stara Ku źnia – p (nr punktu 1056) i wód wgł ębnych z punktu Stara Ku źnia – 2 (nr punktu 365) a tak Ŝe Stara Ku źnia – 3 (nr punktu 366).

Tabela 12. Przekroje pomiarowo–kontrolne wód podziemnych na terenie Gminy Bierawa 2007 r. Lokalizacja Lp. Nazwa cieku - przekrój Gł ęboko ść Gmina zbiornika Monitoring operacyjny 1. Stara Ku źnia-2 99 Bierawa

2. Stara Ku źnia-3 32 Bierawa

3. Stara Ku źnia-p - Bierawa Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim w 2007 r., WIO Ś 2007 Opole.

Tabela 13. Ocena ogólna wód podziemnych kontrolowanych w 2007 roku. Gł ęboko ść Klasa Klasa Klasyfikacja/ GZWP Punkt kontrolny zbiornika jako ści jako ści przekroczone RZGW 2006 r. 2007 r. wska źniki Stara Ku źnia-2 99 III IV Fe 332 Gliwice Stara Ku źnia-3 32 IV IV TOC, Fe 332 Gliwice Stara Ku źnia-p - III III HCO 3 - Gliwice Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim w 2007 r., WIO Ś 2007 Opole.

W badanych punktach pomiarowych zaobserwowano pogorszenie si ę jako ści wody w 2007 roku z klasy III do klasy IV przypadku ppk Stara Ku źnia-2.

Według „ Komunikatu z dnia 30 wrze śnia 2008 r. dot. jako ści wody do spo Ŝycia” przygotowanego przez Powiatow ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w K ędzierzynie - Ko źlu dotycz ącego jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi na terenie powiatu k ędzierzy ńsko – kozielskiego - Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w K ędzierzynie - Ko źlu uwzgl ędniaj ąc wyniki przeprowadzonych bada ń laboratoryjnych i kontroli terenowych przeprowadzonych w II półroczu 2008 roku informuje, Ŝe jako ść wody nie odbiega od wymaga ń okre ślonych w rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia.

Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych

Jako ść wód na obszarach zabudowanych, a szczególnie wiejskich jest niewła ściwa, stanowi ąc wynik nieprawidłowo ści w gospodarce ściekami. Wody opadowe spływaj ąc po zetkni ęciu z powierzchni ą ziemi, stanowi ą źródło zanieczyszcze ń wód powierzchniowych. Spływ substancji z obszarów zlewni obci ąŜ onych działalno ści ą człowieka, stanowi zanieczyszczenia obszarowe (główne źródło - mineralne nawo Ŝenie gleby, chemiczne środki ochrony ro ślin, składowanie odpadów).

Istotnym elementem, wpływaj ącym na zagro Ŝenie jako ści wód podziemnych jest nieprawidłowe prowadzenie hodowli (gnojówka, gnojowica, wody gnojowe, soki kiszonkowe zawieraj ą znaczne ilo ści materii organicznej, która przy nieprawidłowym ujmowaniu mo Ŝe przedostawa ć si ę do potoków lub infiltrowa ć do wód podziemnych).

Nadrz ędnym celem ochrony wód podziemnych jest zahamowanie procesów ich zanieczyszczania, jak równie Ŝ przywrócenie oraz zachowanie ich naturalnej jako ści dla obecnych i przyszłych uŜytkowników, a tak Ŝe zachowanie naturalnych funkcji tych wód w ekosystemach. 39

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 14. Charakterystyka zaopatrzenia w wod ę gminy Bierawa. GMINA BIERAWA: 2005 2006 2007 Woda dostarczona (zu Ŝycie wody) razem (dam 3/rok) 271,3 275,1 287 z tego: gospodarstwom domowym (dam 3/rok) 169,2 182,9 163,5 na cele produkcyjne (dam 3/rok) 71 65 79 na pozostałe cele (dam 3/rok) 31,1 27,2 44,5 Wodoci ągi: Długo ść sieci rozdzielczej (km) 83,2 83,2 84,9 Liczba przył ączy 2075 2086 2007

Zagro Ŝeniem dla wód mo Ŝe by ć: o brak kanalizacji sanitarnej na terenie całej gminy, przepełnione szamba oraz wylewanie gnojowicy na pola, o źle prowadzona gospodarka gnojowic ą i gnojówk ą w gospodarstwach rolnych oraz niekontrolowane stosowanie nawozów sztucznych, o "dzikie wysypiska".

Ścieki komunalne i przemysłowe

Obserwowany od kilku lat znaczny spadek zu Ŝycia wody i przyczyniaj ące si ę do tego zjawiska m.in. stosowanie obiegów zamkni ętych w przemy śle, zmiany w technologii produkcji na mniej wodochłonne, upadek wielu gał ęzi przemysłu, ale równie Ŝ bardziej racjonalne gospodarowanie woda, zarówno w śród odbiorców zbiorowych jak i indywidualnych, wpływa na ilo ść odprowadzanych do wód powierzchniowych ścieków, zarówno komunalnych jak i przemysłowych. Podobnie jak zu Ŝycie wody – ilo ść ścieków systematycznie obni Ŝa si ę, przy czym spadek ten szczególnie dotyczy uŜytkowników komunalnych (ilo ść ścieków odprowadzanych bezpo średnio z zakładów przemysłowych utrzymuje si ę od lat na zbli Ŝonym poziomie). Zmienia si ę równie Ŝ wielko ść i charakter zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych. O ile w latach poprzednich dominowały zanieczyszczenia wnoszone ze źródeł punktowych, zarówno komunalnych jak i przemysłowych, tak obecnie – ze wzgl ędu na ilo ść i standard oddawanych do eksploatacji oczyszczalni ścieków – dominowa ć zaczynaj ą zanieczyszczenia ze źródeł obszarowych. Na ich charakter składaj ą si ę zarówno nie oczyszczone ścieki z terenów nie obj ętych jeszcze kanalizacj ą jak te Ŝ i wymywane z terenów zabudowanych, ł ąk, pastwisk i pól uprawnych przez opady atmosferyczne substancje zanieczyszczaj ące, w szczególno ści składniki nawozów mineralnych i organicznych, środki ochrony ro ślin, odcieki i osady.

Rejestrowana w 2000 r. w systemie statystyki pa ństwowej ilo ść ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych z punktowych źródeł zanieczyszcze ń zlokalizowanych na terenie województwa opolskiego wynosiła 91,6 mln m3, z czego 88,2 mln m3 stanowiły ścieki wymagaj ące oczyszczania. Zrzuty bezpo średnio z zakładów przemysłowych (łącznie z wodami chłodniczymi i zanieczyszczonymi wodami kopalnianymi) stanowiły 62,3 mln m3 tj. 68 % ogółu ścieków, a odprowadzane z miejskich systemów kanalizacyjnych – 29,4mln m 3 tj. 32 %.

Prowadzone są działania zmierzaj ące do racjonalizacji zu Ŝycia wody, zarówno na cele produkcyjne jak i gospodarstw domowych, wymuszonej przez zastosowane instrumenty prawno - ekonomiczne (opłaty, kary i skuteczniejsze kontrole). Zwłaszcza urealnienie poziomu opłat zwi ększyło zainteresowanie u Ŝytkowników wody stosowaniem oszcz ędniejszych rozwi ąza ń technologicznych, a czasami po prostu zmniejszeniem jej marnotrawstwa. Racjonalizacji zu Ŝycia wody sprzyja równie Ŝ upowszechnienie pomiaru jej zuŜycia oraz wprowadzenie zamkni ętych obiegów wody.

40

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 15. Charakterystyka gospodarki ściekowej gminy Bierawa. Gmina BIERAWA 2005 2006 2007 Ścieki odprowadzane razem 68,4 100,5 118,5 Kanalizacja: Długo ść sieci sanitarnej 72,4 58,2 58,6 Długo ść poł ącze ń Liczba przył ączy 462 747 988

7.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych

Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osi ągni ęcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod wzgl ędem jako ściowym jak i ilo ściowym. Oznacza to, Ŝe wody powierzchniowe powinny pozostawa ć w stanie ukształtowanym przez przyrod ę i jednocze śnie, na wyznaczonych odcinkach lub akwenach, by ć przydatne do: - wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę do picia, - celów k ąpielowych, - bytowania ryb, spełniaj ąc tak Ŝe odpowiednie wymagania na obszarach chronionych.

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Bierawa, rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływaj ącymi na jako ść Powiat, WIO Ś Opole, wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki Organizacje wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem pozarz ądowe Gmina Bierawa, WIO Ś współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdra Ŝania dobrych Opole, Gminy, praktyk rolniczych, niezb ędnych dla skutecznej ochrony wód przed Organizacje zanieczyszczeniem obszarowym pozarz ądowe, ARiMR wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków Gmina Bierawa w miejscach gdzie jest niemo Ŝliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej wykonanie dokumentacji tranzytu sieci kanalizacyjnej z Solarni do Gmina Bierawa biologicznej oczyszczalni ścieków ZAK i sieci rozdzielczej sołectwa Solarnia, Dziergowice i Lubieszów wykonanie dokumentacji tranzytu sieci kanalizacyjnej Ortowice – Gmina Bierawa Oczyszczalnia ZAK wykonanie dokumentacji wymiany kolektora wodoci ągu ze stacji Gmina Bierawa uzdatniania wody w Korzonku do sołectw: Grabówka, Bierawa, Ortowice, Kotlarnia Gmina Bierawa, wymiana kolektora wodoci ągu ze stacji uzdatniania wody w Korzonku do Organizacje sołectw: Grabówka, Bierawa, Ortowice, Kotlarnia pozarz ądowe Gmina Bierawa, skanalizowanie gminy Organizacje pozarz ądowe Gmina Bierawa, modernizacja stacji wodoci ągowej na terenie gminy Organizacje pozarz ądowe

41

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Zadania koordynowane:

Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna intensyfikacja działa ń kontrolnych maj ących na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz Powiat, WIO Ś Opole przeciwdziałanie nieprawidłowo ściom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, w tym weryfikacja pozwole ń wodno-prawnych budowa szczelnych zbiorników na gnojowic ę i/lub gnojówk ę oraz płyt Podmioty gospodarcze, obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadz ących hodowl ę i chów Mieszka ńcy gminy zwierz ąt rozwój sieci monitoringu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych i WIO Ś Opole jej dostosowanie do wymaga ń wspólnotowych wspieranie działa ń inwestycyjnych maj ących na celu ograniczenie Podmioty gospodarcze i eliminacj ę ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególno ści substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego

7.2.2 Cel priorytetowy (2009-2012)

Wyposa Ŝenie w zbiorcze systemy kanalizacji sanitarnej i oczyszczanie ścieków z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów wszystkich aglomeracji o wielko ści do 2 000 RLM.

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna realizacja przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych uj ętych w Krajowym programie Gmina Bierawa, oczyszczania ścieków komunalnych przewidzianych dla aglomeracji o Wodoci ągi Bierawa RLM od 2 000 do 15 000

7.3. Zanieczyszczenie powietrza Stan wyj ściowy

Powietrze jest tym komponentem środowiska, do którego emitowana jest wi ększo ść zanieczyszcze ń powstaj ących na powierzchni Ziemi, zarówno w rezultacie procesów naturalnych, jak i działalno ści człowieka. Współcze śnie coraz trudniej jest wskaza ć rejony, w których powietrze atmosferyczne byłoby całkowicie wolne od zanieczyszcze ń. W skali kraju najwi ększym wytwórc ą zanieczyszcze ń powietrza jest sektor energetyczny, z którego pochodzi ponad 70% emisji oraz przemysł cementowo - wapienniczy i chemiczny.

Pomimo wyra źnego spadku emisji z zakładów przemysłowych nadal niepokoj ący pozostaje wysoki poziom emisji pochodz ącej z sektora bytowo-komunalnego, czyli tzw. emisji „niskiej”. Niska emisja zanieczyszcze ń powietrza jest emisj ą pochodz ącą z lokalnych kotłowni w ęglowych i indywidualnych palenisk domowych opalanych najcz ęś ciej w ęglem tanim, a wiec o złej charakterystyce i niskich parametrach grzewczych. Wielko ść emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania. Mimo stosunkowo niewielkiego udziału niskiej emisji w globalnej emisji zanieczyszcze ń, jej wpływ na lokalny stan zanieczyszczenia jest istotny, głównie ze wzgl ędu na lokalizacje tych źródeł oraz warunki wprowadzania zanieczyszcze ń do atmosfery. Z procesem spalania w ęgla, zwłaszcza w

42

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 nisko sprawnych paleniskach indywidualnych i małych kotłach z rusztem stałym zwi ązana jest emisja benzo( α)pirenu nale Ŝą cego do grupy w ęglowodorów aromatycznych.

Znacznym problemem, szczególnie w du Ŝych miastach, jest równie Ŝ emisja ze środków transportu. W du Ŝych o środkach przemysłowych udział zanieczyszcze ń komunikacyjnych jest porównywalny z zanieczyszczeniami pochodz ącymi z emitorów przemysłowych i energetycznych. Bior ąc pod uwag ę tendencje zmian emisji NO x zwraca uwag ę rosn ący z roku na rok poziom emisji ze źródeł mobilnych, przy spadku emisji tego zanieczyszczenia ze źródeł stacjonarnych. Zanieczyszczenia powietrza mo Ŝna podzieli ć na dwie grupy: • zanieczyszczenia gazowe – zwi ązki chemiczne w stanie lotnym np.: tlenki azotu, tlenki siarki, tlenek i dwutlenek w ęgla, w ęglowodory. Zanieczyszczenia gazowe, które wpływaj ą na stan atmosfery w skali globalnej to: dwutlenek węgla (CO 2), metan (CH 4) i tlenki azotu (Nox). Nazywamy je gazami cieplarnianymi, poniewa Ŝ s ą odpowiedzialne za globalne ocielenie, spowodowane zarówno działalno ści ą człowieka, jak te Ŝ procesami naturalnymi; • zanieczyszczenia pyłowe: - pyły o działaniu toksycznym – s ą to pyły zawieraj ące metale ci ęŜ kie, pyły radioaktywne, azbestowe, pyły fluorków oraz niektórych nawozów mineralnych, - pyły szkodliwe – pyły te mog ą działa ć uczulaj ąco; zawieraj ą one krzemionk ę, drewno, bawełn ę, glinokrzemiany; - pyły oboj ętne – które mog ą mie ć działanie dra Ŝni ące; zawieraj ą głównie zwi ązki Ŝelaza, węgla, gipsu, wapienia. W strukturze emisji zanieczyszcze ń do powietrza zdecydowanie przewa Ŝa emisja gazów nad emisj ą pyłów, przy czym w powiecie proporcja ta jest nieco inna, ni Ŝ w skali kraju czy województwa.

Monitoring W województwie opolskim system monitorowania jako ści powietrza zmieniał si ę na przestrzeni ostatnich lat i prowadzony był w oparciu o nast ępuj ące pomiary: • manualne, prowadzone przez Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w Opolu, • pasywne, zapocz ątkowane w 2004 r. i prowadzone przez WIO Ś w Opolu, • automatyczne, ze stacji nale Ŝą cej do WIO Ś. W ramach dostosowywania szeregu przepisów do standardów unijnych w 2002 roku weszły w Ŝycie istotne akty prawne – Ustawa Prawo Ochrony Środowiska wraz z kolejnymi rozporz ądzeniami – rzutuj ące na ocen ę czysto ści powietrza. W zakresie emisji art. 220 w/w Ustawy okre śla instalacje, w tym tak Ŝe energetyczne, dla których nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Dla instalacji energetycznych kryterium decyduj ącym jest rodzaj spalanego paliwa. Powstała w ten sposób liczna grupa źródeł energetycznych, które wymkn ęły si ę procedurom decyzyjnym organów administracyjnych. Do źródeł takich np. nale Ŝą te, których ł ączna nominalna moc wynosi:

• do 5 MW t w przypadku spalania w ęgla kamiennego, • do 10 MW t w przypadku spalania koksu, drewna, słomy i olejów, • do 15 MW t w przypadku spalania gazu. Oprócz źródeł energetycznych art. 220 Ustawy wymienia szereg innych instalacji o charakterze produkcyjnym i usługowym, np. lakiernie zu Ŝywaj ące mniej ni Ŝ 3 kg lakierów wodnych, oczyszczalnie ścieków, huty szkła o wydajno ści mniejszej ni Ŝ 1 Mg/dob ę, punkty gastronomii, itp. Mimo, i Ŝ w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z 20.11.2001r (Dz.U. nr 140, poz. 1585) okre ślono rodzaje instalacji wymagaj ące zgłoszenia do organów ochrony środowiska w chwili rozpocz ęcia działalno ści, to i tak aktualne przepisy prawa mo Ŝna uznać za bardziej liberalne dla ochrony powietrza, ni Ŝ obowi ązuj ące przed 2001 rokiem. W zwi ązku z tym cała grupa źródeł, w tym przede wszystkim energetycznych, pozostaje niezidentyfikowana, a nale Ŝą do niej m.in. źródła:

• opalane w ęglem kamiennym o ł ącznej nominalnej mocy do 0,5 MW t, • opalane koksem, drewnem, słom ą, olejami i paliwem gazowym o ł ącznej nominalnej mocy do 1 MW t.

43

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Źródła te wraz z wieloma o charakterze produkcyjnym powoduj ą wła śnie nisk ą i średni ą emisj ę, w tym emisj ę energetyczn ą wywieraj ącą decyduj ący wpływ na lokalne poziomy imisji. Zmieniły si ę tak Ŝe akty prawne w zakresie imisji. Rozporz ądzeniami Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002 (Dz. U. Nr 87, poz.796) wprowadzono nowe normy graniczne (górne i dolne progi oszacowania), okre ślono poziomy alarmowe oraz marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, a tak Ŝe okre ślono zasady oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. nr 87, poz. 798). Nowe przepisy wprowadziły inne okresy u średniania warto ści st ęŜ eń, rozdzieliły warto ści kryterialne dla SO 2, NO x i O 3 na dotycz ące ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony ro ślin i ekosystemów, a tak Ŝe zlikwidowały norm ę średnioroczn ą dla SO 2 w dziedzinie ochrony zdrowia ludzi. Ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi nie uległ zmianie poziom dopuszczalny średnioroczny dla 3 NO 2, zaostrzono za ś kryterium w stosunku do pyłu zawieszonego zmniejszaj ąc norm ę do 40 µg/m .

Jako ść powietrza Na terenie powiatu k ędzierzy ńsko – kozielskiego system monitorowania jako ści powietrza zmieniał si ę na przestrzeni ostatnich lat i prowadzony był w oparciu o nast ępuj ące pomiary: • manualne, prowadzone przez Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w Opolu, • pasywne, zapocz ątkowane w 2004 r. i prowadzone przez WIO Ś w Opolu, • automatyczne, ze stacji nale Ŝą cej do WIO Ś.

Na terenie gminy Bierawa monitoring powietrza przeprowadzany jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu, który od roku 2003 prowadzi monitoring poprzez pasywn ą stacj ę pomiarow ą zlokalizowan ą w Bierawie. Stacja do 2007r rejestrowała st ęŜ enia SO 2, NO 2, i C6H6. Pozostałe parametry mierzone s ą w skali powiatu.

Tabela 16. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych w gminie Bierawa. Lokalizacja stacji Wła ściciel Typ Oznaczana Uwagi pomiarowej stacji pomiaru substancja Bierawa, Grabówka, WSSE Opole pasywny SO 2, NO 2, C6H6 Pomiary wykonywane w Grabówka pasywne 50 latach 2006-2007 Bierawa, Stare Ko źle, K- WSSE Opole pasywny SO 2, NO 2, NO x C6H6 Pomiary wykonywane w Ko źle BASKI SP-5 O3, PM10, CO, latach 2003-2004 Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim WIO Ś Opole, 2007 r.

Na potrzeby oceny bie Ŝą cej (rocznej) wykonano klasyfikacj ę stref w oparciu o nast ępuj ące zało Ŝenia: • klasa A - poziom st ęŜ eń nie przekracza warto ści dopuszczalnej; nie jest wymagane prowadzenie działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza, • klasa B - poziom st ęŜ eń przekracza warto ść dopuszczaln ą, lecz nie przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji; nale Ŝy okre śli ć obszary przekrocze ń warto ści dopuszczalnych, • klasa C - poziom st ęŜ eń przekracza warto ść dopuszczaln ą powi ększon ą o margines tolerancji; niezb ędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP.

Tabela 17. Wyniki bie Ŝą cej oceny jako ści powietrza za rok 2007. Ochrona Ochrona zdrowia ro ślin Strefa B(a) SO NO C H CO PM10 Pb As Cd Ni O SO NO O 2 2 6 6 P 3 2 x 3 Powiat k ędzierzy ńsko A A B A C A A A A A C A A C - kozielski

Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim WIO Ś Opole, 2007 r.

44

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 18. Wyniki bie Ŝą cej oceny jako ści powietrza za rok 2006. Ochrona zdrowia Ochrona ro ślin Strefa Klasa ogólna Klasa ogólna SO NO PM10 Pb C H CO O SO NO O 2 2 6 6 3 strefy 2 x 3 strefy Powiat k ędzierzy ńsko - A A C A A A C C A A A A kozielski Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim WIO Ś Opole, 2006 r.

Bie Ŝą ca ocena jako ści powietrza za rok 2007 opiera si ę na wysokiej jako ści wynikach pomiarów automatycznych, których uzupełnieniem były pomiary manualne prowadzone przez Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w Opolu (w zakresie SO 2, i NO 2), a tak Ŝe pomiary prowadzone metodami pasywnymi (w zakresie SO 2, NO 2 i benzenu). W wyniku przeprowadzonej oceny jako ści powietrza stref ę k ędzierzy ńsko – kozielsk ą dla kryterium oceny zdrowia zakwalifikowano do klasy B pod wzgl ędem zanieczyszczenia powietrza benzenem, natomiast do klasy C pod wzgl ędem zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 i ozonem. W zwi ązku z tym, dla zanieczyszcze ń zaklasyfikowanych do klasy C wymagane jest opracowanie „Programu Ochrony Powietrza” dla obszarów przekrocze ń poziomów dopuszczalnych.

W przypadku kryterium ochrony ro ślin, strefa k ędzierzy ńsko – kozielska uzyskała wynikow ą klas ę C (co oznacza pogorszenie ze wzgl ędu na poziom ozonu O3 w porównaniu do lat 2005-2006) i podobnie potrzeb ę opracowania specjalnego programu w tym zakresie.

Marszałek Województwa Opolskiego w zwi ązku z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu ozonu zgodnie ustaw ą Prawo ochrony środowiska jest zobowi ązany uchwali ć Program Ochrony Powietrza (POP) po wcze śniejszym zaopiniowaniu przez Starost ę Kędzierzy ńsko - Kozielskiego. Celem takiego programu jest opracowanie harmonogramu rzeczowo – finansowo - czasowego, którego wdro Ŝenie pozwoli na realizacj ę ustalonych zada ń prowadz ących do zmniejszenia poziomu w/w substancji do poziomu dopuszczalnego.

7.3.1. Cel średniookresowy do 2016r.

Osi ągni ęcie jako ści powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu na terenie Gminy Bierawa oraz utrzymanie jako ści powietrza atmosferycznego zgodnie z obowi ązuj ącymi standardami jako ści środowiska

Kierunki działa ń:

Zadania własne:

Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Bierawa, prowadzenie remontów istniej ących dróg m.in. zmiana nawierzchni Powiat, Zarz ądy dróg upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i mo Ŝliwo ściach Gmina Bierawa, technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych Powiat, , Organizacje rodzajów odnawialnych źródeł energii pozarz ądowe Gmina Bierawa, prowadzenie działa ń edukacyjnych oraz popularyzuj ących odnawialne Powiat, , Organizacje źródła energii pozarz ądowe Gmina Bierawa, wspieranie rozwi ąza ń pozwalaj ących na unikanie lub zmniejszanie Przedsi ębiorstwa wielko ści emisji z transportu komunikacyjne, Zarz ądy dróg realizacja przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych Powiat, Gmina Bierawa 45

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz Powiat, Gmina technologii zwi ększaj ących efektywne wykorzystanie energii Bierawa, Organizacje i zmniejszaj ących materiałochłonno ść gospodarki pozarz ądowe zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie potrzeb i Gmina Bierawa, mo Ŝliwo ści ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii i stosowania Powiat, Organizacje odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwo ści spalania odpadów w pozarz ądowe gospodarstwach domowych Gmina Bierawa, szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymaga ń Powiat, Organizacje dotycz ących ochrony środowiska pozarz ądowe wspieranie działa ń na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł Gmina Bierawa komunalnych m.in. wymian kotłów w ęglowych na paliwo gazowe, olej opałowy, biopaliwa wprowadzanie scentralizowanych systemów grzewczych dla Gmina Bierawa, ograniczania liczby źródeł niskiej emisji Podmioty gospodarcze budowa ście Ŝki rowerowej Korzonek – „Korzonek Wie ś” wzdłu Ŝ trasy Gmina Bierawa wojewódzkiej

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna uchwalenie przez Marszałka Województwa Opolskiego Programu Marszałek, Starosta Ochrony Powietrza po zaopiniowaniu przez Starost ę Opolskiego oraz jego realizacja Przedsi ębiorstwa usprawnienie organizacji ruchu drogowego komunikacyjne tworzenie obszarów ograniczonego u Ŝytkowania zgodnie z Powiat wymaganiami obowi ązuj ącego prawa w zakresie ochrony środowiska wnikliwe prowadzenie post ępowa ń w sprawie oceny oddziaływania na Powiat środowisko planowanych przedsi ęwzi ęć zwi ększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo Podmioty gospodarcze biopaliwa) sprz ątanie dróg przez ich zarz ądców w szczególno ści systematyczne Zarz ąd Dróg sprz ątanie na mokro dróg, chodników w miejscach zag ęszczonej Powiatowych zabudowy ze szczególn ą staranno ści ą po sezonie zimowym, po ust ąpieniu śniegów - przedsi ębiorstwa komunalne modernizacja ciepłowni lub ł ączenie systemów ciepłowniczych w celu Podmioty gospodarcze optymalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw spełnienie wymaga ń prawnych przez zakłady w zakresie jako ści Podmioty gospodarcze powietrza, spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa wykonywanie obowi ązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania Podmioty gospodarcze gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom w formie ustalonej prawem prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w WIO Ś Opole zakresie gospodarowania odpadami – d ąŜ enie do likwidacji problemu spalania odpadów poza spalarniami i współspalarniami odpadów oraz prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska prowadzenie interwencji w ramach kompetencji organów i inspekcji WIO Ś Opole ochrony środowiska w zwi ązku z uci ąŜ liwo ściami zgłaszanymi przez społecze ństwo dotycz ącymi emisji gazów i pyłów do powietrza oraz 46

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna emisji uci ąŜ liwych zapachów Modernizacja punktów przeładunku i dystrybucji paliw, w tym: w Kopalni Kopalnia Piasku Piasku „Kotlarnia” w Kotlarni „Kotlarnia”

7.4. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami została omówiona w Planie Gospodarki Odpadami na lata 2009-2012 z perspektyw ą na lata 2013-2016 stanowi ącym oddzielny zał ącznik.

7.5. Oddziaływanie hałasu Stan wyj ściowy:

Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastaj ące w ostatnich latach w zwi ązku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i post ępuj ącą urbanizacj ą gminy. Odczuwany jest przez ich mieszka ńców jako jeden z najbardziej uci ąŜ liwych czynników wpływaj ących ujemnie na samopoczucie i środowisko.

Hałasem nazywa si ę ka Ŝdy d źwi ęk, który w danych warunkach jest okre ślony jako szkodliwy, uci ąŜ liwy lub przeszkadzaj ący, niezale Ŝnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest więc bardzo subiektywne i zale Ŝy od wra Ŝliwo ści słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół zjawisk akustycznych zachodz ących w środowisku, okre ślony za pomoc ą parametrów akustycznych czasu i przestrzeni nazywa si ę umownie klimatem akustycznym środowiska zewnętrznego. Uci ąŜ liwo ść hałasu dla organizmu zale Ŝy od nat ęŜ enia d źwi ęku, jego cz ęstotliwo ści i czasu trwania.

Podstaw ę prawn ą działa ń w zakresie ochrony środowiska przed hałasem stanowi przede wszystkim ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska. Artykuł 112 stwierdza: “Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególno ści poprzez: • utrzymanie poziomu hałasu poni Ŝej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, • zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, a gdy nie jest on dotrzymany zapobieganie jego powstawaniu lub przenikaniu do środowiska”.

Dodatkowo uwzgl ędni ć nale Ŝy rozwi ązania zgodne z wymaganiami ochrony środowiska zawarte w projektach budowlanych obiektów lokalizowanych w pobli Ŝu tras komunikacyjnych w ramach tzw. charakterystyki ekologicznej obiektu (według zarz ądzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 roku).

Pozostałe ustalenia dotycz ące hałasu i wibracji zawarte s ą w nast ępuj ących aktach prawnych: • Prawo o ruchu drogowym • o Pa ństwowej Inspekcji Sanitarnej • o drogach publicznych • o Inspekcji Ochrony Środowiska • o zagospodarowaniu przestrzennym • Prawo budowlane • o autostradach płatnych oraz odpowiednich przepisów wykonawczych i normach.

Warto ści progowe poziomów hałasu okre śla rozporz ądzanie M Ś z dnia 9 stycznia 2002r. (Dz.U. Nr 8, poz. 81). Warto ści progowe poziomów hałasu wyra Ŝone s ą za pomoc ą równowa Ŝonego poziomu hałasu i odnosz ą si ę odr ębnie dla dróg i linii kolejowych, odr ębnie dla pozostałych

47

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 obiektów i grup źródeł hałasu, a tak Ŝe startów, l ądowa ń i przelotów statków powietrznych, ustalaj ąc warto ści dla pory dziennej i nocnej.

Inny wa Ŝny zapis dotyczy oceny stanu akustycznego środowiska, któr ą to ocen ę dokonuje si ę obowi ązkowo dla: aglomeracji o liczbie mieszka ńców wi ększej ni Ŝ 100 tys. oraz terenów poza aglomeracjami, na których eksploatacja obiektów (drogi, linii kolejowej, lotniska) mo Ŝe powodowa ć przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu. Obowi ązek sporz ądzenia mapy akustycznej spoczywa na staro ście powiatu kędzierzy ńsko-kozielskiego z jednoczesnym uwzgl ędnieniem informacji wynikaj ących z map akustycznych sporz ądzonych przez zarz ądzaj ących obiektami mog ącymi powodowa ć przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu.

Gdy eksploatacja instalacji powoduj ącej hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy, wymagane jest pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska. W przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w zwi ązku z eksploatacj ą dróg, linii kolejowych, tramwajowych, lotnisk oraz portów zarz ądzaj ący tymi obiektami zobowi ązany jest do wykonywania pomiarów i sporz ądzania map akustycznych terenów na których wyst ępuj ą przekroczenia i zastosowania odpowiednich zabezpiecze ń akustycznych. Mapy akustyczne nale Ŝy aktualizowa ć co 5 lat.

W zwi ązku z akcesj ą Polski do Unii Europejskiej uwzgl ędnione zostały równie Ŝ uwarunkowania zawarte w prawie wspólnotowym. Zagadnienia zwi ązane z hałasem podzielone zostały na cztery kategorie: • emisje hałasu z pojazdów silnikowych: Dyrektywy 78/1015/EWG (motocykle) i 96/20/WE (pojazdy silnikowe) wprowadzaj ące limity poziomu nat ęŜ enia d źwi ęku, • emisje hałasu ze sprz ętu domowego: Dyrektywa ramowa 86/594/EWG, • emisje hałasu z samolotów: Dyrektywy 80/51/EWG (samoloty ponadd źwi ękowe), 89/629/EWG (samoloty odrzutowe), 92/14/EWG (ograniczenie eksploatacji samolotów), • sprz ęt i maszyny budowlane: Dyrektywa ramowa 84/532/EWG (dopuszczalne poziomy mocy akustycznej) oraz siedem dyrektyw “córek”: 84/533/EWG (spr ęŜ arki), 84/534/EWG ( Ŝurawie wie Ŝowe), 84/535/EWG (generatory pr ądu), 85/537/EWG (kruszarki betonu), 85/538/EWG (kosiarki do trawy), 86/662/EWG (koparki hydrauliczne).

Wyró Ŝnia si ę trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania: • hałas przemysłowy powodowany przez urz ądzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych, • hałas komunikacyjny pochodz ący od środków transportu drogowego, kolejowego i lotniczego, • hałas komunalny wyst ępuj ący w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych i w obiektach u Ŝyteczno ści publicznej.

Hałas przemysłowy

Problemy z hałasem przemysłowym mog ą wyst ąpi ć w otoczeniu du Ŝych zakładów, lub skupisk zakładów. Wytypowanie zakładów niekorzystnie oddziaływuj ących na klimat akustyczny nale Ŝy do zada ń WIO Ś. Zakres planowanych kontroli oraz wyniki przeprowadzonych kontroli s ą zawarte w raportach WIO Ś. Hałas przemysłowy w Gminie Bierawa stanowi zagro Ŝenie o charakterze lokalnym, wyst ępuje głównie na terenach s ąsiaduj ących z zakładami przemysłowymi. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla kaŜdego obiektu i zale Ŝy od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, a tak Ŝe prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej s ąsiaduj ących z nim terenów. Wewn ątrz hal przemysłowych hałas si ęga poziomu 80 – 125 dB i w znacznym stopniu przenosi si ę na tereny sąsiaduj ące. W s ąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy d źwi ęku osi ągaj ą warto ści od 50 dB (mało uci ąŜ liwe) do 90 dB (bardzo uci ąŜ liwe).

Pewn ą uci ąŜ liwo ść powoduj ą zakłady rzemie ślnicze i usługowe zlokalizowane blisko zabudowy o charakterze mieszkalnym. Ich wpływ na ogólny klimat akustyczny Gminy Bierawa nie jest 48

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 znacz ący, jednak s ą one przyczyn ą lokalnych negatywnych skutków odczuwalnych przez okolicznych mieszka ńców. Do zakładów takich nale Ŝą najcz ęś ciej: warsztaty mechaniki pojazdowej, blacharskie, ślusarskie, stolarskie, kamieniarskie i krawieckie.

Hałas komunikacyjny Klimat akustyczny na terenie gminy Bierawa kształtuje w znacznej mierze ruch komunikacyjny,

• hałas komunikacyjny drogowy:

Harmonijny rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem decyduj ącym o rozwoju gospodarczym danego obszaru. Z drugiej strony, rozwój motoryzacji, oddziałuje negatywnie na środowisko, zwłaszcza gdy nie jest zwi ązany z modernizacj ą i rozwojem stanu technicznego dróg. Przyjmuje si ę, Ŝe na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat corocznie przybywa około 10% samochodów.

Na poziom hałasu drogowego w pobli Ŝu zabudowy mieszkalnej maj ą wpływ przede wszystkim:  nat ęŜ enie ruchu komunikacyjnego,  udział transportu ci ęŜ kiego w strumieniu ruchu,  odległo ść zabudowy mieszkalnej od drogi,  pr ędko ść ruchu pojazdów (ze wzrostem pr ędko ści hałas ro śnie),  typ i stan techniczny pojazdów,  nachylenie drogi,  stan nawierzchni oraz płynno ść ruchu.

Wi ększo ść hałasów w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje si ę zmiennymi poziomami w czasie. Pod poj ęciem hałasu drogowego rozumie si ę hałas pochodz ący od środków transportu poruszaj ących si ę po wszelkiego rodzaju drogach nie b ędących drogami kolejowymi. Jest to hałas typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powi ązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren gminy przebiegają b ędące źródłami hałasu drogowego drogi wojewódzkie oraz szereg dróg powiatowych i gminnych, łącz ących gmin ę Bierawa z innymi ośrodkami miejskimi. Wyst ępuje nakładanie si ę ruchu tranzytowego z ruchem lokalnym, co stwarza znaczne utrudnienia dla uczestników ruchu drogowego i uci ąŜ liwo ści dla terenów otaczaj ących. Wyniki pomiarów intensywno ści ruchu na drogach krajowych wykonanych przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych Krajowych i Autostrad w województwie opolskim wskazuj ą na ci ągłe pogarszanie si ę klimatu akustycznego wzdłu Ŝ głównych ci ągów komunikacyjnych. Najistotniejsz ą pod wzgl ędem nat ęŜ enia ruchu kategori ą dróg s ą drogi krajowe (DK). Wyniki Generalnego Pomiaru Ruchu prowadzonego przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Opolu corocznie wykazuj ą, Ŝe dla tego typu dróg SDR wykazuje znacz ącą warto ść .

Wyniki pomiarów wykonane w ramach PM Ś w latach 2002 – 2005 wskazuj ą wyra źnie na wzrost zagro Ŝenia hałasem ponad poziom dopuszczalny powy Ŝej (60 dB) w porównaniu z poprzednimi latami. Wyst ępuje wyra źny trend zwi ększania si ę stopnia zagro Ŝenia hałasem komunikacyjnym w zakresie poziomów wy Ŝszych ni Ŝ 70 dB. W 2005 roku w ramach Generalnego Pomiaru Ruchu wykonane zostały równie Ŝ pomiary hałasu przy drogach krajowych. Na obszarze województwa opolskiego pomiary hałasu wykonane zostały w 24 punktach pomiarowych zarówno w porze dziennej jak i nocnej wraz z niezb ędnym oznaczeniem warunków pozaakustycznych (nat ęŜ enie, struktura ruchu pojazdów) i atmosferycznych. Na ka Ŝdej z badanych dróg wytypowano po kilka przekrojów pomiarowych hałasu. Pomiary hałasu komunikacyjnego w otoczeniu dróg krajowych województwa opolskiego wykonane w ramach generalnego pomiaru ruchu w 2005 roku wskazuj ą na jego znaczn ą uci ąŜ liwo ść wzdłu Ŝ ka Ŝdej z badanych dróg. Do przekrocze ń dopuszczalnego poziomu hałasu (przyjmuj ąc tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, jednorodzinnej z usługami i zagrodowej o dopuszczalnym poziomie hałasu dla pory dnia 60 dB i dla pory nocy 50 dB dochodziło na ka Ŝdym z wytypowanych przekrojów pomiarowych.

49

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

• hałas komunikacyjny kolejowy

Pod poj ęciem hałasu kolejowego rozumie si ę hałas powstaj ący w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Hałas kolejowy na terenie gminy ulegał w ci ągu ostatnich lat istotnym zmianom. W odniesieniu do przechodz ącej przez teren gminy linii kolejowej nie notuje się powi ązanej z ni ą znacz ącej uci ąŜ liwo ści akustycznej. W otoczeniu linii kolejowej nie były wykonywane pomiary hałasu kolejowego.

Hałas osiedlowy i mieszkaniowy

Ponad 25% mieszka ńców jest nara Ŝona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach wyst ępuj ący w wyniku stosowania “oszcz ędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewn ątrz osiedlowy spowodowany jest przez prac ę silników samochodowych, wywo Ŝenie śmieci, dostawy do sklepów, gło śną muzyk ę radiow ą itp. Do tych hałasów doł ącza si ę niejednokrotnie bardzo uci ąŜ liwy hałas wewn ątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno- kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodz ący od instalacji i urz ądze ń budynku mo Ŝe wynosi ć w ci ągu dnia 30-40 dB, noc ą 25-30 dB.

Wibracje

Źródła wibracji mo Ŝna podzieli ć na dwa główne rodzaje: • wibracje pochodz ące od narz ędzi i urz ądze ń, • wibracje przenoszone z podło Ŝa, np. z drgaj ących platform, podłóg, siedze ń w pojazdach mechanicznych itp. Szkodliwo ść wibracji zale Ŝy od wielko ści nat ęŜ enia źródła charakteru zmian, w czasie oraz długotrwało ści działania. Na wibracje nara Ŝony jest ka Ŝdy człowiek zarówno w pracy jak i w Ŝyciu codziennym. Wibracje i wstrz ąsy, podobnie jak hałas, przenoszone s ą przez wzbudzone do drga ń konstrukcje budynków mieszkalnych. Skutkiem oddziaływania wibracji na człowieka s ą zmiany w układzie nerwowym, kr ąŜ enia, narz ądach ruchu oraz układzie pokarmowym. Dlatego te Ŝ wibracje nale Ŝy zmniejsza ć lub likwidowa ć w miejscach ich powstawania m.in. poprzez zmiany w konstrukcji aparatury i maszyn, stosowanie elastycznych podło Ŝy (guma, korek), ekranów tłumi ących wibracje itp.

7.5.1. Cel średniookresowy do 2016r.

Ochrona mieszka ńców Gminy Bierawa przed hałasem zagra Ŝaj ącym zdrowiu lub jako ści Ŝycia

Kierunki działa ń

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna budowa ście Ŝek rowerowych Gmina Bierawa Gmina Bierawa, wprowadzanie stref wolnych od ruchu samochodowego Zarz ądy dróg Gmina Bierawa, zmniejszanie szybko ści ruchu Zarz ądy dróg Gmina Bierawa, modernizacja nawierzchni dróg Zarz ądy dróg Gmina Bierawa, usprawnianie organizacji ruchu drogowego Zarz ądy dróg przestrzeganie zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. Gmina Bierawa lokalizowania w sąsiedztwie przedsi ęwzi ęć o zbli Ŝonej uci ąŜ liwo ści hałasu 50

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wykonywanie pomiarów emisji hałasu przez okre ślonych prawem Zarz ądy dróg, WIO Ś zarz ądców dróg i podmioty gospodarcze oraz przekazywanie wyników Opole pomiarów uprawnionym organom ochrony środowiska w formie ustalonej prawem tworzenie obszarów ograniczonego u Ŝytkowania zgodnie z wymogami Powiat obowi ązuj ących przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska tworzenie bazy danych na podstawie wyników uzyskanych: z Powiat prowadzonego monitoringu przez Opolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Opolu, od zarz ądców dróg publicznych z pomiarów emisji oraz zgłosze ń w zwi ązku z wyst ępuj ącą uci ąŜ liwo ści ą emisji hałasu ustalanie i egzekwowanie dopuszczalnych poziomów hałasu w Powiat, WIO Ś Opole środowisku przez wła ściwe organy i inspekcje ochrony środowiska szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymaga ń Powiat, Organizacje dotycz ących ochrony środowiska pozarz ądowe

7.6. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Stan wyj ściowy:

Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizuj ące i niejonizuj ące wynika z granicznej wielko ści energii, która wystarcza do jonizacji cz ąstek materii. Zło Ŝone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje ró Ŝne długo ści fal, od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałuj ą na organizmy tylko te, które s ą pochłaniane przez atomy, cz ąsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materi ę, widmo promieniowania elektromagnetycznego mo Ŝna podzieli ć na promieniowanie jonizuj ące i niejonizuj ące: • promieniowanie jonizuj ące, wyst ępuje w wyniku u Ŝytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce j ądrowej, ochronie zdrowia, przemy śle, badaniach naukowych, naturalne procesy w środowisku naturalnym, • promieniowanie niejonizuj ące wyst ępuje wokół linii energetycznych wysokiego napi ęcia, radiostacji, pracuj ących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urz ądze ń łączno ści, domowego sprz ętu elektrycznego, elektronicznego itp. Z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania niejonizuj ącego istotne s ą mikrofale, radiofale oraz fale o bardzo niskiej (VLF) i ekstremalnie niskiej cz ęstotliwo ści (FW).

Nadmierne dawki promieniowania działaj ą szkodliwie na wszystkie organizmy Ŝywe, dlatego te Ŝ ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z wa Ŝnych zada ń ochrony środowiska. Ogóln ą sytuacj ę radiacyjn ą w środowisku charakteryzuj ą obecnie nast ępuj ące wielko ści podstawowe: • poziom promieniowania gamma, obrazuj ący zagroŜenie zewn ętrzne naturalnymi i sztucznymi źródłami promieniowania jonizuj ącego, istniej ące w środowisku lub wprowadzone przez człowieka, • st ęŜ enia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach środowiska, a w konsekwencji w artykułach spo Ŝywczych, obrazuj ące nara Ŝenie wewn ętrzne ludzi w wyniku wchłoni ęcia izotopów drog ą pokarmow ą.

51

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Źródła promieniowania elektromagnetycznego:

Promieniowanie jonizuj ące

Promieniowanie jonizuj ące jest nieodł ącznym elementem środowiska naturalnego, dociera z Kosmosu, z wn ętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagro Ŝeń radiacyjnych dla ludzi i środowiska rozró Ŝnia si ę zagro Ŝenia pochodz ące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. W przyrodzie wyst ępuje prawie 80 radioizotopów ok. 20 pierwiastków promieniotwórczych. Do najbardziej znanych nale Ŝą izotopy uranu i toru, a tak Ŝe potasu, w ęgla i wodoru. Intensywno ść promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest ró Ŝna w ró Ŝnych miejscach naszego globu. Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały si ę do środowiska w wyniku prób z broni ą jądrow ą lub zostały uwolnione z obiektów j ądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni j ądrowej w Czarnobylu). Równie Ŝ wytwarzane s ą przez ró Ŝnego rodzaju urz ądzenia stosowane np. w diagnostyce medycznej, przemy śle, badaniach naukowych.

Gmina Bierawa znajduje si ę w obszarze "Anomalii OPOLE". Na tym obszarze wyst ąpiły jedne z najwi ększych w Polsce koncentracji 137 Cs (cezu radioaktywnego) w wyniku awarii elektrowni jądrowej w Czarnobylu.

Promieniowanie niejonizuj ące.

W odniesieniu do Gminy Bierawa źródłami emisji promieniowania elektromagnetycznego s ą anteny nadawcze telefonii komórkowej, anteny nadawcze sygnału radiowego, linie przesyłowe wysokich napi ęć i stacje transformatorowe. Podstawowym aktem prawnym reguluj ącym zasady ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źn. zm. – dział VI Ochrona przed polami elektromagnetycznymi – art. 121 i 122). Ochrona przed polami polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach • zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.

Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku okre ślone zostały w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. /Dz. U. Nr 192, poz. 1883/. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Opolu został ustawowo zobowi ązany do wykonywania w ramach PM Ś zada ń zwi ązanych z okresowymi badaniami kontrolnymi poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku dla dwóch rodzajów terenów: • terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą • miejsc dost ępnych dla ludno ści.

W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu przeprowadził pomiary nat ęŜ enia promieniowania elektromagnetycznego w 11 punktach monitoringowych na terenie województwa opolskiego, bior ąc pod uwag ę tereny o wysokiej g ęsto ści zaludnienia w rejonie oddziaływania źródeł emisji PEM. Po przeprowadzeniu pomiarów w badanych punktach, nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnych warto ści nat ęŜ enia pól elektromagnetycznych w Ŝadnym z punktów. Na terenie gminy Bierawa w 2007 roku nie zlokalizowano Ŝadnego punktu pomiarowego PEM. Zgodnie z art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawieraj ący informacje o terenach na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska 52

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Obecnie WIO Ś w Opolu nie posiada wykazu terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku z wyszczególnieniem terenów przeznaczonych pod zabudow ę oraz miejsc dost ępnych dla ludno ści poniewa Ŝ przeprowadzone badania nie wykazały takich przekrocze ń.

Źródła mikrofal Źródłami mikrofal w mie ście i gminie s ą urz ądzenia nadawczo – odbiorcze sieci telefonii komórkowej. Urz ądzenia takie znajduj ą si ę na specjalnych masztach b ądź wysokich kominach i budynkach w nast ępuj ących lokalizacjach (wg danych od operatorów oraz danych Urz ędu Wojewódzkiego).

Tabela 19. Urz ądzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie gminy Bierawa. Lp. Operator Pasmo Lokalizacja, adres 1 PLUS GSM900, GSM1800, UMTS Grabówka, Gliwicka 1 2 PLUS GSM900 Kotlarnia, wie Ŝa PTK – F1 5021-OP4 3 ERA GSM900 Kotlarnia, D ębowa 3 4 ERA GSM900 Stara Ku źnia, Brzozowa 48, dz. nr 503/4 5 ORANGE GSM900, Kotlarnia, Fabryczna, dz. nr 74/4

W zakresie mikrofalowym pola elektromagnetycznego najwi ększy niepokój w śród społecze ństwa budzi telefonia komórkowa. Jej burzliwy rozwój w ostatnich kilku latach, objawiaj ący si ę ogromn ą liczb ą samych telefonów oraz liczno ści ą stacji bazowych instalowanych na budynkach, w szczególno ści w du Ŝych miastach, niezb ędnych do prawidłowego funkcjonowania tego typu łączno ści. Wyzwala to w ludziach ogromne emocje i budzi niepokój o zagro Ŝenie dla zdrowia człowieka, przeprowadzane jednak Ŝe systematycznie pomiary nie potwierdzaj ą tych obaw.

7.6.1. Cel średniookresowy do 2016r.

Ochrona mieszka ńców Gminy Bierawa przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna prowadzenie kontroli przez orany i inspekcje ochrony środowiska WIO Ś Opole w zakresie przestrzegania obowi ązuj ących pomiarów prawem dotycz ącym ochrony środowiska prowadzenie polityki przestrzennej pozwalaj ącej na ochron ę ludzi przed WIO Ś Opole szkodliwymi polami elektromagnetycznymi, prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów bezpiecze ństwa, higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony przed polami elektromagnetycznymi monitorowanie i ocena poziomu pól elektromagnetycznych emitowanych WIO Ś Opole na terenach zurbanizowanych i w miejscach przebywania ludzi tworzenie obszarów ograniczonego u Ŝytkowania zgodnie z Marszałek wymaganiami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska skuteczne uniemo Ŝliwianie dost ępu do strefy o podwy Ŝszonym poziomie Podmioty gospodarcze emisji pól elektromagnetycznych oraz informowanie o jej szkodliwo ści modernizowanie sieci przebiegaj ących w obszarach zurbanizowanych WIO Ś Opole wnikliwe prowadzenie post ępowa ń w sprawie oceny oddziaływania Marszałek planowanych przedsi ęwzi ęć

53

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych Podmioty gospodarcze, w środowisku zgodnie z wymogami przepisów prawa w zakresie ochrony WIO Ś Opole środowiska

7.7. Powa Ŝne awarie Stan wyj ściowy: Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. wprowadza w miejsce nazwy dotychczas stosowanej – “nadzwyczajne zagro Ŝenie środowiska” problematyk ę pod nazw ą “powa Ŝne awarie” wraz z odpowiednimi regulacjami. Definicje powa Ŝnej awarii i powa Ŝnej awarii przemysłowej okre śla odpowiednio art. 23 i 24 w/w ustawy: • powa Ŝna awaria - to zdarzenie, w szczególno ści emisja, po Ŝar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem. • powa Ŝna awaria przemysłowa przez poj ęcie to rozumie si ę powa Ŝną awari ę w zakładzie.

Zgodnie z Ustaw ą Prawo ochrony środowiska, do ochrony przed powa Ŝnymi awariami zobowi ązani są zarówno prowadz ący zakłady stwarzaj ące zagro Ŝenie wyst ąpienie awarii, jak i dokonuj ący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji. Zasady zaliczania zakładów do zakładów o zwi ększonym ryzyku albo zakładów o du Ŝym ryzyku okre ślił Minister Gospodarki w drodze rozporz ądzenia z dnia 9.04.2002 r (Dz.U. Nr 58, poz. 535). W zale Ŝno ści od rodzaju, kategorii i ilo ści substancji niebezpiecznej znajduj ącej si ę w zakładzie stwarzaj ącym zagro Ŝenie wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej uznaje si ę za zakład o zwi ększonym ryzyku lub zakład o du Ŝym ryzyku.

Na terenie województwa opolskiego słu Ŝby ochrony przeciwpo Ŝarowej i inspekcji ochrony środowiska dokonały kwalifikacji zakładów produkcyjnych za wzgl ędu na stopie ń zagro Ŝeń awariami przemysłowymi. Na ogólna liczb ę 18 zakładów stwarzaj ących ryzyko wyst ąpienia powa Ŝnej awarii wyró Ŝniono 10 zakładów o du Ŝym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej (ZDR) i 8 zakładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej. śaden z tych zakładów nie jest zlokalizowany na terenie gminy Bierawa.

Źródłem zagro Ŝeń środowiskowych jest równie Ŝ załadunek i rozładunek materiałów niebezpiecznych, w szczególno ści za ś ich transport po drogach publicznych przy wykorzystaniu specjalistycznego sprz ętu jezdnego. Z uwagi na konfliktowo ść przewo Ŝonych ładunków, trasy przewozów prowadzone winny by ć przy zachowaniu maksymalnego bezpiecze ństwa dla mieszka ńców i środowiska. Nale Ŝy przyj ąć , Ŝe wyst ępuje statystyczne prawdopodobie ństwo potencjalnego wyst ąpienia awarii komunikacyjnych, mog ących zagrozi ć środowisku - obszarami szczególnego są tereny miejskie zlokalizowane w pobli Ŝu głównych, tranzytowych arterii komunikacji drogowej.

Zadania koordynacji m.in. prac zwi ązanych z powa Ŝnymi awariami i ewentualnie powstałymi zagro Ŝeniami reguluj ą stosowne procedury na szczeblu powiatowym, w powi ązaniu z działaniem słu Ŝb ratowniczych (stra Ŝą po Ŝarn ą, policj ą, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem energetycznym, pogotowiem gazowym, pogotowiem wodoci ągowo-kanalizacyjnym). Powinny by ć one zawarte w Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego.

54

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

7.7.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Zmniejszanie ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Jednostka odpowiedzialna prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu Stra Ŝ Po Ŝarna społecze ństwa dotycz ącej zasad post ępowania w razie wyst ąpienia powa Ŝnej awarii, w celu ukształtowania wła ściwych postaw i zachowa ń promowanie systemu ubezpiecze ń ekologicznych dla obiektów i Organizacje pozarz ądowe działa ń, które w sytuacji awaryjnej b ędą wymaga ć sfinansowania działa ń ratowniczych i naprawczych monitoring potencjalnych sprawców powa Ŝnych awarii pod k ątem WIO Ś Opole spełniania przez nich wymogów bezpiecze ństwa i prewencji opracowanie programu zapobiegania powa Ŝnym awariom Stra Ŝ Po Ŝarna opracowanie planu operacyjno – ratowniczego na wypadek zaistnienia Stra Ŝ Po Ŝarna powa Ŝnej awarii utrzymywania w gotowo ści słu Ŝb ratowniczych na wypadek zaistnienia Stra Ŝ Po Ŝarna powa Ŝnej awarii

55

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

8. WZMOCNIENIE SYSTEMU ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ORAZ PODNIESIENIE ŚWIADOMO ŚCI EKOLOGICZNEJ SPOŁECZE ŃSTWA.

8.1. Zarz ądzanie środowiskowe Stan wyj ściowy: Systemy Zarz ądzania Środowiskowego (SZ Ś) zapewniaj ą wł ączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie zagadnie ń do kompetencji jej zarz ądu. Systemy te s ą dobrowolnym zobowi ązaniem si ę organizacji w postaci przedsi ębiorstwa, placówki sektora finansów, szkolnictwa, zdrowia, jednostki administracji publicznej i innej do podejmowania działa ń maj ących na celu zmniejszanie oddziaływa ń na środowisko, zwi ązanych z prowadzon ą działalno ści ą. Posiadanie przez dan ą firm ę prawidłowo funkcjonuj ącego SZ Ś gwarantuje, i Ŝ firma ta działa zgodnie ze wszystkimi przepisami ochrony środowiska. W ostatnim pi ęcioleciu nast ąpił dynamiczny rozwój systemów zarz ądzania środowiskowego. Blisko 1 100 organizacji w Polsce posiada certyfikowane systemy zgodnie z norm ą PN - EN ISO 14001. Od 2002 r. prowadzone były intensywne przygotowania do stworzenia mo Ŝliwo ści rejestracji polskich organizacji w systemie EMAS. Pierwsz ą krajow ą organizacj ą w tym systemie zarejestrowano we wrze śniu 2005 r.

8.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Upowszechnianie i wspieranie wdra Ŝania systemów zarz ądzania środowiskowego

Kierunki działa ń:

Zadania własne:

Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wdro Ŝenie systemu informowania społecze ństwa o stanie środowiska, Gmina Bierawa udziału społecze ństwa w post ępowaniu w sprawie ochrony środowiska Gmina Bierawa, współpraca z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi Organizacje pozarz ądowe prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dost ępnych wykazów Gmina Bierawa danych o dokumentach zawieraj ących informacje o środowisku i jego ochronie oraz ich udost ępniania w Biuletynie Informacji Publicznej zach ęcanie organizacji do wzi ęcia udziału w programach szkoleniowo- Gmina Bierawa informacyjnych dotycz ących EMAS .

8.2. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku Stan wyj ściowy W marcu 2007 roku Sejm uchwalił w ustaw ę o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, która okre śla zasady odpowiedzialno ści za zanieczyszczenia. Ustawa dostosowuje polskie prawo do dyrektywy unijnej z 2004 roku.

Zasada zakładaj ąca, Ŝe zanieczyszczaj ący środowisko płaci, jest stosowana w Polsce ju Ŝ od lat. System opłat i kar za zanieczyszczenia i szkody w środowisku był wprowadzony w latach 80. Działał skutecznie, ale nie był rozwi ązaniem kompatybilnym z jednolit ą polityk ą w tym zakresie w Unii. Ustawa okre śla zasady odpowiedzialno ści za napraw ę szkód w środowisku. Z powodu nie wywi ązywania si ę sprawców z tego obowi ązku, instytucje publiczne ponosz ą straty w wysoko ści od 25 do 125 mln zł rocznie. Nowe prawo przewiduje, Ŝe osoby poszkodowane lub inne zainteresowane strony (np. organizacje ekologiczne) b ędą mogły zgłasza ć zaistniałe szkody do organów ochrony środowiska. W przypadku, gdy nie b ędzie mo Ŝna rozpozna ć sprawcy lub nie 56

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 będzie mo Ŝna wobec niego rozpocz ąć egzekucji, napraw ą szkody zajmie si ę wojewoda. Na nim ci ąŜ y równie Ŝ obowi ązek podj ęcia działa ń w przypadkach wyst ąpienia zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi albo pojawienia si ę nieodwracalnych szkód w środowisku. Je śli zagro Ŝenie zostanie wywołane przez organizmy genetycznie zmodyfikowane, organem odpowiedzialnym b ędzie minister środowiska. Ustawa Prawo ochrony środowiska rozró Ŝnia dwa rodzaje odpowiedzialno ści zwi ązanej z wyst ępowaniem szkody w środowisku: - odpowiedzialno ść administracyjna zwi ązana z egzekwowaniem administracyjnych, - obowi ązków ci ąŜą cych na podmiotach korzystaj ących ze środowiska, - odpowiedzialno ść cywilnoprawna pozostaj ąca w gestii s ądów powszechnych. Chocia Ŝ polskie podej ście do kwestii odpowiedzialno ści sprawcy za szkody w środowisku jest szersze od wspólnotowego, to w najbli Ŝszych latach polityk ą w tym zakresie kształtowa ć b ędą przepisy UE zawarte w Dyrektywie 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialno ści za zapobieganie i napraw ę szkód w środowisku.

Do zada ń Głównego Inspektora Ochrony Środowiska nale Ŝeć b ędzie prowadzenie rejestru zagro Ŝeń i szkód w środowisku.

8.3. Edukacja ekologiczna społecze ństwa Stan wyj ściowy Rola edukacji ekologicznej w procesie realizacji polityki środowiskowej, a wi ęc i obowi ązków ekologicznych, jest szczególnie istotna. Problem niedostatków w zakresie ochrony środowiska jest widoczny nie tylko z punktu widzenia stosowanych przez przedsi ębiorców technologii (a raczej ich niestosowania, braku polityki segregacji odpadów, braku odpowiedniej ilo ści odpowiednich jako ściowo składowisk odpadów itp.), jak i wyrobienia w społecze ństwie, szacunku do otaczaj ącej przyrody. Nie chodzi równie Ŝ tylko o edukacj ę w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli proces nauczania, świadczony w ramach systemu o światy, ale o kształtowanie świadomo ści ekologicznej w ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia, maj ącej jakikolwiek zwi ązek z ochron ą środowiska. Na terenie Gminy Bierawa w ramach edukacji ekologicznej prowadzone były nast ępuj ące działania: - w lokalnym biuletynie informacyjnym „Głos Bierawy” zamieszczane s ą artykuły i informacje o ekologii, - dwa razy do roku organizowane s ą konkursy ekologiczne propaguj ące ochron ę środowiska naturalnego, - zorganizowano wystaw ę ekologiczn ą, - do ka Ŝdego pisma wychodz ącego w ZGKiM do mieszka ńców doł ączana jest ulotka o sposobach i post ępowaniu przy segregacji odpadów, - współpraca ze słu Ŝbami le śnymi, kołami my śliwskimi i w ędkarskimi, szkołami, domami kultury oraz innymi organizacjami i placówkami zainteresowanymi utrzymaniem porz ądku.

8.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r. Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej mieszka ńców Gminy Bierawa.

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna kontynuacja realizacji programu edukacji ekologicznej Gmina Bierawa wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji Gmina Bierawa ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy np. organizowanie konkursów i sesji popularno-naukowych zwi ązanych z tematyk ą środowiskow ą czy te Ŝ wł ączanie si ę w akcj ę „Sprz ątanie świata” wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej Gmina Bierawa

57

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

8.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r.

Zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku i jego ochronie.

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Bierawa, współdziałanie władz gminnych z mediami w zakresie prezentacji stanu Organizacje środowiska i działa ń podejmowanych na rzecz jego ochrony pozarz ądowe Gmina Bierawa, udział przedstawicieli Urz ędu Gminy w szkoleniach z zakresu Organizacje publicznego dost ępu do informacji o środowisku pozarz ądowe

58

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

9. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE U śYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY

9.1. Ochrona przyrody i krajobrazu Stan wyj ściowy – lasy: Las jest najbogatszym ekosystemem ka Ŝdego krajobrazu. Jest zespołem ró Ŝnych organizmów, wśród których dominuj ącą rol ę spełnia fitocenoza drzewiasta. Lasy i zadrzewienia maj ą wspóln ą cech ę odr ębn ą od innych ekosystemów, któr ą jest długowieczno ść oraz maj ą istotne znaczenie w utrzymaniu składu atmosfery przez zmniejszanie siły wiatru, osłabiaj ą tempo parowania, zmniejszaj ą amplitud ę waha ń temperatury powietrza, co wpływa dodatnio na wzrost wszelkiej ro ślinno ści. Rozwój le śnictwa na terenie gminy jest zwi ązany z warunkami przyrodniczymi. Lasy zajmuj ą najcz ęś ciej słabe grunty lub tereny o niekorzystnych warunkach rze źby terenu. Lasy na terenie gminy Bierawa zajmuj ą powierzchni ę około 7488 ha, co stanowi 63,0 % powierzchni całej gminy. Nale Ŝą do kompleksu lasów rudzkich, które wraz z lasami pszczy ńskimi tworz ą pomost ekologiczny przebiegaj ący mi ędzy dolinami Wisły i Odry wraz ze strefami podgórskimi Karpat i Sudetów. Poprzez Bram ę Morawsk ą ł ącz ą si ę z Europ ą Południow ą spełniaj ąc rol ę makroostoi dla wielu gatunków zwierz ąt i ptaków. S ą równie Ŝ miejscem czasowego postoju ptaków w ędrownych. Zasadnicza cz ęść obszarów le śnych administrowana jest przez Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów Pa ństwowych w Katowicach i stanowi stref ę ochronn ą dla przemysłu woj. śląskiego. Z punktu widzenia formy własno ści lasy gminy Bierawa mo Ŝemy podzieli ć na: - lasy pa ństwowe - lasy niepa ństwowe. Lasy pa ństwowe obejmuj ą grunty le śne nale Ŝą ce cz ęś ciowo do : - Nadle śnictwa K ędzierzyn , obr ęb K ędzierzyn - Nadle śnictwa Rudy Raciborskie, obr ęb Ku źnia Raciborska - Nadle śnictwa Rudziniec. Powierzchnia lasów pa ństwowych w gminie wynosi około 6566 ha, co stanowi około 4% lasów w województwie opolskim. 73% tej warto ści przypada na grunty le śne nale Ŝą ce do obr ębu Kędzierzyn. Najmniejsze obszarowo s ą lasy nale Ŝą ce do obr ębu Rudziniec, stanowi ące 10% ogólnej powierzchni zalesionej gminy Bierawa. Reszta natomiast to grunty le śne obr ębu Ku źnia Raciborska Nadle śnictwa Rudy Raciborskie. Tereny pokryte drzewostanem w gminie Bierawa nale Ŝą w wi ększo ści do lasów o charakterze ochronnym (grupa I) tzn. ich główn ą funkcj ą jest spełnienie zada ń ogólnospołecznych, a zwłaszcza głebochronnych, klimatycznych, wodochronnych, rekreacyjno - zdrowotnych oraz estetyczno - krajobrazowych. Natomiast tylko niewielk ą cz ęść zaliczy ć mo Ŝna do lasów grupy II - o charakterze produkcyjnym, których zadanie polega na produkcji surowca drzewnego na potrzeby gospodarki. Na obszarze gminy Bierawa dominuj ą lasy zaliczane do II strefy zagro Ŝenia. Kryterium przyporz ądkowania gatunków le śnych do poszczególnych stref zagro Ŝenia (I, II, III) jest sposób wzrostu oraz roczniki igieł świerka i sosny. Do najwa Ŝniejszych typów gleb le śnych na obszarze gminy Bierawa nale Ŝą : - rdzawe - bielicowe - bielice - brunatne - czarnoziemy - murszowe - mady - torfowe. Na całym obszarze wyst ępuj ą nast ępuj ące typy siedliskowe lasów : - bór suchy - bór świeŜy - bór mieszany świe Ŝy - bór wilgotny - bór mieszany wilgotny 59

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- bór mieszany bagienny - las świe Ŝy - las mieszany świe Ŝy - las mieszany wilgotny - las wilgotny - olsy.

90% lasów stanowi bór mieszany świe Ŝy i bór mieszany wilgotny. Gatunkami dominuj ącymi s ą sosn ą świerk, brzoza i olsza. Podczas ostatniego po Ŝaru lasów, jaki miał miejsce w 1992r., spaleniu uległo około 12 tysi ęcy hektarów lasu z terenu województwa śląskiego i opolskiego. Był to najwi ększy tego typu po Ŝar w Europie. Lasy w znacznym stopniu zostały odbudowane poprzez nasadzenia nowych drzew. W latach 1994/95 zako ńczone zostały prace polegaj ące na ustaleniu zaistniałych zmian i rekultywacji po Ŝarowiska. W/w po Ŝar lasów wpłyn ął na specyfikacj ę działalno ści nadle śnictw. Zagospodarowanie po Ŝarzysk odbywa si ę według szczegółowego programu, którego wa Ŝną cz ęś ci ą jest system zabezpiecze ń przeciwpo Ŝarowych powstaj ących kompleksów upraw. Elementy techniczne : pasy przeciwpo Ŝarowe, drogi, zbiorniki wody i l ądowiska s ą tak samo wa Ŝne jak hodowla drzewostanów mo Ŝliwie odpornych pod ka Ŝdym wzgl ędem. DąŜ y si ę do tego aby układ przestrzenny lasów chronił przed powstaniem rozległych po Ŝarów. Realizowany jest program, który ze wzgl ędu na skal ę oraz nowatorskie rozwi ązania ma szans ę sta ć si ę programem modelowym przez wiele najbliŜszych lat. W skali wojewódzkiej, lasy na terenie Opolszczyzny s ą stale zagro Ŝone przez czynniki biotyczne, abiotyczne i antropogeniczne. Do głównych czynników abiotycznych zakłócaj ących funkcjonowanie ekosystemów le śnych nale Ŝą emisje przemysłowe, przede wszystkim SO 2 i NO X. Województwo opolskie ma najwi ększy w kraju odsetek lasów uszkodzonych przez imisje zanieczyszcze ń przemysłowych. Bezpo średnio z terenami le śnymi w granicach administracyjnych gminy Bierawa granicz ą du Ŝe zakłady chemiczne i przetwórcze aglomeracji k ędzierzy ńsko-kozielskiej i śląskiej. Cało ść drzewostanów od wielu lat znajduje si ę w zasi ęgu szkodliwych emisji pyłów i gazów. Osłabienie odporno ści w tym szczególnie gatunków iglastych, sprzyja szkodom wtórnym. Na skutek przerzedzania drzewostanów i nadmiernego o świetlania dna lasów inne ro śliny wyparły normalne runo le śne. W sumie spowodowało to ogromne zagro Ŝenie po Ŝarowe. Degradacja środowiska spowodowana działalno ści ą przemysłu sprawiła, Ŝe na terenie Nadle śnictwa Kędzierzyn, które zagospodarowuje wi ększo ść lasów gminy Bierawa, nie ma ani jednego rezerwatu przyrody. Nie umniejsza to jednak faktu, Ŝe funkcje przyrodnicze lasu znacznie przewy Ŝszaj ą tutaj jego znaczenie gospodarcze. Z tych wzgl ędów cało ść terenów le śnych na podstawie Zarz ądzenia Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa została zaliczona do lasów ochronnych.

9.1.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r.

Zwi ększanie lesisto ści gmin predysponowanych do zalesienia w „Krajowym Programie Zwi ększania Lesisto ści” poprzez zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej, gruntów zdegradowanych i nieu Ŝytków

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą przyrody, urz ądzanie Gmina Bierawa i utrzymanie zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń na terenach b ędących własno ści ą gminy

60

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Gmina Bierawa, realizacja Wojewódzkiego Programu Zwi ększenia Lesisto ści Powiat, , Nadle śnictwo, Wła ściciele gruntów Gmina Bierawa, aktualizacja granicy polno-le śnej w miejscowych planach Wojewoda, Marszałek, zagospodarowania przestrzennego Powiat, , Nadle śnictwo Nadle śnictwo, Gmina renaturalizacja obszarów le śnych Bierawa inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod k ątem pełnego Nadle śnictwo, Gmina uwzgl ędnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy Bierawa rolno-le śnej w planach zagospodarowania przestrzennego zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej oraz nieu Ŝytków i Nadle śnictwo, Gmina terenów zdegradowanych i przekształconych Bierawa

9.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r.

Ochrona zasobów le śnych i poprawa ich stanu,

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna stały nadzór nad gospodark ą le śną w lasach prywatnych Gmina Bierawa prowadzenie ci ągłej kampanii edukacyjno – informacyjnej w celu Gmina Bierawa, podnoszenia świadomo ści w zakresie celów i korzy ści z trwale Nadle śnictwo zrównowa Ŝonej gospodarki le śnej

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna zapewnienie trwało ści i wielofunkcyjno ści lasów Nadle śnictwo inwentaryzacja zasobów le śnych pod k ątem ich stanu zdrowotnego Nadleśnictwo zachowanie istniej ących kompleksów le śnych Nadle śnictwo prowadzenie gospodarki le śnej ze szczególnym uwzgl ędnieniem Nadle śnictwo pozaprodukcyjnych funkcji lasu ochrona gleb le śnych Nadle śnictwo stały monitoring środowiska le śnego w celu przeciwdziałania stanom Nadle śnictwo niepo Ŝą danym (po Ŝary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska śmieci)

Stan wyj ściowy – dominuj ące w gminie zbiorowiska ro ślinne.

Bogactwo ro ślinno ści badanego obszaru jest odzwierciedleniem du Ŝej ilo ści siedlisk, jakie wykształciły si ę tu w wyniku zró Ŝnicowanej rze źby terenu, ró Ŝnego typu gleb, warunków klimatycznych i wilgotno ściowych. Du Ŝe zró Ŝnicowanie warunków edaficznych umo Ŝliwiło rozwój wielu zbiorowiskom ro ślinnym, zarówno naturalnym (m.in. le śne, wodne, szuwarowe), jak i półnaturalnym i antropogenicznym (m.in. ł ąkowe, polne, ruderalne). Do gatunków chronionych obszaru gminy Bierawa nale Ŝą : barwinek pospolity, bluszcz pospolity, gr ąŜ el Ŝółty, grzybie ń biały, konwalia majowa, kruszczyk szerokolistny, kruszyna pospolita naparstnica purpurowa, storczyk szerokolistny, zimowit jesienny. Do najbardziej interesuj ących gatunków ro ślin naczyniowych wyst ępuj ących na obszarze mi ędzy Bieraw ą a K ędzierzynem - Ko źle, w tym równie Ŝ prawnie chronionych nale Ŝą : widłak go ździsty, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, konwalia majowa. 61

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Ponadto na danym terenie wyst ępuj ą równie Ŝ: barszcz zwyczajny, bez lilak pospolity, biedrzeniec mniejszy, biedrzeniec wielki, bli źniaczka psia trawka, bluszczyk kurdybanek, bniec biały, bodziszek błotny, bodziszek cuchn ący, bodziszek ł ąkowy, bodziszek porozcinany, borówka brusznica, borówka czarna, brodawnik jesienny, brzoza brodawkowata, buk zwyczajny, bukwica zwyczajna, bylica piołun , bylica pospolita, bylica polna, chaber bławatek, chaber driakiewnik, chaber ł ąkowy, chaber nadre ński, chrzan pospolity, chwastnica jednostronna, cieciorka pstra, ciemi ęŜ yk białokwiatowy, cykoria podró Ŝnik, cyprysik groszkowy, czartawa pospolita, czeremcha ameryka ńska, czeremcha zwyczajna, czere śnia, czermie ń błotna, czerwiec roczny, czosnaczek pospolity, czy ścica drobnokwiatowa, czy ściec błotny, czy ściec le śny, d ąb czerwony, dziewanna wielkokwiatowa, dziki bez czarny, fiołek le śny, glistnik jaskółcze ziele, głóg dwuszyjkowy, grab pospolity, gruszka pospolita, gwiazdnica pospolita, jarz ąb pospolity, jaskier rozłogowy, jasnota purpurow, klon jesieniolistny, kalina koralow, kozłek lekarski, krwawnik pospolity, leszczyna, lipa drobnolistna, łopian wi ększy, łubin trwały, macierzanka zwyczajna, mak polny, malina wła ściwa, mlecz polny, mniszek pospolity, olsza szara, perz wła ściwy, pi ęciornik kurze ziele, podbiał pospolity, pokrzywa zwyczajna, poziomka pospolita, rumian polny, rzepik pospolity, sitowie le śne, skrzyp polny i le śny, sosna zwyczajna, starzec zwyczajny, stokrotka pospolita, szczaw polny, śliwa tarnina, śnieguliczka biała, świerk pospolity, tatarak zwyczajny, tawuła średnia, topola biała, tulipanowiec ameryka ński, tymotka ł ąkowa, wi ąz pospolity, wierzba biała, wierzba iwa, winobluszcz pi ęciolistkowy, winoro śl wła ściwa , wi śnia pospolita, wrzos zwyczajny, wyka czteronasienna, zawilec gajowy, złocie ń wła ściwy, Ŝabieniec babka wodna, Ŝywotnik zachodni. Do powszechnych chwastów wyst ępuj ących na omawianym obszarze nale Ŝą miotła zbo Ŝowa, mi ęta polna, komosa biała, ostró Ŝeczka polna i szczawik Ŝółty. Na terenie gminy Bierawa nie prowadzono dotychczas systematycznych bada ń faunistycznych. Stan wiedzy o faunie tego obszaru jest zatem niewielki. Analiza ekologicznych uwarunkowa ń wyst ępowania rzadkich gatunków pozwala jednak wnioskowa ć, Ŝe gmina, pomimo silnego przekształcenia środowiska przyrodniczego, nale Ŝy do obszarów cennych faunistycznie. Terenami o du Ŝym potencjale siedliskowym dla ró Ŝnych gatunków zwierz ąt s ą rzeka Odra i Bierawka , potok Przekopa (Ł ącza) wraz z pasmem nadrzecznych zadrzewie ń wierzbowo- topolowych, ł ąki i wody starorzeczy Odry wraz z przyległymi zadrzewieniami, zró Ŝnicowane gatunkowo bogate ekosystemy le śne oraz ekosystemy zadrzewieniowe nie wykształcaj ące struktury ekologicznej typowej dla lasu. Wskazane powy Ŝej ostoje fauny s ą terenami rolnymi przylegaj ącymi do Odry. Do gatunków rzadkich na Opolszczy źnie, a wyst ępuj ących na terenie gminy Bierawa zaliczyć mo Ŝna zwi ązane z rzek ą Odr ą ptactwo wodne, a wi ęc : kokoszk ę, brod źca samotnego, siewk ę rzeczn ą i remiza. Poza tym starorzecza Odry i jej brzegi to dobre zimowisko dla kaczek krzy Ŝówek.

Obszary przyrodniczo cenne

Teren gminy Bierawa nie cechuje si ę wyst ępowaniem du Ŝej liczby cennych form i obiektów przyrodniczych poddanych ochronie prawnej. Spowodowane jest to zapewne du Ŝą ingerencj ą człowieka w naturalne środowisko oraz znaczne przekształcenie pierwotnej formy środowiska. Wyst ępuje jeden u Ŝytek ekologiczny oraz sklasyfikowane pomniki przyrody. W obecnym czasie planowane jest utworzenie kolejnych form prawnie chronionych elementów przyrody i krajobrazu. Poza tym na terenie gminy Bierawa, po śród wielu gatunków ro ślin naczyniowych, stwierdza si ę wyst ępowanie stanowisk ro ślinno ści rzadkiej i chronionej, poddanej ochronie całkowitej i cz ęś ciowej. Lista gatunków obj ętych ochron ą stanowiskow ą zawiera gatunki, których wyst ę- powania na terenie gminy zostało potwierdzone badaniami po roku 1980 (nie zawiera natomiast licznych stanowisk ro ślin, które na terenie gminy wyst ępowały, a nie zostały po roku 1980 potwierdzone). Ubytek stanowisk ro ślin chronionych i rzadkich spowodowany jest naj- prawdopodobniej po Ŝarem terenów le śnych w 1992 r. i zniszczeniem naturalnych siedlisk. Do ro ślin tych zaliczy ć nale Ŝy: grąŜ el Ŝółty, zimowit jesienny, wawrzynek wilczełyko, kalina koralowa, kopytnik pospolity, kruszyna pospolita, paj ęcznica gał ęzista oraz Ŝywiec dziewi ęciolistny.

Obszary chronionego krajobrazu: Nie wyst ępuj ą na terenie gminy. 62

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

UŜytki ekologiczne: „Gacek" Stanowi go fragment naturalnego polderu o powierzchni 14 ha, poło Ŝonego na terasie zalewowym Odry, poddany ochronie z uwagi na miejsce gniazdowania ptactwa wodno -błotnego. U Ŝytek podlega ochronie na mocy rozporz ądzenia nr 0151/P/9/2003 Wojewody Opolskiego z dnia 8 grudnia 2003 r. (Dz.Urz. Województwa Opolskiego nr 109, poz. 2304).

Pomniki przyrody Pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej lub ich skupiska, o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie (Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 r., Dz. U. 2004 r., Nr 92, poz. 880). Tą form ą ochrony na terenie gminy Bierawa obj ęto ochron ą 12 obiektów:

Tabela 20. Pomniki przyrody w gminie Bierawa. L.p. Rodzaj Lokalizacja 1 3 d ęby szypułkowe Brze źce 2 3 d ęby szypułkowe Brze źce 3 3 d ęby szypułkowe Brze źce 4 dąb szypułkowy Brze źce 5 3 d ęby szypułkowe Brze źce 6 4 d ęby szypułkowe Stare Ko źle 7 5 d ębów szypułkowych Stare Ko źle 8 4 d ęby szypułkowe Stare Ko źle 9 2 d ęby szypułkowe Bierawa 10 3 d ęby szypułkowe Bierawa 11 1 d ąb szypułkowy Ortowice 12 buk pospolity Sławi ęcice

Projektowane formy ochrony przyrody: Na terenie gminy Bierawa, w wyniku prowadzonych prac badawczych i urz ądzeniowo -le śnych, wskazano obszary, obiekty i formy do obj ęcia ochron ą prawn ą w postaci zespołów przyrodniczo - krajobrazowych, pomników przyrody o Ŝywionej i nieo Ŝywionej.

Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina potoku Ł ącza Mozaika ekosystemów le śnych, ł ąkowych i wodnych w Starym Ko źlu

Dolina rzeki Odry i Bierawki (z dopuszczeniem mo Ŝliwo ści przekształce ń zwi ązanych z budow ą zbiornika przeciwpowodziowego) i Ł ączy obowi ązuje zakaz zabudowy) celem zapewnienia warunków funkcjonowania systemu ekologicznego

Obiekty przyrody o Ŝywionej - Aleja lipowa wzdłu Ŝ ulicy Mickiewicza w Bierawie, - Aleja wzdłu Ŝ ulicy Ko ściuszki i Szkolnej w Starym Ko źlu, - Aleja D ębowa wzdłu Ŝ drogi prowadz ącej do ogródków działkowych w Kotlarni.

Pomniki przyrody: - ci ąg 13 d ębów szypułkowych w Starym Ko źlu, - d ąb szypułkowy w Ortowicach, - zespół 6 d ębów szypułkowych w Brze źnu, - zespół 5 d ębów szypułkowych w Bierawie.

63

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Europejska Sie ć NATURA 2000 Obszar Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody (obok istniej ących parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, czy innych) wprowadzana w kraju od czasu wst ąpienia Polski do Unii Europejskiej. Za obszary Natura 2000 uznaje si ę tereny najwa Ŝniejsze dla zachowania zagro Ŝonych lub bardzo rzadkich gatunków ro ślin, zwierz ąt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, maj ących znaczenie dla ochrony warto ści przyrodniczych Europy. Obecnie na terenie gminy nie ma obszarów Natura 2000.

Fauna: Aktualny skład wyst ępuj ącej na terenie gminy dostosowany jest do ubogiej struktury siedliskowej. Małe zró Ŝnicowanie siedlisk oraz wyst ępuj ąca zabudowa powoduj ą, Ŝe na terenie gminy wyst ępuj ą głównie gatunki pospolite, potrafi ące szybko dostosowa ć si ę do zmiennych czynników środowiskowych. Do terenów o najwi ększym potencjale siedliskowym zaliczy ć nale Ŝy dolin ę Odry i Bierawski, potok Ł ącza i starorzecza Odry. Do rzadkich gatunków wyst ępuj ącego tu ptactwa wodnego mo Ŝna zaliczy ć w szczególno ści kokoszk ę, brod źca samotnego, siewk ę rzeczn ą oraz kaczki krzy Ŝówki. Ró Ŝnorodno ść gatunkow ą podkre ślaj ą pozostałe gatunki ptactwa, w śród których mo Ŝna wyró Ŝni ć gatunki takie jak: dzi ęcioł mały, jaskółka dymówka, kukułka, skowronek polny, słowik rdzawy, sroka, szpak, wrona. Gmina Bierawa pod wzgl ędem liczebno ści zwierzyny łownej nale Ŝy do jednej z zasobniejszych gmin na Opolszczy źnie. Ró Ŝnorodno ść gatunkowa okre śla si ę w nast ępuj ący sposób: jele ń, sarna, dzik, lis, kuna le śna, tchórz, pi Ŝmak, zaj ąc szarak, ba Ŝant, kuropatwa, łyska.

9.1.3. Trzeci cel średniookresowy do 2016 r.

Ukształtowanie i ochrona systemów obszarów chronionych oraz utworzenie nowych obszarów chronionego krajobrazu

Kierunki działa ń:

Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniej ących Gmina Bierawa, kompleksach le śnych Nadle śnictwo ochrona i zwi ększanie ró Ŝnorodno ści biologicznej Nadle śnictwo, Gmina Bierawa ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewła ściwym sposobem Nadle śnictwo, Gmina uŜytkowania Bierawa zachowanie istniej ącej zieleni urz ądzonej Gmina Bierawa utrzymanie istniej ących korytarzy ekologicznych wzdłu Ŝ dolin i rzek Organizacje pozarz ądowe, Gmina Bierawa

Utworzenie nowych obszarów chronionego krajobrazu

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina potoku Ł ącza Marszałek, Wojewoda, Nadle śnictwo, 64

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Bierawa wykonanie szczegółowej inwentaryzacji przyrodniczej proponowanych Gmina Bierawa, obszarów Wojewoda

Ochrona fauny i flory:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Bierawa rozszerzenie i usprawnienie ochrony in situ i ex situ gatunków ro ślin Organizacje i zwierz ąt pozarz ądowe, Organizacje zachowanie istniej ących zbiorników wodnych pozarz ądowe, Gmina Bierawa ograniczanie inwestycji uci ąŜ liwego przemysłu Gmina Bierawa

Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Bierawa, wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni Organizacje pozarz ądowe, Nadle śnictwo, rozwój sieci szlaków turystycznych i ście Ŝek dydaktycznych na terenach Organizacje interesuj ących przyrodniczo pozarz ądowe, Gmina Bierawa Urz ądzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń Gmina Bierawa i parków

9.2. Ochrona powierzchni ziemi Stan wyjściowy: Ochrona gleb - szczególnie o wysokim potencjale produkcyjnym - przed przeznaczaniem na cele nierolnicze i niele śne, z uwagi na generalnie ich nisk ą jako ść i niewielki ich areał - nie b ędzie nale Ŝeć do priorytetowych kierunków działa ń w gminie. Funkcje przyrodnicze terenów le śnych i doliny Odry, w poł ączeniu z ograniczeniami u Ŝytkowania terenu, wynikającymi z poło Ŝenia na terenach zagro Ŝonych powodziowo, sprzyja ć b ędą realizacji programów rolno - środowiskowych lub prowadzeniu rolnictwa zrównowa Ŝonego, a nawet ekologicznego.

Poło Ŝenie gminy na skraju obszaru uprzemysłowienia (rejon k ędzierzy ński) powodowa ć b ędzie konieczno ść prowadzenia przez Starost ę okresowych kontroli standardów jako ści gleb oraz optymalizacji stosowania nawozów. Badania te w sposób obiektywny pozwol ą na ustalenie mo Ŝliwo ści realizacji rolnictwa ekologicznego w gminie Bierawa. Dotychczasowe, wyrywkowe badania zanieczyszczenia gleb nie wskazuj ą na wysoki poziom degradacji (mimo bezpo średniego sąsiedztwa Zakładów Azotowych „K ędzierzyn" i zespołu przemysłowego aglomeracji górnośląskiej).

Zanieczyszczenie gleb Gospodarka rolna prowadzona jest na terenie gminy w sposób prawidłowy z "du Ŝą kultur ą roln ą". Pola nawo Ŝone s ą w sposób prawidłowy i nie stwierdzono znacznej degradacji terenów rolnych. Zanieczyszczenia gleb metalami ci ęŜkimi mog ą wyst ąpi ć wzdłu Ŝ dróg, zwłaszcza tych po których przemieszczaj ą si ę najwi ększe ilo ści pojazdów (drogi wojewódzkie). 65

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Aktualnie obowi ązuj ące kryteria oceny zawarto ści zanieczyszczenia gleb metalami ci ęŜ kimi zawarte są w zał ączniku do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359) . Rozpoznanie stanu gleb u Ŝytkowanych rolniczo pod wzgl ędem zanieczyszczenia metalami ci ęŜ kimi jest istotne z uwagi na produkcj ę bezpiecznej Ŝywno ści dla człowieka. Wyst ępowanie w glebach podwy Ŝszonych zawarto ści metali ci ęŜ kich będące nast ępstwem działalno ści ludzkiej poprzez: emisje przemysłowe, motoryzacj ę, nadmiern ą chemizacj ę rolnictwa, powoduje degradacj ę biologicznych wła ściwo ści gleb, ska Ŝenie wód gruntowych oraz przechodzenie zanieczyszcze ń do ła ńcucha Ŝywieniowego.

Tabela 21. Zawarto ść metali w glebach powiatu k ędzierzy ńsko - kozielskiego. Lp. Pierwiastek Zawarto ść w Zawarto ść naturalna w Zawarto ść dopuszczalna w mg/kg gleby mg/kg gleby mg/kg gleby 1. Kadm 0,42 0,3 – 1,0 4 2. Mied ź 11,98 10 - 25 150 3. Nikiel 13,47 10 – 50 100 4. Ołów 30,22 20 - 60 100 5. Cynk 64,48 50 - 100 300

Zanieczyszczenie gleb kadmem, miedzi ą, niklem, ołowiem i cynkiem w punktach kontrolno- pomiarowych na terenie gminy Bierawa (wchodz ącej w skład powiatu k ędzierzy ńsko – kozielskiego) jest niewielkie, znajduje si ę w granicach okre ślonych dla zawarto ści naturalnych i nie stanowi zagro Ŝenia dla jako ści produkowanych ziemiopłodów. Pa ństwowy Instytut Geologiczny w obszarze anomalii „Opole” okre ślił podwy Ŝszone zawarto ści cezu – 137, w 20-30 cm warstwie gleby na terenie województwa opolskiego. Województwo opolskie cechuje specyficzne zanieczyszczenie gleb - najwy Ŝsze w Polsce st ęŜ enie sztucznych radionuklidów (cezu–137) wynosz ące 12,67 kBq/m 2, przy średniej krajowej 3,20 kBq/m 2. Najwy Ŝsze st ęŜ enia wyst ępuj ą w rejonie Borów Stobrawsko - Turawskich, Borów Niemodli ńskich oraz w rejonie Nyskim).

9.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Racjonalne wykorzystanie gleby wraz z jej ochron ą i rekultywacj ą

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna realizacja programu rekultywacji gleb zdegradowanych na obszarach Nadle śnictwo, Gmina rolniczego u Ŝytkowania, w tym ich zalesianie Bierawa zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej Gmina Bierawa i poziomów zanieczyszcze ń ograniczenie czynników wpływaj ących na degradację gleby poprzez Gmina Bierawa zagospodarowanie m.in.: gruntów odłogowanych zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, le śnym i Gmina Bierawa rekreacyjno-wypoczynkowym wła ściwe kształtowanie ekosystemów rolnych z wykorzystaniem Gmina Bierawa, otaczaj ących je systemów naturalnych i ich zdolno ści do autoregulacji ARiMR m.in. poprzez wdra Ŝanie programów rolno-środowiskowych zachowanie naturalnych kompleksów ł ąk torfowych jako regulatora Gmina Bierawa stosunków wodnych i klimatycznych przyległych do nich terenów przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochron ę powietrza Gmina Bierawa i wód powierzchniowych

66

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna prowadzenie monitoringu jako ści gleby i ziemi WIO Ś Opole przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów ARiMR, Organizacje na gruntach o nachyleniu powy Ŝej 10% pozarz ądowe ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez mo Ŝliwie jak ARiMR, Organizacje najdłu Ŝsze utrzymywanie pokrywy ro ślinnej w postaci wprowadzenia pozarz ądowe upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów racjonalne u Ŝycie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin na ARiMR, Organizacje terenach rolnych i le śnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i pozarz ądowe agromelioracyjnych) w celu zwi ększenia udziału materii organicznej w glebie

9.3. Ochrona zasobów kopalin Stan wyj ściowy: Ochrona zasobów kopalin polega na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym ich wykorzystaniu. Ustawa Prawo ochrony środowiska okre śla tylko kilka zasad zwi ązanych z ochron ą kopalin, ujmuje zagadnienia zwi ązane z własno ści ą kopalin, u Ŝytkowaniem oraz koncesjonowanie. Zło Ŝa kopalin s ą własno ści ą skarbu Pa ństwa. U Ŝytkowanie gospodarcze kopalin mo Ŝe by ć prowadzone pod warunkiem uzyskania koncesji wydawanej przez wojewod ę lub starost ę. Podstawowym celem polityki koncesyjnej jest zapewnienie racjonalnej gospodarki zło Ŝami. Udzielenie koncesji jest przede wszystkim mo Ŝliwe je śli obszar zło Ŝa umieszczony jest w planie zagospodarowania przestrzennego z przeznaczeniem na eksploatacje kopalin. Ochrona złó Ŝ kopalin realizowana ma by ć w celu prowadzenia racjonalnej gospodarki i najpełniejszego wykorzystania eksploatowanych złó Ŝ, ł ącznie z wykorzystaniem kopalin towarzysz ących i zagospodarowaniem nadkładów. W tym celu pomocnym b ędzie przeprowadzenie inwentaryzacji złó Ŝ oraz stworzenie bazy informacyjnej zawieraj ącej dane o zło Ŝach. W przypadku złó Ŝ eksploatowanych głównym zadaniem ochronnym jest maksymalne wykorzystanie złó Ŝ w granicach udokumentowania, a nast ępnie skuteczna i wła ściwa, z punktu widzenia gospodarki przestrzennej, rekultywacja wyrobiska. Obowi ązki te w głównej mierze ci ąŜą na u Ŝytkowniku zło Ŝa. Rol ą organów administracji publicznej jest okre ślenie warunków prowadzenia takiej działalno ści, jej zako ńczenia i rozliczenia. Inny charakter działa ń ochronnych wymagany jest w przypadku złó Ŝ nie eksploatowanych, stanowi ących główne zaplecze surowcowe regionu. S ą to zwykle obiekty udokumentowane w latach ubiegłych, gospodarka tymi zło Ŝami pozostaje kompetencji wojewody. Daje to szans ę unikni ęcia ich nadmiernego rozdrobnienia i zapewnienia maksymalnego wykorzystania zasobów oraz zachowania mo Ŝliwo ści kształtowania polityki gospodarczej w skali regionu. Jedynym sposobem zabezpieczenia zasobów udokumentowanych złó Ŝ przed ich utrat ą jest ochrona obszarów przed zainwestowaniem uniemo Ŝliwiaj ącym pó źniejsza ich eksploatacj ę.

Zadanie to realizowane by ć mo Ŝe poprzez wła ściwe zapisy w studiach i planach zagospodarowania przestrzennego, które s ą zadaniem własnym gmin. Zapewnienie wła ściwej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych jest konieczne, ze wzgl ędu na ochron ę walorów krajobrazowych i przyrodniczych terenów zdegradowanych. Obowi ązek rekultywacji spoczywa na wła ścicielu gruntu lub sprawcy. Starosta egzekwuje obowi ązek rekultywacji, w ostateczno ści prowadzi rekultywacj ę na koszt wła ściciela gruntu. Koniecznym jest aby władza lokalna współpracowała z u Ŝytkownikami zło Ŝa na ka Ŝdym etapie korzystania.

Charakterystyk ę złó Ŝ zlokalizowanych na terenie gminy Bierawa przedstawiono w tabeli poni Ŝej :

67

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 22. Zasoby geologiczne i przemysłowe złó Ŝ na terenie gminy Bierawa. Powierzchnia Powierzchnia Zasoby Nazwa Zasoby Rodzaj obszaru terenu geologiczne Lp. obszaru Nazwa zło Ŝa Status przemysłowe surowca górniczego górniczego bilansowane górniczego [tys. m 3] [m 2] [m 2] [tys. m 3] 1 Kruszywa Aktualny – zło Ŝe Bierawa Bierawa 163 530 163 530 5 161 2 033 naturalne zagospodarowane 2 Kruszywa Aktualny – zło Ŝe Dziergowice Dziergowice 1 161 643 1 230 068 5 613 4 511 naturalne zagospodarowane 3 Kotlarnia Piaski p.północne podsadzkowe Aktualny – zło Ŝe Kotlarnia II 46 180 821 b.d. 22 238 20 931 Kotlarnia Kruszywa zagospodarowane p.północne naturalne 4 Kruszywa Archiwalny - Kotlarnia Kotlarnia naturalne zniesiony – zło Ŝe 36 250 50 951 b.d. b.d. Zachód Zachód skre ślone z bilansu zasobów

68

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Województwo Opolskie dysponuje bogat ą baz ą zasobow ą surowców skalnych – wapieni i margli przydatnych dla przemysłu cementowego i wapienniczego, kruszyw naturalnych dla budownictwa, surowców ilastych stosowanych w przemy śle ceramiki budowlanej i cementowej oraz piasków kwarcowych. Na terenie Powiatu K ędzierzy ńsko - Kozielskiego wyst ępuj ą zło Ŝa: piasków podsadzkowych, kruszyw naturalnych, surowców ilastych ceramiki budowlanej oraz pokład torfu leczniczego. Eksploatowane s ą piaski podsadzkowe oraz kruszywo naturalne.

Zło Ŝa piasków podsadzkowych: Kotlarnia nale Ŝą do drugiego pod wzgl ędem wielko ści na terenie Polski, zachodniego obszaru wyst ępowania piasków podsadzkowych, obejmuj ącego pradolin ę Odry w cz ęś ci Kotliny Raciborskiej. Eksploatowane jest jedynie zło Ŝe Kotlarnia pole północne, którego uŜytkownikiem jest Kopalnia Piasku Kotlarnia S.A. Przewiduje si ę, Ŝe w ko ńcowej fazie eksploatacji w 2015r. przekształconych robotami górniczymi b ędzie 962 ha gruntów Zło Ŝe Dziergowice eksploatowane jest przez Opolskie Kopalnie Surowców Mineralnych „Kopalnia Dziergowice”. Planowane zako ńczenie eksploatacji nast ąpi w roku 2015. W skład obszaru górniczego wchodzi 41ha powierzchni zrekultywowanej w kierunku wodnym (obecnie k ąpielisko). Przemysł wydobywczy powoduje szereg oddziaływa ń, z których najistotniejsze to powstawanie odpadów pogórniczych i przeróbczych, przekształcanie powierzchni terenu oraz drenowanie poziomów wodono śnych z potencjaln ą mo Ŝliwo ści ą ich zanieczyszczenia. Przekształcenie powierzchni terenu nast ępuje przede wszystkim w wyniku składowania odpadów na hałdach oraz powstawania otwartych wyrobisk poeksploatacyjnych, cz ęsto o du Ŝej powierzchni. Eksploatacja kruszyw naturalnych, surowców ilastych, piasków oraz wapieni i margli jest główn ą przyczyn ą degradacji i dewastacji gruntów w województwie.

N terenie gminy uwidacznia si ę niestety niekorzystny wpływ działalno ści górniczej. Eksploatacja zło Ŝa piasku podsadzkowego Kotlarnia pole północne powoduje zmian ę warunków hydrogeologicznych, objawiaj ąca si ę obni Ŝeniem poziomu wód gruntowych. Nast ąpiło odwodnienie terenów rolniczych, gdzie pierwotny poziom wód gruntowych si ęgał do 2 m ppt. oraz terenów le śnych, co przejawia si ę zwi ększonym wydzielaniem, posuszu i zmniejszeniem przyrostu pier śnicy. Przemysł wydobywczy powoduje szereg oddziaływa ń, z których najistotniejsze to powstawanie odpadów pogórniczych i przeróbczych, przekształcanie powierzchni terenu oraz drenowanie poziomów wodono śnych z potencjaln ą mo Ŝliwo ści ą ich zanieczyszczenia. Przekształcenie powierzchni terenu nast ępuje przede wszystkim w wyniku składowania odpadów na hałdach oraz powstawania otwartych wyrobisk poeksploatacyjnych, cz ęsto o du Ŝej powierzchni. Eksploatacja kruszyw naturalnych, surowców ilastych, piasków oraz wapieni i margli jest główn ą przyczyn ą degradacji i dewastacji gruntów w województwie.

Powierzchnia terenu

Przekształcenia powierzchni ziemi Zadania do realizacji w zakresie zagospodarowania terenów poprzemysłowych na terenie Gminy Bierawa.

W zwi ązku z pojawiaj ącymi si ę w Polsce potrzebami wprowadzenia do krajowej praktyki w zakresie ochrony środowiska metodyki z terenami zdegradowanymi w wyniku działalno ści gospodarczej, obowi ązki inwentaryzacji post ępowania i weryfikacji takich terenów przekazano w ręce starostów. Praktyka ta w zało Ŝeniu, doprowadzi ć ma do zmniejszenia ilo ści i wielko ści terenów poprzemysłowych, które wymagaj ą działa ń naprawczych (rekultywacji, rewitalizacji, itp.). Pozwoli to na racjonalne poł ączenie sfery ochrony środowiska ze sfer ą gospodarcz ą, uwzgl ędniaj ąc tym samym zasady zrównowa Ŝonego rozwoju. Wynikaj ące st ąd zało Ŝenie mówi, Ŝe tereny poprzemysłowe nie powinny by ć nieu Ŝytkami gospodarczymi.

Zarz ądzanie terenami naznaczonymi działalno ści ą gospodarcz ą z uwzgl ędnieniem wymogów ochrony środowiska nale Ŝy rozpatrywa ć bior ąc pod uwag ę wła ściwy podział tych terenów. Istnieje bowiem konieczno ść zaklasyfikowania terenów poprzemysłowych do pewnych klas, które pozwol ą

69

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 na wła ściwsze i trafniejsze podj ęcie działa ń naprawczych. Wspomniane wcze śniej klasy terenów zdegradowanych to: - tereny poprzemysłowe zdegradowane chemicznie (gleba/ziemia wymagaj ą oczyszczenia) - tereny poprzemysłowe zdegradowane pod wzgl ędem morfologicznym – fizycznym (rekultywacja likwiduj ąca niekorzystne przekształcenia naturalnego ukształtowania terenu) - tereny nie pełni ące ju Ŝ funkcji gospodarczych.

Na tak sklasyfikowane rodzaje terenów poprzemysłowych nakłada si ę jeszcze zagadnienie rodzaju odpowiedzialności odno śnie tych terenów. Istnieje bowiem odpowiedzialno ść bezpo średnia, kiedy sprawca degradacji środowiska jest okre ślony, co oznacza zastosowanie zasady “ten kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usuni ęcia skutków tego zanieczyszczenia” oraz odpowiedzialno ść po średnia (odpowiedzialno ść władz publicznych) w przypadku, gdy sprawca nie jest znany lub egzekucja obowi ązku jest bezskuteczna.

W Polsce do ść istotnym problemem s ą tzw. “porzucone” tereny przemysłowe, w przypadku których nie ma mo Ŝliwo ści egzekwowania zasady ”zanieczyszczaj ący płaci”, co powoduje automatyczne przeniesienie odpowiedzialno ści na władze publiczne. Sytuacja ta dotyczy głównie terenów, gdzie działały przedsi ębiorstwa pa ństwowe.

Odr ębnym zagadnieniem zwi ązanym z wła ściwym gospodarowaniem terenami poprzemysłowymi są odpowiednie podstawy prawne. Praktyka zwi ązana z zarz ądzaniem jako ści ą środowiska, pokazuje, Ŝe istniej ący sposób uregulowania problematyki terenów zdegradowanych jest niewystarczaj ący. Pojawia si ę wi ęc potrzeba stworzenia jednolitego programu reguluj ącego zasady rekultywacji i zagospodarowywania powierzchni ziemi. Dotychczasowe uwarunkowania prawne w tym zakresie mo Ŝna odnale źć w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 – tekst jednolity z pó źniejszymi zmianami).

Pewne odno śniki dotycz ące ochrony powierzchni ziemi uwzgl ędnia tak Ŝe ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 16 kwietnia 2004 r. Nr 92, poz. 880, z pó źniejszymi zmianami), ustawa o lasach z dnia 28 wrze śnia 1991 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 – tekst jednolity, z pó źniejszymi zmianami). Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 – tekst jednolity, z pó źniejszymi zmianami).

Przedstawione powy Ŝej zało Ŝenia dotycz ące wła ściwego gospodarowania terenami poprzemysłowymi oraz umocowania prawne w tym zakresie pozwalaj ą na nadanie wła ściwego toku rozumowania i analizowania problemu na terenie Gminy Bierawa.

9.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r. Zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie zasobów kopalin, zminimalizowane niekorzystnych skutków ich eksploatacji oraz eliminacja nielegalnego wydobycia

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna ograniczenie mo Ŝliwo ści wykorzystania kopaliny uzyskanej w innych ni Ŝ Gmina Bierawa koncesjonowanie procesach inwestycyjnych uświadomienie władzom lokalnym o korzy ściach finansowych Gmina Bierawa wynikaj ących z przeciwdziałania niekontrolowanej eksploatacji kopalin Przedsi ębiorcy, Gmina rekultywacja terenów po eksploatacji kopalin Bierawa

70

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna kontrola stanu faktycznego w przypadku wydobywania kopalin bez Starosta wymaganej koncesji i naliczanie opłat eksploatacyjnych w przypadku nielegalnej działalno ści gromadzenie, archiwizowanie i przetwarzanie danych geologicznych Marszałek, Starosta dąŜ enie do uzyskiwania informacji z jednostek ministerialnych Marszałek, Starosta i wojewódzkich o ilo ści, rodzaju i miejscu prowadzenia wydobycia złó Ŝ

9.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin i rekultywacja nieczynnych wyrobisk

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna inwentaryzacja wyrobisk po eksploatacji bez koncesji Powiat, Gmina Bierawa stworzenie inwentaryzacji złó Ŝ kopalnianych i wyrobisk po eksploatacji Gmina Bierawa, WIO Ś bez koncesji Opole

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna opiniowanie studiów uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania Marszałek, Starosta przestrzennego weryfikacja ustale ń istniej ących planów zagospodarowania Starosta przestrzennego i studiów uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania przestrzennego ochrona terenów perspektywicznych pod wzgl ędem wydobycia kopalin Starosta

71

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

10. ZRÓWNOWA śONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII.

10.1. Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść . Stan wyj ściowy W ramach tego zagadnienia pod uwag ę nale Ŝy wzi ąć przede wszystkim zmniejszenie materiałochłonno ści, odpadowo ści, wodochłonno ści i energochłonno ści produkcji przemysłowej.

Jest to podej ście korzystne zarówno ze wzgl ędów ochrony zasobów środowiska, jak te Ŝ ekonomii prowadzonych procesów technologicznych w poszczególnych zakładach. Oprócz minimalizacji oddziaływania na środowisko, poprzez pobór wody, surowców naturalnych i energii, wytwórcy z sektora gospodarczego maj ą szans ę ponosi ć ni Ŝsze opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz redukowa ć koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Z uwagi na wprowadzanie nowych technologii oraz uwarunkowania ekonomiczne wi ększo ść przedsi ębiorstw, instytucji oraz spółdzielni realizuje zadania w celu osi ągni ęcia zrównowa Ŝonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii m.in. poprzez: - wymianę starych odcinków sieci wodoci ągowej z zastosowaniem nowych technologii oraz stosowanie doszczelniaczy przy usuwaniu awarii, - stosowanie w miar ę mo Ŝliwo ści zamkni ętych układów obiegu wody, - odpady przemysłowe s ą gromadzone, przechowywane i przekazywane jednostkom do tego celu upowa Ŝnionym (zgodnie z posiadanymi decyzjami), - wprowadza nowe małoodpadowe technologie, - sukcesywnie wymienia si ę tradycyjne sieci ciepłownicze na preizolowane oraz modernizuje w ęzły cieplne, - przeprowadza termomodernizacje budynków, - dokonuje wymiany pieców w ęglowych na piece bardziej ekonomiczne i ekologiczne - zarz ądy spółdzielni sukcesywnie wprowadzaj ą w ka Ŝdym budynku liczniki dostarczanej energii cieplnej na potrzeby CO oraz liczniki na ciepł ą i zimn ą wod ę.

10.1.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r. Wzrost efektywno ści wykorzystania surowców, w tym zasobów wodnych i surowców energetycznych wykorzystywanych w gospodarce

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wspieranie stosowania zamkni ętych obiegów wody w Podmioty gospodarcze przedsi ębiorstwach promowanie wykorzystania technologii przyjaznych dla środowiska Podmioty gospodarcze naturalnego promowanie wprowadzania systemów recyklingu umo Ŝliwiaj ących Podmioty gospodarcze wielokrotne u Ŝytkowanie materiałów

72

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

10.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r.

Zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła oraz zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wspieranie zmian technologicznych zapobiegaj ących powstawaniu Podmioty gospodarcze odpadów oraz zapewniaj ących ich wykorzystanie w procesach produkcji

10.2. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Stan wyj ściowy.

W Polsce zakłada si ę, Ŝe w 2010 roku udział zu Ŝycia energii odnawialnej b ędzie na poziomie 7,5 % (wynika to z Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maj ą 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowi ązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła).

Rodzaje energii odnawialnej: 1. energia biomasy 2. energia geotermalna 3. energia słoneczna 4. energia wiatru 5. energia wodna 6. energia otoczenia 7. energia fal morskich, przypływów i odpływów 8. inne

Energia biomasy

Wykorzystanie biomasy, do celów energetycznych następuje przez bezpo średnie spalanie drewna, słomy, odpadków produkcji ro ślinnej lub ro ślin energetycznych (specjalnego gatunku wierzby oraz tzw. malwy pensylwa ńskiej itp.). Na stacjach paliwowych w Polsce istnieje sprzeda Ŝ dwóch rodzajów biopaliw: oleju nap ędowego z dodatkiem 20 proc. biokomponentów i biodiesla w 100 proc. wyprodukowanego z biomasy. W niedługim czasie b ędzie mo Ŝliwo ść tankowania pierwszego biopaliwa do aut benzynowych. Benzyna ta w 70 – 85 proc. produkowana b ędzie z etanolu pochodzenia ro ślinnego, czyli zbó Ŝ, trzciny cukrowej i buraków cukrowych.

Wykonana szczegółowa ankietyzacja źródeł ciepła wykorzystuj ących biopaliwa pozwoliła na stwierdzenie, ze na terenie województwa opolskiego pracuje około 29 kotłowni o ł ącznej mocy zainstalowanej wynosz ącej 21,2 MWt, co stanowi 0,45% łącznego zapotrzebowania na ciepło dla województwa.

Biopaliwo gazowe (biogaz) wytworzone w procesie fermentacji pojawia si ę na składowiskach odpadów komunalnych oraz oczyszczalniach ścieków. W tych obiektach wystarczy zabudowa ć instalacj ę odzysku gazu, aby mie ć biogaz do spalania w kotłach lub silnikach spalinowych i produkowa ć ciepło i energi ę elektryczna, przede wszystkim na u Ŝytek własny. Instalacji takich jest niewiele na terenie całego. 73

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 23. Warto ści opałowe dla przykładowych rodzajów biomasy Wyszczególnienie Warto ść opałowa [MJ/kg] Słoma Ŝółta 14,3 Słoma szara 15,2 Drewno opałowe 12,0 Trzcina 14,5

Pod wzgl ędem energetycznym 2 tony biomasy równowa Ŝne s ą 1 tonie w ęgla kamiennego, jednak pod wzgl ędem ekologicznym biomasa jest paliwem czystszym ni Ŝ w ęgiel. Podczas spalania w odpowiednio zaprojektowanym do tego celu urz ądzeniu charakteryzuje się mniejsz ą emisj ą zwi ązków szkodliwych do atmosfery np. SO 2. Biomasa jest zatem bardziej przyjazna środowisku ni Ŝ węgiel i jest odnawialna w procesie fotosyntezy.

Energia wiatru

Energetyka wiatrowa w Polsce jest dopiero u progu rozwoju. Coraz to wi ększe zainteresowanie cz ęsto jednak nie idzie w parze z wiedz ą na temat tego typu przedsi ęwzi ęć i sposobie ich realizacji. Jest to o tyle niepokoj ące, ze wielu inwestorów posiadaj ąc odpowiednie środki mo Ŝe wstrzyma ć si ę od wybudowania parku wiatrowego i straci ć po pierwsze okazje do zainwestowania swoich pieni ędzy, po drugie za ś zaufanie do samej idei inwestowania w energetyk ę wiatrowa. Dlatego tez ocena potencjału energetycznego wiatru dla miejsca lokalizacji przyszłej elektrowni wiatrowej jest jednym z pierwszych, niezb ędnych kroków w realizacji całej inwestycji. Dla terytorium naszego kraju nie istniej ą gotowe mapy wiatru przydatne dla energetyki wiatrowej, które mo Ŝna by wykorzysta ć przy planowaniu terenu posadowienia turbin. W Polsce, przy obecnych warunkach ekonomicznych i technicznych, za teren przydatny do wykorzystania energii wiatru uznaje si ę taki, dla którego średnia roczna pr ędko ść wiatru na 70m n.p.g. jest nie mniejsza ni Ŝ 6 m/s.

Energia elektryczna wyprodukowana w siłowniach wiatrowych uznawana jest za energi ę czyst ą, proekologiczn ą, gdy Ŝ nie emituje zanieczyszcze ń materialnych do środowiska ani nie generuje gazów szklarniowych. Siłownia wiatrowa ma jednak Ŝe inne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i ludzkie, które bezwzgl ędnie nale Ŝy mie ć na uwadze przy wyborze lokalizacji. Dlatego tez lokalizacja siłowni i farm wiatrowych podlega pewnym ograniczeniom. Jest rzecz ą wa Ŝną, aby w pierwszej fazie prac tj. planowania przestrzennego w gminie zakwalifikowa ć b ądź wykluczy ć miejsca lokalizacji w aspekcie wymaga ń środowiskowych i innych. W ten sposób post ępuj ąc uniknie si ę zb ędnych kosztów , straty czasu oraz otwartego konfliktu z mieszka ńcami i ekologami. Wst ępna analiza lokalizacyjna powinna obejmowa ć okre ślenie minimalnej odległo ści od siedzib ludzkich w aspekcie hałasu (w tym infrad źwi ęków), wymogi ochrony krajobrazu w odniesieniu do obszarów prawnie chronionych np. parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody itp., oraz wymogi ochrony środowiska przyrodniczego, w aspekcie siedlisk zwierzyny i ptactwa, tras przelotu ptaków.

Rozpoznanie mo Ŝliwo ści energetycznych tkwi ących w siłowniach wiatrowych na Opolszczy źnie jest niewystarczaj ące. W opinii klimatologów pr ędko ści wiatru na zdecydowanej wi ększo ści połaci województwa nie pozwalaj ą na budow ę wiatraków. Mo Ŝliwe s ą jedynie wybrane lokalizacje, w których energetyka wiatrowa ma szanse rozwoju.

Obecnie na terenie gminy Bierawa nie ma działaj ących elektrowni wiatrowych.

74

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Rysunek 8. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce.

Energia wodna:

W naszym kraju udział energetyki wodnej w ogólnej produkcji energii elektrycznej wynosi zaledwie 1,5%. Teoretyczne zasoby hydroenergetyczne naszego kraju wynosz ą ok. 23 tys. GWh rocznie. Zasoby techniczne szacuje si ę na ok. 13,7 tys. GWh/rok. Wielko ść ta to niemal 10% energii elektrycznej produkowanej w naszym kraju. Powy Ŝsze dane obejmuj ą jedynie rzeki o znacz ących przepływach. Przy uwzgl ędnieniu pozostałych rzek, kwalifikuj ących si ę jedynie do budowy małych elektrowni wodnych (MEW), ich warto ść jeszcze wzro śnie. Na terenie województwa opolskiego (stan w 2004r.) pracuje 29 elektrowni wodnych o ł ącznej mocy 16,9 MWe. Podstawowym warunkiem dla pozyskania energii potencjalnej wody jest istnienie w okre ślonym miejscu znacznego spadu du Ŝej ilo ści wody. Dlatego tez budowa elektrowni wodnej ma najwi ększe uzasadnienie w okolicy istniej ącego wodospadu lub przepływowego jeziora le Ŝą cego w pobli Ŝu doliny. Miejsca takie jednak niecz ęsto wyst ępuj ą w przyrodzie, dlatego tez w celu uzyskania spadu wykonuje si ę konieczne budowle hydrotechniczne.

Energia geotermalna

Energia geotermalna – jest zawarta w wodach, parach wodnych i otaczaj ących je skałach. Zasoby te s ą w Polsce ogromne i s ą odnawialne wtedy, gdy po wykorzystaniu ciepła z pobranej wody z powrotem wł ączane s ą do miejsca pobrania. Pod wzgl ędem energetycznym najlepiej jest eksploatowa ć wody wysokotemperaturowe, jednak wyst ępuj ą one zwykle bardzo gł ęboko, nawet na gł ęboko ściach poni Ŝej 3000m. Słabe rozpoznanie gł ębokich zbiorników geotermalnych przy planowaniu ich eksploatacji wi ąŜ e si ę z ryzykiem finansowym. Wykorzystanie wód średnio i niskotemperaturowych, z uwagi na mniejsz ą gł ęboko ść 75

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 wyst ępowania zbiorników (1500–2000m) niesie ze sob ą mniejsze ryzyko, ale jest te Ŝ energetycznie mniej korzystne.

Budowa wgł ębna na terenie gminy nie została rozpoznana wierceniami i profilowaniem geofizycznym na du Ŝych gł ęboko ściach. Ten stopie ń rozpoznania budowy geologicznej wynikaj ący z bada ń kartograficznych i studiów terenowych zwykle pozwala na wytypowanie perspektywicznych serii skalnych dla geotermii do przewiercenia otworem poszukiwawczym, który w przyszło ści mógłby spełnia ć rol ę otworu eksploatacyjnego. Proponowane rozpoznanie wiertnicze mo Ŝe dostarczy ć informacji na temat rozszerzenia poszukiwa ń wód geotermalnych przydatnych do zastosowania w ciepłownictwie.

Energia sło ńca

Średni okres nasłonecznienia dla Polski wynosi 1600 godzin, przy czym maksymalna liczba godzin słonecznych w roku wyst ępuje nad morzem, a warto ść minimalna na Dolnym Śląsku. Najbardziej popularnymi metodami pozyskiwania energii z promieniowania słonecznego s ą systemy fototermiczne, wykorzystuj ące tzw. kolektory słoneczne oraz systemy fotowoltaiczne, przetwarzaj ące promieniowanie słoneczne bezpo średnio na energi ę elektryczn ą. Zasoby energii słonecznej s ą wystarczaj ące do zaspokojenia wszystkich potrzeb w zakresie produkcji cieplej wody u Ŝytkowej w okresie letnim i ok. 50÷60 % tych potrzeb w okresie wiosenno – jesiennym. Energi ę słoneczn ą wykorzystuje si ę w: 1) kolektorach słonecznych, 2) instalacjach fotowoltaicznych, 3) o świetleniu solarnym, 4) sygnalizacji solarnej.

W polskich warunkach klimatycznych stosowanie urz ądze ń wykorzystuj ących energi ę słoneczn ą do produkcji energii elektrycznej w układach fotowoltaicznych, hybrydowych i podobnych nie jest opłacalne. Z punktu widzenia bilansu energetycznego gminy, zastosowanie małych - pilotowych - układów tego rodzaju nie ma znaczenia. Na przykład, w polskiej strefie klimatycznej, koszt produkcji energii elektrycznej w oparciu o zespół ogniw fotowoltaicznych mo Ŝe si ęga ć 4-7 zł/kWh, przy stosunkowo małej mocy urz ądzenia.

Znacznie bardziej opłacalne, dzi ęki całorocznemu stałemu zapotrzebowaniu, jest wykorzystanie energii sło ńca do ogrzania wody u Ŝytkowej. Koszty inwestycji dla czteroosobowej rodziny wynoszą w zale Ŝno ści od typu kolektorów słonecznych, a tak Ŝe producenta w granicach od 7 000 zł do 15 000 zł. Do produkcji ciepłej wody mo Ŝna zastosowa ć z du Ŝym powodzeniem kolektory płaskie. Dla czteroosobowej rodziny wystarczy 3 do 5 m 2 powierzchni kolektora.

Energia otoczenia:

Ziemia nagrzewana promieniami słonecznymi stanowi niewyczerpane źródło energii cieplnej o niskiej temperaturze. Ciepło z otoczenia, np. z gruntu czy z wody mo Ŝe by ć wykorzystane po przetworzeniu do celów grzewczych. Temperatura gruntu na gł ęboko ści 15 metrów przez cały rok jest stała i wynosi ok. 10 stopni C, a wód gruntowych od 8 do 12 stopni C. Urz ądzenia, które pobieraj ą ciepło z otoczenia i podnosz ą je do poziomu temperatury wymaganej dla celów grzewczych nazywane s ą "pompami ciepła". Jest wiele rodzajów systemów grzewczych z wykorzystaniem pomp ciepła i chocia Ŝ charakteryzuj ą si ę one du Ŝymi kosztami inwestycyjnym, to staj ą si ę coraz bardziej popularne, ze wzgl ędu na bardzo wysok ą sprawno ść energetyczn ą, rz ędu 300 - 400%.

76

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

10.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i mo Ŝliwo ściach Gmina Bierawa, technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych Powiat, Organizacje rodzajów odnawialnych źródeł energii pozarz ądowe Gmina Bierawa, prowadzenie działa ń edukacyjnych oraz popularyzuj ących odnawialne Powiat, Organizacje źródła energii pozarz ądowe

10.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzi ą Stan wyj ściowy

Przemiany stosunków wodnych na terenie gminy Bierawa spowodowane zostały zmianami w uŜytkowaniu terenów zwi ązanych z rozwojem gminy. Wzrost powierzchni zabudowanych spowodował przeobra Ŝenie powierzchni odpływu wód opadowych, co zmieniło charakterystyki przepływu w rzekach przy stanach niskich i wysokich. Tereny nad Odr ą i Bierawk ą stanowi ą naturalny obszar zalewowy w okresach stanów powodziowych. Sytuacje te, jako losowe maj ą ogromny wpływ na sytuacj ę ekonomiczn ą gminy. Ostatnia powód ź w 1997 roku obj ęła swoim zasi ęgiem około 60% terenu gminy, powoduj ąc nie notowane do tej pory straty w gospodarce komunalnej, wodnej, rolnictwie i komunikacji. Istniej ący system ochrony przeciwpowodziowej nie spełnił oczekiwa ń w zakresie zabezpieczenia ludno ści i mienia przed zalaniem. Pas terenów zalewanych rozci ąga si ę na szeroko ści 1-5 km w dolinie rzeki Odry. System ochrony od powodzi w dorzeczu górnej i środkowej Odry ukształtowany został praktycznie w pierwszym trzydziestoleciu naszego wieku, pó źniej był jedynie uzupełniany lub modernizowany. Dotychczasowe katastrofalne powodzie wykazały, Ŝe konieczna jest przebudowa systemu zabezpiecze ń przeciwpowodziowych środkowej i górnej Odry zwłaszcza, Ŝe w ostatnich latach wzrasta cz ęsto ść oraz nasila si ę gwałtowno ść zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych. Ochrona przed powodzi ą powinna by ć rozpatrywana i rozwi ązana wył ącznie w sposób kompleksowy. Zadania zwi ązane z przebudow ą systemu ochrony przed powodzi ą maj ą charakter ponadlokalny i nale Ŝą do władz centralnych i samorz ądowych szczebla wojewódzkiego. Zadania te wymagaj ą wprowadzenia do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Podstaw ą stworzenia skutecznego technicznego systemu ochrony przed powodzi ą terenów środkowej i górnej Odry, przewidzianego do realizacji w ramach zada ń rz ądowych i wojewódzkich jest: • budowa nowych, wielofunkcyjnych zbiorników retencyjnych na Odrze oraz jej dopływach, w tym szczególnie budowa zbiornika „Racibórz" o pojemno ści 193,2 mln m3 , zapewniaj ącego nowe warunki retencji i redukowania kulminacji fali wezbraniowej • zwi ększenie ilo ści polderów zalewowych w dolinie rzeki Odry, • zwi ększenie rozstawu wałów w celu obni Ŝenia fali kulminacyjnej, • udro Ŝnienie mi ędzywala i koryta Odry, • budowa nowych obwałowa ń, • modernizacja wałów istniej ących.

Realizacja nowoczesnego systemu przeciwpowodziowego przez władze wojewódzkie i krajowe niew ątpliwie ograniczy stopie ń zagro Ŝenia powodziowego. Wzdłu Ŝ rzeki Bierawki na bezpo średnie ryzyko powodzi jest nara Ŝony pas terenu o szeroko ści do 600 m. Ryzyko powodzi wywołuj ą wody zalewowe o prawdopodobie ństwie przewy Ŝszenia p=1%. Na terenach tych obowi ązuj ą nast ępuj ące zakazy: 77

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

– wykonywania urz ądzeń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów budowlanych, – sadzenia drzew lub krzewów, z wyj ątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz ro ślinno ści stanowi ącej element zabudowy biologicznej doliny rzeki, – zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót z wyj ątkiem robót zwi ązanych z regulacj ą lub utrzymywaniem wód.

Realizacja planowanego zbiornika przeciwpowodziowego dla rzeki Bierawki wpłynie na zmniejszenie bezpo średniego ryzyka powodzi w gminie. Na obszarach, które podlegaj ą cyklicznym zagro Ŝeniom powodziowym wyznaczono dwie strefy zagospodarowania: zalewów powodziowych i zagroŜenia powodziowego. Strefa zalewów powodziowych obejmuje obszar istniejącego i projektowanego mi ędzywala, przeznaczony do świadomego, okresowego zalewania wielkimi wodami. W obr ębie tej strefy wskazane jest prowadzenie działa ń: – technicznych, zwi ększaj ących przepustowo ść i udra Ŝniaj ących przepływ wód oraz zwi ększających retencj ę dolinow ą, – ekologiczno-profilaktycznych, utrzymuj ących i rozbudowuj ących retencj ę powierzchniow ą, – zwi ększaj ących przestrze ń dla rzeki, ograniczaj ących i spowalniaj ących spływ wód, – optymalizuj ących zagospodarowanie i u Ŝytkowanie terenu strefy, w tym bezwzgl ędne ograniczenie jakiejkolwiek zabudowy nie zwi ązanej z funkcja ochrony przeciwpowodziowej, obsługą Ŝeglugi i energetyki oraz turystyki wodnej oraz stopniow ą likwidacj ę istniej ącej rozproszonej zabudowy mieszkalnej.

Strefa zagro Ŝenia powodziowego obejmuje tereny poło Ŝone na zewn ątrz strefy zalewów powodziowych, w granicach historycznych zalewów powodziowych. W jej obr ębie wskazane s ą nast ępuj ące działania: – techniczne, zwi ększaj ące retencj ę dolinow ą i zlewniow ą, – ekologiczno-profilaktyczne, utrzymuj ące i rozbudowuj ące retencj ę powierzchniow ą, ograniczaj ących i spowalniaj ących spływ wód, – optymalizuj ące zagospodarowanie i u Ŝytkowanie terenu strefy w zwi ązku z faktem zwi ększonego ryzyka inwestycyjnego.

Za działania zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą odpowiada, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne, dyrektor Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy powstaje opracowanie projekt planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG s ą równie Ŝ odpowiedzialne za prowadzenie działa ń informacyjnych i koordynacj ę w razie powodzi lub suszy na podległym terenie.

10.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Zapobieganie zagro Ŝeniom powodziowym

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna RZGW Gliwice, Gmina systematyczna konserwacja rzek i cieków Bierawa przystosowanie terenów mi ędzywala do szybkiego reagowania w RZGW Gliwice, Gmina przypadku powodzi (wycinanie lasów i zaro śli ł ęgowych, odnowa Bierawa uŜytków zielonych, konserwacja rowów melioracyjnych) stworzenie systemu szybkiego ostrzegania i reagowania w przypadku RZGW Gliwice, Gmina zagro Ŝenia powodzi ą Bierawa

78

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 opracowanie planu awaryjnego na wypadek powodzi, uwzgl ędniaj ącego RZGW Gliwice, Gmina ochron ę obiektów wra Ŝliwych na terenie gminy (np. oczyszczalni Bierawa ścieków, uj ęć wód, terenów zabytkowych i przyrodniczo cennych, składowisk odpadów, itp.)

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna konserwacja wałów przeciwpowodziowych i innych urz ądze ń ochrony RZGW Gliwice przeciwpowodziowej Zbiornik Kotlarnia – dokumentacja projektowa RZGW Gliwice RZGW Gliwice, Zbiornik Kotlarnia – przygotowanie i budowa Organizacje pozarz ądowe

79

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY BIERAWA NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

11. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ NA LATA 2009 – 2012.

Tabela 24. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Gminy Bierawa w latach 2009-2012.

Cel Instytucja Źródła Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] średniookresowy Kierunek działa ń koordynuj ąca finansowania 2009 2010 2011 2012 RAZEM: ochrona przyrody Urz ądzanie i utrzymanie terenów i krajobrazu Gmina Bierawa GFO ŚiGW zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń i 6 000 6 000 6 000 6 000 24 000 parków ochrona powietrza Budowa ście Ŝki rowerowej Korzonek Gmina Bierawa Bud Ŝet gminy – „Korzonek Wie ś” wzdłu Ŝ trasy 160 000,00 160 000,00 wojewódzkiej Środki Kopalni Kopalni Piasku Modernizacja punktów przeładunku i Piasku „Kotlarnia” „Kotlarnia” w dystrybucji paliw, w tym:w Kopalni 600 000 600 000 w Kotlarni Kotlarni Piasku „Kotlarnia” w Kotlarni ochrona przed hałasem Gmina Bierawa Bud Ŝet gminy Modernizacja dróg gminnych 200 000 200 000 200 000 200 000 800 000 . edukacja ekologiczna Gmina Bierawa Bud Ŝet gminy Kampanie edukacyjno - informacyjne 1 000 1 000 1 000 1 000 4 000

Nagrody dla uczestników konkursów Gmina Bierawa Bud Ŝet gminy 5 000 5 000 5 000 5 000 20 000 organizowanych przez Gmin ę Akcja „Sprz ątanie Świata” - zakup Gmina Bierawa Bud Ŝet gminy 2 500 2 500 2 500 2 500 10 000 worków i r ękawic ochrona wód Wykonanie dokumentacji tranzytu powierzchniowych i sieci kanalizacyjnej z Solarni do podziemnych Gmina Bierawa Bud Ŝet Gminy biologicznej oczyszczalni ścieków 1 974 679,00 - - 1 974 679,00 ZAK i sie ć rozdzielcza sołectwa Solarnia, Dziergowice i Lubieszów Wykonanie dokumentacji tranzytu Gmina Bierawa Bud Ŝet Gminy sieci kanalizacyjnej Ortowice - 2 100 000,00 - - 2 100 000,00 Oczyszczalnia Z.A.K

80 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY BIERAWA NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

Cel Instytucja Źródła Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] średniookresowy Kierunek działa ń koordynuj ąca finansowania 2009 2010 2011 2012 RAZEM: ochrona wód Wykonanie dokumentacji wymiany powierzchniowych i kolektora wodoci ągu ze stacji podziemnych c.d. Gmina Bierawa Bud Ŝet Gminy uzdatniania wody w Korzonku do 2 027 607,00 - - 2 027 607,00 sołectw: Grabówka, Bierawa, Ortowice, Kotlarnia Wymiana kolektora wodoci ągu ze Bud Ŝet gminy, stacji uzdatniania wody w Korzonku Gmina Bierawa RPO, PROW, 200 000 1 627 607 - - 1 827 607,00 do sołectw: Grabówka, Bierawa, EFRR Ortowice, Kotlarnia Bud Ŝet gminy, Gmina Bierawa RPO, PROW, Skanalizowanie gminy b.d. b.d. EFRR Bud Ŝet gminy, Modernizacja stacji wodoci ągowej i Gmina Bierawa RPO, PROW, rozbudowa wodoci ągów na terenie b.d. b.d. EFRR gminy Ochrona Zbiornik Kotlarnia – dokumentacja RZGW Gliwice Bud Ŝet Pa ństwa 2 000 000 - - - 2 000 000 przeciwpowodziowa projektowa Bud Ŝet Pa ństwa, Zbiornik Kotlarnia – przygotowanie i RZGW Gliwice - 38 500 000 38 500 000 EFRR budowa

Obja śnienia: RPO - Regionalny Program Operacyjny GFO ŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ANR – Agencja Nieruchomo ści Rolnych

81 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

12. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU. Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, Ŝe realizacja Programu b ędzie podlegała ocenie w zakresie: 1. stopnia wykonania przyj ętych zada ń, 2. stopnia realizacji zało Ŝonych celów 3. analizy przyczyn powstałych rozbie Ŝno ści. Wyniki oceny stanowi ć b ędą podstaw ę kolejnej aktualizacji programu. Propozycja aktualizacji winna by ć formułowana przy znacz ącym udziale systemu. System oceny realizacji programu powinien by ć oparty na odpowiednio dobranych wska źnikach presji, stanu i reakcji, pozwalaj ących cało ściowo opisa ć zagadnienie polityki ochrony środowiska i zarazem daj ących mo Ŝliwo ść porówna ń mi ędzyregionalnych. System tworzy ć b ędą: 1. wska źnik presji na środowisko , wskazuj ące główne źródła problemów i zagro Ŝeń środowiskowych, odnosz ących si ę do tych form działalno ści, które zmniejszaj ą ilo ść i jako ść zasobów (np. emisja zanieczyszcze ń do środowiska, ilo ść odpadów gromadzonych na składowiskach, tempo eksploatacji zasobów środowiska). 2. wska źniki stanu środowiska , odnosz ące si ę do jako ści środowiska i jego zasobów, pozwalaj ące na ocen ę zachodz ących zmian (np. lesisto ść , udział gruntów rolnych), 3. wska źniki reakcji (działa ń ochronnych) , pokazuj ące działania podejmowane w celu poprawy jako ści środowiska lub złagodzenia antropresji na środowisko (np. procent mieszka ńców korzystaj ących z oczyszczalni ścieków, udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni województwa, powierzchnia gruntów zrekultywowanych, wydatki na ochronne środowiska).

Do okre ślenia powy Ŝszych wska źników wykorzystywane s ą przede wszystkim informacje Głównego Urz ędu Statystycznego oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane dotycz ące gospodarki odpadami podano według stanu za rok 2007. List ę proponowanych wska źników dla gminy Bierawa przedstawiono w tabeli poni Ŝej:

Tabela 25. Wska źniki efektywno ści realizacji celów Programu ochrony środowiska gminy Bierawa. Dane wyj ściowe Lp. Wska źniki 2007 Ochrona przyrody i krajobrazu 1. Obszary Natura 2000 2 2. Rezerwaty 0 3. Parki krajobrazowe 0 4. Obszary chronionego krajobrazu 0 5. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe 0 6. UŜytki ekologiczne 1 Lasy 7. Lesisto ść gminy 62 % Gleby 8. Grunty zdewastowane i zdegradowane b.d. 9. Ekologiczne gospodarstwa rolne b.d. posiadaj ące certyfikat Jako ść wód podziemnych i powierzchniowych 10. Jako ść wód podziemnych III – IV klasa 11. Jako ść wód powierzchniowych III – V klasa 12. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach BZT5 - 1144 komunalnych odprowadzane do ChZT - 2349 odbiorników w kg/rok Zawiesina – 2008 Chlorki i siarczany - b.d. 13. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach BZT5 - 106 przemysłowych odprowadzane do ChZT - 683 odbiorników Zawiesina – 197 Chlorki i siarczany – 651 82 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Dane wyj ściowe Lp. Wska źniki 2007 14. Ścieki przemysłowe i komunalne Komunalne: 103 dam 3/rok oczyszczane Przemysłowe: 11 581 dam 3/rok 15. Ludno ść w gminie korzystaj ąca z sieci 45,5 % kanalizacyjnej 16. Ludno ść obsługiwana przez 40,7 % oczyszczalnie ścieków (w % ludno ści ogółem) Ochrona powietrza atmosferycznego 17. Liczba stref, w których poziom substancji jest wy Ŝszy od warto ści dopuszczalnej, powi ększonej o 1 margines tolerancji (wymagane jest sporz ądzenie programów ochrony powietrza) 18. Liczba stref, w których poziom pyłu zawieszonego PM10 jest wy Ŝszy od warto ści dopuszczalnej, lecz nie 1 przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji 19 Liczba stref, w których poziom pyłu zawieszonego NO2 jest wy Ŝszy od warto ści dopuszczalnej, lecz nie 0 przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji 20. Liczba stref, w których poziom pyłu zawieszonego benzenu C 6H6 jest wy Ŝszy od warto ści dopuszczalnej, lecz 1 nie przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji Energia odnawialna 21. Udział energii odnawialnej w całkowitym b.d zu Ŝyciu energii pierwotnej - ogółem 22. Udział energii wodnej b.d

83 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

13. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Nadzór nad realizacj ą programu w praktyce oznacza okre ślenie zasad zarz ądzania nim wraz z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program Ochrony Środowiska Gminy jest dokumentem o charakterze strategicznym. Stanowi instrument wspomagaj ący realizacj ę prawa miejscowego (gminy, powiatu) pozostaj ąc w ścisłym zwi ązku z planami zagospodarowania przestrzennego gmin, decyzjami o warunkach zabudowy i zagospodarowania oraz decyzjami zwi ązanymi z realizacj ą przedsi ęwzi ęć w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, gospodarki odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Kierownictwo posiada kompetencje pozwalaj ące mu realizowa ć zawarte w programie cele i zadania. Aby jednak ta realizacja przebiegała spójnie z polityk ą regionaln ą konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych do ścisłej współpracy z organami dysponuj ącymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikaj ącymi z ich kompetencji.

Organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa sporz ądza gminny Program ochrony środowiska, który podlega zaopiniowaniu poprzez organ wykonawczy powiatu. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji programu mo Ŝna wyodr ębni ć cztery grupy podmiotów uczestnicz ących w nim. S ą to: - podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu programem, - podmioty realizuj ące zadania programu, w tym instytucje finansuj ące, - podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty programu, - społeczno ść gminy jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń programu.

Główna odpowiedzialno ść za realizacj ę programu spoczywa na Wójcie, który składa Radzie Gminy raporty z wykonania programu. W praktyce Wójt mo Ŝe wyznaczy ć koordynatora wdra Ŝania programu. Zadaniem koordynatora jest ścisła współpraca z Wójtem i Rad ą Gminy oraz przedstawianie im okresowych sprawozda ń z realizacji programu.

Rada Gminy współdziała z organami administracji rz ądowej i samorz ądowej szczebla wojewódzkiego, powiatowego oraz z samorz ądami gminnymi. Natomiast w dyspozycji Zarz ądu Województwa znajduj ą si ę instrumenty finansowe na realizacj ę zada ń programu (poprzez WFO ŚiGW). Ponadto Rada Gminy współdziała z instytucjami administracji rz ądowej, w dyspozycji których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu środowiska (WIO Ś), prowadz ą monitoring wód (RZGW). Władze gminy mog ą by ć wspierane przez Zespół Konsultacyjny, który mo Ŝe by ć powołany spo śród przedstawicieli lokalnych społeczno ści samorz ądowych zaanga Ŝowanych ju Ŝ w proces tworzenia projektu programu poprzez udział w sesjach warsztatowych i spotkaniach roboczych. Zadaniem Zespołu Konsultacyjnego mogłoby by ć nadzorowanie procesu wdra Ŝania programu oraz uzgadnianie współpracy w realizacji poszczególnych zada ń. Spotkania Zespołu Konsultacyjnego powinny odbywa ć si ę co najmniej dwa razy w roku. W niektórych pracach Zespołu Realizacji Programu powinny tak Ŝe uczestniczy ć podmioty gospodarcze realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami nakre ślonymi w programie.

84 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Rysunek 9. Schemat zarz ądzania programem ochrony środowiska.

Rada Gminy

Rada Gminy Marszałek, Zarz ąd Wójt Województwa Koordynator programu

Instytucje kontroluj ące Zespół Realizacji Programu

Instytucje finansuj ące Jednostki realizuj ące przedsi ęwzi ęcia

Odbiór społeczny programu

Tabela 26. Najwa Ŝniejsze działania w ramach zarz ądzania środowiskiem. Lp. Zagadnienie Główne działania w latach 2007- Instytucje 2010 uczestnicz ące 1. Wdra Ŝanie programu Raporty o wykonaniu programu (2x, Rada Gminy, ochrony środowiska 2009 i 2011) Inne jednostki wdra Ŝaj ące Program Wspieranie finansowe samorz ądów, WFO ŚiGW, zakładów, instytucji, organizacji Fundusze celowe, wdra Ŝaj ących program Fundusze UE 2. Edukacja ekologiczna, Rozwój ró Ŝnorodnych form edukacji Rada Gminy, Komunikacja ze ekologicznej w oparciu o instytucje Zarz ąd społecze ństwem, zajmuj ące si ę tym zagadnieniem - województwa System informacji o Realizacja zapisów ustawy dot. WIO Ś, środowisku dost ępu Organizacje do informacji o środowisku i jego pozarz ądowe ochronie Wi ększe wykorzystanie mediów (prasa, telewizja, internet) w celach informowania społecze ństwa o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska, w tym realizacji programów 3. Systemy zarz ądzania Wspieranie i promowanie zakładów / Rada Gminy, środowiskiem instytucji wdra Ŝaj ących system Wojewoda zarz ądzania środowiskiem Fundusze celowe 4. Monitoring stanu Zgodnie z wymaganiami ustawowymi WIO Ś, WSSE, środowiska Informacje o stanie środowiska w RZGW, Marszałek, powiecie Rada Gminy

85 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

14. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu wdra Ŝania wymaga ń ochrony środowiska Unii Europejskiej jest zadaniem trudnym i kosztownym. Trudno ści wynika ć b ędą nie tylko z problemów technicznych i organizacyjnych, ale tak Ŝe ograniczonej płynno ści finansowej polskich przedsi ębiorstw, co utrudnia ć b ędzie pozyskiwanie środków finansowych na niezb ędne inwestycje. Znaczna cz ęść kosztów dostosowania obci ąŜ y samorz ądy, reszta b ędzie musiała by ć poniesiona przez podmioty gospodarcze. Źródła finansowania programu b ędą zró Ŝnicowane, w zale Ŝno ści od rodzaju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim mo Ŝliwo ści stosowania instrumentów finansowo – ekonomicznych, zapewnionych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Dost ępne na rynku polskim publiczne źródła finansowania przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska mo Ŝna podzieli ć na: - krajowe – pochodz ące z bud Ŝetu pa ństwa, bud Ŝetu gminy, pozabud Ŝetowych instytucji publicznych, udzielane w formie dotacji, grantów i subwencji, - pomocy zagranicznej – Fundusz Spójno ści, fundusze strukturalne, fundacje itp. Specyfik ą systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, Ŝe wi ększ ą cz ęść wydatków ponosz ą przedsi ębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorz ądy terytorialne, natomiast udział środków bud Ŝetu jest mały. Wiele samorz ądów chce skorzysta ć w okresie promowania 2007 – 2013 ze środków dost ępnych w PO Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójno ści i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego). Nie mo Ŝna obecnie okre śli ć ile z tych projektów uzyska dofinansowanie, gdy Ŝ procedura przydzielania środków b ędzie trwało równie Ŝ w 2008 r.

Tabela 27. Środki dost ępne na ochron ę środowiska w ramach RPO na lata 2007 –2013. Lp. Priorytetowy obszar tematyczny Środki Kod Opis w mln Euro Oś I – Rozwój i innowacje w M ŚP 1. 06 Wsparcie na rzecz M ŚP w zakresie promocji 9,7* produktów i procesów przyjaznych dla środowiska (wdro Ŝenie efektywnych systemów zarz ądzania środowiskiem, wdro Ŝenie i stosowanie/ u Ŝytkowanie technologii do działalno ści produkcyjnej przedsi ębiorstw)

Oś III – Funkcje miejskie i metropolitarne 2. 16 Budowa linii kolejowych 46,0 3. 18 Tabor kolejowy 5,3 4. 25 Transport miejski 13,2 5. 28 Inteligentne systemy transportu (płynne sterowanie 29,2 ruchem ulicznym) Oś IV – Funkcje miejskie i metropolitarne 6. 16 Budowa linii kolejowych Nakłady w pozycji nr. 2 7. 26 Transport multimodalny (rozwi ązania słu Ŝą ce 48,9 * transportowi zbiorowemu)

Oś V – Środowisko i energetyka przyjazna środowisku 8. 39 Energia odnawialna: wiatrowa 3,1 9. 40 Energia odnawialna: słoneczna 3,1 10. 41 Energia odnawialna: biomasa 3,1 11. 42 Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna 3,1 i pozostałe 12. 43 Efektywno ść energetyczna, produkcja skojarzona 25,7 (Kogeneracja), zarz ądzanie energi ą 13. 44 Gospodarka odpadami komunalnymi i 24,7 86 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Lp. Priorytetowy obszar tematyczny Środki Kod Opis w mln Euro Oś I – Rozwój i innowacje w M ŚP przemysłowymi 14. 53 Zapobieganie zagro Ŝeniom (w tym opracowanie i 15,6 wdra Ŝanie planów i instrumentów zapobiegania i zarz ądzania zagro Ŝeniami naturalnymi i technologicznymi) 15. 54 Inne działania na rzecz ochrony środowiska i 3,1 zapobiegania zagro Ŝeniom Oś VI – Turystyka i dziedzictwo kulturowe 16. 55 Promowanie walorów przyrodniczych (edukacja, 11,5 * bezpieczny dost ęp) 17. 56 Ochrona i waloryzacja dziedzictwa przyrodniczego 2,2 Oś VII – Ochrona zdrowia i system rolnictwa 18. 53 Zapobieganie zagro Ŝeniom (w tym opracowanie i Środki uj ęto w wdra Ŝanie planów i instrumentów zapobiegania i pozycji nr. 14 zarz ądzania zagro Ŝeniami naturalnymi i technologicznymi) 19. 76 Infrastruktura ochrony zdrowia 34,3 Oś VIII – Lokalna infrastruktura podstawowa 20. 44 Gospodarka odpadami komunalnymi i Nakłady w pozycji nr. przemysłowymi 13 21. 45 Gospodarka i zaopatrzenie w wod ę pitn ą 5,0 22. 46 Oczyszczanie ścieków 47,7 23. 55 Promowanie walorów przyrodniczych Nakłady w pozycji nr. 16 24. 61 Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji 64,6* obszarów miejskich i wiejskich Oś IX – Lokalna infrastruktura społeczna i inicjatywy obywatelskie 25. 43 Efektywno ść energetyczna, produkcja skojarzona Nakłady w pozycji nr. (Kogeneracja), zarz ądzanie energi ą 12 26. 61 Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji Nakłady w pozycji nr. obszarów miejskich i wiejskich 24 27. 76 Infrastruktura ochrony zdrowia Nakłady w pozycji nr. 19 SUMA 399,1 ** * środki finansowe tylko w cz ęś ci przeznaczone na ochron ę środowiska ** ł ącznie ze środkami tylko cz ęś ciowo przeznaczonymi na ochron ę środowiska

Środki finansowe dost ępne na ochron ę środowiska s ą równie Ŝ, w utworzonym na mocy Rozporz ądzenia Rady (WE) 1290/2005, Europejskim Funduszu Rolnym – Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Zdaniem EFRROW, jest promocja zrównowa Ŝonego rozwoju obszarów wiejskich we Wspólnocie. Zgodnie z przepisami ka Ŝdy kraj członkowski obowi ązany jest opracowa ć Krajowy Plan Strategiczny oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Krajowy Plan Strategiczny obejmuje lata 2007 – 2013. Ł ączna kwota środków na PROW 2007 – 2013 to ok. 17,2 mld euro, z czego ponad 13,2 mld euro b ędzie pochodzi ć z bud Ŝetu UE (EFRROW), a około 4 mld stanowi ć będą krajowe środki publiczne. W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Opolskiego na lata 2005 – 2013 przewidziano dwa priorytety wpisuj ące si ę w zało Ŝenia niniejszego Programu: Priorytet 1: Poprawa (ilo ściowa i jako ściowa) infrastruktury produkcyjnej, technicznej i społecznej dla wzmocnienia konkurencyjno ści obszarów wiejskich; W ramach drugiego priorytetu planowane jest działanie Budowa i modernizacja systemu infrastruktury przeciwpowodziowej, urz ądze ń melioracyjnych i małej retencji wodnej z zaplanowanymi środkami na lata 2007 – 2013 wynosz ącymi 83,7 mln EU (wg. kursu 4,00).

87 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Priorytet 2: Poprawa konkurencyjno ści oraz wspieranie trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju rolnictwa oraz wzmocnienie przetwórstwa rolno – spoŜywczego. W ramach 2 priorytetu w zapisy niniejszego Programu wpisuje si ę zadanie: 3.3. Wsparcie działa ń w gospodarstwach rolnych, słu Ŝą cych zachowaniu walorów przyrodniczo – krajobrazowych obszarów wiejskich – kwota dofinansowania z EFRROW na lata 2007 – 2013 – 200,0 mln EU (wg. Kursu 4,00). Zakładana całkowita kwota do wykorzystania z EFRROW na lata 2007 – 2013 to blisko 710,45 mln Euro.

Tabela 28. Środki finansowe przeznaczone na ochron ę środowiska w latach 2007–2013 (w mln EU). Lp. Dokumenty EFRR EFRROW FS Razem 1. Regionalny Program 399,10 - - 399,10* Operacyjny Województwa Opolskiego 2. Projekt PO Infrastruktura i -# - 1328,30+ 1328,30 Środowisko – projekty z terenu Województwa Opolskiego 3. Program Rozwoju Obszarów 710,45 - 710,45 Wiejskich RAZEM bez przerwy 399,10 710,45 1328,30+ 2437,85 5. Rezerwa z PO Infrastruktura i - - 143,70+ 143,70 Środowisko – projekty z terenu Województwa Opolskiego RAZEM z rezerw ą 399,10 710,45 1472,00+ 2581,55 *ł ącznie ze środkami tylko w cz ęś ci przeznaczonymi na ochron ę środowiska #z funduszu tego mog ą np. skorzysta ć du Ŝe przedsi ębiorstwa i samorz ądy, na dzie ń dzisiejszy nie jest mo Ŝliwe oszacowanie kwoty +wielko ść środków wg. Projektów zapisanych w indykatywnym wykazie projektów kluczowych i du Ŝych do POIi Ś oraz przesłanych do MRR w ramach konsultacji społecznych (aktualne na dzie ń 29.08.2007).

88 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY BIERAWA NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

15. LITERATURA

1. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”. – Warszawa grudzie ń 2006 r. 2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-10 z perspektyw ą do 2014 roku 3. Biuletyn Statystyczny Województwa Opolskiego, WUS, Opole 2005 4. Raport o stanie środowiska w województwie opolskim w 2004, 2005, 2006, 2007 roku - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu 5. Biernat S. Krysowska M. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 6. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma bran Ŝowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Oznaczanie warto ści pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 7. Klima St. (1999): Zarz ądzanie ochron ą środowiska w Unii Europejskiej. Wy Ŝsza Szkoła Zarz ądzania i Bankowo ści. Kraków. Kraków, grudzie ń 2000; AGH Wydział Górniczy w Krakowie. 8. BEDNAREK R., Prusunkiewicz Z. Geografia gleb, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997 9. Bernaciak A., Gaczek W., Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Pozna ń 2002. 10. Błaszyk T., Górski J., Odpady a problemy zagro Ŝenia i ochrony wód podziemnych, Pa ństwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 1996. 11. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma bran Ŝowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Oznaczanie warto ści pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 12. Centralna baza danych geologicznych - http://baza.pgi.waw.pl/ 13. http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php 14. http://baza.pgi.gov.pl 15. http://energetyka.w.polsce.org 16. http://www.mwik.com.pl 17. http://www.oze.rankking.pl 18. http://www.opole.pios.gov.pl 19. Strategia Rozwoju Infrastruktury Transportowej w Województwie Opolskim w latach 2008- 2013. 20. Stan środowiska w Opolu i powiecie opolskim, WIO Ś Opole, 2007 21. Urz ąd Regulacji Energetyki, baza koncesji 2007. 22. www.wrotaopolszczyzny.pl 23. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bierawa, ujednolicony tekst po przeprowadzonej zmianie, Bierawa 2008 24. Stan bezpiecze ństwa po Ŝarowego województwa opolskiego PSP Opole 2005, 25. http://www.imgw.pl

89