Nowe Horyzonty

EUREKA

RE ŻYSERIA SHINJI AOYAMA

W KINACH OD 10 STYCZNIA 2003

DYSTRYBUCJA W POLSCE

ul. Zamenhofa 1, 00-153 Warszawa tel.: (+4822) 636 25 00, 636 25 02, fax: (+4822) 635 20 01 e-mail: [email protected] http://www.gutekfilm.com.pl

EUREKA

scenariusz i re żyseria Shinji Aoyama

zdj ęcia Masaki Tamura

muzyka Shinji Aoyama Albert Ayler Jim O'Rourke Isao Yamada

monta ż Shinji Aoyama

dźwi ęk Nobuyuki Kikuchi

scenografia Takeshi Shimizu

wyst ępuj ą Koji Yakusho Makoto Sawai Aoi Miyazaki Kozue Tamura Masaru Miyazaki Naoki Tamura Yoichiro Saito Akihiko Sayuri Kokusho Yumiko Ken Mitsuishi Shigeo oraz Gô Riju, Yutaka Matsushige, Sansei Shiomi, Kimie Shingyoji, Miyuki Matsuda, Machiko Ono

producenci Takenori Sento Philippe Avril

film wyprodukowany przez J Works Dentsu Inc. Imagica Corp. Suncent CinemaWorks Tokyo Theaters Company Les Films de L'Observatoire

festiwale Cannes 2000 Monachium 2000 Toronto 2000 Camerimage 2000 Singapur 2001

nagrody MFF Cannes 2000 – nagroda FIPRESCI i nagroda jury ekumenicznego MFF Singapur 2001 – nagroda Silver Screen dla najlepszego azjatyckiego filmu

Japonia rok produkcji: 2000 czas trwania: 217 minut kolor – Dolby SR – 1: 2,35

Ten film to modlitwa za współczesnego człowieka, który poszukuje odwagi do tego, by móc dalej żyć. Shinji Aoyama

Eureka jest jednym z najbardziej niezwykłych filmów ostatnich lat. Jest to, rozgrywaj ąca si ę w hipnotycznym rytmie i utrzymana w kolorach sepii, historia podró ży przez współczesn ą Japoni ę trójki bohaterów, którzy jako jedyni prze żyli zamach terrorystyczny i próbuj ą po szoku wywołanym zetkni ęciem ze śmierci ą, powróci ć do życia. W Kiusiu, niedu żym mie ście w południowo-wschodniej Japonii, psychopatyczny morderca porywa miejski autobus. Z okrutnej rzezi pasa żerów uchodzi z życiem tylko trójka: kierowca autobusu i dwoje rodze ństwa. Po strzelaninie, kierowca, niezdolny dłu żej normalnie żyć, wprowadza się do nich. Po pewnym czasie kupuje stary autobus, który po remoncie wspaniale nadaje si ę na długie wycieczki. Jednak okrutne wspomnienia z przeszło ści s ą nadal żywe… Cała trójka wyrusza w drog ę, aby dozna ć oczyszczenia. Albo zapomnie ć. Japo ński re żyser cierpliwie i konsekwentnie tropi zarówno psychiczne załamanie, jak i stopniowe wychodzenie oraz otrz ąsanie si ę po tragicznych wydarzeniach. Mówi o tych, którym trudno wróci ć do normalnego życia w społecze ństwie i którzy umiej ą odnale źć si ę jedynie w środowisku ludzi podobnych do nich. W ol śniewaj ący sposób potrafi wykorzysta ć walory czarno-białej ta śmy i tonacj ę sepii.

GŁOSY PRASY

Eureka Shinji Aoyamy to trwaj ąca trzy i pół godziny mroczna filmowa medytacja na temat prze żytej tragedii i procesu psychicznego uzdrowienia (…). Cho ć na ekranie ogl ądamy zmieniaj ące si ę krajobrazy, zlewaj ą si ę one w jednostajny, zimny pejza ż. Ogl ądaj ąc film, tracimy poczucie czasu. Nie jeste śmy pewni, czy scena trwała trzy czy mo że trzydzie ści minut. Jest to oczywi ście celowy zabieg re żysera. Aoyama pokazuje bowiem świat widziany oczyma ludzi, którzy prze żyli tragedi ę i stracili ch ęć do życia (…). Według samego re żysera, jednym ze źródeł inspiracji był dla niego dramat, który rozegrał si ę w tokijskim metrze w 1995 roku po rozpyleniu tam przez terrorystów truj ącego gazu. Wydaje si ę jednak, że film jest tak że odbiciem wci ąż żywej w Japonii tragedii Hiroszimy. Stephen Holden, „New York Times” 4.05.2001

Jedynym krytykiem, który nigdy si ę nie myli, jest czas. Niemniej wszystko wskazuje na to, że Eureka Shinji Aoyamy wejdzie do kanonu światowego kina pierwszej dekady XXI wieku. Film trwa 3 godziny 40 minut, ale jest tak wci ągaj ący, że wydaje si ę o wiele krótszy. Twórca podj ął wieczny, zwodniczo prosty temat – pragnienie zbawienia – który rozwija z sił ą i wnikliwo ści ą godn ą Dostojewskiego. Ten film mo że si ę sta ć dla widza gł ębokim do świadczeniem wewn ętrznym, które zmienia spojrzenie na świat, jak cz ęsto mówi ą ci, którzy poznali Dekalog Krzysztofa Kie ślowskiego. „Wkrótce nadejdzie fala przypływu, która nas wszystkich porwie” - mówi w jednej z pierwszych scen filmu dziewczyna. Zapowied ź Kozue wydaje si ę wynika ć z prognozy pogody, jednak wkrótce ona i jej starszy brat Naoki stan ą w obliczu prawdziwego dramatu. Znajd ą si ę w autobusie, nad którym kontrol ę przejmie szalony morderca. Gdy do akcji wkracza policja, sze ścioro ludzi, mi ędzy innymi jeden funkcjonariusz i sam porywacz, ginie tragiczn ą śmierci ą. Przy życiu zostaje tylko kierowca autobusu Makoto Sawai oraz rodze ństwo Kozue i Naoki. Kierowca, który sprawia wra żenie miłego, normalnego człowieka, zaczyna si ę czu ć winny – jako ten, który prze żył, gdy tylu niewinnych ludzi zgin ęło. Dramatyczne do świadczenie załamało go i Sawai gdzie ś przepada. Gdy po dwóch latach wraca do rodzinnego miasta (…) zamieszkuje wraz z osieroconymi Kozue i Naoki w ruinach ich domu; od czasu tragedii rodze ństwo nie chodzi do szkoły. Na nich trauma równie ż zostawiła gł ęboki ślad: chłopak i dziewczyna milcz ą jak zakl ęci. Sawai podejmuje trud duchowej przemiany – chce zrzuci ć z siebie poczucie winy za nieszcz ęś cie, z którego przez przypadek uszedł z życiem i otrz ąsn ąć si ę z żalu po stracie narzeczonej. Pragnie równie ż pomóc Kozue i Naoki wróci ć do normalnego życia. Sawai powoli zaczyna rozumie ć, że los człowieka kształtuj ą nie tylko dobre i złe okoliczno ści, szcz ęś liwe i nieszcz ęś liwe przypadki, ale tak że jego własne decyzje i wolny wybór. Kevin Thomas, „Los Angeles Times” 4.05.2001

W filmie Eureka Shinji Aoyamy odnajdujemy jak że rzadko dzi ś spotykan ą w kinie wra żliwo ść i aur ę tajemnicy. Film Aoyamy to swoiste poł ączenie Poszukiwaczy Forda i Pi ętna śmierci Akiro Kurosawy. Re żyser wzbogacił go nerwowym rytmem i atmosfer ą niepokoju towarzysz ącą nam na przełomie wieków. Film pokazuje losy trójki bohaterów - kierowcy i dwójki dzieci, którzy jako jedyni prze żyli atak psychopaty na pasa żerów autobusu. Próbuj ą sobie poradzi ć z tragedi ą, która ich dotkn ęła i rozpocz ąć nowe życie (...). Prze żyta tragedia na zawsze poł ączyła trójk ę bohaterów, oddzielaj ąc ich jednocze śnie niewidzialnym murem od innych ludzi (…). Bohaterowie zaczynaj ą rozumie ć, że jedynie całkowite zerwanie z przeszło ści ą pozwoli im zaleczy ć rany. Makato kupuje stary autobus, i bohaterowie, do których doł ącza kuzyn rodze ństwa, wyruszaj ą w podró ż. Od tego momentu Eureka zamienia si ę w film drogi. Oczywi ście jest to równie ż podró ż wewn ątrz ludzkiej duszy, gdzie, w uj ęciu Freudowskim, Eros i Tanatos walcz ą o władz ę nad psychik ą bohaterów, a w konsekwencji tak że o przyszło ść świata. Po obejrzeniu Eureki wraca nam wiara w to, że prawdziwa blisko ść mi ędzy lud źmi jest mo żliwa i że bezwarunkowa miło ść jest silniejsza od chciwo ści i cynizmu. Dostrzegamy tak że, jak niezwykle wa żna w naszym życiu jest empatia. Pokusa, by odczytywa ć posta ć Makato jako świ ętego, a przynajmniej jako metafor ę ojca, którego dzieci bardzo potrzebuj ą, jest bardzo silna. Jednak re żyser pokazuje go jako zwykłego człowieka, który stara si ę odpowiedzie ć na proste pytanie „Dlaczego to wła śnie ja prze żyłem?” i walczy z wynikaj ącym z tego pytania poczuciem winy. Bohater zdaje sobie spraw ę, że mo żliwe s ą tylko dwie odpowiedzi: „Zostałem ocalony po to, by ul żyć innym w cierpieniu lub po to, by zadawa ć im rany, których sam doznałem” (...). Aoyama w jednym z wywiadów stwierdził, że interesowało go pokazanie skutków bezsensownej zbrodni, takiej jak ta, która miała miejsce w tokijskim metrze, po wpuszczeniu tam przez terrorystów truj ącego gazu. Akcja Eureki nie rozgrywa si ę jednak w du żym mie ście. Bohaterowie przemierzaj ą rozległe i słabo zaludnione obszary na wyspie Kiusiu. Re żyser pragn ął w ten sposób podkre śli ć krucho ść ludzkiego życia i emocjonalny chłód, który bohaterowie musz ą pokona ć, aby pozna ć samych siebie. Poł ączenie rozległych, pustych przestrzeni i bardzo żywych detali, a tak że sposób monta żu, sprawia, że ogl ądaj ąc Eurek ę czujemy si ę tak, jak by śmy byli pogr ąż eni we śnie. Re żyser na trzy i pół godziny zabiera nas w podró ż do innego świata. Ten świat jest tak fascynuj ący, że w ogóle nie mamy ochoty go opuszcza ć. Sił ę filmu stanowi ą niesamowicie pi ękne zdj ęcia, a tak że sama historia, w której rado ść i ból s ą ze sob ą nierozł ącznie powi ązane. Najwi ększe wra żenie wywołuj ą jednak wspaniałe kreacje aktorskie trójki głównych bohaterów. Amy Taubin, „The Village Voice” 27.04.2001

Eureka to niezwykle dziwny i pi ękny film. Epicki sen śniony w hipnotyzuj ąco- powolnym tempie. (...) Po pokazie w Cannes mo żna było usłysze ć, że nic złego by si ę nie stał, gdyby re żyser skrócił swój trzy i pół godzinny film o 30, 60 albo nawet 90 minut. „Dlaczego on musi by ć taki długi?” mówiono. To świadomy zamysł. To wła śnie w tym kryje si ę poezja Eureki - w tej przedziwnej, tajemniczej atmosferze, w tej pełnej przestrzeni, nie śpiesznej narracji. Peter Bradshaw, „Guardian” 26.10.2001

MÓWI SHINJI AOYAMA

Narodziny projektu Producent Takemori Sento pracował ze mn ą przy moim re żyserskim debiucie Helpless . Po kilkuletniej przerwie zaprosił mnie ponownie do współpracy. W tamtym czasie w mojej głowie bez przerwy rozbrzmiewała muzyka z ró żnych rockowych płyt, zwłaszcza z „Daydream Nation” Sonic Youth i „Eureki” Jima O’Rourke. Cz ęsto te ż chodził mi po głowie film Poszukiwacze Johna Forda. Potem spotkałem si ę z Koji Yakusho, który grał główne role w kilku filmach Kiyoshi Kurosawy. Pracowałem kiedy ś jako asystent Kiyoshi i jego styl wywarł na mnie wielki wpływ. Koji Yakusho wyraził zainteresowanie zrobieniem ze mn ą filmu na wyspie Kiusiu, z której obaj pochodzimy. Moim zdaniem krajobrazy i dialekt Kiusiu s ą bardzo wa żnymi elementami tego filmu. Tam kiedy ś mieszkałem i tam te ż nakr ęciłem Helpless . Gdyby nie ten lokalny dialekt, nie potrafiłbym wple ść w t ę histori ę prawdziwych emocji. Pojechali śmy tam razem i zacz ęli śmy pracowa ć nad scenariuszem. Mieszka ńcy Kiusiu opowiadali mi ró żne historie. Dwie spo śród nich szczególnie mnie zainteresowały. Jedn ą z nich była opowie ść o osobistym upadku i uczuciu bezradno ści ludzi, którzy prze żyli ci ęż ki wypadek. Druga opowiadała o ludziach, którzy walcz ą o to, by rozpocz ąć życie od nowa. Postanowiłem, poł ączy ć je ze sob ą w jedn ą histori ę, któr ą napisałem w lokalnym dialekcie. Praca nad scenariuszem rozpocz ęła si ę w bardzo prosty sposób. Pragn ąłem sfilmowa ć autobus, który nigdy si ę nie zatrzymuje. Poniewa ż historia ma dwie cz ęś ci, jednego autobusu u żyłem do sceny porwania, a drugiego przy kr ęceniu scen pokazuj ących „ponowne narodziny” kierowcy i dzieci. Chciałem zrobi ć ten film u żywaj ąc najbardziej podstawowych środków. Dlatego zdecydowałem si ę na czarno-białe zdj ęcia (tak naprawd ę s ą one w kolorze sepii, gdy ż kr ęcili śmy na kolorowej ta śmie). Obecnie w Japonii mało kto kr ęci w ten sposób, ale w latach sze ść dziesi ątych i siedemdziesi ątych było to bardzo popularne. Autora zdj ęć Masaki Tamura i mnie ł ączy duchowa wi ęź . Rozumiemy si ę bez słów. Prawie wcale nie musiałem udziela ć mu technicznych wskazówek. Jego wkład w film jest wi ększy ni ż mogłem to sobie wyobrazi ć.

Główne tematy Ten film to modlitwa za współczesnego człowieka, który poszukuje odwagi do tego, by móc dalej żyć. Zbrodnia zostaje popełniona niespodziewanie, przypomina trz ęsienie ziemi czy wybuch wulkanu. Odmienia los trzech osób, które przedtem żyły zupełnie normalnie. Atakuje ich jak pot ęż na fala, unosi ich ze sob ą nie pozwalaj ąc wróci ć do tego, co było wcze śniej. Pogr ąż eni w rozpaczy wyruszaj ą w podró ż, która b ędzie ich zmartwychwstaniem. W poprzednich filmach opowiadałem historie ludzi nieprzystosowanych do życia w powojennej Japonii. W filmie Eureka dodałem do tego modlitw ę o życie i pragnienie duchowego odrodzenia. Liczba 4 odgrywa w filmie zasadnicz ą rol ę. Mamy czterech głównych bohaterów, widzimy cztery groby na podwórzu. Liczba 4 rz ądzi przeznaczeniem, przynajmniej w pierwszej cz ęś ci filmu. W j ęzyku japo ńskim liczb ę 4 wymawia si ę „shi”, co mo że tak że oznacza ć „ śmier ć”. Liczba ta, to tak że symbol tradycyjnej rodziny (dwoje rodziców i dwoje dzieci). W ci ągu ostatnich dwudziestu lat tradycyjna rodzina uległa rozkładowi, a liczba 4 straciła swe znaczenie.

Praca z aktorami Najwa żniejszy przy robieniu filmu jest dla mnie głos aktora. Scenariusz o żywa dopiero wtedy, gdy aktorzy zaczynaj ą nad nim pracowa ć, daj ąc nam, widzom mo żliwo ść odbioru wszystkich subtelnych emocji odczuwanych przez bohaterów filmu. Przed rozpocz ęciem zdj ęć , wprowadzam zmiany w scenariuszu dopasowuj ąc go do cech osobowych aktorów. Nawet pó źniej, gdy ju ż kr ęcimy, cz ęsto zmieniam dialogi tak, by odpowiadały charakterowi danego aktora. Przed nakr ęceniem sceny nigdy nie powtarzam jej wi ęcej ni ż trzy razy. Chodzi mi o odnalezienie idealnego tempa i rytmu. Zazwyczaj staram si ę jednak kr ęci ć dane uj ęcie tylko jeden raz. W mojej wyobra źni aktorzy staj ą si ę bohaterami filmu i dlatego bardzo rzadko mam uwagi do sposobu, w który graj ą. Nie s ądz ę zreszt ą, aby istniał jaki ś jeden, „wła ściwy” sposób pracy z aktorami. Yoichiro Saito, który zagrał kuzyna Akihiko, to mój aktor-fetysz. Poczynaj ąc od Helpless zagrał w kilku moich filmach. W filmie Eureka poznajemy i patrzymy na Kiusiu jego oczami, oczami osoby, która przybywa z zewn ątrz. Jest on bardzo wa żną postaci ą. W Poszukiwaczach podobn ą rol ę odgrywał bohater grany przez Johna Wayne’a. Jestem wielbicielem talentu Koji Yakusho, który gra kierowc ę. Ceni ę go zwłaszcza za role w filmach Kiyoshi Kurosawy. W Eurece zast ępuje on dzieciom zarówno ojca, jak i matk ę. Z upływem czasu role si ę odwracaj ą i to on staje si ę dzieckiem poznanych dzieci. Na ko ńcu filmu mówi do Kozue: „Chod źmy do domu”, zupełnie tak, jak John Wayne do Natalie Wood w ostatniej scenie Poszukiwaczy . Bo tak naprawd ę, cho ć mo że na to nie wygl ąda, Eureka jest westernem. materiały promocyjne producenta

TWÓRCY FILMU

SHINJI AOYAMA najlepszego aktora za film Akai hashi Urodzony 13 lipca 1964 roku w no shita no nurui mizu . Japonii. Pierwsze filmy, na ta śmie 8 mm, zacz ął kr ęci ć b ędąc jeszcze Filmografia studentem Rikkyo University. Po sko ńczeniu studiów pracował jako Nippon Sengoshi - Madamu onboro asystent re żysera i krytyk filmowy. no Seikatsu (1970; re ż. Shohei Jego pełnometra żowy debiut to Imamura) Helpless (nagroda japo ńskiego Himeyuri no tô (1982; re ż. Tadashi przemysłu filmowego), pokazywany Imai) m.in. na festiwalu w Toronto. Nakr ęcił Tampopo (1985; re ż. Juzo Itami) tak że Desert Moon i Yokohama Mike – Onna sakasemasu (1987; re ż. Azuma A Forest with No Name. Aoyama, Morisaki) realizuj ący dwa filmy rocznie, Pod severnym siyaniyem / Under podejmuje temat współczesnej Aurora (1990; re ż. Petras Abukiavicus, japo ńskiej rodziny w obliczu kryzysu Toshio Goto, Sergei Vronsky) ekonomicznego i zaniku warto ści. Gurenbana (1993; re ż. Mamoru Watanabe) Filmografia Kamikaze Taxi (1995; re ż. Masato Harada) Kyokasho ni nai! (1995) Nemuru otoko (1996; re ż. Kôhei Helpless (1996) Oguri) Chinpira (1996) Shall We Dansu? / Shall We Dance? Waga mune ni kyoki ari (1996) (1997; re ż. Masayuki Suo) Wild Life (1997) Bounce ko gals (1997; re ż. Masato Tsumetai chi (1997) Harada) Sheidi gurobu/Shady Grove (1999) Kyua (1997; re ż. Kiyoshi Kurosawa) Enbamingu/Embalming (1999) Unagi (1997; re ż. Shohei Imamura) June 12 1998 (1999) Shitsurakuen (1997; re ż. Yoshimitsu Eureka (2000) Morita) Desert Moon (2001) Kizuna (1998; re ż. Kichitaro Negishi) Hama Maiku – namae no nai Dora-heita (1999; re ż. Kon Ichikawa) mori/Yokohama Mike – A Forest Kinyu fushoku retto: Jubaku / with No Name (2002) Jubaku: Spellbound (1999; re ż. Masato Harada) KOJI YAKUSHO Tadon to chikuwa (1999; re ż. Jun Urodzony 1 stycznia 1956 roku w Ichikawa) Japonii. Aktor. Zdobywca licznych Karisuma / Charisma (1999; re ż. nagród: za role w filmach Shall We Kiyoshi Kurosawa) Dansu? , Sleeping Man i Schabu goudo Ningen gokaku / License to Live zdobył ich ł ącznie 14. Laureat nagrody (1999; re ż. Kiyoshi Kurosawa) japo ńskiego Ministra Edukacji, Nauki, Eureka (2000; re ż. Shinji Aoyama) Sportu i Kultury w kategorii – Kino za Korei / Seance (2000; re ż. Kiyoshi rok 1998. Na festiwalu w Tokio w 1997 Kurosawa) został najlepszym aktorem w filmie Swing Man (2000; re ż. Tetsu Maeda) Kyua , a na mi ędzynarodowym Akai hashi no shita no nurui mizu / festiwalu w Chicago w 2001 zdobył Warm Water Under a Red Bridge nagrod ę Srebrnego Hugo dla (2001; re ż. Shohei Imamura) Kairo / Pulse (2001; re ż. Kiyoshi Kurosawa) Totsunyuseyo! Asama sanso jiken (2002; re ż. Masato Harada)

AOI MIYAZAKI Urodzona 30 listopada 1985 roku w Tokio. Aktorka.

Filmografia

Ano natsu no hi (1999; re ż. Nobuhiko Obayashi) Eureka (2000; re ż. Shinji Aoyama) Hatachi no kekkon (2000, serial TV; re ż. Masakazu Eguchi, Shinichi Iijima, Satoru Nakajima) Swing Man (2000; re ż. Tetsu Maeda) Fureh fureh jinsei! (2001, serial TV; re ż. Kazuhiro Mori, Hiroshi Tomizuka Gaichu / Harmful Insect (2001; re ż. Akihiko Shiota)

MASARU MIYAZAKI Urodzony 9 czerwca 1983 roku w Tokio. Aktor.

Filmografia

Eureka (2000; re ż. Shinji Aoyama)