Nowe Horyzonty EUREKA RE ŻYSERIA SHINJI AOYAMA W KINACH OD 10 STYCZNIA 2003 DYSTRYBUCJA W POLSCE ul. Zamenhofa 1, 00-153 Warszawa tel.: (+4822) 636 25 00, 636 25 02, fax: (+4822) 635 20 01 e-mail: [email protected] http://www.gutekfilm.com.pl EUREKA scenariusz i re żyseria Shinji Aoyama zdj ęcia Masaki Tamura muzyka Shinji Aoyama Albert Ayler Jim O'Rourke Isao Yamada monta ż Shinji Aoyama dźwi ęk Nobuyuki Kikuchi scenografia Takeshi Shimizu wyst ępuj ą Koji Yakusho Makoto Sawai Aoi Miyazaki Kozue Tamura Masaru Miyazaki Naoki Tamura Yoichiro Saito Akihiko Sayuri Kokusho Yumiko Ken Mitsuishi Shigeo oraz Gô Riju, Yutaka Matsushige, Sansei Shiomi, Kimie Shingyoji, Miyuki Matsuda, Machiko Ono producenci Takenori Sento Philippe Avril film wyprodukowany przez J Works Dentsu Inc. Imagica Corp. Suncent CinemaWorks Tokyo Theaters Company Les Films de L'Observatoire festiwale Cannes 2000 Monachium 2000 Toronto 2000 Camerimage 2000 Singapur 2001 nagrody MFF Cannes 2000 – nagroda FIPRESCI i nagroda jury ekumenicznego MFF Singapur 2001 – nagroda Silver Screen dla najlepszego azjatyckiego filmu Japonia rok produkcji: 2000 czas trwania: 217 minut kolor – Dolby SR – 1: 2,35 Ten film to modlitwa za współczesnego człowieka, który poszukuje odwagi do tego, by móc dalej żyć. Shinji Aoyama Eureka jest jednym z najbardziej niezwykłych filmów ostatnich lat. Jest to, rozgrywaj ąca si ę w hipnotycznym rytmie i utrzymana w kolorach sepii, historia podró ży przez współczesn ą Japoni ę trójki bohaterów, którzy jako jedyni prze żyli zamach terrorystyczny i próbuj ą po szoku wywołanym zetkni ęciem ze śmierci ą, powróci ć do życia. W Kiusiu, niedu żym mie ście w południowo-wschodniej Japonii, psychopatyczny morderca porywa miejski autobus. Z okrutnej rzezi pasa żerów uchodzi z życiem tylko trójka: kierowca autobusu i dwoje rodze ństwa. Po strzelaninie, kierowca, niezdolny dłu żej normalnie żyć, wprowadza się do nich. Po pewnym czasie kupuje stary autobus, który po remoncie wspaniale nadaje si ę na długie wycieczki. Jednak okrutne wspomnienia z przeszło ści s ą nadal żywe… Cała trójka wyrusza w drog ę, aby dozna ć oczyszczenia. Albo zapomnie ć. Japo ński re żyser cierpliwie i konsekwentnie tropi zarówno psychiczne załamanie, jak i stopniowe wychodzenie oraz otrz ąsanie si ę po tragicznych wydarzeniach. Mówi o tych, którym trudno wróci ć do normalnego życia w społecze ństwie i którzy umiej ą odnale źć si ę jedynie w środowisku ludzi podobnych do nich. W ol śniewaj ący sposób potrafi wykorzysta ć walory czarno-białej ta śmy i tonacj ę sepii. GŁOSY PRASY Eureka Shinji Aoyamy to trwaj ąca trzy i pół godziny mroczna filmowa medytacja na temat prze żytej tragedii i procesu psychicznego uzdrowienia (…). Cho ć na ekranie ogl ądamy zmieniaj ące si ę krajobrazy, zlewaj ą si ę one w jednostajny, zimny pejza ż. Ogl ądaj ąc film, tracimy poczucie czasu. Nie jeste śmy pewni, czy scena trwała trzy czy mo że trzydzie ści minut. Jest to oczywi ście celowy zabieg re żysera. Aoyama pokazuje bowiem świat widziany oczyma ludzi, którzy prze żyli tragedi ę i stracili ch ęć do życia (…). Według samego re żysera, jednym ze źródeł inspiracji był dla niego dramat, który rozegrał si ę w tokijskim metrze w 1995 roku po rozpyleniu tam przez terrorystów truj ącego gazu. Wydaje si ę jednak, że film jest tak że odbiciem wci ąż żywej w Japonii tragedii Hiroszimy. Stephen Holden, „New York Times” 4.05.2001 Jedynym krytykiem, który nigdy si ę nie myli, jest czas. Niemniej wszystko wskazuje na to, że Eureka Shinji Aoyamy wejdzie do kanonu światowego kina pierwszej dekady XXI wieku. Film trwa 3 godziny 40 minut, ale jest tak wci ągaj ący, że wydaje si ę o wiele krótszy. Twórca podj ął wieczny, zwodniczo prosty temat – pragnienie zbawienia – który rozwija z sił ą i wnikliwo ści ą godn ą Dostojewskiego. Ten film mo że si ę sta ć dla widza gł ębokim do świadczeniem wewn ętrznym, które zmienia spojrzenie na świat, jak cz ęsto mówi ą ci, którzy poznali Dekalog Krzysztofa Kie ślowskiego. „Wkrótce nadejdzie fala przypływu, która nas wszystkich porwie” - mówi w jednej z pierwszych scen filmu dziewczyna. Zapowied ź Kozue wydaje si ę wynika ć z prognozy pogody, jednak wkrótce ona i jej starszy brat Naoki stan ą w obliczu prawdziwego dramatu. Znajd ą si ę w autobusie, nad którym kontrol ę przejmie szalony morderca. Gdy do akcji wkracza policja, sze ścioro ludzi, mi ędzy innymi jeden funkcjonariusz i sam porywacz, ginie tragiczn ą śmierci ą. Przy życiu zostaje tylko kierowca autobusu Makoto Sawai oraz rodze ństwo Kozue i Naoki. Kierowca, który sprawia wra żenie miłego, normalnego człowieka, zaczyna si ę czu ć winny – jako ten, który prze żył, gdy tylu niewinnych ludzi zgin ęło. Dramatyczne do świadczenie załamało go i Sawai gdzie ś przepada. Gdy po dwóch latach wraca do rodzinnego miasta (…) zamieszkuje wraz z osieroconymi Kozue i Naoki w ruinach ich domu; od czasu tragedii rodze ństwo nie chodzi do szkoły. Na nich trauma równie ż zostawiła gł ęboki ślad: chłopak i dziewczyna milcz ą jak zakl ęci. Sawai podejmuje trud duchowej przemiany – chce zrzuci ć z siebie poczucie winy za nieszcz ęś cie, z którego przez przypadek uszedł z życiem i otrz ąsn ąć si ę z żalu po stracie narzeczonej. Pragnie równie ż pomóc Kozue i Naoki wróci ć do normalnego życia. Sawai powoli zaczyna rozumie ć, że los człowieka kształtuj ą nie tylko dobre i złe okoliczno ści, szcz ęś liwe i nieszcz ęś liwe przypadki, ale tak że jego własne decyzje i wolny wybór. Kevin Thomas, „Los Angeles Times” 4.05.2001 W filmie Eureka Shinji Aoyamy odnajdujemy jak że rzadko dzi ś spotykan ą w kinie wra żliwo ść i aur ę tajemnicy. Film Aoyamy to swoiste poł ączenie Poszukiwaczy Forda i Pi ętna śmierci Akiro Kurosawy. Re żyser wzbogacił go nerwowym rytmem i atmosfer ą niepokoju towarzysz ącą nam na przełomie wieków. Film pokazuje losy trójki bohaterów - kierowcy i dwójki dzieci, którzy jako jedyni prze żyli atak psychopaty na pasa żerów autobusu. Próbuj ą sobie poradzi ć z tragedi ą, która ich dotkn ęła i rozpocz ąć nowe życie (...). Prze żyta tragedia na zawsze poł ączyła trójk ę bohaterów, oddzielaj ąc ich jednocze śnie niewidzialnym murem od innych ludzi (…). Bohaterowie zaczynaj ą rozumie ć, że jedynie całkowite zerwanie z przeszło ści ą pozwoli im zaleczy ć rany. Makato kupuje stary autobus, i bohaterowie, do których doł ącza kuzyn rodze ństwa, wyruszaj ą w podró ż. Od tego momentu Eureka zamienia si ę w film drogi. Oczywi ście jest to równie ż podró ż wewn ątrz ludzkiej duszy, gdzie, w uj ęciu Freudowskim, Eros i Tanatos walcz ą o władz ę nad psychik ą bohaterów, a w konsekwencji tak że o przyszło ść świata. Po obejrzeniu Eureki wraca nam wiara w to, że prawdziwa blisko ść mi ędzy lud źmi jest mo żliwa i że bezwarunkowa miło ść jest silniejsza od chciwo ści i cynizmu. Dostrzegamy tak że, jak niezwykle wa żna w naszym życiu jest empatia. Pokusa, by odczytywa ć posta ć Makato jako świ ętego, a przynajmniej jako metafor ę ojca, którego dzieci bardzo potrzebuj ą, jest bardzo silna. Jednak re żyser pokazuje go jako zwykłego człowieka, który stara si ę odpowiedzie ć na proste pytanie „Dlaczego to wła śnie ja prze żyłem?” i walczy z wynikaj ącym z tego pytania poczuciem winy. Bohater zdaje sobie spraw ę, że mo żliwe s ą tylko dwie odpowiedzi: „Zostałem ocalony po to, by ul żyć innym w cierpieniu lub po to, by zadawa ć im rany, których sam doznałem” (...). Aoyama w jednym z wywiadów stwierdził, że interesowało go pokazanie skutków bezsensownej zbrodni, takiej jak ta, która miała miejsce w tokijskim metrze, po wpuszczeniu tam przez terrorystów truj ącego gazu. Akcja Eureki nie rozgrywa si ę jednak w du żym mie ście. Bohaterowie przemierzaj ą rozległe i słabo zaludnione obszary na wyspie Kiusiu. Re żyser pragn ął w ten sposób podkre śli ć krucho ść ludzkiego życia i emocjonalny chłód, który bohaterowie musz ą pokona ć, aby pozna ć samych siebie. Poł ączenie rozległych, pustych przestrzeni i bardzo żywych detali, a tak że sposób monta żu, sprawia, że ogl ądaj ąc Eurek ę czujemy si ę tak, jak by śmy byli pogr ąż eni we śnie. Re żyser na trzy i pół godziny zabiera nas w podró ż do innego świata. Ten świat jest tak fascynuj ący, że w ogóle nie mamy ochoty go opuszcza ć. Sił ę filmu stanowi ą niesamowicie pi ękne zdj ęcia, a tak że sama historia, w której rado ść i ból s ą ze sob ą nierozł ącznie powi ązane. Najwi ększe wra żenie wywołuj ą jednak wspaniałe kreacje aktorskie trójki głównych bohaterów. Amy Taubin, „The Village Voice” 27.04.2001 Eureka to niezwykle dziwny i pi ękny film. Epicki sen śniony w hipnotyzuj ąco- powolnym tempie. (...) Po pokazie w Cannes mo żna było usłysze ć, że nic złego by si ę nie stał, gdyby re żyser skrócił swój trzy i pół godzinny film o 30, 60 albo nawet 90 minut. „Dlaczego on musi by ć taki długi?” mówiono. To świadomy zamysł. To wła śnie w tym kryje si ę poezja Eureki - w tej przedziwnej, tajemniczej atmosferze, w tej pełnej przestrzeni, nie śpiesznej narracji. Peter Bradshaw, „Guardian” 26.10.2001 MÓWI SHINJI AOYAMA Narodziny projektu Producent Takemori Sento pracował ze mn ą przy moim re żyserskim debiucie Helpless . Po kilkuletniej przerwie zaprosił mnie ponownie do współpracy. W tamtym czasie w mojej głowie bez przerwy rozbrzmiewała muzyka z ró żnych rockowych płyt, zwłaszcza z „Daydream Nation” Sonic Youth i „Eureki” Jima O’Rourke. Cz ęsto te ż chodził mi po głowie film Poszukiwacze Johna Forda. Potem spotkałem si ę z Koji Yakusho, który grał główne role w kilku filmach Kiyoshi Kurosawy.