Władza Na Dywaniku. Jak Polskie Media Rozliczają Polityków? Nowy Model Komunikacji Politycznej
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TOMASZ GACKOWSKI Władza na dywaniku Jak polskie media rozliczają polityków? Nowy model komunikacji politycznej Spis treści Wstęp ................................... 9 Aneks I Wizerunki ministrów rządu Donalda Tuska (pozostałe) .... 12 Wizerunek Zbigniewa Ćwiąkalskiego, ministra sprawiedliwości 12 Wizerunek Bogdana Zdrojewskiego, ministra kultury i dziedzic- twa narodowego ..................... 18 Wizerunek Katarzyny Hall, minister edukacji narodowej .... 20 Wizerunek Barbary Kudryckiej, minister nauki i szkolnictwa wyższego ......................... 23 Wizerunek Elżbiety Bieńkowskiej, minister rozwoju regionalnego 25 Wizerunek Mirosława Drzewieckiego, ministra sportu i turystyki 29 Wizerunek Cezarego Grabarczyka, ministra infrastruktury ... 32 Wizerunek Aleksandra Grada, ministra Skarbu Państwa .... 35 Wizerunek Ewy Kopacz, minister zdrowia ............ 40 Wizerunek Jacka Rostowskiego, ministra finansów ....... 44 Wizerunek Marka Sawickiego, ministra rolnictwa i rozwoju wsi 48 Wizerunek Macieja Nowickiego, ministra środowiska ...... 52 Aneks II Spis artykułów zakwalifikowanych do korpusu badawczego – próby badawczej oraz pilotażu ................. 55 „RZECZPOSPOLITA” – PILOTAŻ (CZAS FORMOWANIA RZĄ- DU) – XI–XII 2007 R. ................... 55 „GAZETA WYBORCZA” – PILOTAŻ (CZAS FORMOWANIA RZĄ- DU) – XI–XII 2007 R. ................... 56 „RZECZPOSPOLITA” – 100 DNI (PRÓBA BADAWCZA NR 1) – 1.02.–15.03.2008 R. ................... 58 „GAZETA WYBORCZA” – 100 DNI (PRÓBA BADAWCZA NR 1) – 1.02.–15.03.2008 R. .................. 60 „RZECZPOSPOLITA” – 1 ROK (PRÓBA BADAWCZA NR 2) – 1.11.–15.12.2008 R. ................... 63 „GAZETA WYBORCZA” – 1 ROK (PRÓBA BADAWCZA NR 2) – 1.11.– 15.12.2008 R. ................... 65 Spis zdjęć w aneksie ........................... 67 Summary ................................. 68 Authorities on the Carpet. How Do Polish Media Assess Politi- cians? New Model of Political Communication ..... 68 3 Aneksy dostępne na Elektroniczna wersja całej książki dostępna w serwisie Virtualo.pl Wydawnictwo Adam Marszałek Tomasz Gackowski Władza na dywaniku 4 Seria OBLICZA MEDIÓW REDAKTOR SERII: Joanna Marszałek-Kawa SEKRETARZ SERII: Daniel Kawa RADA SERII: Jacek Dąbała (KUL), Leon Dyczewski (KUL), Rafał Habielski (UW), Iwona Hofman (przewodnicząca) (UMCS), Alicja Jaskiernia (UW), Bogumiła Ko- smanowa (UAM), Maria Łoszewska-Ołowska (UW), Maria Magoska (UJ), Joanna Marszałek-Kawa (UMK), Włodzimierz Mich (UMCS), Natalia Milewski (Universi- ty of Bucharest) Bogusław Nierenberg (UJ), Ryszard Pęczkowski (URz), Wiesława Piątkowska-Stepaniak (UO), Jacek Sobczak (SWPS), Marta Wrońska (URz) Recenzenci prof. dr hab. Maciej Mrozowski, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej prof. dr hab. Wiesław Władyka, Uniwersytet Warszawski Redaktor prowadzący Daniel Kawa Redaktor techniczny Ryszard Kurasz Korekta Zespół Projekt okładki Krzysztof Galus Opublikowane w formie elektronicznej aneksy stanowią uzupełnienie książ- ki/treści właściwej © Copyright by Tomasz Gackowski © Copyright by Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń 2013 Książka dofinansowana przez Uniwersytet Warszawski ze środków Rektora, Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych oraz Instytutu Dziennikarstwa UW. Publikacja powstała również przy wsparciu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej ISBN 978-83-7780-756-9 Tomasz Gackowski Władza na dywaniku 5 Wydawnictwo prowadzi sprzedaż wysyłkową: tel./fax 56 648 50 70; e-mail: [email protected] Wydawnictwo Adam Marszałek ul. Lubicka 44, 87–100 Toruń tel. 56 664 22 35, 56 660 81 60, e-mail: [email protected] www.marszalek.com.pl Drukarnia nr 1, ul. Lubicka 46, 87–100 Toruń, tel. 56 659 98 96 Tomasz Gackowski Władza na dywaniku 6 Pliki przygotowane na podstawie wydania oryginalnego. Numeracja stron i przy- pisów może być zmieniona w stosunku do oryginału. W przypadku odwołań i cy- towań, prosimy o korzystanie z numeracji wydania oryginalnego. CC BY-SA Creative Commons Uznanie Autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0 PL Język: polski Tomasz Gackowski Władza na dywaniku 7 ni i Tomasz Gackowski Władza na dywaniku 8 WSTĘP „W parlamencie są reprezentowane trzy stany; ale tam w loży prasowej zasiada czwarty stan, dalece ważniejszy, aniżeli wszystkie pozostałe”1. Te słowa, wypo- wiedziane przez Edmunda Burke’a, członka Izby Gmin, filozofa, publicysty, wresz- cie wpływowego myśliciela, autora kasandrycznych, według jemu współczesnych, lecz jakże przenikliwych Rozważań o rewolucji we Francji2, okazały się iście pro- roczym memento dla wszystkich polityków. To historyczne zdanie zwróciło uwagę ówczesnej elity politycznej na niezwykle szybko rosnący w siłę podmiot życia spo- łecznego – mass media. Punktem wyjścia do napisania niniejszej dysertacji było założenie, iż każde de- mokratyczne społeczeństwo pokłada w mediach bardzo konkretne nadzieje zwią- zane z dobrym funkcjonowaniem instytucji politycznych, działających na rzecz wspólnego dobra wspólnoty i całego państwa. To właśnie media mają w demo- kracji szczególną rolę do wypełnienia. Mianowicie, relacjonować oraz recenzo- wać poczynania rządzących, którzy zostali, głosami społeczeństwa, wyłonieni pod- czas wyborów. Media stają się poniekąd przedłużeniem struktur społecznych, gło- sem obywateli, okiem wyborców, które bacznie obserwuje swoich reprezentantów i rozlicza ich ze złożonych w kampanii wyborczej obietnic. Z tej perspektywy media dzierżą określoną władzę opartą na zaufaniu społeczeństwa, wyborców, obywateli czy wreszcie ich odbiorców – czytelników, słuchaczy czy telewidzów. O ile rządzą- cy poddają się ocenie wyborców co kilka lat, tak media są oceniane przez swoich adresatów każdego dnia. Codziennie miliony Polaków, korzystając z mediów, le- gitymizuje ich działania. Denis McQuail władzę mediów nazwał władzą komunikacyjną, czyli symbolicz- ną3. Polega ona – według McQuaila – na „wykorzystywaniu czynników niemate- rialnych (zaufania, racjonalności, szacunku, emocji itd.)”4. Władzy symbolicznej można używać poprzez „informowanie, zachęcanie do działania, selektywne ukie- runkowywanie uwagi, perswazję czy wreszcie definiowanie sytuacji i nadawanie ram »rzeczywistości«„5. Właśnie to ujęcie sprawia, iż mówiąc o mediach, nierzad- ko myślimy „czwarta władza”. Sam termin zaś zdaje się, że na dobre zagościł w pol- skim dyskursie publicznym i w głowach jego uczestników – polityków, wyborców i samych dziennikarzy6. Badania empiryczne komunikacji politycznej, które podejmują m.in. wątek owej „czwartej władzy”, mają w Polsce relatywnie krótką historię. Jak zauważa Bogu- sława Dobek-Ostrowska z Uniwersytetu Wrocławskiego: W latach 90. jedynie nieliczni badacze interesowali się komuni- kowaniem politycznym, czego efektem były pierwsze prace opisowe i podręczniki, przybliżające czytelnikowi wiedzę na temat teorii ko- munikowania politycznego7. Wśród wspomnianych naukowców kluczową rolę odegrała cytowana wyżej wro- cławska badaczka, której syntetyzujące i pionierskie na polskim rynku wydawni- 1 The Encyclopedia of the British Press (1422–1992), wyd. D. Griffiths, New York 1992, s. 250. 2 E. Burke, Reflections on the revolution in France: and on the procedings in certain societies in London relative to that event [1790], wyd. C.C. O’Brien, Harmondsworth 1983. Świetne polskie wydanie – E. Burke, Rozważania o rewolucji we Francji: i o debatach pewnych towarzystw londyńskich związanych z tym wydarzeniem, wyrażone w liście, który miał zostać wysłany do pewnego gentlemana w Paryżu, przekł. D. Lachowska, Kraków 1994. 3 D. McQuail, Teoria komunikowania masowego, przekł. M. Bucholec, A. Szulżycka, Warszawa 2008, s. 455. 4 Tamże. 5 Tamże. 6 J. Adamowski, Czwarty stan. Media masowe w pejzażu społecznym Wielkiej Brytanii, Warszawa 2005, s. 9 i n. 7 Studia empiryczne nad komunikowaniem politycznym w Polsce, pod red. B. Dobek-Ostrowskiej, K. Majdeckiej, Wrocław 2011, s. 8. Tomasz Gackowski Władza na dywaniku 9 czym publikacje przybliżają niezmiennie od kilku lat studentom oraz wykładow- com najważniejsze ustalenia zagranicznych badaczy oraz najnowsze ujęcia teo- retyczne, umożliwiające holistyczne ogarnięcie złożoności całego procesu komu- nikacji politycznej8. Innymi ważnymi publikacjami dla polskiej refleksji nad ko- munikowaniem politycznym są prace Stanisława Michalczyka, w których badacz z Uniwersytetu Śląskiego w sposób klarowny i twórczy przybliża polskiemu czy- telnikowi przede wszystkim niemiecką myśl medioznawczą9. W drugiej połowie pierwszej dekady XXI wieku można w polskiej literaturze politologicznej i komuni- kologicznej zaobserwować wyraźny wzrost publikacji poświęconych komunikacji politycznej – w ujęciu strategicznym10 czy też psychologicznym11. Dorobek polskich badaczy komunikacji politycznej z każdym rokiem pęcznieje, czego dowodem są serie wydawnicze Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu War- szawskiego – Media Początku XXI wieku, Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej oraz Instytutu Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego – Komuniko- wanie i Media, czy też Wydawnictwa Adama Marszałka w seriach – Komunikacja Społeczna, Nauka o Komunikowaniu, Oblicza Mediów oraz Wybory-Demokracja. Z tego też względu każdy badacz, u progu drugiej dekady XXI wieku, podejmują- cy się rozważań nad problemami komunikacji politycznej, nie jest w nich osamot- niony i może wesprzeć się na ustaleniach naukowców z różnych ośrodków aka- demickich w Polsce. Ponadto szeroki dostęp do literatury zagranicznej – dzięki Google Books, Amazon.com – oraz baz czasopism zagranicznych EBSCO – umoż- liwia skuteczne pogłębienie i zniuansowanie określonego problemu badawczego. Dla niniejszej pracy szczególnie ważnymi polskimi publikacjami