Idealen Op Drift R T N O E E R , I O R T S O H I T
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
V a n S a n , Radicalisering van jongeren wordt heden ten dage vooral als een S i veiligheidsrisico beschouwd. Het onderzoek dat ernaar wordt gedaan, e c heeft vooral betrekking op het opsporen en indammen van die risico’s, k e l en is daarmee vooral juridisch, criminologisch en sociaal-psychologisch i n van aard. Dat is in het licht van alle politieke ontwikkelingen die zich c k Marion van San sinds 2001 hebben voorgedaan, heel begrijpelijk. Daarmee is echter niet & Stijn Sieckelinck gezegd dat het ook verstandig is. Onderzoek en theorievorming vanuit D e Micha de Winter een pedagogisch perspectief kunnen een belangrijke bijdrage W i leveren aan een beter begrip van radicaliseringsprocessen, en daardoor n t ontstaan wellicht ook nieuwe aangrijpingspunten voor preventie. e r Het onderzoeksrapport Idealen op drift biedt aan de hand van vijf typerende casussen inzicht in de rol en problemen van opvoeders, hulpverleners en onderwijsgevenden die te maken hebben met jongeren met extreme idealen. Het geeft inzicht in de pedagogische condities voor de ontwikkeling van extreme idealen en biedt aanknopingspunten voor de ontwikkeling van preventieve maatregelen. I d e Marion van San is hoogleraar jeugd en educatie aan de Universiteit a l e Utrecht. Stijn Sieckelinck promoveerde aan de Vrije Universiteit van n Amsterdam over de rol en waarde van idealen bij jongeren en is o momenteel eindredacteur van Pedagogiek in Praktijk Magazine en p redacteur bij Felix & Sofie . Micha de Winter is hoogleraar maatschap - d r i pelijke opvoedingsvraagstukken aan de Universiteit Utrecht. f t Idealen op drift FORUM is een onafhankelijk kennisinstituut op het terrein van multi- culturele vraagstukken vanuit het perspectief van de democratische Een pedagogische kijk op radicaliserende jongeren rechtsstaat, sociale cohesie en gedeeld burgerschap. FORUM vergaart kennis op het brede terrein van integratie, stelt deze beschikbaar en zet de kennis om in praktisch toepasbare methoden en producten. Idealen op drift Idealen op drift_4.indd 1 9-6-2010 15:33:05 Idealen op drift_4.indd 2 9-6-2010 15:33:05 Idealen op drift EEn pEdagogischE kijk op radicalisErEndE jongErEn Marion van San Stijn Sieckelinck Micha de Winter Boom Lemma uitgevers Den Haag 2010 Idealen op drift_4.indd 3 9-6-2010 15:33:05 FORUM is een onafhankelijk kennisinstituut op het terrein van multiculturele vraagstukken vanuit het perspectief van de democratische rechtsstaat, sociale cohesie en gedeeld burgerschap. FORUM vergaart kennis op het brede terrein van integratie, stelt deze beschikbaar en zet de kennis om in praktisch toepasbare methoden en producten. Omslagontwerp: Primo!Studio, Delft Opmaak binnenwerk: Textcetera, Den Haag © 2010 M. van San, S. Sieckelinck & M. de Winter / Boom Lemma uitgevers Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voor afgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het opmaken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toe- gestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschul- digde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uit- gave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (art. 16 Auteurswet) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductie rechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). No part of this may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. ISBN 978-90-5931-560-0 NUR 741 en 847 www.boomlemmauitgevers.nl Idealen op drift_4.indd 4 9-6-2010 15:33:06 Idealen en perspectiefwisseling Het thema radicalisering heeft al meer dan zeven jaar de aandacht van FORUM. Het heeft geleid tot meerjarige programma’s om radi- calisering onder jongeren te voorkomen, te bestrijden en, waar moge- lijk, processen van deradicalisering op gang te brengen. In januari 2009 heeft FORUM bovendien het initiatief genomen tot de instelling van de bijzondere FORUM Frank Buijs Leerstoel inzake radicalisme Studies aan de Universiteit van Amsterdam, om ook vanuit weten- schappelijke hoek tot impulsen te komen bij de detectie en analyse van radicaliseringsvraagstukken. Op basis van eigen onderzoeken en onderzoeken van derden hebben we kunnen concluderen dat er bij radicalisering van jongeren in het algemeen en van migrantenjongeren in het bijzonder sprake is van grote opvoedingsonzekerheid in gezinnen. De eisen die aan jongeren en gezinnen in een complexe, snel veranderende sociale om geving worden gesteld, zijn hoog. Dat leidt tot reacties bij ouders en gezin- nen die niet altijd een even adequate respons vormen. Daarbij blijven vragen om hulp en opvoedingsondersteuning bij professionals ach- terwege, terwijl de eigen familiaire en sociale netwerken ook geen ondersteunende rol kunnen spelen. Ouders die in deze context met schijnbaar onhandelbare kinderen te maken krijgen, lopen het gevaar zich in een sociaal isolement te begeven. Jongeren zelf zoeken vooral het gezelschap van peers met wie ze opvattingen over de samenleving die hen niet voldoende accepteert, onvoldoende kansen biedt of juist (in hun visie) onrechtvaardig is, gaan delen. Het leidt tot breuk lijnen in de opvoeding en begeleiding van jongeren voor wie het enige perspectief nog lijkt te zijn de samenleving radicaal te verwerpen, als 5 Idealen op drift_4.indd 5 9-6-2010 15:33:06 Idealen op drift het moet met de bereidheid tot geweld. Als FORUM hebben we meer dan eens bij de overheid en bij sociale en educatieve instellingen om geconcentreerde aandacht en begeleiding gevraagd voor deze groe- pen jongeren die tussen het wal van de tekortschietende opvoeding en het schip van hoge verwachtingen over hun toekomst terecht drei- gen te komen of feitelijk reeds zijn gekomen. Van sommige jongeren kan worden gezegd dat zij zowel hoge ver- wachtingen hebben van hun kansen en toekomst in de samenleving, zeker als zij goed geschoold zijn, als ook een groot gevoel van eigen- waarde, mede gebaseerd op hun persoonlijke biografie en hun blik op de wereld. Al gauw echter kunnen trots en zelfrespect gekwetst worden, en in het verlengde daarvan hun identiteit en eigenwaarde, zeker als zij zich achtergesteld of uitgesloten voelen. Zij worden in hun verwachtingen teleurgesteld, zij voelen zich gekwetst en gefrus- treerd. Omdat familie, sociale netwerken en peergroups vanwege een fragiele verworteling in de samenleving vaak nog onvoldoende opvang kunnen bieden voor deze teleurstellingen en gevoelens, kan een proces van zelfisolering op gang komen. De hang naar rigide opvattingen of bepaalde idealen biedt dan voor sommigen van hen een bijzondere mogelijkheid om een eigen identiteit te vormen, waar ze trots op willen zijn en die zij bovendien uit willen dragen. Zij wor- den bijvoorbeeld ‘born again Muslims’ of streven een andere vorm van zuiverheid na. Een proces van vervreemding en radicalisering komt op gang, waar familieleden, oude sociale netwerken en voor- malige peergroup-leden geen zicht en controle meer over hebben. In het proces van opgroeien zoeken jongeren met vallen en opstaan hun eigen weg. Daarbij spelen politieke, maatschappelijke en peda- gogische vraagstukken een rol van betekenis. Wat heeft invloed op jongeren? En in welke mate? Veel inzicht in dit specifieke opvoedingsvraagstuk van hoe om te gaan met radicaliteit bij jongeren is er niet, te meer omdat in het laatste decennium de nadruk bij radicaliteit vooral is komen te liggen op het veiligheidsaspect: hoe kunnen we de samenleving beschermen 6 Idealen op drift_4.indd 6 9-6-2010 15:33:06 Idealen en perspectiefwisseling tegen radicalen? Gegeven het feit dat er jongeren zijn die ontvankelijk zijn voor radicale ideeën, was de vraag niet: waarom kiest een jongere voor radicaliteit en wat is onze reactie daarop als ouders, onderwijs, professionals? Bij de radicaliteit van welke aard dan ook van jongeren was er vaak veel aandacht voor de effectiviteit van het voorkomen en het bestrijden ervan. Nauwelijks werd gekozen voor een pedago- gische benadering, terwijl die ons nu juist het broodnodige inzicht zou kunnen verschaffen in de gewetensnoden en identiteitsconflicten waarmee radicaliserende jongeren en hun omgeving – hun ouders, familieleden, de school, professionals in het welzijnswerk – worstelen. Vanuit het besef dat betere inzichten – zo niet het opvullen van een grote kennisleemte – een pedagogische benadering voor een goede begeleiding van radicaliserende jongeren opleveren, heeft FORUM het initiatief genomen voor het onderhavige onderzoek, uitgevoerd door prof. Micha de Winter, prof. Marion van San en dr. Stijn Sieckelinck. De resultaten van het onderzoek geven kernachtig aan dat radicali- sering ook gezien kan worden als een proces waarin door jongeren oprecht gekoesterde idealen op drift raken. Het onderzoek breekt een lans voor een pedagogische benade- ring als een kans om de handelingsverlegenheid van ouders, school en professionals te overwinnen bij het werkelijk in contact komen met radicaliserende jongeren. Ouders en opvoeders hebben een taak als het gaat om het stimuleren van de ontwikkeling van idealen van jongeren en de begeleiding van die ontwikkeling in een construc- tieve richting.