GMINA MIEJSKA GÓRKA
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
NA LATA 2004 2007 Z PERSPEKTYWĄ DO 2015 ROKU
2005 ROK
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 2
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA
NA LATA 2004 2007 Z PERSPEKTYWĄ DO 2015 ROKU
Opracowanie:
Maria Dobroń Andrzej Dobroń
Leszno, lipiec 2005
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 3
SPIS TREŚCI
WSTĘP...... 5 I. OGÓLNE UWARUNKOWANIA ZAŁOŻEŃ PROGRAMU ...... 6 1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ...... 6 1.1. Polityka ekologiczna państwa ...... 6 1.2. Program ochrony ś rodowiska województwa wielkopolskiego...... 7 1.3. Program ochrony ś rodowiska powiatu rawickiego...... 8 1.4. Program ochrony zlewni Baryczy ...... 9 2. UWARUNKOWANIA WEWN Ę TRZNE ...... 10 2.1. Charakterystyka społeczno – gospodarcza gminy ...... 10 2.2. Diagnoza stanu ś rodowiska geograficznego ...... 13 II. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 23 1. OCHRONA Ś RODOWISKA WODNEGO ...... 24 1.1. Zaopatrzenie w wod ę ...... 26 1.2. Gospodarka ś ciekowa...... 27 1.3. Cele ekologiczne...... 27 1.4. Główne kierunki działa ń ...... 28 1.5. Podstawy prawne...... 32 2. GOSPODARKA ODPADAMI...... 33 2.1. Cele ekologiczne...... 34 2.2. Główne kierunki działa ń ...... 35 2.3. Podstawy prawne...... 35 3. OCHRONA POWIETRZA...... 36 3.1. Cele ekologiczne...... 38 3.2. Główne kierunki działa ń ...... 38 3.3. Podstawy prawne...... 39 4. OCHRONA PRZED HAŁASEM...... 40 4.1. Cele ekologiczne...... 40 4.2. Główne kierunki działa ń ...... 41 4.3. Podstawy prawne...... 41 5. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE...... 42 5.1. Cele ekologiczne...... 42 5.2. Główne kierunki działa ń ...... 43 5.3. Uwarunkowania prawne...... 43 6. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 43 6.1. Cele ekologiczne...... 44 6.2. Główne kierunki działa ń ...... 45 6.3. Podstawy prawne...... 45 7. KSZTAŁTOWANIE LOKALNEGO SYSTEMU PRZYRODNICZEGO ...... 46 7.1. Cele ekologiczne...... 46 7.2. Główne kierunki działa ń ...... 47 7.3. Podstawy prawne...... 48 8. EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 49 8.1. Cele ekologiczne...... 49 8.2. Główne kierunki działa ń ...... 50 8.3. Podstawy prawne...... 50 9. ZARZ Ą DZANIE PROGRAMEM OCHRONY Ś RODOWISKA ...... 51 9.1. Zasady i organizacja zarz ą dzania ...... 51 9.2. Kontrola realizacji programu...... 52 10. ZADANIA INWESTYCYJNE NA LATA 2004 – 2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2015 ...... 55 STRESZCZENIE ...... 62 SPIS TABEL ...... 64 MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE...... 65
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 4
WSTĘP Ustawa Prawo ochrony ś rodowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r.1 nakłada na gminy obowi ą zek sporz ą dzenia programów ochrony środowiska. Program ochrony ś rodowiska sporz ądzony dla gminy powinien okre ś la ć cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, ś rodki niezb ę dne do osiagni ę cia celów, tj. mechanizmy prawno - ekonomiczne oraz ś rodki finansowe. Organ wykonawczy gminy b ę dzie sporz ą dza ć co dwa lata raporty z wykonania programu, które b ę d ą przedstawiane radzie gminy. Przedmiotem niniejszego opracowania jest program ochrony ś rodowiska dla gminy Miejska Górka, którego realizacja powinna przyczyni ć si ę do zachowania i poprawy stanu środowiska przyrodniczego w gminie. Opracowanie składa si ę z nast ę puj ą cych etapów: Etap I to charakterystyka uwarunkowa ń wpływaj ą cych na kształt przyj ę tego programu ochrony ś rodowiska. Uwarunkowania te mo ż na podzieli ć na uwarunkowania zewn ę trzne wynikaj ą ce z: • stanu legislacyjnego, tj. aktualnego stanu prawa polskiego oraz prawa wspólnotowego, • polityki ekologicznej pa ń stwa, • programów ochrony ś rodowiska województwa wielkopolskiego oraz powiatu rawickiego, • innych programów obejmuj ą cych swym zakresem obszar gminy Miejska Górka, oraz uwarunkowania wewn ę trzne wynikaj ą ce z warunków społeczno – gospodarczych i stanu ś rodowiska przyrodniczego gminy, atak ż e dotychczasowych działa ń na rzecz ochrony ś rodowiska. Etap II to polityka ochrony ś rodowiska ze wskazaniem głównych celów ekologicznych, kierunków działa ń , zada ń warunkuj ą cych osi ą gni ę cie tych celów oraz potencjalnych ź ródeł finansowania.
1 Dz.U. Nr 62, poz. 627, art. 17, 18.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 5
I. OGÓLNE UWARUNKOWANIA ZAŁOŻEŃ PROGRAMU
1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE
Uwarunkowania zewn ę trzne to uwarunkowania wynikaj ą ce z Polityki Ekologicznej Pa ń stwa, programów ochrony ś rodowiska: województwa wielkopolskiego i powiatu rawickiego, innych progamów obejmuj ą cych swym zakresem obszar gminy Miejska Górka oraz aktualnego stanu legislacyjnego. W rozdziale tym zawarto krótk ą charakterystyk ę ww. dokumentów. Zagadnienia odnosz ą ce si ę do gminy Miejska Górka b ę d ą cytowane w rozdziale dotycz ą cym polityki ochrony ś rodowiska gminy. Wykaz najwa ż niejszych aktów prawnych zamieszczono na ko ń cu kolejnych rozdziałów dotycz ą cych polityki ekologicznej.
1.1. Polityka ekologiczna państwa
Głównym celem polityki ekologicznej pa ń stwa jest zapewnienie bezpiecze ń stwa ekologicznego społecze ń stwa polskiego w XXI wieku oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrównowa żonego rozwoju kraju. Aktualna polityk a ekologiczn a, obejmuj ąca lata 2003-2006 oraz 2007-2010 dostosowana jest do wymaga ń funkcjonuj ą cej w tej dziedzinie praktyki Unii Europejskiej, w której średniookresowe programy działa ń na rzecz ś rodowiska s ą sporz ą dzane od wielu lat. Polityka ekologiczna pa ń stwa w tre ś ci zawiera cele i zadania o charakterze systemowym, zagadnienia ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u ż ytkowanie zasobów przyrody, zrównowa ż one wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii, dalszej poprawy jako ś ci ś rodowiska i bezpiecze ń stwa ekologicznego, przeciwdziałanie zmianom klimatu. W II-ej Polityce ekologicznej pa ń stwa, przyj ę tej przez Rad ę Ministrów w czerwcu 2000 r. a nast ę pnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały nast ę puj ą ce wa ż niejsze limity krajowe, zwi ą zane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i popraw ą stanu ś rodowiska (wszystkie dotycz ą celów do osi ą gni ę cia najpó ź niej do 2010 r.): • zmniejszenie wodochłonno ś ci produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i warto ść sprzedan ą w przemy ś le); • ograniczenie materiałochłonno ś ci produkcji o 50% w stosunku do 1990 r., w taki sposób aby uzyska ć co najmniej ś rednie wielko ś ci dla pa ń stw OECD (w przeliczeniu na jednostk ę produkcji, warto ść produkcji lub PKB); • ograniczenie zu ż ycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. równie ż w przeliczeniu na jednostk ę produkcji, warto ść produkcji lub PKB);
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 6
• dwukrotne zwi ę kszenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.; • odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych; • pełna (100%) likwidacja zrzutów ś cieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych oraz zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r. - z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego, równie ż o 30%; • ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych zwi ą zków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.; • do ko ń ca 2005 r. wycofa ć z u ż ytkowania etylin ę i przej ść wył ą cznie na stosowanie benzyny bezołowiowej.
Limity powy ż sze nie były korygowane przy sporz ą dzaniu „Polityki ekologicznej pa ń stwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Jest rzecz ą niezb ę dn ą , aby wszystkie z wymienionych wy ż ej limitów (wska ź ników) przyj ę tych w polityce ekologicznej, znalazły odpowiednie odzwierciedlenie w wojewódzkich programach ochrony środowiska. W programach powiatowych i gminnych powinny one zosta ć uj ę te (wybiórczo lub w pełnym pakiecie), w zale żno ści od specyficznych warunków danego powiatu i gminy. Nie ma natomiast ż adnej procedury odgórnego ustalania limitów gminnych, poza ewentualnymi porozumieniami mi ę dzy Ministerstwem Ś rodowiska, a zainteresowanymi samorz ą dami.
1.2. Program ochrony ś rodowiska województwa wielkopolskiego
Program ochrony ś rodowiska województwa wielkopolskiego został opracowany na lata 2002-2014 2. Naczeln ą zasad ą , któr ą przyj ę to w działaniach zmierzaj ą cych do zdrowego ś rodowiska jest zasada zrównoważonego rozwoju, który to rozwój b ę dzie realizowany poprzez wła ś ciw ą polityk ę ochrony ś rodowiska zintegrowan ą z politykami innych dziedzin. Główne cele to: • minimalizacja wpływu na ś rodowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ę kszego oddziaływania na ś rodowisko w skali województwa, w tzw. "gor ą cych punktach", • racjonalizacja zu ż ycia energii, surowców i materiałów wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych (racjonalizacja u ż ytkowania wody,
2 Program ochrony ś rodowiska województwa wielkopolskiego na lata 2002-2014. ARCADIS Ekonrem sp. z o.o. Wrocław 2002 r.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 7
zmniejszenie materiałochłonno ś ci i odpadowo ś ci produkcji, zmniejszenie energochłonno ś ci gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze ź ródeł odnawialnych, racjonalne wykorzystanie gleb, wzbogacanie i racjonalna eksploatacja zasobów le ś nych), • zapewnienie odpowiedniej jako ś ci u ż ytkowej wód, racjonalizacja zu ż ycia wody, zwi ę kszenie zasobów w zlewniach oraz ochrona przed powodzi ą , • zapewnienie wysokiej jako ś ci powietrza, redukcja emisji gazów cieplarnianych i niszcz ą cych warstw ę ozonow ą , zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu i ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrona powierzchni ziemi, w tym powierzchni biologicznie czynnej i gleb przed degradacj ą , • zminimalizowanie ilo ś ci wytwarzanych odpadów oraz wdro ż enie nowoczesnego systemu wykorzystania i unieszkodliwiania, • zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzgl ę dnieniem georó ż norodno ś ci i bioró ż norodno ś ci oraz rozwoju zasobów le ś nych, • ochrona przed nadzwyczajnymi zagro ż eniami ś rodowiska oraz sprostanie nowym wyzwaniom, czyli zapewnienie bezpiecze ń stwa chemicznego i biologicznego.
Za zadania prirytetowe na terenie województwa wielkoplskiego uznano: tzw. „gor ą ce punkty”, zasoby wodne, gospodark ę odpadami, hałas. Oprócz wymienionych zagadnie ń uznano, ż e nale ż y skupi ć si ę tak ż e na innych zagadnieniach, wynikaj ą cych z celów sprecyzowanych w strategii rozwoju, a b ę d ą cych szkieletem dla programu ochrony ś rodowiska S ą to: racjonalne u ż ytkowanie surowców w zakresie wykorzystania zasobów odnawialnych, higiena atmosfery, powierzchnia ziemi w zakresie ochrony gleb u ż ytkowanych rolniczo i zasobów kopalin, ochrona zasobów przyrodniczych, awarie przemysłowe.
1.3. Program ochrony ś rodowiska powiatu rawickiego
W 2003 r. dla powiatu rawickiego został opracowany Program ochrony ś rodowiska. 3 W programie zawarto zagadnienia ochrony ś rodowiska w zakresie ochrony powietrza, wód, powierzchni ziemi, klimatu akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Gospodarka odpadami stanowi odr ę bne opracowanie. Do najistotniejszych wytyczonych dla powiatu rawickiego, celów i kierunków działa ń w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony ś rodowiska nale żą : • racjonalne u ż ytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zu ż ycia energii, surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych, ochrona zasobów kopalin);
3 Program Ochrony Ś rodowiska dla powiatu rawickiego. ABRYS Technika. Pozna ń 2003.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 8
• ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jako ś ci powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu); • ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jako ś ci u ż ytkowej wód, racjonalizacja zu ż ycia wody, ochrona przed powodzi ą , wła ś ciwa gospodarka wodno-ś ciekowa); • ochrona gleb; • ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z uwzgl ę dnieniem ich ró ż norodno ś ci oraz rozwój zasobów le ś nych, racjonalna eksploatacja lasów); • prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantuj ą cej powodzenie realizacji wy ż ej wymienionych działa ń .
Polityka ekologiczna dla powiatu rawickiego oparta została na II-ej Polityce Ekologicznej Pa ń stwa, Programie Ochrony Ś rodowiska dla Województwa Wielkopolskiego oraz istniej ą cych uwarunkowaniach prawnych z uwzgl ę dnieniem dostosowania polskiego prawa do prawa wspólnotowego Unii Europejskiej.
1.4. Program ochrony zlewni Baryczy
Gmina jako jednostka administracyjna jest sztucznie wydzielona z przestrzeni geograficznej, st ą d nie mo ż na jej rozpatrywa ć wył ą cznie w granicach administracyjnych lecz nale ż y uwzgl ę dni ć szersze tło przyrodnicze. W przypadku ochrony wód niezbę dna jest koordynacja w układzie zlewniowym. W 2002 r. został opracowany program ochrony wód zlewni Baryczy” 4. Cytowane opracowanie zawiera charakterystyk ę ś rodowiska geograficznego zlewni Baryczy, wskazuje główne ź ródła zagro ż e ń oraz okre ś la główne działania zmierzaj ą ce do poprawy stanu i funkcjonowania ś rodowiska. Zgodnie z art. 47 ust. 3 i 7 Prawa wodnego 5 Dyrektor RZGW we Wrocławiu dnia 10 grudnia 2003 r. wydał rozporz ą dzenie w sprawie okre ś lenia wód powierzchniowych zlewni Orli wra ż liwych na zanieczyszczenie zwi ą zkami azotu ze ź ródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara ż onych, z których odpływ azotu ze ź ródeł rolniczych do tych wód nale ż y ograniczy ć . Dla wyznaczonego terenu zostało wydane rozporz ądzenie Dyrektora RZGW we Wrocławiu w sprawie wprowadzenia programu działa ń maj ą cych na celu ograniczenie odpływu azotu ze ź ródeł rolniczych. Program zawiera podstawowe kierunki i zakres działa ń oraz konieczne ś rodki zaradcze, umo ż liwiaj ą ce zmniejszenie zanieczyszczenia wód spowodowanego głównie przez azotany pochodz ą ce z działalno ś ci rolniczej. Przedmiotowy program w swych zało ż eniach zmierza w kierunku:
4 Studium techniczno – ekonomiczno - technologiczne „Program ochrony wód zlewni Baryczy” Instytut Gospoodarki Przetrzennej i i Komunalnej i ECO-EFEKT Sp. z o. o. Warszawa 2002 r. 5 Dz.U. z 2002 r. Nr 115, poz. 1229 z zm.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 9
• podnoszenia poziomu ś wiadomo ś ci rolników i producentów rolnych w zakresie stosowania dobrych praktyk rolniczych, ze szczególnym uwzgl ę dnieniem wpływu działalno ś ci rolnej na jako ść poszczególnych elementów ś rodowiska przyrodniczego, głównie wodnego oraz wspomagania rolników przez specjalistów w zakresie stosowania odpowiednich rozwi ą za ń organizacyjnych i ś rodków zaradczych, • poprawy rozwi ą za ń w zakresie prawidłowego gromadzenia i stosowania nawozów organicznych, mineralnych i ś rodków ochrony ro ś lin z uwzgl ę dnieniem wymaga ń ro ś lin uprawnych oraz zachowaniem optymalnych terminów agrotechnicznych, • kontroli obiektów rolniczych pod wzgl ę dem zagro ż enia ś rodowiska w rejonie zagród wiejskich, obiektów hodowlanych, jak równie ż terenów, na których stosowane s ą ś rodki chemiczne oraz stałe i płynne nawozy organiczne, • stałego monitorowania zasobno ś ci gleb w azot i inne składniki pokarmowe, zawarto ś ci składników zanieczyszcze ń w wodach powierzchniowych, ze szczególnym uwzgl ę dnieniem azotanów, w wytypowanych punktach pomiarowych na terenie zlewni Orli. W granicach zlewni Orli znajduje si ę cała gmina Miejska Górka.
2. UWARUNKOWANIA WEWN Ę TRZNE
2.1. Charakterystyka społeczno – gospodarcza gminy
Gmina Miejska Górka zajmuje obszar 103,6 km2, co stanowi około 18,7 % obszaru powiatu i 0,35 % województwa. Obecnie gmin ę zamieszkuje około 9,2 tys. osób (około 15,6 % ludno ś ci powiatu i 0,28 % ludno ś ci województwa) w tym miasto Miejska Górka – 3,1 tys. osób (2003). Sie ć osadnicz ą tworzy miasto Miejska Górka oraz 25 miejscowo ś ci (w tym osady i przysiółki) poło ż onych w 17 sołectwach. Ich potencjał ludno ś ciowy jest mocno zró ż nicowany – od kilkudziesi ę ciu do około 1,2 tys. mieszka ń ców. Tym samym zró ż nicowany jest poziom wyposa ż enia ich w podstawowe usługi. Miasto Miejska Górka jest lokalnym o ś rodkiem obsługi rolnictwa, gdzie skoncentrowane s ą usługi, handel, przemysł (głównie rolno-spo ż ywczy) oraz drobna wytwórczo ść . Miasto pełni funkcj ę o ś rodka administracyjnego, kulturalnego, o ś wiatowego (szkolnictwo ponadpodstawowe i ponadgimnazjalne) oraz opieki zdrowotnej (apteki, gabinety specjalistyczne). Gmina jest w cało ś ci zwodoci ą gowana, brakuje natomiast sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ś cieków. Z gazu sieciowego korzysta 41,3 % gospodarstw domowych. Gaz wykorzystywany jest głównie do celów bytowych. Około 38 % gospodarstw domowych wykorzystuje gaz do celów grzewczych (33 % w mie ś cie i 61 % na obszarze wsi). Istniej ą cy
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 10
układ komunikacyjny sieci dróg powiatowych i gminnych o utwardzonej nawierzchni zapewnia dost ę p do ka ż dej miejscowo ś ci w gminie.
2.1.1. Sytuacja demograficzna
Liczba ludno ś ci gminy w ci ą gu ostatnich kilkunastu lat podlegała niewielkim wahaniom, w ostatnich trzech latach z mał ą tendencj ą spadkow ą Podobne tendencje utrzymuj ą si ę równie ż w całym powiecie rawickim. Struktura wieku ludno ś ci zmienia si ę na korzy ść grupy ludno ś ci w wieku produkcyjnym (61,3%), ro ś nie te ż udział grupy poprodukcyjnej (13,9%), charakterystycznym jest proces starzenia si ę ludno ś ci. Według danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ś ci i Mieszka ń 2002, w gminie Miejska Górka było 2413 gospodarstw domowych. Przeci ę tne gospodarstwo domowe stanowiły 3 osoby w mie ś cie i 4 osoby na obszarze wiejskim. Głównymi ź ródłami utrzymania gospodarstw domowych pozostawały w kolejno ś ci: ź ródła niezarobkowe, praca poza rolnictwem oraz w rolnictwie.
2.1.2. Rolnictwo
Podstawow ą funkcj ą gminy jest rolnictwo, jego rozwojowi sprzyja wysoki udział u ż ytków rolnych w ogólnej powierzchni, stosunkowo dobre gleby (wska ź nik rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy wg IUNG w Puławach wynosi – 82,3; dla porównania w gminach województwa wielkopolskiego wynosi on od 41,4 do 94,9 punktów), a tak ż e poło ż enie z dala od ź ródeł zanieczyszcze ń . W gminie funkcjonuje 1,16 tys. gospodarstw rolnych z czgo ponad 60 % produkuje głównie na potrzeby rynku. W produkcji rolnej, zarówno produkcja ro ś linna jak i zwierz ę ca stoj ą na wysokim poziomie. W produkcji ro ś linnej dominuje uprawa zbó ż – około 70 % powierzchni zasiewów oraz buraków cukrowych (ponad 12 %). Z ogółu gruntów ornych przeznaczonych pod zasiewy pszenica i pszen ż yto stanowi ą blisko jedn ą trzeci ą powierzchni. W produkcji zwierz ę cej przewa ż a chów trzody chlewnej (obsada ponad 680 sztuk na 100 ha UR) oraz bydła (około 65 szt. na 100 ha UR).
2.1.3. Działalno ść gospodarcza
W ko ń cu 2003 r. w systemie REGON zarejestrowanych było 569 jednostek prowadz ą cych działalno ść gospodarcz ą , tj. niewiele ponad 12 % ogółu zarejestrowanych w powiecie rawickim. Wska ź nik aktywno ś ci gospodarczej gminy (liczba podmiotów w przeliczeniu na 1000 mieszka ń ców) wynosi 61 (powiat 79). Najwi ę cej podmiotów prowadzi działalno ść zwi ą zan ą z handlem i naprawami, usługami budowlanymi oraz przetwórstwem przemysłowym.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 11
Działalno ść produkcyjn ą (przetwórstwo przemysłowe) prowadzi około 12 % istnieją cych podmiotów (głównie przetwórstwo rolno-spo ż ywcze). Do najwi ę kszych firm zalicza si ę : Cukrownia w Miejskiej Górce, Ubojnia Drobiu "Langner" w Karolinkach, PPU „Koppol” w Miejskiej Górce, Gminna Spółdzielnia „SCh” w Miejskiej Górce, ZPHU – „Opakowania” w Miejskiej Górce, „Walbet” w Miejskiej Górce, Zakład Techniki Wentylacyjnej w Gostkowie . Sektor publiczny (niespełna 4 % podmiotów) reprezentowany jest przede wszystkim przez jednostki sfery bud ż etowej (administracja publiczna, szkolnictwo i bezpiecze ń stwo publiczne). Sektor prywatny stanowi ą głównie zakłady osób fizycznych (88 % sektora prywatnego), przewa ż nie jednoosobowe. Ponad 51 % podmiotów gospodarczych skupionych jest w mie ś cie.
2.1.4. Gospodarka finansowa gminy
Kondycja finansów gminy decyduje o jej mo ż liwo ś ci inwestowania w sfery zwi ą zane z podnoszeniem jako ś ci ż ycia mieszka ń ców. W strukturze wydatków gminy istotna jest wielko ść wydatków maj ą tkowych (inwestycyjnych). Ustawa o dochodach jednostek samorz ą du terytorialnego z dnia 13 listopada 2003 r. okre ś la ź ródła dochodów gminy na rok 2004, którymi s ą : podatki i opłaty lokalne, udział w podatkach bud ż etu pa ń stwa (35,72 % podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy; 6,71 % podatku dochodowego od osób prawnych), dochody z maj ą tku gminy, subwencje z bud ż etu pa ń stwa (podstawowa – w tym wyrównawcza i równowa żą ca; subwencja o ś wiatowa), dotacje celowe z bud ż etu pa ń stwa oraz pozostałe dochody. O kondycji finansów gminy decyduj ą przede wszystkim dochody własne. Dochody bud ż etowe ogółem (2003 r.) w przeliczeniu na 1 mieszka ń ca wynosiły 1357 zł i były niewiele ni ż sze od ś redniej (1385 zł) dla gmin w powiecie. Wydatki per capita kształtowały si ę odpowiednio: 1390 i 1478 zł. W 2004 roku wykonanie bud ż etu gminy po stronie dochodów zamkn ę ło si ę kwot ą 13,59 mln.zł, z tego 3,23 mln zł stanowiły dochody z podatków i opłat lokalnych (23,8 %). Udział w podatkach stanowi ą cych dochody bud ż etu pa ń stwa wyniósł 9,6 %. Subwencje i dotacje celowe z bud ż etu pa ń stwa oraz jednostek samorz ą du terytorialnego i funduszy celowych stanowiły ponad 64 % dochodów gminy. Zakres wydatków gminy zwi ą zany jest bezpo ś rednio z realizacj ą zada ń okre ś lonych w art. 6 i 7 ustawy o samorz ą dzie gminnym, do których nale żą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrze ż one ustawami na rzecz innych podmiotów oraz zadania własne zaspokajaj ą ce zbiorowe potrzeby gminy jako wspólnoty. Wydatki gminy w 2004 roku wyniosły 14,85 mln zł, z czego 14,1 % stanowiły wydatki inwestycyjne.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 12
W strukturze wydatków bud ż etowych zdecydowanie dominowały wydatki na cele społeczne (około 58 %), przede wszystkim na: o ś wiat ę i wychowanie (46,4 %), pomoc społeczn ą (11,2 %). Wydatki na gospodark ę mieszkaniow ą , komunaln ą i ochron ę ś rodowiska stanowiły 13,1 % ogółu, a na funkcjonowanie administracji gmina przeznaczyła 12,1% swoich wydatków. Ustawa z dnia 28 listopada 1998 r. o finansach publicznych stanowi (art. 113 i 114), ż e ł ą czna kwota przypadaj ą cych do spłaty w danym roku bud ż etowym rat kredytów i po ż yczek oraz potencjalnych spłat kwot wynikaj ą cych z udzielonych przez jednostki samorz ą du terytorialnego por ę cze ń wraz z nale ż nymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i po ż yczek, oraz nale ż nych odsetek i dyskonta, a tak ż e przypadaj ą cych w danym roku bud ż etowym wykupów papierów warto ś ciowych emitowanych przez jednostki samorz ą du terytorialnego, nie mo ż e przekroczy ć 15 % planowanych na dany rok bud ż etowy dochodów jednostki samorz ą du terytorialnego (wska ź nik obsługi zadłu ż enia), natomiast ł ą czna kwota długu gminy na koniec roku bud ż etowego nie mo ż e przekroczy ć 60 % jej dochodów w danym roku bud ż etowym (wska ź nik zadłu ż enia). Zadłu ż enie gminy w ko ń cu 2004 r. zwi ą zane z obsług ą kredytu bankowego było niewielkie, stanowiło około 3,4 % jej dochodów. Według planu bud ż etu na 2005 rok zadłu ż enie zwi ę kszy si ę do 4,5 %. Analiza bud ż etu 2004 i 2005 wykazała jednak brak wolnych ś rodków własnych, które mo ż na by przeznaczy ć na inwestycje. Ich podj ę cie w najbli ż szych latach, chocia ż by zwi ą zane z realizacj ą programu ochronny ś rodowiska wymaga ć b ę dzie wzrostu zadłu ż enia gminy jak równie ż pozyskania ś rodków pozabud ż etowych w formie dotacji.
2.2. Diagnoza stanu ś rodowiska geograficznego
2.2.1. Rze ź ba terenu
Według regionalizacji fizyczno – geograficznego podziału Polski opracowanej przez J. Kondrackiego, gmina Miejska Górka le ż y w podprowincji Nizin Ś rodkowopolskich, makroregionie Niziny Południowowielkopolskiej, w wi ę kszo ś ci w obr ę bie mezoregionu Wysoczyzny Kaliskiej. Tylko niewielki, zachodni fragment to Wysoczyzna Leszczy ń ska oraz południowy - Kotlina Ż migrodzka. Rze ź ba terenu jest mało urozmaicona. Główne jej rysy zostały ukształtowane w okresie zlodowacenia ś rodkowopolskiego, a w okresach pó ź niejszych złagodzone. W rze ź bie powierzchni na terenie gminy mo ż na wyró ż ni ć nast ę puj ą ce formy morfologiczne: • Wysoczyzna morenowa płaska zlodowacenia ś rodkowopolskiego obejmuj ą ca wschodni ą cz ęść gminy oraz mniejsze fragmenty w cz ęś ci południowej i zachodniej. Wysoczyzny odcinaj ą od dolin długie, łagodne zbocza. Najwy ż ej poło ż ony teren o rz ę dnej
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 13
122,5 m n.p.m. znajduje si ę we wschodniej cz ęś ci gminy. Wysoczyzn ę morenow ą rozcinaj ą obni ż enia dolinne cieków o przebiegu południkowym oraz drobne dolinki erozyjne – dopływy tych cieków.
• Obni ż enia dolinne na terenie gminy tworz ą dwa główne cieki: D ą brocznia – dopływ Orli oraz Pijawka – dopływ Masłówki. Najlepiej wykształcona jest dolina D ą broczni. Mo ż na tu wyró ż ni ć trzy poziomy terasowe: rozległ ą teras ę denn ą w południowo – zachodniej cz ęś ci gminy, teras ę ś rodkow ą po obu stronach rzeki (w południowej i ś rodkowej cz ęś ci gminy) oraz teras ę wysok ą po wschodniej stronie cieku. Druga dolina rzeki Pijawki przecina zachodni fragment gminy w kierunku NS. Mo ż na tu równie ż wyró ż ni ć trzy poziomy terasowe: teras ę denn ą z lokalnymi zagł ę bieniami oraz teras ę ś rodkow ą i wysok ą po zachodniej stronie rzeki. Południowa cz ęść terasy ś rodkowej to pagórki wydmowe.
• Formy antropogeniczne utworzone przez działalno ść człowieka, do których mo ż na zaliczy ć wyrobiska zwi ą zane z poborem surowców, nasypy kolejowe, itp. Morfologiczna działalno ść człowieka nie ogranicza si ę do tworzenia ww. form, lecz równie ż po ś rednio wpływa na przebieg kształtowania powierzchni ziemi. Poprzez ró ż ne dziedziny gospodarki, zwłaszcza gospodark ę roln ą , le ś n ą , wodn ą - wpływa na charakter i przebieg procesów zarówno niszcz ą cych jak i buduj ą cych, powoduje ich o ż ywienie lub zahamowanie.
2.2.2. Budowa geologiczna i surowce mineralne
Budow ę geologiczn ą obszaru gminy scharakteryzowano na podstawie opracowania: „Surowce mineralne województwa leszczy ń skiego w aspekcie ochrony złó ż i ś rodowiska naturalnego” (EKOKONREM 1992). Obszar gminy poło ż ony jest na Monoklinie Przedsudeckiej, któr ą na tym terenie buduj ą utwory karbo ń skie i permskie oraz mezozoiczne, przykryte utworami trzeciorz ę dowymi. Trzeciorz ę d reprezentowany jest przez mioce ń skie mułki i drobne piaski oraz plioce ń skie iły pozna ń skie. Mi ąż szo ść i gł ę boko ść zalegania utworów trzeciorz ę dowych jest zró ż nicowana. W rejonie Dłoni oraz Rozst ę pniewa iły plioce ń skie zalegaj ą tu ż pod powierzchni ą terenu. Równie ż mi ąż szo ść utworów czwartorz ę dowych jest zró ż nicowana i waha si ę od około 100 m w zachodniej cz ęś ci gminy, do kilku metrów w cz ęś ci północno – wschodniej. Czwartorz ę d reprezentowany jest głównie przez utwory bezpo ś redniej akumulacji lodowcowej - gliny zwałowe. Utwory akumulacji wodno – lodowcowej (piaski, ż wiry) zalegaj ą na glinach w obr ę bie dolin erozyjnych D ą broczni i Zakrzewskiego Rowu (Pijawki) oraz sporadycznie w obrę bie wysoczyzn. W dolinach rzecznych i lokalnych obni ż eniach terenowych wyst ę puj ą utwory holoce ń skie w postaci piasków i osadów próchnicznych oraz namułów organicznych i torfów. Podstawowe surowce wyst ę puj ą ce na terenie gminy to gaz ziemny i w ę giel brunatny. Wyst ę powanie złó ż gazu ziemnego zwi ą zane jest z piaskowcami czerwonego sp ą gowca
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 14
i dolomitem głównym. Na terenie gminy udokumentowano zło ż e gazu ziemnego w rejonie Zakrzewa (koncesja Prezesa CUG nr KZK/012/S/3337/76). Zasoby w kat. „C” zło ż a „Zakrzewo” wynosz ą 300 mln Nm 3, z czego wydobywalne - 210 mln Nm 3. Podj ę te zostały dalsze prace poszukiwawcze w celu udokumentowania złó ż gazu ziemnego. Poza gazem ziemnym na terenie gminy znajduj ą si ę fragmenty złó ż w ę gla brunatnego: Rawicz -Miejska Górka - Skoraszewice i Poniec – Krobia - Oczkowice. Eksploatacji tych złó ż nie podj ę to ze wzgl ę du na trudne warunki geologiczne, istniej ą ce zagospodarowanie terenu oraz przewidywane negatywne skutki eksploatacji. Spo ś ród surowców pospolitych eksploatowane jest udokumentowane zło ż e iłów plioce ń skich w Rozst ę pniewie. Zasoby surowca plastycznego wynosz ą : 512,5 tys. m 3 (kat. B), 3 3 560,2 tys.m (kat. C 1), 352,2 tys. m (kat. C 2). Zasoby drugiego udokumentowanego zło ż a „Dło ń ” zostały ju ż wyczerpane. Kruszywo naturalne eksploatowane jest dorywczo na potrzeby lokalne w Karolinkach, Konarach, Dłoni, Miejskiej Górce, Topólce . Podczas wizji lokalnej w terenie stwierdzono istnienie kilku wyrobisk, a ich opis zawiera poni ż sza tabela.
Tabela 1. Zestawienie wyrobisk (numeracja zgodna z lokalizacj ą na mapie)
Lokalizacja Charakterystyka wyrobiska Nr Miejscowo ść 1 Dło ń wyrobiska po wydobyciu surowców ilastych – stawy 2 Rozst ę pniewo Wyrobiska po wydobyciu surowców ilastych – stawy wyrobisko zarastaj ą ce wypełnione cz ęś ciowo wod ą , w cz ęś ci północnej 3 Rozst ę pniewo ś mietnisko o charakterze wskazuj ą cym na systematyczny dowóz odpadów 4 Karolinki wyrobisko samoistnie zarastaj ą ce 5 Topólka brak ś ladów eksploatacji 6 Topólka wyrobisko zrekultywowane 7 Konary brak ś ladów eksploatacji 8 Konary wyrobisko zrekultywowane
2.2.3. Warunki wodne
2.2.3.1. Wody powierzchniowe
Sie ć hydrograficzna gminy Miejska Górka nale ż y do systemu wodnego Odry. Cała gmina odwadniana jest do Orli poprzez cztery cieki: północno – zachodnia cz ęść poprzez Pijawk ę i Rów Szurkowski, południowo – wschodnia poprzez Szpatnic ę , a pozostała cz ęść poprzez D ą broczni ę . D ą brocznia jest prawobrze ż nym dopływem Orli. Swój pocz ą tek bierze w rejonie Ludwinowa, gm. P ę powo. Płynie głównie przez grunty rolne. Jej całkowita długo ść wynosi 40,2 km, z tego odcinek na terenie gminy - 9,3 km. Szpatnica (Stara Orla) to prawobrze ż ny dopływ Orli. Swój pocz ą tek bierze w rejonie miejscowo ś ci Konary, gm. Miejska Górka. Całkowita jej długo ść wynosi około 16 km, z czego
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 15
w obr ę bie gminy znajduje si ę odcinek licz ą cy 1 km. Szpatnica płynie głównie przez tereny rolnicze. Pijawka (Zakrzewski Rów) to lewobrze ż ny dopływ Masłówki – prawobrze ż nego dopływu Orli. Wypływa spod Zakrzewa, gm. Miejska Górka. Całkowita jej długo ść wynosi 11,7 km, z czego na terenie gminy znajduje si ę odcinek długo ś ci ca 4 km. Szurkowski Rów to lewobrze ż ny dopływ Masłówki. Wypływa spod miejscowo ś ci Zmysłowo, gm. Miejska Górka. Całkowita jego długo ść wynosi nieco ponad 4 km. Przez teren gminy płynie na odcinku 0,8 km.
2.2.3.2. Wody podziemne
Gł ę boko ść zalegania wód gruntowych nawi ą zuje do morfologii terenu. W obni ż eniach dolinnych, w bliskim s ą siedztwie cieków wody gruntowe wyst ę puj ą do ść płytko, do 1 m p.p.t. Ich poziom ś ci ś le odzwierciedla stany wody w ciekach. W obr ę bie wy ż szych poziomów terasowych oraz w cz ęś ci kraw ę dziowej wysoczyzn wody gruntowe zalegaj ą na gł ę boko ś ci od 1 do 2 m p.p.t. W obr ę bie wysoczyzn woda gruntowa wyst ę puje na ogół gł ę biej ni ż 2 m, sporadycznie nawet powy ż ej 5 m p.p.t. Do eksploatacji na terenie gminy ujmowane s ą zarówno wody czwartorz ę dowe jak i trzeciorz ę dowe. Je ś li chodzi o czwartorz ę d to do eksploatacji ujmowany jest poziom mi ę dzyglinowy. Jego wyst ę powanie zwi ą zane jest z osadami interglacjału wielkiego i fluwioglacjałów rozdzielaj ą cych gliny mi ę dzymorenowe zlodowacenia południowopolskiego. Zasilanie tego poziomu nast ę puje głównie poprzez przes ą czanie si ę wód nadległych poziomów wodono ś nych w obszarach wysoczyzn, a drenowanie w głównych dolinach rzecznych. Na terenie gminy Miejska Górka znajduj ą si ę fragmenty struktur tego poziomu ł ą cz ą ce si ę z wi ę kszymi rozpoznanymi dolinami kopalnymi: Zielona Wie ś – Sarnowa, Karolewo – Golina Wielka, Krzy ż anki – Krobia – Pudliszki – Ziemlin – Kawcze. Poza wodami czwartorz ę dowymi do eksploatacji ujmowany jest poziom mioce ń ski obejmuj ą cy swym zasi ę giem obszar całej gminy. Warstwa wodono ś na na terenie gminy zalega na gł ę boko ś ci ca 115 m.
Na terenie gminy znajduj ą si ę nast ę puj ą ce uj ę cia wody:
Uj ę cie Konary – bazuje na wodach doliny kopalnej. Mi ąż szo ść osadów plejstoce ń skich w zagł ę bieniu rynnowym jest zmienna i waha si ę od 12,5 do 22,0 m. Osady te przykryte s ą glinami zlodowacenia ś rodkowopolskiego o mi ąż szo ś ci ca 25 m. W glinach tych wyerodowana została dolina Szpatnicy. Dolina kopalna uj ę cia Konary przypuszczalnie ł ą czy si ę z dolin ą kopaln ą rejonu Słupi Kapitulnej i dalej dolin ą Zielona Wie ś – Sarnowa. Pomimo wyst ę powania warstwy wodono ś nej o du ż ej mi ąż szo ś ci warunki hydrogeologiczne w dolinie kopalnej s ą
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 16
niezbyt korzystne. Dla uj ę cia składaj ą cego si ę z czterech studni zatwierdzono zasoby wód podziemnych w kat. „B” w ilo ś ci 30,0 m 3/h. Uj ę cie Miejska Górka - bazuje na wodach trzeciorz ę dowych (mioce ń skich) i składa si ę z trzech studni. Warstwa wodono ś na w poszczególnych studniach znajduje si ę na gł ę boko ś ciach od 108 do 154 m. Dla uj ę cia zostały zatwierdzone zasoby wód podziemnych w kat. „B” w ilo ś ci 34,8 m 3/h. Uj ę cie Melanów - czwartorz ę dowe uj ę cie bazuj ą ce na dwóch studniach, dla którego zatwierdzone zasoby w kat. „B” wynosz ą Q = 39,5 m 3/h.
2.2.4. Klimat
Według regionalizacji klimatycznej W. Okołowicza gmina Miejska Górka le ż y w obr ę bie regionu ś l ą sko-wielkopolskiego reprezentuj ą cego obszar przewagi wpływów oceanicznych. Amplitudy temperatur s ą mniejsze ni ż ś rednio w Polsce, wiosna wczesna i ciepła, długie lato, zima łagodna i krótka z nietrwał ą pokryw ą ś nie ż n ą (ca 58 dni). Długo ść okresu wegetacyjnego wynosi 220 dni. Ś rednia miesi ę czna temperatura powietrza wynosi od 8,0 do 8,2 oC, ś rednia najcieplejszego miesi ą ca (lipca) od 17 oC do 18,1 oC, a ś rednia temperatura stycznia od (–3) do (-2,8) C o. Wilgotno ść wzgl ę dna powietrza kształtuje si ę podobnie jak na obszarze całego kraju; warto ś ci najwy ż sze notuje si ę w okresie od pa ź dziernika do stycznia (84-88%), minimum przypada na czerwiec i lipiec (72-74%). Je ś li chodzi o zachmurzenie, to najwy ż sze warto ś ci notuje si ę równie ż w okresie jesienno – zimowym a najni ż sze we wrze ś niu i czerwcu. Opady kształtuj ą si ę nieco poni ż ej ś redniej krajowej. Maksimum przypada w maju i sierpniu, a najni ż sze sumy przypadaj ą na miesi ą ce zimowe (stycze ń ). Roczna suma opadów wynosi ca 550 mm. Podobnie jak na terenie całego kraju przewa ż aj ą wiatry zachodnie. Udział wiatru z sektora zachodniego (NW-SW) wynosi około 50 %. Najrzadziej wyst ę puj ą wiatry północne i północno – wschodnie (poni ż ej 15%). Pr ę dko ś ci wiatrów s ą zró ż nicowane, najwi ę ksze charakteryzuj ą wiatry zachodnie, najmniejsze wiatry południowo – wschodnie i wschodnie. Na charakter klimatu lokalnego wpływa mi ę dzy innymi rze ź ba terenu, sposób jego u ż ytkowana, obecno ść wód oraz charakter szaty ro ś linnej. Obszary wyniesione charakteryzuj ą si ę wyrównanymi warunkami termicznymi, równomiernym nasłonecznieniem, mał ą wilgotno ś ci ą i korzystn ą wymian ą powietrza. S ą zatem korzystne zarówno dla u ż ytkowania rolniczego jak i dla osadnictwa.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 17
Ci ą gi dolinne s ą miejscami gromadzenia i przemieszczania si ę mas chłodnego powietrza, charakteryzuj ą si ę wi ę ksz ą wilgotno ś ci ą powietrza, ni ż szymi temperaturami minimalnymi, skłonno ś ci ą do mgieł i inwersji temperatur. Tereny zalesione charakteryzuj ą si ę dobrymi warunkami termicznymi i wilgotno ś ciowymi o zmniejszonych dobowych wahaniach, nieco gorszymi warunkami solarnymi z uwagi na zacienienie. S ą to jednak tereny o powietrzu wzbogaconym w tlen, ozon, olejki eteryczne podnosz ą ce komfort bioklimatyczny.
2.2.5. Warunki glebowe
U ż ytki rolne na terenie gminy Miejska Górka zajmuj ą 87,8 % powierzchni, tj. 9097 ha. Z tego na grunty orne przypada 91,4 %, na u ż ytki zielone 8,3 %, sady 0,3 %. Lasy zajmuj ą 3,3 % ogólnej powierzchni gminy.
Tabela 2. U ż ytkowanie gruntów
w tym: u ż ytki rolne Powierzchnia gminy Lasy Inne Razem w tym: grunty orne sady ł ą ki i pastwiska ha 10362 9097 (100%) 8318 23 756 344 921 % 100,00 87,8 91,4 0,3 8,3 3,3 8,9
Ź ródło: Wa ż niejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego. Urz ą d Statystyczny Pozna ń 2002
Wska ź nik rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy Miejska Górka wg Instytutu Uprawy, Nawo ż enia i Gleboznawstwa w Puławach wynosi 82,3 punktów. Waloryzacja przestrzeni produkcyjnej wg IUNG polega na ocenie podstawowych czynników ś rodowiska przyrodniczego (metod ą punktow ą ), tj. gleb, agroklimatu, rze ź by terenu i warunków wodnych. O sposobie u ż ytkowania gruntów rolnych decyduje zdolno ść produkcyjna gleb, któr ą okre ś laj ą klasy bonitacyjne. W ś ród gruntów ornych na terenie gminy Miejska Górka wi ę kszo ść to gleby wysokich i ś rednich klas bonitacyjnych. Gleby klasy III a i b stanowią ł ą cznie 57,2 %, gleby klas IV (z zdecydowan ą przewag ą klasy IVa) – 26,5 %. Gleby klasy V stanowi ą 10,1 %, natomiast klasy VI – 6,1 %. Gleby klasy I nie wyst ę puj ą , a klasy II stanowi ą tylko 0,1 %. W ś ród u ż ytków zielonych przewa ż a klasa IV (49,0 %). Drugie miejsce zajmuj ą u ż ytki zielone klasy V (31,9 %), po nich kl. III - 13,9 %. Reszta przypada na klas ę VI (5,1) i II (0,1%).
Tabela 3. Klasyfikacja gleboznawcza u ż ytków rolnych
U ż ytki rolne - klasy II IIIa IIIb IVa IVb V VI Grunty orne /%/ 0,1 32,8 24,4 24,5 2,0 10,1 6,1 Ł ą ki, pastwiska /%/ 0,1 13,9 49,0 31,9 5,1
Ź ródło: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej. IUNiG Puławy, dane z UM Miejska Górka
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 18
W odró ż nieniu od klas bonitacyjnych, które w przybli ż eniu oddaj ą ogóln ą warto ść produkcyjn ą gleb w naturalnych warunkach gospodarowania, pełn ą rolnicz ą ich przydatno ść okre ś laj ą kompleksy rolniczej przydatno ś ci. Kompleksy rolniczej przydatno ś ci obejmuj ą takie zespoły ró ż nych i ró ż nie poło ż onych gleb, które wykazuj ą zbli ż one wła ś ciwo ś ci rolnicze i mog ą by ć podobnie u ż ytkowane. Stanowi ą niejako typy siedliskowe rolniczej przestrzeni produkcyjnej, które winny determinowa ć dobór ro ś lin uprawnych. Nazwy kompleksów pochodz ą od nazw zbó ż , uznanych w naszych warunkach za najbardziej wła ś ciwe ro ś liny wska ź nikowe.
Tabela 4. Kompleksy przydatno ś ci rolniczej gruntów
Kompleksy rolniczej Grunty orne U ż ytki zielone przydatno ś ci 2 4 5 6 7 9 2z 3z % 28,6 47,5 9,5 9,3 4,3 0,8 27,0 83,0 Ź ródło: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej. IUNiG Puławy.
Okre ś laj ą c ogólnie stopie ń funkcjonalnej przydatno ś ci gleb, to: • kompleksy glebowe od 1 do 5 zaliczy ć mo ż na do terenów bardzo korzystnych dla intensywnej produkcji rolnej (stanowi ą 85,6 %), • od 6 do 7 mało przydatne dla produkcji rolnej, natomiast korzystne dla rozwoju funkcji pozarolniczych (13,6 %), • kompleks glebowy 9 przydatny dla produkcji rolnej, lecz wymagaj ą cy regulacji stosunków wodnych (0,8 %).
W obr ę bie u ż ytków rolnych warstwy przypowierzchniowe (do 1,5 m) powstały z ró ż nych utworów geologicznych, stanowi ą cych jako ś ciowo ró ż norodny materiał glebotwórczy. Przestrzenne rozmieszczenie typów i gatunków gleb ma ś cisły zwi ą zek z rozmieszczeniem przestrzennym skał macierzystych. Na podło ż u gliniastym i w postaci piasków gliniastych mocnych i glin (wysoczyzny) wytworzyły si ę gleby bardzo dobre i dobre zaliczane głównie do kompleksów 4 i 2, a lokalnie 5. S ą to na ogół gleby brunatne i pseudobielicowe tworz ą ce bardzo zwarte kompleksy nadaj ą ce si ę do intensywnej produkcji rolnej. Gleby słabe, kompleksów 6 i 7 wytworzyły si ę na podło ż u piaszczystym (piaski gliniaste słabe i lu ź ne) w obni ż eniach dolinnych. S ą to gleby piaszczyste ró ż nych typów genetycznych oraz murszowo – mineralne. U ż ytki zielone, w wi ę kszo ś ci słabe, wyst ę puj ą głównie w obni ż eniach dolinnych. Obszar województwa wielkopolskiego został obj ę ty monitorowaniem ska ż enia gleb. Została ustalona sie ć punktów pomiarowych na lata 2000 – 2004, wg której s ą prowadzone obserwacje stanu chemicznego gleb. Na terenie gminy Miejska Górka został wyznaczony punkt pomiarowy w miejscowo ś ci Sobiałkowo (wł. Piotr Karkosz). Za punkt pomiarowy przyj ę to poletko 10 x 10 m wyznaczone na jednolitej typologicznie glebie. W przypadku Sobiałkowa s ą to grunty 2 kompleksu gleb brunatnych wyługowanych (pgm/gl) klasy IIIa.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 19
W punkcie pomiarowym pobrano dwie próbki glebowe: jedn ą z warstwy od 0–20 cm, drug ą 0–60 cm. Przy zaliczeniu gleby do odpowiedniego stopnia zanieczyszczenia uwzgl ę dniono: odczyn gleby, skład granulometryczny oraz zawarto ść substancji organicznej. Badana gleba w Sobiałkowie to gleba zasadowa o odczynie pH 7,4. Niski odczyn pH poni ż ej 5 mo ż e powodowa ć , ż e metale ci ęż kie staj ą si ę łatwiej przyswajalne, oddziaływuj ą toksycznie na wzrost ro ś lin i łatwiej dostaj ą si ę do cyklu pokarmowego zwierz ą t i ludzi. W punkcie pomiarowym w Sobiałkowie nie stwierdzono zanieczyszczenia gleb metalami ci ęż kimi, natomiast stwierdzono wysok ą zawarto ść siarki siarczanowej (3,18 mg/100g gleby). Wszystkie uprawy na takich glebach s ą nara ż one na ska ż enie. Dopuszcza si ę upraw ę ro ś lin zbo ż owych, okopowych i pastewnych pod warunkiem okresowej kontroli metali w konsumpcyjnych cz ęś ciach ro ś lin. Zalecane s ą uprawy ro ś lin przemyslowych i traw nasiennych.
2.2.6. Szata ro ś linna
Szata ro ś linna gminy Miejska Górka jest mało urozmaicona. Lasy zajmuj ą 3,3 %, u ż ytki zielone tylko 8,3 %. Pozostałe elementy szaty ro ś linnej to parki wiejskie, ziele ń cmentarna, wszelkiego rodzaju ci ą gi zadrzewie ń , sady i ogrody, sezonowe uprawy polowe, itp. Lasy na terenie gminy zajmuj ą powierzchni ę 344 ha, z czego wi ę kszo ść podlega Nadle ś nictwu Piaski. Ś redni wiek drzewostanu wynosi 57 – 60 lat. Przew ż aj ą typy siedliskowe lasu ś wie ż ego oraz lasu mieszanego ś wie ż ego i boru mieszanego ś wie ż ego. Fragmentami, w obr ę bie lokalnych obni ż e ń terenowych wyst ę puj ą drzewostany typowe dla siedlisk wilgotnych. S ą to: las wilgotny i las mieszany wilgotny.
Fragment lasu o powierzchni 28,7 ha w rejonie miasta Miejska Górka został obj ę ty ochron ą prawn ą jako las masowego wypoczynku. W przypadku obszarów o małej lesisto ś ci niezwykle cenne z punktu widzenia funkcjonowania ś rodowiska przyrodniczego s ą zbiorowiska zaro ś lowe. S ą to: wikliny nadrzeczne, zaro ś la ś ródpolne i przydro ż ne. W ś ród ekosystemów niele ś nych mo ż na wydzieli ć zbiorowiska naturalne oraz zbiorowiska pochodzenia antropogenicznego. Zbiorowiska naturalne to głównie zespoły ro ś linno ś ci wodnej, błotnej i szuwarowej wyst ę puj ą cej w dolinach cieków. Zbiorowiska niele ś ne pochodzenia antropogenicznego zawdzi ę czaj ą swe istnienie działalno ś ci człowieka. Nale żą do nich zbiorowiska półnaturalne i zbiorowiska synantropijne. Zbiorowiska półnaturalne reprezentowane s ą głównie przez ł ą ki ko ś ne skupione w obni ż eniach dolinnych. Zbiorowiska synantropijne to głównie chwasty, których istnienie uzale ż nione jest ś ci ś le od zabiegów agrotechnicznych.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 20
Osobn ą grup ę stanowi ziele ń urz ą dzona, do której mo ż na zaliczy ć : ziele ń cmentarn ą , oraz parki w Dłoni, Gostkowie, Piaskach, Roszkówku, Zakrzewie, Zmysłowie, Oczkowicach.
Cenne fragmenty przyrody zostały obj ę te ochron ą prawn ą . Na podstawie ustawy o ochronie przyrody i rozporz ą dzenia nr 9/98 Wojewody Leszczy ń skiego z dnia 8 grudnia 1998r. w sprawie uznania za pomniki przyrody, ochron ą prawn ą jako pomniki przyrody obj ę to nast ę puj ą ce drzewa:
Tabela 5. Pomniki przyrody
Nr Lokalizacja Charakterystyka wg rozporz. 187 Konary (obok przedszkola) lipa drobnolistna o obwodzie 375 cm, wys. 20 m
315 Piaski (park) d ą b szypułkowy o obwodzie 356 cm, wys. 20 m
316 Piaski (park) d ą b szypułkowy o obwodzie 400 cm, wys. 25 m
317 Piaski (park) d ą b szypułkowy o obwodzie 352 cm, wys. 28 m
318 Piaski (park) d ą b szypułkowy o obwodzie 400 cm, wys. 20 m
Na terenach le ś nych wyst ę puj ą drzewa kwalifikuj ą ce si ę do obj ę cia ochrona prawn ą na podstawie ustawy o ochronie przyrody w formie pomników przyrody. Wykaz tych drzew zawiera poni ż sza tabela.
Tabela 6. Drzewa o charakterze pomnikowym
Oddział Gatunek Wiek Obwód Wysoko ść Le ś nictwo /nr/ /szt./ /lat/ /cm/ /m/ Karzec 50 b d ą b/4 200 360 28
Kawcze 85 k d ą b/3 200 390 23
Ź ródło: Plan urz ą dzenia lasu Nadle ś nictwa Piaski na okres 1.01.99-31.12.2008 r. Drzewa o charakterze pomnikowym znajduj ą si ę równie ż w parku w Dłoni (platany) i w Piaskach (d ę by).
2.2.7. Główne ź ródła zagro ż e ń ś rodowiska
Ś rodowisko przyrodnicze, w tym jego zasoby, walory, poszczególne elementy i cechy, poddawane jest ró ż nym szkodliwym oddziaływaniom. Ź ródła niekorzystnych oddziaływa ń mog ą by ć zlokalizowane na terenie gminy jak równie ż mog ą pochodzi ć z zewn ą trz. Podstawowymi ź ródłami zagro ż e ń najcz ęś ciej s ą : urbanizacja, brak infrastruktury technicznej, przemysł, transport, rolnictwo. Zagro ż enia antropogeniczne zatem s ą zwi ą zane z ró ż nymi sposobami korzystania ze ś rodowiska przy jednoczesnym braku wła ś ciwych urz ą dze ń infrastruktury technicznej.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 21
Do najwa ż niejszych problemów wymagaj ą cych rozwi ą zania na terenie gminy zaliczono:
• nieuregulowan ą gospodark ę ś ciekow ą , • nadmierny odpływ zwi ą zków azotu ze ź ródeł rolniczych spowodowany niewła ś ciwym post ę powaniem ze ś ciekami pohodowlanymi i nawo ż eniem, przy niekorzystnych warunkach fizjograficznych zlewni,
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 22
II. POLITYKA OCHRONY Ś RODOWISKA
Polityka ochrony ś rodowiska powinna polega ć na zapewnieniu zrównowa ż onego rozwoju poprzez ochron ę i popraw ę stanu i funkcjonowania ś rodowiska przyrodniczego oraz racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody sprzyjaj ą ce rozwojowi społeczno – gospodarczemu poprzez: • stworzenie warunków sprzyjaj ą cych wła ś ciwemu funkcjonowaniu ś rodowiska przyrodniczego, • wykorzystanie zasobów ś rodowiska przyrodniczego dla rozwoju funkcji społecznych i gospodarczych.
Polityka ekologiczna gminy dotyczy nast ę puj ą cych zagadnie ń stanowi ą cych odr ę bne rozdziały. • Ochrona ś rodowiska wodnego. • Gospodarka odpadami. • Ochrona powietrza. • Ochrona przed hałasem. • Promieniowanie elektromagnetyczne. • Ochrona powierzchni ziemi. • Kształtowanie systemu przyrodniczego gminy. • Edukacja ekologiczna. • Zarz ą dzanie programem ochrony ś rodowiska. • Zadania inwestycyjne na lata 2004 – 2007 z perspektyw ą do 2015 r.
Zagadnienie racjonalnego u ż ytkowania zasobów naturalnych nie stanowi odr ę bnego rozdziału, lecz zawiera si ę w tre ś ci pozostałych.
Ka ż dy z rozdziałów zawiera krótk ą charakterystyk ę stanu istniej ą cego na terenie gminy, główne cele ekologiczne zawarte w Polityce Ekologicznej Pa ń stwa, Programie Ochrony Ś rodowiska Województwa Wielkopolskiego, w Programie Ochrony Ś rodowiska Powiatu Rawicz, okre ś lenie głównego celu ekologicznego dla gminy oraz kierunków realizacji oraz wykaz najwa ż niejszych aktów prawnych.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 23
Dla gminy Miejska Górka wyznaczono nast ę puj ą ce główne cele ekologiczne, dla których okre ś lono kierunki działa ń warunkuj ą cych realizacj ę tych celów:
• Zabezpieczenie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w odpowiedniej ilo ś ci i dobrej jako ś ci. • Zminimalizowanie ilo ś ci wytwarzanych odpadów oraz wdro ż enie nowoczesnych systemów ich zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania. • Eliminowanie czynników mog ą cych wpływa ć na pogorszenie stanu czysto ś ci powietrza atmosferycznego. • Zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego ś rodowiska. • Ochrona przed oddziaływaniem pół elektromagnetycznych na ś rodowisko i zdrowie ludzi. • Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacj ą . • Ochrona i wzbogacanie systemu przyrodniczego gminy. • Zwi ę kszenie ś wiadomo ś ci ekologicznej mieszka ń ców.
1. OCHRONA Ś RODOWISKA WODNEGO
Głównym aktem prawnym reguluj ą cym gospodarowanie wodami jest Ustawa Prawo Wodne. Ustawa reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasad ą zrównowa ż onego rozwoju, a w szczególno ś ci kształtowanie i ochron ę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarz ą dzanie zasobami wodnymi. Ochrona wód polega mi ę dzy innymi na unikaniu, eliminacji i ograniczaniu zanieczyszczenia wód, w szczególno ś ci zanieczyszczenia substancjami szczególnie szkodliwymi dla ś rodowiska wodnego a tak ż e na zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych przepływów wody albo naturalnych poziomów zwierciadła wody. Ochrona dotyczy cieków, rowów, oczek wodnych, stawów oraz uj ęć wód podziemnych.
W 2003 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Ś rodowiska w Poznaniu obj ą ł kontrol ą jako ś ci rzek ę Barycz. Spo ś ród rzek nale żą cych do zlewni Baryczy i przeplywajacych przez gmin ę Miejska Górka badaniami obj ę to: D ą broczni ę i Star ą Orl ę . Punkty pomiarowe s ą zlokalizowane poza granicami gminy Miejska Górka.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 24
Tabela 7. Stan czysto ś ci cieków badanych w 2003 r
Lokalizacja punktu Klasa Wska ź niki decyduj ą ce o wypadkowej klasie Nazwa cieku pomiarowego czysto ś ci czysto ś ci Przewodno ść elektrolityczna, tlen Niepart poza klas ą rozpuszczony, azot azotynowy, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny D ą brocznia Przewodno ść elektrolityczna, tlen rozpuszczony, BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, Zielona Wie ś poza klas ą zawiesina ogólna, azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny, miano Coli Tlen rozpuszczony, azot amonowy, azot Stara Orla D ę bianka poza klas ą azotynowy, (Szpatnica) azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny
Ż ródło: Raport WIO Ś Pozna ń (2003)
Do wód Dąbroczni w jej górnym biegu odprowadzane s ą ś cieki z oczyszczalni komunalnej oraz oczyszczalni Stadniny Koni w P ę powie. Poni ż ej zrzutów wody rzeki były okresowo odtlenione, zawierały nadmierne ilo ś ci biogenów. Stan sanitarny odpowiadał III-ej klasie czysto ś ci. W dalszym biegu wody były zanieczyszczane poprzez nielegalnie odprowadzane ś cieki socjalne z miejscowo ś ci Miejska Górka, a poni ż ej poprzez nielegalne zrzuty ś cieków z ubojni drobiu w Karolinkach, gm. Miejska Górka oraz niedostatecznie oczyszczone ś cieki z Zakładu Uboju i Przetwórstwa Indyka w Słupi Kapitulnej. Jako ść wód na odcinku uj ś ciowym nie odpowiadała normom ze wzgl ę du na nadmierny poziom zanieczyszczenia materi ą organiczn ą (w tym trudno rozkładaln ą ) i biogenami, nadmiern ą ilo ść zawiesin i zły stan sanitarny. Porównanie aktualnych wyników bada ń z uzyskanymi w czasie poprzedniej kontroli (rok 1999) wykazuje popraw ę jako ś ci pocz ą tkowego odcinka cieku, natomiast pogorszenie jako ś ci odcinka uj ś ciowego. Dla potrzeb opracowania oceny oddziaływania na ś rodowisko naturalne wysypiska odpadów komunalnych w Sobiałkowie, w maju 2000 r., przebadano pod wzgl ę dem fizykochemicznym wody D ą broczni w rejonie Sobiałkowa. Badania wykazały pozaklasowe warto ś ci dwóch wska ź ników: barwy i azotu azotynowego. Stwierdzono, ż e wpływ na zanieczyszczenie wód D ąbroczni maj ą ś cieki bytowo – gospodarcze odprowadzane bezpo ś rednio do cieku. Nie stwierdzono bezpo ś redniego wpływu składowiska odpadów na jako ść wód. Główne ź rodła zanieczyszcze ń Starej Orli znajduj ą si ę poza terenem gminy Miejska Górka. Do wód odprowadzane s ą ś cieki z oczyszczalni zakładowej Zakładów Mi ę snych „DUDA” w Gr ą bkowie oraz oczyszczalni komunalnej w Chojnie. Na odcinku uj ś ciowym wody były okresowo odtlenione, zawierały nadmierne ilo ś ci biogenów; ich stan sanitarny odpowiadał klasie III-ej. W ramach monitoringu regionalnego na terenie gminy Miejska Górka prowadzone s ą badania zanieczyszczenia wód podziemnych, na podstawie prób pobranych z uj ę cia w
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 25
Konarach . Zarówno wg bada ń w 2001 r. jak i w 2002 r. wody zaliczono do niskiej jako ś ci (III kl.). Wska ź niki ś wiadcz ą ce o st ęż eniach odpowiadaj ą cych wodom niskiej jako ś ci to: m ę tno ść , sucha pozostało ść , ż elazo i fluor. Wyniki bada ń z roku 2003 pozwalaj ą zaliczy ć wody z uj ę cia w Konarach do wód ś redniej jako ś ci (II kl.). Wska ź niki, które decyduj ą o obni ż onej jako ś ci to: ż elazo i m ę tno ść . Badania wody surowej z uj ę cia w Miejskiej Górce wykonano w maju 2001 (na zlecenie Wodoci ą gów Gminnych Sp. z o. o. w Pakosławiu). Wykazały one: znaczn ą m ę tno ść wody, zapach siarkowodorowy, du żą zawarto ść amoniaku, ż elaza i manganu. Pozostałe wska ź niki fizyko – chemiczne oraz oznaczenia bakteriologiczne odpowiadały normom.
1.1. Zaopatrzenie w wod ę
Na terenie gminy Miejska Górka wszystkie jednostki osadnicze s ą obj ę te zbiorowym zaopatrzeniem w wod ę z nast ę pujacych uj ęć : • Miejska Górka - Konary : Miejska Górka, Karolinki, Jagodnia, D ą browa, Konary, Sobiałkowo, Zalesie, Oczkowice, Rzyczkowo, Woszczkowo, Kołaczkowice, Piaski, Rozst ę pniewo, Topólka, Roszkówko. System wodoci ą gowy poł ą czony jest z systemem Sielec Stary gm. Jutrosin; • Melanów: Dło ń i Melanów; • Florynki (gm. Krobia): Gostkowo; • Ziemlin (gm. Krobia): Roszkowo i Zmysłowo; • Łaszczyn (gm. Rawicz): Zakrzewo; • Słupia Kapitulna (gm. Rawicz): Niemarzyn. Na terenie gminy istniej ą jeszcze inne uj ę cia, które s ą obecnie nieczynne lub stanowi ą awaryjne ź ródła wody. S ą to uj ę cia: Piaski (Q=8,0m 3/h), Annopol (Q=7,0 m 3/h), Roszkówko - 2 studnie (Q= 13,2 m 3/h), Gostkowo (Q= 3m 3/h), Zmysłowo (Q= 6,0 m 3/h), Zakrzewo (Q= 15m 3/h), Gajówka Zwierz ę cina (Q= 6,0 m 3/h). Na terenie Miejskiej Górki uj ę cie własne posiada Cukrownia o zasobach eksploatacyjnych Q = 115 m3/h. Cukrownia posiada równie ż uj ę cie brzegowe, gdzie woda pobierana jest z D ą broczni poprzez staw. Wg danych zawartych w opracowaniu dotycz ą cym bilansu wód podziemnych z o ś rodków miejskich woj. wielkopolskiego.6 na terenie miasta istniej ą jeszcze inne drobne uj ę cia wody. S ą to uj ę cia na terenie mleczarni: trzeciorz ę dowe Q= 16 m 3/h i czwartorz ę dowe Q= 14 m 3/h; uj ę cie trzeciorz ę dowe na terenie GS „SCh” - Q=8,86 m3/h, uj ę cie trzeciorz ę dowe składaj ą ce si ę z dwóch studni o wydajno ś ci Q = 29 m 3/h.
6 Bilans zasobów wód podziemnych z o ś rodków miejskich województwa wielkopolskiego. Hydroconsult. Pozna ń 1999 r.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 26
Dlugo ść czynnej sieci rozdzielczej na terenie gminy (wg. danych na rok 2003) wynosi103,8 km, z czego 14,1 km to sie ć rozdzielcza miejska, natomiast 89,7 km – wiejska. Struktur ę zu ż ycia wody na terenie gminy zawiera poni ż sza tabela.
Tabela 8. Struktura zu ż ycia wody
Zu ż yci e wody w 2003 (dam 3/rok) Wyszczególnienie Ogółem Miasto Wieś Gospodarstwa domowe 340,5 70,6 269,9 Ogółem 453,6 116,8 336,8 Ź ródło: GUS – Bank Danych Regionalnych (2003)
1.2. Gospodarka ściekowa
Na terenie gminy Miejska Górka jednym z głównych ź ródeł zagro ż e ń dla ś rodowiska wodnego s ą ś cieki komunalne. Wszystkie jednostki osadnicze na terenie gminy s ą zwodoci ą gowane, natomiast ż adna z nich nie nie posiada kanalizacji sanitarnej. Ś cieki z nieskanalizowanych jednostek osadniczych gromadzone s ą w zbiornikach bezodpływowych, cz ę sto o nieznanym stanie technicznym, odprowadzane bezpo ś rednio do rowów, do gruntu, a tak ż e wywo ż one na pola. Nale ż y przypuszcza ć , ż e w jednostkach osadniczych posiadaj ą cych kanalizacj ę deszczow ą istniej ą nielegalne podł ą czenia zbiorników bezodpływowych do tej kanalizacji. Je ś li chodzi o ś cieki przemysłowe to do zakładów wytwarzaj ą cych du żą ilo ść ś cieków zaliczy ć nale ż y Cukrowni ę Miejska Górka. Zakład ten ma rozwi ą zan ą gospodark ę wodno - ś ciekow ą . Posiada biologiczn ą oczyszczalni ę ś cieków o przepustowo ś ci 2000 m 3/d. Ś cieki po oczyszczeniu gromadzone s ą w zbiornikach akumulacyjnych. Ś cieki bytowe wywo ż one s ą na oczyszczalni ę w Pakosławiu. Ś cieki przemysłowe produkuje si ę równie ż w ubojni drobiu w Karolinkach, które oczyszczane s ą w nowo uruchomionej (lipiec 2005 r.) oczyszczalni mechaniczno-biologicznej o przepustowo ś ci 300 m 3/dob ę . Oczyszczone ś cieki odprowadzane s ą do rzeki D ą broczni.
1.3. Cele ekologiczne
Polityka Ekologiczna Państwa. Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osiagni ę cie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod wzgl ę dem jako ś ciowym jak i ilo ś ciowym. Oznacza to, ż e wody powierzchniowe powinny pozostawa ć w stanie ukształtowanym przez przyrod ę i jednocze ś nie, na wyznaczonych odcinkach lub akwenach by ć przydatne do wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę do picia, celów k ą pielowych, bytowania ryb łososiowatych lub przynajmniej karpiowatych, spełniaj ą c tak ż e odpowiednie wymagania na obszarach chronionych.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 27
Województwo Wielkopolskie . Głównym celem ekologicznym do roku 2010 przyj ę tym dla województwa jest zapewnienie odpowiedniej jako ś ci u ż ytkowej wód, racjonalizacja zu ż ycia wody, zwi ę kszenie zasobów wody w zlewniach oraz ochrona przed powodzi ą . W ś ród zada ń priorytetowych województwa niektóre dotycz ą mi ę dzy inymi gminy Miejska Górka . Zadaniem tym jest opracowanie i sukcesywne wdra ż anie kompleksowego program ochrony wód zlewni Baryczy. Powiat Rawicz . Uwzgl ę dniaj ą c zało ż enia ochrony zasobów wodnych okre ś lono cel ekologiczny - Zapewnienie wystarczaj ą cej ilo ś ci wody o odpowiedniej jako ś ci u ż ytkowej, racjonalizacja zu ż ycia wody oraz ochrona przed powodzi ą . Dla osi ą gni ę cia ww. celu okre ś lono kierunki działa ń ekologicznych dotycz ących nast ę puj ą cych zagadnie ń : • zarz ą dzanie zasobami wodnymi, • ochrona wód, • ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna.
Dla kierunków tych okre ś lono szereg zada ń prowadz ą cych do pozytywnych zmian w zakresie ochrony ś rodowiska wodnego.
Głównym celem w zakresie gospodarki wodno – ściekowej przyjętym przez gminę Miejska Górka jest zabezpieczenie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w odpowiedniej ilości i dobrej jakości. Cel ten może być osiągnięty poprzez:
• budowę systemów kanalizacyjnych, • ograniczenie odpływu azotu ze ź ródeł rolniczych, • popraw ę warunków retencyjnych oraz racjonalne gospodarowanie zasobami, • modernizacja urz ą dze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę .
1.4. Główne kierunki działa ń
1.4.1. Budowa systemów kanalizacyjnych
Gmina Miejska Górka jest w cało ś ci zwodoci ą gowana, natomiast nie ma rozwiazanej gospodarki ś ciekowej. Rozwi ązanie gospodarki ś ciekowej nale ż y do zada ń własnych gminy. Zgodnie z „Krajowym Programem Oczyszczania Ś cieków Komunalnych” na terenie gminy planowane jest całkowite uregulowanie gospodarki ś ciekowej. W maju 2004 r. dla gminy Miejska Górka została opracowana „Koncepcja kanalizacji sanitarnej zlewni oczyszczalni
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 28
ś cieków KAROLINKI. 7. Wg cytowanej koncepcji proponuje si ę budow ę oczyszczalni w Karolinkach dla „aglomeracji Miejska Górka” oraz budowę sieci kanalizacji sanitarnej obejmuj ą cej nastepuj ą ce miejscowo ś ci tej aglomeracji: Karolinki, Miejska Górka, Niemarzyn, D ą browa, Sobiałkowo, Rozst ę pniewo, Gostkowo, Roszkówko, Roszkowo, Rzyczkowo, Woszczkowo. Miejscowo ść Zakrzewo proponuje si ę wł ą czy ć do systemu kanalizacji Rawicz, poprzez miejscowo ść Ż oł ę dnica. W litopadzie 2004 r. zmodyfikowano ww. program opracowuj ą c koncepcj ę budowy oczyszczalni ś cieków w Karolinkach oraz sieci kanalizacji sanitarnej w Miejskiej Górce, Karolinkach i Niemarzynie. 8 Koncepcj ę oczyszczalni ś cieków dla „aglomeracji Miejska Górka” oraz koncepcj ę kanalizacji sanitarnej dla miasta Miejska Górka, wsi Karolinki i Niemarzyn. Wg cytowanej koncepcji planuje si ę realizacj ę systemu kanalizacyjnego z oczyszczalni ą w Karolinkach z podziałem na trzy etapy: • etap I – obejmuje skanalizowanie Miejskiej Górki, wsi Karolinki i Niemarzyn; • etap II – skanalizowanie D ą browy i Sobiałkowa; • etap III – skanalizowannie Rzyczkowa, Woszczkowa, Rozst ę pniewa, Gostkowa, Zakrzewa, Roszkowa i Roszkówka. Docelowe rozwi ą zanie gospodarki ś ciekowej planuje si ę poprzez dwa systemy kanalizacyjne „Karolinki” i „Chojno”. Oczyszczalnia KAROLINKI b ę dzie przyjmowa ć ś cieki z nast ę puj ą cych jednostek osadniczych: Karolinki, Miejska Górka, Niemarzyn, D ą browa, Sobiałkowo, Woszczkowo, Rzyczkowo, Gostkowo, Rozst ę pniewo, Roszkowo, Roszkówko i Zakrzewo. Oczyszczalnia CHOJNO , gm. Pakosław przyjmowa ć b ę dzie ś cieki z nast ę puj ą cych jednostek osadniczych gminy Miejska Górka: Kołaczkowice, Oczkowice, Topólka, Konary, Dło ń , Piaski. W miejscowo ś ciach (przysiółkach) o zabudowie rozproszonej: Melanów, Zmysłowo, Jagodnia, Zalesie planowane s ą oczyszczalnie przydomowe, obsługuj ą ce jedn ą lub kilka s ą siaduj ą cych posesji. Cukrownia w Miejskiej Górce posiada własny układ kanalizacji z oczyszczalni ą ś cieków, a ubojnia drobiu „Langner” w Karolinkach uruchomiła now ą oczyszczalni ę mechaniczno- biologiczn ą .
7 Koncepcja kanalizacji sanitarnej zlewni oczyszczalni ś cieków KAROLINKI. Biuro Projektów Realizacji In ż ynierii Ochrony Ś rodowiska „WIN”. Leszno 2004. 8 Koncepcja oczyszczalni ś cieków dla aglomeracji Miejska Gorka, Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla miasta Miejska Górka, wsi Karolinki i Niemarzyn. Kolektor Serwis. Leszno 2004.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 29
1.4.2. Ograniczenie odpływu azotu ze ź ródeł rolniczych
Miejska Górka to gmina o charakterze rolniczym. Znacz ą c ą pozycj ę w gospodarce rolnej zajmuje produkcja zwierz ę ca. W zakładach rolnych oraz gospodarstwach indywidualnych zajmuj ą cych si ę hodowl ą zwierz ą t powstaj ą ś cieki pohodowlane. W przypadku hodowli bez ś ciółkowej jest to gnojowica. Hodowla ś ciółkowa powoduje powstawanie obornika gromadzonego w pryzmach bezpo ś rednio na gruncie, z którego powstaj ą odcieki. Ś cieki pohodowlane poprzez przesi ą kanie lub spływ rowami przedostaj ą si ę do wód pogarszaj ą c ich jako ść . W rolnictwie ź ródłem zanieczyszcze ń s ą równie ż ś rodki chemiczne w postaci nawozów sztucznych i ś rodków ochrony ro ś lin oraz rolnicze wykorzystanie ś cieków. Rozmiar tych zagro ż e ń zale ż y od fizjografii zlewni oraz sposobu jej zagospodarowania. Ustawa Prawo wodne wprowadza zasady zlewniowego zarz ą dzania gospodark ą wodn ą poprzez utworzenie dwóch regionów wodnych dla dorzecza Odry i Wisły oraz ustanowienie dla nich administracji – regionalnych zarz ą dów gospodarki wodnej (RZGW). Wg. Raportu WIO Ś Pozna ń w okresie badawczym roku 2003 poziom zanieczyszczenia azotanami wód w zlewni Orli był wysoki. Najwy ż sze st ęż enia ś rednioroczne odnotowano na odcinku ź ródłowym (przekrój w km 87,1 w miejscowo ś ci Orla) - 49,97 mg NO 3/l. Taka zawarto ść azotanów kwalifikuje wody jako zagro ż one zanieczyszczeniem zwi ą zkami azotu ze ź ródeł rolniczych. W dalszym biegu rzeki ś rednioroczne zawarto ś ci azotanów były zdecydowanie ni ż sze i wahały si ę od 29,68 do 16,13 mg NO 3/l – z najni ż sz ą warto ś ci ą w przekroju w Korze ń sku w km 15,3. W ci ą gu okresu badawczego zawarto ść azotanów zmieniała si ę od 0,49 do 99,14 mg NO 3/l. Spo ś ród dopływów Orli najmniej zanieczyszczone azotanami były wody Borownicy: od 16,57 do 5,01 mg NO 3/l na odcinku uj ś ciowym. Pozostałe dopływy były zanieczyszczone w podobnym stopniu i zawierały od 25,87 do 12,98 mg NO 3/l – wyj ą tkiem były wody Ochli, które na odcinku uj ś ciowym zawierały 34,02 mg NO 3/l. Zgodnie z obowi ą zkiem wynikaj ą cym z art. 47 ust. 3 ustawy Prawo Wodne Dyrektor Regionalnego Zarz ą du Gospodarki Wodnej we Wrocławiu wydał rozporz ą dzenie z dnia 10 grudnia 2003 r. 9, na mocy którego wody Orli zostały uznane za szczególnie wra ż liwe na zanieczyszczenia zwi ą zkami azotu ze ź ródeł rolniczych, co powoduje konieczno ść ograniczenia ich przedostawania si ę do wód na obszarze całej zlewni Orli. W zwi ą zku z tym dnia 26 kwietnia 2004 r, Dyrektor Regionalnego Zarz ą du Gospodarki Wodnej we Wrocławiu wydał rozporz ą dzenie w sprawie wprowadzenia programu działa ń maj ą cych na celu ograniczenie odpływu azotu ze ź ródeł rolniczych. Dotyczy to obszaru całej zlewni Orli, w granicach której znajduje si ę cała gmina Miejska Górka.
9 Dz.Urz. Woj. Dolno ś l ą skiego Nr 2, poz 38
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 30
Do zakresu działa ń gminy nale ż y: • identyfikacja wszystkich gospodarstw w obszarze zlewni oraz sporz ą dzenie rejestru tych, które spełniaj ą jeden z trzech warunków: ł ą czna powierzchnia u ż ytków rolnych przekracza 15 ha, wielko ść hodowli w gospodarstwie przekracza 15 DJP, w których stwierdza si ę ewidentne naruszenie przepisów ochrony ś rodowiska, np. bezpo ś redni odpływ gnojówki, gnojowicy do cieków; • obj ę cie ankietyzacj ą ww. gospodarstw w celu zebrania danych niezb ę dnych do wykonania bilansu azotu.
Program zawiera podstawowe kierunki i zakres działa ń oraz konieczne ś rodki zaradcze, umo ż liwiaj ą ce zmniejszenie zanieczyszczenia wód spowodowanego głównie przez azotany pochodz ą ce z działalno ś ci rolniczej. Działania te sprowadzaj ą si ę mi ę dzy innymi do poprawy praktyki rolniczej, edukacji i doradztwa dla rolników, kontroli rolniczych ź ródeł zanieczyszcze ń . Program zawiera równie ż harmonogram rzeczowo – finansowy planowanych działa ń .
Wa ż nym działaniem dla ochrony wód przed zanieczyszceniami ze ź ródeł rolniczych jest tworzenie stref buforowych w postaci zadarnie ń , zadrzewie ń wzdłu ż cieków i rowów.
1.4.3. Poprawa warunków retencyjnych wód oraz racjonalne gospodarowanie zasobami Krajobraz gminy Miejska Górka to rozległe agrocenozy prawie pozbawione szaty ro ś linnej. Lasy stanowi ą zaledwie 3,3 % jej powierzchni. Przy tak ubogiej szacie ro ś linnej znaczenia nabieraj ą zadrzewienia przydro ż ne i ś ródpolne oraz ro ś linno ść skupiona przy brzegach rzek i zbiorników wodnych. Dla zwi ę kszenia retencyjno ś ci wód zaleca si ę : • Wprowadzanie zieleni w strefach wododziałowych (problem dotyczy przede wszystkim cz ęś ci wododziałów przebiegaj ą cych przez zwarte kompleksy gruntów rolnych). Poniewa ż w przewadze s ą to grunty rolne chronione przed zmian ą u ż ytkowania, a wi ę c niemo ż liwe do zalesienia, wprowadzana ziele ń powinna przyj ąć posta ć zadrzewie ń ś ródpolnych wzdłu ż dróg, rowów, miedz, itp. • Zachowanie i odbudowa małych i okresowych zbiorników wodnych - głównie stawów wiejskich i oczek wodnych, wprowadzanie obudowy biologicznej brzegów. • Zalesianie nieu ż ytków i gruntów najsłabszyzch (7 kompleksu), rekultywowanie wyrobisk poeksploatacyjnych poprzez zalesienie.
Racjonalne gospodarowanie zasobami mo ż na osi ą gn ąć poprzez edukacj ę , np. propagowanie oszcz ę dno ś ci wody w gospodarstwach indywidualnych poprzez retencj ę wód opadowych i wykorzystanie do podlewania ogrodów.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 31
1.4.4. Budowa i modernizacja urz ą dze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę
W 2003 roku została wybudowana sie ć wodociagowa do miejscowo ś ci Roszkówko, która do tej pory zaopatrywalo si ę w wod ę z własnego uj ę cia. Modernizacja urz ą dze ń zbiorowego zaopatrzenia w wod ę na terenie gminy Miejska Górka dotyczy ć b ę dzie sukcesywnej wymiany starych odcinków sieci z rur AC i stalowych oraz przył ą czy domowych.
1.5. Podstawy prawne
Wa ż niejszymi aktami prawnymi regulujacymi zagadnienia gospodarki wodnej s ą nast ę puj ą ce ustawy oraz przepisy wykonawcze: • ustawa Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 (Dz.U. Nr. 115, poz. 1229, ze zm.); • ustawa Prawo Ochrony Ś rodowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.); • ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzeniu ś cieków (Dz.U. z 2001 r. Nr. 72, poz. 747). • rozporz ą dzenie Ministra Infrastruktury, w sprawie okre ś lenia przeci ę tnych norm zu ż ycia wody (Dz.U. z 2002 r. Nr.8, poz. 79); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie warunków, jakie nale ż y spełnia ć przy wprowadzaniu ś cieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla ś rodowiska wodnego (Dz.U. z 2002 r. Nr 212, poz.1799); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie wymaga ń , jakim powinny odpowiada ć wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludno ś ci w wod ę przeznaczon ą do spo ż ycia oraz cz ę stotliwo ś ci pobierania próbek wody, metodyk referencyjnych analiz i sposobu oceny, czy wody odpowiadaj ą wymaganym warunkom (Dz.U. z 2002 r. Nr 204, poz. 1727); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie kryteriów wyznaczania wód wra ż liwych na zanieczyszczenie zwi ą zkami azotu ze ź ródeł rolniczych oraz szczegółowych wymaga ń , jakim powinny odpowiada ć programy działa ń maj ą cych na celu ograniczenie odpływu azotu ze ź ródeł rolniczych (Dz.U. z 2002 r. Nr 241, poz.2093, Dz.U. z 2003 r. Nr 4, poz. 44); • obwieszczenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie wysoko ś ci stawek kar za przekroczenie warunków wprowadzania ś cieków do wód lub do ziemi oraz za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2005 (MP z 2004 r. Nr 40, poz. 706);
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 32
• rozporz ą dzenie Ministra Zdrowia, w sprawie warunków, jakim powinna odpowiada ć woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w k ą pieliskach, oraz zasad sprawowania kontroli jako ś ci wody przez organy Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2000 r. Nr 82, poz. 937);
2. GOSPODARKA ODPADAMI
Główn ą zasad ą gospodarki odpadami jest zapobieganie ich powstawaniu, co oznacza d ąż enie do stosowania niskoodpadowych technologii produkcji, czystszych w odniesieniu do środowiska oraz zapewniaj ą cych produkcyjne wykorzystanie wszystkich składników przerabianych surowców. Gospodarka odpadami na terenie gminy uregulowana została postanowieniami Uchwały Nr XXV/166/2000 Rady Miejskiej w Miejskiej Górce z dnia 4 sierpnia 2000 r. w sprawie ustalenia szczegółowych zasad utrzymania czystosci i porzadku na terenie gminy Miejska Górka. PGO przedstawia i okre ś la aktualny stan gospodarki odpadami obejmuj ą cy charakterystyk ę i ilo ść wytwarzanych odpadów, charakterystyk ę systemu zbiórki i unieszkodliwiania odpadów, prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, projektowany system gospodarki odpadami, rodzaj i harmonogram realizacji przedsi ę wzi ęć , sposoby finansowania oraz system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Plan gospodarki odpadami opracowano na lata 2004-2015 obejmuj ą c wszystkie rodzaje odpadów powstaj ą ce na terenie gminy, w tym w szczególno ś ci odpady komunalne z uwzgl ę dnieniem odpadów ulegaj ą cych biodegradacji i odpadów opakowaniowych. Plan dokonuje podziału odpadów na odpady powstaj ą ce w sektorze komunalnym oraz na odpady powstaj ą ce w sektorze gospodarczym. Aktualnie systemem zbiórki odpadów komunalnych obj ę tych jest ponad 90 % mieszka ń ców gminy. System zbiórki odpadów zmieszanych oparty jest na powszechnie stosowanych pojemnikach stalowych i z tworzyw sztucznych. Odpady z pojemników wywo ż one s ą przez działaj ą cych w gminie operatorów na składowiska zlokalizowane poza terenem gminy. Zbiórka selektywna surowców wtórnych prowadzona jest w systemi workowym. Rocznie zbiera si ę około 52 Mg szkła, około 7 Mg tworzyw sztucznych oraz 5 Mg opakowan z papierowych. Gmina Miejska Górka nie posiada instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych. W gminie wytwarzanych jest około 1723 Mg/rok odpadów komunalnych oraz 105 tys. Mg/rok odpadów pochodz ą cych z sektora gospodarczego, głównie z przemysłu rolno- spo ż ywczego. Prognoza ilo ś ci odpadów komunalnych do 2015 roku wskazuje na kilkunastoprocentowy wzrost masy odpadów.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 33
Plan gospodarki odpadami stanowi odr ę bne opracowanie pn. „Plan gospodarki odpadami dla gminy Miejska Górka”. Plan uwzl ę dnia ustalenia Polityki Ekologicznej Pa ń stwa, programów i planów wy ż szego rz ę du obejmuj ą cych problematyk ę gospodarki odpadami, w tym przede wszystkim: Krajowego Planu Gospodarki Odpadami, Planu Gospodarki Odpadami dla woj. wielkopolskiego, Planu Gospodarki Odpadami dla miasta Leszna i subregionu leszczy ń skiego oraz Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Rawicz.
2.1. Cele ekologiczne
Polityka Ekologiczna Pa ń stwa. Za cele ś redniookresowe do roku 2010, oprócz regulacji prawnych, uznano: • stworzenie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi, zapewniaj ącego wzrost odzysku, zmniejszaj ącego ich mas ę unieszkodliwian ą przez składowanie co najmniej o 30% do 2006 roku i o 75% do roku 2010 (w stosunku do roku 2000), • zbudowanie - w perspektywie 2010 r - krajowego systemu unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.
Województwo Wielkopolskie . Głównym celem w zakresie gospodarki odpadowej jest zminimalizowanie ilo ś ci wytwarzanych odpadów oraz wdro ż enie nowoczesnego systemu ich wykorzystania i unieszkodliwiania. Jako cel krótkoterminowy do roku 2005 przyj ę to utrzymanie ilo ś ci powstajacych odpadów komunalnych (w 2005 roku) na poziomie 110% w stosunku do 2000 r. i recykling na poziomie 10% ogółu surowców wtórnych w masie odpadów komunalnych oraz bezpieczne składowanie. Za zadania priorytetowe uznano: • osiagniecie zgodno ś ci prawnej w zakresie zarz ą dzania gospodark ą odpadami oraz wdro ż enie systemów gospodarki odpadami na wszystkich poziomach działalno ś ci samorzadowej, • wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym w tym budowa regionalnych zakładów utylizacji odpadów (kompostownie, sortownie, obiekty termicznej utylizacji odpadów); w ś ród zada ń wymienia si ę budow ę Zakładu Utylizacji i Unieszkodliwienia Odpadów Komunalnych dla Leszna okolicznych miejscowo ś ci.
Powiat Rawicz . Wg Programu... dla powiatu rawickiego za cele nadrz ę dne w zakresie gospodarki odpadami uznano: • unikanie powstawania odpadów, • selektywn ą zbiórka odpadów, • odzysk odpadów ze wskazaniem na recykling materiałowy i organiczny,
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 34
• wła ś ciwe unieszkodliwianie odpadów, których nie udało si ę podda ć odzyskowi i recyklingowi, • podnoszenie ś wiadomo ś ci ekologicznej – edukacja ekologiczna.
Głównym celem gospodarki odpadami w gminie do roku 2015 jest zminimalizowanie ilo ś ci wytwarzanych odpadów oraz wdro ż enie nowoczesnych systemów ich zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania.
2.2. Główne kierunki działa ń
Gmina uznała, ż e główny cel ekologiczny najlepiej zostanie zrealizowany poprzez przyst ą pienie do regionalnego systemu gospodarki odpadami opartego na Zakładzie Zagospodarowania Odpadów w Trzebani, gmina Osieczna, skupiaj ą cego 18 gmin subregionu leszczy ń skiego. Operatorem systemu b ę dzie Miejski Zakład Oczyszczania w Lesznie. Funkcjonowanie systemu zapewni zakładany w planie odzysk i recykling odpadów opakowaniowych, biodegradowalnych oraz specyficznych strumieni odpadów. Podstawowym systemem selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych b ę dzie zbiórka w gniazdach wielopojemnikowych zlokalizowanych w s ą siedztwie wytwórców odpadów. Instalacj ą odzysku i przygotowania do recyklingu odpadów opakowaniowych pozyskanych przez gmin ę z odpadów komunalnych b ę dzie instalacja segregacji odpadów na terenie regionalnego Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Trzebani. Strumienie specyficznych odpadów, takich jak: odpady wielkogabarytowe, zielone, budowlane, czy niebezpieczne wydzielone z odpadów komunalnych niezale ż nie od operatora zajmuj ą cego si ę gromadzeniem i wywozem, b ę d ą podlegały rozdzielnemu (od innych grup odpadów) gromadzeniu i wywozowi. Przestrzegana b ę dzie bezwzgl ę dnie zasada nie mieszania odpadów gromadzonych rozdzielnie, z innymi frakcjami lub grupami odpadów, w czasie transportu, recyklingu czy unieszkodliwiania. Miejscem unieszkodliwiania i składowania odpadów komunalnych powstaj ą cych na obszarze gminy, niezale ż nie od sposobu prowadzenia ich zbiórki, oraz operatora systemu gromadzenia i wywozu odpadów komunalnych zmieszanych b ę dzie regionalny Zakład Zagospodarowania Odpadów w Trzebani, której operatorem b ę dzie MZO Leszno. Dla gmin poło ż onych w południowej cz ęś ci regionu przewiduje si ę uruchomienie w rejonie Rawicza punktu przeładunku odpadów i kompostowni odpadów biodegradowalnych. System zacznie funkcjonowa ć od 2006 roku, a pełny proces utylizacji odpadów rozpocznie si ę w roku 2008.
2.3. Podstawy prawne Sprawy obowi ą zku utrzymania czysto ś ci i porz ą dku w gminie reguluje ustawa z dnia 13 wrze ś nia 1996 r. o utrzymaniu czysto ś ci i porz ą dku w gminach (Dz.U. Nr 132, poz. 622 ze zm.). Wa ż niejsze akty prawne reguluj ą ce sprawy gospodarki odpadowej to:
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 35
• ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 628 ze zm.); • ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. Nr 63, poz. 638 ze zm.); • ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowi ą zkach przedsi ę biorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. Nr 63, poz. 639); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska z dnia 27 wrze ś nia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporz ą dzania planów gospodarki odpadami (Dz U. Nr 66, poz. 620);
Szczegółowy wykaz aktów prawnych dotycz ą cych zagadnienia odpadów zawiera stanowi ą cy odr ę bne opracowanie „Plan gospodarki odpadami dla gminy Miejska Górka”.
3. OCHRONA POWIETRZA
Ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszcze ń , ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczajacych w celu zmniejszenia st ęż e ń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielko ś ci. Negatywne oddzialywanie zanieczyszcze ń na zdrowie ludzi, zwierz ą t oraz wegetacj ę ro ś lin spowodowane s ą głównie przez emisj ę pochodzac ą z procesów spalania paliw. Spo ś ród wielu zwi ą zków emitowanych do atmosfery, najwi ę kszy wpływ na zanieczyszczenie powiewtrza maj ą : dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek i dwutlenek w ę gla, pyły i w ę glowodory. Niektóre z nich, wraz z metanem i zwiazkami CFC (chlorofluorow ę glowymi) powstaj ą cymi w procesach produkcyjnych, przedostaj ą c si ę w wy ż sze warstwy atmosfery s ą zagro ż eniem dla zmian klimatycznych w skali globalnej. Na terenie gminy głównymi ź ródłami zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego s ą : zanieczyszczenia komunikacyjne, przemysłowe i tzw. „niskia emisja”. Emisja komunikacyjna dotyczy głównie terenów poło ż onych przy drogach o wi ę kszym nat ęż eniu ruchu (drogi nr 36 i 434). Jest ź ródłem takich zanieczyszcze ń jak: tlenek w ę gla
(CO), dwutlenek w ę gla (CO 2), tlenki azotu, w ę glowodory, a tak ż e pyły b ę d ą ce wynikiem ś cierania opon, zawieraj ą ce ołów, kadm, nikiel, mied ź . Dla celów grzewczych w gospodarstwach indywidualnych najcz ęś ciej stosowany jest w ę giel kamienny. Stosowanie paliwa stałego powoduje wprowadzanie do atmosfery znacznych ilo ś ci dwutlenku siarki, tlenku w ę gla oraz tlenków azotu i innych zwi ą zków. Ponadto podczas spalania paliw stałych emitowane s ą do atmosfery pyły. Wyst ę puje równie ż
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 36
tzw. pylenie niezorganizowane zwi ą zane z transportem i składowaniem paliw oraz odpadów ze spalania (popiół, ż u ż el). O znacznym udziale emisji niskiej w zanieczyszczeniu powietrza ś wiadczy wyra ź ny jej wzrost w sezonie grzewczym. Zamieszczona tabela zawiera dane dotyczace st ęż e ń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w miejscowo ś ci Konary.
Tabela 9. St ęż enie SO 2 i NO 2 wg IMGW (metoda pasywna) w roku 2000 (Konary)
3 3 wyszczególnienie SO 2 [ g/m ] NO 2 [ g/m ]
ś rednia okresu grzewczego 8,02 16,82 ś rednia okresu letniego 1,57 7,55 ś rednia roczna 4,79 12,18
Ź ródło: WIO Ś Pozna ń , Raport o stanie ś rodowiska w 2001 r
Powy ż sze dane pochodz ą z 2000 r. jednak ż e małe zu ż ycie gazu dla celów grzewczych mo ż e wskazywa ć na brak zmian w tym zakresie. Zamieszczona tabela przedstawia stan wykorzystania gazu sieciowego przez gospodarstwa domowe.
Tabela 10. Wykorzystanie gazu sieciowego przez gospodarstwa domowe
wyszczególnienie jedn. ogółem miasto wie ś liczba gospodarstw domowych szt. 2413 970 1443 szt. 997 819 178 liczba gospodarstw domowych korzystaj ą cych z gazu sieciowego % 41,3 84,4 12,3
liczba gospodarstw domowych korzystaj ą cych z gazu sieciowego szt. 369 264 105 do ogrzewania mieszka ń % 15,3 27,2 7,3 Ź ródło: GUS – Bank Danych Regionalnych (2003), Spis powszechny ludno ś ci i mieszka ń (2002)
Do wa ż niejszych ź ródeł emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych na terenie gminy nale ż y równie ż zaliczy ć zakłady wymienione w poni ż szej tabeli.
Tabela 11. Główne ź ródła emisji zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego
Emisja (Mg/rok) Urz ądzenia redukujace Zaklad pyły gazy zanieczyszcenia
311,23 599,54 Cukrownia Miejska Górka w tym: odpylaj ą ce CO 2 - 33,4 Piekarnia w Miejskiej Górce do 15 bd.
Ź ródło: Program ochrony ś rodowiska dla pow. Rawicz
Emisja zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych z Cukrowni Miejska Górka ma charakter sezonowy (kampania cukrownicza). Wg informacji zawartych w Raporcie WIO Ś Pozna ń (2002), w Cukrowni Miejska Górka dokonano modernizacji, które wpłyn ę ły na zmniejszenie zapotrzebowania na par ę technologiczn ą o 30 %. Spadek zu ż ycia pary wpłyn ą ł na
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 37
zmniejszenie zu ż ycia wegla, a tym samym zmniejszenie emisji zanieczyszczeń . Nie mniej jednak kontrola przeprowadzona przez WIO Ś w 2003 r. wykazała, ż e zakład nie dotrzymuje warunków emisji pyłów i gazów ustalonych w pozwoleniu. Na stan czysto ś ci powietrza atmosferycznego w gminie mog ą mie ć równie ż wpływ ź ródła zewn ę trzne np. miasto Rawicz.
3.1. Cele ekologiczne
Polityka Ekologiczna Pa ń stwa . W perspektywie do 2010 roku głównym celem jest poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza oraz uzyskanie norm emisyjnych, wymaganych przez przepisy Unii Europejskiej.
Województwo Wielkopolskie . Za cel główny uznano zapewnienie wysokiej jako ś ci powietrza oraz redukcja emisji gazów cieplarnianych niszcz ą cych warstw ę ozonow ą . Zakłada si ę mi ę dzy innymi: • eliminowanie w ę gla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i zast ę powanie go innymi, bardziej ekologicznymi no ś nikami ciepła, • edyukacj ę ekologiczn ą mieszkanców nt. korzystania z proekologicznych no ś ników energii.
Powiat Rawicz . Główny cel ekologiczny w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego to: Zapewnienie wysokiej jako ś ci powietrza, redukcja emisji pyłów i gazów cieplarnianych i niszcz ą cych warstw ę ozonow ą . Cel ten mo ż na osi ą gn ąć poprzez: • ograniczenie emisji do powietrza w energetyce i przemy ś le, • ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa, • ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych.
Główny cel przyj ę ty przez gmin ę Miejska Górka to eliminowanie czynników mog ą cych wpływa ć na pogorszenie stanu czysto ś ci powietrza atmosferycznego oraz zmniejszenie strat energii.
3.2. Główne kierunki działa ń
3.2.1. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń powstaj ą cych ze spalania paliw stałych oraz zmniejszenie strat energii
Działania, które mog ą doprowadzi ć od realizacji wytyczonego kierunku działa ń to przede wszystkim:
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 38
• zmniejszanie zu ż ycia w ę gla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych, • rozbudowa sieci gazowej, • promowanie nowych no ś ników energii pochodz ą cej ze ź ródeł odnawialnych, • edukacja ekologiczna społecze ń stwa na temat wykorzystania proekologicznych no ś ników energii i szkodliwo ś ci spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych), • termoizolacja budynków, • wymiana o ś wietlenia na energooszcz ę dne.
3.2.2. Ograniczenie wpływu emisji zanieczyszcze ń powodowanej przez komunikacj ę na warunki ż ycia ludzi
Ruch drogowy stanowi znaczne zagro ż enie dla ś rodowiska i zdrowia ludzi. Zwi ę kszaj ą ce si ę nat ęż enie ruchu, zły stan dróg oraz stan techniczny pojazdów przyczyniaj ą si ę do wzrostu emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Działania, które mogłyby przyczyni ć si ę do realizacji wytyczonego kierunku to: • budowa obej ś cia komunikacyjnego w Miejskiej Górce, oraz modernizacja i budowa nowych dróg, • tworzenie ś cie ż ek rowerowych i promowanie tego rodzaju komunikacji, • wprowadzanie izolacyjnych pasów zieleni wzdłu ż tras komunikacyjnych.
3.3. Podstawy prawne
Podstawowymi aktami prawnymi reguluj ą cymi zagadnienie ochrony powietrza atmosferycznego jest Prawo Ochrony Ś rodowiska oraz wydane przepisy wykonawcze, do których nale żą : • rozporz ą dzenie Rady Ministrów, w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze ś rodowiska (Dz. U. 2004 Nr. 279 poz. 2758); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, zakres i sposób przekazywania informacji dotycz ą cych zanieczyszczenia powietrza (Dz.U. z 2002 r. Nr 204, poz. 1727); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2002 r. Nr 87, poz. 796); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie sposobów, metod i zakresu dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, górnych i dolnych progów
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 39
oszacowania dla substancji o ustalonych poziomach dopuszczalnych oraz metodyk referencyjnych modelowania jako ś ci powietrza (Dz.U. z 2002 r. Nr 87, poz.798); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie warto ś ci odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. z 2003 r. Nr 1, poz. 12).
4. OCHRONA PRZED HAŁASEM
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego ś rodowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poni ż ej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Na terenie gminy nie prowadzi si ę działalno ś ci gospodarczej, która stwarzałaby znacz ą ce zagro ż enie hałasem. Drobne zakłady mog ą stanowi ć ź ródła hałasu o charakterze lokalnym. Obszarami, na których hałas mo ż e stanowi ć uci ąż liwo ść dla mieszka ń ców s ą tereny przyległe do dróg o wi ę kszym nat ęż eniu ruchu. Dotyczy to drogi krajowej nr 36 Ostrów Wlkp. – Lubi ń i drogi wojewódzkiej nr 434, gdzie nat ęż enie ruchu wynosi 3300 pojazdów na dob ę . Uci ąż liwo ść mo ż e stanowi ć równie ż droga powiatowa nr 21477 (Sobiałkowo – Konary), gdzie nat ęż enie ruchu wynosi 1717 pojazdów/na dob ę . Ze wzgl ę du na brak aktualnych bada ń emisji hałasu w przypadku innych ź ródeł, nie jest mo ż liwa ocena ś rodowiska akustycznego wokół nich.
4.1. Cele ekologiczne
Polityka Ekologiczna Pa ń stwa . Strategicznym celem w zakresie ochrony ś rodowiska przed hałasem, do osi ą gni ę cia w perspektywie do 2010 r. jest zmniejszenie skali nara ż enia mieszka ń ców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu, przede wszystkim maj ą cy najwi ę kszy zasi ę g przestrzenny hałas emitowany przez ś rodki transportu. Cel taki jest zbie ż ny z działaniami podejmowanymi w ramach Unii Europejskiej. Realizuj ą c ten cel nale ż y jednocze ś nie podejmowa ć działania w celu nie dopuszczenia do pogarszania si ę klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna. S ą to działania prewencyjne, wykorzystuj ą ce w szczególno ś ci metody planistyczne (w ramach tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, prowadzenia polityki lokalizacyjnej, itp.).
Województwo Wielkopolskie. Główny cel ekologiczny to zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu w ś rodowisku poprzez: • skuteczne zarz ą dzanie ochron ą przed hałasem, • ochron ę przed hałasem komunikacyjnym, • ochron ę przed hałasem przemysłowym.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 40
Powiat Rawicz . Główny cel przyjety przez powiat to zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu w ś rodowisku poprzez ochrone przed halasem komunikacyjnym oraz przemyslowym.
Głównym cel przyj ę ty przez gmin ę Miejska Górka to zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego ś rodowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poni ż ej dopuszczalnego.
4.2. Główne kierunki działa ń
Głównym kierunkiem działa ń jest ochrona mieszka ń ców gminy przed uci ąż liwo ś ci ą spowodowan ą nadmiernym hałasem. Na terenie gminy Miejska Górka nie prowadzi si ę działalno ś ci szczególnie uci ąż liwej ze wzgl ę du na emisj ę hałasu, a głównym ź ródłem uci ąż liwo ś ci s ą drogi o du ż ym nat ęż eniu ruchu. Zadania ekologiczne prowadz ą ce do realizacji zało ż onego celu sprowadza ć si ę b ę d ą do budowy obej ś cia komunikacyjnego w Miejskiej Górce, a tak ż e b ę d ą miały charakter zapobiegawczy polegaj ą cy na kształtowaniu rozwoju przestrzennego gminy w sposób zapewniaj ą cy utrzymanie klimatu akustycznego w granicach dopuszczalnych norm (np. wykluczenie z zabudowy mieszkaniowej terenów przyleglych do tras komunikacyjnych).
4.3. Podstawy prawne
Zagadnienia prawne z zakresy ochrony przed hałasem, reguluje Prawo Ochrony Ś rodowiska oraz wydanedo niego przepisy wykonawcze. S ą to: • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w ś rodowisku (Dz.U. Nr 178, poz. 1841), • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie warto ś ci progowych poziomów hałasu (Dz.U. z 2002 r. Nr 8, poz. 81); • rozporz ą dzenie Rady Ministrów, w sprawie wysoko ś ci jednostkowych stawek kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu (Dz. U. z 2001 Nr 120, poz. 1285); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie szczegółowych wymaga ń , jakim powinny odpowiada ć programy ochrony ś rodowiska przed hałasem (Dz.U. z 2002 r. Nr 179, poz. 1498).
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 41
5. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu ś rodowiska poprzez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni ż ej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Głównymi rodzajami ź ródeł sztucznych pól elektromagnetycznych wyst ę puj ących w naszym otoczeniu s ą : • linie elektroenergetyczne; • obiekty radiokomunikacyjne, w tym: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych; • stacje radiolokacyjne.
W gminie Miejska Górka brak znacz ą cych ź ródeł promieniowania elektromagnetycznego. Na terenie miasta istniej ą dwie stacje bazowe telefonii komórkowej, na ul. Kobyli ń skiej oraz na terenie cukrowni. Ponadto planuje si ę budow ę stacji bazowej w rejonie Dłoni. Zasi ę gi wyst ę powania pól elektromagnetycznych o warto ś ciach wy ż szych od dopuszczalnych w otoczeniu anten stacji bazowych telefonii komórkowych s ą zale ż ne od mocy doprowadzonej do tych anten i charakterystyk promieniowania tych anten. W otoczeniu typowych stacji bazowych telefonii komórkowej pola elektromagnetyczne o warto ś ciach wy ż szych od dopuszczalnych wyst ę puj ą nie dalej ni ż kilkadziesi ą t metrów od samych anten i na wysoko ś ci ich zainstalowania.
5.1. Cele ekologiczne
Polityka Ekologiczna Pa ń stwa. Najwa ż niejsze cele poplityki ekologicznej pa ń stwa to zapewnienie uregulowa ń prawnych oraz stworzenie odpowiednich struktur organizacyjnych zajmuj ących si ę monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych, przeszkolenie personelu i zapewnienie im ś rodków technicznych.
Województwo Wielkopolskie. Z uwagi na brak pomiarów pola elektromagnetycznego w szerokim zakresie wskazuje si ę na konieczno ść dokładnej inwentaryzacji ź ródeł pól elektromagnetycznych, a tak ż e prowadzenie w ramach monitoringu szerokopasmowych pomiarów widma pól elektromagnetycznych.
Powiat Rawicz . Za główny cel ekologiczny uznano ograniczenie szkodliwego oddziaływania pól elektromagnetycznych na ś rodowisko i zdrowie ludzi. Główne kierunki działa ń w tym zakresie to inwentaryzacja obiektów emituj ą cych pola elektromagnetyczne oraz uwzgl ę dnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obiektów emituj ą cych pola elektromagnetyczne.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 42
Główny cel przyj ę ty przez gmin ę Miejska Górka to ochrona przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na ś rodowisko i zdrowie ludzi.
5.2. Główne kierunki działa ń
Poziom promieniowania niejonizuj ą cego jest jednym z czynników wpływaj ą cych na jako ść ż ycia człowieka. Głównym kierunkiem działa ń b ę dzie d ąż enie do niekonfliktowych lokalizacji ź ródeł promieniowania elektromagnetycznego poprzez kształtowanie rozwoju przestrzennego gminy w sposób zapewniaj ą cy ochron ę przed szkodliwym oddziaływaniem pól elekromagnetycznych na ś rodowisko i zdrowie ludzi.
5.3. Uwarunkowania prawne
Podstawowym aktem prawnym dotycz ą cym mi ę dzy innymi ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym jest Prawo Ochrony Ś rodowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.). Prowadzenie rejestru zawieraj ą cego informacje o terenach, gdzie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów prowadzi wojewoda (art. 124).
6. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI
Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jako ś ci, poprzez: racjonalne gospodarowanie, zachowanie warto ś ci przyrodniczych, zachowanie mo ż liwo ści produkcyjnego wykorzystania, ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania oraz doprowadzenie jako ś ci gleby do wymaganych standardów, b ą d ź utrzymanie tych standardów. Potencjalny wpływ na degradacj ę gleb mog ą mie ć nast ę puj ą ce czynniki: rodzaj skały macierzystej, konfiguracja terenu, intensywne u ż ytkowanie rolnicze, niewła ś ciwy dobór ro ś lin uprawnych, niewła ś ciwy sposób nawo ż enia. W ś ród gruntów ornych na terenie gminy Miejska Górka wi ę kszo ść to gleby wysokich i ś rednich klas bonitacyjnych. Gleby klasy III a i b ł ą cznie stanowi ą 57,2 %, gleby klas IV (z zdecydowan ą przewag ą klasy IVa) – 26,5 %. W ś ród u ż ytków zielonych 49 % stanowi ą IV (49,0 %). Za gleby zdegradowane uznaje si ę gleby silnie zakwaszone i o bardzo niskiej zawarto ś ci przyswajalnych składników. Gleby u ż ytków rolnych powinny wskazywa ć warto ść pH w granicach 5 – 7. Warto ść pH poni ż ej 4,5 sygnalizuje niebezpiecze ń stwo degradacji gleby, a warto ść powy ż ej 7 ś wiadczy o jej alkalizacji, która mo ż e powodowa ć ujemne skutki dla gleby i ro ś lin. Na terenie gminy Miejska Gorka 75 % stanowi ą gleby o odczynie kwa ś nym (3% - bardzo kwa ś ne, 25% kwa ś ne, 47 – lekko kwa ś ne). Prawie połowa gleb na terenie gminy wymaga wapnowania (5% - konieczne, 13% - potrzebne, 25% - wskazane).
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 43
Na terenie gminy Miejska Górka wyst ę puj ą surowce podlegaj ą ce prawu górniczemu oraz kopaliny pospolite. Surowce podlegaj ą ce prawu górniczemu to: zło ż e gazu ziemnego „Zakrzewo” oraz fragmenty złó ż w ę gla brunatnego: Rawicz - Miejska Górka - Skoraszewice i Poniec – Krobia - Oczkowice. Ze wzgl ę du na niesprzyjaj ą ce warunki naturalne oraz istniej ą ce zagospodarowanie terenu, zło ż a w ę gla brunatnego nie b ę d ą eksploatowane. Eksploatacja złó ż gazu ziemnego zwykle wi ąż e si ę z zaj ę ciem okre ś lonej powierzchni pod budow ę urz ą dze ń infrastruktury technicznej zwi ą zanej z wydobyciem gazu. Spo ś ród surowców pospolitych udokumentowane i eksploatowane jest zło ż e iłów plioce ń skich w Rozst ę pniewie. Zasoby drugiego udokumentowanego zło ż a „Dło ń ” zostały ju ż wyczerpane. Kruszywo naturalne eksploatowane jest dorywczo na potrzeby lokalne w Karolinkach, Konarach, Dłoni, Miejskiej Górce, Topólce. Na terenie gminy wystepuj ą wyrobiska poeksploatacyjne wymagaj ą ce uporz ą dkowania i rekultywacji.
6.1. Cele ekologiczne
Polityka Ekologiczna Pa ń stwa. Do najwa ż niejszych celów polityki ekologicznej pa ń stwa w dziedzinie ochrony gleb nale żą :
• podniesienie poziomu wiedzy u ż ytkowników gleb i gruntów w zakresie mo ż liwo ści eksploatacji gleb oraz doskonalenie struktur organizacyjnych zajmuj ących si ę roblematyk ą ochrony i racjonalnego u ż ytkowania;
• promowanie rolnictwa ekologicznego;
• obj ę cie monitoringiem gleb rejestracji zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych wynikaj ą cych z rodzaju i intensywno ś ci eksploatacji oraz oddziaływania ró ż nych, negatywnych czynników oraz identyfikacja zagro ż e ń i rozszerzenie prac na rzecz rekultywacji terenów zdegradowanych, w tym terenów poprzemysłowych; • przygotowanie podstaw oraz doprowadzenie do powstania uregulowa ń prawnych ustalaj ących zasady i procedury ograniczaj ą ce nadmiern ą eksploatacj ę gleb oraz okre ś laj ą cych niezb ędne ś rodki zaradcze; • maksymalne zagospodarowanie terenów poprzemysłowych poprzez opracowanie i wdro żenie mechanizmów sprzyjaj ących ponownemu wł ą czeniu tych terenów do obiegu gospodarczego.
Województwo Wielkopolskie . Główny cel do roku 2010 to ochrona powierzchni ziemi, w tym powierzchni biologicznie czynnej i gleb przed degradacj ą mi ę dzy innymi poprzez: • racjonalne gospodarowanie, • zachowanie warto ś ci przyrodniczych,
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 44
• zachowanie mo ż liwo ś ci produkcyjnego wykorzystania, • ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania, • doprowadzenie jako ś ci gleby do wymaganych standardów, b ą d ź utrzymanie tych standardów.
Powiat Rawicz . W zakresie ochrony powierzchni ziemi za główny cel ekologiczny uznano ochron ę powierzchni ziemi i gleb przed degradacj ą . Dla osi ą gniecia tego celu okre ś lono kierunki działa ń ekologicznych w stosunku do gleb u ż ytkowanych rolniczo oraz kopalin.
Głównym cel przyj ę ty przez gmin ę Miejska Górka to ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacj ą .
6.2. Główne kierunki działa ń
6.2.1. Racjonalne gospodarowanie gruntami oraz ochrona przed degradacj ą
Mocn ą stron ą gminy Miejska Górka s ą dobre gleby pozwalaj ą ce na intensywny rozwój produkcji rolniczej. Dlatego te ż gleby te nale ż y chroni ć przed zmian ą przeznaczenia na inne cele. Skutecznym instrumentem prawnym w tym wypadku jest planowanie przestrzenne. Powinno si ę d ąż y ć do minimalizowania powierzchni gruntów rolnych o wy ż szych klasach bonitacyjnych wył ą czonych z produkcji rolnej i przeznaczonych na inne cele oraz zagospodarowywanie gruntów o niskiej przydatno ś ci rolniczej. Dla osi ą gni ę cia efektów nale ż y: • uwzgl ę dniania ć w planach zagospodarowania ochron ę gruntów rolnych przed zmian ą przeznaczenia na cele nierolnicze, • wdra ż a ć zasady dobrej praktyki rolniczej, poprzez organizowanie szkole ń , rozpowszechniania publikacji, itp.)
6.2.2. Ochrona złó ż kopalin oraz rekultywacja terenów zdegradowanych
Eksploatacj ę złó ż kopalin powinno si ę prowadzi ć w przypadku gospodarczo uzasadnionym z zastosowaniem ś rodków ograniczaj ą cych szkody w ś rodowisku. Tereny po zako ń czeniu eksploatacji powinny by ć zrekultywowane. Na terenie gminy do uporz ą dkowania i rekultywacji pozostało wyrobisko w Rozst ę pniewie.
6.3. Podstawy prawne
Zagadnienia prawne z zakresy ochrony powierzchni ziemi, reguluj ą : • ustawa Prawo Ochrony Ś rodowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.), • ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 27, poz. 96 ze zm.),
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 45
• ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz. U. Nr. 80, poz. 717 ze zm.) • ustawa o ochronie gruntów rolnych i le ś nych (Dz.U. z 1995 r. Nr 16, poz. 78 ze zm.), • ustawa o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. z 2004 r. Nr 93, poz. 898) • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie okre ś lenia standardów jako ś ci gleby (Dz. U. 2002 r. Nr 165, poz. 1359);
7. KSZTAŁTOWANIE LOKALNEGO SYSTEMU PRZYRODNICZEGO
Funkcja elementów kształtuj ą cych system przyrodniczy polega na zapewnieniu prawidłowych warunków funkcjonowania przyrody na terenie gminy, a tak ż e w zasi ę gu powi ą za ń gminy z otoczeniem. Do elementów kształtuj ą cych system przyrodniczy gminy zaliczono obszary le ś ne i inne tereny zadrzewione, ci ą gi dolinne cieków z kompleksami ł ą k oraz ci ą gi zadrzewie ń przydro ż nych, ś ródpolnych i wzdłu ż cieków, pełni ą ce funkcj ę uzupełniaj ą cych ł ą czników ekologicznych. Wymienione elementy tworz ą system lokalnych powi ą za ń zapewniaj ą cy ł ą czno ść z Europejską Siecią Ekologiczną (EECONET) poprzez Krajową Sie ć Ekologiczn ą . Powi ą zania przyrodnicze zapobiegaj ą dzieleniu przestrzeni na izolowane obszary, a tym samym degradacji ś rodowiska przyrodniczego. Podstawowe zadanie powi ą za ń przyrodniczych polega mi ę dzy innymi na: umo ż liwianiu migracji organizmów ż ywych sprzyjaj ą cej bogactwu gatunkowemu, roli klimatotwórczej (przewietrzanie terenu, wpływ na temperatur ę i wilgotno ść powietrza), zwi ę kszonej retencyjno ś ci wód, zdolno ś ci do zasilania wód gruntowych.
7.1. Cele ekologiczne
Polityka Ekologiczna Pa ń stwa najogólniej zmierza do utrzymania i przywrócenia do wła ściwego stanu ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej oraz zwi ę kszenia powierzchni obszarów chronionych do poziomu 1/3 terytorium Polski. Zakłada wzbogacanie i racjonalne u ż ytkowanie zasobów le ś nych, wzrost lesisto ści z poziomu 28,5 % (2001 r.) do ok. 30% powierzchni Polski w 2020 roku i ok. 33% w perspektywie 2050 roku, a tak ż e zapewnienia trwało ś ci i wielofunkcyjno ści lasów, kompleksowej ochrony ekosystemów le ś nych oraz wprowadzania bezpiecznych technologii prac w lesie. Polityka ekologiczna kraju za jeden z celów uznaje utrzymanie urozmaiconego krajobrazu rolniczego z gospodarstwami ś redniej wielko ści oraz zwi ę kszenie wsparcia i rozwój form rolnictwa stosuj ą cych metody produkcji nie naruszaj ące równowagi przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego oraz zapewnienie ochrony i racjonalnego
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 46
gospodarowania rónorodno ści ą biologiczn ą na całym terytorium kraju, wł ą czaj ąc w to obszary intensywnie u ż ytkowane gospodarczo i tereny zurbanizowane. Du ż y nacisk kładzie si ę na podniesienie poziomu ś wiadomo ści ekologicznej społecze ń stwa oraz władz szczebla lokalnego; mi ę dzy innymi poprzez promowanie zagadnie ń ró ż norodno ści biologicznej w ramach szkole ń i kampanii informacyjnych oraz popraw ę komunikacji społecznej w zakresie zrozumienia celów i skutków ochrony ró ż norodno ś ci biologicznej, propagowanie umiarkowanego u ż ytkowania zasobów biologicznych i praktyk oszcz ę dnego i rozs ą dnego gospodarowania, tak by nie niszczy ć zasobów przyrody ponad niezb ę dne potrzeby, a tak ż e wskazywanie na lokalne korzy ści z zachowania ró ż norodno ś ci biologicznej i krajobrazowej.
Województwo Wielkopolskie za cel główny przyj ę ło zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzgl ę dnieniem georó ż norodno ś ci i bioró ż norodno ś ci, w tym wzrost lesisto ś ci województwa. Kierunki działa ń w zakresie zasobów przyrodniczych zostały sformułowane dla nast ę puj ą cych zagadnie ń : ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych, integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym, ochrona gatunkowa ro ś lin i zwierz ą t, ochrona lasów, edukacja ekologiczna społecze ń stwa w zakresie ochrony przyrody.
Powiat Rawicz. Uwzgl ę dniaj ą c konieczno ść ochrony zasobów przyrody za główny cel ekologiczny uznano zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzgl ę dnieniem georó ż norodno ś ci i bioró ż norodno ś ci, w tym wzrost lesisto ś ci powiatu. W celu osi ą gni ę cia w/w celu okre ś lono kierunki działa ń ekologicznych: • ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych, • integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym, • ochrona gatunkowa ro ś lin i zwierz ą t, • ochrona lasów, • edukacja ekologiczna społecze ń stwa w zakresie ochrony przyrody.
Głównym cel przyj ę ty przez gmin ę Miejska Górka to ochrona i wzbogacanie systemu przyrodniczego gminy.
7.2. Główne kierunki działa ń
Post ę puj ą cy rozwój gospodarczy gminy niesie ze sob ą niebezpiecze ń stwo degradacji elementów cennych przyrodniczo oraz zakłócenie funkcjonowania systemu powi ą za ń przyrodniczych. Dlatego te ż dla realizacji zało ż onego celu niezb ę dne s ą nastepuj ą ce kierunki działa ń : ochrona przyrody i krajobrazu oraz utworzenie lokalnego systemu powi ą za ń przyrodniczych.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 47
7.2.1. Ochrona przyrody i krajobrazu
Na terenie gminy Miejska Górka ochrona prawn ą obj ę to pi ęć drzew pomnikowych (lipa w Konarach i cztery d ę by w parku w Piaskach). Ochron ą prawn ą obj ę to równie ż fragment lasu o powierzchni 28,7 ha w rejonie miasta Miejska Górka, jako las masowego wypoczynku. Ponadto ochron ą prawn ą w formie pomników przyrody proponuje si ę obj ąć 4 d ę by w oddziale le ś nym nr 50 b (le ś nictwo Karzec) oraz 3 d ę by w oddzialele ś nym nr 85 (le ś nictwo Kawcze).
7.2.2. Utworzenie lokalnego systemu powi ą za ń przyrodniczych
Aby zapewni ć prawidłowe funkcjonowanie przyrody na terenie gminy wskazane byłoby utworzenie lokalnego systemu powiaza ń przyrodniczych i usankcjonowanie prawne poprzez zapis w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Utworzenie lokalnego systemu powi ą za ń wymaga ć b ę dzie realizacji nast ę puj ą cych zada ń : • rekonstrukcji korytarza ekologicznego w postaci doliny D ą broczni poprzez wprowadzanie stref buforowych wzdłu ż cieku (pasy zieleni i zadarnienia na granicy z polami uprawnymi oraz na terenie miasta Miejska Górka), • zachowanie korytarza ekologicznego doliny Pijawki poprzez utrzymanie obecnego stanu u ż ytkowania, • zachowanie, odnawianie i wprowadzanie nowych zadrzewie ń przydro ż nych, ś ródpolnych oraz wzdłu ż rowów i cieków, • opracowania projektu granicy rolno – le ś nej oraz ewentualne zwiekszenie lesisto ś ci na terenie gminy zgodnie z tym projektem, • zachowanie istniej ą cych zbiorników wodnych, równie ż wyrobisk poeksploatacyjnych wypelnionych wod ą , wraz z otaczaj ą c ą ro ś linno ś ci ą .
7.3. Podstawy prawne
Podstawowe regulacje prawne z zakresu zasobów przyrodniczych zawieraj ą nastepuj ą ce akty prawne: • ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004 r, Nr. 92, poz. 880 ze zm.), • ustawa o lasach (Dz.U. z 1991 r. Nr 101, poz. 444 ze zm.); • ustawa Prawo Ochrony Ś rodowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.); • ustawa o ochronie gruntów rolnych i le ś nych (Dz.U. z 1995 r. Nr 16, poz. 78); • ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze ś rodków pochodz ą cych z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz.U. z 2003 r. Nr 229, poz 2273);
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 48
• rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska, w sprawie okre ś lenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegaj ą cych ochronie (Dz.U. z 2001 r. Nr 92, poz. 1029); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska z dnia 11 wrze ś nia 2001 r. w sprawie listy gatunków ro ś lin rodzimych dziko wyst ę puj ą cych obj ę tych ochron ą gatunkow ą ś cisł ą , cz ęś ciow ą oraz zakazów wła ś ciwych dla tych gatunków i odst ę pstw od tych zakazów (Dz.U. Nr 106, poz. 1167); • rozporz ą dzenie Ministra Ś rodowiska z dnia 26 wrze ś nia 2001 r. w sprawie okre ś lenia listy gatunków zwierz ą t rodzimych dziko wyst ę puj ą cych obj ę tych ochron ą gatunkow ą ś cisł ą i cz ę ciow ą oraz zakazów dla danych gatunków i odst ę pstw od tych zakazów. (Dz.U. Nr 130, poz. 1456);
8. EDUKACJA EKOLOGICZNA
Edukacja ekologiczna to wszelkie działania, które zmierzaj ą do kształtowania wła ś ciwej postawy społecze ń stwa oraz przyjaznych dla ś rodowiska nawyków. Zobowi ą zania do prowadzenia edukacji ekologicznej okre ś la ustawa Prawo ochrony ś rodowiska. Ustanawia ona obowi ą zek uwzgl ę dniania problematyki ochrony ś rodowiska w programach kształcenia ogólnego we wszystkich typach szkół. Obowi ą zek popularyzacji ochrony ś rodowiska adresowany jest równie ż do wszystkich ś rodków masowego przekazu. Równie ż nowa ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. wskazuje na konieczno ść edukacji w zakresie ochrony przyrody.
8.1. Cele ekologiczne
Polityka Ekologiczna Pa ń stwa. Skuteczna realizacja celów polityki ekologicznej pa ń stwa wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywieraj ą cych bezpo ś redni lub po ś redni wpływ na sposób i intensywno ść korzystania ze ś rodowiska, w tym równie ż udziału obywateli. Podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma: • odpowiednia edukacja ekologiczna, • zapewnienie powszechnego dost ę pu do informacji o ś rodowisku oraz stworzenie instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyra ż ania przez społecze ń stwo swoich opinii i wpływania na podejmowane, istotne dla ś rodowiska decyzje.
Województwo Wielkopolskie. Zakłada si ę konieczno ść poszerzania sposobów aktywizacji społecze ń stwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych społecznych, a w szczególno ś ci: pracowników administracji, samorz ą dów mieszka ń ców, nauczycieli szkół wszystkich szczebli, członków organizacji pozarz ą dowych, dziennikarzy, dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Podstaw ą skuteczno ś ci działa ń edukacyjnych jest rzetelne
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 49
informowanie społecze ń stwa nt. stanu ś rodowiska np. poprzez wydawanie ogólnodost ę pnych raportów o stanie ś rodowiska. Istotne jest tak ż e komunikowanie si ę ze społecze ń stwem przy podejmowaniu decyzji o działaniach inwestycyjnych.
Powiat Rawicz . Uznaj ą c, ż e podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w realizacji celów ekologicznych ma odpowiednia edukacja ekologiczna oraz zapewnienie powszechnego dost ę pu do informacji o ś rodowisku, a tak ż e stworzenie instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyra ż ania przez społecze ń stwo swoich opinii i wpływania na podejmowane, istotne dla ś rodowiska decyzje, za główny cel uznano podniesienie ś wiadomo ś ci ekologicznej społecze ń stwa.
Główny cel przyj ę ty przez gmin ę Miejska Górka to zwi ę kszenie ś wiadomo ś ci ekologicznej mieszka ń ców gminy.
8.2. Główne kierunki działa ń
Problematyk ę ochrony ś rodowiska i zrównowa ż onego rozwoju nale ż y uwzgl ę dnia ć w programach kształcenia ogólnego dla wszystkich typów szkół, w programach kursów. Równie ż ś rodki masowego przekazu s ą obowi ą zane kształtowa ć pozytywny stosunek społecze ń stwa do ochrony ś rodowiska oraz popularyzowa ć zasady tej ochrony w publikacjach i audycjach. Zgodnie z Polityk ą Ekologiczn ą Pa ń stwa skuteczna realizacja jej celów wymaga udziału w tym procesie społecze ń stwa. Podstawowe znaczenie dla szerokiego udziału społecze ń stwa ma odpowiednia edukacja ekologiczna oraz dost ę p do informacji o ś rodowisku. Zadaniem samorz ą du gminnnego jest wspieranie oraz inicjowanie działa ń edukacyjnych. Główne kierunki działa ń przyj ę te przez gmin ę to: • tworzenie warunków dla wychowania ekologicznego społeczecze ń stwa (obejmowanie ochron ą prawn ą cenych fragmentów przyrody, ś cie ż ki dydaktyczne, popularyzacja walorów krajobrazowych gminy: foldery, broszury informacyjne, ł ą czenie oraganizowanych imprez z promowaniem wiedzy ekologicznej np. konkursy, promowanie ekologicznych metod gospodarowania), • powszechny dost ę p do informacji o ś rodowisku ze szczególnym wskazywaniem pozytywnych zmian.
8.3. Podstawy prawne
Głównymi aktami prawnymi reguluj ą cymi zagadnienia edukacji ekologicznej s ą : • ustawa Prawo Ochrony Ś rodowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.), • ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz 880 ze zm.).
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 50
9. ZARZ Ą DZANIE PROGRAMEM OCHRONY Ś RODOWISKA
9.1. Zasady i organizacja zarz ą dzania
Zarz ą dzanie Programem powinno odbywa ć si ę z uwzgl ę dnieniem zasad zrównowa ż onego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ą dzania, zgodne z kompetencjami i obowi ą zkami podmiotów zarz ą dzaj ą cych. W gminie zarz ą dzanie ś rodowiskiem prowadzone jest przez samorz ą d gminy oraz przez instytucje podporz ą dkowane. Cele ochrony przyrody s ą realizowane przez uwzgl ę dnianie wymaga ń ochrony w programach ochrony ś rodowiska przyjmowanych przez organy jednostek samorz ą du terytorialnego, planach zagospodarowania przestrzennego, studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wynikaj ą kompetencje gminy w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej na swoim terenie (art. 3).
Z ustawy Prawo ochrony ś rodowiska wynikaj ą kompetencje burmistrza, dotycz ą ce zada ń zwi ą zanych ze zwykłym korzystaniem ze ś rodowiska przez osoby fizyczne. Zgodnie z ustaw ą wła ś ciwo ść burmistrza sprowadza si ę do spraw: • przyjmowanie wyników pomiarów wielko ś ci emisji z instalacji (art. 149), • wydawania decyzji, nakładaj ą cej na prowadz ą cego instalacj ę lub u ż ytkownika urz ą dzenia obowiazek prowadzenia w okre ś lonym czasie pomiarów wielko ś ci emisji (art. 150), • przyjmowania zgłosze ń instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mog ą cej negatywnie oddziaływa ć na ś rodowisko, (art. 152), • wydawania decyzji okre ś laj ą cej wymagania w zakresie ochrony ś rodowiska dotycz ą ce eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia (art. 154 ust.1), • nakładanie obowi ą zku wykonania przez osob ę fizyczn ą czynno ś ci zmierzaj ą cych do ograniczenia negatywnego oddziaływania instalacji lub urz ą dzenia na ś rodowisko (art. 363), • wstrzymywanie eksploatacji instalacji (art. 368), • przyjmowanie informacji o wyst ą pieniu powa ż nej awarii (art. 245 ust.), • współdziałanie przy tworzeniu planu operacyjno – ratowniczego (art. 268 ust. 2 pkt 3), • wydawanie zezwole ń na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i odprowadzanie ś cieków.
Z ustawy o ochronie przyrody wynikaj ą nast ę puj ą ce kompetencje organów gminy:
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 51
• powoływanie w drodze uchwały obszarów chronionego krajobrazu (art. 23), pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo- krajobrazowych oraz u ż ytków ekologicznych (art. 44), • rada gminy mo ż e uzna ć za park gminny teren poło ż ony poza obr ę bem miast i wsi o zwartej zabudowie, pokryty drzewostanem i nieobj ę ty ochron ą na podstawie ustawy z dnia z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568), je ż eli stanowi własno ść gminy, a je ż eli stanowi własno ść innego podmiotu - za zgod ą wła ś ciciela (art. 81), • burmistrz na wniosek posiadacza nieruchomo ś ci (poza nieruchomo ś ciami wpisanymi do rejestru zabytków wydaje zezwolenie na usuni ę cie drzew lub krzewów (art. 83).
Zadania gminy oraz obowi ą zki wła ś cicieli nieruchomo ś ci dotycz ą ce utrzymania czysto ś ci i porz ą dku okre ś la ustawa o utrzymaniu czysto ś ci i porz ą dku w gminach. Utrzymanie czysto ś ci i porz ą dku w gminach nale ż y do zada ń własnych gminy (art. 3.1.). Do zada ń gminy nale ż y m.in. zapewnienie czysto ś ci i porz ą dku na swoim terenie oraz tworzenie warunków niezb ę dnych do ich utrzymania (art. 3.2.). Zadania te gmina powinna realizowa ć na podstawie planu gospodarki odpadami.
Głównym wykonawc ą programu jest burmistrz. Współdziała on z organami administracji samorz ą dowej i rz ą dowej oraz podległymi im słu ż bami. Samorz ą d gminny dysponuje nast ę puj ą cymi instrumentami prawnymi: • uchwala plan zagospodarowania przestrzennego jako prawo miejscowe, • realizuje gospodark ę wodno-ś ciekow ą i gospodark ę i odpadami, • prowadzi gospodark ę zieleni ą .
Ź ródła finansowania zada ń programu to dochody bud ż etowe gminy, obligacje komunalne, po ż yczki i kredyty oraz inne fundusze. Instrumenty kontroli i monitoringu znajduj ą si ę w dyspozycji administracji specjalnych, które kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring sanitarny stanu ś rodowiska (Pa ń stwowa Inspekcja Sanitarna, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Ś rodowiska), monitoring wód (za wyj ą tkiem oceny jako ś ci wód) - Regionalny Zarz ą d Gospodarki Wodnej), administruj ą sektorami gospodarczymi ochrony ś rodowiska (Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ń stwowych). Bezpo ś rednim odbiorc ą programu programu b ę dzie społeczno ść lokalna gminy Miejska Górka
9.2. Kontrola realizacji programu
W procesie wdra ż ania Programu wa ż na jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ą gni ę cia
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 52
zało ż onych celów. Z tego wzgl ę du wa ż ne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego b ę dzie mo ż liwe dokonanie oceny procesu wdra ż ania, jak i równie ż b ę d ą mogły by ć dokonane ewentualne modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ę puj ą cych zakresach: monitoring ś rodowiska, monitoring programu. Monitoring ś rodowiska to ź ródło informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony ś rodowiska czyli podstawa do oceny całej polityki ochrony ś rodowiska. Monitoring programu to ocena zaplanowanych zamierze ń . Organ wykonawczy gminy co dwa lata sporz ą dza raport z wykonania programu i przedstawia go radzie gminy. Podstaw ą oceny realizacji programu b ę d ą zauwa ż alne efekty odniesione do zało ż onych celów. Zamieszczona tabela zawiera usystematyzowany wykaz celów ekologicznych, kierunków działa ń warunkuj ą cych osiagni ę cie zało ż onych celów oraz planowane efekty ekologiczne.
Tabela 12. Kierunki działa ń oraz oczekiwane efekty ekologiczne
Cel główny i kierunki działa ń : Efekty ekologiczne
Zabezpieczenie zasobów wód powierzchniowych • efekty rzeczowe wybudowanych i podziemnych w odpowiedniej ilo ś ci i dobrej urz ą dze ń (oczyszczalnia, sie ć jako ś ci: kanalizacjna - % mieszka ń ców • budowa systemów kanalizacyjnych, korzystaj ą cych z kanalizacji, płyty • ograniczenie odpływu azotu ze ź ródeł rolniczych gnojowe), (strefy buforowe na granicy wód i gruntów ornych), • poprawa stanu czysto ś ci wód • poprawa warunków retencyjnych oraz racjonalne powierzchniowych i podziemnych, gospodarowanie zasobami wodnymi, (ochrona • ograniczenie zu ż ycia wody przede zbiorników wodnych oraz ich podbudowa wszystkim w przemy ś le i rolnictwie oraz biologiczna), ograniczenie strat zwi ą zanych z jej • modernizacja urz ą dze ń zbiorowego zaopatrzenia rozprowadzaniem, w wod ę . • lepsze warunki rozwoju fauny i flory zwłaszcza wodnej, • zwi ę kszenie atrakcyjno ś ci gminy.
Zminimalizowanie ilo ś ci wytwarzanych odpadów • zmniejszenie ilo ś ci wytwarzanych oraz wdro ż enie nowoczesnych systemów ich odpadów, zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania: • zmniejszenie ilo ś ci odpadów trafiaj ą cych • zorganizowany sposób gromadzenia i wywozu na składowiska (selekcja), odpadów, • poprawa estetyki gminy. • likwidacja odpadów zawieraj ą cych azbest, • uporz ą dkowanie terenu nielegalnego składowania odpadów.
Eliminowanie czynników mog ą cych wpływa ć na • zwi ę kszenie liczby mieszka ń ców pogorszenie stanu czysto ś ci powietrza korzystaj ą cych z gazu sieciowego, atmosferycznego oraz zmniejszenie strat energii • zwi ę kszenie liczby mieszka ń ców cieplnej: korzystaj ą cych z odnawialnych ź ródeł • ograniczenie emisji zanieczyszcze ń powstaj ą cych energi, ze spalania paliw stałych, morernizacja kotlowni • zwi ę kszenie długo ś ci dróg o utwardzonej opalanych w ę glem (zmiana rodzaju paliwa). nawierzchni (skrócenie czasu przejazdu- • ograniczenie wpływu emisji zanieczyszcze ń zmniejszenie emisji spalin) powodowanej przez komunikacj ę na warunki ż ycia • utrzymanie stanu czysto ś ci powietrza ludzi, atmosferycznego na dotychczasowym poziomie lub poni ż ej dopuszczalnych norm.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 53
Zapewnienie jak najlepszego stanu • utrzymanie poziomu hałasu na akustycznego ś rodowiska: dotychczasowym poziomie lub poni ż ej • ochrona mieszka ń ców gminy przed uci ąż liwo ś ci ą poziomu dopuszczalnego, spowodowana nadmiernym hałasem • brak obiektów b ę d ą cych ź ródłem nadmiernego hałasu w s ą siedztwie zabudowy mieszkaniuowej oraz innych obiektów zwi ą zanych z pobytem ludzi.
Ochrona przed oddziaływaniem pól • brak ź ródeł promieniowania elektromagnetycznych na ś rodowisko elektromagnetycznego o lokalizacji i zdrowie ludzi: niezgodnej z wymogami ochrony • d ąż enie do niekonfliktowych lokalizacji ź ródeł ś rodowiska promieniowania elektromagnetycznego
Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed • zachowanie dotychczasowej powierzchni degradacj ą : gruntów rolnych wysokich klas • rcjonalne gospodarowanie gruntami oraz ochrona bonitacyjnych, przed degradacj ą , • utrzymanie plonów na dotychczasowym • ochrona złó ż kopalin oraz rekultywacja terenów poziomie lub ich zwi ę kszenie, zdegradowanych, • nowe nasadzenia ś ródpolne, • zwi ę kszenie lesisto ś ci, • likwidacja wyrobisk poekksploatacyjnych
Ochrona i wzbogacanie systemu przyrodniczego • zachowanie istniej ą cych oraz obj ę cie gminy: ochron ą prawn ą nowych najcenniejszych • ochrona przyrody i krajobrazu, elementów przyrodniczych, • • utworzenie lokalnego systemu powiaza ń zwi ę kszenie lesisto ś ci gminy, przyrodniczych i usankcjonowanie prawne poprzez • rekonstrukcja lokalnych korytarzy zapis w miejscowym planie zagospodarowania ekologicznych, przestrzennego. • nowe ciagi zadrzewie ń
Zwi ę kszenie ś wiadomo ś ci ekologicznej • wzrost zainteresowania społecze ń stwa mieszka ń ców gminy: edukacja ekologiczn ą , • tworzenie warunków dla wychowania • poprawa stanu ś rodowiska w zakresie ekologicznego społeczecze ń stwa (obejmowanie wszystkich ww zagadnie ń . ochron ą prawn ą cenych fragmentów przyrody, ś cie ż ki dydaktyczne, popularyzacja walorów krajobrazowych gminy: foldery, broszury informacyjne, łaczenie oraganizowanych imprez z promowaniem wiedzy ekologicznej promowanie ekologicznych metod gospodarowania, • powszechny dost ę p do informacji o ś rodowisku ze szczególnym wskazywaniem pozytywnych zmian.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 54
10. ZADANIA INWESTYCYJNE NA LATA 2004 – 2007 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2015
Wykaz i harmonogram realizacji przedsi ę wzi ęć dla gminy Miejska Górka sporz ą dzono dla zada ń własnych gminy oraz dla zada ń koordynowanych z uwzgl ę dnieniem kondycji finansowej gminy. Spis zada ń został podporz ą dkowany głównym celom ekologicznym i przypisanym im kierunkom działa ń . Uwzgl ę dniono równie ż wszystkie zadania dotycz ące ochrony ś rodowiska zawarte w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Miejska Górka oraz w Wieloletnim Planie Iwestycyjnym. Plan Rozwoju Lokalnego gminy został uchwalony w 2004 r. (uchwała Rady Miejskiej XVIII/102/04 z dnia 28 czerwca 2004 r.) Plan Rozwoju Lokalnego w zakresie przedmiotowym obejmuje zadania finansowane w cało ś ci lub cz ęś ci z bud ż etu gminy oraz zadania innych jednostek samorz ą du terytorialnego realizowane na terenie gminy. Natomiast jego zakres czasowy dotyczy zada ń inwestycyjnych planowanych do realizacji na lata 2004-2006 oraz tych, których rozpocz ę cie lub zako ń czenie planowane jest na lata 2007-2013. Plan porz ą dkuje procesy inwestycyjne w Gminie Miejska Górka, optymalizuje zakres rzeczowy potrzeb inwestycyjnych w stosunku do mo ż liwo ś ci finansowych, wskazuje planowane ź ródła finansowania inwestycji oraz ułatwia komunikacj ę społeczn ą władz gminy ze społeczno ś ci ą lokaln ą uczestnicz ą c ą w planowaniu rozwoju Gminy. W ś ród zada ń inwestycyjnych prowadz ą cych do poprawy sytuacji w gminie wymienia si ę zadania wpływajace na popraw ę stanu ś rodowiska naturalnego. Zadania te zostały uwzgl ę dnione w niniejszym Programie. Gmina Miejska Górka dysponuje Wieloletnim Programem inwestycyjnym, który został uchwalony w 2005 r. (uchwała Rady Miejskiej w Miejskiej Górce z dnia 28 kwietnia 2005 r.). Zadania inwestycyjne uj ę te w WPI i dotycz ą ce ochrony srodowiska zostały uwzglednione w niniejszym opracowaniu.
Spis zada ń na lata 2004 – 2007 zawiera tabela 14, natomiast spis zada ń na lata 2008 – 2025 tabela nr 15.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 55
Tabela 13. Spis zada ń inwestycyjnych na lata 2004 – 2007
Koszty Kierunki działa ń Zadanie Jednostka koordynuj ą ca Ź ródła finansowania tys. PLN ZABEZPIECZENIE ZASOBÓW WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH W ODPOWIEDNIEJ ILO Ś CI I DOBREJ JAKO Ś CI budowa oczyszczalni ś cieków w Karolinkach wraz Budowa systemów z kanalizacj ą sanitarn ą w Karolinkach, Gmina Miejska Górka bud ż et gminy, FRIK, ZPORR 2740 kanalizacyjnych i oczyszczania Miejskiej Górce, Niemarzynie ś cieków komunalnych rozbudowa oczyszczalni Chojno - partycypacja Gmina Pakosław bud ż et gminy, SAPARD 980
budowa kanalizacji sanitarnej w Konarach bud ż et gminy, NFO Ś iGW, Gmina Miejska Górka 2945 i Topólce WFO Ś iGW Budowa i modernizacja sie ć wodoci ą gowa w miejscowo ś ci Roszkówko Gmina Miejska Górka bud ż et gminy 75 systemów wodoci ą gowych Razem 6740 wdro ż enie Programu działa ń maj ą cych na celu ograniczenie odpływu azotu ze ź ródeł rolniczych dla obszaru szczegolnie nara ż onego Gmina Miejska Górka (rozp. Dyr. RZGW we Wrocławiu z 26.04.04): KCDRRiOW O/P-ń , • bud ż et pa ń stwa, edukacja i doradztwo, RCDRRiOW W-w, WODR bud ż ety samorz ą dów • wprowadzenie ogólnych zasad dobrej praktyki P-ń , OSCH-R P-ń , ró ż nych szczebli rolniczej, WIO Ś P-ń , WSSE P-ń , Ograniczenie odpływu azotu rolnicy i podmioty • PSSE Gosty ń , 787 ze ź ródeł rolniczych bilans azotu w gospodarstwie, gospodarcze zajmuj ą ce organy samorz ą dowe • plany nawo ż enia, si ę rolnictwem wojewódzkie i powiatowe, • budowa płyt gnojowych, zbiorników na gnojówk ę organizacje rolnicze,
i gnojowic ę , rolnicy i inne podmioty • kontrola rolniczych ź ródeł zanieczyszcze ń , gospodarcze • monitoring skuteczno ś ci Programu, • działania wspomagaj ą ce Razem zadania koordynowane 787 Ogółem 7527
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 56
cd. Tab. 13
ZMINIMALIZOWANIE ILO Ś CI WYTWARZANYCH ODPADÓW ORAZ WDRO Ż ENIE NOWOCZESNYCH SYSTEMÓW ICH ZBIÓRKI, ODZYSKU I UNIESZKODLIWIANIA przyst ą pienie do regionalnego systemu gospodarki odpadami opartego na Zakładzie Zagospodarowania Gmina Miejska Górka bud ż et gminy 224 Zorganizowany system Odpadów w Trzebani (udział gminy w kosztach gromadzenia i wywozu odpadów inwestycyjnych ZZO Trzebania)
obj ę cie wszystkich mieszka ń ców zorganizowanym bud ż et gminy, operator Gmina Miejska Górka 80 systemem zbiórki odpadów systemu gosp. odpadami Likwidacja odpadów identyfikacja ź ródeł odpadów zawierajacych azbest bud ż et gminy, starostwa, 9 zawieraj ą cych azbest i opracowanie planu usuwania azbestu Starostwo Powiatowe PFO Ś iGW Razem 313 ELIMINOWANIE CZYNNIKÓW MOG Ą CYCH WPŁYWA Ć NA POGORSZENIE STANU CZYSTO Ś CI POWIETRZA ORAZ ZMNIEJSZENIE STRAT ENERGII ZAPEWNIENIE JAK NAJLEPSZEGO STANU AKUSTYCZNEGO Ś RODOWISKA Ograniczenie emisji modernizacja i rozbudowa systemu o ś wietlenia zanieczyszcze ń powstaj ą cych Gmina Miejska Górka bud ż et gminy 500 drogowego na terenie miasta i gminy ze spalania paliw stałych przebudowa drogi gminnej bud ż et gminy, bud ż et Gmina Miejska Górka 782 Ograniczenie wpływu emisji (Miejska Górka, ul. Konopnickiej) pa ń stwa, ZPORR zanieczyszcze ń powodowanej bud ż et gminy, bud ż et budowa drogi gminnej Rozst ę pniewo - Sobiałkowo Gmina Miejska Górka 1270 przez komunikacj ę na warunki pa ń stwa, inne ź ródła ż ycia ludzi. budowa drogi gminnej Oczkowice - Dło ń Gmina Miejska Górka bud ż et gminy 400 Ochrona przed hałasem komunikacyjnym tworzenie ś cie ż ek rowerowych oraz promowanie bud ż et gminy Gmina Miejska Górka 48 tego rodzaju komunikacji (Miejska Górka – Rawicz) WFO Ś iGW Razem 3000
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 57
cd. Tab. 13
OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB PRZED DEGRADACJ Ą
Racjonalne gospodarowanie rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych Gmina Miejska Górka bud ż et gminy, GFO Ś iGW 27 gruntami oraz ochrona przed wdra ż anie zasad dobrej praktyki rolniczej bud ż et gminy, Gmina Miejska Górka 25 degradacj ą (szkolenia, publikacje) inne ś rodki Razem 52 OCHRONA I WZBOGACANIE SYSTEMU PRZYRODNICZEGO GMINY obj ę cie ochron ą prawn ą najcenniejszych elementów Ochrona przyrody i krajobrazu Gmina Miejska Górka bud ż et gminy, inne środki 18 szaty ro ś linnej (pomniki przyrody) Utworzenie lokalnego systemu bud ż et gminy, WFO Ś iGW, opracowanie projektu granicy rolno – le ś nej Gmina Miejska Górka 26 powiaza ń przyrodniczych inne ś rodki Razem 44 ZWI Ę KSZENIE Ś WIADOMO Ś CI EKOLOGICZNEJ MIESZKA Ń CÓW GMINY bud ż et gminy, promocja POS i PGO - łą czenie organizowanych Tworzenie warunków dla edukacji fundusze ochrony imprez z promowaniem wiedzy ekologicznej Gmina Miejska Górka 46 ekologicznej mieszka ń ców gminy ś rodowiska i gospodarki (konkursy o tematyce ekologicznej) wodnej, inne ś rodki Powszechny dost ę p do informacji rozpowszechnianie danych o ś rodowisku w gminie bud ż et gminy, o ś rodowisku ze szczególnym poprzez publikacje w prasie lokalnej, współprac ę ze fundusze ochrony Gmina Miejska Górka 30 wskazywaniem pozytywnych szkołami oraz ró ż nymi organizacjami działaj ą cymi ś rodowiska i gospodarki zmian na terenie gminy wodnej, inne ś rodki Zarz ą dzanie programem kontrola i ocena wdra ż ania POS i PGO Gmina Miejska Górka bud ż et gminy 8 Razem 84 Zadania własne 10233 w tym finansowane z bud ż etu gm. 5207 Zadania koordynowane 787 OGÓŁEM 11020
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 58
Tabela 14. Spis zada ń inwestycyjnych na lata 2008 – 2015
Koszty Kierunki działa ń Zadanie Jednostka koordynuj ą ca Ź ródła finansowania tys. PLN ZABEZPIECZENIE ZASOBÓW WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH W ODPOWIEDNIEJ ILO Ś CI I DOBREJ JAKO Ś CI budowa systemów kanalizacji sanitarnej dla Budowa systemów Miejskiej Górki (kontynuacja) i pozostałych bud ż et gminy, ZPORR, kanalizacyjnych i oczyszczania miejscowo ś ci „aglomeracji Miejska Górka” Gmina Miejska Górka 29200 inne ś rodki ś cieków komunalnych i „aglomeracji Chojno” oraz budowa przydomowych oczyszczalni ś cieków dla zabudowy rozproszonej sukcesywne zwi ę kszanie terenów zielonych – Gmina MiejskaGórka Poprawa warunków retencyjnych szczególnie w strefach wododzialowych (dolesienia, bud ż et gminy, inne fundusze 65 Nadlesnictwo Piaski zadrzewienia ś ródpolne, przydro ż ne) Razem 29265 Gmina Miejska Górka KCDRRiOW O/P-ń , bud ż et pa ń stwa, RCDRRiOW W-w, WODR bud ż ety samorz ą dów P-ń , OSCH-R P-ń , wdra ż enie Programu działa ń maj ą cych na celu ró ż nych szczebli WIO Ś P-ń , WSSE P-ń , Ograniczenie odpływu azotu ograniczenie odpływu azotu ze ź ródeł rolniczych, dla rolnicy i podmioty PSSE Gosty ń , 1705 ze ź ródeł rolniczych obszaru szczegolnie nara ż onego (rozp. Dyr. RZGW gospodarcze zajmuj ą ce organy samorz ą dowe we Wrocławiu z 26.04.04) - kontynuacja si ę rolnictwem wojewódzkie i powiatowe,
organizacje rolnicze,
rolnicy i inne podmioty gospodarcze Razem zadania koordynowane 1705 Ogółem 30970 ZMINIMALIZOWANIE ILO Ś CI WYTWARZANYCH ODPADÓW ORAZ WDRO Ż ENIE NOWOCZESNYCH SYSTEMÓW ICH ZBIÓRKI, ODZYSKU I UNIESZKODLIWIANIA zorganizowany system zbiórki odpadów – zakupy Zorganizowany system bud ż et gminy, operator pojemników do odpadów zmieszanych oraz do Gmina Miejska Górka 152 gromadzenia i wywozu odpadów systemu selektywnej zbiórki Razem 152
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 59
cd. Tab. 14
ELIMINOWANIE CZYNNIKÓW MOG Ą CYCH WPŁYWA Ć NA POGORSZENIE STANU CZYSTO Ś CI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ORAZ ZMNIEJSZENIE STRAT ENERGII ZAPEWNIENIE JAK NAJLEPSZEGO STANU AKUSTYCZNEGO Ś RODOWISKA
wspieranie zast ę powania w ę gla kamiennego bud ż et gminy, fundusze paliwami o mniejszej uci ąż liwo ś ci oraz no ś nikami ochrony ś rodowiska i Ograniczenie emisji Gmina Miejska Górka 65 energii pochodz ą cej ze ź ródeł odnawialnych gospodarki wodnej, zanieczyszcze ń powstaj ą cych inne ś rodki ze spalania paliw stałych rozbudowa sieci gazowej w gminie Gmina Miejska Górka bud ż et gminy, inne ś rodki 4680 termomodernizacja budynków gminnych Gmina Miejska Górka bud ż et gminy, inne ś rodki 600 budowa obej ś cia komunikacyjnego w Miejskiej GDDPiA, Gmina Miejska bud ż et pa ń stwa, 16520 Górce w ci ą gu drogi krajowej nr 36 Górka bud ż et gminy, inne ś rodki budowa i modernizacja dróg gminnych: Ograniczenie wpływu emisji D ą browa (ul. Nowa, Ko ś ciuszki, Ogrodowa) zanieczyszcze ń na warunki życia Konary – Hallerowa bud ż et gminy, ZPORR, Gmina Miejska Górka 4800 ludzi powodowanej przez Miejska Górka – Roszkówko inne ś rodki komunikacj ę Niemarzyn – Karolinki Niemarzyn - Chojno budowa ś cie ż ek i tras rowerowych oraz promowanie Gmina Miejska Górka bud ż et gminy, inne ś rodki 85 tego rodzaju komunikacji Razem 26750 CHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB PRZED DEGRADACJ Ą
Racjonalne gospodarowanie rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych Gmina Miejska Górka bud ż et gminy, inne ś rodki 20 gruntami oraz ochrona przed wdra ż anie zasad dobrej praktyki rolniczej (szkolenia, Gmina Miejska Górka bud ż et gminy, inne ś rodki 40 degradacj ą publikacje), promowanie rolnictwa ekologicznego Razem 60
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 60
cd. Tab. 14
OCHRONA I WZBOGACANIE SYSTEMU PRZYRODNICZEGO GMINY Utworzenie lokalnego systemu Rakonstrukcja korytarzy ekologicznych poprzez bud ż et gminy, WFO Ś iGW, Gmina Miejska Górka 50 powi ąza ń przyrodniczych tworzenie stref buforowych w sasiedztwie cieków inne ś rodki i usankcjonowanie prawne Zwi ę kszanie lesisto ś ci zgodnie z projektem granicy Gmina Miejska Górka, bud ż et gminy, starostwa, poprzez zapis w miejscowych 170 planach z.p. rolno - le ś nej Starostwo Powiatowe inne ś rodki Razem 220
ZWI Ę KSZENIE Ś WIADOMO Ś CI EKOLOGICZNEJ MIESZKA Ń CÓW GMINY promocja POS i PGO - ł ą czenie organizowanych bud ż et gminy, fundusze imprez z promowaniem wiedzy ekologicznej ochrony ś rodowiska Gmina Miejska Górka 65 (konkursy o tematyce ekologicznej) i gospodarki wodnej, Tworzenie warunków dla edukacji inne ś rodki ekologicznej mieszka ń ców gminy popularyzacja walorów przyrodniczo – bud ż et gminy, fundusze krajobrazowych gminy (tworzenie ś cie ż ek Gmina Miejska Górka ochrony ś rodowiska 80 dydaktycznych, foldery, broszury informacyjne) i gospodarki wodnej, inne ś rodki Powszechny dost ę p do informacji rozpowszechnianie danych o ś rodowisku w gminie bud ż et gminy, fundusze o ś rodowisku ze szczególnym poprzez publikacje w prasie lokalnej, współprac ę ze ochrony ś rodowiska Gmina Miejska Górka 60 wskazywaniem pozytywnych szkołami oraz ró ż nymi organizacjami działaj ą cymi i gospodarki wodnej, zmian na terenie gminy inne ś rodki Zarz ą dzanie programem kontrola i ocena wdra ż ania POS i PGO Gmina Miejska Górka bud ż et gminy 14 Razem 219 Zadania własne 56666 w tym finansowane z bud ż etu gm. 10359 Zadania koordynowane 1705 OGÓŁEM 58371
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 61
STRESZCZENIE
Postanowienia art. 17 ustawy Prawo ochrony ś rodowiska nało ż yły na gminy obowi ą zek sporz ą dzenia programów ochrony ś rodowiska w celu realizacji polityki ekologicznej pa ń stwa, okre ś laj ą cych cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, ś rodki niezb ę dne do osiagni ę cia celów, tj. mechanizmy prawno - ekonomiczne oraz ś rodki finansowe. Program ochrony ś rodowiska, zgodnie z art. 18 cyt. ustawy podlega uchwaleniu przez rad ę gminy po uprzednim zaopiniowaniu przez zarz ą d powiatu. Organ wykonawczy gminy b ę dzie sporz ą dza ć co dwa lata raporty z wykonania programu, które b ę d ą przedstawiane radzie gminy. Program ochrony ś rodowiska dla Gminy Miejska Górka został opracowany zgodnie z „Wytycznymi sporz ą dzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” opracowanymi przez Ministerstwo Ś rodowiska w 2002 roku. W pierwszej cz ęś ci opracowania przedstawiono charakterystyk ę uwarunkowa ń wpływaj ą cych na kształt przyj ę tego programu ochrony ś rodowiska, a mianowicie: • uwarunkowa ń zewn ę trznych wynikaj ą cych z aktualnego stanu prawa polskiego oraz prawa wspólnotowego, polityki ekologicznej pa ń stwa, programów ochrony ś rodowiska województwa wielkopolskiego oraz powiatu rawickiego, a tak ż e innych programów obejmuj ą cych swym zakresem obszar gminy Miejska Górka, • uwarunkowa ń wewn ę trznych wynikaj ą cych z warunków społeczno – gospodarczych i stanu ś rodowiska przyrodniczego gminy oraz dotychczasowych działa ń na rzecz ochrony ś rodowiska.
Druga cz ęść opracowania zawiera polityk ę ochrony ś rodowiska ze wskazaniem głównych celów ekologicznych planowanych do osi ą gni ę cia w latach 2004-2007 i 2008-2015, kierunków działa ń , zada ń warunkuj ą cych osi ą gni ę cie tych celów oraz potencjalnych ź ródeł finansowania. Polityka ochrony ś rodowiska w gminie polega ć b ę dzie na zapewnieniu zrównowa ż onego rozwoju poprzez ochron ę i popraw ę stanu i funkcjonowania ś rodowiska przyrodniczego oraz racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody sprzyjaj ą ce rozwojowi społeczno – gospodarczemu. Główne cele ekologiczne gminy, dla których okre ś lono kierunki działa ń warunkuj ą cych ich realizacj ę sprowadzaj ą si ę do: • zabezpieczenia zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w odpowiedniej ilo ś ci i dobrej jako ś ci; • zminimalizowania ilo ś ci wytwarzanych odpadów oraz wdro ż enie nowoczesnych systemów ich zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania; • eliminowania czynników mog ą cych wpływa ć na pogorszenie stanu czysto ś ci powietrza atmosferycznego;
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 62
• zapewnienia jak najlepszego stanu akustycznego ś rodowiska; • ochrony przed oddziaływaniem pół elektromagnetycznych na ś rodowisko i zdrowie ludzi; • ochrony powierzchni ziemi i gleb przed degradacj ą ; • ochrony i wzbogacania systemu przyrodniczego gminy; • zwi ę kszenia ś wiadomo ś ci ekologicznej mieszka ń ców gminy.
Formułuj ą c zadania do realizacji w najbli ż szych latach jak i w okresie perspektywicznym, adresowano je nie tylko do gminy i jej jednostek - zadania własne, ale tak ż e do wielu podmiotów spoza gminy, bez których cz ęść zada ń nie byłaby mo ż liwa do wykonania - zadania koordynowane. W procesie wdra ż ania „Programu ...” wa ż na jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń poprzez tzw. monitoring programu obejmuj ą cy ocen ę zaplanowanych zamierze ń oraz monitoring ś rodowiska stanowi ą cy ź ródło informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz jego ochrony. Wyniki dokonywanych ocen posłu żą do ewentualnych korekt i modyfikacji programu.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 63
SPIS TABEL
str.
Tabela 1 Zestawienie wyrobisk 15
Tabela 2 U ż ytkowanie gruntów 18
Tabela 3 Klasyfikacja gleboznawcza u ż ytków rolnych 18
Tabela 4 Kompleksy przydatno ś ci rolniczej gruntów 19
Tabela 5 Pomniki przyrody 21
Tabela 6 Drzewa o charakterze pomnikowym 21
Tabela 7 Stan czysto ś ci cieków badanych w 2003 r. 25
Tabela 8 Struktura zu ż ycia wody 27
Tabela 9 St ęż enia SO 2 i NO 2 wg IMGW (metoda pasywna) w roku 2000 37
Tabela 10 Wykorzystanie gazu sieciowego przez gospodarstwa domowe 37
Tabela 11 Główne ź ródła emisji zanieczyszce ń powietrza atmosferycznego 37
Tabela 12 Kierunki działa ń oraz oczekiwane efekty ekologiczne 53
Tabela 13 Spis zada ń inwestycyjnych na lata 2004 – 2007 56
Tabela 14 Spis zada ń na lata 2008 - 2015 59
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 64
MATERIAŁY Ź RÓDŁOWE
1. Bilans zasobów wód podziemnych z o ś rodków miejskich. Hydroconsult. Pozna ń 1999. 2. Diagnoza stanu i kierunki działa ń w ochronie ś rodowiska do roku 2010 - woj. leszczy ń skie. Urz ą d Wojewódzki w Lesznie. Leszno 1996. 3. Dokumentacje hydrogeologiczne uj ęć wód podziemnych. 4. Gazyfikacja w Gminie Miejska Górka.”Progres” Sp. z o.o. Pozna ń 1994. 5. GUS – Bank Danych Regionalnych (2003). 6. II Polityka ekologiczna pa ń stwa. Warszawa 2000 r. 7. Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla miasta Miejska Górka, wsi Karolinki i Niemarzyn. Kolektor Serwis. Leszno 2004. 8. Koncepcja kanalizacji sanitarnej zlewni oczyszczalni ś cieków KAROLINKI. Biuro Projektów Realizacji In ż ynierii Ochrony Ś rodowiska „WIN”. Leszno 2004. 9. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska. Fundacja IUCON Poland. Warszawa 1995. 10. Koncepcja oczyszczalni ś cieków dla aglomeracji Miejska Górka. Kolektor Serwis. Leszno 2004. 11. Mapa glebowo – rolnicza w skali 1 : 100000. IUNG Puławy 1982. 12. Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ą cych szczególnej ochrony. A.S. Kleczkowski. AGH Kraków 1990. 13. Mapa topograficzna w skali 1 : 10000 (PPGK 1986-87). 14. Mapy hydrograficzne w skali 1:50000 - oprac. z 1990 r. (OPGK Pozna ń ) i 2000 r. (Główny Geodeta Kraju). 15. Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006. 16. Ocena warunków hydrogeologicznych woj. leszczy ń skiego: cz. I - Warunki hydrologiczne i cz. II - Warunki hydrogeologiczne. Przedsi ę biorstwo Geologiczne Proxima Wrocław 1994 r. 17. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Miejska Górka. Miejska Górka 2004. 18. Plan urz ą dzenia lasu Nadle ś nictwa Piaski na okres 1.01.99 - 31.12.2008 r. RDLP Pozna ń . 19. Polityka Ekologiczna Pa ń stwa na lata 2003-2006 z uwzgl ę dnieniem perspektyw na lata 2007-2010. Warszawa 2002 r. 20. Prognozowanie skutków przyrodniczych planów zagospodarowania przestrzennego – poradnik metodyczny. IGPiK. Kraków 1998. 21. Program Ochrony Ś rodowiska dla Powiatu Rawickiego. ABRYS Technika. Pozna ń 2003. 22. Program Ochrony Ś rodowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2002 – 2010. 23. Program promocji zarz ą dzania ś rodowiskowego w Polsce. Ministerstwo Ś rodowiska. Warszawa 2003 r. 24. Raporty o stanie ś rodowiska w Wielkopolsce w latach 1998 - 2003. Biblioteka Monitoringu Ś rodowiska. Pozna ń . 25. Sołowiej Daniela. Podstawy metodyki oceny ś rodowiska przyrodniczego człowieka. Wydawnictwo Naukowe UAM. Pozna ń 1992. 26. Spis powszechny ludno ś ci i mieszka ń (GUS 2002). 27. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego. Sejmik Województwa Wielkopolskiego, Pozna ń 2000 r.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 65
28. Studium techniczno – ekologiczne. Program ochrony wód zlewni Baryczy. Instytut Ochrony Ś rodowiska. Oddział we Wrocławiu. Wrocław 2001 r. 29. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Miejska Górka. Biuro Projektowe. Architektura i Urbanistyka. Leszno 2001. 30. Surowce mineralne województwa leszczy ń skiego w aspekcie ochrony złó ż i ś rodowiska naturalnego - gmina Miejska Górka. EKOKONREM Wrocław 1992 r. 31. Warunki przyrodnicze produkcji rolnej. IUNiG Puławy. 32. Wa ż niejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego. Urz ą d Statystyczny Pozna ń 2002. 33. Wdra ż anie systemów zarz ą dzania ś rodowiskowego w ramach współpracy dwustronnej z pa ń stwami UE. Departament Polityki Ekologicznej. Warszawa 2003. r. 34. Wieloletni Plan Inwestycyjny dla Gminy Miejska Górka na lata 2005-2007. 35. Wytyczne sporz ą dzania Programów Ochrony Ś rodowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. Ministerstwo Ś rodowiska, Warszawa 2002 r.
PROGRAM OCHRONY Ś RODOWISKA DLA GMINY MIEJSKA GÓRKA 66