D:\0-Naswietlarnia\Pg 2016 03\Kompozyt\Ewa Włodarczyk\3 16 Przybyłek, Górski-Kolor.Vp
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Przegl¹d Geologiczny, vol. 64, nr 3, 2016 Z³o¿e wêgla brunatnego Oczkowice – g³os za w³aœciwym rozpoznaniem hydrogeologicznym Jan Przyby³ek1, Józef Górski1 The Oczkowice lignite deposit. Voicing concern for proper hydrogeological recognition. Prz. Geol. 64: 183–191. Abstract.Thearticle presents a critical opinion about the recognition of hydrogeological conditions described in the geological report on the Oczkowice lignite deposit. It is shown that the report does not include sufficient recognition of hydrogeological conditions as well as che- mical analyses of groundwater in the Paleogene-Neogene aquifers, where an upward flow of high salinity groundwater from the Mesozoic basement was found. Moreover, the occurrence of sulphides in the Miocene sediments has not been proven, and it can significantly influence J. Przyby³ek J. Górski the water quality in the pit. There are also numerous errors and unacceptable simplifications in the numerical hydrogeological model which is an integral part of the report. It is assessed that the recognition of hydrogeological conditions included in the report cannot be treated as a basis for a proper development of neither a report on deposit dewatering nor an Environmental Impact Assessment report. Keywords: lignite, hydrogeological conditions, Oczkowice lignite deposit Autorzy niniejszego artyku³u w trakcie opiniowania kolejnych postêpowañ administracyjnych przed podjêciem czêœci hydrogeologicznej dokumentacji geologicznej z³o¿a decyzji o ewentualnej eksploatacji z³o¿a, ¿e uznaliœmy za Oczkowice, jednego z najwiêkszych obecnie udokumen- celowe podzielenie siê tymi obawami z Czytelnikami towanych z³ó¿ wêgla brunatnego w Polsce, przyjrzeli siê Przegl¹du Geologicznego. procesowi przedstawiania i zatwierdzania dokumentacji geologicznej z³o¿a kopaliny. Przeanalizowali oni zakres OPIS FIZJOGRAFICZNY REJONU Z£O¯A powi¹zañ towarzysz¹cych sporz¹dzaniu innych dokumen- WÊGLA BRUNATNEGO OCZKOWICE tów niezbêdnych do uzyskania koncesji na wydobycie danej kopaliny, w szczególnoœci w odniesieniu do takiej kopaliny, Wed³ug podzia³u fizycznogeograficznego (Kondracki, któr¹ jest wêgiel brunatny, przewidziany do wielkopro- 2002) z³o¿e Oczkowice jest po³o¿one na WysoczyŸnie miennej i g³êbokiej eksploatacji odkrywkowej. Zauwa¿yli, Kaliskiej, a hydrograficznie w zlewni Baryczy na miêdzy- ¿e chocia¿ w literaturze istniej¹ szczegó³owo opisane sce- rzeczu jej dwóch wiêkszych prawobrze¿nych dop³ywów: nariusze prawnych procedur postêpowania w celu uzyska- Polskiego Rowu i Orli. Lokalnie na tym podstawowym nia koncesji na odkrywkow¹ eksploatacjê z³ó¿ (Uberman miêdzyrzeczu p³yn¹ jeszcze dwie mniejsze rzeki: D¹brocz- & Ostrêga, 2009), to w opisach tych nie zawsze zostaje na – przez teren z³o¿a Oczkowice oraz Mas³ówka – po jego uchwycony zakres koniecznej spójnoœci wyników badañ zachodniej stronie. Roczne opady atmosferyczne na tym i dzia³añ, np. pomiêdzy kolejnymi dokumentacjami geolo- obszarze kszta³tuj¹ siê na poziomie najni¿szych w Polsce: gicznymi (dokumentacja z³o¿owa) i stricte hydrogeolo- w zlewni Rowu Polskiego – 560 mm, w zlewni Orli – 564 mm. gicznymi (dokumentacja odwodnieniowa) czy elementami Wed³ug publikacji Kêpiñskiej-Kasprzak (2015) rejon pra- tych dokumentacji, które trafiaj¹ do raportu nt. oddzia³ywa- wobrze¿nej zlewni Baryczy, w tym miêdzyrzecze Orla– nia danego przedsiêwziêcia na œrodowisko. W trakcie prac –Polski Rów, w 50-leciu 1951–2000 nale¿a³ do obszarów Komisji Ocen Oddzia³ywania na Œrodowisko (Regionalna o maksymalnym czasie trwania ni¿ówek letnio-jesiennych, Dyrekcja Ochrony Œrodowiska w Poznaniu) w aspekcie które przekracza³y 130 dni w roku. Z tych wzglêdów pod oceny raportów sporz¹dzonych dla odkrywek Kopalni Wêgla koniec lat 80. XX w. planowano przerzut wody z projekto- Brunatnego Konin (obecnie PAK Kopalnia Wêgla Brunat- wanego zbiornika retencyjnego Wielowieœ Klasztorna na nego Konin S.A.) stwierdzono, ¿e wszystkie braki w roz- rzece Proœnie rzek¹ Barycz i dalej kana³ami na tzw. p³ytê poznaniu hydrogeologicznym danego z³o¿a na etapie do- suszy Gostyñ–Krotoszyn–Rawicz dla nawodnieñ rolni- kumentacji „z³o¿owej” s¹ automatycznie przenoszone na czych (G³uszak i in., 1987). kolejne dokumentacje, w tym „odwodnieniow¹”, a nastêp- W strefie powierzchniowej z³o¿a wystêpuj¹ urodzajne nie na treœæ Raportu Oceny Oddzia³ywania na Œrodowisko. gleby klas III i IV, które s¹ zaliczane do kompleksu pszen- Z tym wiêkszym niepokojem odnotowaliœmy liczne braki nego oraz ¿ytniego. S¹ to gleby brunatne w³aœciwe i wy³u- i b³êdy merytoryczne pope³nione w czêœci hydrogeologicz- gowane oraz bielicoziemne i pseudobielicowe powsta³e nej „Dodatku do dokumentacji geologicznej z³o¿a wêgla z piasków gliniastych lekkich na pod³o¿u glin. Na dnie brunatnego Oczkowice... ”(Proxima S.A., 2014). Mamy dolin wystêpuj¹ gleby aluwialne (mady), bagienne (gleby te¿ œwiadomoœæ, ¿e b³êdy te prze³o¿¹ siê na obni¿enie jako- mu³owo-torfowe) i pobagienne (gleby murszowe). Tereny œci nastêpnych opracowañ. Sprawa jest na tyle powa¿na dla te s¹ zajête g³ównie przez ³¹ki i pastwiska. Korzystne 1 Zak³ad Hydrogeologii i Ochrony Wód, Instytut Geologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Maków Polnych 16, 61-606 Poznañ; [email protected], [email protected]. 183 Przegl¹d Geologiczny, vol. 64, nr 3, 2016 warunki glebowe przyczyniaj¹ siê do tego, ¿e gminy Kro- ZARYS WARUNKÓW HYDROGEOLOGICZNYCH bia i Miejska Górka, na terenie których udokumentowano W REJONIE Z£O¯A WÊGLA BRUNATNEGO z³o¿e Oczkowice, nale¿¹ do obszarów województwa wiel- OCZKOWICE kopolskiego o najwy¿szym poziomie gospodarki rolnej (Ko³odziejczak, 2004). Na niemal ca³ej powierzchni w W ramach sporz¹dzonego ostatnio „Dodatku...” rejonie z³o¿a znajduje siê wiele urz¹dzeñ melioracyjnych (Proxima S.A., 2014) na obszarze z³o¿a Oczkowice wy- oraz kilkadziesi¹t zbiorników ma³ej retencji. W podma- dzielono dwa piêtra wodonoœne, a w ich obrêbie szeœæ kaj¹cych dnach dolin s¹ to rowy melioracyjne, natomiast poziomów wodonoœnych, w tym: na obszarze wysoczyzny – urz¹dzenia drenarskie. Sieæ – czwartorzêdowe piêtro wodonoœne z poziomami: rowów melioracyjnych odwadnia strefy podmok³oœci nadglinowym, miêdzyglinowym, podglinowym; sta³ych i okresowych. – neogeñsko-paleogeñskie piêtro wodonoœne z pozio- W granicach wyznaczonego obszaru z³o¿a wêgla bru- mami: plioceñskim, mioceñskim i oligoceñskim. Krótk¹ charakterystykê sytuacji hydrogeologicznej nad natnego Oczkowice, w jego nadk³adzie i otoczeniu, wystê- i pod pok³adem z³o¿a wêgla brunatnego przedstawiono w puj¹ bardzo cenne dla zaopatrzenia w wodê do picia i na tabeli 1. Zosta³a ona wykonana na podstawie danych z otwo- potrzeby gospodarcze lokalne zbiorniki wód podziem- rów wiertniczych i wyników badañ przeprowadzonych nych w formie pasmowych struktur hydrogeologicznych, w trzech hydrowêz³ach, zlokalizowanych w s¹siedztwie z nagromadzeniem piasków i ¿wirów w obrêbie czwarto- miejscowoœci Oczkowice, Cio³kowo i Rogowo (ryc.1). rzêdowego piêtra wodonoœnego. W odleg³oœci 6,6 km od Pok³ad wêgla brunatnego o mi¹¿szoœci 11–14 m w rejo- granic omawianego z³o¿a wêgla brunatnego znajduje siê nie wymienionych hydrowêz³ów znajduje siê na g³êbo- G³ówny Zbiornik Wód Podziemnych nr 308 o znaczeniu koœci 111–134 m. W tabeli 1 zestawiono porównawczo: regionalnym – zbiornik miêdzymorenowy rzeki Kania po³o¿enie filtrów otworów badawczych, wydajnoœci i de- 2 o powierzchni 140 km i strategicznych zasobach wód pod- presje uzyskane w próbnych pompowaniach oraz stê¿enie ziemnych dla bardzo deficytowego w tym zakresie rejonu jonu chlorkowego w wodach badanych warstw wodonoœ- gostyñskiego. Na podkreœlenie zas³uguje bardzo rozbudo- nych. W czêœci podwêglowej piêtra neogeñsko-paleo- wany system zbiorowego zaopatrzenia w wodê, który ba- geñskiego zbadano wodonoœnoœæ osadów (piaski drobno- zuje na ujêciach wód podziemnych za³o¿onych w struktu- i œrednioziarniste), parametry wydajnoœciowe i filtracyjne rach hydrogeologicznych o charakterze lokalnym. oraz chemizm wód podziemnych tylko w warstwach zale- Tab. 1. Porównanie g³êbokoœci pok³adu wêgla brunatnego w hydrowêz³ach badawczych, wyników próbnych pompowañ oraz stê¿enia jonu chlorkowego w wodach podziemnych w rejonie z³o¿a wêgla brunatnego Oczkowice wg danych z „Dodatku...” (Proxima S.A., 2014) Table 1. Comparison of the lignite layer location in pumping and observation wells, pumping tests results and concentrations of chloride in groundwater in the region of Oczkowice lignite deposit, after data from Appendix…(Proxima S.A., 2014) Hydrowêze³ Oczkowice Hydrowêze³ Cio³kowo Hydrowêze³ Rogowo Oczkowice pumping and observation wells Cio³kowo pumping and observation wells Rogowo pumping and observation wells Pok³ad wêgla brunatnego na g³êbokoœci od–do w m poni¿ej terenu [mi¹¿szoœæ pok³adu w m] Lignite layer at depth from–to in m below ground level [lignite thickness in m] 111–125 [14] 121,3–132,9 [11,6] 122,4–133,4 [11] Zbadane poziomy wodonoœne w poszczególnych hydrowêz³ach Tested aquifers in the pumping and observation wells Poziom mioceñski – warstwa nadwêglowa Miocene aquifer – overlignite layer filtr na g³êbokoœci / screened interval: filtr na g³êbokoœci / screened interval: 78,5–80,5 i 82,5–84,5 m 65,0–69,0 m wydajnoœæ / well discharge: wydajnoœæ / well discharge: 3 3 Q = 0,06 m /h Q = 0,61 m /h nie wystêpuje depresja / depression: depresja / depression: not recognized s = 32,40 m s = 34,54 m chlorki / chloride: chlorki / chloride: 39,56 mg Cl/dm3 43,58 mg Cl/dm3 Poziom mioceñski – warstwa podwêglowa Miocene aquifer – underlignite layer filtr na g³êbokoœci / screened interval: filtr na g³êbokoœci / screened interval: