Ryszard Mazurek DZIEJE ŁOSIŃCA (Wsi Rodzinnej) Wersja Robocza – Temat W Trakcie
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Ryszard Mazurek DZIEJE ŁOSIŃCA (wsi rodzinnej) Wszystkim, znanym z imienia i bezimiennym, którzy na łosinieckiej ziemi się trudzili przez wieki całe, pracę tę poświęcam. Wersja robocza – temat w trakcie opracowywania. Zdarzające się oczywiste błędy, zwłaszcza językowe, zostaną usunięte w redakcji końcowej. W CZASACH, KTÓRYCH NAJSTARSI LUDZIE NIE PAMIĘTAJĄ ŻEBYŚMY ZAKOMPLEKSIENI NIE BYLI wobec wielkiej historii , to warto wiedzieć, że Łosiniec – wieś zdawałoby się zapomniana przez Boga i ludzi, ma też swoje dzieje udokumentowane źródłami pisanymi od prawie siedmiuset lat. Ponadto warto też wiedzieć, że wieś nasza leży na ziemiach , na których pierwsze ślady obecności ludzkiej potwierdzone znaleziskami archeologicznymi datuje się na okres mezolitu ( 9580 – 3850 lat p.n.e.). Znaleziska te pochodzą z okolic Rościnna oraz ze wzgórza znajdującego się po prawej stronie szosy ze Sławy do Skoków na południowym brzegu Małej Wełny. Odkryto tam ślady ówczesnych myśliwych i zbieraczy. W tym opracowaniu nie ma czasu ani miejsca na szczegółowe zajmowanie się tą problematyką. Zainteresowanych odsyłam do zamieszczonego w internecie Wirtualnego Muzeum Wsi ( www. wirtualne muzeum. edu. pl ) – dokonania dr Andrzeja Michałowskiego1. Co prawda dotąd na obszarze Łosińca nie miały miejsca tak spektakularne odkrycia pradawnej bytności ludzi, błędem byłoby jednak sądzić, że jeżeli tak blisko i wokół od niepamiętnych czasów przebywał człowiek, to nie zabłąkał się on w ciągu tysiącleci całych na obszary naszej wioski. Posiadamy nawet mocny ( twardy, bo kamienny ) dowód na to, bowiem na terenie Łosińca został znaleziony topór neolityczny ( 5200 – 1900 p.n.e. ) wykonany z amfibolitu epidotowego ( rodzaj skały ) – obecnie narzędzie to znajduje się w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Poznaniu ( nr inwentarza 1941/ 3 ).2 ABYŚMY ZAŚ Z DRUGIEJ STRONY NIE POPADLI W GRZECH PYCHY błędem byłoby też mniemać, że owi ludzie byli naszymi przodkami w sensie rodzinnym i narodowym. Słowianie na ziemie współczesnej Polski przybyli znacznie później (dzisiaj przeważa pogląd, że nastąpiło to dopiero w VI w. n.e. ). Trzeba też przyznać, iż Polanie i inne plemiona słowiańskie, którzy zbudowali pierwsze państwo Piastów, nie byli twórcami szczególnie wyrafinowanej cywilizacji. NASTĘPNA ISTOTNA UWAGA. U większości zwykłych zjadaczy chleba utarł się pogląd, że kiedy rodziło się państwo nasze, to jego tereny były ogromną puszczą, w której na z rzadka porozrzucanych polanach zamieszkiwali ludzie. Taki obraz wczesnośredniowiecznej Polski 1 przedstawiła nam wcale niewąska rzesza historyków i pisarzy powieści historycznych. Nic bardziej mylnego! Współczesna historia, a zwłaszcza historia środowiska geograficznego dowodzi, że to środowisko nie odbiegało w rażący sposób od dzisiejszego3 . Wcale to nie oznacza, że było takie samo. Trzeba wziąć pod uwagę wiele czynników, które różnią współczesny nam krajobraz od krajobrazu wczesnośredniowiecznej Polski. Przede wszystkim należy ,,usunąć’’ z niego wszelkie „naleciałości” cywilizacyjne, których obszernego katalogu nie będziemy tu wymieniać. Kres „nieprzebytym puszczom” już w VI w.n.e. położyła działalność gospodarcza ówczesnych ludzi, a zwłaszcza rolnictwo coraz bardziej ekspansywne i hutnictwo żelaza. Ludność Polski około roku 1350 (a data ta w naszym opracowaniu nie jest przypadkowa ) przy ówczesnym obszarze 250 tys. km² liczyła około 2 mln., na 1 km² przypadało 8,3 mieszkańców.4 Jest zatem oczywiste, że obszary pól uprawnych były mniejsze, a więc lasów (zwłaszcza tych o charakterze pierwotnym ) było więcej, liczniejsze były mokradła, bagna, rozlewiska, zarośla śródpolne, rozmaitego rodzaju nieużytki. W żadnym razie nie możemy jednak mówić o bezkresnym bezludziu. TOPOGRAFIA TERENÓW, NA KTÓRTCH LEŻY ŁOSINIEC nie zmieniła się prawie wcale od niemal tysiąca lat. I TAK: SIENNO w źródłach pisanych jest wymieniane już w roku 1243 LECHLIN w 1235 ROŚCINNO w 1218 OCHODZA, BLIŻYCE i nieznany już dzisiaj ŁOSKUŃ pod Skokami w 11535 PRZYSIEKA – grodzisko datowane na VII-VIII w. (wg. badań archeologicznych Przysieka była ważnym grodem związanym z ośrodkiem w Gnieźnie ), w źródłach pisanych miejscowość wymieniona w roku 13846 PODLESIE WYSOKIE w roku 1399 –wcale to nie oznacza, że nie istniało wcześniej7 SARBIA w 14208 CHOCISZEWO w 14939 RACZKOWO w 125210 RAKOJADY w 139211 ROSZKOWO –istniało według Galiera już w 158012 POPOWO KOŚCIELNE –w opisie kościoła można znaleźć sugestie, że sama parafia sięga czasów tuż po chrzcie Polski. Może to być prawdą. Etymologia słowa „pop” w języku starosłowiańskim oznacza osobę duchowną i jest zapożyczeniem z języka greckiego (dotarło do nas z Rusi ). Źródła pisane datują kościół w Popowie na rok 1381, a wieś na rok 1391.13 Jest mało prawdopodobne, żeby najpierw wybudowano kościół . a dopiero potem osadę. Na tym przykładzie dobitnie widać, co to jest „szczęście” do źródeł historycznych ( lub „nieszczęście” do zdarzających się przecież omyłek dziejopisarzy ). Czy zatem kościół w Popowie powstawał dwa razy? Ośmielam się twierdzić, że mogło tak być. Ten pierwszy mógł ulec zniszczeniu w wyniku powstania ludowego i reakcji antychrześcijańskiej poprzedzającej łupieski najazd Brzetysława czeskiego w roku 1039. Te listy miejscowości i dat można by ciągnąć dalej. Nie należy to jednak do istoty tematu. Ciekawych odsyłam do źródeł zamieszczonych na końcu opracowania, z których najłatwiejszym w odbiorze zdaje się być pomnikowe dzieło: „Słownik Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”. Jednak już to krótkie zestawienie pozwala nam odpowiedzieć na pytanie: Jak stary jest Łosiniec? Otóż z całą pewnością starszy OD PIERWSZEGO ZAPISU ŹRÓDŁOWEGO TYCZĄCEGO WSI ŁOSINIEC DATOWANEGO NA 1340 ROK (co zresztą z jego treści jasno wynika ). Historycy środowiska geograficznego są zdania , że sieć miejscowości już od wczesnego średniowiecza ( zwłaszcza w rejonie Poznania i Gniezna ) nie uległa większym 2 zmianom.14 Kiedy dołączymy do tego „starożytność” Przysieki ( tak niedaleko położonej od Łosińca ) i jej archeologicznie udokumentowane powiązania z Gnieznem, mamy pewne podstawy do przypuszczeń, że z naszą wsią i okolicznymi osadami było podobnie. ŁOSINIEC NA KARTACH HISTORII PO RAZ PIERWSZY KODEKS WIELKOPOLSKI – DOKUMENT NR 1201- najpierw tekst oryginalny w języku łacińskim. Dokument Nr 1201 Nicolaus filius Martini canonicus ecclesie s. Georgii in Gnezna 1340 Nov. 10, Poznanie; Laurentio, filio Iohannis Mandri, scultetiam in hereditate ecclesiae de Rogoźno dicta Łasiniec confirmat. Pergam. orygin., miejscami podziurawiony, u którego przywieszono cztery pieczęcie. Od pierwszej pozostał sznurek jedwabny, czerwony; od drugiej dwa wcięcia poprzeczne; od trzeciej sznurek jak od pierwszej; od czwartej wcięcia poprzeczne. Poznań. Archiv. Capituli. III, 18. In nomine Domini amen. Cunctorum perit memoria, nisi voce testium vel scripture presidio fuerint roborata. Noverint igitur universi tam presentes quam posteri harum seriem inspecturi, quod ego Nicolaus, filius Martini civici Gneznensis dicti Tagcsi et canonicus ecclesie sancti Georgii in Gnezna plebanusque ecclesie in Rogosna, volens Lasiczino hereditatem ecclesie mee in Rogosna locare et meliorare, que a multis temporibus est deserta, percipiens, quod Laurentius filius Iohannis dicti Mandri, filii Bogdani, ex empcione suorum predecessorum sit scultetus verus et legitimus in Lasiczino hereditate ecclesie mee supradicte, prefato Laurentio et suis posteris legittimis scultetiam in predicta hereditate ecclesie mee presentibus confirmo, ipsum et posteros suos scultetia investiens de eadem; dans sibi et posteris suis in prefata hereditate quatuor mansos liberos, macellum carnium, pistrinum, sutoriam, fabrum, et tertium denarium de qualibet re iudicata. Do eciam sibi et suis successoribus quartum ferrum in rubigine, que rubigo vulgariter Ruda nuncupatur, et pratum in 3 Senno, a prato meo a Nywka usque ad Studzonkam, et quadraginta arbores mellificiorum, omnia ista perpetuo libere, quiete et pacifiée possidenda. Kmetones vero qui in predicta hereditate ecclesie mee sederint vel ad ipsam venerint ad sedendum, (8 litt. des.) annis a dominio meo, quocunque anno quis venerit, plenam et omnimodam habebit libertatem. A decima vero quilibet kmetonum quatuor annorum piena et integra gaudebit libertate, qua liberiate evulsa, quitquid ex... (18 litt. des.) libertate quatuor annorum, post quatuor annos, michi et successoribus meis decimam quilibet kmetonum dabit manipulatim: quod vero postea extirpabitur, de tertio frumento michi et successoribus meis omnes decimabunt. Totali autem libertate exspirante, kmetones qui in predicta villa sederint, singulis annis, festo beati Martini mensuram tritici, quatuor annone, quinque avene et quinque scotos grossorum michi et successoribus meis pro censu perpetuo solvere tenebuntur. Item, libertate exspirante, in tribus magnis iudiciis tria prandia, scultetus unum et kmetones duo vel tres scotos grossorum dabunt pro quolibet prandiorum. Item sculteto et kmetonibus ibi sedentibus licitum erit aves et bestias quaslibet capere, tarnen dominum eorum, me videlicet et successores meos, de venacione honorando. In quorum omnium testimonium et evidenciam pleniorem, presentem litteram prefato Laurentio et suis posteris dedi, sigillis meo et honorabilium virorum: domini Voyslai cantoris ecclesie Poznaniensis, comitis Sandivogii, et Ambrosii canonici et magistri scole Poznaniensis roboratam. Actum et datum Poznanie in vigilia sancti Martini, anno Domini M.CCC. quadragesimo, presentibus supradictis honorabilibus viris quorum sigillis presens littera est roborata, videlicet domino