Antik Numismatik
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ANTİK NUMİSMATİK TARİH LİSANS PROGRAMI ÖĞRETİM ÜYESİ DR. ALİYE EROL-ÖZDİZBAY İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ TARİH LİSANS PROGRAMI ANTİK NUMİSMATİK Öğr. Üyesi Dr. Aliye Erol-Özdizbay ÖNSÖZ Bu kitabın içeriği sikkenin icadından (MÖ 7. yüzyılın son çeyreği) Bizans İmparatorluğu’nun sonuna kadar (1453) olan zaman diliminde basılan sikkeleri kapsamaktadır. Dönemsel olarak oldukça uzun bir zaman diliminin ele alındığı bu dersin içeriği de doğal olarak oldukça yoğundur. Bu sebeple fazla ayrıntıya inilerek bilgi kargaşasından kaçınılmış, okuyucuya kolaylık sağlaması için bir kentin/krallığın/devletin sikkeleri ele alınırken dönemin tarihsel perspektifi de özet olarak yansıtılmaya çalışılmıştır. Genellikle sikkelerle bağlantılı olan önemli olaylar ele alındığından öğrenci Eskiçağ Tarihine ilişkin diğer dersleri (Roma Tarihi, Eski İran tarihi gibi) seçmeli olarak alarak dönemin siyasal-sosyal tarih yönünü daha iyi öğrenerek pekiştirmeli, bilgi boşluklarını doldurmalıdır. Verilen bilgiler, güncel ve renkli resimlerle desteklenmiş, özellikle de sikke fotoğraflarının üzerlerindeki tip ve yazıların iyi görülebilmesi için kaliteli ve net olmasına özen gösterilmiştir. Sikke fotoğrafları genellikle internet üzerinden ulaşılabilen müzayede kataloglarından alınmıştır. Bu ders kitabı İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih ve Klasik Arkeoloji bölümlerinde okutulmakta olan Arkaik ve Klasik Dönem Sikkeleri, Hellenistik Dönem Sikkeleri, Roma Sikkeleri ve Eski Anadolu Sikkeleri ders notlarının derlenmesinden oluşturulmuştur. Yararlanılan ana kaynak, Türkiye’de pek çok üniversitede numismatik derslerinde ders kitabı olarak okutulan Prof. Dr. Oğuz TEKİN’in “Antik Numismatik ve Anadolu” adlı eseridir. Gösterdikleri anlayış ve destek için AUZEF Tarih programı bilim kurulu üyeleri Prof. Dr. Muharrem KESİK ve Öğr. Üyesi Dr. Metin ÜNVER’e teşekkür ederim. Ders notlarının ve görsellerinin hazırlanmasında yardım ve destediğini esirgemeyen Doç. Dr. Aşkım ÖZDİZBAY’a da teşekkür borçluyum. Yararlı olması dileğiyle.. Yard. Doç. Dr. Aliye EROL-ÖZDİZBAY İstanbul, Ağustos 2015-2018 I İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ........................................................................................................................................ I KISALTMALAR ...................................................................................................................... V YAZAR NOTU ........................................................................................................................ VI 1.SİKKE BİLİM: NUMİSMATİK ............................................................................................. 1 1.1. Numismatik Teriminin Kelime Anlamı .............................................................................. 7 1.2. Numismatik Bilminin İlgi Alanları ve Tarih Yazımında Numismatiğin Yeri .................... 7 1.3. Numismatik Biliminin Doğuşu, Dünya’da ve Türkiye’de Numismatik Çalışmaları .......... 8 1.4. Sikkenin İcadından Önce Para .......................................................................................... 11 1.5. Sikkenin Tanımı ve İcadı .................................................................................................. 14 2. ANTİK SİKKELER HAKKINDA TEMEL BİLGİLER ..................................................... 21 2.1. Sikke Metali ve Sikke Birimleri ........................................................................................ 27 2.2. Antik Çağ’da Sikke Darp Teknolojisi ............................................................................... 29 2.3. Sikke Üzerindeki Betimler ................................................................................................ 31 2.3.1. Konuşan Tip ............................................................................................................ 35 2.3.2. Kontrmark ve Punchmarklar ................................................................................... 36 2.4. Sikke Üzerindeki Yazılar .................................................................................................. 37 2.5. Sikkelerin Tarihlendirilmesi .............................................................................................. 39 3. İLK ELEKTRON SİKKELER VE LYDIA KRALLIĞI SİKKELERİ ............................... 47 3.1. İlk Elektron Sikkeler ......................................................................................................... 53 3.2. Lydia Krallığı Sikkeleri ..................................................................................................... 57 4.ARKAİK VE KLASİK DÖNEM’DE SİKKELER : HELLAS ............................................ 65 4.1. Aigina ................................................................................................................................ 71 4.2. Atina .................................................................................................................................. 72 4.3. Korinthos ........................................................................................................................... 73 4.4. Khalkidike Yarımadasında sikke basan kentler ................................................................ 74 4.5. Abdera ............................................................................................................................... 75 5. ARKAİK VE KLASİK DÖNEM’DE SİKKELER: MEGALE HELLAS / MAGNA GRAECIA VE KUZEY AFRİKA ........................................................................................... 83 5.1. Güney İtalya ...................................................................................................................... 89 II 5.2. Sicilya ................................................................................................................................ 91 5.3. Kuzey Afrika ..................................................................................................................... 92 6. ARKAİK VE KLASİK DÖNEM’DE SİKKELER: ANADOLU 1 ..................................... 99 6.1. Troas ................................................................................................................................ 105 6.2. Aiolis ............................................................................................................................... 107 6.3. Mysia ............................................................................................................................... 109 6.4. Ionia ................................................................................................................................. 111 7. ARKAİK VE KLASİK DÖNEM’DE SİKKELER: ANADOLU 2 ................................... 122 7.1. Karia ................................................................................................................................ 128 7.2. Lykia ................................................................................................................................ 131 7.3. Pamphylia ........................................................................................................................ 133 7.4. Pisidia .............................................................................................................................. 135 7.5. Kilikia .............................................................................................................................. 136 8. ARKAİK VE KLASİK DÖNEMDE SİKKELER: ANADOLU 3 .................................... 145 8.1. Pontos .............................................................................................................................. 151 8.2. Paphlagonia ..................................................................................................................... 152 8.3. Bithynia ........................................................................................................................... 153 8.4. Trakya .............................................................................................................................. 155 9. PERS SİKKELERİ ............................................................................................................. 163 9.1. Pers Büyük Kralı Betimli Sikkeler .................................................................................. 169 9.2. Pers Satrap Sikkeleri ....................................................................................................... 171 10.HELLENİSTİK DÖNEM SİKKELERİ ............................................................................ 184 10.1. Büyük İskender ve Sikkeleri ......................................................................................... 190 10.2 Seleukos Krallığı ve Sikkeleri ........................................................................................ 193 10.3. Ptolemaios Krallığı ve Sikkeleri ................................................................................... 196 10.4. Lysimakhos Krallığı ve Sikkeleri .................................................................................. 200 10.5. Anadolu’da Kurulan Hellenistik Krallıklar ve Sikkeleri ............................................... 202 10.5.1. Pergamon Krallığı ve Sikkeleri ........................................................................... 202 10.5.2. Bithynia Krallığı ve Sikkeleri ............................................................................. 204 10.5.3. Pontos Krallığı ve Sikkeleri ...............................................................................