Poglądy Społeczno-Polityczne Kardynała Prymasa Augusta Hlonda (1926-1948)
Tomasz Serwatka Poglądy społeczno-polityczne kardynała Prymasa Augusta Hlonda (1926-1948) Wrocławski Przegląd Teologiczny 13/1, 125-167 2005 WROCŁAWSKI PRZEGLĄD TEOLOGICZNY 13 (2005) nr 1 TOMASZ SERWATKA (WROCŁAW) POGLĄDY SPOŁECZNO-POLITYCZNE KARDYNAŁA PRYMASA AUGUSTA HLONDA (1926-1948) Pozycja polityczno-prestiżowa prymasów Polski - którymi wedle tradycji, a od 1418 r. formalnie, byli arcybiskupi gnieźnieńscy1-byłazawsze stosunkowo wyso ka. W okresie I Rzeczypospolitej szlacheckiej występowali w roli interreksów, każdorazowo po śmierci króla zwołując wolną elekcję (przykładowo 1572-1573, 1574-1575, 1587 r. i następne)2. Degrengolada, a potem całkowity upadek Polski (XVIK-XIX w.) spłyciły i podważyły również i rolę prymasów3. Pod zaborem pru skim arcybiskupi gnieźnieńscy byli paraliżowani w swych poczynaniach natury społecznej i politycznej przez rząd w Berlinie, a okresowo nawet represjonowani (abp Mieczysław Ledóchowski)4. Wzrosła za to rola arcypasterzy warszawskich, jako - od roku 1818 - „prymasów Królestwa Polskiego” (Kongresówka pod zabo rem rosyjskim). Najwybitniejsi spośród nich to Zygmunt Szczęsny Feliński i Alek sander Kakowski. W momencie odrodzenia się państwa polskiego, w 1918 r., powstała tedy swe go rodzaju dwuwładza prymasowska. O ile metropolita gnieźnieński (rezydujący w Poznaniu), kardynał Edmund Dalbor, wedle dawnej tradycji został uznany za 1 Por. przykładowo Poczet Prymasów Polski, oprać. H.J. Kaczmarski, Warszawa 1988, s. 65, 202. 2P. Jasienica, Rzeczpospolita Obojga Narodów, cz. I, Warszawa 1982, s. 37, 86,92,158. 3 Ostatni prymas I Rzeczypospolitej, wybitny poeta i publicysta, abp Ignacy Krasicki, musiał podporządkować się protestanckiemu królowi pruskiemu (1795), w którego zaborze znajdowały się polskie stolice prymasowskie oraz rezydencja w Łowiczu; por. Z. Goliński, Ignacy Krasicki, War szawa 1979, s. 394-395. 4Poczet..., s.
[Show full text]