KOMUNIKAT Z BADAŃ

ISSN 2353-5822 Nr 85/2018

Przed mundialem w Rosji: zainteresowanie piłką nożną i ocena PZPN

Lipiec 2018 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych wymaga podania źródła

Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2018 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Świętojerska 5/7, 00-236 Warszawa e-mail: [email protected]; [email protected] http://www.cbos.pl (48 22) 629 35 69

1

Przed rozpoczęciem kolejnej wielkiej imprezy piłkarskiej, czyli mistrzostw świata w Rosji1, które wbrew oczekiwaniom większości społeczeństwa2 zakończyły się dla polskiej reprezentacji w fazie grupowej, ponownie zapytaliśmy Polaków o ich zainteresowanie futbolem, ocenę działalności Polskiego Związku Piłki Nożnej oraz zaufanie do jego prezesa Zbigniewa Bońka i selekcjonera kadry narodowej Adama Nawałki.

ŁĄCZY NAS PIŁKA

Tuż przed rozpoczęciem Mundialu w Rosji zainteresowanie piłką nożną zadeklarowało więcej badanych niż w czerwcu 2016 roku przed Euro 20163 (55%, wzrost o 6 punktów procentowych), przy czym zwiększyła się głównie grupa raczej zainteresowanych tą dyscypliną (o 5 punktów procentowych, do 39%). Od dziesięciu lat kibice bardzo interesujący się futbolem stanowią kilkanaście procent dorosłej populacji (obecnie 16%), a w grupie zainteresowanych tą dyscypliną przeważają osoby interesujące się nią tylko trochę (obecnie 39%). Wśród niezainteresowanych piłką nożną (44%) nadal najliczniejsi są ci, którzy w ogóle nie interesują się tą dyscypliną sportu, jednak w ciągu ostatnich dwóch lat grupa ta bardzo się zmniejszyła (o 8 punktów procentowych do 24%). W przeddzień rozpoczęcia turnieju finałowego piłkarskich mistrzostw świata FIFA 2018 deklarowane zainteresowanie piłką nożną było mniejsze jedynie od rekordu zarejestrowanego w trakcie rozgry- wanego w Polsce i na Ukrainie UEFA Euro 2012. Warto dodać, iż przed rozpoczęciem rozgrywek tegorocznych mistrzostw świata także zainteresowanie ich telewizyjnymi transmisjami deklarowała rekordowa liczba dorosłych Polaków4.

1 Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (337) przeprowadzono metodą wywiadów bezpośrednich (face-to-face) wspomaganych komputerowo (CAPI) w dniach 7–14 czerwca 2018 roku na liczącej 989 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski. 2 Zob. komunikat CBOS „Zainteresowanie mundialem i ocena szans Polaków”, czerwiec 2018 (oprac. B. Badora). 3 Zob. komunikat CBOS „UEFA Euro 2016”, czerwiec 2016 (oprac. B. Badora). 4 Por. przypis 2.

2

CBOS

RYS. 1. Czy, ogólnie rzecz biorąc, interesuje się Pan(i) piłką nożną czy też raczej nie interesuje Pana(ią) ta dyscyplina sportu?

Bardzo się interesuję 39% Trochę się interesuję piłką nożną piłką nożną 16%

VI 2018

24% W ogóle się nie interesuję 20% piłką nożną Raczej się nie interesuję piłką nożną

70

60

50

40 % 30

20

10

0 V III VII IV V VII XI VI VI VI VI 2008 2011 2012 2013 2014 2016 2018

Interesuję się Nie interesuję się piłką nożną

Pominięto odpowiedzi „trudno powiedzieć”

TABELA 1

Czy, ogólnie rzecz biorąc, Wskazania respondentów według terminów badań interesuje się Pan(i) piłką nożną czy też raczej V III VII IV V VII XI VI VI VI VI nie interesuje Pana(i) ta 2008 2011 2011 2012 2012 2012 2012 2013 2014 2016 2018 dyscyplina sportu? w procentach Bardzo się interesuję 18 16 15 15 14 21 14 13 13 15 16 piłką nożną 46 51 50 52 43 62 52 49 46 49 55 Trochę się interesuję 28 35 35 37 29 41 38 36 33 34 39 piłką nożną Raczej się nie interesuję 15 19 18 20 17 17 21 19 17 19 20 piłką nożną 52 48 49 47 57 38 48 50 53 51 44 W ogóle się nie interesuję 37 29 31 27 40 21 27 31 36 32 24 piłką nożną Trudno powiedzieć 1 1 1 1 0 0 0 1 1 0 0

3

Cechą społeczno-demograficzną niezmiennie najsilniej różnicującą5 poziom zainteresowania piłką nożną jest płeć badanych – różnice są istotne statystycznie zarówno w przypadku deklarowanego stopnia tego zainteresowania, jak i jego braku (zob. tabela aneksowa 1). Obecnie zainteresowanie futbolem deklaruje 71% mężczyzn i 41% kobiet. Widać więc wyraźnie, iż odnotowany przed tegorocznym mundialem wzrost zainteresowania futbolem wśród Polaków dotyczy niemal wyłącznie kobiet (w stosunku do czerwca 2016 roku wzrost o 10 punktów procentowych). W efekcie poziom zainteresowania piłką nożną wśród pań był przed rozpoczęciem mistrzostw FIFA 2018 niemal tak wysoki jak w lipcu 2012 roku w trakcie rozgrywanego w Polsce i na Ukrainie UEFA Euro 2012.

CBOS

RYS. 2. Czy, ogólnie rzecz biorąc, interesuje się Pan(i) piłką nożną czy też raczej nie interesuje Pana(i) ta dyscyplina sportu?

Mężczyźni Kobiety

90 80 83 74 70 71 69 71 68 67 64 67 67 60 60 62 56 58 % 50 44 40 40 42 38 35 30 33 31 32 32 31 29 29 26 20 17 10 0

Interesuję się piłką nożną Nie interesuję się piłką nożną

Zainteresowanie piłką nożną, zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn, istotnie różnicuje także poziom wykształcenia. Najczęściej w ogóle nie interesują się tą dyscypliną sportu badani najsłabiej wykształceni (40% wśród osób z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym), a największy odsetek przynajmniej trochę zainteresowanych futbolem odnotowujemy wśród badanych z wykształ- ceniem zasadniczym zawodowym (61%).

5 Wykorzystano moduł IBM SPSS Decision Trees.

4

OCENA POLSKIEGO ZWIĄZKU PIŁKI NOŻNEJ

W ciągu ostatnich dwóch lat ponownie znacząco poprawiła się społeczna ocena działalności Polskiego Związku Piłki Nożnej. W pierwszej połowie czerwca br., tuż przed rozpoczęciem mundialu, większość Polaków (57%) działalność PZPN oceniła dobrze, natomiast jedynie 6% wyraziło opinię krytyczną. W porównaniu z pomiarem z czerwca 2016 roku (tuż przed Euro 2016) o 12 punktów przybyło ocen pozytywnych, a o 9 ubyło negatywnych. W ciągu ostatnich dwóch lat zmniejszyła się też grupa badanych niepotrafiących ocenić działalności PZPN (z 41% do 37%). Warto przypomnieć, iż jeszcze pięć lat temu – w czerwcu 2013 roku, czyli niewiele ponad pół roku po wyborze Zbigniewa Bońka na prezesa PZPN – działalność związku była przez Polaków znacznie częściej oceniana negatywnie (44%) niż pozytywnie (25%). Negatywne oceny dominowały też w 2012 roku. Można zatem stwierdzić, że już pierwsza kadencja rządów byłego wybitnego reprezentanta Polski, który wraz z drużyną wywalczył trzecie miejsce na mistrzostwach świata w 1982 roku, przyniosła diametralną zmianę wizerunku tej instytucji, a druga kadencja – kontynuację tego trendu.

CBOS

RYS. 3. Jak by Pan(i) ocenił(a) działalność Polskiego Związku Piłki Nożnej (PZPN)?

2 1 4 10 14 16 16 21

35 25 Zdecydowanie dobrze 36 21 43 % Raczej dobrze 11 Raczej źle 25 23 4 4 2 Zdecydowanie źle 23 Trudno powiedzieć 41 37 33 31 23

VI 2012 XI 2012 VI 2013 VI 2016 VI 2018

W ocenach działalności PZPN generalnie utrzymuje się zależność widoczna w poprzednich badaniach na ten temat6: opinie związane są przede wszystkim z poziomem zainteresowania piłką nożną w ogóle. Im większe zainteresowanie futbolem, tym mniejszy odsetek osób niepotrafiących ocenić działalności Związku oraz większy odsetek osób oceniających jego działania pozytywnie (94% badanych najbardziej interesujących się futbolem dobrze ocenia działalność tej organizacji, z czego

6 Zob. komunikat CBOS „Piłka nożna i jej kibice”, lipiec 2016 (oprac. M. Grodecki).

5

47% – zdecydowanie dobrze). Należy też podkreślić, iż oceny pozytywne są znacznie częstsze niż negatywne we wszystkich wyróżnionych grupach.

TABELA 2 Czy, ogólnie rzecz biorąc, interesuje się Pan(i) piłką nożną, czy też raczej nie interesuje Pana(ią) ta dyscyplina sportu? Jak by Pan(i) ocenił(a) Raczej się nie W ogóle się nie działalność Polskiego Związku Bardzo się interesuję Trochę się interesuję interesuję piłką interesuję piłką Piłki Nożnej (PZPN)? piłką nożną piłką nożną nożną nożną w procentach Zdecydowanie dobrze 47 13 6 2 Raczej dobrze 47 60 39 17 Raczej źle 3 5 6 2 Zdecydowanie źle 0 2 1 3 Trudno powiedzieć/ Odmowa odpowiedzi 3 21 49 75

Warto też zauważyć, iż choć poprawa wizerunku PZPN najbardziej widoczna jest wśród osób, które deklarują zainteresowanie piłką nożną, to nastąpiła ona także w grupach raczej nieinteresujących się tą dyscypliną sportu i w ogóle nią niezainteresowanych. W efekcie od czerwca 2016 roku w każdej wyróżnionej grupie notujemy przewagę pozytywnych ocen pracy PZPN nad negatywnymi.

CBOS

RYS. 4. Zmiany oceny działalności PZPN w zależności od zainteresowania piłką nożną

%

VII 2013 23 38 22 11 6 Bardzo się interesuję VI 2016 40 43 8 2 7 piłką nożną VI 2018 47 47 3 3

VII 2013 2 22 30 26 20 Trochę się interesuję VI 2016 9 51 14 4 23 piłką nożną VI 2018 13 60 5 2 21

Raczej się VII 2013 2 25 24 23 26 nie interesuję VI 2016 4 34 14 5 43 piłką nożną VI 2018 6 39 6 1 49

VII 2013 0 11 14 17 58 W ogóle się nie interesuję VI 2016 1 15 6 4 74 piłką nożną VI 2018 2 17 2 3 75

Zdecydowanie dobrze Raczej dobrze Raczej źle Zdecydowanie źle Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi

6

Spośród analizowanych zmiennych społeczno-demograficznych opinie badanych o działalności PZPN najbardziej różnicuje płeć – kobiety nie tylko częściej niż mężczyźni nie potrafią jej ocenić, ale także - oceniając ją pozytywnie – bardziej niż mężczyźni skłonne są wystawiać oceny umiarkowanie niż zdecydowanie pozytywne (por. tabelę aneksową nr 2).

ZAUFANIE DO PREZESA PZPN I SELEKCJONERA REPREZENTACJI NARODOWEJ

Zgodnie z zasadą stosowaną w przypadku badania społecznego odbioru polityków7, przed rozpoczęciem piłkarskich Mistrzostw Świata w Rosji, po raz kolejny zapytaliśmy respondentów o ich stosunek do prezesa PZPN Zbigniewa Bońka oraz selekcjonera reprezentacji narodowej w piłce nożnej Adama Nawałki. Omawiane wyniki informują o zasięgu społecznego zaufania i nieufności do nich, a także o poziomie ich znajomości.

Choć już tuż po wyborze na prezesa PZPN społeczne zaufanie do Zbigniewa Bońka było rekordowo wysokie8, to – wraz ze znaczącą poprawą wizerunku PZPN – odsetek Polaków ufających mu jeszcze się zwiększył. Przed mundialem ufało mu ponad cztery piąte badanych (81%, od czerwca 2016 roku wzrost o 6 punktów procentowych), a nieufność deklarowało zaledwie 2% (spadek o 3 punkty). Jest to wynik, z którym nie może się równać żaden z polityków uwzględnionych w czerwcowym badaniu9.

CBOS RYS. 5. Zaufanie do Zbigniewa Bońka

% VI 2012 68 15 7 5 5

XI 2012 74 12 4 5 5

VI 2013 63 15 9 6 7

VI 2016 75 11 5 4 6

VI 2018 81 8 2 4 6

Zaufanie Obojętność Nieufność Nieznajomość Trudno powiedzieć

7 Badani oceniali prezesa PZPN oraz selekcjonera kadry narodowej w piłce nożnej posługując się jedenastopunktową skalą, której skrajne punkty można określić z jednej strony jako głęboką nieufność (–5), z drugiej zaś jako bardzo duże zaufanie (+5). Odsetki respondentów wyrażających zaufanie to łączne wskazania punktów od +1 do +5, nieufność to wskazania od −5 do –1. Środek skali (0) oznaczał obojętność. Respondenci mogli też zadeklarować nieznajomość każdej z wymienionych w pytaniu osób. 8 Por. komunikaty CBOS: „Po wyborach w PZPN. Piłkarskie podsumowanie roku 2012”, grudzień 2012 (oprac. B. Badora). 9 Zob. komunikat CBOS „Zaufanie do polityków w czerwcu”, czerwiec 2018 (oprac. A. Głowacki).

7

Choć na zaufanie do Zbigniewa Bońka rzutuje ocena działalności kierowanej przez niego organizacji, to należy podkreślić, iż ufa mu także większość badanych źle oceniających działalność PZPN oraz tych, którzy nie potrafią jej ocenić.

TABELA 3 Jak by Pan(i) ocenił(a) działalność Polskiego Związku Piłki Nożnej (PZPN)? Stosunek do Zbigniewa Zdecydowanie dobrze Raczej dobrze Źle* Trudno powiedzieć Bońka w procentach Zaufanie 95 95 59 62 Obojętność 2 3 22 13 Nieufność 1 0 14 3 Nieznajomość 2 1 4 7 Trudno powiedzieć 0 1 2 14

* Połączono odpowiedzi „Raczej źle” i „Zdecydowanie źle”

Zaufanie do prezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej dominuje we wszystkich analizowanych grupach społecznych (por. tabelę aneksową nr 3).

W ciągu ostatnich dwóch lat, po sukcesie polskiej reprezentacji na UEFA Euro 2016, znacząco wzrosło zaufanie Polaków do jej selekcjonera i w efekcie tuż przed rozpoczęciem mundialu w Rosji Adam Nawałka był odbierany w kategoriach społecznego zaufania nawet nieco lepiej niż . Adamowi Nawałce na kilka dni przed pierwszym meczem Polaków na tegorocznych mistrzostwach świata w piłce nożnej ufało bowiem 82% respondentów, a nieufność zadeklarowali pojedynczy badani. W stosunku do wyniku odnotowanego w przeddzień Mistrzostw Europy w 2016 roku nastąpił wzrost deklaracji zaufania do osoby selekcjonera o 13 punktów procentowych, przy praktycznym zaniku nieufności.

CBOS

RYS. 6. Zaufanie do selekcjonerów reprezentacji Polski

% Franciszek Smuda 60 16 13 6 5 VI 2012 26 19 14 33 8 VI 2013 Adam Nawałka 69 9 1 15 6 VI 2016 Adam Nawałka 82 5 0 7 5 VI 2018

Zaufanie Obojętność Nieufność Nieznajomość Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi

8

Zaufanie do Adama Nawałki, podobnie jak do Zbigniewa Bońka, dominowało we wszystkich analizowanych grupach społecznych (por. tabelę aneksową nr 4). Warto też dodać, iż obaj są postaciami przez Polaków powszechnie rozpoznawanymi, czego nie można powiedzieć o wielu czołowych postaciach polskiej sceny politycznej10.

Warto też przyjrzeć się zmianom średnich na skali11 społecznego zaufania, które uzyskali przed rozpoczęciem mundialu Zbigniew Boniek i Adam Nawałka. Wraz z rosnącym odsetkiem osób ufających prezesowi PZPN i selekcjonerowi reprezentacji Polski w piłce nożnej, znacząco12 wzrosły również uzyskane przez nich średnie na skali społecznego zaufania. Jednocześnie średnia Adama Nawałki jest znacząco wyższa od średniej Zbigniewa Bońka, co przede wszystkim wynika z faktu, iż badani deklarujący zaufanie do Adama Nawałki częściej używali bardziej skrajnych not niż w odniesieniu do Zbigniewa Bońka (pełne zaufanie do Adama Nawałki zadeklarowało 37% ogółu dorosłych Polaków, a do Zbigniewa Bońka 27%13). Co ciekawe już w czerwcu 2016 roku, mimo że Zbigniewowi Bońkowi ufało więcej badanych niż Adamowi Nawałce, to obecny selekcjoner reprezentacji miał wyższą średnią na skali społecznego zaufania.

CBOS RYS. 7. Średnie ocen na skali od -5 (głęboka nieufność) do +5 (bardzo duże zaufanie)

5 3,75 4 3,14 2,47 3 2,18 1,92 3,17 2 2,66 1 1,53 1,66 0,38 0

-1

-2

-3

-4

-5 VI 2012 XI 2012 VI 2013 VI 2016 VI 2018

Zbigniew Boniek Franciszek Smuda Waldemar Formalik Adam Nawałka

10 Op. cit. 11 Por. przypis 6. 12 Test T. Różnice średnich istotne statystycznie na poziomie 0,05. 13 Dla porównania: w tym samym badaniu 25% Polaków zadeklarowało pełne zaufanie o Andrzeja Dudy i 18% do Mateusza Morawieckiego.

9

Analizy statystyczne14 wykazały, że – tak jak przed dwoma laty – w przypadku zarówno Zbigniewa Bońka, jak i Adama Nawałki poziom społecznego zaufania jest zdecydowanie wyższy wśród respondentów interesujących się piłką nożną, czyli tych, którzy – jak można przypuszczać – posiadają większą wiedzę z tego zakresu, niż wśród badanych, którzy zadeklarowali, że piłką się nie interesują15.

CBOS RYS. 8. Średnie ocen na skali od -5 (głęboka nieufność) do +5 (bardzo duże zaufanie) w zależności od zainteresowania piłką nożną

Interesuje się piłką nożną Nie interesuje się piłką nożną

5 3,53 4,15 4 2,59 3,09 3 3,59 2 3,14 2,54 1 2,14 0 -1 -2 -3 -4 -5 VI 2016 VI 2018 VI 2016 VI 2018

Zbigniew Boniek Adam Nawałka



W ciągu ostatnich dwóch lat bardzo się zmniejszyła grupa Polaków w ogóle niezainteresowanych piłką nożną (o 8 punktów procentowych do 24%). Tuż przed rozpoczęciem mundialu w Rosji zainteresowanie tą dyscypliną zadeklarowało więcej badanych niż w czerwcu 2016 roku przed Euro 2016 (55%, wzrost o 6 punktów procentowych). Piłka łączy ludzi z różnych grup społecznych i choć nadal wyraźnie częściej interesują się nią mężczyźni (71%) niż kobiety (42%), to w ciągu ostatnich dwóch lat ten dystans się zmniejszył.

Za prezesury Zbigniewa Bońka wyraźnie poprawiły się oceny działalności Polskiego Związku Piłki Nożnej i w efekcie w pierwszej połowie czerwca br. większość Polaków (57%) działalność PZPN oceniła dobrze, natomiast jedynie 6% wyraziło opinię krytyczną. Chociaż tuż po wyborze na prezesa PZPN społeczne zaufane do Zbigniewa Bońka było rekordowo wysokie, to – wraz ze znaczącą poprawą wizerunku PZPN – odsetek Polaków ufających mu jeszcze się zwiększył. Po sukcesie polskiej reprezentacji na UEFA Euro 2016, znacząco wzrosło też zaufanie do jej selekcjonera i w efekcie tuż

14 Test T. 15 Różnice średnich istotne statystycznie na poziomie 0,05.

10

przed rozpoczęciem mundialu w Rosji Adam Nawałka był odbierany w kategoriach społecznego zaufania nawet nieco lepiej niż Zbigniew Boniek. Są to wyniki, z którymi nie mógł się równać żaden z polityków uwzględnionych w czerwcowym badaniu. Warto też dodać, iż obaj są postaciami przez Polaków powszechnie rozpoznawanymi, czego nie można powiedzieć o wielu czołowych postaciach polskiej sceny politycznej.

Deklarowane powszechnie przez Polaków przed rozpoczęciem rozgrywek mistrzostw świata w piłce nożnej zaufanie do selekcjonera kadry narodowej Adama Nawałki pośrednio wskazuje, jak duże były oczekiwania Polaków przed pierwszym meczem naszej drużyny. Zawód, którym było odpadnięciem naszej reprezentacji z rozgrywek w fazie grupowej mistrzostw, z pewnością odbije się na społecznym odbiorze selekcjonera kadry, a być może także Polskiego Związku Piłki Nożnej oraz jego prezesa.

Opracowała

Barbara Badora