Gewoon Lekker Koken
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
GEWOON LEKKER KOKEN LEKKER GEWOON KOKEN Koken zonder kokeleko: zonder haute-cuisinaire ingrediënten, instrumenten en talenten (én zonder knoflook!) - alleen met een beetje tijd en toewijding (én goeie smaak!)... INHOUDSOPGAVE Met op de (rechter) openingspagina van elk hoofdstuk steeds de inhoudsopgave (of een nader overzicht) van dat hoofdstuk. I SOEPEN DOOR DIK EN DUN pag. 3 II SAUSEN IN SOORTEN pag. 15 III VARIATIES IN VLEES & VIS pag. 23 IV GROENTEN (van aardappel tot wortel) pag. 73 V STAMPPOTTEN EN STOOFSCHOTELS pag. 93 VI IN DE BONEN... (bruine, witte e.a.) pag. 103 VII ALLERLEI RIJST(-TAFEL)GERECHTEN pag. 111 VIII PASTA (EN VERWANTE DEEGGERECHTEN) pag. 123 IX WARME EN/OF KOUDE NAGERECHTEN pag. 133 en aanverwante 'meelspijzen' als voor-, hoofd- of tussengerecht X ZOUTE EN ZOETE BAKSELS pag. 147 maten & gewichten en ovenstanden pag. 172 gulden regels voor keuken en koken: zie ommezijde kook-technische termen in kort bestek (bakken, braden, etc.): zie pag. 24 Een kookboek zonder de gangbare fraaie foto's want die werken toch maar ontmoedigend: zo mooi gaat het er nooit uitzien, hoe lekker het ook is… Uit de keuken(s) geklapt (en gegapt) door J. EUWEMA 2 GULDEN (KEUKEN-) REGELS 't Is geen man die niet koken kan & 't Is geen vrouw die niet koken wou... Bezint eer ge begint, oftewel: zet alles van tevoren klaar , zolang de handen nog schoon zijn en het hoofd nog helder is, zodat ook blijkt welke ingrediënten en welk keukengerei men evt. nog tekort komt. Uit het recept valt vaak wel af te lezen wanneer de groenten het beste schoongemaakt kunnen worden en welke volgorde de voorkeur verdient. Pièce de résistance is vaak het snipperen van de ui (zonder handschoenen en zonder een keuken- machine 'eraan vuil te maken'): snijd de ui van top tot wortel in tweeën, dwars door alle schillen heen (ook de buitenste), en pel dan (pas) die buitenste schil naar beneden en klap die bij de wortel naar achteren; houd aan die wortel de ui vast en snijd de ui van wortel tot top, eerst in verticale sneden en dan in een of twee horizontale sneden (parallel aan het snijvlak) en tenslotte haaks op de vorige sneden zo fijn als wordt gewenst - tot alleen nog de wortel met aanhangsel over is en kan worden weggegooid. Het bekende 'tranen' kan worden tegengegaan door de ui voor het snipperen even in het vriesvak te leggen, of bij lente- uitjes door deze even in heet water te dompelen. Heel professioneel is het gebruik van een keukenschort waarvan de banden zo lang zijn dat ze weer naar voren kunnen worden dichtgeknoopt - zodat daar een handdoek tussen kan worden gestoken: een 'echte' kok maakt niet alleen voortdurend zijn handen schoon, maar zeker ook zijn werkplek. Neem nooit teveel hooi op de vork : in de beperking toont zich de meester! En neem altijd de proef op de som ('the proof of the pudding...') ook als het recept op de voet is gevolgd. In plaats van met zout kan een gerecht ook op smaak worden gemaakt met een verkruimeld of opgelost maggiblokje en/of (maggi-)aroma. Alle - andere - zgn. smaakversterkers zijn overbodig en strijdig met de subtiliteit van de natuurlijke goede smaak. Hetzelfde geldt voor het modieus-overvloedige gebruik van knoflook: onze doorgaans nog kwalitatief-goede en natuurlijk-smakelijke producten hebben zo’n over- heersende 'smaakverbloemer' niet nodig en verdienen bepaald een betere en subtielere behandeling. (Het aforisme van Cyril Conolly - 'Vulgarity is the garlic in the salad of taste' - is ongetwijfeld overdrachtelijk bedoeld, maar is in dit verband ook letterlijk op te vatten!) Beter is het op zoek te gaan naar (en/of te blijven staan op) ingrediënten die (zélf) goed smaken: bijv. tomaten die nog naar tomaten smaken, aardappelen naar ieders persoonlijke smaak, en vlees dat nog érgens naar smaakt. Alles wat 'kant en klaar' heet kan gevoeglijk op de schappen van de supermarkt blijven staan: het mist nl. 'per definitie' nu net datgene wat iets echt lekker kan maken, te weten de (wisselende!) persoonlijke toets. In eerste instantie is het soms nog wel even smakelijk (en zeker makkelijk), maar bij nader inzien blijkt het helemaal 'naar niks' te smaken. Met margarine wordt de goede, veelal zuiver-plantaardige, margarine bedoeld, voor bakken en braden evt. in de vorm van de daarvoor bestemde versies. Onder boter wordt uiteraard uitsluitend 'echte boter' verstaan. Ook olie is er in vele (smakelijke) soorten: de meest 'neutrale' zijn zonnebloem- en maïs(kiem) - olie. Alle (andere) 'bak & braad'-producten zijn uitsluitend geschikt resp. bruikbaar voor de TV-reclame! Verandering van spijs doet (lekker) eten : de hierna volgende bladzijden bevatten voldoende variatie- mogelijkheden voor een heel mensenleven... Maar enige regelmaat kan geen kwaad: het is immers de maat die de muziek maakt. Zo zou er een zeker ritme zijn aan te brengen door bijv. elke week 1 x een stoofschotel of bonenschotel te maken en op een andere 'vaste' dag een pasta- of rijst-gerecht. 3 I SOEPEN DOOR DIK EN DUN (voor vissoepen zie pag. 61/62) pag. 4: bouillon trekken (runder-, kalfs-, kippe- en groente-bouillon) én bouillon 'versieren' pag. 5: dunne en licht-gebonden soepen : Aspergesoep Balletjes-Groentesoep van oma Bloemkool(crème)soep Champignon(crème)soep Consommé Courgettesoep Groene soepen (spinazie, doperwten en sla) Kaassoep Kerriesoep(en) Kervelsoep Knolselderijsoep Komkommersoep Koninginne(kippe-)soep Mimosa(kippe-)soep Mosterdsoep Ossestaartsoep(en) Pompoensoep Posteleinsoep Preisoep (Vichysoise) Schorseneren-roomsoep Spruitjes(crème)soep Tomatensoep(en) Uiensoep(en) Venkelsoep Witlofsoep Wortelsoep op Thaise toer pag.10: dikke maaltijdsoepen : Bonensoepen uit vele landen: Hollandse-, Hongaarse-, Duitse-, Pruisische-, Normandische-, Carnavals-, Twentse humkes-, Milanese minestrone-, Papazoi-, Potage d'Artois-, Witte-bonen-soep en Erwtensoep resp. 'Snert', Linzensoep, Kikkererwtensoep (Harira) Andere maaltijdsoepen : Aardappelsoep Balearen(kool-)soep Bietensoep (Bortsch) Bloemkool(bonen)soep Boeren-uien-soep Brusselsesoep Goulashsoep en Hongaarse paprikasoep Kippesoepen (Canja, Cock-a-Leekie, BalnamoonSkink Vietnames Pho Ga en Vlaamse Waterzooi) Mexicaanse maissoep met kaas Pot-au-feu Soep van de Maas Spruitjes(maaltijd)soep Wortel-selderij-roomsoep 'bouquet garni' : (met reepje prei) bijeengebonden 'boeketje' van kruiden, bijv. tijm, laurier en peterselie 'gemengde kruiden' ('fines herbes'): bieslook, kervel, peterselie én dragon (evt. ook nog lavas en tijm) ‘mirepoix’: mengsel van groenten en kruiden, als ui, wortel, (knol)selderij, prei, peterselie,gember en tijm. Voor algemene keukentermen - als bakken, braden, fruiten, smoren etc. - zie pag. 24 4 Bouillon trekken Bij gebruik van (maggi-)bouillonblokjes rekenen op 4 blokjes (of 1 bouillontablet) per liter water. Een 'fond ' is een sterk ingekookte bouillon, een ‘demi glace ’ een tot de helft ingekookte fond. Voor 'fumet' en visbouillon-trekken: zie pag. 61 Runderbouillon : ca. 2 l koud (!) water opzetten met 1 pond (nog ongezouten) runderpoelet (soepvlees) én een flink stuk bot (mergpijp geeft een krachtige bouillon, ander soort bot vaak een wat vettere bouillon) en dit langzaam aan de kook brengen op laag vuur (en vervolgens op kleinst mogelijke pitje!), zo nodig nu en dan afschuimend. Erbij doen: (hele takjes) selderij, peterselie en tijm, ½ prei, wat wortel in stukken en 1 hele ui (evt. bestoken met kruidnagels); verder 8-tal peperkorrels (of versgemalen peper), nootmuskaat (of foelie), stukje citroenschil (of sinaasappelschil, zonder wit), zout en/of bouillonblokjes of tablet(ten) runderbouillon. Op zéér laag vuur minstens 3-5 uur zachtjes laten ‘trekken’ ( het mag beslist niet koken!) met deksel schuin op de pan. Variant : voor donkerder bouillon vlees en bot eerst even 'aanbraden' in hete oven! Evt. voor het gebruik zeven : door een zeef en/of door een doek. Evt. voor het gebruik ontvetten : na afkoelen vetlaagje eraf halen. Evt. voor het gebruik 'klaren' : in een pan onsje tartaar mengen met gesnipperde prei, wortel en peterselie, dan 2 eiwitten half-stijf kloppen en erdoor roeren, en dan hier (een liter van) de koude, te 'klaren', bouillon overheen gieten, op laag vuur aan de kook brengen, onder voortdurend roeren, en een half uurtje tegen de kook aan houden. Zeven door (reukloze!) vochtige doek geeft dan een glasheldere bouillon. Snelle runderbouillon : 1 l water opzetten met 4 ons rundergehakt (losgemaakt), samen met: kleine prei, ½ ons winterwortel, enkele fijngehakte takjes selderij en peterselie, 1 gekneusde kruidnagel en zout & peper naar smaak - en dit ½ -1 uur laten trekken. Kalfsbouillon : als boven, maar met iets minder water en daarin pond kalfspoelet én een kalfsknoest. Van de prei alleen het witte gedeelte gebruiken en stukje foelie erin. Ruim 4 uur laten trekken. Kippebouillon : als boven (niet koken maar trekken!), maar dan met een hele of stukken soepkip en/of een pond 'nekjes en vleugeltjes' (het gaat vooral om de botjes) en met kippebouillontablet(ten); evt. kerrie i.p.v. foelie of nootmuskaat - en de ui zonder kruidnagel. Voor de klassieke Joodse toets ook nog Spaans pepertje en gemberwortelpoeder en rode paprika erdoor. Rustig 6 uur laten trekken (het gaat nl. niet om het vlees). Snelle kippebouillon : kipfilet uurtje laten trekken in liter kippebouillon van een tablet, samen met wat ui, prei en foelie. Griekse toets krijgt men door ei losgeklopt met citroensap door de bouillon te mengen. Groentebouillon : 1 l water opzetten met 1 ons winterwortel, grote ui, kleine prei, stengel bleekselderij, takjes tijm, steeltjes peterselie, laurierblaadje, 2 koolbladeren (of 4 veldslablaadjes) en evt. nog wat kervel. Op smaak maken met (zee-)zout en peper. Bouillon is 'als zodanig' te nuttigen en/of als volgt 'versierd': = 50 g vermicelli (in alle gradaties!) 10 min. laten mee-koken. = 40 g rijst (ook gerekend op 1 l bouillon) 20 min. erin koken. = geroosterd-brood-kruim erdoor (óf als croûtons: zie tip onderaan pag.8). = diverse groenten in blokjes ( brunoïse ) of reepjes ( juliënne ) erin mee laten koken, samen met kruiderij, zoals peterselie, selderij, bieslook en kervel. = kleine blokjes gaar vlees erdoor (van dezelfde vleessoort!). = alcoholica als port, sherry, madeira of marsala er (in bescheiden mate!) aan toevoegen.