De Digitale Snelweg ben dit uitgezocht: Ana M. Herrera, Simone het Eurobirdnet de nieuwste informatie over G. Shuster, Claire L. Perriton en Martin J. vogelsoorten. Hij verwerkt die informatie Cohn. Zij onderzochten embryo’s van eenden. op zijn website: http://www.worldbirdinfo. De mannetjes hebben een penis. Ook keken net. Het doel van zijn website is om van alle zij naar de embryo’s van hanen. Die hebben soorten vogels in de wereld een zo compleet geen mannelijk lid. Volgens de auteurs komt mogelijke beschrijving te hebben. Echt een het ontbreken van een penis doordat de cellen levenswerk. Niet alleen voor professionals, die dit orgaan ontwikkelen, op zeker moment vogelgidsen en museummensen, maar ook zichzelf om zeep hielpen. In zekere zin is het voor de serieuze vogelaar is deze website een te vergelijken met het verdwijnen van tanden geweldige bron van informatie. bij vogels. Kortom, een interessante studie. Mocht u mij op zaken willen attenderen of Vogellijsten naar aanleiding van bovenstaande reageren, Dr. John Penhallurick (86 Bingley Cres, dan kunt u mij bellen of schrijven. De website Fraser ACT 2615, Australië, e-mail: jpen- met links en informatie over de rubriek De [email protected]) vraagt regelmatig via Digitale Snelweg is niet langer on-line. n P.C. Meijer, Mossel 16, 1775 JB Middenmeer, (0227) 50 35 59, e-mail: [email protected]. Let op: Dit is een ander e-mailaccount dan voorheen werd opgegeven. Het oude e-mailaccount is niet langer actief!

Vogelkoppenknipsels

Vogelkoppenknipsels

Nummer 78 met Vogelbescherming Nederland, scoren bovengemiddeld goed. Bij deze groep boeren Verzameld door Wim Smeets nam het aantal Grutto’s het afgelopen jaar met tien procent toe. De laatste jaren was de In deze rubriek vindt u samenvattingen van gemiddelde afname van de gruttobroedparen artikelen met in de kop een vogelnaam of een in ons land zo’n vijf procent. Het komt niet vogelaanduiding. Deze artikelen verschenen alleen de Grutto ten goede, maar ook soorten in de maanden oktober, november en de- als de Watersnip en de Veldleeuwerik. Bij cember 2013 in Nederlandse dag-, week- en de deelnemende boeren broedden meer dan huis-aan-huisbladen. honderd paartjes van deze laatste soort. Over hetzelfde onderwerp een artikel in Zwaluw aapt jong na voor seks de Leeuwarder Courant van 19 oktober en NRC Handelsblad, 30 september-1 oktober van 4 december 2013. 2013 Mannetjes Boerenzwaluwen die op zoek zijn naar een partner, doen het geluid van kuikens Nieuwe, zeer zeldzame uilesoort ontdekt in na. Dat geluid lokt vrouwtjes van grote Oman afstand. De mannetjes vatten post bij een po- NRC Handelsblad, 7-8 oktober 2013 tentiële nestplaats en roepen. Als het vrouwtje Britse en Nederlandse vogelaars hebben een eenmaal dichtbij is zingen ze een complex onbekende uil ontdekt in de woestijn van lied. Zeventien door Japanse biologen geteste Oman. De vogelaars herkenden de uil aan vrouwtjes reageerden even sterk op deze lok- zijn afwijkende roep. Er waren van deze uil roep als op de bedelroep van kuikens. nog maar zes of zeven exemplaren te vinden, bij nacht op ontoegankelijke rotskliffen. Ze Meer Grutto’s bij weidevogelboeren beschrijven de uil Strix omanensis op basis Leeuwarder Courant, 7 oktober 2013 van de roep en foto’s. Vangen was onmogelijk Speciaal beheer voor de Grutto werkt. Weide- en schieten geen optie, omdat er nog maar zo vogelboeren die via een project samenwerken weinig exemplaren van in leven zijn. het Vogeljaar 62 (1) 2014 [37-42] 37 Vogelkoppenknipsels

In het spoor van de Gierzwaluw Vergassen cruciaal voor ganzenaanpak Tienduizend kilometer non-stop Leeuwarder Courant, 19 oktober 2013 De Standaard (België), 15 oktober 2013 De ganzen die hier ’s winters verblijven, wor- Drie ornithologen van de Zwitserse ‘Vogel- den met rust gelaten. De zomerganzen zullen warte’ hebben bewezen: Alpengierzwaluwen flink worden aangepakt. Het wachten is op de kunnen een half jaar aan één stuk doorvlie- Europese Commissie en het ministerie van gen zonder ergens onderweg ooit te landen. Economische Zaken. Die moeten het wettelijk Slapen en eten doen ze al vliegend. ’s Nachts mogelijk maken om de ganzen in de ruiperi- wisselen ze glijvlucht af met vleugelslag. ode op te drijven, te vangen en te vergassen. Kennelijk volstaan de energie en het vocht Zo kunnen er grote aantallen tegelijk worden dat de vogels uit het ‘droog plankton’ halen, gedood. Ander methoden zoals jacht of het om ze aan de gang te houden. Onder ‘droog prikken van eieren zetten lang niet zoveel plankton’ wordt verstaan een ratjetoe van zoden aan de dijk. insecten, zaden, schimmelsporen en bacteriën die door de lucht zweven. Men vermoedt dat Erecode moet watervogels in de winter rust de vogels tijdens de glijvluchten slapen, maar bieden op de meren bewezen is dat nog niet. Leeuwarder Courant, 2 november 2013 Als de varende recreanten zich volgens een Vogels met laser te lijf erecode gedragen, krijgen de watervogels in , 19 oktober 2013 het merengebied in in de winterpe- De ‘agrilaser’ (een draagbaar laserapparaat) is riode de rust die ze nodig hebben. Er is een een Nederlandse vinding waarop wereldwijd campagne onder het motto ‘Geniet en vaar patent is aangevraagd. Met de groenachti- bewust, gun vogels in de winter hun rust’. ge bundel kunnen vogels worden verjaagd. Met gele boeien wordt aangegeven waar Ze schrikken niet alleen van het licht zelf. vaarrecreanten geacht worden weg te blijven. De dikke scherp afgebakende straal van de Het gaat vooral om de ondiepe randen van de bundel lijkt voor de vogels op een stok. Het meren. Daar zitten veel vogels ’s winters van afschrikwekkend effect van de bundel is zo nature al, op zoek naar voedsel en rust. groot dat de vogels niet terugkeren. Koeien en paarden in de wei schrikken niet. Voor men- Minder broedvogels in nieuwe wildernis sen is het wel zichtbaar, maar op die afstand Grote grazers vreten droge deel veel te kaal is het licht ongevaarlijk. Naast de handlaser is Trouw, 2 november 2013 er ook een automatische versie. Deze is voor- De dalende trend van een aantal broedvogels al handig voor grote velden. Tot een afstand in de randzonde van de Oostvaardersplassen van twee kilometer kunnen vogels worden is voortgezet. Zowel het aantal soorten als het geweerd. Ook tegen meeuwen op daken kan aantal broedparen van soorten die afhankelijk de automaat worden ingezet. Men is nu bezig zijn van riet, ruigte en struikgewas is afgeno- met het ontwikkelen van een lasermachine die men. Een aanzienlijk deel van de broedvogels geschikt is voor vliegvelden. nam sterker af dan landelijk het geval is. De Over hetzelfde onderwerp een ander artikel in afname van deze soorten hangt nauw samen de Leeuwarder Courant van 6 december 2013. met de sterke afname van ruit, ruigte en bosschage door begrazing in de randzone. Er zijn ook enkele soorten, zoals de Kievit die als broedvogelsoort juist toenamen, terwijl er landelijk sprake was van een afname. De graslanden in de rand zone van de Oostvaar- dersplassen lijken voor deze soorten juist geschikter te worden. Over hetzelfde onderwerp een ander artikel in Trouw van 2 november 2013. Met de laserlichtbundel uit een ‘agrilaser’ kunnen gan- zen worden afgeschrikt en verjaagd. Koolmees ruikt wat rups aanricht Trouw, 4 november 2013 Koolmezen ruiken of een boom is aangetast door rupsen. Dit blijkt uit onderzoek van het Nederlands Instituut voor Ecologie en

38 het Vogeljaar 62 (1) 2014 Vogelkoppenknipsels de Wageningen Universiteit. De boom geeft Over hetzelfde onderwerp een artikel in de stoffen af die Koolmezen waarschuwen. Het Leeuwarder Courant van 9 november en De systeem is voor beide partijen profijtelijk. van 23 november 2013. vogels weten waar voedsel te halen is en de boom wordt van zijn belager verlost. Bijna Verkeerslawaai? Vogels vliegen dan liever zeventig procent van de Koolmezen verkiest een eindje om ‘blindelings’ een aangetaste boom boven NRC Handelsblad, 12-13 november 2013 een gezonde. Dat planten via signaalstoffen Nabij de stad Boise (Idaho) in de Verenigde hulptroepen inroepen is al langer bekend. Zo Staten werd een spookweg aangelegd door lokken koolplanten die zijn aangetast door biologen. Deze ‘weg’ bestond uit luidsprekers rupsen, sluipwespen die eitjes leggen in de op vier meter hoogte, op dertig meter afstand rupsen. van elkaar, opgehangen in Douglassparren, in een bos, die naar believen konden worden uit- en ingeschakeld. De luidsprekers gaven Verdwijnen wilde Korhoen lijkt onafwend- verkeersgeluid. Hier dus geen hinder van baar uitlaatgassen, lantaarnpalen en de kans om Stentor-Hellendoorn, 7 november 2013 te worden overreden. Daar achter was een Genetische verarming en de slechte kwaliteit gebied met veel vogelkers. De trekvogels van het leefgebied maken dat het Korhoen aten zich daaraan vol tijdens de trek naar niet of nauwelijks van zijn ondergang kan hun overwinteringsgebied. Het resultaat was worden gered, dat concluderen Vogelbescher- duidelijk. Op ‘wegdagen’ kwamen er 28% ming Nederland, Staatsbosbeheer en Natuur- minder vogels op de vogelkers af dan op stille monumenten na twee jaar onderzoek naar de dagen. oorzaken van het verdwijnen van deze vogel- soort op de Sallandse Heuvelrug. Uit diverse De nieuwe borrelhap: een bitterbal van onderzoeken blijkt dat de ongunstige kwaliteit gans van het leefgebied de belangrijkste oorzaak Trouw, 16 november 2013 is van het uitsterven. Door verzuring in de De ‘zomerganzen’ (Grauwe Gans, Nijlgans, omliggende agrarische gebieden verdwijnen Canadese Gans en ‘boerengans’) worden insecten en hebben vogels geen voedsel meer. de komende jaren grotendeels afgeschoten Bijplaatsen van Zweedse soortgenoten heeft of vergast. Er zijn afspraken gemaakt voor in de huidige omstandigheden geen zin. vijfhonderdduizend stuks. Bij Driessen Food Over hetzelfde onderwerp een artikel in in Bunnik loopt men vooruit op het grote Trouw van 8 november 2013. aanbod van deze dode dieren en heeft men de bitterbal van gans geïntroduceerd. Een proef- test van deze bitterballen leverde verrassende Lepelaars overwinteren het liefst op een feiten op. Het ganzevlees zit vol eiwitten en vast adres is caloriearm. De bal is sterker van smaak dan Trouw, 8 november 2013 de traditionele bitterbal, hoewel daaraan geen Lepelaars kunnen in de winter beter kiezen smaakstoffen zijn toegevoegd. De stukjes in voor Zuid-Europa dan doorvliegen naar de bal hebben de structuur van draadjesvlees. Afrika. Lepelaars die jaarlijks zo’n tiendui- zend kilometer afleggen tussen broed- en Ganzenaanpak van Schiphol succesvol overwinteringsgebied, krijgen minder kuikens Dagblad Waterland/Noordhollands Dagblad, of hebben een korter leven dan Lepelaars die 25 november 2013 overwinteren in Zuid-Europa. Deze bevin- De aanpak van ganzenoverlast rond Schiphol dingen staan in een proefschrift van biologe is een succes. In 2013 was er slechts één bot- Tamare Lok die gepromoveerd is aan de sing tussen een vliegtuig en ganzen. Dat was Rijksuniversiteit Groningen. Zij bestudeerde in maart met een toestel van de maatschappij de Lepelaars gedurende zes jaren zowel in het easyJet. Zes Kolganzen kwamen in een motor broedgebied op Schiermonnikoog als in het van een Boeing terecht. Enkele rotorbladen overwinteringsgebied Banc d’Arguin in Mau- van de motor braken af en aan de buitenzijde retanië. Deze soort is zeer plaatstrouw. 93% zat een flinke deuk. Het toestel keerde terug van de Lepelaars die eenmaal in Mauretanië op één motor. In 2012 waren er nog vier inci- overwinterden, komt daar in de jaren daarna denten met ganzen. ook weer naar toe. het Vogeljaar 62 (1) 2014 39 Vogelkoppenknipsels

Door de bouw van windmolens komen vogels in het nauw. In de omgeving van Delfzijl wordt een vogeleiland aangelegd – onder andere voor de Noordse Stern – als compensatie voor de nadelige effecten van een aan te leggen windturbinepark. Foto: Wim Smeets.

Vogeleiland bij windpark De Spreeuw heeft het moeilijk Leeuwarder Courant, 26 november 2013 NRC Handelsblad, 30 november-1 december Er komt een broedvogeleiland van 2400 m2 2013 (60 x 40 m) bij het nieuwe windmolenpark Als wij niet oppassen verdwijnt de Spreeuw bij de pier van Oterdum tussen Delfzijl en uit ons land. Dat is één van de uitkomsten Termunten. Het eiland, dat wordt aangelegd van een nieuwe onderzoekmethode: het Early op een stuk opgespoten land op de pier, Warning and Alert Protocol. Hierbij worden moet voor het broedseizoen van 2014 klaar de oorzaken van achteruitgang van vogel- zijn. Pas daarna mag energiebedrijf Eneco soorten vroegtijdig herkend, nog voor ze op van de provincie beginnen met de bouw van de Rode Lijst van bedreigde vogels terecht maximaal twintig grote windturbines. Het zijn gekomen. Er is dan nog tijd om iets aan vogeleiland is vooral bedoeld voor de Visdief de achteruitgang te doen. Het gaat in ons land en de Noordse Stern. Door de komst van om 22 soorten waarvan wordt aan genomen windmolens op de Schermdijk en de Pier van dat ze in de gevarenzone komen. Die komen Oterdum komen die vogels in het nauw. nu, als vroegtijdige waarschuwing, op een Oranje Lijst. De Spreeuw staat erop naast andere nog algemeen voorkomende soorten,

De Spreeuw heeft het moeilijk en is inmiddels op de Oranje Lijst geplaatst, een ‘voorpor- taal’ voor de bekende Rode Lijst. Foto: Wim Smeets.

40 het Vogeljaar 62 (1) 2014 Vogelkoppenknipsels

Kaalkop- of Heremietibissen. Foto: Wim Smeets.

zoals Scholekster, Grote Lijster, Kokmeeuw, wilde populatie, met een omvang van een Torenvalk en Waterhoen. paar honderd paren. Over hetzelfde onderwerp een artikel in de Leeuwarder Courant van 2 december en Extra aandacht voor de Boerenzwaluw Trouw van 3 december 2013. Boeren leveren bijdrage Vechtstroom, 18 december 2013 Vogelbescherming in maag met doden Dit jaar hebben 74 boeren in het gebied De ganzen Venen extra aandacht besteed aan de Boeren- Leeuwarder Courant, 2 december 2013 zwaluw. Dat deden ze door het openzetten Vogelbescherming Nederland zit in een situ- van staldeuren, een richeltje maken om een atie die lastig is uit te leggen. De organisatie nest op te bouwen, modderpoelen creëren, wil vogels beschermen, maar stemt in met het een draad spannen waarop jonge Boeren- doden van tienduizenden zomerganzen. De zwaluwen kunnen gaan zitten als ze gaan zomerganzenstand moet terug naar het niveau vliegen. Dit boerenzwaluwenproject is een van 2005. Sindsdien is de populatie – vooral initiatief van de agrarische natuurvereniging van de Grauwe Gans – spectaculair toege- De Utrechtse Venen. Door het koude en natte nomen. Het gevolg is dat nu honderdduizen- voorjaar van 2013 zijn de Boerenzwaluwen den ganzen moeten worden afgeschoten of later aangekomen in hun broedgebied en vergast. Ganzen die ‘s winters in ons land zijn zij later begonnen met broeden. Door verblijven, worden van november tot en met deze bewuste maatregelen is het gemiddelde februari met rust gelaten. Totaal overwinteren broedresultaat gelijk aan 2012. er in ons land 2,1 miljoen ganzen. Hoekse Huiskraaien worden afgeschoten Verdwaalde Ibissen Trouw, 19 december 2013 Trouw, 11 december 2013 De twintig tot dertig Huiskraaien die in Hoek In Oost-Groningen stappen twee Heremieti- van Holland leven, mogen worden uitgeroeid. bissen rond. Ze dragen kleurringen en zen- Dat is het oordeel van de Raad van State. De ders. Ze blijken uit Oostenrijk afgedwaald en Huiskraai is afkomstig uit Azië en enkele afkomstig uit het Konrad Lorentz-instituut. exemplaren zijn waarschijnlijk een tiental ja- In Spanje en Oostenrijk proberen mensen in ren geleden aan boord van een schip mee naar gevangenschap gehouden Heremietibissen Nederland gekomen. De provincie vreest voor (of Kaalkop­ibissen) uit te zetten en te laten de inheemse diersoorten als de kolonie zich verwilderen. In Syrië leefde tot voor kort uitbreidt. Huiskraaien eten eieren en kuikens nog een groepje van drie Heremietibissen van andere vogels. Faunabescherming wilde (door de daar heersende oorlog is dat intussen dat de provincie de zaak nog even aan zou ongewis). In Marokko leeft nog een andere kijken. het Vogeljaar 62 (1) 2014 41 Vogelkoppenknipsels

In het werkgebied van de agrarische natuurvereniging De Utrechtse Venen worden Boerenzwaluwen ondersteund. Foto: Wim Smeets.

De dans van de Gierzwaluw Enkhuizen en Lelystad. Hij zag er de vogels Trouw, 19 december 2013 zoals gebruikelijk opstijgen tot ongeveer twee Als bioloog bij de Koninklijke Luchtmacht zag kilometer hoogte. Halverwege de nacht kwamen Luit Buurma vreemd gedrag van Gierzwaluwen ze weer naar beneden. Hij zag op het scherm op zijn radarschermen. Nu, 34 jaar later, kan hij stipjes van objecten die op lage hoogte vlogen eindelijk bewijzen wat het was: een oriëntatie- letterlijk door het radarbeeld fladderen en dan vlucht, gevolgd door een schranspartij. Buurma weer razendsnel achter iets aan vliegen. Het was kon onlangs met behulp van een mobiele een groepje Gierzwaluwen dat midden in de radar aantonen waar de vogels midden in de nacht vlak boven het water op insecten aan het nacht boven het IJsselmeer mee bezig zijn. Hij jagen was. mocht een avond meewerken op de dijk tussen

De Huiskraaien die al jaren bij Hoek van Holland vertoeven, mogen worden uitgeroeid omdat gevreesd wordt dat de kolonie zich uit zal gaan breiden. Foto: Wim Smeets. n Wim Smeets, Bachlaan 111, 3752 HG Bunschoten, (033) 298 31 47, e-mail: [email protected].

42 het Vogeljaar 62 (1) 2014