Jaarboek 2019

een uitgave van Heemkundige Kring Broeder Christofoor De uitgave is mede tot stand gekomen dankzij een financiële bijdrage van

Aan de uitgave van dit jaarboek werkten mee:

Jan Bedaf Bernard den Braber Piet Bruijns Mark Buijs Louis Couwenbergh Kees Heskens Piet Meijers Joop van Merode Wim Tousain

De illustraties komen uit de collectie van de Heemkundige Kring Br. Christofoor, tenzij anders vermeld. WBA = West-Brabants Archief.

Vormgeving: Bernard den Braber.

Drukwerk: Vorsselmans, Zundert.

ISSN: 2213-9133 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1919, door Wim Tousain 7 • Een eeuw terug : divers Nederlands nieuws 7 • De kranten voor u gelezen 11 • Drankvergunningen 27 • Café Hof van Holland, Fenkelstraat 27 • Uit de notulen van B en W 30 • Uit het Jaarverslag van de gemeente 34 • Bouwplannen 35 • Hinderwetvergunningen 35 • Notarieel archief 36 • Gemeentesecretaris Van Oosterhout (3) 37 • Uit de rechtbank 39 • En dan nog dit... 40 • Geraadpleegde bronnen 41

Rectificaties jaarboek 2018 41

De dag van onze bevrijding 42

Oorlogsslachtoffers uit Oudenbosch, door Kees Heskens en Bernard den Braber 46

De Symfonie, door Piet Bruijns 59

Het leven van neef Kees, door Piet Meijers 65

Het spoorwegongeval : de bijna ramp, door Joop van Merode 77

Oudenbosch in 1969, door Jan Bedaf en Bernard den Braber 82

3 HEEMKUNDIGE KRING BROEDER CHRISTOFOOR OUDENBOSCH Bewaarders van het Erfgoed opgericht 1987 Secretariaat en postadres: Markt 30b, 4731 HP Oudenbosch. e-mail: [email protected] Bestuur: voorzitter: Jan Bedaf, Velletriweg 32, 4731 DN Oudenbosch; tel. 312546. secretaris: Cor van Oers, Neerstraat 12, 4731 RH Oud-Gastel; tel. 510020. penningmeester: Ad Dirken, Moerdijksestraat 15, 4731 TH Oudenbosch; tel. 317552. ledenadministratie: Louis Couwenbergh, Tuinderslaan 36, 4731XL Oudenbosch; tel. 313509. bibliothecaris: Kees Heskens, Jezuïetenplein 17, 4731 HX Oudenbosch; tel. 312951. lid: Bernard den Braber, Marshallstraat 9, 4731 KT Oudenbosch; tel. 313612. Mark Buijs, Markt 37, 4731 HM Oudenbosch; tel. 320833. Redactie Jaarboek: Bernard den Braber en Mark Buijs; e-mail: [email protected] Internet: http://www.broederchristofoor-oudenbosch.nl/ https://nl-nl.facebook.com/heemkundigekring.broederchristofoor Heemhuis: “De Drie Koningen”, Markt 30b, 4731 HP Oudenbosch.

4 Voorwoord.

Op 30 oktober 2019 is het 75 geleden dat Oudenbosch bevrijd werd van de Duitse bezetters. Dat was voor Kees Heskens aanleiding om op zoek te gaan naar gegevens over personen, die hier geboren zijn en het oorlogsgeweld niet overleefd hebben.

Wim Tousain vond in de Oudenbossche Courant een artikel, dat geschreven is door een onbekende inwoner van Oudenbosch die de bevrijding persoonlijk heeft beleefd.

Naast deze herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog treft U in dit jaarboek van de hand van Piet Bruijns een hoofdstuk aan, gewijd aan het symfonieorkest dat Oudenbosch in het laatste deel van de 20e eeuw rijk was.

Piet Meijers heeft het voornemen om regelmatig een kort verhaal te schrijven over nog levende 90-ers in ons midden. Zijn eerste “prooi” is zijn neef Kees Meijers, de voormalige wethouder.

Tot slot ontrukt Joop van Merode aan de vergetelheid een spectaculair spoorwegongeval bij de Industrieweg in 1989. Achteraf bezien is dat tamelijk goed afgelopen, maar…

Natuurlijk ontbreken in dit jaarboek niet de inmiddels traditionele bijdragen over Oudenbosch 100 jaar geleden door Wim Tousain, resp. 50 jaar geleden door Jan Bedaf en Bernard den Braber.

Wij denken dat wij dankzij deze bijdragen andermaal een gevarieerd jaarboek hebben kunnen samenstellen. Wij hopen dat U het met belangstelling en plezier zult lezen. En niet vergeten… wij zijn steeds op zoek naar verhalen over vroeger. Schroom niet om Uw herinneringen met anderen te delen.

De redactie.

5 6 Een eeuw terug: divers Nederlands nieuws Den Haag, 2 januari.- Internationale dieven. Een Hagenaar, wonende De Riemer- straat 26, is het slachtoffer geworden van internationale dieven. Hij had kennis gemaakt met een Frans-sprekend heer en dame, en ze in zijn huis opgenomen omdat ze geen onderdak hadden. Spoedig was het tweetal zeer vertrouwd met de goedge- lovige Nederlander, en toen deze met zijn vrouw op een Zondagavond afwezig was, heeft het tweetal tussen zeven en elf uur de meest kostbare voorwerpen uit het huis gehaald en zich met de buit uit de voeten gemaakt. Daaronder behoren schilderijen van waarde, waarvan de panelen gewoonweg uit de lijsten waren gehaald. Er waren werken bij van Bart van Hove, Van Ostade, Ten Cate, Ruys, Wouwerman en anderen. Uit gesloten kasten zijn zilveren, gouden en paarlen sieraden gestolen terwijl voorts nog coupons laken en andere stoffen en de orginele uitgaaf van de werken van Jacob Cats zijn ontvreemd. Het tweetal was niet getrouwd. De man heet Emile D. Leroux, is drieëndertig, de vrouw, Suzanna Plattard, is tweeëndertig jaar oud. De politie heeft tot nog toe het spoor der brutale oplichters niet gevonden. Harlingen, 6 februari.- Worst zonder vlees. In de slagerij van Sikke de Jong te Harlingen is dezer dagen zogenaamde boterhamworst in beslag genomen, die nog niet 1% vlees bevat. De rest bestond uit gekookte aardappelen en aardappelschillen, gekleurd met in de slagerijen veel gebruikte bloedrood en gekruid met worstkrui- den. Uiterlijk, consistentie en reuk komt veel met de gewone worst overeen. De worst wordt verkocht voor de maximumprijs voor worst, 55 cent per pond. Tegen de slager is proces verbaal opgemaakt. Zutphen, 25 maart.- Van een huzaar en zijn broer. Enige tijd geleden ging een huzaar van Zutphen met verlof naar Duitsland, waar hij een broer opzocht. Toen zijn verlof bijna om was, had hij geen zin om naar zijn garnizoen terug te keren, maar zijn broer daarentegen wilde wel uit Duitsland weg, waar toch geen werk was. Kort en goed, de broer besloot, dat hij de plaats van de deserteur zou innemen. Hij trok de huzarenuniform aan, meldde zich in Zutphen op de hem aangewezen plaats en nam dienst als huzaar. Heel best ging het niet, want het paardrijden kon hij niet langer dan een half uur uithouden, al vertelde hij ook, dat hij al acht maanden in

7 dienst was. En er kwam een kink in de kabel, want wegens het niet groeten van een sergeant werd onze huzaar door de provoost gestopt. Toen kreeg hij er genoeg van en bekende hij, dat hij geen soldaat maar burger was. Het bedrog kwam uit en de man werd wegens oplichting in het Huis van Bewaring opgesloten. Amsterdam, 15 april.- Bommen. De justitie te Amsterdam heeft gistermiddag omstreeks half vier, een inval gedaan ten huize van een bekend anarchist, met name W.A.J. Hofman, wonende Haarlemmerweg 103. In beslag werden genomen twee bommen, een grote en een kleine, die geheel voor het gebruik gereed schenen, benevens allerlei ingrediënten voor de vervaardiging van bommen, als: spijkers, glas, zand, cement, bussen, enz. Bij de huiszoeking waren aanwezig de substituut-officier, mr. Enthoven, en de rechter-commissaris, mr. Harinxma thoe Slooten, benevens de gerechtelijke scheikundige, de heer Van Ledden Hulsebosch. De gevaarlijke instrumenten werden voorlopig opgeborgen in de Willemspoort en zullen heden te water naar de plaats van onderzoek worden vervoerd. Hofman is meubelmaker- gezel van zijn beroep. Brielle, 3 mei.- Relletjes te Brielle. Ter gelegenheid van de verjaardag van Prin- ses Juliana werd Woensdagavond te Brielle op de Markt een concert gegeven. Bij zulke gelegenheden gaat het gewoonlijk lustig en luidruchtig toe. Ook nu was dit weer zo. Enige militairen stonden bij elkaar en waren vrolijk, hetgeen de politie niet scheen te bevallen, althans op zeker moment werd een der militairen gegrepen en opgebracht. Dit verdroot de anderen zeer en zij drongen op. De inspecteur van politie, baron v.d. Broek kwam het stadhuis aflopen en begon onmiddellijk met de gummistok te slaan, waardoor een der militairen aan het hoofd verwond werd. Van dit ogenblik af waren de mensen tot het uiterste opgewonden. Men drong zingend en tierend de Voorstraat in naar het woonhuis van de inspecteur en toen men bij zijn

De Voorstraat in Brielle (fotos.serc.nl)

8 woning was gekomen werden de ruiten met meegenomen stenen ingegooid. De inspecteur, die thuis was, schoot met een revolver in de lucht om de menigte schrik aan te jagen. Dit had echter weinig resultaat. Daarna werd een patrouille van het corps torpedisten gerekwireerd, die na sommatie ook nog verplicht was enige schoten met los kruit te lossen. Daarop verspreidde de menigte zich, doch het duurde nog lang eer de rust geheel hersteld was. Scheveningen, 28 juni.- Drie mensen verdronken. Gisteravond omstreeks half zeven heeft aan het strand te Scheveningen een zeer droevig ongeval plaats gehad, waarbij drie mensen het leven hebben verloren. Een der zwemmers in het gemeentelijk volkszeebad had zich te ver in zee gewaagd, waarbij hij toen zeer waarschijn- lijk het slachtoffer is geworden van de trek van het water, welke zich daar ter plaatse dikwijls voordoet, evenals bij de golfbreker nabij het Stille Strand. In plaats van zich toen naar de kust te laten drijven ging hij tegen de onderstroom opzwemmen, waardoor hij nog verder afdreef en in levensgevaar kwam te verkeren. Toen dit aan het strand bemerkt werd gaf het bad-personeel tekenen, dat hij onmiddellijk terug moest keren waaraan echter door de zwemmer geen gevolg werd gegeven. Onmiddellijk werd daarop de boot uitgezet en met een drietal manschappen van het bad-personeel bemand om de steeds meer en meer in levensgevaar verkeren- de zwemmer te redden. Midden in de vrij sterke branding sloeg helaas echter de boot om met het gevolg, dat de manschappen te water raakten. Slechts één hunner gelukte het zich aan het omgeslagen vaartuig vast te klampen en wist er boven op te kruipen, waardoor hij zijn leven redde; de twee anderen dreven echter af en werden door de zee verzwolgen. Althans noch van hen noch van de zwemmer werd iets teruggezien; alle drie vonden hun dood in de golven. De lijken zijn nog niet gevonden. De man die een toevlucht op de omgeslagen boot gevonden had, werd door kameraden gered en kon na wat bijgekomen te zijn, alleen naar huis terugkeren. De stoomreddingsboot “Rutgers van Rozenburg” was ook onmiddellijk uit de haven vertrokken om assistentie te verlenen, maar mocht er ook niet in slagen een der slachtoffers dood of levend op te pikken en moest onverrichterzake terugkeren. De zwemmer is een tot nu toe onbekend gebleven manspersoon; de twee andere omgekomen personen behoorden tot het badhuispersoneel van het Volkszeebad en waren te Scheveningen woonachtig. Blaricum, 3 juli.- Deftige boefjes. Het “Weekblad van Laren en Blaricum” schrijft: Drie jongens van 11 tot 13 jaar van goede huize onder Blaricum hebben zich de laatste tijd herhaalde malen aan diefstal schuldig gemaakt. Door een luide droom van een der knapen die een dienstbode heeft afgeluisterd, zijn de misdrijven aan het licht gekomen. De laatste diefstal is de vorige Zondag gepleegd bij een mevrouw te Blaricum, waar de boefjes door het uitsnijden van een ruitje met een diamant naar binnen zijn gekomen. De gestolen voorwerpen hebben de jeugdige boefjes verborgen in een kuil in de heide, waar de politie met een kar de artikelen in beslag geno-

9 men heeft. In het hol werden gevonden: een rol telefoondraad, zilveren en gouden sieraden, horloges, een bedrag van ƒ 40, zilveren lepeltjes, enz. De knapen hadden een plattegrond getekend waar de voorwerpen verborgen waren. De knapen waren in het bedrijf van inbraak reeds zover gevorderd, dat zij brandkasten trachtten te forceren. Het lezen van verkeerde boeken moet tot deze daden geleid hebben. Rotterdam, 5 augustus.- Rare bewaarplaats. Een bewoner van het Noordelijk stads- deel te Rotterdam, die de stad uitging met verlof, had zijn geld in een kistje gedaan en dit voor de zekerheid geplaatst in de ….. vuilnisbak. Zijn schoonmoeder, die tijdens de vakantie nu en dan naar het huis zou komen kijken, zette ’s morgens de vuilnisbak buiten en de gemeentereiniging nam de inhoud mee. Toen schoonzoon thuis kwam, heeft hij onmiddellijk bij de vuilverbranding een onderzoek naar zijn “brandkast” ingesteld, met het gevolg, dat hem wel het kistje kon worden overhan- digd, doch de 600 mark, die er in hadden gezeten, waren verdwenen. Etten, 12 september.- Op eenmaal stonden alle mensen stil, hielden hun handen boven hun ogen, keken en wezen. Wat zou het zijn? Een vliegmachine? Maar daaraan schenken wij toch immers zoveel aandacht niet meer. Fietsen, auto’s, vliegmachi- nes, die hebben wij nu al zo vaak gezien, het moest wat anders zijn. Wij lieten ons door die belangstelling naar buiten lokken. Gelukkig dat we het gedaan hebben. Het was een nieuw en wonderlijk mooi schouwspel. Een luchtschip van reusachtige afmetingen tekende zich scherp tegen de lucht af. Door de geweldige afmeting scheen het dichtbij. Inderdaad bevond het zich op grote afstand; het geronk der mo- toren was immers zelfs niet hoorbaar. Statig dreef het voort, schitterend als zilver in het zonnelicht. Zo verdween het naar het zuidwesten uit het oog. Wij zijn er de kennismaking met een nieuw en merkwaardig luchtverschijnsel rijker door. Rotterdam, 23 oktober.- Gevaarlijk antraciet. Voor de tweede maal in enkele dagen is te Rotterdam een kachel uiteen geslagen. Het schijnt dat men bij de kolendelving niet de hoog nodige voorzichtigheid betracht met dynamiet of andere ontploffings- middelen, waarmede in de mijnen wordt gewerkt. Beide gevallen zijn zonder persoonlijke ongelukken afgelopen. In de kamer, waarin de laatste ontploffing plaats had, ten huize van een pensionhoudster op de Schiedamse Singel, is vrijwel alles vernield. De kachel sloeg met een geweldige knal uiteen omstreeks één uur in de nacht, terwijl men haar reeds om 12 uur met antraciet bijgevuld had. In de wanden en het plafond werden grote gaten geslagen en al het glaswerk, spiegels, enz. zijn verbrijzeld, terwijl stukken ijzer terecht kwamen in een der andere kamers, waar de bewoners sliepen. Het wordt een gevaarlijke onderneming een kachel te stoken! Wieringen, 11 november.- Drooglegging der Zuiderzee. Ter voorbereiding van de werkzaamheden voor gedeeltelijke drooglegging der Zuiderzee is hier een grote stoombaggermolen met 3 stoomsleepboten aangekomen. De baggermolen is druk bezig op verschillenden plaatsen in zee voornamelijk daar waar men de afsluitdijk

10 van de van Ewijcksluis naar Wieringen hoopt te leggen, met het opbaggeren van zeeklei en modderspecie. De sleepboten brengen dan de modderbakken welke met deze specie gevuld zijn naar Stavoren, waar een en ander wordt uit gelost en in kelders bewaard en gedroogd om daarna te worden onderzocht in hoeverre men de opgebaggerde specie voor de te maken afsluitdijk kan gebruiken.

Stoombaggermolen (dredgepoint.org) Amsterdam, 3 december.- Electrische spoorwegverbindingen op komst. Naar het Persbureau Vaz Dias verneemt, worden door de spoorwegmaatschappijen plannen uitgewerkt, om de lijnen Amsterdam-Den Haag-Rotterdam en Amsterdam-Amers- foort mede voor electrische beweegkracht in te richten. Het ligt in de bedoeling electrische treinen met korte tussenpozen op deze trajecten te laten rijden, evenals de thans op de lijn Rotterdam-Den Haag-Scheveningen geschiedt. Men gelooft daarmede allereerst het spoorwegverkeer te ontlasten, het kolenverbruik te beper- ken en verder het reizen te veraangenamen en te vergemakkelijken.

De kranten voor u gelezen N.B. De berichten komen uit de Oudenbossche Courant, tenzij anders vermeld. 11 januari. Zondag 12 Januari speelt de R.K.V.V. Prins Hendrik haar 7e bonds wedstrijd en wel tegen Leonidas uit Oudenbosch. Aangezien Prins Hendrik van deze vereniging een nederlaag geleden heeft van 2 - 0 zal ze proberen revanche te nemen. Sportterrein Kalsdonk. Aanvang half twee. (De Grondwet) 5 februari. In de krant van deze datum, staat een advertentie ter gelegenheid van de opening van een “kapperssalon” van A. Vorstenbosch in de Kaaistraat. Ik ben met dit gegeven verder gaan zoeken hoe het Antonius Josephus Vorstenbosch is

11 vergaan in Oudenbosch. Hij is geboren in Veghel, komt uit Valkenswaard en is als 23 jarige op 28 april 1919 gehuwd met Johanna Adriana van Egeraat uit Bergen op Zoom. Ik kwam wat opmerkelijks tegen: Tussen de kleine adver- tenties, merendeel geplaatst door middenstanders met Kerst- en Nieuwjaarswensen eind december 1919, kom ik die van A. Vorstenbosch tegen als coiffeur in de Fenkelstraat 97. Zou hij binnen één jaar van locatie veranderd zijn? Ook opvallend; de namen van het echtpaar zijn in de burgerlijke stand van Oudenbosch nergens terug te vinden, zij worden niet in- of uitgeschreven! Later komen zij in Utrecht terecht en daar blijkt het beroep van Antonius Vorstenbosch, vertegenwoordiger te zijn. Hij overlijdt daar op 31 maart 1956. Zijn vrouw Johanna van Egeraat overlijdt amper één jaar later op 24 januari 1957. Haar lichaam wordt opgevist uit de Leidsche Rijn. 9 februari. Meegenomen. Bij de kweker Hellemons alhier is een nieuwe halve poort meegenomen, vermoedelijk vanwege de brandstoffennood. Dader onbekend. 16 februari. Ongeluk. Deze week reed de 14- jarige D. met paard en kar over de weg, toen het paard werd opgeschrikt door een voorbijsnellende auto. Het paard sprong opzij, waardoor de jongen onder de kar terecht kwam en zwaar aan hoofd en benen gekwetst werd. Hij is naar het R.K. Gasthuis overgebracht waar hem geneeskundige hulp werd verleend. De toestand is heden bevredigend. 10 maart. Diefstal. Vrijdagmorgen kwam de vishandelaar G. tot ontdekking dat van zijn, bij de ijsfabriek gedeponeerde vis, heel wat ontvreemd is. Aangifte is gedaan bij de marechaussee. 10 maart. Gesnapt. Maandagavond hoorde de winkelier F. de J. [Frederik de Jong] op de Kade alhier gestommel in zijn winkel en toen hij ging kijken zag hij nog juist iemand door het opgeschoven raam verdwijnen. Gelukkig was juist de chef veldwachter Tackx in de buurt, die de inbreker in een oogwenk had ingerekend. Het bleek te zijn een pas ontslagen gevangene, afkomstig uit Rotterdam. De inbreker is thans ter beschikking van justitie gesteld. 23 april. Botsing. Gisterenmiddag reden een marechaussee per fiets en een burger per stoomfiets tegen elkaar in de Brugstraat. De burger kwam onder zijn stoomfiets te vallen en moest door de aangeredene bevrijd worden. Beiden kwamen er af met den schrik.

12 De Brugstraat ("Het Nauw") omstreeks 1920 (Brinio - HK)

23 april. Diefstal. In de nacht van Maandag op Dinsdag is uit de konijnen-kooi van de slager B. [Buyzen] alhier een zestal vette konijnen gestolen. De zaak is in handen der marechaussee die ijverig dader of daders zoeken, terwijl men meent reeds het goede spoor te hebben gevonden. 23 april. Jeugdige boefjes. Bij de sigarenhandelaar D. alhier kwamen Dinsdag een paar jongetjes binnen die op de komst der juffrouw een pakje sigaretten besteden. De handbeweging die ze deden bij de binnenkomst der juffrouw, deed deze laatste vermoeden dat de boefjes met geen edele bedoelingen de winkel waren binnenge- komen en op de vraag wat ze in hun zak hadden gestoken zetten zij het direct op een lopen. Vermist werden 2 pakjes sigaretten. De namen der boefjes bleven tot op heden nog onbekend. 17 mei. Onze Suikerfabrieken. Naar wij uit betrouwbare bron vernemen is de suikerfabriek “St. Antoine” overgegaan aan de Algemene Suiker Maatschappij terwijl de fabriek “de Mark” wordt overgeplaatst naar Goes. 21 mei. In de sloot. Door het wijken voor een drietal karren en een fiets, kwam paard en rijtuig toebehorende aan de heer Goossens alhier, terecht in een sloot aan de draai bij het Turfhoofd. Met vereende krachten mocht het al spoedig gelukken het paard te bevrijden en het rijtuig weer op de weg te halen. De koetsier tijdig uit

13 het rijtuig gesprongen, kwam met de schrik vrij. 21 mei. Om een huis. Deze morgen had op het Moleneind alhier een stevige ruzie plaats welke gelukkig nogal goed afliep. Er komt n.l. een huis leeg, doordat iemand Oudenbosch gaat verlaten. Dit huis werd nu reeds aan verschillende personen mondeling verhuurd, natuurlijk om de mensen maar voorlopig tevreden te stellen. Toen nu in deze week de zaak haar beslag zou krijgen, kwamen de verschillende aspirant huurders opdagen en ieder wilde voor zich, het huis hebben. ’t Was een leven van belang. Aan schelden, razen en tieren geen gebrek. Het slot was dat een der aanwezigen het huis mocht betrekken. 24 mei. Tramongeluk. Donderdagavond kwam de goederentram met volle vaart uit de Zandeweg de Wagenhoek oprijden. Juist toen de machine bij de ingang van het instituut St. Louis stond kon zij niet meer verder. Tot overmaat van ramp sprong toen nog de pijp voor stoomaanvoer, zodat achter uitgezet moest worden in de Zandeweg. Des avonds om 19 uur kwam een machine uit Prinsenhage haar zieke zuster met haar vrachtje halen. 28 mei. Fris. Maandagmiddag passeerde over de Wagenhoek een gierkar, waarvan de stop losschoot. Toen de voerman, die boven op de kar zat het bemerkte was de gehele kist bijna leeg gelopen. Lekker! 28 mei. De Brugstraat. Dat er van gemeentewege wel eens gelet mocht worden op het rijden in “het Nauw” bleek ons gister weer. Een auto komt van de Kade en een rijtuig uit de Fenkelstraat. Beiden hadden nogal wat vaart en geen der bestuurders merkte iets van elkaar tot men plots vlak tegenover elkander stond. Gelukkig passeerde juist een soldaat, die het paard greep en een ongeluk wist te voorkomen. Hoe lang moet deze toestand nog voortduren? Moet eerst het kalf verdrinken? 28 mei. Bijna verongelukt. Zekere v. R. reed Zondag j.l. per stoomfiets door de Fenkelstraat. ’t Bleek dat hij nog niet erg vertrouwd met zijn stalen ros was, want toen hij de Markt wilde oprijden, nam hij zijn draai te kort en reed pardoes tegen de deur der woning van de heer G. Gelukkig had hij geen vaart, zodat het ongeluk afliep met enige schade aan de fiets. 31 mei. Verbluffend. A. H., vrouw van P. v. H., caféhoudster te Oudenbosch,[Adri - ana Heijnen, vrouw van Petrus van Hassel] kocht verschillende malen van enige soldaten vlees, koffiesurrogaat, en zeep, dat dezen uit de militaire keuken hadden weggenomen. Op de vraag of zij reeds voor deze diefstallen veroordeeld waren, kwam het verbluffend antwoord: Tot 14 dagen politiekamer! Verder niets. De op- perwachtmeester der marechausse zei, dat de zaak door de krijgsraad was verwe- zen naar de kommandant, teneinde de zaak krijgstuchtelijk af te doen. Dit geschiedt zo herhaaldelijk! Door een der rechters werd opgemerkt: Dan is het voordeliger als militair dief te zijn dan eerlijk mens. Tot een der militairen werd gezegd: “Zorg dat

14 het niet meer gebeurd” waarop deze zei: “Dat zal niet, want ik ben geen militair meer.” Beklaagde zegt niet geweten te hebben, dat het gestolen goed was. Eis 4 maanden gevangenisstraf. (De Grondwet)

Onder de pijl het vroegere café van Van Hassel (De Roos-Brinio - WBA)

7 juni. Begin van brand. Woensdagmorgen ontstond een begin van brand in de woning van den café-houder P. v. H. alhier. Dank zij het kordate optreden van de heer C. Soethoudt, kon de brand spoedig geblust worden en bepaalde het ongeval zich tot geringe schade. Oorzaak onbekend. Betreft Petrus van Hassel, caféhouder aan het Oost-Vaardeke (later café Haven- zicht) 18 juni. Vertrek. Naar wij vernemen hebben zich reeds meer dan 50 personen aan- gemeld om met de suikerfabriek “de Mark” te vertrekken. Onder deze 50 personen bevinden zich heel wat gezinshoofden, die met al hun hebben en houden uit Ouden- bosch wensen te verhuizen. 18 juni. Onze kermis. Zijn de geruchten waar, dan zal een grote actie door onze ca- féhouders worden gevoerd om Kermis-Donderdag weer in ere te herstellen. Dat die Kermis-Donderdag werd afgeschaft is voor vele Middenstanders een strop geweest, wijl vele landbouwers van wijd en zijd dan ter beurze kwamen. Naar wij vernemen is met het oog hierop ook de actie der caféhouders begonnen. Vermoedelijk zullen lijsten ter tekening worden aangeboden, aan kiesgerechtigde Oudenbosschenaren. Hiermee gewapend wil de Bond het overtuigend bewijs leveren dat de overgrote meerderheid van Oudenbosch vóór herstel van Kermis-Donderdag is.

15 2 juli. Ongelukken. Maandag had een berijder ener stoomfiets het ongeluk tegen het raam te rijden van den winkelier Fred. de Jong, op de Kade alhier, met het gevolg dat een paar ruiten gebroken werden. Gelukkig bekwam de fietser geen verwondingen, zodat het met een schadepostje van een paar gulden afliep. 2 juli. Een jongen met paard en kar beladen met mest had het ongeluk dat op de Kade, nabij het Turfhoofd een der wielen van de kar brak. Een en ander gaf heel wat drukte op onze anders zo stille Kade. 2 juli. Uit de trein gesprongen. Een meisje werkende op de Kwattafabriek te Breda die iedere dag per trein heen en weer gaat, had in de trein zitten slapen, zodat zij niet zag of hoorde dat de trein aan het station Oudenbosch stilstond. Toen de trein wederom in beweging was wilde zij er uit springen. Tot driemaal toe probeerde zij, tot zij eindelijk de sprong waagde tussen de Galgenstraat en Zegsche weg. Door medereizigers, die zich in de coupé bevonden werd aan de noodrem getrokken, waarop de trein stilstond. De reizigers deelden de dienstdoende conducteurs mede waarvan zij getuigen waren geweest, waarop deze onmiddellijk een onderzoek ter plaatse instelden. Het meisje, dat gelukkig niet het minste mankeerde, werd mee door genomen naar het eerstvolgende station en werd er tegen haar proces verbaal opgemaakt. 5 juli. Kindje overreden. Vrijdag j.l. werd een kind van 2 jaar door den voerman Sep in het naburige Zegge overreden, met het noodlottige gevolg, dat het kind dood opgenomen werd. Aan het lijkje was niets te zien dan dat het beentje gekneusd was. Gistermorgen werd het lijkje, in tegenwoordigheid der marechaussee van Ouden- bosch opgegraven en gebracht naar het St. Elisabeth Gesticht aldaar, waar een gerechtelijke schouwing door het parket van Breda werd gehouden. Na deze schouwing werd wederom verlof gegeven het lijkje te begraven. 5 juli. Ongeluk. Het 9-jarig zoontje van J.v.H. op de Kade kreeg deze week van een paard een slag op het achterhoofd. Voor dood opgenomen werd het naar het Gasthuis vervoerd waar geneeskundige behandeling werd verleend. Gisteren werd het kind weder ontslagen, zodat wij hopen dat het knaapje geen nadelige gevolgen zal ondervinden. 12 juli. Drinkwaterleiding. Donderdag had te Seppe het proefpompen plaats der waterleiding der Waterleiding-Maatschappij West-Noord Brabant. Uit alle aan- gesloten gemeenten waren heren Burgemeesters met hunne secretarissen en leden van de gemeenteraad aanwezig benevens enkele leden der Prov. Staten. Ook verschillende groot-industriëlen en Eerw. Geestelijken gaven door hunne tegenwoordigheid blijk van belangstelling in het grootse werk. De Voorzitter van de Raad van Beheer dr. Jenny Weijerman, richtte een woord van welkom tot de aanwezigen, waarin hij vooral deed uitkomen de energie waarmede de Brabanders ondanks alles, verschillende grootse werken tot stand trachten te brengen, getuigen deze

16 Proefboringen van de Waterleidingmaatschappij te Seppe uit: Drinkwatervoorziening van het platteland in Noord-West-Brabant 1924-1949. Oudenbosch : N.V. Waterleiding-Maatschappij "Noord-West-Brabant", 1950 waterleiding, die geheel West-Brabant van drinkwater, dus in een grote behoefte, zal voorzien, de electrificatie van geheel de provincie het uitgebreide spoorweg- net, enz. Alhoewel door de omstandigheden, geheel buiten onze schuld, dit werk slechts langzaam vooruit gaat, vooral door de grote moeite die we hebben met het aankopen van de nodige machinerieën en buizen, zullen alle zeilen worden bijgezet om dit werk zo spoedig mogelijk te voltooien, zei spr. Spreker hoopte onder Gods besten zegen het werk binnen drie jaren geheel in werking te hebben. De ingenieur der Maatschappij, ir. Noorman, gaf hierop een korte technische uiteenzetting van het bedrijf, waarna een verversing aan de genodigden werd aangeboden. Hier- na voerde nog dr. Ramaer van het Scheikundig Laboratorium het woord, die de maatschappij geluk wenste met de tot nu toe verkregen resultaten en bracht hulde aan de voorzitter, dr. Jenny Weyerman, voor hetgeen door hem reeds is tot stand gebracht en door hem is reeds gedaan voor den bloei der provincie Noord-Brabant. Een extra trein bracht de genodigden naar Roozendaal waar een keurig diner hen wachtte. Op het terrein was een mooie tekening aangebracht waarop een duidelijk schema was van het buizennet. Voorts was in een glazen buis 1:100 aangegeven de verschillende grondslagen der heide bij Seppe. 15 juli. Gisteren is van een in aanbouw zijnd huis van C.S. alhier de steiger in elkaar gevallen met het noodlottig gevolg dat de metselaar de V. en de opperman W. naar beneden tuimelden. V. bezeerde zich ernstig doordat hij een kalkbak op zijn lichaam kreeg en moest zich onder geneeskundige behandeling stellen. Naar wij

17 terloops hoorden heeft de marechaussee reeds een onderzoek ingesteld. 22 juli. De Kermis. Naar wij vernemen is de ambitie van kermisgasten om hier gedurende de kermis hunne kramen en tenten op te slaan niet zo groot als andere jaren. Nog slechts 2 draaimolens, een schouwburgtent en een 5-tal kramenhouders hebben zich opgegeven. 27 juli. Een goed middel? Enkele jongetjes waren deze week een tuin binnengeslo- pen om van het heerlijke fruit, den eigenaar van dien tuin toebehorende, te eten. Zij hadden echter niet gerekend dat de eigenaar in de tuin aanwezig was en de jonge diefjes zag binnen sluipen. Eensklaps voor den dag gekomen, kon een hunner niet tijdig genoeg wegkomen, hij werd door den woedende eigenaar gegrepen en, in de teer geworpen. Met een gezicht vol teer kon het jongetje naar huis. Naar men ons mededeelt, heeft de moeder van het kind tegen deze, ons inziens minder goede behandeling, – al geven wij gaarne toe dat de tuinders dikwijls zeer veel last hebben van ’t jong geboefte - een klacht ingediend bij de marechaussee, welke de zaak in onderzoek heeft. 2 augustus. Oostenrijkse kinderen. Hier zijn wederom een 22-tal Oostenrijkse kinderen aangekomen en bij verschillende burgers en landbouwers ingekwartierd om een beetje op verhaal te komen. Zes weken zullen ze hier blijven, waarna ze weer, naar we hopen, in blakende gezondheid naar hun “Heimat” zullen terugkeren. 2 augustus. Ongeval. De knecht van mej. de wed. B.M., had Woensdag het ongeluk met zijn hand in een pik te vallen, welk ongeval zo ernstig was, dat geneeskundige hulp moest worden ingeroepen en hij naar het St. Elisabeth´s Gesticht moest worden vervoerd. De andere dag mocht M. evenwel weer vertrekken. 6 augustus. Paard en kar in de haven. Zaterdagmiddag is bij de ligplaats van beurt- schipper Kuijpers een paard en wagen te water gegaan. Gelukkig was er iemand in de nabijheid, M. v.d. E., wien het na vele pogingen mocht gelukken door het paard langs de havenkant te houden, behouden bij de scheepstimmerwerf aan wal te brengen. 6 augustus. Concordia Florebit. Zondag behaalde de handboogschutterij “Con- cordia Florebit” gevestigd bij de heer G. van Domburg alhier, bij den gehouden schietwedstrijd te Stampersgat den 1sten prijs zijnde een zilveren lauwerkrans. 16 augustus. Onze kermis. Gisteren arriveerde hier reeds de bekende draaimolen van Roels per trein. Zodra dat bekend was geworden waren de kinderen niet meer te houden. Met hele drommen naar het station getogen werden de wagens, waarop de draaimolen geborgen, van onder tot boven en van boven tot onder bekeken. Eindelijk kwam wagen en paard van den mallemolen een en ander afhalen om gebracht te worden op de Kade, de oude standplaats van Roels’ molen. Toen steeg

18 De stoomcarrousel van Roels (hullygully.nl) de vreugde der jeugd ten top, toen alles daar lag om te worden opgebouwd tot een fraaie draaimolen. De knechts hadden moeite om de jongens en meisjes van de paardjes af te houden; die zat hieraan, die daar boven op. De vreugde en pret dezer gasten, heus ze kan met kermis niet groter zijn. Nog een paar dagen en de lang verwachte dag is er. Dan jongens en meisjes eens vrolijk kermis gevierd om straks weer even vrolijk de oude plaats in de school te hernemen en even blijmoedig de lessen geleerd als te voren. 16 augustus. Regent Berends. Op 11 September zal onze Burgemeester de dag her- denken waarop hij voor 25 jaren geleden werd benoemd tot Regent van het St. Elisabeth’s Gesticht alhier. 16 augustus. Slaat uw paard niet. Deze morgen waren wij hier getuigen van een iets wat wel vermeld mag worden. Een lange, zwaar beladen wagen met twee paarden bespannen, komt moeizaam de Wagenhoek opgereden. Ongeveer bij smid Dekkers kunnen de paarden niet meer en stoppen ongevraagd. De voerman hier niet van ge- diend, wil verder maar kan het door hard geschreeuw plus zweepslagen zijn paarden niet vooruit krijgen. Een buurjongen, oud-veld artillerist, tip top paarden-dres- seur ziet dit toneeltje en ergert zich niet weinig over het optreden van de voerman. Beter de goede hoedanigheden en het zwak van een paard kennende gaat hij naar het onwillige beest, spreekt het even toe, klopt het op de hals en zegt eenvoudig: Vooruit jongen, en kijk het beest gaat als vanzelf en blijft doorlopen. Hoe laf nu de

19 voerman was bleek pas toen de beesten de zwaar beladen wagen enige meters verder hadden getrokken, doordat hij met volle kracht herhaalde malen zijn zweep liet neerkomen over de bezweette ruggen zijne paarden. Was het niet waard dat zo een beul zelf eens met zo’n zweep werd genomen. Hij verdiende het meer dan dubbel. 16 augustus. De laatste tijd werd ‘s nachts alhier in de omtrek bij herhaling diefstal van grinthout geconstateerd, zonder de daders te kunnen achterhalen. De mare- chaussees, die reeds enige klachten hieromtrent hadden ontvangen, hielden een waakzaam oog en niet zonder resultaat. Het mocht hen in de nacht van 8 op 9 dezer gelukken een zevental (vermoedelijk alle Heikesmannen) op heterdaad te betrap- pen, terwijl zij bezig waren grinthout te stelen aan de Duiventoren, ten nadele van A. Maas alhier. Een tweetal kwam in hun handen en de rest, werd, door enige ko- gels nagezonden, door de niet ondiepe kreek of put gedreven, zodat de nachtelijke ridders met een gedwongen bad, de terugtocht naar het Heike konden aanvaarden. Een woord van lof aan onze ijverige marechausses die voor de zoveelste maal nachtelijke activiteit hebben getoond. 23 augustus. Benoemd. Tot 3e kapelaan onzer parochie is benoemd den weleerw. Heer Indeweij, thans assistent in Lamswaarde (Z.) Z.Eerw. is van de Abdij Bornhem en geboren te Oud-Gastel. Pater Godefridus Indeweij was kapelaan in Oudenbosch van 1919 tot 1935 en vervolgens abt van de St. Bernaerts Abdij in Bornem (B). 27 augustus. R.K. Bijzondere school. Zo langzamerhand gaan wij dan toch ook naar de afschaffing der openbare school. Het Externaat bij de Eerw. Broeders, is geheel ge- reorganiseerd. Twee nieuwe localen zijn er bijgetrokken met nieuw personeel en het schoolgeld is zó verlaagd dat Kapelaan Indeweij het voor niemand nog een bezwaar kan zijn, zijne kinderen er heen te zenden. Naar wij vernemen, zullen dan ook nu reeds en in het komende jaar velen de openbare school verlaten om voortaan het externaat te bezoeken. Moge dan deze bijzondere Katholieke school zó bloeien dat spoedig, evenals op vele andere plaatsen de openbare school tot de geschiedenis behoren zal. 28 augustus. Men schrijft in het Rotterdamsch Nieuwsblad: Te Oudenbosch is in deze kermisweek niet minder dan ƒ 80.000.- van de spaarbankboekjes opgevraagd, vooral door de arbeiders. Hierbij is ongetwijfeld menig zuur verdiende gulden, welke nu in enige uren tijds aan zingenot wordt uitgegeven. Bij nadere informatie bleek ons dat dit bericht schromelijk is overdreven. Natuurlijk worden geregeld gelden van de Rijkspostspaarbank afgehaald maar ook weer teruggebracht. Van de

20 zijde waar men het weten kan verzekerde men ons dat als er ƒ 1000.- meer afgehaald is als gewoonlijk het al heel veel is en dan de vraag: zou dit geld alleen voor kermisviering geweest zijn? 31 augustus. Een vergissing. Het bericht, door vele bladen overgenomen, dat te Ou- denbosch met de kermis ƒ 80.000.- van de Spaarbank zou zijn gehaald, eist enige verbetering. De inzender van dat bericht is een mispunt, want hij zet de punt mis; die moest achter de volgende nul staan: 800.00 Een opzettelijke vergissing? 3 september. Foto´s Koninginnedag. Zo juist ontvingen wij een aantal foto´s uit het bekende atelier J. de Graaf, alhier, genomen op verschillende momenten van de dag en de stoet. De foto´s zijn uitmuntend gelukt en keurig afgewerkt. Wij maken wel ons compliment aan den heer De Graaf. De foto´s zijn verkrijgbaar in brief- kaartformaat à ƒ 0,20 per stuk bij het Sigarenmagazijn van Willem Mol. 20 september. Oostenrijkse kinderen. Woensdagmiddag zijn de Oostenrijkse kinderen onder leiding van hun beminden pastoor de ZeerEerw. Heer A. v.d. Bom wederom naar hun land vertrokken. 28 september. Directeur Scheermakers. Naar wij vernemen heeft de heer A. Scheer- makers, die meer dan 30 jaren directeur was van het kantoor Oudenbosch van de onderneming van Gend & Loos, als zodanig ontslag aangevraagd. 8 oktober. Coöp. Bakkerij. Door de Coöperatie van werklieden is verleden week de levering van brood gegund aan de Coöp. Bakkerij “de Volharding”, alhier. Voor vele bakkers een lelijk schadepostje. 8 oktober. Brand. Hedenmorgen brandde de grote loods af van de firma L.J. Helle- mons. Een grote voorraad zaad, werd een prooi der vlammen. Omtrent de oorzaak is niets bekend. Onze mooie stoomspuit kwam zeer laat. Ook omtrent de oorzaak daarvan niets bekend. 10 oktober. Wederspannige broers te Oudenbosch. Rinus de V. was dronken. Piet, zijn broer, liep er nuchter bij. Toen Rinus wegens dronkenschap door een veldwachter van Oudenbosch werd aangehouden, probeerde Piet z’n broer uit de armen der politie te houden door te trekken en te rukken. Wegens wederspannigheid werd 2 weken gevangenisstraf geëist. 25 oktober. Uitvoering. Morgen, Zondag, geeft de Vereniging Oudenbosch’ Man- nenkoor een Volksuitvoering in de Harmoniezaal. – Donderavond 8 uur, geeft onze bekende humorist Koos Mol een uitvoering in de Harmoniezaal, met medewerking van J.H. Drohm, violist-pianist te Breda. Wie eens echt wil genieten en lachen, mag deze gelegenheid niet voorbij laten gaan. 1 november. Onze Burgerwacht. Naar wij vernemen zal de heer P. Braat, res. 1e

21 Luitenant Infanterie en Commandant der Oudenbossche Burgerwacht, binnenkort ontslag nemen voor de laatste betrekking. Luitenant Braat zal dan worden belast met het Commando over de Compagnie Oudenbosch van de Buitengewone Vrijwil- lige Landstorm. Velen onzer Burgerwachten zullen de heer Braat node zijn commando zien neerleggen. Voor onze Compagnie Landstormers is het een niet geringe aanwinst, temeer waar velen onzer Luitenant Braat uit de mobilisatie jaren kennen als een zeer goed officier, een humaan chef. 1 november. Ladelichters? Deze morgen is bij de groentehandelaar M. op de Var- kensmarkt een geldkistje weggenomen uit de lade der toonbank inhoudende een bedrag van ƒ 15,- tot ƒ 20,- Het kistje is teruggevonden in het Marktstraatje. Na- tuurlijk leeg. De marechaussee heeft de zaak in onderzoek, evenwel tot dusver zonder enig resultaat. 1 november. Diefstal. Dezer dagen werd bij de heer C. v.d. Sanden, landbouwer alhier een korf met frambozenplanten gebracht om te worden gepoot. Toen men evenwel tot poten wilde overgaan bleek de gehele korf verdwenen. Vermoedelijke door al te gedienstigen meegenomen. 1 november. Koos Mol. Gisteravond gaf voor een flink bezette zaal onze bekende karakter humorist Koos Mol een uitvoering, met medewerking van de bekende violist pianist J. Drohm, stafmuzikant bij de Vle Infanterie Brigade. Als gewoonlijk had “Koos” weer een enorm succes, en blijven zijn voordrachten steeds nieuw. Vooral de Oudenbossche Coupletten, waarin de prettige dagen van kermis en Oranje-dag nog eens werden herdacht, hadden een succes als geen enkel ander nummer. De heer Mol heeft door deze uitvoering weer eens getoond, dat hij is en blijft je beste karakter humorist. Het spel van de heer Drohm was prachtig en niet te evenaren. Beide heren oogstten dan ook enorm veel bijval en gaarne zouden allen deze winter nogmaals zo’n uitvoering willen bijwonen. Een “tot weerziens” roepen wij beiden daarom toe. 5 november. Trein ontspoord. Gisteravond is de goederentrein die hier ongeveer half acht aankomt van Roosendaal ontspoord op de dode lijn. De stootblok werd geheel op zijde geworpen terwijl de machine in de grond terecht kwam. Na een trein met werkvolk uit Roosendaal ontboden te hebben, werd met het personeel van hier de machine opgevijzeld en weer op de lijn gebracht. Omstreeks twee uur ’s nachts was men met dit zaakje klaar. Persoonlijke ongelukken hadden niet plaats, terwijl de materiale schade gering is. 7 november. Door een vliegertouw. De kleine M. alhier liet een vlieger op. H.H. kwam er heen en sneed heel lafhartig, het vliegertouw door. Flauwe zet. De broer van M. kwam naar H. en verweet hem z’n laffe daad. Waarop H. kwaad werd en M. te lijf ging. ’t Ergste was, dat hij een mes trok en daarmede M. een por gaf. Geëist werd voor H. 2 weken gevangenisstraf. Uitspraak 20 Nov. a.s.

22 9 november. Invaliditeits- en Ouderdomsverzekering. Wij maken er onze lezers nogmaals op attent dat iedere arbeider, man of vrouw, tussen 14 en 65 jaar, die in loondienst is en minder dan ƒ 2000,- per jaar verdient, waaronder dus ook vallen, kantoorbedienden, dienstboden, naaisters enz., ook inwonende zoons of dochters, zich moeten aanmelden om te worden ingeschreven in de verplichte verzekering. Deze week is daarvoor gelegenheid in de openbare school elke werkdag van ’s avonds 5 tot 10 uur. Men zij er aan herinnerd dat niet aanmelding strafbaar is. 9 november. De handel van Oudenbosch. Een bewijs dat de handel van Ouden- bosch niet achteruitgaat moge blijken uit het feit, dat voor de firma de Visser & Co. heden een nieuwe zware vrachtauto (draagkracht 5000 Kilo) is aangekomen. Naar wij vernemen zijn nog door enkele firma’s van deze soort auto’s aangekocht. Gaat Oudenbosch een nieuw tijdperk van bloei tegemoet? 9 november. Het Sneeuwballen. Reeds meermalen hebben wij gevreesd voor ongelukken met het “sneeuwballen” en verschillende malen is door onze Rijks- zowel als Gemeentepolitie proces verbaal hiertegen opgemaakt. Nogthans schijnt het alsof dit niet helpt, tenminste hedenmiddag vernamen wij dat, per ongeluk natuurlijk, een grote ruit is ingegooid bij de Kinderen Raaijmakers in de Kerkstraat met het “sneeuwballen”. Een lelijk schadepostje, want zo’n ruit kost tegenwoordig ongeveer ƒ 20,-. 15 november. Suikerfabriek stopgezet. Standdaarbuiten. Bij de directie der Suiker- fabriek alhier werd deze week bericht ontvangen van de Hoofddirectie, om de campagne te eindigen en de voorradige en nog te ontvangen suikerbieten aan andere suikerfabrieken over te geven. Voor de ruim 200 mensen die aan deze fabriek werkzaam waren en nog op enige weken campagne gehoopt hadden, is dit voorzeker een grote schadepost, terwijl onder hen grote vrees bestaat dat de fabriek haar laatste campagne gemaakt heeft en het voorbeeld van de fabrieken Daverveldt, Binck & Co. en “de Mark” zal volgen. 18 november. Gesnapt. Reeds meerdere malen werden aan het station alhier telkens kleine bedragen vermist zonder dat men den dader kon snappen. Wel verdacht men iemand ervan, maar meer kon men niet bewijzen. Zondag toen die verdachte persoon wederom in de buurt was, stelde zich onze wachtmeester, de heer Adriaan- se zich met den stationschef verdekt op. Het gevolg was dat de dief werd gesnapt welke bleek te zijn de station beambte v. A. uit Roosendaal, die vroeger hier standplaats had, dus met alles hier bekend was. v. A. legde een bekentenis af en werd op vrije voeten gelaten. Proces verbaal werd opgemaakt, zodat dit zaakje voor v. A. een zeer lelijk staartje kan hebben. 18 november. De gladheid. De heer J. Jansen, manufacturier alhier reed Maandag met zijn paard en kar uit om zijn klanten te bezoeken. Op de Kruisstraat ongeveer, viel het paard omver door de gladheid van de weg en sleepte de kar met zich, met

23 het gevolg, dat Jansen onder de kar geraakte evenwel zo, dat hij zich zelf met vele moeite er uit kon werken. Gelukkig kwam J. met de schrik vrij, terwijl ook het paard niets mankeerde. 18 november. Gisteravond is de cursus in godsdienstleer aangevangen in de zaal van de congregatie in de Reginabouw. Een 25-tal deelnemers waren aanwezig. Op onderhoudende wijze werd door den ZeerEerw. heer Pastoor J. de Wit deze eerste cursusavond, welke toegankelijk is voor jongemannen beneden de 25 jaar gehouden. Vrijdagavond zal de cursus voor de ouderen aanvangen. Wij vertrouwen dat men in grote getale van deze zo nuttige en noodzakelijke lessen zal profiteren.

Het interieur van de Reginabouw (collectie W. Tousain) 22 november. Uit “De Grondwet” van vóór vijftig jaar. Oudenbosch, 12 Nov. Gistermorgen vertrokken van hier 10 jongelingen naar Rome, onder welke vier oud-zouaven. Verleden week vertrokken er 15, onder welke twee oud-zouaven. Elke Donderdag is er gelegenheid om als zouaaf naar Rome te vertrekken. Heerlijke taak voor de Hollandsche jongelingschap, om Rome, de Paus en de vergaderde Bisschoppen gedurende het Concilie te mogen beschermen. 22 november. De pomp op het Moleneind. De veel besproken pomp op het Mo- leneind nadert thans hare voltooiing. De nieuwe put geeft thans mooi helder en goed drinkbaar water zodat binnen niet te langen tijd in een grote behoefte zal zijn voorzien. 26 november. Paard verdronken. Een woonwagenbewoner kwam Zaterdagmorgen tot de minder aangename ontdekking dat zijn paard was verdwenen. Werd dadelijk aan diefstal gedacht; een ingesteld onderzoek bewees dat het paard in een der sloten van de fabrieksdijk verdronken was. Een strop voor de man, die nu zelf zijn

24 wagen moet trekken. 26 november. Ernstig ongeluk. De werkman v.d. M. werkzaam aan de groentendrogerij alhier had Zaterdag het ongeluk door een riem der machine te worden gegrepen en enkele malen rondgeslingerd. Voor dood werd de man opgenomen, die inwendig ernstig gekwetst was, en naar het Gasthuis vervoerd. Zijn toestand is thans iets beter. 29 november. Paard op hol. Dinsdagavond ging een paard op hol op de Markt alhier. Het paard trok een kar waarop vaten van de melkfabriek “Vacca” te Oud-Gas- tel welke tonnen door de schokken er afvielen, waarvan één terecht kwam op de begeleider, die er wonder boven wonder betrekkelijk ongedeerd vanaf kwam. Slechts enkele ogenblikken daarna werd het paard tot staan gebracht, zodat geen andere ongelukken plaats hadden. 1 december. Gisteren twaalf uur stoomde de boot van Sint Nicolaas onder het ge- juich van onze jeugd de haven binnen. Vergezeld van de Harmonie doorkruiste hij alle straten en zamelde pakjes en allerlei speelgoederen in welke onder de school- kinderen verdeeld zullen worden. Voorwaar een prachtig plan van de toneelvereniging Utile Dulci. 6 december. Vak- en Huisvlijt. Naar wij vernemen beginnen de plannen van de K.S.A., tot het houden van een Vak- en Huisvlijttentoonstelling vastere vormen aan te nemen. Een voorlopige commissie is reeds gevormd. Zij die aan deze tentoonstelling willen deelnemen wordt in hun eigen belang aangeraden reeds nu te beginnen. (De Grondwet) 10 december. Ernstig ongeluk. Vrijdagmiddag heeft hier aan de Suikerfabriek St. Antoine een ernstig ongeluk plaats gehad. Schipper M. Zoon, liggende met zijn schip “Bastiana”, komende van Middelharnis moest verhalen. Zoals dat gebruikelijk is, werkt alles wat aan boord is mede om dat verhalen zo vlug en vlot mogelijk plaats te doen hebben. Zo ook hier. De 22 jarige dochter Margje was bezig met den staaldraad, toen het schip opeens zo’n vaart kreeg dat de staaldraad om haar been sloeg, hetwelk zo aankwam, dat haar linkerbeen tot even onder de knie geheel, als met een mes, agesneden werd, terwijl 4 toppen der vingers harer linkerhand hetzelfde lot ondergingen. Door inmiddels toegesneld personeel der fabriek werd het meisje opgenomen en door de goede zorgen van de heren P. v.d. Heijden en Jan v. As werd het eerste verband gelegd. Dr. Gribling telefonisch gewaarschuwd, oordeelde opnemening in het Gasthuis noodzakelijk, waarheen zij dan ook werd vervoerd. Het slachtoffer maakt het op het ogenblijk zeer wel. Het schip Bastiana was een tjalkschip van 70 ton, gebouw op de werf van J. Berg Jzn. te Sappemeer en te water gelaten op 17 maart 1891 als “De Vrouwe Bastiana”. 10 december. Solidariteit. Verleden week viel zekere van Oosterhout in de Mark

25 bij de fabriek St. Antoine, alhier. Na veel moeite gelukte het den heer Fr. v.d. Berg, chef electriciën aan die fabriek den drenkeling op het droge te brengen. v. O. mistte evenwel na de redding zijn portemonnaie inhoudende ongeveer ƒ 4,- Moeite werd gedaan deze op te vissen, wat echter niet mocht gelukken. Onder het personeel werd nu een collecte gehouden, waarvan het resultaat was dat v. O. een nieuwe portmonnaie kan kopen en nog voldoende overhield om geen schade te lijden aan het verlies. 10 december. “De Mark.” Naar wij bij geruchten vernemen, zal de fabriek “de Mark” geheel voor haar doel worden ingericht om het volgend jaar weer volop te draaien. Bevestiging van dit gerucht konden wij nog niet krijgen. 10 december. Onze Burgerwacht. Op de vergadering van de Oudenbossche Burger- wacht werden benoemd tot Commandant de heer Jan van Aken, voorzitter, en tot hoplieden de heren C. de Leeuw en Adr. Masseurs. 14 december. Verduistering en heling. Door den chef-veldwachter Takx en de veldwachter Van Minderhout werd deze week tegen een paar personen proces-verbaal opgemaakt wegens verduistering en heling van goederen. Onze politie zit niet stil, ziet men. 15 december. Oudenbosch. Pastoor A.J.M. v.d. Bom †. Te Ober-Hollabrunn in Oostenrijk is Woensdag overleden de ZeerEerw. heer A.J.M. v.d. Bom, sinds 1913 pastoor aldaar. Antonius Johannes Maria van der Bom werd 8 februari 1868 te Oudenbosch geboren en in 1892 te ’s Hertogenbosch priester gewijd. Drie jaar later vertrok hij als missionaris naar Smyrna, en was daarna arbeidend in Sint Stefano en Sophia. In 1902 werd hij ter beschikking van den Aartsbisschop van Wenen gesteld. Hij was eerst kapelaan te Kirschberg, daarna in 1910 pastoor te Oberfellabrunn tot 1914. Op initiatief van pastoor v.d. Bom zijn kindertransporten uit Oostenrijk in ons land gekomen, teneinde de uitgehongerde kinderen weer op kracht te doen komen. Zijn verblijf in ons land maakte hij zich ten nutte om gelden te verzamelen voor een patronaatsgebouw te Ober-Hollabrunn. Van de inge- Pastoor Antonius van der Bom (bhic.nl) komen 130.000 Kronen had hij reeds een gebouw voor het patronaat aangekocht. De vele en grote verdiensten van pastoor van der Bom werden erkend o.m. door het toekennen van de Oos- tenrijkse Rode-Kruis-medaille, de Frans Jozef medaille en in 1918, met de hoge onderscheiding van het Gouden Kruis van verdienste met de Kroon. Hij was voorts ere-burger van de gemeente Ober-Hollabrunn. (De Grondwet) 17 december. Fietsbanden gevonden. Door een boertje werd dezer dagen stro af-

26 geleverd aan de strohulzenfabriek alhier. Toen men een der bossen stro losmaakte, vond men daarin een buiten- en een binnenband ener fiets. Het meisje die deze banden vond gaf ze den bestuurder der fabriek af, die ze weer aan de marechaussee overhandigde. Zouden deze banden soms van een of andere fietsdiefstal afkomstig zijn, want wie duwt nu zijn fietsbanden in een bos stro. Misschien dat onze marechaussee door deze banden op de hoogte kan komen. 17 december. Bijna verdronken. Enige jongelui wilden dezer dagen het ijs gaan beproeven of het sterk genoeg was. Een eindje ging het goed, tot opeens het ijs brak en een tweetal naar de diepte verdween. Gelukkig waren hulpmiddelen om te redden bij de hand, anders waren zij jammerlijk verdronken. 24 december. Gebrand. Woensdagavond werd de dienstbode van de heer C. alhier vermist. Overal werd gevraagd, maar niemand wist waar zij was. Toen men op haar kamer eens ging kijken vond men haar daar liggen, kermend van pijn. Het bleek dat het meisje zich ernstig gebrand had met het aanmaken van kachels.

Drankvergunningen Gedurende het jaar komen er diverse verzoeken binnen om een drankvergunning. Zo is daar Michael Johannes Houtepen wonende op het Moleneind B 20, Johannes Bakkers op de Kade A 260 en Cornelis Kokke aan de Bosschendijk D 26. Ook is er een verzoek van pastoor de Wit bestemd voor sociëteit Philocalia met de aangren- zende zomertuin aan de Markt A 35. Van deze personen worden er, ondanks dat er geen bezwaren tegen hun plannen zijn ingediend, de vergunningen geweigerd daar het door de gemeente vastgestelde maximum aantal bereikt is. Wel komen zij, in volgorde van aanvraag, op de reservelijst te staan. Dan zijn er nog twee aanvragen: die van Cornelis van Aperen, voor het pand in de Kerkstraat nummer A 14, en die van Cornelis Massar voor een houten gebouw staande op het erf van perceel D 1259 en plaatselijk gemerkt als A 428, in de Mees- terstraat (nu Pastoor Hellemonsstraat) Aan deze twee personen worden de vergunningen wél verleend. Het gaat hier alléén om de verkoop van sterke drank, maar niét om het gebruik ter plaatse.

Café Hof van Holland, Fenkelstraat 1 maart. Verzoekschrift van Cornelis Johannes de Moor landbouwer, wonende te Hoeven, dd 24 Februari 1919, om vergunning tot verkoop van sterken drank in het klein voor gebruik ter plaatse van verkoop en elders voor de navolgende lokaliteit: de beneden voorkamer van het perceel kadaster bekend gemeente Oudenbosch sectie D no. 701 plaatselijk gemerkt A 292 en gelegen aan de Fenkelstraat aldaar, welke lokaliteit een oppervlakte heeft van 59.50 m². Wordt besloten de vereiste af- kondiging te doen.

27 Cornelis de Moor kocht tijdens een openbare verkoping op 11 februari, het koffiehuis “Hof van Holland” van de erven Coenraad Kuijpers en Elisabeth van Boxel. Hij betaalde daarvoor de som van ƒ 13.670,-. Drie dagen later volgde een openbare verkoop van de inboedel, die erven Kuijpers nog eens bijna ƒ 2.300,- opbracht. Nu Cornelis de Moor het pand in de Fenkelstraat heeft verworven, wordt zijn boe- renbedrijf op 27 februari en 13 maart geveild. De omschrijving luidt: Landbou- werswoning met schuur, stal, bakkeet, tuin en weiland in de Sint Maartenspolder te Hoeven. Kadaster sectie A nos. 440 - 441 – 442 – 173 en 174. Samen groot 1.92.52 HA. Voor de som van ƒ 8.060,- wordt Johannes Adrianus Vermunt, landbouwer te Etten, de nieuwe eigenaar. Ook De Moor's inboedel, waaronder al zijn gereed- schappen, dorsmachine, wagens, stro, hooi, maar ook een paard, veulen, vaarzen en een koe worden geveild. Deze verkoop levert hem ƒ 6.996,45 op. Toch is het niet zo dat hij als nieuwe eigenaar van café Hof van Holland direct zijn tapkraan kan openzetten, want de op 1 maart aangevraagde drankvergunning wordt hem geweigerd omdat het vastgestelde maximium aantal vergunningen al bereikt is. Eind maart doet hij opnieuw bij B en W een verzoek om vergunning en vraagt hen, hem in ieder geval op de reservelijst te zetten, wat ook gebeurd. Maar de trage gang van zaken doet hem besluiten het hogerop te zoeken.

Het tweede pand van rechts, café Hof van Holland omstreeks 1920 (Brinio - HK)

29 maart. Schrijven van Ged. Staten om bericht en raad betreffende een door J.C. de Moor aan H.M de Koningin gericht verzoek om vergunning voor den verkoop van sterke drank op grond dat er in het daarbij bedoelde pand graanbeurs wordt gehouden. Wordt besloten te adviseren dat geen termen aanwezig worden geacht de

28 gevraagde vergunning te verlenen. 15 april. Als enig te behandelen onderwerp is aan de orde, het in vergadering van 29 Maart j.l. ingekomen verzoek van C.J. de Moor om verlof tot verkoop van alcoholhoudende drank anderen dan sterke drank. Daar geen bezwaren zijn ingebracht noch andere redenen tot weigering bekend zijn wordt met algemene stemmen besloten aan Cornelis Johannes de Moor, wonende alhier, verlof te verlenen voor den verkoop van alcoholhoudende drank anderen dan sterke drank in de beneden- voorkamer van het perceel kadastraal bekend gemeente Oudenbosch, sectie D 701, plaatselijk bekend A 292 en gelegen aan de Fenkelstraat de welke localiteit een oppervlakte heeft van 58,02m². Hierna wordt de vergadering gesloten. Wat de redenen van de Raad zijn geweest om Cornelis de Moor, nu ineens wél de vergunning te verlenen is onbekend. Maar dat dit genomen besluit kwaad bloed zet bij de andere aanvragers, die al langer op hun vergunning wachten, is te begrijpen. Laten zij hun protest tot in Breda horen? Niet lang daarna komt het volgend schrijven van de Minister van Arbeid te Breda, die daarmee de Raad van Oudenbosch weer terug op hun plaats zet: 31 mei. Kennis- geving van de Minister van Arbeid houdende afwijzende beschikking op het verzoek van J.C. de Moor om vergunning voor de verkoop van sterke drank in het klein in het perceel nummer 292 Fenkelstraat alhier. Dit schrijven zal aan adressant worden ter hand gesteld. 30 augustus. Schrijven van Ged. Staten houdende verzoek om bericht en advies op het daarbij gevoegde, door C.J. de Moor, cafehouder alhier, aan de Minister van Binnenlandse zaken gericht adres, om vergunning voor de verkoop van sterke drank in het klein in het pand aan de Fenkelstraat A 292. Wordt met algemene goedkeuring besloten te adviseren dat er bij het College van B en W geen redenen bekend zijn die aanleiding zouden kunnen geven om terug te komen van de destijds daaromtrent genomen afwijzende beschikking. 18 october. Afwijzende beschikking van den Minister van Arbeid op het verzoek van C.J. de Moor om vergunning voor den verkoop van sterke drank. 25 october. Circulaire van den Heer Commissaris der Koningin in deze Provincie waarbij nogmaals onder de aandacht wordt gebracht de bepaling van art. 64, 4e lid der drankwet. Daar destijds correcte uitvoering is gegeven aan bovengenoemd artikel wordt dit schrijven voor kennisgeving aangenomen. Tot nu toe heeft Cornelis de Moor al vele pogingen ondernomen om in het bezit te komen van zijn drankvergunning, hij is er na 10 maanden nog niets mee opge- schoten! De notulen van B en W over 1919 geven er geen uitsluitsel over, mogelijk gloort er hoop voor hem in 1920.

29 Uit de notulen van B en W 8 januari. Rapport omtrent ingesteld onderzoek in verband met een door W. v.d. Vorst, koopman alhier, gedane aanvrage om inschrijving in het register voor hon- denkarren. Hetzelfde verzoek doet ook Johannes Konings later dat jaar. Na ingesteld onderzoek, worden beide verzoeken goedgekeurd. De Trekhondenwet 1910 (Stb. 203) is een Nederlandse wet uit 1911. De wet was van kracht tot 1 januari 1963 toen de Wet op de Dierenbescherming inging. Op dat moment waren er nog 32 honden als trekdier in gebruik. De Trekhondenwet regelde het gebruik van honden als trekhond bij een hondenkar. De wet maakte onderscheid tussen de houder en de begeleider van een hondenkar. De houder had een vergunning nodig en dat werd geregistreerd in het hondenkar- register. De hond, het tuig en de kar moesten jaarlijks worden gekeurd. Om zo’n vergunning te krijgen (en te verlengen) moest aan allerlei voorschriften worden voldaan. Wat betreft de hondenkar: deze moest zijn uitgerust met een drinkbak en een ligplank. Er waren voorschriften wat betreft het vervaardigen en de afmetingen van het “hondentuig”. De hond moest minimaal één jaar oud zijn en een minimale schofthoogte hebben van 60 cm (tot 1 sept. 1914 was dat minimaal 50 cm). Er mochten maximaal drie honden voor de kar.

Trekhond met hondenkar (pinterest)

11 januari. Wordt besloten dit jaar enige bomen te rooien en te verkopen. De heer F. Dirken zal nader aanwijzen welke bomen moeten worden verkocht. Franciscus Dirken, koopman van beroep (geboren te Oudenbosch 29 oktober 1851)

30 is gehuwd met Dymphna C.J.M. Gouverneur. Hij geeft eind augustus aan dat hij na 22 jaar afscheid wil nemen als wethouder en niet voornemens is een herbenoeming te aanvaarden. Zoals hij al verwacht had, probeert men hem toch nog te overreden om op zijn besluit terug te komen, maar hij houdt voet bij stuk. Misschien dat hierbij, het overlijden van zijn zoon Franciscus Jr. een maand eerder, een rol heeft gespeeld. Vanaf 6 september is zijn opvolger Johannes M. Nelemans, goudsmid in de Fenkelstraat. – Door de gemeentearchitect Speet is gewezen op het gevaar, dat de onbewoonbaar verklaarde woning van P. Brugel en de schuur toebehorend aan weduwe Kockx opleveren. Wordt besloten om Brugel voornoemd aan te zeggen dat de borden onbewoonbaar verklaarde woning weder moeten worden aangebracht en panden tot geen enkel doeleinde mogen worden verhuurd en de weduwe Kockx te berichten de nodige maatregelen te treffen opdat alle gevaar worde opgeheven. 18 januari. Ter vergadering komt de heer J. van Aken en verzocht, het College een onderhoud ter bespreking van te nemen maatregelen ter bestrijding der werkloos- heid. De heer van Aken deelt mede dat door de werklozen het plan was geopperd morgen een demonstratie te houden, doch dat hij zulks reeds heeft voorkomen. Na gehouden deliberatie wordt besloten op Woensdag 22 januari e.k. een urgente besloten raadsvergadering te houden ter beraming van plannen tot werkverschaffing. Deze plannen resulteerde erin dat er een rijwielpad van koolas werd aangelegd langs de weg van Oudenbosch naar Seppe in aansluiting met de rijksweg Roosen- daal – Etten – Breda. De totale kosten van dit werkverschaffingsproject bedroegen ƒ 6.974,68. Na het gereedkomen van het rijwielpad vraagt de gemeente een subsidie aan bij de ANWB. In reactie op het verzoek vragen zij om inlichtingen betreffende het nieuwe rijwielpad. De raad stelt hen voor of zij het onderhoud voor hun rekening willen nemen. – Circulaire van heren Ged. Staten waarbij wordt aangedrongen op beperking in het gebruik van gelijmde papiersoorten, de beschrijving van schoolschriften met potlood in plaats van inkt en het meerder gebruik van lei en griffel. Wordt voor kennisgeving aangenomen. 15 maart. Bespreking gehouden met de directeur der gasfabriek omtrent het treffen van maatregelen ter voorkoming van diefstallen van hout en andere brandstoffen aan de gasfabriek. Wordt besloten het terrein achter de gasfabriek af te sluiten met een omheining van bielzen, welke daartoe uit de haven dienen te worden opgetrok- ken. 5 april. Na opening der vergadering heeft een bespreking plaats met de heer P.C. Daverveldt omtrent de regeling der gasfabriek in verband met de ziekte van den directeur van genoemd bedrijf. Wordt besloten P. de Bakker voorlopig te belasten met

31 het technisch gedeelte terwijl de heer Daverveldt zich bereid verklaard het toezicht gedurende dien tijd op zich te nemen. De Bakker zal hiervoor een loon genieten van ƒ 3,- per dag dus ƒ 21,- per week. Voorts wordt nog besloten bij wanbetaling de muntmeters op te breken. 17 april. Aanvrage van M. Hopstaken drukker alhier, met de vereiste bescheiden tot plaatsing van een gasmotor van drie paardekracht in zijne bestaande drukkerij op het perceel wijk A 70 kadastraal bekend sectie D 1342, welke inrichting tevens een werkplaats zal zijn in de zin der veiligheidswet. Wordt besloten de vereiste afkondi- ging en kennisgevingen te doen.

Uiterst rechts de drukkerij annex winkel van Hopstaken (Weenenk en Snel - WBA) Voor de noodzakelijke uitbreiding van zijn drukkerij aan de Wagenhoek koopt Ma- rijn Hopstaken op 3 juni een schuur met erf van zijn buurman, de groentehandelaar Petrus Johannes Dietvoorst. Voorwaarde bij deze koop is dat Hopstaken verplicht wordt om op de oostelijke zijde van het open erf een houten heining te zetten van tenminste twee meter hoog. 3 mei. Wordt met algemene stemmen besloten te bepalen dat bij de huwelijksvoltrekking, waarvoor het regt vijf en twintig gulden bedraagt, vrij gebruik zal mogen worden gemaakt van de z.g. lopers, terwijl bij de voltrekking van huwelijken waarvoor een minder of geen regt wordt geheven voor het gebruik der lopers verschul-

32 digd zal zijn een bedrag van vijf en twintig gulden verminderd met het regt van huwelijksvoltrekking. 8 mei. Verzoek van W. Kar- remans tot het aanbrengen van een reclame-klomp aan de gevel van het winkelhuis in de Fenkelstraat. Wordt toegestaan onder nader door de gemeentearchitect vast te stellen voorwaarden. Het winkelhuis had Wille- brordus Antonius Karremans op 14 april 1919 gekocht van schoenmaker Martinus Ar- noldus Dingemans voor een bedrag van ƒ 4400,-. Daar- voor had hij zijn schoenmakerij in de Brouwerijstraat. Het pand Fenkelstraat 6 grenst aan de zuidkant van Hof van Holland. 31 mei. De gezondheidscommissie te Roosendaal te verzoeken een onderzoek te doen instellen op den slechte afvoer van afvalwater der groentendrogerij van J.A.J.M. van Aken en van de wasinrichting van het Instituut St. Louis en haar advies hier omtrent wel te willen verstrekken. 28 juni. N.a.v. ingekomen bezwaren over verontreiniging van de waterleiding aan de Wijnbrug wordt besloten het bestuur van Insituut St. Louis en de heer van Aken aan te schrijven de nodige maatregelen te nemen opdat het afvalwater van de wasinrichting en van de groentendrogerij geen last of gevaar voor de omgeving meer kan opleveren. 5 juli. Wordt besloten tot het doen verven van het buitenverfwerk der openbare lagere school, het tweemaal oververven van de vloeren in de huis- en de studeerka- mer van het woonhuis van het hoofd der school en de vloeren in de marechaussee kazerne. 26 juli. Schrijven van P.J. van den Enden, waarbij deze bericht, dat hij naar aanleiding van het schrijven van het Gemeentebestuur dd 15 Juli j.l. betreffende de bouw- valligheid van zijn pakhuis staande aan de Varkensmarkt alhier, dit pand heeft laten onderzoeken door 2 deskundigen, die verklaren dat genoemd pakhuis niet 't minste gevaar oplevert. Wórdt besloten om een nader onderzoek te doen instellen

33 door Joh. Borburg. 2 augustus. Verzoek van J. Vermeulen tot het mogen aanbrengen van een paar re- clameborden aan zijn woning staande op de Wagenhoek. Wordt besloten de gevraagde toestemming te verlenen mits de borden worden geplaatst overeenkomstig de door den gemeentearchitect aan te geven wijze.

Links bij het uithangbord, het café annex tramstation van Vermeulen (coll. Martens)

6 september. Rapport van de Gezondheidscommissie te Roosendaal in zake het door haar ingesteld woningonderzoek waarbij wordt geadviseerd tot onbewoonbaar verklaring van 20 woningen waarvan er echter reeds 11 niet meer tot woning worden gebezigd tot het aanbrengen van verschillende verbeteringen aan een veertig tal woningen. Alvorens hieraan gevolg te geven zal dit advies eerst nader worden onderzocht.

Uit het Jaarverslag van de gemeente Het jaarverslag telt dertien hoofdstukken, uit vier ervan komen de volgende feiten: Bevolking. Op 31 december 1919 telde de gemeente 5.780 inwoners: 3.016 mannen en 2.764 vrouwen. In vergelijking met 31 december 1918 was er een afname van 91 personen. Er vestigden 606 personen in de gemeente terwijl er 747 vertrokken. Het aantal geboorten bedroeg 135 daarvan werden er 7 levenloos aangegeven. Het sterftecijfer (zonder levenloos aangegeven) bedroeg 82 personen en er werden 38 huwelijken gesloten. Gemeentebestuur. Het college van burgemeester en wethouders werd gevormd door burgemeester Henricus L.P.A. Berends en de wethouders Fredrik A.A. Settels

34 en Johannes M. Nelemans. Op het einde van het jaar bestond de gemeenteraad uit de volgende personen: Cornelis J.C.J.M. van Aken, Petrus L.M. van der Bom, Pieter C. Daverveldt, Franciscus Dirken, Johannes M. Gielen, Willebrordus J. Mol, Johannes M. Nelemans, Fredrik A.A. Settels, Cornelis Siemons, Hendrikus J. Stols en Rombout Vermunt. Geldmiddelen. De jaarlijkse opgave van het gehele bedrag van de ontvangsten en uitgaven naar de laatste door Gedeputeerde Staten gesloten rekening: ontvangsten: ƒ 147.241,74, uitgaven: ƒ 143.534,99. Zodat het batig saldo ƒ 3.706,75 bedraagt. Armwezen. De toestand van de behoeftige klasse was over het algemeen genomen niet goed te noemen. In vergelijking met de toestand in 1918 was deze in 1919 afgenomen. De reden van achteruitgang vond zijn oorzaak in het stopzetten van de twee, aan de haven gelegen suikerfabrieken waar gedurende de maanden oktober - december tal van arbeiders werk vonden en een goed daggeld verdienden.

Bouwplannen Veel bouwplannen waren er in 1919 niet. Die ik tegen kwam in de notulen van B en W zijn de volgende: Metselaar Jan Schrauwen wil zijn woning A 449 aan het Doelpad verbouwen. Jan Sschrauwen is de latere schoonvader van voerman Kees Kockx. De in een Roosendaals wagenmakersgezin geboren Wilhelmus Adrianus van Pul heeft een plan om een wagenhuis met paardenstal te bouwen bij Oudland E 31 (sectie A 915). Hij was hier in september 1896 als veertienjarige knaap komen wonen. Bakker Cornelis Aerts, afkomstig uit Bosschenhoofd, dient een verzoek in voor het verbeteren en (ver)bouwen van zijn huis aan de Lollestraat 59a (sectie C 1). Opzichter Adrianus Masseurs (eigenlijk heette hij Massoeurs) vraagt een vergunning aan om een schuur te verbouwen tot woonhuis. De tekening die hij overlegt wordt goedgekeurd en de vergunning wordt verleend. Hij kocht op 31 juli op een openbare veiling het onroerend goed, dat omschreven stond als: koffiehuis met tuin in de Achterstraat (nu Oost-Vaardeke). Verkopende partij was tuinier Rochus van Merriënboer. Het grenst aan de wagenmakerij van Abraham Cornelis Soethoudt. Om de verbouwing te kunnen bekostigen leent Adrianus Masseurs 1.400 gulden van goudsmid Johannes Marijnis Nelemans.

Hinderwetvergunningen Volgens het jaarverslag van de gemeente werden er hinderwetvergunningen ver- strekt aan: - De Maatschappij tot detailverkoop van petroleum “de Automaat” te Rotterdam,

35 tot oprichting van een bewaarplaats van petroleum en benzine; - B. Goorhuis alhier, tot oprichting van een smederij en gieterij; - C. Vervaart alhier, tot oprichting van een brikettenfabriek; - C. J. van Loon alhier, tot oprichting van een slachterij; - C. de Visser & co. alhier, tot oprichting van een hooi- en strooperserij; - A.C. Dekkers alhier tot oprichting van een slachterij.

Notarieel archief Het notarieel archief is een bron van gegevens die belangrijk kunnen zijn om o.a. de geschiedenis van een bepaald pand uit te zoeken. Denk aan koopcontracten, testamenten, openbare verkopen, inboedelbeschrijvingen, hypotheekakten en nog veel meer. Ook voor dit Jaarboek is dit archief door mij veelvuldig geraadpleegd. Maar zijdelings vind je zoveel meer akten waarvan je denkt; daar zou ik ook wel in willen duiken! Maar door tijdgebrek laat je dat maar rusten, al worden er wel de nodige aantekeningen van gemaakt om er later nog eens naar te kijken. Enkele voorbeelden van zulke akten zijn: Het bakkerspand van Looymans op de hoek van de Fenkelstraat wordt verkocht aan bakker Johan Felix Hoppenbrouwers, geboren in Zun- dert en sinds 1914 met zijn vrouw Antonia Kemmeren uit Geertrui- denberg woonachtig in Ouden- bosch. De verkoop van villa Santa Maria aan de Bosschendijk met tuin en bijgebouwen door de erfgenamen van Louis Descheemaecker aan An- tonie Scheffer (Vader Timotheus), algemeen overste van het instituut De bakkerskar van Hoppenbrouwers St. Louis. Suikerfabrikant en later (Stadsarchief Breda, collectie Lohmann) drukker Louis Descheemaecker, afkomstig uit Maaseijk (B), was op 19 december 1917 in Breda overleden op 31-jarige leeftijd. Een overeenkomst tussen Jacobus Zweedijk, predikant te Fijnaart. en Maria Louisa de Jongh, de weduwe van notaris Herman Scholten. Deze overeenkomst betreft de boedelscheiding, omdat het huwelijk tussen Zweedijk en De Jongh na amper één jaar op 24 juni 1919 door de rechtbank te Breda ontbonden is wegens overspel (zie verder: Jaarboek 2018, blz. 30 e.v.)

36 De graanmaalderij aan de Havendijk gaat over naar de Coöperatieve Handelsver- eniging (CHV) van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond (NCB).

De graanmaalderij van de CHV aan de Havendijk

Gemeentesecretaris Van Oosterhout (3) Schreef ik in het Jaarboek van 2014 en 2018 al over de in opspraak gekomen gemeentesecretaris Cornelis Antonius van Oosterhout, ook in 1919 kwam ik hem tegen. 7 januari. Een ontrouw kassier. De heer C. v. O., kassier van de Boerenleenbank en oud-secretaris dezer gemeente, is in hechtenis genomen en zit thans in de gevangenis te Breda opgesloten. Het tekort beloopt ruim f 80.000.- 9 januari. Fraude. Men seint ons uit Oudenbosch: De heer C. v. O., kassier der Boerenleenbank en oud secretaris dezer gemeente, is gearresteerd en in observatie genomen in een krankzinnigengesticht. De boeken waren niet in orde en wezen een tekort aan. (De Maasbode) 15 januari. Een duistere zaak. Aan het Dagblad van Noord Brabant schrijft men uit onze gemeente: Nu in de dagbladen de wildste geruchten de ronde doen met betrekking tot onze gewezen gemeentesecretaris, is het niet langer nodig omtrent deze onverkwikkelijke zaak, die de gemoederen der Oudenbosschenaren eigenlijk reeds jaren bezig hield, het stilzwijgen te bewaren. Na de ontslagname van onze oude, trouwe gemeentesecretaris de heer Geerts z.g. werd in een woelige zitting

37 van de gemeenteraad de heer C. v. O. tot zijn opvolger benoemd. In het begin der mobilisatie werd druk gepraat en bitter geklaagd over de slechte en onregelmatige uitbetaling der inkwartieringsgelden en van de melktoeslag door de nieuwe titula- ris. Ook bij de distributie, die toen nog door hem beheerd werd scheen niet alles in orde, wat later ook bleek. Lang zijn deze kwesties het onderwerp der gesprekken geweest in onze gemeente en nog schijnt dit alles niet in het reine te wezen. Tot de secretaris enkele maanden geleden aan ’t einde ener gemeenteraadszitting plotseling zonder voorafgaande kennisgeving ontslag vroeg uit zijn betrekking. Het werd hem spoedig verleend: bovendien werd hem ontslag gegeven als ambtenaar van de burgerlijke stand. Daarop volgde zijn schorsing en daarna zijn ontslag als kassier van de Boerenleenbank, waar de zaken blijkbaar ook niet in orde waren. Hoe het zij, het gerecht bemoeide er zich mee en heeft reeds lang de zaak in onderzoek. Natuurlijk lopen allerlei geruchten over grotere tekorten en fraude, die door de bladen gretig worden opgenomen. Maar het rechte weet natuurlijk niemand, dat zal in de toekomst moeten blijken. Velen zijn van mening, dat hier geen opzettelijke bedriegerij, maar verregaande nalatigheid en slordigheid in ’t spel zijn. Anderen beweren, dat v. O’s geestvermogens gekrenkt waren, waarom hij dan ook te Breda in voorarrest aan een psychiatrisch onderzoek zou zijn onderworpen geweest en daarna in een krankzinnigengesticht zou zijn geplaatst. Niemand hier weet daaromtrent echter iets met zekerheid. Het notarieel archief geeft meer prijs over de verblijfplaats van Cornelis van Oos- terhout, als op 14 mei een akte “Schuldbekentenis met Hypotheek” wordt gepas- seerd. Het gaat hierbij om een bedrag van ƒ 24.000.- die Van Oosterhout bij ban- kier Laane in het krijt staat. De Oudenbossche boomkweker Herman Looijmans is provisioneel bewindvoerder van Cornelis van Oosterhout, die in het Geneeskundig Gesticht Reijnier van Arkel te ’s Hertogenbosch verpleegd wordt. 18 oktober. R.K. Boerenleenbank. Verleden Vrijdag hield de Boerenleenbank alhier een Algemene Ledenvergadering in de Harmoniezaal. Ongeveer half zes opende de Voorzitter, de heer Gielen, deze vergadering met de christelijke groet en sprak daarna een woord van welkom tot de leden en tot de nieuwe kassier. De laatste werd tot secretaris dezer vergadering gekozen. De notulen der vergadering werden gelezen en ongewijzigd goedgekeurd. Daarna bracht de Voorzitter aan de hand van de gegevens der inspectie uitvoerig verslag uit over de wederwaardigheden der Bank gedurende het jaar 1918 en met genoegen kon hij de leden mededelen, dat de Bank geen schade had geleden. De omzet over 1918 bedroeg ƒ 560.875,50. Aan het slot wijdde de voorzitter een sympathiek woord van medelijden met de toestand van de vorige kassier, bij wien stellig van fraude geen sprake is geweest en hij hoopte dan ook dat de velen, die door de heer van Oosterhout zo vaak met raad en daad zijn bijgestaan daarin een prikkel zouden vinden om hem met een enkel gebedje voor zijn herstel te gedenken.

38 Uit de rechtbank 27 maart. Diefstal van turf. A.W. de B. geboren 12 oktober 1891, H. de B., geboren 2 mei 1892 en C. de V. (verstek), arbeiders te Oudenbosch, stonden terecht wegens diefstal van een hoeveelheid turf, toebehorende aan de heer K. te Hoeven. De eerste twee vulden de zakken, de derde stond op de uitkijk. Beklaagden zeggen het gedaan te hebben omdat zij geen brandstof hadden en iemand hun had gezegd, dat zij de turf mochten hebben. Eis voor No. 1 en 2 ieder 3 dagen en de V. 1 dag gevangenisstraf. 29 maart. Hooidiefstal. J.C. v. H. en A. den B. hebben op 8 februari 1917 aan het station te Oudenbosch pakken hooi weggenomen. Zij stopten deze pakken onder hopen stro. Later kwam de eerste beklaagde met zijn kar en daarop werden de pakken hooi geladen. Hij had aan de B. ƒ 1.- beloofd, als deze hem hielp. Eis voor ieder 2 maanden gevangenisstraf. 12 april. Bij de Beetwortelsuikerfabriek der firma Daverveldt, Binck & Co. waren op zekere dag een aantal draden van de electrische verlichting verdwenen. Een grote hoeveelheid tot een waarde van ƒ 250,-. Drie 19-jarige arbeiders, thans alle drie in het militaire pak gestoken, stonden daarvoor terecht. En ’t gewone verschijn- sel bij alle militaire delinkwenten deed zich ook bij dit drietal voor: zij bekenden aanstonds en onmiddellijk en volmondig. Voor ieder van de drie, die nooit veroordeeld zijn, werd 1 week gevangenisstraf geëist. (Dagblad voor Noord Brabant) 3 mei. Ontrouwe dienstbode. J.V., geboren 13 december1893, dienstbode te Ou- denbosch, stond terecht wegens diefstal van een medaillon, een gouden broche en een pantalon uit de woning van mevr. L., bij wie zij in dienst was. Geëist werd 14 dagen gevangenisstraf. 3 mei. Weigering van inkwartiering. P.J.M. v. A., geboren 20 sept. 1890, rijksklerk te Oudenbosch stond terecht wegens het weigeren van inkwartiering. Hij had geen plaats en ook geen water. Beklaagde is voor een dergelijk feit 3 maal veroordeeld door de kantonrechter. Eis bevestiging der vonnissen. 3 mei. Inkwartiering. C.J. de N., geboren 28 juli 1858, te Oudenbosch, is door den kantonrechter te Zevenbergen vrijgesproken voor het weigeren van inkwartiering van een onderofficier, omdat hij reeds een militair in kwartier had. Hij wilde wel een militair er bij nemen, indien zij samen konden slapen. Beklaagde zegt altijd inkwartiering te hebben gehad; hij weigerde het nu ook niet, doch de wachtmeester wilde een afzonderlijke kamer. Eis bevestiging van het vonnis. 10 mei. Diefstal. P.v.R., geboren 11 februari 1900, nam bij de heer J. te Oudenbosch een kip weg. Beklaagde had strikken gezet, waarin driemaal een kip gevangen werd die beklaagde telkens mee nam. Eis 14 dagen gevangenisstraf. Beklaagde vroeg

39 een voorwaardelijke straf. 15 mei. Koperdief. C.F., geboren 22 december 1900, stond terecht wegens diefstal van 3 koperen kranen en koperdraad op de suikerfabriek te Oudenbosch, ter waarde van f 50.-. Beklaagde bekent. Eis ƒ 15.- boete of 30 dagen hechtenis. 14 juni. Goudgeld. J.v.d.S., slager te ’s Bosch was door het kantongerecht ontslagen van rechtsvervolging wegens poging tot uitvoer van gouden tientjes. Als getuigen á decharge werden gehoord E.M. en I. de K. die verklaarden met beklaagde te hebben afgesproken dat zij de volgende dag samen uit Roosendaal naar den Bosch te gaan. Hij was om goudgeld te kopen in Oudenbosch geweest en werd op het station aldaar aangehouden. Het O.M. vraagt vernietiging van het vonnis en veroordeling tot f 40.- boete subs. 40 dagen hechtenis en verbeurdverklaring van het geld. Mr. Lion vroeg ontslag van rechtsvervolging of vrijspraak. 11 september. Verzet. C.W.V. en A.D. beide arbeider te Oudenbosch hebben zich verzet tegen een agent van politie te Roosendaal, toen deze hen wegens dronkenschap aanhield. Beklaagden zeggen zo dronken te zijn geweest, dat zij er niets meer van weten. Eis voor ieder 14 dagen gevangenisstraf. 20 september. Visdiefstal. W.A.J. stond terecht wegens diefstal van vis uit de ijsfabriek te Oudenbosch. Beklaagde ontkent: hij heeft de vis gekregen van V., die meermalen vis verkocht. Het O.M. eiste bekrachtiging van het vonnis. Mr. Dirven meent dat de diefstal niet bewezen is en vraagt vrijspraak. 15 november. M.v.A. was op een zomerse augustusavond in zodanige toestand, dat een agent van politie te Oudenbosch zich genoodzaakt zag hem in te rekenen. Toen had je de poppen aan het dansen v.A. rukte en trok met alle geweld om los te komen. Het enige wat hij ermee bereikte was, dat hij een extra proces-verbaal kreeg en dat tegen hem 2 weken gevangenisstraf werd geëist.

En dan nog dit... Roosendaal 10 april. Aan de ouders, wier jongens vragen om padvinder te mogen worden. Waar uwe jongens in een ingezonden stuk in “De Grondwet” werden aan- gespoord om bij iedere gelegenheid, die zich voordoet, b.v. als beloning voor een mooi rapport, als cadeau voor verjaardag en H. Communie, te vragen padvinder te mogen worden, acht ik het wenselijk U er op te wijzen, dat gij het verstandigst doet bij de eerste gelegenheid de beste, uwe jongens op hun vraag te antwoorden met een beslist: neen. Of de padvinderij dan is af te keuren? Van huis uit is de padvinderij ongodsdienstig, ja anti-godsdienstig. Nu heeft men echter in sommige plaatsen de statuten der Padvinders gewijzigd in Katholieken zin en wat zegt dan de Kerkelijke Overheid ervan? Zij zegt, dat wij priesters de jongens van de padvinderij moeten tegenhouden; en INDIEN WIJ HET NIET KUNNEN TEGEN-

40 HOUDEN, moeten de padvindersverenigingen geheel in Katholieken zin worden ingericht, met een priester aan het hoofd en in geen geval mogen zulke Katholieken groepen deelnemen aan kampering. Ge ziet dus, dat het beste is: NIET MEEDOEN AAN DE PADVINDERIJ. Geen der jongens van mijn patronaat zal ik toestaan om padvinder te worden. Waartoe is het ook nodig? Een padvinder houdt zijn woord, vervult stipt zijn godsdienstplichten, is rein in woord, werken en gedachten, spaart en is matig, zo zegt de wet der padvinders. Heel mooi. Maar, gij ouders zult mij toch wel bijblijven, dat uwe jongens die deugden het best zullen leren beoefenen bij u thuis, in het patronaat, in de Katholieke vakverenigingen, in de H. Familie, door dikwijls tot de H.H. Sacramenten te naderen, enz. Daar hebben roomse jongens geen padvindersvereniging voor nodig. Wilt ge lichamelijke opvoeding, gymnastiek voor uw kinderen, laat ze een R.K. Gymnastiekclub oprichten, dan kunt ge rekenen op mijn steun. Weet ge waarom de jongens padvinder willen worden? Sommigen om onder elkander uitstapjes te kunnen maken, wat niet zonder gevaar is, zelfs al is er enige leiding bij; maar de meesten om met slappe hoedjes op, in bruine kielen en met blote padvinders-benen als echte opscheppers door de straten te marcheren. Laat ze niet meedoen aan padvinderij. J. Batenburg, R.K. Pr. (Kapelaan van de St. Janparochie in Roosendaal)

Geraadpleegde bronnen West-Brabants Archief, Bergen op Zoom notulen van B en W notarieel archief bevolkingsregisters van verschillende gemeenten De Oudenbossche Courant Internet: Wikipedia; Historische Kranten Diverse plaatselijke archieven.

Wim Tousain, augustus 2019. o-o-o-o-o

Rectificaties jaarboek 2018: bladzijde 97, 3e regel: Jaap van den Berg moet zijn Jac van den Berg; bladzijde 99, 5e regel: 89-jarige schoenmaker Toon Mol moet zijn 91-jarige schoenmaker Toon Mol; bladzijde 105, 4e regel van onder: Toon Mol, 60 jaar lid moet zij Toon Mol, 70 jaar lid.

41 Wim Tousain vond het volgende krantenartikel in de Oudenbossche Courant. De schrijver van het artikel is niet bekend.

Maandag, 30 october 1944

Rond acht uur in de morgen werden wij, terwijl wij voor ons huis stonden te praten, opgeschrikt door een geweldige explosie-slag. Aan het einde van de straat in de richting station zagen wij een grote de straat, vullende steekvlam. Wij schoten naar binnen. wat kon dat weer zijn? Het bleef verder stil. Van de knecht, die rond tien uur nog even aankwam, hoorde ik, dat het Duitse artillerie-geschut, dat bij hen in de buurt opgesteld was, vannacht rond half drie inderhaast was verdwenen. Dit wees dus op een terugtrekken, maar tevens op een frontverschuiving, waardoor wij zelf meer midden in de vuurlinie van de artillerie zouden komen te liggen. Iets wat nu niet bepaald aanlokkelijk was. Regelmatig passeerden er door onze plaats groepjes frontsoldaten. Voor ons vormden zij de wel minst aantrekkelijke gasten. Bij V. op de Bosschendijk hadden zij ‘s morgens het hele huis leeggeroofd. Weck, kleding, ja alles was verdwenen. De meeste Oudenbosschenaren hadden hun woningen verlaten en zochten beschutting in de verschillende schuilkelder-gelegenheden. In de middag rond drie uur be- leefden wij weer spannende ogenblikken. Zwaar schieten en granaatinslag joeg ons thans de eigen kelder weer in. Het schieten bleef aanhouden. Na een kwartiertje hoorden wij voetstappen en gepraat vlak voor het kel- derraam. In de verte klonken ook roepende stemmen. Voor ons, die niets anders verwachtten dan Duitsers op Geallieerde soldaten in het Oudland (WBA) de straat, deed dit aan, alsof

42 onze plaats thans de dupe zou gaan worden van een Duitse stoorgroep, die alles, voordat zij weggaan, nog eens grondig vernielen. Zo nu en dan hoorden wij in onze kelder het geknetter van een handgranaat en een bons-geluid, alsof ze op de deuren van de Kerk aan het trommelen waren. De spanning in onze kleine kelder steeg met de minuut, wij waren muisstil. Zelfs het tikken van de klok, welke daar opgeborgen stond, hinderde en deed in deze stilte zó storend aan, dat ze werd afgezet. Mijn jongste zus, die wel eens wilde weten, wat er buiten nu precies gaande was, trok haar stoute schoenen aan en toog op verkenning uit. Zij ging naar boven en benutte een klein scherf-gat, dat in de raam-betimmering geslagen was, om de straat te bespieden. Zij was direct weer bij de kelderdeur terug en riep enthousiast: “Kom eens gauw kijken. Ik denk dat het Engelsen zijn. Ze hebben bruine pakken aan”. Ik rende naar boven. En eerst wat voorzichtig loerde ik om een hoek de straat in. Jawel; dat was een patrouille van onze bevrijders. Op enige afstand van elkaar met het geweer in de aanslag liepen zij aan weerszijden van onze straat de omgeving opnemend, of er nergens onraad te bespeuren viel. Ik waagde mij wat dichter bij het ruitenloze raam en zag toen een paar mensen, die al buiten waren gekomen. “Onze bevrijders zijn er!”, riep ik naar beneden. En de spanning en de angst van het laatste half uur vergetend, liepen wij allen naar de voordeur. Toen ik de deur opendeed, was mijn eerste ontmoeting; een bevrijder, in geknielde houding met het gezicht naar de Kerk, de helm in de hand. Ná een kort gebed het kruisteken makend, stond hij op en trok toen, zonder ons gezien te hebben, weer in de patrouille, welke langs de huizen verder richting Raadhuis door liep, mee verder. Vanuit de Lollestraat kwamen steeds meer soldaten. Zo nu en dan werd rust gehouden. Van de eerste de beste gelegenheid, dat er een bevrijder bij ons huis bleef staan, maakte ik gebruik om hem welkom te heten en een praatje met hem aan te knopen, voor zoverre ik mij althans in het Engels verstaanbaar maken kon. Het bleek een Amerikaan te zijn uit Oklahoma. “You have a beautifull Church, I am too a catholic,” zei hij. En terwijl wij zo stonden te praten, merkte hij plotseling op: “See, Sisters!” En meteen begon hij tegen een paar zusters te zwaaien, die door een gebroken ruit op de tweede verdieping van het zusterklooster eveneens het binnentrekken van onze bevrijders stonden gade te slaan. Een leuke geste van deze jonge Amerikaan, die naar hij zei ook een zuster in het klooster had en nu zelf, ver van zijn Vaderland op vreemde bo- dem met groot gevaar voor zijn leven, hier in Oudenbosch, het “Brabantse Rome”, geloofsgenoten begroette. Toen ik hem een Nederlandse cigaret presenteerde, bood hij mij direct uit zijn cigarettenétui een “Lucky Strike” aan. Bevel van doortrekken werd weer van mond tot mond doorgegeven. Met een “good bye” en “good luck” nam ik afscheid van hem. En de patrouille trok verder. En steeds trokken anderen langs de trottoirs lopend voorbij. Een paar gevechtswagens op zware rubber banden en voorzien van radio-ontvang en zend-apparaten, welke uit de Lollestraat de Markt opdraaiden, deden ons enthousiasme nog meer stijgen. Tegenover hetgeen, wat we aan gevechtswagens van onze beschermers in de laatste dagen nog gezien

43 hadden, dwongen deze heel wat meer respect af. En achter deze wagens op, volgden tal van kleinere legerwagentjes. Er werd weer even halt gehouden. Van die gelegenheid werd gebruik gemaakt om de soldaten wat appels aan te bieden en onze buurpaters stonden al direct met de koffiekannen gereed om de bevrijders een warm kopje koffie te presenteren, wat door hen ten zeerste werd geappreci- eerd. Typisch was, dat verschillende na hun dank-je en voor het verder trekken nog vroegen: “Pray for us.” En een soldaat in een voorbijrijdende legerwagen, die men ook appelen toestak, en die zeker dacht, dat een priester wel altijd Latijn, maar niet altijd Engels of Amerikaans verstaan zou, riep de paters na een bedankje nog toe: Ora pro nobis. Dit waren dus jongens en mannen, die als stoottroep het misschien nog wel hard te verantwoorden konden krijgen. Zij hadden derhalve ons gebed mogelijk ook wel nodig. Want onder hen waren er zeker, die in het oorlogsgevaar van nu op den drempel van de eeuwigheid stonden. Geen ogenblik waren zij zeker, dat niet een verraderlijke kogel of granaatscherf hun levensdraad kon afsnijden. “Good luck fellows”! Moge God jullie, die je leven mede voor onze bevrijding en voor de verlossing van het overige geknechte Nederlandse volk inzet, sparen.

Wij in Oudenbosch zijn bevrijd. God zij dank! Bij het invallen van de duisternis gingen wij weer naar onze buren. Het voorhuis, waar de Duitsers tot het laatst nog waren geweeest, was bezemschoon gemaakt en voor de nacht konden wij ons bivak opslaan in de voorkelder. In een kleine gewelfde zijgang sloegen wij ons familie-bed op. Wat matrassen en dekens op de grond, én ons kermisbed lag ge- spreid. Een noodverlichtingslamp en een waxinelichtje vormden onze lichtbronnen en deze spreidden een zacht spookachtig licht door de keldergang, waar langs de wanden grote rekken met boeken stonden, die ter bescherming tegen eventueel brandgevaar naar beneden waren gebracht. Als het kanongebulder ons mogelijk dien nacht geen slaaprust zou laten, dan konden wij eventueel nog wat gaan lezen.

De schuilkelders onder de Kerk, bij de Zusters, in St. Louis en elders waren nu ook overbevolkt. Niemand durfde de komende nacht thuis aan, tenzij men zelf over een goed beschutte kelder be- schikte. Want we waren nu wel bevrijd, maar wat zouden de Duitsers, die zich achter de Mark-rivier zullen hebben teruggetrokken, nog kunnen uitspoken? Is daar mogelijk nog geschut opgesteld, waarmee ze nu onze plaats onder vuur Een schuilkelder bij St. Louis (WBA) kunnen nemen? Niemand wist het. Tot waar is onze bevrijdingsgroep doorgetrokken? Dat was voor ons ook een vraagte- ken. Wij dachten aan Nieuwkerk en aan Woensdrecht, waar de strijd ook nog op en

44 neer gegolfd was. Maar toch voelden wij ons opgelucht en haalden wij het speciaal voor de bevrijding bewaarde kistje vooroorlogse Ritmeesters maar voor de dag. Te samen met de andere kelderbewoners rookten en klonken wij op onze bevrijding en tevens op een goede afloop. Met een pak van ons hart, dat wij nu eindelijk na vier en een half jaar verlost waren van de Duitse “beschermers en cultuurdragers”, besloten we maar om te proberen op onze kermisbedden te gaan slapen. Buiten dreunden en donderden de kanonnen en floten en gierden de granaten, die door het artilleriegeschut over ons heen geschoten werden. Op de straat reden wagens af en aan en hoorden wij duidelijk het stappen van soldaten. Rond half twaalf fluister- de mijn slaapgenoot, die vanwege het lawaai de slaap al evenmin te pakken kon krijgen; “Hoor je dat? Ze schieten zeker een Duitser aan, ‘t Moet hier vlak bij zijn, want ik hoorde hem duidelijk “Hilfeˮ, hulp roepen”. Hoewel ik dacht, dat hij zich dat maar inbeeldde, bleek het de volgende morgen toch waar te zijn. Want toen wij ‘s morgens weer buiten kwamen, lag er voor St. Anna inderdaad op een baar en onder een met bloed doordrenkt laken het lijk van een Duitser, een ontzield lichaam van een vijand. En bij het zien daarvan welt dan toch nog in je op: “Heer, geef ook hem de eeuwige rust”. Want, waarom en waarvoor vocht hij?... Veroordeel niet! De gehele nacht door bleef het rumoerig en dit bezorgde ons een onvaste, telkens onderbroken slaap.

De bevrijdingsdag

Evenals elders is ook in Oudenbosch de bevrijdingsdag met gepaste vreugdeuiting gevierd. De H. Mis van dankbaarheid werd door zeer velen bijgewoond. Jammer genoeg kon door een storing in het electrisch net de filmvoorstelling voor de kinderen niet gegeven worden. De enscenering van de bevrijding was goed in elkaar gezet en trok zeer grote belangstelling van de gemeentenaren. Wel is het spijtig, dat ten gevolge van de zwakke stroom het verfilmen van dit interessante program- manummer grote moeilijkheden bracht. Velen zouden het op de rolprent nog wel eens willen meeleven. Niet alle verenigingen waren voor het defilé opgekomen, toch was het een aardige stoet met vaandels en banieren. De burgemeester sprak vanaf de pui van het stadhuis de menigte toe en hield een geestdriftige toespraak voor Vaderland en Oranje. Onze harmonie bracht na aftocht den Heer Daniels een muzikale hulde om in zijn persoon de illegale strijders en werkers in Oudenbosch te eren. ‘s Avonds een feestelijke verlichting op de haven, welke plek zich daartoe uitstekend leent, zoals bij vroegere feesten herhaaldelijk bleek. De fontein die door een schijnwerper in telkens afwisselende kleuren werd gezet, bood in de donkere windstille avond een feeëriek schouwspel. Heel Oudenbosch genoot ervan. Na afloop nog enkele nummers van onze onvermoeide harmonie en dan... dansen tot 12 uur in de verschillende gelegenheden. De niet te tellen dansclubs leverden hier hun contingent aan Oudenbosch’s amuse. Het nieuwe Oranje-comité heeft eer van zijn werk en zijn moeiten werden door succes en een goede afloop beloond.

45 Inleiding Op 30 oktober 2019 is het 75 jaar geleden dat Oudenbosch bevrijd werd door de Timberwolves, de 104e Infanteriedivisie van het Amerikaanse leger. Omdat de Duitsers zich teruggetrokken hadden ten noorden van de rivier de Mark is de bevrijding van Oudenbosch relatief geruisloos verlopen. Goed beschouwd is dat exemplarisch voor de wijze waarop Oudenbosch de Twee- de Wereldoorlog is doorgekomen. Ernstige incidenten ten gevolge van oorlogshan- delingen hebben zich hier nauwelijks voorgedaan. Dat wil niet zeggen dat er geen sprake is geweest van veel persoonlijk leed. In dit artikel willen wij een overzicht geven van de plaatsgenoten, die de oorlog niet hebben overleefd. Wij hebben niet de illusie dat dit overzicht uitputtend is. Daarom nodigen wij iedereen uit nieuwe en/of aanvullende en/of corrigerende informatie te sturen naar [email protected]. Dat zal ertoe bijdragen om het dossier “Ouden- bosch in de Tweede Wereldoorlog” te completeren. (N.B. In de onderstaande tekst gaat het symbool º vooraf aan de geboortedatum)

Mei 1940 De eerste soldaat uit Oudenbosch die sneuvelde was William Martinus Knijff (º 13 januari 1914), de jongste zoon van schipper Cornelis Knijff en Anto- netta van Bekhoven. Hij was als soldaat ingedeeld bij de Mitrailleur Compagnie 3e Bataljon 46e Regiment Infanterie en verloor het leven tijdens de slag om de Grebbeberg en Betuwestelling op 11 mei 1940 te Op- heusden, aan de zuidoever van de Nederrijn ter hoogte van Wageningen. William Knijff was 26 jaar oud. Hij ligt begraven op het Militaire Ereveld Grebbeberg te Rhenen. Eén dag later, op 12 mei 1940, sneuvelde op de Ba-

46 gijnhof (vlakbij het postkantoor) te Dordrecht Gommarus Wilhelmus Johannes van Rooij (º 7 juli 1909), dienstplichtig korporaal bij het 1e depot Compagnie Pontonniers. Gommarus van Rooij was een zoon van Jan van Rooij (de vroegere eigenaar van “Villa Betsy” aan de Bosschendijk) en van Maria Catharina van To- ren. Hij werd 30 jaar oud en is begraven op de algemene begraafplaats Essenhof in Dordrecht. Johannes Hendrikus Jongenelen (º 27 juni 1917) vond op 14 mei 1940 de dood in Bergen op Zoom. Hij was korporaal bij het 1e bataljon van het 3e Regiment Infanterie, een onderdeel van de Peeldivisie die naar West-Brabant was gezonden om de Franse troepen te helpen bij de verdediging van Walcheren. Jongenelen werd samen met Willem Boot (uit Zevenbergen) in de Van Overstratenlaan met diverse schotwonden gevonden door terugtrekkende soldaten. Hij was een zoon van Johan- nes Jongenelen en Wilhelmina van Kinderen. Hij werd 22 jaar oud en ligt begraven op de R.K. Begraafplaats in Oudenbosch. Hij deelt daar een eregraf met o.a. Ma- rinus Rovers (º 14 november 1908), een zoon van Cornelis Rovers uit de Spijperstraat en van Petronella Christi- anen. Marinus Rovers overleed 16 mei 1940 aan zijn verwondingen in het St. Ignatiusziekenhuis te Breda. Hij was soldaat bij het 3e Bataljon 27e Regi- ment Infanterie. Rovers was 31 jaar oud en op 14 juli 1937 te Rucphen getrouwd met de aldaar geboren Cornelia Dirken. Op zee Henri Charles Joseph van den Eeden (º 10 december 1893) was tweede stuurman van de kustvaarder ss Trito, die op 20 september 1940 ter hoogte van de Isle of Portland in Het Kanaal binnen enkele seconden zonk na een voltreffer door een vliegtuig van de Luftwaffe. Het vrachtschip was met een lading ko- len aan boord onderweg van Port Talbot (Wales) naar Shoreham-by-Sea (aan de Engelse zuidkust). Van de 23 opvarenden, waaronder vier Britse kanonniers,

47 overleefden alleen de hofmeester en de roerganger de aanval. Henri van den Ee- den was 46 jaar en sinds 1917 getrouwd met Brigitta Biegstraaten uit Amsterdam. Zijn enige binding met Oudenbosch is dat hij hier in 1893 geboren is tijdens het kortstondige verblijf van zijn vader Wouter van den Eeden (een rijksambtenaar) en moeder Maria Breeman alhier. Zijn ouders woonden van 1893 tot 1895 in het Weverstraatje (nu St. Annastraat). Hugo Arie van Rumph (º 26 oktober 1906) was marinier 1e klas aan boord van de kruiser Hr.Ms. Java, die op 27 februari 1942 tijdens de Slag in de Javazee getroffen werd door een torpedo van de Japanse kruiser Nachi. Van de 512 opvarenden vonden 491 marinemensen ter plekke een zeemansgraf. Hun namen staan vermeld op het “Karel Doorman”-monument op het ereveld Kembang Kuning bij Soerabaja (Oost-Java). Hugo van Rumph was geboren in de Gasthuisstraat (nu St. Elisabethstraat) als zoon van de bankwerker annex machinist Arie van Rumph uit Rotterdam en Martijntje Otto uit Oud-Gastel. Hij werd 35 jaar.

De kruiser Hr.Ms. Java (marineschepen.nl)

Josephus Cornelis Johannes Antonius van Blerck (º 18 februari 1910) was ma- troos aan boord van de kustvaarder MV Atlas, die op 10 oktober 1942 op weg van Haley in de St. Yves Bay (Cornwall, Engeland) naar Newport (Wales) wegens oor- logshandelingen moest afwijken van de gebruikelijke route. Tijdens een zuidwester storm liep het schip bij het eiland Lundy in het Kanaal van Bristol ter hoogte van de vuurtoren op de rotsen. Het zonk binnen enkele minuten. Stuurman Harm Jan de Graaf wist over boord te springen en was de enige opvarende, die de aanvaring overleefde. Vermoedelijk is Josephus van Blerck om tien over twee ’s nachts verdronken, want op die tijd is zijn horloge stil blijven staan. Hij was een zoon van

48 schipper Antonius van Blerck en Johanna Knijff, werd 32 jaar oud en was getrouwd met Kathleen Philip uit Mevagissey (Cornwall).

Nederlands-Indië De gepensioneerde soldaat in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) Gerardus Meijers (º 23 september 1870) overleed op 19 maart 1942 in Soera- baja (Oost-Java), 71 jaar oud. Hij was een zoon van Johannes Meijers en Johanna Vissenbergh en vertrok op 30 mei 1896 met de ss Prinses Wilhelmina naar Neder- lands-Indië, waar hij trouwde met de inheemse vrouw Djajin. Verdere gegevens ontbreken. Broeder Franciscus Ludovicus Raaijmakers (º 27 augustus 1892) was missionaris op de Kei Eilanden (Mo- lukken) en 49 jaar oud, toen hij op 30 juli 1942 op het strand bij Langgur door Japanse soldaten gefusilleerd werd samen met een bisschop, vier paters en zeven andere broeders. Op bevel van de Japanners moesten de lijken twee dagen op het strand blijven liggen. Franciscus Raaijmakers had op 9 oktober 1912 zijn intrede gedaan bij de Paters van het Allerheiligst Hart in Tilburg en was geprofest op 2 februari 1914. Hij werd in 1926 als missionaris uitgezonden naar de Kei Eilanden om leiding te geven aan het internaat te Lang- gur. Zijn ouders, Jacobus Raaijmakers en Clara Maria Frans Raaijmakers van Dijk, hadden een kleermakerij annex winkel op de (tekening mw. J. v.d. Leur) hoek van de Fenkelstraat en de Markt. Over het leven van Franciscus Raaijmakers heeft Toon Dekkers een boekje geschreven (uitgave Heemkundige Kring Broeder Christofoor, nr. 66). Zuster Servatia Dielemans (º 29 augustus 1891) werd geboren als Maria Anna Dijmphna Dielemans in het huis D145 in het West-Vaardeke. Zij was de oudste dochter van Antonius Dielemans en Cornelia Frijters. Haar vader wordt in de be- volkingsadministratie vermeld als werkman, chemist, opzichter en magazijnmees- ter. Zuster Servatia was lid van de congregatie Franciscanessen van Charitas, kort- heidshalve ook wel Zusters van Charitas genoemd. Na een verblijf in Roosendaal, Oosterhout en Heemstede vertrok zij op 13 april 1931 naar Palembang (Zuid-Su- matra), waar leden van de congregatie werkzaam waren in een ziekenhuis. Zuster Servatia overleed in Tanjung Sakti (Zuid-Sumatra) op 2 april 1944, 52 jaar oud. Adrianus Johannes de Groot (º 16 augustus 1869) was een zoon van rijksdeur- waarder Jan de Groot uit Fijnaart en Anna Verseveld uit Willemstad. Zijn ouders

49 hadden in 1868 vanuit Fijnaart hun intrek genomen in het huis op de hoek van de Markt en de Stoofstraat, daar waar in het begin van 20e eeuw het rectoraat van de broeders van St. Louis gebouwd zou worden. In 1871 vertrok het gezin De Groot naar Baarn. Adriaan de Groot trouwde in 1896 te Nijmegen met Cornelia Johanna Peppel, afkomstig uit Arnhem. Hij was gelegerd in Soerakarta (Midden-Java) als adjudant onderofficier en overleed te Batavia (nu Jakarta) op 20 december 1944. Cornelis Theodorus de Veth (º 12 oktober 1895) werd geboren in het huis Ach- terstraatje B 195 (nu Oost-Vaardeke), als zoon van de visser Cornelis de Veth en diens vrouw Catharina Johanna Vervaart. In 1917 vertrok hij via de Prins Hendrik- kazerne in Nijmegen naar Nederlands-In- dië, waar hij als brigadier bij het KNIL dienst deed. Cornelis de Veth was 49 jaar toen hij op 17 februari 1945 overleed in het Japanse werkkamp Maoemere (Flo- res). Hij ligt begraven in een verzamelgraf op het ereveld van Kembang Kuning te Soerabaja (Oost-Java). Leendert Visser (º 11 november 1897) kun jij eigenlijk geen Oudenbosschenaar noemen. Zijn ouders Wouter Gijsbertus Visser en Pietje Vlot hadden als thuisbasis Dordrecht, maar Leendert werd hier gebo- Het verzamelgraf op het ereveld Kembrang Kuning bij Soerabaja ren. Omdat zijn vader op visvangst was, werd de geboorteaangifte gedaan door vroedvrouw Maria Anna Kools. Leendert Visser was hoofdmachinist van beroep. Hij werd geïnterneerd in de gevangenis van Pematang Siantar (Noord-Sumatra). Daar overleed hij op 12 april 1945, 47 jaar oud. Antonia Johanna Eduardina Hieronima de Vries (º 5 april 1880) was de oudste dochter van suikerfabrikant Gerrit Jeronimo de Vries, die zich in 1875 vanuit Amsterdam in Oudenbosch gevestigd had. Haar moeder Carolina Johanna Sophia Westerouwen van Meeteren kwam uit Den Haag. Getuige bij haar geboorteaangifte was o.a. Abel César Granpré Molière, de vader van welbekende architect Marinus Jan Granpré Molière en eigenaar van suikerfabriek “Amunda”. Antonia de Vries trouwde met de handschoen op 16 januari 1913 te Teteringen met Jacobus Bos uit Haarlemmermeer. De bruidegom verbleef op dat moment als “technisch ambtenaar

50 op eene suikeronderneming” te Probolinggo (Oost-Java). Zij overleed 65 jaar oud in Batavia (nu Jakarta) op 21 mei 1945 en ligt begraven op het Nederlandse ereveld Menteng Pulo (Zuid-Jakarta). Petrus Keij (º 11 juli 1878) werd geboren in het Weverstraatje (nu St. Annastraat) als zoon van Theresia Maria Keij. Zijn moeder had uit haar huwelijk met Johannes Dominicus Maas, van wie zij in 1868 gescheiden was, vier kinderen. Daarna baar- de Theresia Maria Keij nog drie kinderen, van wie de vader telkens onbekend is. Petrus Keij was daarvan de jongste. Samen met zijn moeder verhuisde hij in 1896 naar Breda. Daar werd hij op 30 januari 1897 ten overstaan van de ambtenaar van de burgerlijke stand door zijn moeder officieel erkend als haar zoon. In mei 1897 vertrok hij vanuit Breda om zich in het Koloniaal Werfdepot te Harderwijk als soldaat aan te melden bij het KNIL. Petrus Keij was gepensioneerd soldaat 1e klas der infanterie toen hij in kamp 7 te Ambarawa (Midden-Java) overleed op 66-jarige leeftijd. Hij ligt begraven op het Nederlandse ereveld Menteng Pulo.

J. Gabriëlse - Begrafenis in Ambarawa kamp 7 (collectie Jacqueline Huysman Bokor)

Hermanus de Vries (º 29 november 1914) werd in Oudenbosch geboren toen zijn ouders Johannes Albertus de Vries en Jeanne Therese Julie van Hunnik, beide woonachtig in Zeist, met hun schip alhier in de haven lagen. Hij was sergeant-mon-

51 teur bij de Militaire Luchtvaart van het KNIL. Hij werd in augustus 1942 gevangen genomen en geïnterneerd in het krijgsgevangenkamp Cilacap (Midden-Java). Na sluiting van dat kamp in februari 1943 werd hij overgebracht naar Siam (nu Thai- land) om te werken aan de beruchte Birma-Siam spoorlijn. Na de voltooiing van de spoorlijn stuurden de Japanners hem in september 1944 naar het kamp Tsurumi bij Tokio (Japan). Daar stierf hij op 30-jarige leeftijd aan dysenterie op 23 juni 1945. Zijn as is bijgezet in het columbarium op het Nederlandse ereveld te Menteng Pulo. Johannes Schellekens (º 7 maart 1872) was een zoon van Cornelis Schellekens en Elisabeth Mutsaarts. Hij is geboren in het huisje naast de overweg op het Mo- leneind (nu Molenstraat) waar zijn vader overwegwachter was. Hij meldde zich in 1892 bij het Koloniaal Werfdepot van het KNIL in Harderwijk. Johannes Schelle- kens overleed als gepensioneerd soldaat op 6 augustus 1945 te Meester-Cornelis (nu Jatinegara), Oost-Jakarta. Hij werd 73 jaar. George Adriaan Huitker (º 16 mei 1891) is geboren op Havendijk B 609 als jongste zoon van Jan George Huitker en Adriana Maria Brouwer. Zijn vader werkte als machinist in een van de suikerfabrieken. Hij overleed, 54 jaar oud, op 16 oktober 1945 te Cimahi (West-Java), twee maanden ná de Japanse capitulatie en ligt begraven op het Nederlandse ereveld Pandu te Bandung (West-Java).

Thailand (Birma-Siam Spoorlijn) Op 16 september 1942 begonnen de Japanners met de aanleg van de beruchte Bir- ma-Siam Spoorlijn van Nong Pladuk in Siam (nu Thailand) naar Thanbyuzayat in Birma (nu Myanmar), een traject van 415 km dwars door het oerwoud. Ruim een jaar later, in december 1943, werd de bouw van de spoorlijn afgerond. Een van de eerste treinen op het traject was een rijdend bordeel met aan boord “troostmeisjes” voor Japanse officieren. Naast honderdduizenden dwangarbeiders uit Zuid-Oost-Azië werden ook tiendui- zenden krijgsgevangenen gedwongen aan de spoorlijn te werken. Naar schatting kwamen daarbij 15.000 krijgsgevangenen om het leven als gevolg van mishande- ling, ondervoeding, uitputting en ziekte. Onder hen twee KNIL-militairen uit Ou- denbosch. Wilhelmus Cornelis Maria Jongmans (º 14 september 1899) was een zoon uit het tweede huwelijk van Johannes Jongmans met Antonetta Cornelia Mulders. Het gezin van stukadoor Jongmans verhuisde in 1912 van de Bosschendijk naar de Damstraat in Roosendaal. In 1917 ging Wilhelmus Jongmans naar de Prins Hen- drikkazerne in Nijmegen om zich aan te melden als soldaat bij het KNIL. Op 22 september 1925 trouwde hij te Roosendaal met de aldaar geboren Catharina Pot- ters, een dochter van Antonetta Rijnkels. Aanvankelijk was hij gelegerd in Koeta-

52 J. Chalker - Ziekenboeg in kamp Chungkai (Imperial War Museum) radja (Sumatra), maar later ging hij samen met zijn vrouw in Cimahi (Java) wonen. Hij was wachtmeester artillerie bij het KNIL toen hij op 3 augustus 1942 door de Japanners gevangen genomen werd. Hij overleed 43 jaar oud op 15 april 1943 aan beriberi in de ziekenboeg van het krijgsgevangenkamp Chungkai in het district Kanchanaburi (Thailand), hemelsbreed circa 4 km van de plaats waar tijdens de oorlog de beroemde brug over de rivier de Kwai is gebouwd. Bernardus Suijkerbuijk (º 2 augustus 1905) werd op het Moleneind geboren als zoon van Cornelis Suijkerbuijk en Johanna den Braber. Hij is in augustus 1928 als KNIL-soldaat bij de artillerie vertrokken naar Nederlands-Indië. In Malang (Oost-Java) is hij getrouwd met Anah (verdere gegevens ontbreken). Hij was korporaal 1e afdeling veldartillerie te Malang toen hij op 10 maart 1942 gevangen genomen werd. Vijf maanden later, op 15 augustus werd hij als krijgsgevangene overgeplaatst naar Siam om te werken aan de Birma-Siam spoorlijn. Daar is hij in het krijgsgevangenkamp bij Ban Nuea aan beriberi overleden op 24 april 1943, 37 Bernardus Suijkerbuijk en zijn vrouw Anah

53 jaar oud. Hij ligt begraven op de erebegraafplaats Kanchanaburi (Thailand).

Duitsland en door de Duitsers bezette gebieden Cornelis Godefridus Josephus de Moor (º 7 juni 1920) was een zoon van Corne- lis Johannes de Moor en Antonetta Johanna Voermans. Het gezin woonde aanvankelijk aan de Langeweg in de St. Maartenspolder, maar in 1919 ging vader Cornelis de Moor als herbergier aan de slag in het café “Hof van Holland” in de Fenkelstraat. Daar is Cornelis Godefridus Joseph de Moor geboren. Hij was kantoorbediende van beroep en overleed te Straatsburg (Frankrijk) op 21 juli 1943. 23 jaar oud. Hij ligt samen met 113 Nederlandse militairen begraven op het Nederlandse ereveld Orry-la-Ville (Frankrijk), ruim 30 km boven Parijs. Wilhelmus Cornelis van den Ende (º 30 november 1898) is op het Moleneind geboren als zoon van de arbeider Cornelis van den Ende en Helena de Wildt. Zijn ouders verhuisden in 1906 met hun drie kinderen naar Geldern in Duitsland (net over de grens bij Venlo). Wilhelmus Cornelis van den Ende is op 20 december 1943 te Münster (Noordrijn-Westfalen, D.) overleden, 45 jaar oud. Henricus Verschuren (º 3 maart 1912) was een zoon van de fabrieksarbeider Adri- anus Verschuren en Petronella van Toren. Hij werd geboren in het West-Vaardeke en overleed op 31-jarige leeftijd op 28 januari 1944 te Velbert (Noordrijn-Westfa- len). Hij ligt daar begraven op de rk begraafplaats. Leonardus Adrianus Bogers (º 15 augustus 1922) is op 2 maart 1944 gestorven te Wittmundhafen (Wittmund, Niedersachsen) in het uiterste noorden van Duitsland, waar een vliegveld van de Luftwaffe gelegen was. Hij werd 21 jaar oud. Hij was een zoon van Marijn Bogers en Adriana Hellemons. Zijn graf ligt op het nationale ereveld te Loenen. Theodorus Gerardus Hendricus Takx (º 16 januari 1930) was veertien jaar, toen hij op 17 maart 1944 vlak bij zijn huis aan de Wagenhoek een granaat vond, die tijdens het spelen ontplofte met fatale gevolgen. Theo Takx was een zoon van huisschilder Petrus Marinus Takx en Maria Johanna Kraus. Het gezin woonde naast het café van Keij aan de Wagenhoek. Adrianus Cornelis van As (º 22 januari 1919) was een zoon van metselaar Adrianus Cornelis van As en Cor- nelia Dam. Kort na zijn geboorte is hij met zijn ouders van de Bosschendijk naar Utrecht verhuisd. Vermoede- lijk is hij vandaar tijdens het begin van de oorlog naar Theo Takx (HK)

54 Frankrijk gevlucht. Adrianus van As was 25 jaar toen hij op 17 maart 1944 door de Duitsers werd doodgeschoten te Saint-Leu-d’Esserent (Frankrijk), een klein plaatsje ongeveer 50 km boven Parijs. Hij werd daar drie dagen later begraven. Hendricus Albertus Adrianus Dielemans (º 5 maart 1904) was een zoon van Petrus Johannes Dielemans en Cornelia van Wesel. Zijn ouders woonden aan de Havendijk, waar zijn vader boekhouder was op een van de suikerfabrieken. Henri zat van 1917 tot 1920 op de kostschool van de Redemptoristen in Roermond. In 1929 is hij te Antwerpen getrouwd met de vijf jaar oudere Maria van Oevelen. Hij was verzekeringsinspecteur. Tijdens de oorlog werd hij lid van de verzetsbeweging Weerstand in Antwerpen. Dat leidde ertoe dat Henri Dielemans op 15 juli 1944 in zijn woonplaats gearresteerd werd. Via Vught, Utrecht en Amersfoort belandde hij op 10 augustus van dat jaar in het concentratiekamp Buchenwald bij Weimar (Thüringen). Een maand later, op 6 september, werd Henri samen met 829 andere (voornamelijk Belgische) gevangenen overgebracht naar het concentratiekamp Mittelbau-Dora bij Nordhausen (Thüringen). Daar werden de gevangenen ingezet bij de productie van V1’s en V2’s. Volgens een mededeling in het Belgisch Staats- blad van 10-11 januari 1949 is Henri Dielemans in dat kamp om het leven gekomen rond 3 april 1945. Rumoldus de Leeuw (º 8 april 1924) was een zoon van Johannes de Leeuw en Catharina Dam. Hij werd door de Organization Todt, dat werken uitvoerde voor de Nazi’s, ingezet bij werkzaamheden in Sucharewo in de buurt van Minsk (Wit-Rus- land). Het werkkamp werd op 28 december 1943 overvallen door partizanen. Ver- moedelijk is Rumoldus de Leeuw bij die overval gevangen genomen of om het leven gekomen. Zijn lichaam is nooit teruggevonden. Wilhelmus Verschuren (º 26 oktober 1922) was een zoon van stratenmaker Adrianus Verschuren en Jacoba Lauwen. Hij was fabrieksarbeider en is op 8 mei 1944 overleden te Dortmund (Noordrijn-Westfalen), 21 jaar oud. Zijn overlijdensakte is op 12 maart 1947 ingeschreven in de burgerlijke stand van de gemeente Oudenbosch. Louis Onrust (º 12 november 1922) is op de Bosschendijk geboren als zoon van Klaas Onrust (controleur bij de Planten- ziektekundige Dienst) en Maria Barbara Boderi. Louis Onrust was als dwangarbeider werkzaam in de ondergrondse vlieg- Wilhelmus tuigfabriek REIMAGH bij Kahla (Thüringen), die gevestigd Verschuren was in een voormalige porseleinaardemijn. In deze fabriek werden Messerschmitts voor de Luftwaffe gebouwd. Bij een geallieerd bombardement van de fabriek op 9 april 1945 is Louis Onrust op 22-jarige leeftijd om het leven gekomen.

55 Ondergrondse vliegtuigfabriek REIMAGH te Kahla (Wikipedia)

Egidus Adrianus Antonius Traats (º 13 maart 1913) was een zoon Marinus Traats en Jacoba den Braber. Hij is geboren in het Kalishoek. Hij was landarbeider van beroep en trouwde op 21 september 1942 te Oudenbosch met Maria Johanna Jong- mans, die eveneens in het Kalishoek geboren was (20 maart 1918). Egidius “Diel” Traats overleed op 30 juni 1944 in het concentratiekamp Buchenwald bij Weimar. Zijn overlijdensakte is op 31 december 1946 ingeschreven in de burgerlijke stand van de gemeente Oudenbosch. Antonius Johannes van Aart (º 2 maart 1905) is geboren in het Groene Woud. Hij was een zoon van de landarbeider Petrus van Aart en Cornelia de Bruijn (uit Dinte- loord). Antonius van Aart trouwde op 4 april 1932 met Maria Johanna Traats, een oudere zuster van de hiervoor genoemde Egidius Traats. Net als zijn zwager is hij overleden in het concentratiekamp Buchenwald tijdens een bombardement van het kamp op 24 augustus 1944. Antonius van Aart was toen 39 jaar. Zijn overlijdensakte is op 30 april 1948 ingeschreven in de burgerlijke stand. Wilhelmus Cornelis Adrianus Bol (º 8 januari 1895) was de jongste zoon van metselaar Adrianus Bol en Allegonda Louisa van Rooij. Hij was stukadoor van beroep en overleed te Hamburg-Altona op 8 april 1945 en ligt aldaar begraven op

56 de Kriegsgräberstätte. Willem Bol werd 50 jaar oud. Adrianus de Veth (º 7 april 1920) werd geboren in het huis Moleneind B 21 als zoon van Petrus Johannes de Veth en Lucia Voermans. Hij is op 25-jarige leeftijd op 28 april 1945 gestorven te Hannover, 2½ week nadat deze stad was ingenomen door het Amerikaanse leger en ligt begraven op de begraafplaats “Zuylen” te Breda. Johannes Marinus van Toren (º 17 juli 1923) was een zoon van schippersknecht Antonius van Toren en Christina Timmermans. Hij werd geboren in het huis West-Vaardeke A 221. Johannes van Toren was los arbeider van beroep. Hij werd als dwangarbeider overgebracht naar het Duitse Waddeneiland Wangerooge, waar hij door de Organisation Todt ingezet werd bij de bouw van militaire steunpunten. Vier dagen na de capitulatie door de Duitsers was hij op 9 mei 1945 samen met andere dwangarbeiders aan boord van het binnenschip “Joanna” op weg naar Delfzijl, toen het schip in de Eems ter hoogte van Bierum (Groningen) op een mijn voer. Johannes van Toren was een van de 39 opvarenden, die de ramp niet overleefden. Hij werd 21 jaar oud en ligt begraven op de Algemene Begraafplaats van Delfzijl, waar een monument herinnert aan de scheepsramp. Andere oorlogsconflicten In het kader van dit artikel willen wij ook melding maken van Oudenbossche- naren, die gesneuveld zijn tijdens andere oorlogsconflicten, zoals de Politionele Acties in Nederlands-Indië (1947-1949), de Koreaanse oorlog (1950-1953) en de NAVO-missie naar Uruzgan in Afghanistan (2006-2010). Adrianus Wilhelmus Mouwen (º 10 maart 1923) is geboren in het Kalishoek als zoon van Marinus Mouwen en Wilhelmina Janssen. Net als zijn vader was hij transportarbeider van beroep. Hij is —24 jaar oud— als soldaat eerste klasse Oor- logsvrijwilliger Ondersteuning Compagnie 4e Regiment Stoottroepen van de Ko- ninklijke Landmacht om het leven gekomen in de omgeving van Kibon Pisang bij Bandung (West-Java) op 21 juli 1947, de dag dat de eerste politionele actie begon. Hij is begraven op het Nederlandse ereveld Leuwigajah bij Cimahi (West-Java). Johannes Jacobus Willemse (º 8 september 1925) was een zoon van Jacobus Willemse en Huberdina Elisabeth van Dorst. Het gezin woonde aan de Vaart (nu Vaartweg). Hij was reservesergeant bij het 6e ARVA Squadron van de Landelijke Strijdkrachten en is nabij Tasikmalaja (West-Java) gesneuveld op 26 januari 1949 aan boord van een “Auster MKIII”. Johannes Willemse ligt begraven op het ereveld van Menteng Pulo te Jakarta. Johannes Willemse

57 Adrianus Mattheus Terloo (5 juni 1925) was de oudste van veertien kinderen van Adrianus Cornelis Terloo en Johanna Christina Mol, allemaal geboren in het West-Vaardeke. Hij was een medewerker van de veiling in Oudenbosch en tijdens zijn militaire dienst dienstplichtig korporaal bij het 4e bataljon van het 1e Regiment Infanterie van de Koninklijke Landmacht. Adrianus Terloo werd na een beschieting met een ernstige buikwond opgenomen in het Juliana Hospitaal te La- hat (Zuid-Sumatra) en is aldaar op 23 februari 1949 overleden. Hij ligt begraven op het Nederlandse ereveld Pandu bij Adrianus Terloo Bandung (West-Java). Cornelis Jongenelen (º 6 oktober 1927) werd geboren in het Groene Woud als zoon van Johannes Jongenelen en Johanna Rommers. Hij was soldaat bij het Regi- ment van Heutsz, de in 1950 opgerichte opvolger van het KNIL. Cornelis Jongene- len sneuvelde bij de strijd om “Stinky Hill” in de provincie Gangwon (Zuid-Korea) op 20 juli 1953, één week voor het ingaan van de wapenstilstand. Hij ligt begraven op de United Nations Memorial Cemetery te Busan (Zuid-Korea). Robert George Donkers (º 25 maart 1974). Hij is op 6 april 2007 verongelukt, toen hij tijdens een patrouille in de buurt van Kamp Holland te Tarin Kowt (Uru- zgan, Afghanistan) bekneld raakte onder een Patria pantservoertuig, dat door een wegverzakking kantelde. Hij was sergeant 1e klas bij het Pantserinfanteriebataljon van de Koninklijke Landmacht, een onderdeel van de Task Force Uruzgan. Rob Donkers woonde in Kerkrade (Limburg) en was getrouwd met Mira Wetzels.

Bronnen: Japanse interneringskaarten Kombuispraat Martien Dekkers Netwerk oorlogsbronnen Oorlogsgravenstichting Oorlogsslachtoffers Zeist (Rhoen.nl) Ruud de Leeuw Tragedie op de Kai-eilanden (nrc.nl/nieuws/1994/04/09) West Brabants Archief Wikipedia Wil Brans Zuidfront Holland foto's: Oorlogsgravenstichting, tenzij anders vermeld.

58 Inleiding Na een aantal interessante artikelen over het muzikale wel en wee van het Ouden- bossche muziekleven en in het bijzonder de bandjes, die vooral in de zestiger jaren van vorige eeuw “eeuwige roem” probeerden te vergaren is nu een heel ander as- pect van het muzikale leventje van Oudenbosch aan de beurt. Slechts weinige Oudenbosschenaren hebben zich ooit gerealiseerd dat er in de plaats ook een heus symfonieorkest bestond, bij sommigen beter bekend als “De Symfonie”. Al bladerend door vergeelde krantenknipsels en programma’s zal ik trachten in kort bestek de geschiedenis van het orkest weer te geven. Het begin De oorsprong van het orkest gaat terug tot 1949, toen broeder Emmanuel en broeder Ferdinand het plan opperden om een kinderoperette te schrijven onder de ti- tel “Het laatste sprookje”. Emmanuel tekende voor de tekst en Ferdinand was de componist. Ieder jaar werd aan het eind van het schooljaar deze operette opgevoerd voor de ouders en leerlingen op het internaat. De dirigent was broeder Renatus. De tweede serie uitvoeringen van deze operette vond plaats omstreeks 1957 in de aula van St. Louis. Deze stonden onder leiding van broeder Emilianus, die later de grondlegger werd van het West-Brabants Jongerenkoor en Symfonieorkest. Allereerst enkele wetens- waardigheden over de broeders die betrokken waren bij de opvoering van deze ope- Een uitvoering in de aula van St. Louis in 1964 rettes.

59 Broeder Emmanuel van Wissen (1903-1985) was een veelzijdig kunstenaar die ge- dichten schreef, schilderde en daarnaast ook viool speelde. Broeder Ferdinand van Langen (1904-1988) was van huis uit organist en maakte deel uit van het onder- wijsteam van de broeders van St. Louis. Vaak was hij te vinden op het kerkplein voor de basiliek en troonde de bezoekers, wanneer ze uit de kerk kwamen, mee naar de kapel van St. Louis, onder het mom dat het daar véél mooier en interessanter was dan heel de basiliek. Meestal kroop hij dan achter het orgel en demonstreerde hoe de vogeltjes in de tuin van de broeders klonken. Ferdinand was daarnaast een begenadigd componist, die naast diverse operettes ook een aantal missen had ge- componeerd. Broeder Emilianus Vervaart (1929-2011) was zanger en dirigent. Daarnaast was hij muziekleraar op de kweekschool. In die tijd was hij heel actief in het muziekgebeuren en hij richtte ook het West-Brabants Kamerkoor op. Hij verliet de congregatie in 1967. Naast Ferdinand waren er ook talloze broeders die op enigerlei wijze ook aan muziek deden. Hierbij noem ik de broeders Bonaventura van As en niet te vergeten broeder Donatianus Molen- kamp, die weliswaar geen muziek speelde maar zich verdienstelijk maakte bij het schilderen van de decors en ook de grime verzorgde. De repetities vonden destijds plaats in het poort- gebouw. Om tot uitvoering te komen van de operettes, waaronder ook “De Kalief” werd het Broeder Emilianus dirigeert met koor van de kweekschool o.l.v. A. Brugmans in- volle overtuiging. geschakeld en werd een ad hoc orkest samenge- steld met een rijke bezetting aan instrumenten, zowel strijkers, als blazers. Hierbij werden ook muzikanten uit het dorp betrokken, waaronder enkele zeer goede amateurs zoals Rien de Wolf, Rinus Meesters, de heer en mevrouw van der Ven, Corry en Jan Verschuren, de gebroeders Hans en Paul Habraken, Cees van Aart, om er enkelen te noemen, terwijl zelfs ook enkele zusters van St. Anna werden ingeschakeld. De vioolsolo’s kwamen altijd voor rekening van Cees van Aart. Uiteraard stond het geheel onder de bezielende leiding van broeder Emilianus en na enige maanden van intense voorbereiding werd de operette, maar ook andere werken met veel succes opgevoerd in de aula van de broeders.

60 Statiefoto van het koor en orkest na afloop van een concert in de aula van St. Louis.

DIS Door enthousiasme aangewakkerd ontstond zomaar spontaan een groep muzikanten onder de wat fantasieloze naam: DIS, Door Inspanning Succes. Algauw kwamen er uit de regio instrumentalisten bij en werden regelmatig uitvoeringen gegeven. Door gebrek aan een symfonieorkest in de wijde omgeving bouwde het orkest al snel enige bekendheid op. West-Brabants Symfonie Orkest Weer later, ik spreek nu over de jaren 70, werd de naam van het orkest veranderd in het West-Brabants Symfonie Orkest en vonden de repetities plaats in de z.g. kajuit, een overblijfruimte van het pensionaat St. Anna. De repetities kwamen, na het uit- treden van broeder Emilianus (Cees Vervaart) onder de bezielende leiding van de heer Hans Scheifes uit Etten-Leur. Diverse echtparen maak- ten deel uit van het orkest, waaronder de heer en mevrouw van der Ven, de heer en mevrouw van Staalen en niet te vergeten het eerder genoemd echtpaar Scheifes, waarbij mevrouw Scheifes altviool speelde. Illustere namen als Bram Soethoudt, Repetitie onder leiding van Hans Scheifes in de kajuit Wout de Wolf, Rinus Mees-

61 ters mogen hierbij zeker niet vergeten worden, terwijl ook enkele zusters van St. Anna zoals zuster Henriette en zuster Laurentine, nog in vol ornaat meespeelden. Zoals ieder orkest betaamt werd tevens een uitgebreide muziekbibliotheek opgebouwd, waarvan ook een ad hoc muziekgezelschap uit Roosendaal onder leiding van Jan Koenraad, graag gebruik maakte. Vooral muziek van de Mannheimer Johan Stamitz was populair, maar ook grotere werken als het pianoconcert van Mozart en vele andere componisten. Nadat de heer Scheifes om gezondheidsredenen afscheid genomen had moest al- lengs naar een nieuwe dirigent gezocht worden. Zuster Laurentine nam de leiding van het orkest tijdelijk op zich. Er werd intussen naarstig gezocht naar een nieuwe dirigent. Deze werd, zo halverwege de zeventiger jaren gevonden in de persoon van Jan Walraven uit Wouw. Het orkest was intussen flink uitgebreid, vooral ook door medewerking van de vi- ooldocente Hilde Imandt van de muziekschool, die regelmatig voor verse en vooral jonge aanwas van strijkers zorgde.

Repetitie in de kapel van St. Anna onder leiding van Jan Walraven

Toen Jan Walraven in Wouw een nieuwe concertzaal opende droeg het symfonieorkest tijdens de opening haar steentje bij, samen met het Roosendaals kamerkoor, waarvan Jan Walraven ook dirigent was. Ook in de kapel van St. Louis werden regelmatig concerten gegeven, terwijl ook de kapel van St. Anna ook een geliefde plek was om te musiceren. Intussen was het ledental opgelopen tot wel zes en dertig en soms meer enthousi- aste deelnemers, waarbij het ledental nogal eens wisselde omdat jonge leerlingen van de muziekschool uit Oudenbosch vertrokken om elders verder door te studeren. Maar gelukkig werd dit regelmatig aangevuld door de destijds uitstekend floreren-

62 de muziekschool. Enige jaren later gaf Jan Walraven aan dat hij door drukke werkzaamheden de di- rigeerstok aan de wilgen wilde hangen en nam zuster Laurentine weer tijdelijk de honneurs waar. Na enig speurwerk ver- scheen de uit Klundert af- komstige onderwijzer Wim Hommel ten tonele en werden onder zijn leiding ook vele koorwerken en cantates uitgevoerd, al dan niet in sa- menwerking met het Nier- vaertkoor uit Klundert, waarvan ook hij de dirigent was. Zelfs buiten de regio kreeg het orkest een goede naam en gaf het in Papendrecht Wim Hommel dirigeert het orkest tijdens bijvoorbeeld akte de présen- zijn jubileumconcert in Klundert ce tijdens een jubileumconcert van een christelijk gemengd koor. We spreken nu over 1986, het jaar dat ook Win Hommel ten gevolge van gezondheidsproblemen na geruime tijd afscheid moest nemen van het orkest. Juist op dat moment verhuisde Cees Vervaart, de oprichter van het orkest naar Ou- denbosch en het kwam als een geschenk uit de hemel om zijn aloude orkest weer te mogen dirigeren. Met grote voortvarendheid en enthousiasme ging hij aan de slag en alsof het nog niet genoeg was richtte hij tegelijkertijd in september dat jaar ook nog maar een koor erbij. Het koor bestaat nog steeds onder de naam West-Brabants gemengd koor, dat momenteel onder leiding staat van Christ Vergouwen. Samen met het orkest waren ze in staat om grote koorwerken op het programma te nemen en deze met succes uit te voeren. Ook tijdens de hoogmis, ter gelegenheid van het honderd jarig bestaan van de basiliek werd met verve de Krönungsmesse van Mozart ten gehore gebracht. Vele monumentale werken kwamen aan bod, tot tijdens de voorbereidingen van het pianoconcert van Mozart onenigheid ontstond, waarvan de oorzaak nog steeds onduidelijk was en Cees Vervaart met een kleine groep strijkers zijn eigen weg ging vervolgen. Het orkest zat plotseling zonder dirigent en zag zich genoodzaakt op zeer korte termijn naar een ander uit te kijken. Reeds na zeer korte tijd vonden ze Johan van Iseghem uit België bereid om de directie op zich te nemen en wel op een zeer bezielende manier dat het orkest binnen korte tijd weer opbloeide tot een volwaardig symfonie orkest, dat voortging met de voorbereidingen voor het pianoconcert met als soliste Neeltje Broere. Het concert werd met veel succes uitgevoerd in Fidei et Arti.

63 Het orkest tijdens de repetitie in de muziekschool o.l.v. Johan van Iseghem.

Het einde van het Symfonie Orkest Vele andere concerten volgden, maar zoals iedere vereniging z’n ups en downs kende was het orkest begin jaren negentig in zo’n dal terecht gekomen. Soms gebeurde het dat maar liefst acht jeugdige violisten tegelijkertijd vertrokken omdat ze elders gingen studeren. Het gevolg was dat er op het laatst nog maar één eerste violiste meer over was en er geen enkel vooruitzicht was op nieuwe aanwas. Tot overmaat van ramp was Roosendaal in die tijd ook gestart met een eigen symfonieorkest, zodat ook de Roosendaalse leden van het orkest vertrokken. Met één violiste en een volledige bezetting aan blazers was de basis ver zoek en besloot men unaniem de stekker uit het orkest te trekken. Enkele blazers, de meest trouwe groep in het orkest, besloot zich gezamenlijk aan te sluiten bij het ensemble “Hoklavier” dat nog steeds bestaat en regelmatig concerten geeft in de Hervormde kerk. Pieter Kop Jansen trachtte nog, met al z’n cre- ativiteit en inzet, te redden wat er te redden viel, maar met één eerste viool was er geen ontkomen meer aan en werd onder algemene stemmen het einde van het orkest ingeluid. Medio 1995 viel het doek over het orkest dat een geschiedenis kende van ruim 33 jaar. De uitgebreide muziekbibliotheek, die in die jaren was opgebouwd, ging naar de Federatie Amateur Symfonie orkesten en tenslotte werd met een uitgebreid diner in Tivoli afscheid genomen van ruim 3 decennia lang klassieke muziekbeleving in Oudenbosch. Piet Bruijns, mei 2019. Foto's: collectie Piet Bruijns.

64 Zijn jeugd Neef Kees (Cornelis Johannes Theodorus Meijers) is geboren op 7 december 1929 in een huis gelegen in de Kaaistraat ter hoogte van het huidige pand Kade nr.27. Hij is het jongste kind in een gezin dat 6 kinderen telde. Zijn oudste zus Catharina overleed echter al op 5-jarige leeftijd en zijn broer Cornelis op 1-jarige leeftijd. Catha- rina en broertje Cornelis waren reeds overleden voordat Kees geboren werd. Broer Bart is op 16-jarige leeftijd tijdens het zwemmen in Standdaarbuiten verdronken. Kees was toen 5 jaar. Kees is derhalve vooral met zijn beide zussen Petronella (Nel), geboren in 1920, en Catharina (To), geboren in 1927, opgegroeid. Na de Kaaistraat woont het gezin in de Nieuwstraat (het huidige West Vaardeke), de Wagenhoek (nr.144) en uiteindelijk in de Sint Annastraat waar hij het grootste deel van zijn jeugd doorbrengt. De jonge Kees is van geen duizend duivels bang —behalve van Sint Maarten— en is graag haantje de voorste. Wellicht was het daarom geen toeval dat hij het was die van Broeder Pascalis met de schoolbel een klap tegen zijn hoofd kreeg toen hij met vrienden op het schoolplein aan het voetballen was, wat niet mocht. Hij heeft er zijn hele leven een litteken aan overgehouden. Het is ook de enige keer dat zijn vader Het huis in de Sint Annastraat, waar Kees naar school is geweest. Vader een groot deel van zjn jeugd heeft doorgebracht. Jacobus stond voor een gede- (collectie Lohmann - WBA).

65 V.l.n.r.: Vader Jacobus Meijers, Kees, moeder Theodora (van As), Nellie en To gen katholieke opvoeding. Het was ook de reden dat Kees jarenlang misdienaar is geweest in het ziekenhuis en lid van het jongenskoor o.l.v. broeder Theodardus. Broeder Theodardus was onderwijzer. Toen Kees bij hem in de klas zat, mocht hij met Sinterklaas de klas niet binnen omdat hij samen met Mart de Wolf te ondeu- gend was. En als Broeder Theodardus jarig is, krijgt hij van Kees twee sigaren gekocht bij Keeke Romme. En of Theodardus nu bang was dat het klapsigaren waren of oorlogskwaliteit: feit is dat Broeder Theodardus met zijn handen op zijn rug de sigaren in de kachel kieperde in de hoop dat Kees het niet zag. Kees heeft zijn hele lagere schooltijd doorgebracht op de Mariaschool. Zijn onderwijzers waren: broeder Prudentius (1e klas), meester Van den Elshout (2e klas), meester Burgers (3e klas); (zijn lievelings)meester Geert Keij (4e klas), meester Carpay (5e klas), broeder Theodardus (6e klas) en broeder Pascalis (7e klas). Daarna moest Kees naar de extra ingevoerde 8e klas op de St. Jozefschool om verplicht Duits te leren. Naast het incident met de schoolbel herinnert hij zich hoe hij door meester Van den Elshout gestraft werd: met een latje werd hard op zijn Kees in de tweede klas handen geslagen. Dat was althans de bedoeling. van de Mariaschool Precies op tijd trok Kees zijn uitgestoken handen terug met gevolg dat de onderwijzer hard op zijn eigen dijbeen sloeg. Gevolg: Kees mocht drie dagen niet meer op school komen. Wellicht verklaart het ook waarom hij vaak achter in de klas zat.

66 Het waren grote klassen in die tijd: 30 tot 35 leerlingen waren geen uitzondering. Zijn vrienden waren: Wim Willemse, Harrie Konings, Jan Verschuren (uit het Doel- pad) en Theo Taks (die bij het demonteren van een dumdumkogel in 1942 om het leven is gekomen, hetgeen grote indruk heeft gemaakt). Dat was niet het enige moment dat een gebeurtenis grote indruk heeft gemaakt op hem, Een oom (een broer van zijn moeder) was knecht bij smederij Dekkers. De man had een spraakgebrek waar hij erg mee gepest werd. Op een zondagmorgen onder de H. Mis heeft de man zich in het Spui verdronken. Het stoffelijk overschot werd gevonden door de vader van Kees. Een vrolijker gebeurtenis die veel indruk heeft gemaakt is het uit volle borst zingen van zijn vader van het lied “Aan U o Koning der eeuwen”. Hij had zijn vader in de basiliek nog nooit horen zingen! Kees heeft veel uren doorgebracht in de basiliek en nu nog (als lid van de ordedienst). Als lid van het jongenskoor, met de school verplicht biechten, met het 40-uren gebed , met het beurtwachten bij het biechten en natuurlijk met de zondagse H. Mis en het Lof. Met Pasen kreeg hij een nieuw pak. Vol trots vertelt hij thuis na de kerkdienst hoe alle mensen naar hem en zijn nieuwe pak keken toen hij van de communiebank terug liep naar zijn plaats. Maar in plaats van een instemmend geluid van zijn ouders, kreeg Kees een stevige uitbrander: hij was ter communie geweest, maar had tevoren gegeten en je moest nuchter zijn! Een nog grotere uitbrander van zijn ouders kreeg hij toen hij de volgende streek had uitgehaald: zus Nel had van haar ouders bij Jas van de Luijtgaar- den een nieuwe fiets gekregen met mica jasbeschermers. Als je een brandglas op dat mica richtte, kon dat lekker gaan smeulen en branden. Gevolg: de halve schuur is afgebrand. “Toen heb ik een flinke straf gehad.”

Zijn grote liefde In 1954 ontmoet Kees zijn grote liefde: Catharina Allegonda Ludovica Isabella (Rini) de Bruijn. Hij leert haar kennen als ook zij lid wordt van de plaatselijke Toneelgroep Brabant, onder voorzitterschap van Jan Mollen. Het is liefde op het eerste gezicht van beide kanten. Pro- bleem is echter dat zowel Kees als Rini al verkering hebben. Rini met een slager uit Zevenbergen en Kees met een meisje uit Roosendaal. Aan beide verkeringen komt snel een einde. Een nieuwe periode breekt aan: samen fietsen, wandelen, dansen en uitgaan. Als Kees een tweedehands brom- Op deze brommer (een Berini) maakte mer heeft gekocht worden zelfs tochten Kees met zijn Rini tochten naar o.a. ondernomen naar Zeeland en Limburg. Zeeland en Limburg

67 Dansen gaat het stel bij Harrie Geerts (Zaal Kunstmin in de Polderstraat) of bij Era- to in Roosendaal. Soms werd er een bioscoopje gepakt in Breda. Natuurlijk werd er ook samen gerepeteerd voor het toneel. Het repeteren vond beurtelings bij de leden thuis plaats. “Op hoop van zegen” van Herman Heijermans was het lievelingsstuk van Kees, die steeds de rol van Barend had.

In aanwezigheid van burgemeester Funk worden de ondertrouwaktes getekend

Na twee jaar verkering verlooft het stel zich en na 4 jaar verkering vindt op 31 maart 1958 het wettelijk huwelijk plaats door burgemeester Funk en op 3 mei 1958 het kerkelijk huwelijk door pastoor Van Heijst. Het trouw- feest vindt bij Rini thuis plaats. Voor een huwelijks- reis was er geen mogelijk- heid: er moest weer gewerkt worden. Het jonge paar vestigt zich in het benedendeel van een duplexwoning in de Beatrixlaan. Na twee jaar vindt een verhuizing naar de Thorbeckestraat plaats en in 1966 naar het Wilhelmina plein nr. 17. 3 mei 1958

68 De eerste jaren van het huwelijk is alles rozengeur en maneschijn. Beiden hebben een grote kinderwens. Maar als na enkele jaren een zwangerschap uitblijft, begint een lange periode van onderzoeken en ziekenhuisopnamen. Meerdere operaties en medicijnen (tot uit Amerika toe) hebben er niet toe geleid dat er kinderen zijn geboren. Dit gemis heeft als een grote donkere schaduw over hun huwelijk gehangen. Desondanks was van Rini bekend dat zij nooit klaagde. Dan op 8 oktober 2003 overlijdt Rini plotseling. Kees vindt haar op de grond liggend als hij terugkeert van een boodschap. Het heeft een grote impact op Kees dat hij geen afscheid heeft kunnen nemen. Op 14 oktober vindt de uitvaart plaats. Daarbij is een oude klasgenote van Rini aanwezig, die toevallig vanuit Australië voor familiebezoek is overgeko- men. Met haar heeft Kees sindsdien een goede band opgebouwd en nog regelmatig corresponderen ze met elkaar. Maar Rini was, is en blijft zijn grote liefde.

Zijn herinneringen aan militaire dienst Nederland kent in die tijd een dienstplicht. Kees wordt opgeroepen voor de militaire keuring in de Seeligkazerne te Breda. Hij wordt goedgekeurd en ingedeeld bij de infanterie. Omdat Kees als gevolg van het overlijden van zijn vader kostwinner is geworden krijgt hij na 3 maanden dienstplicht vrijstelling op voorwaarde dat hij zich aanmeldt bij de Nationale Reserve. Hij meldt zich aan bij zijn eenheid waar in de loop der tijd meerdere Oudenbosschenaren deel van uit maken. Hij noemt: Jan Dam, Kees Maas, Ruud Bosman, Piet van Meer, Piet de Wildt, Toine Dirven, Jos Bastiaansen, Piet Brood, Janus Melissen, Cor den Hollander, Wim Daas, Janus Veeke, Tonny van de Riet, Christ Lambrechts, Rien de Wolf, Geert Dam, Kees Vermeulen, Jan Ottevanger, Bertus Schrauwen, Toon van Vlimmeren, Kees Nuiten, Janus de Wild, Ad van Beek, Louis Kessel, Kees van de Luijtgaarden, Geert van Leen en een neef, die ook Kees Meijers heet. Instructeurs waren: Chris Delbres- sine (commando en later bekend als speaker bij wielerwedsrijden), sergeant Janus Oomen, sergeant-majoor Pe- ters en Eduard de Leeuw, die soms ook als instructeur op- trad. Wekelijks zijn de bijeenkomsten in het café van Willem Vermeulen in de Fenkel- straat, waar de theorie wordt onderwezen: wapenleer, pa- trouillelopen, morse, enz. Later worden de lessen gegeven in Café Kockx. Prak- De Nationale Reserve met tweemaal Kees Meijers, tijkoefeningen vinden plaats links en rechts op de voorgrond.

69 op de commandokazerne in Roosendaal of op de Rucphense heide: exerceren, stormbaan, schuttersputje graven, elkaar besluipen, schietoefeningen, enz. Deze oefeningen vonden enkele keren per maand op zaterdagmiddag plaats. Eén keer per jaar vond er een uitgebreide 14-daagse oefening plaats in Kamp Golflinks te Arnhem. Een speciale oefening bestond uit het trainen voor de Nij- meegse Vierdaagse. Als de Oudenbossche eenheid ter voorbereiding daarop deelneemt aan de Roosendaalse vierdaagse vindt een ernstig ongeluk plaats. Een automobilist rijdt in op de oefenende soldaten: neef en naamgenoot Kees Meijers, Jan Dam en Geert Dam belanden in het ziekenhuis. De ingrijpendste herinneringen heeft Kees aan de inzet van de Nationale Reserve tijdens de watersnood van 1953. In de vroege morgen van 2 februari wordt hij per bode opgeroepen Twee keer liep Kees en vertrekt met de vrachtauto van Eduard de Leeuw samen de Vierdaagse van met o.a. Thomas Wezenbeek, neef Kees, Jan Dam, Janus de Nijmegen Wild (Molenstraat) en Ruud Bosman naar Klundert. Aange- komen op de Kwartierse Dijk moeten de mannen door het water waden om zwaaiende mensen uit hun benarde positie te redden. (Saillant detail: Ruud Bosman redt een jonge vrouw, krijgt met haar verkering en trouwt later met haar). Andere taken waren het vullen van zandzakken, het verstevigen van dijken en het wachtlopen ter voorkoming van plunderen. Ook het wachtlopen in Oudenbosch achter de Julianabouw —waar kleding en voedsel werd uitgereikt— behoorde tot de taken. Op 5 november 1958 krijgt Kees eervol ontslag na ongeveer 10 jaar hare majesteits wapenrok te hebben gedragen.

Zijn werkzame leven Na de lagere school gaat Kees enkele jaren naar de ambachtsschool in Roosendaal om op 15-jarige leeftijd te gaan werken. Zijn eerste baan krijgt hij na bemiddeling van het arbeidsbureau bij de plaatselijke gasfabriek, waar Jan Koreman destijds directeur was. Jef van den Oudenhoven, Kees van Peer, Jan Machielse, Kees van Bracht en Kees de Leeuw zijn enkele van zijn Oudenbossche collega’s. Begonnen als jongste kantoorbediende komt Kees vrij snel in de werkplaats terecht waar ook veel meer zijn hart ligt. Gasmeters afstellen en repareren en het verbruik van de gassilo meten zijn de dagelijkse werkzaamheden. Soms moet Kees ook achterstal- lige kwitanties gaan innen. Dat vond hij minder leuk. Ook het soms weghalen van gasmeters bij mensen thuis die meer dan de maximale hoeveelheid gas hadden afgenomen, deed hij minder graag. Zo moest hij op een dag bij de plaatselijke notaris de meter weghalen, maar ook die bij zijn eigen zus. Teruggekeerd op het werk kreeg

70 Kees van de directeur de opdracht die van de notaris terug te brengen en opnieuw aan te sluiten. “Dat zal ik doen, maar dan ook die van mijn zuster,” is zijn reactie. Reeds toen openbaarde zich het gevoel voor rechtvaardigheid dat heel zijn leven een grote rol zal spelen. Dat zo’n reactie niet in dank is afgenomen, moge duidelijk zijn en na anderhalf jaar neemt Kees ontslag. Hij gaat bij carrosseriebedrijf Van Oers in Roosendaal werken. Hier worden carrosserieën voor autobussen gemaakt. Tijdens deze periode overlijdt op 3 juli 1947 de vader van Kees op 58-jarige leeftijd. Kees is dan 17 jaar: “Nu moet jij het gaan verdienen voor je moeder, jongen. Ik kan het niet meer”. Als op het werk een telefoontje komt dat vader stervende is, brengt de zoon van de eigenaar Kees naar het ziekenhuis en zegt de eigenaar toe dat met behoud van loon hij zo lang thuis mag blijven als noodzakelijk is. Tot op de dag van vandaag is Kees hier dankbaar voor. Helaas krijgt het bedrijf steeds minder orders en wordt Kees “wegens slapte” op 9 september 1950 ontslagen. Waar nu het winkelcentrum Wagenhoek is gevestigd stond in die tijd een depen- dance van Lips Brandkastenfabriek, waar o.a. Oudenbosschenaren als Piet en Ri- nus de Braber in dienst waren. Hier werkt Kees aan het vervaardigen van geld- cassettes, brandkasten en kluizen. Na 8 jaar hier gewerkt te hebben loopt ook hier het aantal orders terug en wordt de afdeling in Oudenbosch opgeheven. De afdeling verhuist naar Dordrecht. Kees, die dan drie maanden getrouwd is, gaat niet mee. Hij krijgt een baan bij Erven Brouwer in de Industrieweg. Kees is dan al een echte vakbondsman. Hij stelt enkele problemen in het bedrijf aan de orde en weet vele collega’s lid van de industriebond St. Eloy te maken. Dat wordt door zijn directe chef minder gewaardeerd. Kees vraagt ontslag, hetgeen echter geweigerd wordt. Na bemiddeling door de districtsbestuur- der van de vakbond wordt het alsnog verleend en keert Kees terug naar zijn vorige werkgever Lips Brandkasten, maar nu in Dordrecht. Na ruim 5 jaar vindt hij werk dichter bij huis en wel in Roosendaal bij de firma Schmutz, een Amerikaans bedrijf dat machines ver- vaardigde voor de papierindustrie. Hier In 1998 is Kees 50 jaar lid van de vakbond voor de metaalnijverheid St. Eloy. blijft hij tot zijn pensionering op 62-ja- Links Kees, rechts de heer W. Buijs rige leeftijd werken.

71 Maatschappelijke participatie Zowel passief als actief heeft Kees aan tal van maatschappelijke organisaties deel- genomen. Als jongeling is hij lid van de Bosviool, van het jongenskoor en van de toneelvereniging. Op latere leeftijd volgen het lidmaatschap van het Mannenkoor, van de videoclub, van het kerkbestuur, van het school- bestuur, van de vakbond en van het bestuur van het Ge- meenschapshuis. Terecht is hem dan ook op 29 april 1987 door burgemeester Mangelmans een koninklijke 29 april 1987: Koninklijke onderscheiding onderscheiding opgespeld. De Bosviool was een natuurstudieclub, opgericht door Miel Hoppenbrouwers. Wekelijks vonden de bijeenkomsten plaats in de bakkerij van de familie Hoppenbrouwers (op de hoek van de Fenkelstraat en de Markt) of werden excursies gemaakt naar Pagnevaart en omgeving. Enkele leden waren: Louis Rampaart, Lauran van Aalst, Sjaan van Toren, Janus van der Smissen en Piet en Rinus de Veth. Eén keer per jaar was er een kamp bij boer Braat in Schijf. Er werden nachtspelen gehouden en ’s morgens werd in een tent de H. Mis op- gedragen door Kapelaan Siteur. De Bosviool. Rechtsonder Kees Meijers. Van de videoclub De Camcorder is Kees enkele tientallen jaren lid geweest. Daar- naast was hij geruime tijd secretaris, als opvolger van Toine de Bont. Aan tal van producties heeft hij meegewerkt. Een kleine bloemlezing: excursies van de heem- kundekring, herdenkingen van de bevrijding, de Enecotour in Halderberge, de Dwarskaai op de schop, enz. Reeds vanaf de eerste dag dat hij deelneemt aan het arbeidsproces is Kees lid van de vakbond. Aanvankelijk van de Metaalbewerkersbond St. Eloy, dat later opgaat in de FNV. Begonnen als gewoon lid, wordt hij snel gevraagd voor een bestuurs-

72 functie. Samen met Piet Kokke uit Standdaarbuiten en Ton Goossens wordt begonnen met een ledenwerfactie om te komen tot een eigen plaatselijke afdeling. Een bord aan de voorgevel van zijn huis maakt dat vele werknemers hem weten te vinden. Kees is bereid om iedereen te helpen op voorwaarde dat men lid wordt van de vakbond. Zo ontstaat een plaatselijke afdeling. Zelf volgt hij een scholing aan het AC de Bruijn-instituut te Doorn en een cursus spreekvaardigheid om collega’s te kunnen helpen. Eén van de zaken waar Dankzij dit bord aan de gevel van hij nog steeds met voldoening op terugkijkt, is zijn huis wisten veel werknemers het kunnen terugdraaien van een dreigend col- Kees Meijers te vinden. lectief ontslag van 6 werknemers. In 2018 wordt Kees vanwege zijn 70-jarig lidmaatschap van de vakbond in het zonnetje gezet. Eerder gebeurde dat in 1998 bij zijn 50-jarig lidmaatschap (zie foto blz. 71). Vier jaar lang is Kees lid van het kerkbestuur van de parochie van de HH. Agatha en Barbara. Ook hier is hij secretaris. Geert Huijpen en Kees zijn de opvolgers van Yvonne van Spaandonk en Jac. Janssen. Het afscheid van Pastoor Landsbergen en de komst van Pastoor Verbeek en de verkoop van grond in Oud Gastel zijn onder- werpen die in deze periode aan de orde zijn. Op 6 april 1955 vindt in de raadzaal van het toenmalige gemeentehuis te Ouden- bosch de oprichtingsvergadering van de Stichting Maatschappelijk Centrum plaats en van de Stichting Gemeenschapshuis. Deze laatste stichting heeft tot doel te komen tot de bouw van een Gemeenschapshuis. Dat wordt op 7 november 1958 feestelijk geopend. Het bestuur van de Stichting Gemeenschapshuis bestaat uit vertegenwoordigers van diverse maatschappelijke geledingen. Vanuit de K.A.B. (Ka- tholieke Arbeiders Beweging) is Kees aanvankelijk bestuurslid en later voorzitter. Hij blijft dit tot het gemeenschapshuis gesloopt wordt om plaats te maken voor parkeerplaatsen. Tenslotte is Kees jarenlang bestuurslid geweest van de Katholieke Technische School Sint Jozef. Een bijzondere taak die Kees op zich heeft genomen is het voorzitterschap van het Comité 700-jarig bestaan van Oudenbosch in 1975. Het comité bestond uit burgemeester Jan van Casteren, wethouder Bas du Pont, gemeentesecretaris Jan van Hoek, raadslid Arnold van der Graaf en Kees dus, terwijl Jan Brans als secretaris van het comité was toegevoegd. Samen met plaatselijke organisaties zoals de middenstandsvereniging zijn talloze activiteiten georganiseerd zowel voor de jeugd, de volwassenen als de bejaarden. Een van de hoogtepunten: de wielerkoers waar de bekende radiojournalist Theo Koomen enthousiast commentaar gaf. Een ander hoogtepunt van de viering van het 700-jarig bestaan was een openbaar gehouden raadsvergadering op het kerkplein, waarbij de deelnemers in passende mid- deleeuwse kledij waren gestoken. Een leuke herinnering heeft Kees ook aan het

73 Het 700-jarig bestaan van Oudenbosch. V.l.n.r. Arnold van der Graaf, een dochter van Van der Graaf, Wim Brouwers en Kees Meijers. optreden van het Jeugdcircus Don Bosco in de wielerbaan met als speaker Piet Couwenbergh.

Zijn politieke carrière Maar liefst 16 jaar (4 periodes) heeft Kees onafgebroken zitting in de gemeenteraad van Oudenbosch. In de raadsvergadering van dinsdag 4 september 1962 wordt hij voor het eerst beëdigd en in de vergadering van donderdag 17 augustus 1978 wordt afscheid van hem genomen. In 1982 keert hij nog enkele maanden terug om een tussentijds vertrokken lid op te volgen. Begonnen als gemeenteraadslid namens de Werknemersfractie wordt hij later fractievoorzitter en nog later —van 1974 tot 1978— wethouder. Het is een periode van sterke bevolkingstoename. Telde Ou- denbosch op 1 januari 1962 8517 inwoners, op 1 januari 1978 bedroeg dat aantal 11.754, een toename van 38 %. Het moge duidelijk zijn dat veel besluiten genomen moeten worden die daarmee samenhangen zoals het bouwen van woningen, het

74 treffen van voorzieningen en het aantrekken van industrie. Ten behoeve van de woningbouw worden nieuwe wijken ontwikkeld zoals kom Noord en de wijken Pag- nevaart en Velletri. Zeker in de eerste twee zittingsperiodes worden veel voorzieningen getroffen zoals de bouw van nieuwe scholen, de Pauluskerk, het zwembad, de aanleg van de algemene begraafplaats en de start van de bouw van bejaardenhuis de Zellebergen. Om meer industrie aan te trekken worden er industrieterreinen aangelegd op de Bosschendijk en aan de rivier de Mark. Halverwege zijn tweede zittingsperiode waarschuwt Kees voor stilstand: “Het is met een zekere ongerustheid, mijnheer de voorzitter, dat wij hebben moeten constateren dat er in Oudenbosch al enkele jaren een stilstand waar te nemen is. Wij zouden bijna zeggen een angstige stilte. En stilstand betekent over het algemeen achteruitgang. Stilstand o.a. waar te nemen bij de uitbreiding van industrie in onze gemeente.” De verkoop van grond aan Hunter Douglas in januari 1970 geeft de plaatselijke industrie een flinke impuls. Ook de verkoop van grond aan White Products in oktober van dat jaar draagt bij aan de uitbreiding van de werkgelegenheid. Kees is wat gerustgesteld. Helaas vertrekken de Betuwe en Lutra uit Oudenbosch en brandt in 1972 de vleeswarenfabriek van Jongmans af. In september 1970 vangt voor Kees zijn derde zittingsperiode aan. Zes nieuwe ge- meenteraadsleden doen hun intrede. Fractiegenoot Wim Brouwers volgt Kees van Oosterhout op als wethouder. Kees wordt dan in zijn plaats fractievoorzitter. Be- langrijke zaken in die periode zijn de ingebruikname van een nieuw gemeentehuis,

Opening van de sporthal in 1975. V.l.n.r. burgemeester Van Casteren, mevrouw Van Casteren, secretaris Jan van Hoek, wethouder Bas du Pont, een ambtenaar van de provincie, Kees Meijers en mevrouw Rini Meijers.

75 de opening van een vernieuwde wielerbaan, de komst van de 10.000ste inwoner en het bereiken van het hoogste punt van de nieuwbouw van het Thomas More College. In 1974 wordt Kees door de gemeenteraad tot wethouder gekozen. Hij krijgt de portefeuille sociale zaken en werkgelegenheid. Mede gezien zijn vakbondsverle- den doen veel inwoners een beroep op hem. Zijn recht-door-zee-aanpak wordt niet door eenieder gewaardeerd maar draagt wel bij tot duidelijkheid. Dat dit van over- heidswege wel gewaardeerd wordt moge blijken uit de woorden die de toenmalige burgemeester Peter Mangelmans uitsprak bij het afscheid: “Als ik met name naar die periode sinds 1974 kijk dan past op dit moment een woord van dank voor de wijze waarop de heer Meijers het wethouderschap heeft vervuld. Binnen het in- gewikkelde systeem van de sociale wetgeving voor zover uitgevoerd door de gemeente, heeft de heer Meijers gestalte gegeven aan het gemeentelijk beleid. Niet gebonden aan de medebewind-taken; ook in het gebied waar de gemeente auto- noom is, stond hij zijn mannetje. Steeds meer aandacht voor de welzijnsproblema- tiek. Wethouder Meijers heeft het niet meer kunnen afronden, maar heeft duidelijk de aanzet gegeven die straks uitgewerkt moet gaan worden. Naast die heel speciale taak was de heer Meijers voorzitter van de commissie van georganiseerd overleg. Ook een woord van dank geldt voor de taken die hij deed als afgeleide taken van sociale zaken te weten het lidmaatschap van het bestuur van het Werkvoorzieningsschap, De Zelle- bergen en de Stichting voor Amateuristi- sche Kunstbeoefening.” Met deze paragraaf komt een eind aan de levensbeschrijving van een bijzondere Ou- denbosschenaar, toevallig mijn neef. Bete- kent het dat hij ondanks zijn hoge leeftijd nu op zijn lauweren rust? Het tegendeel is waar. Actief volgt hij alle landelijke en plaatselijke ontwikkelingen waar hij soms nog stevig commentaar op levert. Ook is hij nog iedere zaterdagmorgen als lid van de ordedienst in de basiliek te vinden. Lid van de ordedienst in de basiliek Piet Meijers, juni 2019. Foto's: collectie Piet Meijers, tenzij anders vermeld.

76 De nacht van dinsdag 21 maart 1989, nu dus dertig jaar geleden, verliep voor de bewoners van de Industrieweg zoals meestal: stil en rustig. Plotseling, om 4.04 uur, werd de stilte wreed verstoord. Een luide knal, allerlei andere geluiden, geknetter, schurende geluiden van metaal op metaal en daarna…..stilte. De mensen uit de Industrieweg en verre omgeving schrokken op uit hun slaap, zaten rechtop in bed of gingen snel naar buiten om te kijken wat er gaande was. “Het is foute boel op het spoor,” zeiden ze tegen elkaar. En dat was ook zo.

Het ongeval Rond 4 uur die nacht reed een goederentrein met 32 wagons richting Roosendaal. Vermoedelijk ontstond er een defect aan het onderstel een van de wagons en werd de rails geraakt, waarna de achterliggende wagons mee werden gesleurd en op elkaar botsten.

77 (collectie Otto Hoekstra) De ravage was enorm. Sommige wagons stonden bijna rechtop tegen elkaar. Overal lagen onderdelen en brokstukken. De bovenleiding en de portalen waren over een lengte van enkele honderden meters vernield. Ook de rails was beschadigd. Geluk- kig mankeerde de machinist niets, al was hij wel heel erg geschrokken. In totaal waren er 9 wagons ontspoord. Eén wagon was geladen met fosfor, één met resten van bestrijdingsmiddelen. De overige wagons waren leeg. Het grote gevaar zat hem in de wagon met fosfor. Fosfor is er in rode en witte vorm. De witte vorm is het gevaarlijkste en deze zat in de ontspoorde wagon. Het gevaar dat de stof in de vrije natuur kwam was levensgroot, want de afsluiter was beschadigd geraakt, waardoor de inhoud weg kon lekken. Fosfor ontbrandt als hij in contact komt met de buitenlucht. Er ontstaat dan een giftige en bijtende damp, die in het lichaam opgenomen wordt via inademing, in- slikken of door de huid. Hierdoor kunnen ernstige beschadigingen optreden aan nieren, lever, botten of longen. Uiteindelijk kunnen deze beschadigingen leiden tot de dood. Je moet er niet aan denken wat voor ramp er gebeurd zou zijn als deze giftige dampen over de Industrieweg en verdere omgeving waren gekomen. De gevolgen zouden dan niet te overzien geweest zijn. Gelukkig kwam het niet zo ver. Men ont- dekte, toen de reddingswerkers er eenmaal waren, dat de afsluiter kapot was en kon deze repareren voor er te veel was weggelekt.

78 De alarmering De alarmering van de verschillende hulpdiensten, zoals brandweer en politie, kwam slecht en laat op gang. Arnoud Crebolder kwam die nacht van zijn werk. Hij had net zijn collega bij de Boterpotten afgezet, toen hij opeens een luide knal hoorde en lichtflitsen uit de richting van de spoorlijn zag komen. Hij bedacht zich geen moment er reed er heen. Tot zijn verbazing bleek er nog niemand aanwezig te zijn om hulp te bieden. Hij wilde alarm slaan en reed door naar het politiebureau, maar dat was gesloten. Toen is hij naar de telefooncel bij de basiliek gegaan om van daar uit de meldkamer in Breda te waarschuwen. Ondertussen was Hans Bosch, die in de buurt van de spoorlijn woonde, ook uit zijn slaap opgeschrikt. Hans was hoofd van de meldkamer te Roosendaal. Hij begreep meteen dat er een groot ongeluk gebeurd was en dat het bij de spoorweg had plaats- gevonden. Hoewel hij geen dienst had kleedde hij zich snel aan en reed als een speer naar zijn werkplek, de alarmcentrale in Roosendaal. Tot zijn verbijstering wisten de daar aanwezigen nog niets van het ongeval. Zo vlug hij kon alarmeerde hij de noodzakelijke hulpdiensten, zodat hulpverlening op gang kon komen. Zelfs de brandweer was niet door de NS gewaarschuwd!

De burgemeester Ook de toenmalige burgemeester mr. Peter Mangelmans werd pas op een laat tijd- stip op de hoogte gebracht: ongeveer een uur na het ongeluk. De burgemeester, die tevens hoofd van politie is, en verantwoordelijk voor de veiligheid van zijn inwoners was zeer ontstemd. Hij noemde het niet tijdig waarschuwen volstrekt onbehoorlijk. “Ik vind het te gek voor woorden,” zei hij. “Ik wil alle verantwoordelijkheid dragen, maar op deze manier is mij dat bij voorbaat al onmoge- lijk gemaakt.” Om zijn woede te uiten heeft hij nog dezelfde middag contact opgenomen met mr. Frank Houben, de toenmalige commissaris van de Koningin van Noord-Brabant. Het bleek dat ook de alarmcentrale te laat door de NS was geïnformeerd. Mangelmans noemde dat “een blunder”. Hij eiste dat er, als alles achter de rug was, een grondige evaluatie met alle be- burgemeester Mangelmans trokkenen zou plaatsvinden om dit soort ellende in de toekomst te voorkomen. Ook de bewoners van de industrieweg werden officieel niet gewaarschuwd. Ze wisten niets van de fosfor en de mogelijke gevolgen. “Moet je nagaan,” zei er een, “op ruim 100 meter van je huis gebeurt een ongeval, waar het ANP-nieuws bol van

79 staat, en de politie waarschuwt niet eens de omwonenden. Stel dat we onze huizen hadden moeten verlaten, dan had dat hals over kop moeten gebeuren.” Het ongeval vond plaats naast de tabaksfabriek Meerapfel en de fabriekshal van White Products. Ook die bedrijven werden niet officieel op de hoogte gesteld van de mogelijke gevaren! Wél was de burgemeester later vol lof over de werkwijze van de gemeentelijk brandweer, het regionale korps, de rijkspolitie en de NS-specialisten. “Ik heb be- wondering voor hen. Het werk ging beheerst, zeer zorgvuldig en zonder paniek.”

Het rampenplan Iedere gemeente moet over een zo actueel mogelijk rampenplan beschikken en dat van tijd tot tijd aanpassen aan gewijzigde omstandigheden. Nadat alles achter de rug was kwam de vraag of de gemeente geen versnelde veranderingen aan het uit 1983 daterende rampenplan moest invoeren. Volgens de brand- weerwet uit 1985 moest er deze maand in iedere gemeente een nieuw rampenplan zijn vastgesteld. Maar de meeste West Brabantse gemeenten liepen hiermee achter. Terwijl het eigenlijk heel eenvoudig was: de brandweer uit Roosendaal had kort tevoren nog een concept van het nieuwe rampenplan naar de gemeenten gestuurd. Hierin werd de algemene lijn uitgezet, de gemeente moest er alleen nog een plaatselijke invulling aan geven. Veel tijd hoefde dat niet te kosten. Burgemeester Mangelmans vond het echter niet nodig om versneld veranderingen aan het oude plan aan te brengen. “Die aanpassingen zijn louter wettelijk vereist, inhoudelijk verandert dat niet zo veel. We zijn er al mee bezig. Dat komt wel,” zo zei hij! Hier waren een aantal raadsleden het echter niet mee eens. Met name Bernard den Braber (PvdA), Gerard Huijpen (VVD) en Cees Wijnen (CDA) drongen aan op een snelle herziening. Ze vonden dat alles nu eens goed op een rij moest worden gezet, want “we kunnen niet attent genoeg zijn.” Johan van Oosterhout (ONS) voegde daar aan toe dat de NS steeds meer probleemstoffen door de gemeente vervoert en de burgers met extra risico’s opzadelt. Hij wees er bovendien op dat de gemeente Oudenbosch een hoop geld moest uittrekken om de overgang bij de Moerdijkestraat te verbeteren, maar dat de NS pas wat deed toen het geld was overgemaakt.

Maatregelen Gelukkig had het ongeval geen persoonlijke gevolgen gehad. Behalve dat er hier en daar goed de schrik in zat, raakte niemand gewond of erger. Na het ongeluk moest de NS uiteraard maatregelen nemen om het vervoer van passagiers door te kunnen laten gaan, want de route via Oudenbosch was geblokkeerd. In Oudenbosch waren urenlang 4 overwegen geblokkeerd. Er werden om- leidingsroutes voor treinen ingesteld en er reden pendelbussen om de passagiers te

80 vervoeren. Uiteindelijk is alle ravage opgeruimd en zijn allerlei defecten hersteld. Dat gebeurde door een werkploeg uit Rotterdam. Het zware materiaal dat nodig is om de trein weer op de rails te krijgen kwam uit Eindhoven en uit Utrecht. Toen dat allemaal was geregeld kon men beginnen met het herstellen van de bovenleidingen en de rails, waarna het gewone treinverkeer weer kon worden hervat.

Tot slot Was de NS niet verplicht te melden dat er –gezien het grote gevaar– fosfor door de gemeente werd vervoerd? Volgens de heer W.A. Modderkolk, commandant van het Korps Controleurs Gevaarlijke Stoffen, niet. “Het zou ondoenlijk zijn om elk transport aan ons te melden,” zei hij, “er zijn namelijk verschrikkelijk veel van dergelijke transporten.” Tja... En de NS? Een woordvoerster van de NS gelooft niet dat de brandweer niet is inge- seind door de spoorwegen! “We kunnen ons niet indenken dat het niet is gebeurd.” Conclusies mag u zelf trekken!

Joop van Merode, juni 2019. (foto's West Brabant Archief, tenzij anders vermeld)

81 Bevolking en volkshuisvesting De wereld in 1969 Ondanks een afname van de gestichtsbevolking (St. Dé gebeurtenis van 1969 Louis + St. Anna + St. Elisabethgesticht) met 50 perso- is ongetwijfeld dat op 21 nen, zet de groei van de bevolking zich door in 1969. juli de Amerikaanse as- Het aantal inwoners bedraagt aan het eind van het jaar tronaut Neil Armstrong 9.436, een toename met 302 personen (+3,3%). In lijn als eerste mens voet op de maan zet. Op 25 daarmee is ook de woningvoorraad gegroeid: +106. Deze woningen zijn in hoofdzaak gebouwd in Pagne- vaart–Oost. Desondanks blijft het aantal woningzoekenden onverminderd hoog: 178.

Neil Armstrong (nasa.gov) mei 1961, zei de toenmalige president van de Verenigde Staten, John F. Kennedy: “Ik geloof Middenonder de nieuwbouw in Pagnevaart-Oost dat deze natie zich moet (Slagboom en Peeters - WBA) verplichten om het doel Om daarop in te spelen worden de laatste grondaan- te bereiken om, voordat kopen en uit de pachtnemingen gedaan in het nieuwe dit decennium voorbij is, een mens op de maan bestemmingsplan Velletri, ten noordoosten van de bete laten landen en hem bouwde kom. Het is de bedoeling dat in die nieuwe wijk veilig terug te brengen mettertijd circa 500 huizen gebouwd worden, waaron- naar de aarde.” Kennedy der een aantal drive-in woningen. De uitbreiding van sprak dit uit na de eer- het plan aan de kant van de Moerdijksestraat voor de ste bemande Russische bouw van vrijstaande en geschakelde bungalows vindt ruimtevlucht met de kos- monaut Yuri Gagarin op pas plaats begin jaren 70. 12 april 1961.

82 In de gemeenteraadsvergadering van februari wordt De uitlating van de Ameri- besloten een lening van 6,5 miljoen gulden te verstrek- kaanse president zet het ken voor de bouw van het nieuwe bejaardencentrum Apollo-project in gang. De Zellebergen aan de Zandeweg. Hoewel er in de raad Voor het ontwikkelen van de rakettechnologie veel kritische vragen leven, stemt uiteindelijk alleen maken de Amerikanen het raadslid De Wit (Boerenpartij) tegen het voorstel. gebruik van de kennis en Ook hij is weliswaar overtuigd van de noodzaak van ervaring van o.a. raket een nieuw bejaardenhuis, maar de wijze van financie- ingenieur Wernher von ring kan zijn goedkeuring niet wegdragen. Braun, een ex-Nazi, die Bij tropische temperaturen boven de 30 graden heit in 1944 samen met collega’s de V2 (Vergeltungs- burgemeester Van Casteren op dinsdag 13 mei om 2 waffe 2) had ontwikkeld. uur ’s middags achter het St. Elisabeth Gesticht de eerste officiële paal in de grond voor de bouw van het nieuwe bejaardencentrum naar een ontwerp van het architectenbureau Geenen- Oskam uit Eindhoven. Het bouwterrein is 4½ ha groot.

Wernher von Braun (wikipedia) Na een aantal onbeman- de testvluchten met Sa- turnus-raketten komt er in oktober 1968 schot in de zaak met een bemande vlucht van de Apollo 7 rond de aarde. Twee maanden later wordt de Apollo 8 gelanceerd met aan boord de astronauten Borman, Lovell en Burgemeester Van Casteren heit de eerste paal in de grond Anders. Zij zijn de eerste (Jan Sturm - WBA) mensen, die achterzijde van de maand kunnen Deze nieuwe voorziening voorziet in de huisvesting aanschouwen, want na van alleenstaanden en echtparen, deels in zogenaamde een vlucht van drie da- aanleunwoningen. Er komen in totaal maar liefst 182 gen maakt de Apollo 8 bedden. Het moet de pensionfunctie van ouderen in het tien omwentelingen om

83 St. Elisabeth Gesticht gaan overnemen. Daarbij wordt afscheid genomen van de aloude klasse-indeling met naast eerste en de iets minder luxe tweede klas, ook nog derde klas in de vorm van slaapzalen met cham- brettes.

Onderwijs Van oudsher kan Oudenbosch zich een onderwijscen- trum noemen. Op 1 januari bedraagt het aantal leerlingen op de diverse scholen 5.103 leerlingen. Het snelgroeiende kindertal in de wijk Pagnevaart Saturnus Apollo raket maakt het nodig om bij ‘t Eikeltje op de hoek van de (history.nasa.gov) Eikenlaan en de Beukenlaan een tweede noodlokaal op het hemellichaam. Op te richten. Eerste Kerstdag keren Schuin tegenover ’t Eikeltje wordt een begin gemaakt de astronauten terug naar de aarde om op 27 met nieuwbouw voor het Thomas More College. december veilig te landen in de Stille Oceaan. Er volgen nog twee testvluchten, maar op 16 juli 1969 is het zo ver. Om 14:32 uur (Ned. tijd) wordt de Apollo 11 gelanceerd. Aan boord bevinden zich Neil Armstrong, Buzz Aldrin en Michael Collins. Na anderhal- ve omwenteling om de aarde begint de ruim-

Het Thomas More College in aanbouw (Slagboom en Peeters - WBA) De gemeenteraad besluit in de vergadering van 20 november bij de lagere school De Bukehof aan de Wil- genstraat, die één jaar eerder in gebruik is genomen, een gymnastieklokaal te bouwen. Tevens wordt bijna 500.000 gulden ter beschikking gesteld voor een grondige renovatie van de St. Franciscus basisscholen (nu: Van boven naar beneden Armstrong, Aldrin en De Schittering) aan de St. Annastraat. Collins (npg.si.edu)

84 Economische ontwikkeling tecapsule aan zijn reis Het gaat goed met de werkgelegenheid in Oudenbosch. van 356.000 km naar de maan. Op 19 juli komt de Het aantal arbeidsplaatsen bedraagt aan het eind van capsule in een baan om het jaar 1.337, dat is een 128 meer dan in 1968; een toe- de maan. name van ruim 10%. In augustus staan dan ook slechts De volgende dag wordt 18 werkzoekenden ingeschreven. de maanlander Eagle Betonfabriek Basto verhuist in de loop van 1969 van de losgekoppeld van het Havendijk, waar het sinds 1946 gevestigd was, naar het nieuwe industrieterrein aan de Mark. De fabriek biedt

De Eagle (images.nrc.nl)

moederschip Columbia en beginnen Armstrong en Aldrin aan hun afda- Links burgemeester Van Casteren en zijn vrouw ling naar het maanop- bij een maquette van de Basto. pervlak, terwijl Collins (Dagblad De Stem - Ben Steffen) met de ruimtecapsule mede vanwege krapte op de arbeidsmarkt o.a. werk- om de maan blijft cirke- len. Tijdens het laatste gelegenheid aan 35 zogenaamde gastarbeiders, afkom- deel van de landing ziet stig uit Marokko. Zij wonen in een gesloten internaat Armstrong zich genood- van de broeders van St. Louis aan de Vughtstraat in zaakt de besturing van Roosendaal. de maanlander over te nemen, omdat de uitge- Iets verderop langs de Oudlandsedijk komt de nieuwe kozen landingsplaats be- fabriek van Hunter Douglas. Aanvankelijk was die van zaaid is met rotsblokken plan zich te vestigen op het industrieterrein aan de Bos- zo groot als een auto. Om 21:17 uur (Ned. tijd) schendijk, maar na jarenlang wikken en wegen geeft landt de Eagles in de men de voorkeur aan een locatie aan de Gorzen in ver- zuidwest hoek van Mare band met een betere bereikbaarheid (Rijksweg 17, ri- Tranquillitatis, een uit- vier de Mark). Met zijn ruimtebeslag van 13 ha wordt gestrekte lavavlakte aan Hunter Douglas qua oppervlakte het grootste bedrijf de rechterkant van de maan.

85 van Oudenbosch. De verwachting is dat de nieuwe fa- Na een rustperiode ver- briek in 1971 in gebruik genomen kan worden. laat Armstrong de maanlander en op 21 juli om Tijdens de gemeenteraadsvergadering van 17 april ver- 3:56 uur (Ned. tijd) zet 2 koopt de gemeente 7.700 m grond op het industrie- hij zijn linkervoet op de terrein aan de Bosschendijk aan de firma KIK, een in- maan na het uitspreken pakbedrijf uit Barendrecht. Het bedrijf, dat vooral werk van de historische woor- biedt aan ongeschoolde arbeidskrachten, vestigt zich den: “That’s one small step for a man, one giant aan de Klinkstraat. leap for mankind” [Dat is De Verzinkerij West-Brabant realiseert een uitbreiding, een kleine stap voor een mens, een reuzensprong terwijl een gedeelte van het industrieterrein wordt ge- voor de mensheid]. 19 reserveerd voor de firma Jongmans uit Klundert, dat minuten later zet ook wil beginnen met de industriële fabricage van kroket- Aldrin voet op de maan. ten e.d. De astronauten planten de Amerikaanse vlag, telefoneren met presi- Gemeentehuis Er is meer publieke belangstelling dan normaal tijdens een raadsvergadering wanneer de gemeenteraad op donderdag 18 september vergadert over de bouw van een nieuw gemeentehuis. Architectenbureau Margry heeft een plan ingediend onder het motto Contrast. Het ontwerp kent vier verdiepingen en voorziet ook in huisvesting van de bibliotheek. Het college van burge- De eerste mens op de maan (wikipedia) meester en wethouders stelt voor dit ontwerp verder uit te laten werken. De raadsleden De Wit, Braat en Key dent Nixon en zetten een kunnen zich daar wel in vinden, maar een meerderheid aantal meetinstrumenten van de gemeenteraad wil de keuze van architect voor- op. Tijdens een wande- ling verzamelen zij ruim lopig aanhouden. 21 kilo maanstenen en In de raadsvergadering van oktober zijn de meningen maken ze meer dan 100 over de verschillende schetsen van de diverse archi- kleurenfoto’s. Om 18:54 tecten en de bijbehorende bouwkosten andermaal ver- uur stijgen de beide as- deeld. Uiteindelijk kiest een kleine meerderheid van de tronauten weer op om terug te keren naar de raad met 7 tegen 5 stemmen voor het verder laten uit ruimtecapsule, die drie werken van de plannen met het motto “Oudenboom” dagen later veilig landt in van architectenbureau Nouwens en Van Poppel (uit Til- de Stille Oceaan. burg) en “Contrast” van architectenbureau Margry (uit In de periode 1969-1972 Breda). zijn nog een vijftal suc- Overigens vraagt het raadslid Key zich tijdens de dis- cesvolle maanlandingen cussie terecht af waarom afgeweken wordt van de ste- uitgevoerd, de laatste op 11 december 1972.

86 denbouwkundige adviezen van ir. Granpré Molière uit Enkele gebeurtenissen 1956. Granpré Molière, zoon van een Oudenbossche in 1969 in chronologi- suikerfabrikant, had een visie met een plein voor de sche volgorde basiliek dat omsloten wordt door de basiliek aan de 1 januari. – Nederland noordkant, een pastorie aan de oostkant en een ge- vervangt het systeem meentehuis aan de westkant. Het zuidelijke deel van de van omzetbelasting door Pastoor Hellemonsstraat zou dan verlegd moeten wor- een belasting, die ge- den in westelijke richting. baseerd is op de toege- (N.B. Van die visie is uiteindelijk enkel de bouw van voegde waarde (BTW). De BTW kent een hoog een nieuwe pastorie gerealiseerd.) (12%) en een laag (4%) tarief, die door het parle- Pastoor van Heijst  ment aangepast kunnen worden. Op donderdagavond 23 oktober gaat een schok door Oudenbosch wanneer bekend wordt dat pastoor Frans 5 januari. – Een vlieg- van Heijst, de voorganger tuig van de Afghaanse luchtvaartmaatschappij van pastoor Kloeg, bij een Ariana vliegt in dichte auto-ongeluk in Antwer- mist bij het naderen van pen om het leven is geko- het vliegveld Gatwick (bij men. Hij was nog maar 60 Londen) een huis binnen. jaar oud. 50 van de 62 mensen Pastoor van Heyst werd aan boord komen om het leven, plus twee mensen geboren in Tilburg in 1909 die in het huis aanwezig en groeide op in Rotter- zijn. dam. Zijn middelbare stu- 9 januari. – Wielerkam- dies deed hij in Bergen op pioen Jacques van Eg- Zoom. Aanvankelijk trad mond overlijdt in Haar- hij in in de abdij Konings- Pastoor van Heijst hoeve van de Trappisten in Berkel-Enschot. De regel van de Trappisten is echter zodanig streng dat Van Heijst om gezondheidsreden deze levenswijze moest opgeven en hij meldde zich bij Cisterciënzers in Bornem. Daar was hij o.a. novice- meester. Hij kreeg in 1948 een benoeming tot kapelaan in Oud-Gastel, gevolgd door zijn aanstelling als pastoor van Oudenbosch in augustus 1951. Hier ontpopte Van Heyst zich als een herder met een goed financieel inzicht. Hij zette zich geweldig in voor het behoud van de Basiliek, die ernstig in verval dreigde te raken. In Jacques van Egmond 1964 deed zich de gelegenheid voor om rector te wor- (wikipedia)

87 den bij de broeders van St. Louis op het noviciaat in lem op 60-jarige leeftijd. Bosschenhoofd. Later werd hij rector bij de zusters van Tijdens zijn actieve Sint Anna in Bieduinen in Ossendrecht, waar hij een loopbaan won hij op de bungalow bewoonde met de gepensioneerde onderwij- Olympische Spelen van zeres Marie van Ghert en haar vader Kees van Ghert, 1932 in Los Angeles een die voorheen aan de Stationsstraat in Oudenbosch gouden en een zilveren medaille, respectievelijk woonden. Toen de abt van Bornem bij hem op bezoek op de onderdelen sprint was en hij deze naar het station in Antwerpen bracht, en 1.000 m tijdrit. Daar- werd hij op de terugweg in de stad aangereden door een naast was hij één keer Oostenrijkse auto. Pastoor van Heijst was op slag dood. wereldkampioen sprint Op de Calvarieberg van de r.k. begraafplaats aan de St. bij de amateurs (1933) Bernaertsstraat is Van Heijst op donderdag 30 oktober en drie keer Nederlands kampioen sprint bij de begraven bij zijn voorgangers Hellemons en Roovers. professionals (1934 t/m Na de begrafenis was er gelegenheid voor condoleren 1936). Van Egmond hing in Sint Anna. in 1940 zijn baanfiets aan de wilgen. Volkssterrenwacht Simon Stevin 16 januari. – Uit protest Omdat broeder Erich —in 1961 de grondlegger van de tegen de bezetting van Tsjecho-Slowakije door Volkssterrenwacht Simon Stevin— in 1968 de congre- troepen van het War- gatie van St. Louis verlaten heeft, moet men op zoek schaupact steekt de naar een nieuwe directeur van de sterrenwacht. Die 20-jarige student Jan wordt gevonden in de persoon van Theo Vermeesch uit Palach zichzelf in brand Oost-Souburg (Zeeland). De overdracht vindt plaats op het Wenceslausplein op zaterdag 4 januari. Bij die gelegenheid wordt de Simon Stevin-kijker uitgereikt aan Tjom- me de Vries (1906- 1975), die vooral bekend geworden is als schrijver van jeugdboeken over de ruimtevaart. Jan Palach (radio.cz) De nieuwe directeur Vermeesch heeft als in Praag. Hij wordt met amateurastronoom ernstige brandwonden Theo Vermeesch contacten met het afgevoerd naar het zie- (Dagblad de Stem - Ben Steffen) Smithsonian Institu- kenhuis, waar bij drie

88 te in Cambridge (Verenigde Staten). Dat komt goed van dagen later overlijdt. Nog pas tijdens de vlucht van de Apollo 11 naar de maan. diezelfde dag verzame- Op verzoek van het Amerikaanse instituut houdt Ver- len zich naar schatting meesch samen met vrijwilligers als Hans Pepers, Bram 200.000 mensen op het Dorreman e.a. met de Maksutov-telescoop het opper- plein om Jan Palach te vlak van de maan goed in de gaten, in het bijzonder de gedenken. krater Aristarchus. Alle activiteiten worden zorgvuldig 20 januari. – Richard M. genoteerd en doorgestuurd naar het vluchtleidingscen- Nixon wordt beëdigd als trum in Houston (Texas). 37e president van de Verenigde Staten. Als tegenprestatie krijgt de sterrenwacht als een van de weinigen toestemming om mee te luisteren naar het ra- dioverkeer tussen de drie astronauten aan boord van de Apollo 11 en het commandocentrum. Dat zorgt ervoor dat er in binnen- en buitenland veel belangstelling is voor het werk van de sterrenwacht. In basisschool de Bukehof wordt een tijdelijk “vluchtleidingscentrum” ingericht. Dat trekt in een week tijd meer dan 2.000 belangstellenden. De sterrenwacht zelf is gevestigd in het zgn. Patershuis (Markt 68), dat in 1878 door de Jezuïeten gebouwd is als filosofiecollege (“Collegium Berchmanianum”). Richard M. Nixon (wikipedia) Tijdens de gehele Apollo 11-vlucht komen daar maar liefst 4.000 bezoekers op af. Die enorme belangstel- 30 januari. – Vanaf het ling staat haaks op de primaire functie van het pand, dak van Apple Records in dat aangekocht was om de verspreid over het gehele Londen geven The Beat- les hun laatste publieke complex van St. Louis wonende broeders in een rustige optreden. Het platenlabel omgeving bij elkaar te huisvesten. was een jaar eerder door de leden van de band zelf opgericht.

The Beatles op het dak van Apple Records (947wls) 4 februari. – Yasser Ara- fat wordt in Cairo (Egyp- De sterrenwachtkoepel op het Patershuis (WBA) te) gekozen tot leider van

89 Voor overste Marsianus is de drukte aanleiding om de de Palestijnse Bevrij- verhuur van ruimten aan de Simon Stevin sterrenwacht dings Organisatie (PLO). per 1 januari 1970 op te zeggen. Een verzoek van direc- 9 februari. – De piloot teur Vermeesch om de huurovereenkomst met nog een Jack Wadell voert de eer- jaar te verlengen, heeft geen effect. De sterrenwacht ste testvlucht uit met een moet op zoek naar een nieuw onderkomen. Een poging Boeing 747, genaamd om van de West-Brabantse gemeenten één cent subsi- "City of Everett". Het is die per inwoner te krijgen, is al evenmin een succes. een dubbeldeks, widebo- Het zijn vooral de grotere gemeenten Breda, Roosen- dy (max. 10 stoelen per rij) vliegtuig, dat afhan- daal en Bergen op Zoom, die de subsidieaanvraag af- wijzen. Mede dankzij de inzet van de gemeenten Hoeven en Oudenbosch wordt uiteindelijk een geschikte locatie gevonden op Pagnevaart, niet ver van Bosbad Hoe- ven. Op een terrein van 1,5 ha verrijst daar een tijdelijk houten noodgebouw. In de loop van 1970 wordt Eerste testvlucht met de sterrenwachtkoepel op het Patershuis ontmanteld. een Boeing 747 Die verhuist met de telescoopkijkers naar het nieuwe (thisdayinaviation.com) onderkomen. Met de hele operatie is een bedrag van kelijk van de klasse-in- 80.000 gulden gemoeid. deling tussen de 416 en 660 passagiers kan vervoeren. Om het vliegtuig Sportpaleis te kunnen bouwen moest Zoals in het jaarboek 2018 al vermeld wordt (bladzijde bij Everett (Washington) 112) heeft wielermanager Charles Ruys grootse plan- een nieuwe fabriekshal nen voor de bouw van een sportpaleis, dat “Brabants gebouwd worden, qua volume het grootste ge- Sportpaleis” zal gaan heten. De totale kosten bedragen bouw dat ooit gebouwd naar schatting 2,7 miljoen is. In januari 1970 voert gulden. De 90 meter lange de Amerikaanse lucht- hal, dat naast wielrennen vaartmaatschappij Pan tevens geschikt is voor Am de eerste commerci- andere sporten en voor ële vlucht uit met de Jum- bo Jet, zoals de Boeing muziekconcerten, moet 747 ook genoemd wordt. verrijzen langs de uitvals- weg naar Hoeven. Van de 11 februari. – Het eerste deel van “Het Konink- gemeente verlangt hij een rijk der Nederlanden bijdrage die even groot is in de Tweede Wereld- als de investering voor de oorlog” verschijnt. Het bouw van een sporthal. Het is geschreven door de aantrekken van andere fi- Charles Ruys (Anefo) historicus Loe de Jong

90 nanciers zal volgens de heer Ruys geen enkel probleem zijn: “Het zoeken is nog naar enkele grote sponsors”. De officiële opening van het sportpaleis met een aantal wielerwedstrijden, staat gepland voor 19 september 1969. Tevens is bij de internationale wielrenunie (UCI) een aanvraag ingediend voor het organiseren van een zesdaagse van 27 februari tot 5 maart 1970. Op 21 januari zal in Frankfurt een besluit genomen worden over deze aanvraag. De heer Ruys hoopt daarnaast dat Ou- Loe de Jong denbosch de organisatie van een Europees kampioen- (historiek.net) schap toegewezen zal krijgen. (1914-2005), die tijdens Tijdens een informele raadsvergadering op 15 janua- de Tweede Wereldoor- ri wordt het enthousiasme van Charles Ruys door de log verslaggever was bij gemeente flink getemperd. Allereerst moet in het be- Radio Oranje in Londen stemmingplan de bestemming woningbouw gewijzigd en na de oorlog direc- worden in sportdoeleinden. Alvorens de gemeente teur van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumenta- daartoe concrete stappen gaat zetten, zoals overleg met tie. Er zullen tussen 1969 Gedeputeerde Staten, moet eerst de totale financiering en 1991 nog dertien de- van het project hard zijn. len volgen. Hoewel regionale en landelijke dagbladen begin maart 2 maart. – Bij Toulou- nog melden dat het plan nagenoeg rond is, blijkt in de se (Frankrijk) krijgt het loop van het jaar het tegendeel. De berichtgeving in de supersonische passa- pers is heel erg gekleurd door al te optimistische uitla- giersvliegtuig Concorde tingen van de heer Ruys. een eerste testvlucht. Dit Eind november wordt bekend dat er geen sportpaleis Brits-Franse antwoord op de Boeing 747 kon komt in Oudenbosch. De bouw van een concurrerend op een hoogte vliegen sportpaleis met vaste wielerbaan in Rotterdam (Ahoy) van 18 km en een snel- maakt dat de plannen niet langer rendabel worden ge- heid bereiken van bijna acht. 2400 km/u (tweemaal de snelheid van het geluid). Carnaval Dat betekende ruwweg een halvering van de re- Het is ijskoud en nat tijdens de carnavalsdagen. Van za- guliere vluchtduur. Des- terdag 15 februari tot en met dinsdag 18 februari komt ondanks is de Concorde de temperatuur overdag niet boven nul. Door de koude nooit een succes gewor- wind schommelt de gevoelstemperatuur tijdens die daden, vooral vanwege de hoge ticketprijzen. Eind gen tussen -15° C en -5° C. 2003 vond de laatste Dat verhindert niet dat Prins Nol IV met zijn gevolg vlucht plaats met een op zaterdagmorgen een bezoek brengt aan alle kleuter- Concorde. scholen. Hij moet het helaas stellen zonder “pliessie” 5 maart. – In het Al-

91 en wordt vergezeld van een nieuwe nar. Adrie Vervaart gemeen Ziekenhuis in heeft die functie overgenomen van Piet Couwenbergh. Woerden (Zuid-Holland) De Prins maakt het carnavalsmotto “Zet oew fietske” bevalt mevrouw Corrie waar door ’s middag op de fiets naar het Wilhelminap- Verheul-van Os uit het lein te gaan voor het bijwonen van het eerste wielereve- Bodegraven van een nement in het Oudenbossche Sport Circus, een verwij- vierling, drie jongens en één meisje: Peter, Rinke, zing naar de sportpaleisplannen. Aansluitend ontvangt Marcel en Yvonne. Het hij op het bordes van het gemeentehuis aan de Markt gezin Verheul telde al uit handen van burgemeester Van Casteren de sleutels drie kinderen. van het Puitenol.

Foto boven: De vierling mag na drie maanden naar huis (foto Herbert Behrens-Anefo); onder: De vierling bij hun 50e verjaardag in 2019 (indebuurt.nl)

Prins Nol IV op het Wilhelminaplein (coll. M. Bakkers) Zondagmiddag 16 februari is de jaarlijkse optocht. De eerste prijs in de categorie wagens gaat —net als in 1968— naar de Zilverjuinen. BeJakes wint de eerste 17 maart. – Golda Meir prijs voor kleine groepen. wordt geïnstalleerd als de eerste vrouwelijke Zoals in andere jaren worden op diverse plaatsen door premier van Israël. diverse verenigingen weer carnavalsbals georganiseerd. Nieuw is dat het carnavalslied “Zet oew fietske” voor het eerst wordt uitgebracht op een 45-toeren plaa tje. De muziek en tekst zijn van Ad van den Berghe. Het leutnummer wordt gezongen door Jo Verschuuren, Jeanne Teunissen en Jef van de Kerkhoven, begeleid door de boerenkapel De Hotsknotsers. Bijna twee maanden later komt carnaval opnieuw in het nieuws. Op 9 april besluit het Oudenbosch Carnavals Comité (OCC) zichzelf op te heffen onder gelijktijdige Golda Meir (wikipedia)

92 oprichting van de Stichting Oudenbossche Karnaval, 19 maart. – De 385 m kortweg de SOK, met “grootste boer” Jan Mollen als hoge televisietoren bij voorzitter. Emley Moor (Engeland) bezwijkt onder een enor- Zouavenmuseum me ijslast. De historicus broeder Christofoor van Langen (1893- 25 maart. – Van 25 tot en met 31 maart houden 1968) heeft tijdens zijn leven steeds aandacht gevraagd John Lennon en Yoko voor de geschiedenis van de zouaven. Hij was het Ono een “bed-in” in suite ook die de museumcollectie bijeenbracht. Sinds 1947 702 van het Hilton Hotel was het Zouavenmuseum gevestigd in de voormalige in Amsterdam. Het paar, kweekschool op het instituut St. Louis. Toen de ge- dat vijf dagen eerder in zondheid van broeder Christofoor achteruit ging, kon- Gibraltar getrouwd is, wil door zeven dagen in bed den de broeders van St. Louis in eigen gelederen nie- te blijven aandacht vra- mand vinden, die de taak van beheerder en conservator gen voor wereldvrede. van het museum wilde overnemen. Daarom besloot de congregatie in 1967 de collectie in bruikleen te geven aan de gemeente Oudenbosch. Die vond voorlopig onderdak voor het museum in de oude Harmoniezaal op de hoek van de Pastoor Hellemonsstraat en het Doel- pad (nu het onderkomen van jeugdcircus Don Bosco). Op donderdag 1 mei 1969 wordt het Zouavenmuseum officieel geopend voor het publiek. Het dagelijks beheer is in handen van mevrouw Loes Aarden-Hoboken. Ter gelegenheid van deze opening verschijnen in Dag- blad de Tijd en in het weekblad Onderweg van het John Lennon en Yoko Ono's "bed-in" (pinterest) Van 9 uur ’s morgens tot 9 uur ’s avonds zijn jour- nalisten welkom in de ho- telsuite. Twee maanden later doen zij de “bed- in” nog een keer over in Montreal (Canada). Bij die gelegenheid schrijft John Lennon het lied “Give peace a chance”. 26 maart. – In bijzijn van koningin Juliana wordt Het Zouavenmuseum werd tijdelijk ondergebracht in de de Kerncentrale Dode- Harmoniezaal (Stadsarchief Breda - coll. Lohmann)

93 bisdom Breda artikelen over de heldendaden van de waard in gebruik geno- Zouaven. De Nederlandse afdeling van de vereniging men. Deze relatief kleine Pro Petri Sede, met als leden afstammelingen van de centrale blijft tot 1997 in Zouaven, houdt op zondag 11 mei een bijeenkomst bedrijf. De sloop van de inwendig radioactief be- in Oudenbosch. Na de speciale H. Mis in de basiliek smette gebouwen is geworden bloemen gelegd bij het Zouavenmonument op pland voor het jaar 2045. het kerkplein. Aansluitend brengen leden van de ver- 28 maart. – In Washing- eniging een bezoek aan het museum, dat zelden zoveel ton, DC, overlijdt Dwight bezoekers op één dag te verwerken krijgt. Eisenhower op 78-jarige leeftijd. Eisenhower, bij- Café Velletri genaamd “Ike”, was tijdens de Tweede Wereld- Ergens in het najaar van 1969 —de exacte datum heb- oorlog opperbevelhebber ben wij helaas niet kunnen achterhalen— sluit het café van de geallieerde troe- Velletri op de hoek van de Klinkstraat en de Bosschen- pen in Europa en van 1953 tot 1961 president dijk zijn deuren. Het pand was in 1866 gebouwd door van de Verenigde Staten. Pieter Buijs als een boerderij met aan de straatzijde een café. In 1890 kwam voor de deur een halte van de stoomtram. Jac Buijs, de kleinzoon van Pieter Buijs, verkocht het geheel aan de gemeente Oudenbosch vanwege de ontwikkeling van de wijk Velletri en de aanleg van het industrieterrein aan de Bosschendijk. Hij en zijn vrouw Tonny Buijs-Martens boden hun vaste klanten op de laatste zondagmiddag vrij drinken aan. Het was een komen en gaan van en naar de kelder om de drank aan te slepen, dus het moet een uitermate gezellig afscheid Dwight D. Eisenhower zijn geweest. (wikipedia) Jac Buijs en zijn vrouw Tonny verhuisden met de nog Hij gaf in 1944 leiding thuiswonende kinderen naar een nieuwe woning in aan de landing van de de Prof. Mulderslaan. Hun oudste zoon Rien en diens geallieerden in Norman- vrouw Naan Buijs-Oomen bleven nog in Velletri wonen dië en was na de oorlog tot hun nieuwbouwwoning in de Pater Beckersstraat de eerste opperbevel- klaar was. In de zomer van 1970 werd hun zoon Toine hebber van de NAVO in Europa. nog op Velletri geboren. Aan het eind van dat jaar verhuisden ze naar hun nieuwe huis, waarna de boerderij 29 maart. – Maar liefst en het café door de familie Buijs zelf afgebroken werd. vier landen eindigen bij het 14e Eurovisiesong- De Kruisboogvereniging Strijd in Vrede had op 16 festival in Madrid ex ae- oktober al een nieuwe schietbaan in gebruik genomen quo op de eerste plaats. achter café Stroop in Bosschenhoofd. Frankrijk (Frida Bocca-

94 Oudenbosch van maand tot maand ra – Un jour, un enfant), Nederland (Lenny Kuhr Januari – De troubadour), Span- je (Salomé – Vivo can- De schoenenwinkel van de familie Sprangers in de tando) en het Verenigde Fenkelstraat houdt een opheffingsuitverkoop. Voor- Koninkrijk (Lulu – Boom heen verkocht Louise van de Leur (1888-1961) hier bang-a-bang) krijgen elk schoenen in wat destijds nog de Brugstraat heette, in 18 stemmen van de jury. de volksmond beter bekend als “Het Nauw”. Louise’s broer Kees van de Leur (1881-1966) had vroeger achter de winkel een schoenmakerij (zie foto blz. 13). Op 15 januari wordt in de avonduren de nieuwe Pau- luskerk gebruikt voor een bijeenkomst van de afdeling Roosendaal van de Gregoriusvereniging. Een tiental kerkkoren komt eigentijdse kerkzang ten gehore brengen, die in de moderne kerk zeer tot zijn recht komt. Lenny Kuhr Bij gebrek aan nieuwe roepingen besluit het bestuur (omroepbrabant.nl) van St. Louis om met ingang van het nieuwe schooljaar het noviciaat in Bosschenhoofd te sluiten. Terwijl 15 april. – Een verken- ningsvliegtuig van de het gebouw onderdak kan bieden aan een dertigtal no- Amerikaanse marine vicen, is het aantal nieuwe aanmeldingen teruggelopen wordt boven de Japanse tot dertien. Zee neergehaald door Noord-Korea. De 31 in- zittenden komen om het leven. 28 april. -– Studenten bezetten van 28 april tot en met 6 mei de Katholieke Hogeschool Tilburg. De studenten eisen meer medezeggenschap.

Het noviciaat van de broeders van St. Louis in Bosschenhoofd (WBA)

Vrij spoedig na de sluiting wordt het gebouw gebruikt Bezetting van de voor de huisvesting van in hoofdzaak Joegoslavische Hogeschool Tilburg meisjes, die vooral in Roosendaal werk vinden. Een (drimble.nl)

95 aantal van deze jonge vrouwen heeft zich permanent 28 april. – Charles de in Nederland gevestigd, ook in Oudenbosch. Heden ten Gaulle dient na een ver- dage is in het voormalige noviciaat hotel De Reiskoffer loren referendum zijn gehuisvest. ontslag in als president van Frankrijk. Hij wordt De 14-jarige Jac Keij komt op vrijdag 24 januari rond twee maanden later op- het middaguur om het leven op de overweg aan de Bos- gevolgd door Georges schendijk. Bij het oprijden van de overweg valt hij met Pompidou. zijn fiets onder een aanhanger van een vrachtwagen en wordt overreden door de achterwielen. Jac Keij was op slag dood.

Februari Het dansorkest De Rekels uit St. Willebrord verzorgt op zaterdag 8 februari de muziek tijdens een groot bal in het café van Rinus Mol, Prof. van Ginnekenstraat 31 (de latere Tojo Bar, nog later een Chinees restaurant). Charles de Gaulle (tributes.com) De band krijgt dat jaar onder de naam Corry en de Re- kels landelijke bekendheid met hun eerste singeltje 2 mei. – Het reusachtige “Vaarwel! Ik zal geen traan om je laten”. passagiersschip Queen Elizabeth 2, vernoemd Op deze zaterdagavond is er ook een rikconcours in naar de Britse koningin, café Havenzicht van Van Merriënboer in het Oost-Vaar- begint aan zijn maiden- deke. trip van Southampton (Engeland) naar New Maart York. Het schip is 293½ m lang en 32 m breed. Ten behoeve van de Bescherming Bevolking worden op 3 maart twee sirenes in werking gesteld. Eén op het veilinggebouw aan de Bos- schendijk en één op de toren van de Nederlands Hervorm- Queen Elizabeth 2 de kerk aan de Fenkelstraat. (wikipedia) Op 4 maart houdt Monseig- Het kan 1.777 passagiers vervoeren. Verspreid neur Hubertus Ernst, bis- over de twaalf dekken telt schop van Breda, in Fidei het schip 5 restaurants, 3 et Arti een lezing over de eetcafés, 3 zwembaden, ontwikkelingen van de ge- verschillende bars, een zagsverhoudingen binnen de nachtclub, een bioscoop rooms-katholieke kerk. Hij met 481 zitplaatsen, Monseigneur Ernst een casino, een winkel- (wikipedia) wordt verwelkomd door ka- 96 pelaan Buijs. Er is veel belangstelling voor deze lezing centrum (waarin een fi- en veel waardering voor het feit dat de bisschop de vra- liaal van Harrods), een gen over dit moeilijke onderwerp wil beantwoorden. schoonheidssalon, een Bij wijze van dank overhandigt zuster Serafine van St. fitnessclub, een biblio- Anna de bisschop op het eind van de avond een boek. theek en een ziekenhuis. In 2008 maakt het schip In alle Oudenbossche gezinnen valt eind maart een cir- zijn laatste wereldreis. culaire binnen met het bericht dat de overweg aan de Thans ligt het afgemeerd Bosschendijk zal worden voorzien van automatische voor de kust van Dubai, halve overwegbomen (AHOB). Het lange wachten waar het dienst gaat doen als luxehotel. voor de gesloten overweg aan de St. Bernaertsstraat kan hierdoor aanzienlijk beperkt worden. 10 mei. – In Amsterdam ziet Dennis Bergkamp Het raadslid Alphons Braat pleit tijdens de gemeen- het levenslicht. Hij wordt teraadsvergadering voor een steunbetuiging aan het gerekend tot een van de voornemen van Shell om zich te gaan vestigen op het beste Nederlandse voet- ballers ooit. Hij speelt industrieterrein Moerdijk. De gehele raad schaart zich achtereenvolgens voor achter het voorstel van de heer Braat. Ajax (1986-1993), Inter Milaan (1993-1995) en Op 26 maart wordt de Sportraad geïnstalleerd. Deze Arsenal (1995-2006). heeft als voornaamste taak het college van burgemees- Bergkamp komt 79 keer ter en wethouders én de gemeenteraad te adviseren op uit voor het Nederlands het gebied van sport en lichamelijke opvoeding. Naast Elftal (1990-2000), waar- burgemeester Jan van Casteren (voorzitter), secretaris voor hij 37 doelpunten maakt. Jan van Hoek en de raadsleden Wim Brouwers en Leo Achterberg, krijgen ook mejuffrouw Louise van Roer- 14 mei. – Joseph Luns, minister van Buitenland- mund (Maatschappelijk Werk), mejuffrouw Riet Sitters se Zaken in het kabinet (hoofd basisschool de Klimop), dr. Arnoud Crebolder De Jong, ondertekent in (huisarts) en de heer H.A.J. Pullens (leraar lichamelijke Den Haag namens de opvoeding) zitting in de Sportraad. Het eerste advies van de sportraad aan het gemeentebestuur betreft de afschaffing van de vermakelijkheids- belasting op sportevenementen en –wedstrijden. Het voorstel wordt in de mei-vergadering van de gemeenteraad unaniem overgenomen.

April Op zondag 20 april geeft het Oudenbosch’ Mannen- koor onder leiding van dirigent Wim Koch een jubileumconcert in de Pauluskerk. Het is in 1969 zestig jaar geleden dat het koor in het café van Sjef van de Joseph Luns (wikipedia)

97 Kerkhoven (1839-1913) aan de Bosschendijk (nu Vei- Nederlandse regering lingzicht) werd opgericht. Een vriendengroepje kwam samen met Bensalem daar destijds regelmatig bijeen om een potje te biljar- Guessous, ambasseur ten, waarbij zij —gestimuleerd door muziekleraar Jan in Nederland, namens de Marokkaanse regering, van den Berghe — ter verhoging van de sfeer samen een overeenkomst be- begonnen te zingen, soms meerstemmig. treffende de aanwerving Tijdens de jubileumviering wordt uitvoerig stilgestaan en de tewerkstelling van bij het feit dat Toon Dirne (1889-1970), een gepensio- Marokkaanse werkne- neerde metselaar uit de Lollestraat, nagenoeg vanaf het mers in Nederland. begin en dus al zestig jaar lid is van het mannenkoor. 15 mei. – In een ziekenhuis in St. Louis (Ver- Daags voor Koninginnedag worden op 29 april de ko- enigde Staten) overlijdt ninklijke onderscheidingen uitgereikt. de teenager Robert Ray- Bart Dirne en Jo Kools ford aan een onverklaar- ontvangen de ereme- bare ziekte. Pas 15 jaar later, in 1984, wordt vast- daille in goud verbon- gesteld dat zijn dood de den aan de Orde van eerste fatale besmetting Oranje Nassau wegens met het HIV/AIDS virus hun 40-jarig dienst- betreft. verband bij de Water- 16 mei. – Ongeveer 700 leiding Maatschappij studenten bezetten het Noord-West-Brabant, Maagdenhuis, het be- stuursgebouw van de die in 1967 vanuit Ou- Universiteit van Amster- denbosch naar Breda is dam, aan het Spui. Zij verhuisd. Jo Kools inspecteert het eisen meer inspraak en Piet de Wild, de koper- kantoor van de Waterleiding democratie binnen de slager aan het Doelpad, na de grote brand van 1964 (WBA) krijgt de eremedaille in zilver wegens zijn langdurige lidmaatschap van de harmonie, waarvan hij jarenlang penningmeester was, en van de brandweer, waarvan hij bijna 35 jaar bevel- voerder is. Een eremedaille in zilver gaat ook naar Jan van Oers, omdat hij al veertig jaar werkzaam is op de Verenigde Bezetting van het Coöperatieve Suikerfabriek (VCS) in Stampersgat. Maagdenhuis (nos.nl) Het uitreiken van de eremedaille aan Bart Dirne gaat universiteit. Na vijf dagen niet helemaal vlekkeloos. Zijn onderscheiding wordt valt de politie op 21 mei toegekend in Breda, waar hij naast kassier ook belast om 9 uur ’s morgens het is met personeelsaangelegenheden bij de waterleiding- Maagdenhuis binnen en maakt hardhandig een maatschappij. Het daadwerkelijk uitreiken gebeurt

98 echter aan huis in de Lollestraat. Op verzoek van bur- einde aan de bezetting. gemeester Van Casteren krijgt Bart Dirne de onderscheiding opgespeld door zijn vrouw Jo Vervaart. Dat is evenwel niet volgens het protocol, dat voorschrijft dat de burgemeester dat zelf moet doen namens de koningin.

Mei Op 6 mei is er vanaf half twee ‘s middags geen treinverkeer mogelijk tussen Oudenbosch en Zevenbergen, omdat het door twee sleepboten getrokken binnenschip Waalhaven klem komt te zitten onder de Markbrug, Ontruiming van het waardoor de brug niet meer gesloten kon worden. Er Maagdenhuis worden bussen ingezet voor de gestrande reizigers en (historiek.net) een aantal sneltreinen van en naar Roosendaal zijn om- 26 mei. – Op maandag geleid via Breda. Rond half vijf wordt het treinverkeer 26 mei, Tweede Pinkster- hervat, maar het duurt nog tot half zeven alvorens de dag, wordt Feyenoord op sterkere sleepboot Henja uit Dintelsas de gestrande de voorlaatste speelron- boot lostrekt. de voor de negende keer kampioen van Neder- Het jongenskoor De Koepelzangertjes, dat regelmatig land. Door de 0-1 over- te beluisteren valt in de basiliek, heeft in de loop van winning op FC Twente kan Ajax, dat drie punten de jaren ook enige bekendheid buiten Oudenbosch opgebouwd. In de meimaand wordt het koor uitgenodigd om een uitvoering te geven in de Onze-Lieve-Vrouwe- kerk te Dordrecht onder leiding van dirigent Hurkmans (werkzaam bij de bank van Van Mierlo in de Fenkel- straat), op het orgel begeleid door Ad Hinten (adminis- trateur bij de zusters van St. Anna). Achter v.l.n.r.: Veldhoen, Laseroms, Pieters Graaf- land, Romeijn, Israël, Haak en Gerard Meijer (verzorger). Voor: Van Hanegem, Wery, Kind- vall, Jansen en Moulijn minder heeft, de Rotter- dammers niet meer inha- len. De Zweed Ove Kind- vall maakt het winnende doelpunt. De opstelling De Koepelzangertjes van Feyenoord tijdens de kampioenswedstrijd:

99 Naast het gemeentewapen krijgt Oudenbosch ook een Eddy Pieters Graafland, heuse gemeentevlag. Over de kleur groen wordt in de Piet Romeijn, Rinus Isra- gemeenteraad wat gediscussieerd, maar uiteindelijk ël, Theo Laseroms, Cor komt de gekozen kleur overeen met de kleur groen in Veldhoen, Wim Jansen, Guus Haak, Henk Wery, het gemeentelijk wapen. Met de aanschaf een aantal Ove Kindvall, Willem van vlaggen is een bedrag van 300 gulden gemoeid. Hanegem en Coen Mou- lijn. Juni 28 mei. – Ajax bereikt Begin juni houden scholieren uit Oudenbosch op eigen als eerste Nederlandse club de finale van het houtje een verkeerstelling om aan te tonen dat langs de Europa Cup I-toernooi. provinciale weg Etten-Leur – Hoeven – Oudenbosch – In die finale, in het Esta- Oud-Gastel een tweede fietspad dringend noodzakelijk dio Santiago Bernabéu is, omdat de huidige situatie met één smal fietspad ge- te Madrid, is het ervaren zien de drukte levensgevaarlijk is. Veel effect sorteert AC Milan veel te sterk voor de Amsterdammers. de uitkomst van de verkeerstelling niet. De Italianen winnen met Tijdens de Brabantdag —een samenkomst van onder- 4-1 (ruststand 2-0) door drie doelpunten van Prati nemers, overheden en vertegenwoordigers van ken- en één van Sormani. Het nisinstellingen— in het eerste weekend van juni te enige doelpunt van Ajax Tilburg houdt burgemeester Jan van Casteren een vu- wordt in de 60e minuut rig pleidooi voor meer sociale woningbouw in platte- gescoord door aanvoer- landsgemeenten. Hij illustreert zijn pleidooi met cijfers der Velibor Vasović uit een strafschop. over de situatie in Oudenbosch, waar in 1969 slechts 18 gesubsidieerde woningwetwoningen worden gebouwd, die uiteraard pas in 1970 kunnen worden betrokken. Het laten bouwen door particulieren in de vrije sector is volgens Van Casteren niet de oplossing. De woonlasten aan rente en aflossing bedragen dan al gauw 250 gulden per maand en dat kunnen de meeste woningzoekenden anno 1969 niet opbrengen. Op het instituut Pro Afrika aan de St. Bernaertsstraat zijn sociale werksters uit Nigeria in opleiding. Dat is aanleiding om in navolging van Bonn en Brussel op 20 Velibor Vasović juni op het instituut Sint Anna een forumbijeenkomst te (wikipedia) organiseren over de gevolgen van de oorlog tussen Ni- 30 mei. – Circa 4.000 geria en de nog jonge republiek Biafra. Aanwezig zijn werknemers van Shell op o.a. vertegenwoordigers van de Nigeriaanse ambassade Curaçao demonstreren vanwege de verslech- en advocaten uit Biafra. De bijeenkomst wordt afge- terende arbeidsomstan- sloten met het uitbrengen van een communiqué, dat ter digheden. Onderweg

100 naar het regeringscom- plex Fort Amsterdam in Willemstad ontwikkelt de staking zich tot een volksopstand. De staken- de arbeiders beginnen te plunderen. Wanneer de politie de opstand met geweld wil neerslaan, raakt vakbondsleider Wilson Godett zwaarge-

Leerlingen van het instituut Pro Afrika kennis wordt gebracht van de autoriteiten in Biafra en Nigeria. In de junivergadering van de gemeenteraad vraagt het raadslid De Wit (Boerenpartij) om meer openheid in- Politie en mariniers pro- zake de bijstandswet. Hij vindt dat raadsleden en detail beren de opstand te on- mogen/moeten weten wat er met de bijstandsgelden derdrukken (stedelijk.nl) gebeurt. Aan wie en hoeveel wordt er uitgekeerd. Het wond. Woedende arbei- merendeel van de raad vindt dat dit te ver gaat en de ders steken het paleis burgemeester deelt mede dat hij als bestuurder van de van de bisschop en een gemeente het ook niet weet. Wethouder van Ooster- paar luxe warenhuizen in hout, die voorzitter is van de bijstandscommissie, deelt brand. Delen van de wij- mede dat er naar eer en geweten en volgens de regels ken Otrabanda en Punda aan weerszijde van de wordt gewerkt door de commissie. Sinat Anna Baai worden De gestaag groeiende Oudenbossche tennisclub O.T.C. in de as gelegd. Na het afsluiten van een nieuwe telt 130 leden, die het moeten stellen met twee tennis- cao keert de rust enigs- banen. Dat aantal wordt in 1969 verdubbeld. Bij wijze zins weer. van openingshandeling strooit Geer Vogel gekleurde tennisballen vanuit de hoge zendmast nabij het tennis- park. Terwijl op 29 juni in de basiliek tijdens een plechtige viering van het feest van Petrus en Paulus trouw be- toond wordt aan paus Paulus VI, vindt er op het kerk- Delen van Otrabanda en plein een demonstratie plaats door aanhangers van de Punda stonden in brand (gahetna.nl) groep DUK (Democratiseer Uw Kerk ). Pastoor Kloeg 17 juni. – Boris Spass- schakelt de politie in en de demonstranten worden ver- ky verslaat in Moskou

101 wezen naar de openbare weg in plaats van het kerkplein.

Juli Het jaarlijkse concours van The Country Rider wordt voor de eerste keer georganiseerd onder de officiële naam “De Brabantse Rui- terdag”. Het concours vindt op 5 juli plaats Boris Spassky op een braakliggend (alchetron.com) gedeelte van het indus- in de 23e partij van een trieterrein aan de Bos- schaaktweekamp de schendijk, daar waar heersende titelhouder naar ieders verwach- Tigran Petrosian en mag zich de nieuwe wereld- ting van toen Hunter kampioen schaken noe- Douglas zich zou gaan men. vestigen. De opening 22 juni. – De Amerikaan- wordt verricht door lo- se actrice en zangeres coburgemeester Cees De missen van "De Judy Garland over- van Oosterhout, mu- Brabantse Ruiterdag" 1969. lijdt in Londen aan een zikaal terzijde gestaan Rechts: Cees Mulders overdosis barbituraten, door de Oudenbossche Harmonie en de drumband. slechts 47 jaar oud. Zij werd vooral bekend door Meer dan 500 combinaties nemen deel aan het con- haar hoofdrol op 17-jari- cours. ge leeftijd in de sprook- In 1968 is Ad van de Lindeloof, lid van de schutterij Concordia Florebith (opgericht in 1871), op 16-jarige leeftijd Nederlands jeugdkampioen handboogschieten geworden. Dat is voor het Sportfonds Leo van der Kar aanleiding hem van 13 tot en met 20 juli 1969 uit te zenden naar Leamington Spa in Warwackshire, het mekka van de handboogsport in Engeland, zodat hij zijn talent verder kan ontwikkelen en tegelijkertijd ervaring kan opdoen in het buitenland.

Traditioneel wordt in de maand juli in Oudenbosch in Judy Garland in het kader van de Zonnebloem een vakantieweek geor- "The Wizard of Oz" (wikipedia)

102 ganiseerd voor langdurig zieken. Op woensdag 16 juli jesachtige avonturen- arriveren de patiënten, dit jaar voornamelijk uit Den film “The Wizard of Oz” Haag en Rotterdam e.o., op Sancta Maria aan de Bos- (1939), waarin zij haar schendijk. Onder de bezielende leiding van broeder eerste grote hit zong: “Somewhere over the William zijn 42 vrijwilligers actief om hen een goed Rainbow”. verzorgde vakantie aan te bieden. Daags na hun aan- komst worden de zieken getrakteerd op een serenade 3 juli. – In het zwembad bij zijn huis in Hartfield door de Oudenbossche Harmonie. (Engeland) wordt het le- venloze lichaam van Bri- Augustus an Jones gevonden. De doodsoorzaak is nooit Op 13 augustus verschijnt de nieuw vastgestelde monu- vastgesteld, hetgeen in mentenlijst van de Rijksdienst voor de Monumenten- de loop der jaren geleid zorg. Voor Oudenbosch prijken op de lijst: de basiliek, heeft tot allerlei specula- de pastorie van de Hervormde Kerk in de Fenkelstraat, ties. Gitarist Jones was een van de oprichters het 18e-eeuwse Raadhuis aan de Markt (thans Zoua- van de Rolling Stones. venmuseum) en de panden Kade 15, Kade 25 en St. Bernaertsstraat 10.

Brian Jones (ultimateclassicrock.com)

Hij speelde meestal gi- taar, maar bespeelde ook ander instrumenten. Krap één maand voor zijn dood was Brian Jo- nes uit de band gezet, omdat hij vaak niet kwam opdagen of te dronken was om muziek te maken. Hij werd 27 jaar oud. 14 juli. – Een beslissings- wedstrijd tussen El Sal- vador en Honduras in het kader van de kwalificatie voor het wereldkampi- Kade 25 (Rijksdienst voor de Monumentenzorg)

103 Evenals in voorgaande jaren is het jeugdcircus Don oenschap voetbal 1970 Bosco weer uitgenodigd om in augustus gedurende leidt ertoe dat de twee twee weken optredens te verzorgen in de Efteling in buurlanden met elkaar Kaatsheuvel. De voorstellingen zijn steeds ‘s middags in oorlog geraken. Op 14 juli trekt het Salvado- en duren ongeveer 1½ uur. De jeugdige artiesten ver- raanse leger Honduras blijven in een blokhut, zodat men niet dagelijks heen en binnen om de daar wo- weer hoeft te rijden naar Oudenbosch. nende Salvadoranen te beschermen tegen aan- Pater Frédérique de Wolf (1918-1995) —in Ouden- vallen van de Hondurese bosch beter bekend als pater Frie de Wolf— combi- bevolking. Na bemidde- neert in augustus zijn deelname aan het kapittel van de ling door de Organisatie Josefieten met een bezoek aan zijn ernstig zieke vader, van Amerikaanse Staten voormalig schoenmaker Piet de Wolf in de Kaaistraat (OAS) wordt na vier dagen een wapenstilstand (N.B. Zijn moeder Johanna Heijnen was in 1968 over- getekend. De oorlog, leden). die de geschiedenis in zal gaan als de “voetbal oorlog”, eist meer dan 2.000 mensenlevens. De beslissingwedstrijd, die in Mexico Stad gespeeld was, werd na verlening met 3-2 gewonnen door El Salvador.

Pater Frie de Wolf met zijn ouders Pater de Wolf is sinds 1946 werkzaam in Mweka (Con- go-Kinshasa, voorheen Belgisch-Congo). Daar heeft hij een “Jongensstad” gesticht, waar zo’n zestigtal jongeren gedurende twee jaren een opleiding hebben gekregen in het maken van stenen, het bouwen van Vluchtelingen tijdens de huizen, het zuiveren van waterbronnen, enz. Pater de oorlog tussen Honduras en El Salvador Wolf doet tijdens zijn verblijf van een paar weken in (revolvy.com) Oudenbosch via de media een oproep om goederen in te zamelen, die hij in zijn missiegebied kan gebruiken: 15 juli. – In het Belgische kleding, gordijnen, schoeisel, brillen, zeep, enz. Er is Dinant (provincie Na- maar weinig wat de missionaris niet kan gebruiken. men) werken bij het afda- Transporteur Adrie Dam en de smid Rinus Bouwmees- len van een steile helling plotseling de remmen ter, beiden uit de Industrieweg, spelen een belangrij- niet meer van een Ne- ke rol bij het verzendklaar maken van de ingezamelde derlandse bus uit Eind- goederen via de haven van Antwerpen. hoven. De bus botst in

104 Op 29 augustus meldt het Brabants Nieuwsblad dat bij volle vaart op een muur, de familie Martens- Luijsterburg nu spoedig het “goud- breekt door een reling schip” binnen zal varen. Een lid van de familie heeft en stort vervolgens in de bloed van een zeer zeldzame bloedgroep gegeven om rivier de Maas. De chauf- feur en 20 passagiers ko- het leven van een kind in Amerika te redden. De ver- men om. Een reisleidster mogende Amerikaan Dumont, naar verluidt oorspron- en drie vakantiegangers kelijk afkomstig uit België, wil zijn dankbaarheid to- zijn de enige overleven- nen met een royaal tegengebaar. Volgens de geruchten den. zou het gaan om een grote som geld en/of een nieuwe auto en/of een groot buitenhuis in België. De familie Martens zit al 1½ jaar op de gulle gift te wachten. Na de publicatie van het krantenartikel is het in Ou- denbosch en omgeving het gesprek van de dag, totdat in de maand september abrupt een einde komt aan het sprookje van het goudschip in het Groene Woud. Het blijkt allemaal een verzinsel te zijn, dat met gefingeerde telegrammen geloofwaardig werd gehouden. Geloof- Busongeluk te Dinant waardig genoeg voor enkele lichtgelovige middenstan- (ed.nl) ders om op krediet te leveren aan de familie Martens. 20 juli. – Eddy Merckx wint voor de eerste keer Zondag 31 augustus breekt er brand uit in een schuur de Tour de France, met van de Laborkwekerij van de familie Vermeulen aan bijna 18 minuten voor- de Bosschendijk. De schuur wordt gebruikt voor het sprong op Roger Pinge- opslaan van verpakkings- en afdekmateriaal. De schuur on en ruim 22 minuten gaat inclusief inhoud geheel verloren. De brandweer op Raymond Poulidor. Er gingen 9 Nederlanders weet een uitbreiding van de brand naar de aanpalende van start in deze Tour. veiling te voorkomen. Zij slagen er niet in een

September In raadsvergadering van september wordt aan papier- en oud-ijzerhandel Marijnissen in het Groene Woud grond in erfpacht gegeven in de hoop dat daarmee een einde komt aan de rommelige indruk van het bedrijf met opslag langs de straatkant. Tevens besluit de raad om per 1 januari1970 het slui- tingsuur van cafés van 24.00 uur te verruimen naar 1.00 uur ’s nachts. Eddy Merckx en Rini De gemeente biedt pastoor Suijkerbuijk van de Pau- Wagtmans (rechts) luskerk een kunstwerk aan in de vorm van een abstract (pinterest)

105 wandkleed, dat wordt aangebracht aan de muur achter etappe te winnen. Rini het altaar. Het is vervaardigd door de Tilburgse kun- Wagtmans, uitkomend stenaar Nico Mois en symboliseert door een beweging voor de ploeg Willem van duister naar licht de openbaringsopdracht. II-Gazelle, is de beste Nederlander in het eind- (N.B. Gevreesd wordt dat het wandkleed inmiddels klassement. Hij wordt 6e. verloren is.) 31 juli. – Paus Paulus VI Op 22 september is er een feestelijke bijeenkomst in brengt een bezoek aan café De Roskam aan de Markt om de heer Cees Ma- Oeganda, het eerste Afri- rijnissen in het zonnetje te zetten vanwege het feit dat kaanse land dat door een paus bezocht wordt. hij 25 jaar bij de veiling werkt. De heer Marijnissen is daar als 17-jarige begonnen en vervult ten tijde van zijn 5 augustus. – Het ruimte- jubileum de functie van kassier. De burgemeesters Van vaartuig Mariner 7 vliegt op een afstand van ruim Casteren van Oudenbosch, Twaalfhoven van Hoeven 3.500 km voorbij aan de en Hamel van Standdaarbuiten zijn aanwezig in hun planeet Mars. hoedanigheid van commissaris van de veiling. 9 augustus. – In haar huis Op 77 jarige leeftijd over- in Bel Air (Los Angeles) lijdt op 26 september vrij wordt de actrice Sharon Tate, de hoogzwangere plotseling de heer Jac vrouw van filmregisseur Buijs, directeur van de Roman Polanski, samen brood- en banketfabriek met vier vrienden ver- B.P. Buijs en Zn. aan de Lollestraat, dat in binnen- en buitenland bekend is geworden vanwege zijn Buijs Negerzoenen. On- der zijn leiding en dat van zijn zoon Bernard Buijs Jac Buijs (1892-1969) en schoonzoon Piet Mol is het bedrijf in de loop van de jaren uitgegroeid tot een belangrijke werkgever in Oudenbosch. Naast zijn bedrijfsmatige activiteiten was Jac Buijs ook anderszins zeer actief: bestuurslid van de Stichting de Zellebergen, regent van het St. Elisabeth Sharon Tate (wikipedia) Gesticht, voorzitter van de plaatselijke afdeling van het Wit Gele Kruis. Hij was ridder in de orde van Oran- moord door leden van je-Nassau en ridder in de orde van de H. Gregorius de de Manson Family, een gewelddadige sekte on- Grote. der leiding van Charles In het weekend van zaterdag 27 september en zondag Manson. Sharon Tate was 26 jaar oud.

106 28 september viert de Oudenbossche Harmonie haar 10 augustus. – Op een 135-jarig bestaan. Dat gebeurt deels in de crypte onder biljartvlak circuit bij Zol- de basiliek met medewerking van het kerkbestuur en de der (Belgisch Limburg) daar gevestigde jeugdsoos. De organisatie van het to- wordt Harm Ottenbros (uit Alkmaar) wereldkam- tale feest is in handen van voorzitter Christ van Elzak- pioen wielrennen op de ker, secretaris Rinus Meesters, penningmeester Bertus weg door in de eindsprint Mol en de bestuursleden Theo van der Bom en Rien de de Belg Julien Stevens te Wolf. Het gebeuren in de crypte nemen de heren Jef verslaan. van de Kerkhoven, Piet de Wild jr. en Cees de Wolf voor hun rekening. Het feest wordt mede opgeluisterd door een Beierse kapel en op zaterdagavond verzorgen de fanfare en drumband van De Scheldezonen uit Hoogerheide een indrukwekkende show.

Oktober Harm Ottenbros (rechts) verslaat Julien Stevens Het eerste weekend van oktober organiseert de wan- (wielerrevue.nl) delsportvereniging SUST (Samen Uit Samen Thuis), opgericht in 1946, voor de elfde maal een wandelfes- 15 augustus. – Op het tijn ten bate van poliopatiënten. Voorzitter Jan van den 240 ha grote weiland van melkveehouder Max Buijs (1914-1990) ontvangt veel inschrijvingen. Er zijn Yasgur bij het plaatsje zelfs deelnemers uit Oostenrijk en België. SUST telt in Bethel in de staat New 1969 63 leden. York gaat het Woodstock Music and Art Festival Op 17 oktober wordt het feit herdacht dat de Hervorm- van start onder het mot- de Kerk in de Fenkelstraat 150 jaar geleden officieel in to “Drie dagen van vrede gebruik is genomen. en muziek”. Tijdens die De gemeenteraad besluit tot de aanleg van extra par- keerruimte bij het ziekenhuis en tot de aanschaf van een piano voor de lagere school de Bukehof. Ook worden er een honderdtal huisvuilemmers aangeschaft. Later zal blijken dat het de laatste emmers zijn, want spoedig verdwijnen de vuilnisemmers uit het straatbeeld en wordt het huisvuil aangeboden in plastic zakken.

November Woodstock Een reorganisatie van de afdeling Financiën van de (elciudadanoweb.com) gemeentesecretarie maakt de functie van gemeenteont- drie dagen treedt een vanger overbodig. De gemeenteontvanger Frie Cou- keur aan artiesten op, wenbergh (1912-1979) wordt eervol uit zijn functie waaronder Santana, Ja-

107 ontslagen. Voortaan gaat hij leiding geven aan de afde- nis Joplin, Jimi Hendrix, ling Sociale Zaken. Grateful Dead, Creeden- ce Clearwater Revival, Onder aanwezigheid van de heer Dankers, directeur Joe Cocker, The Who van het PTT-district Roosendaal, opent burgemeester en Crosby, Stills, Nash & Van Casteren op 10 november in de nieuwe wijk Pag- Young.. Het festival trekt nevaart een postagentschap, dat inpandig is gevestigd meer dan 400.000 toe- in de drogisterij Van Heemskerk aan de Prof. Mulder- schouwers, voornamelijk hippies, die zich weinig slaan. Voorafgaand aan de opening heeft het echtpaar gelegen laten liggen aan Van Heemskerk een bliksemopleiding ontvangen van het feit dat de voorzienin- mevrouw Diny Hopstaken (1921-2003) van de Bos- gen niet berekend zijn op schendijk, die al jarenlang werkzaam is bij de PTT. zo’n massale toeloop. 17 augustus. – De tropische orkaan Camille (categorie 5) teistert de kust van Mississippi (Verenig- de Staten). 248 mensen komen om het leven. 1 september. – Terwijl koning Idris I van Libië in Turkije verblijft voor een medische behandeling, pleegt kolonel Moammar Opening van het postagentschap door burgemeester al-Qadhafi met een aan- Van Casteren. In het midden Diny Hopstaken, rechts tal officieren een staats- Mevrouw van Heemskerk (Dick de Boer - WBA) greep. Zij schaffen de Zondag 16 november komt Sinterklaas aan in Ouden- monarchie af en roepen bosch. Zoals ieder jaar is het een drukte van belang aan de socialistische republiek Libië uit met Qad- de Kade om de Goedheiligman welkom te heten. Onder hafi als “broeder-leider”. begeleiding van het majorettekorps en de drumband Koning Idris, in Libië aan volgt een rondwandeling door de straten van Ouden- bosch. In het gezelschap van de sint is ook een wagen, waarop kinderen van het jeugdcircus Don Bosco het publiek onderweg vermaken. Zoals gebruikelijk is ook dit jaar aan de intocht een tekenen kleurwedstrijd voor de jeugd verbonden. Het meisjeskoor De Karkieten telt 42 leden, die tussen de 10 en 13 jaar oud zijn. Op 19 november ontvangen de meisjes een nieuw uniform, dat gemaakt is bij con- fectiebedrijf Joweco aan de Industrieweg. Het koor is Moammar al-Qadhafi iedere zondagmorgen in de basiliek te beluisteren tij- (wikipedia)

108 de macht sinds 1951, vlucht naar Egypte. 2 september. – In Hanoi (Noord-Vietnam) overlijdt Hồ Chí Minh, president van de democrati- sche republiek Vietnam (Noord-Vietnam). Hồ Chí Minh was in 1890 geboren. Hij was leider van de verzetsbeweging

Karkieten met hun nieuwe uniform (Dick de Boer - WBA) dens de H. Mis van negen uur. Daarnaast voeren de Hồ Chí Minh (wikipedia) zangeresjes op zaterdag 22 november een musical op Vietminh, de voorgan- in het Gemeenschapshuis aan de Julianalaan. ger van de Vietcong, die tijdens de oorlog tegen Op 22 november wordt bekend dat Jacques Dingen- Japan vocht, daarna outs, Laurens van Herpt en Henk Verschuren, alle drie tegen de overheersing studenten aan de HTS (Hogere Technische School) in van Indo-China door Tilburg, in de crypte onder de basiliek een ontmoetings- Frankrijk en na de split- ruimte en cultureel centrum van jongeren tussen de 17 sing van Vietnam (1954) tegen de Amerikanen en en 25 jaar willen realiseren. Daarbij wordt o.a. gedacht hun geallieerden. Na de aan pop- en beatmuziek, toneel, films, lezingen en ge- hereniging van de beide spreksgroepen. Ondersteund door het Maatschappelijk delen van Vietnam werd Centrum Oudenbosch maakt een aantal vrijwilligers de de hoofdstad Saigon ruimten geschikt voor dat doel. Aanvankelijk gaat de omgedoopt tot Ho Chi Minhstad jongerensociëteit Try, zoals het cultureel centrum gaat heten, van start zonder subsidies. Weldra zal Try in Ou- 29 september. – In het Concertgebouw van denbosch en de wijde omgeving de nodige bekendheid Amsterdam beleeft de verwerven. rockopera “Tommy” van

109 de Britse rockgroep The Who zijn wereldpremiè- re. 5 oktober. – De NTS zendt de eerste afleve- ring uit van de televisie- serie Floris, met in de hoofdrol Rutger Hauer.

De initiatiefnemers van Try. V.l.n.r. Laurens van Herpt, Jacques Dingenouts en Henk Verschuren Rutger Hauer als Floris (Dick de Boer - WBA) (nrc.nl) Donderdag 27 november viert de studentenvereniging Er zullen nog twaalf af- van de pedagogische academie De Vossenberg haar leveringen volgen, alle- eerste lustrum. De viering van het lustrum staat geheel maal geregisseerd door in het teken van het Rode Kruis. Volgens voorzitter Paul Verhoeven. Op de- Ben Verbruggen is daarvoor gekozen om de mensen zelfde dag zendt de BBC in Engeland de eerste af- meer bekend te maken met de activiteiten van het Rode levering van “Monty Py- Kruis, dat veel meer is dan alleen maar een bloedtrans- thon’s Flying Circus” uit. fusiedienst. Studenten van de academie collecteren die dag huis aan huis, waarbij naast geld ook zaken als speelgoed, schrijfgerei e.d. dankbaar in ontvangst worden genomen. Overdag is de aula van de Vossenberg veranderd in een veldhospitaal met allerlei bijbehorende attributen. ’s Avonds vindt er een dansavond plaats voor docenten en (oud-)leerlingen. De muziek wordt daarbij verzorgd door beatband Gloria uit Utrecht. In het pand van de voormalige stomerij van de familie Steijger aan de Markt opent burgemeester Van Caste- ren een kantoor van de Nederlandse Credietbank. Ter gelegenheid daarvan overhandigt de directie van de bank een cheque ter waarde van 500 gulden aan de Monty Python's Flying burgemeester ten bate van de Oudenbossche gemeen- Circus (tvmeter.nl)

110 21 oktober. – Willy Brandt (1913-1992), die eigenlijk Herbert Ernst Karl Frahm heet, wordt gekozen tot kanselier van de Bondsrepubliek Duitsland. Voorafgaand aan deze verkiezing was hij o.a. burgemeester van West-Berlijn (1957-1966) en minister van Buiten- landse Zaken (1966- 1969). Het filiaal van de Nederlandse Credietbank schap. De cheque wordt doorgegeven aan de plaatselijke Oranjevereniging, waarvan gemeenteambtenaar Jan Brans (1931-1989) voorzitter is.

December In het Gemeenschapshuis aan de Julianalaan begon op 28 april 1959 de Katholieke School voor Amateuristi- sche Kunstbeoefening. Ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan wordt in de de maand december een tentoonstelling gehouden in de Pauluskerk. De tentoonstelling Willy Brandt (wikipedia) omvat schilderijen, tekeningen en boetseerwerk van jongeren en volwassenen. De school telt 200 leerlin- 10 november. – Het mup- gen, onder wie 25 volwassenen, die per jaar 35 gul- petduo Bert en Ernie de- buteert op de televisie in den lesgeld betalen. Daarnaast ontvangt de school een de Amerikaanse versie bescheiden subsidie van de gemeente. De heer André van Sesamstraat. Kop Jansen, tekenleraar aan de LTS, is directeur. Op 13 december worden de eerste contacten gelegd tussen de gemeente Oudenbosch en de Belgische gemeente Putte (provincie Antwerpen). Deze jumelage zal vele tientallen jaren in stand blijven, tot twee jaar na de gemeentelijke herindeling. Op maandag 15 december overlijdt plotseling “opper” Gijsbertus de Haas. Hij was juist met zijn fiets bij zijn Bert en Ernie huisarts aangekomen toen hij onwel werd en enkele (disted.com) ogenblikken later overleed. Adjudant de Haas was ja- 19 november. – Pelé renlang commandant van de rijkspolitie groep Ouden- (Edson Arantes do Nas- bosch. Hij was geboren in Rosmalen (8 december 1903)

111 en getrouwd met Petronella Johanna van Broekhoven (uit Helvoirt). Ten tijde van zijn overlijden woonde hij in een van de zogenaamde Oostenrijkse woningen aan de Pagnevaartweg, na eerder in de St. Bernaertsstraat bij de kazerne van de rijkspolitie gewoond te hebben.

Pelé (the18com) cimento) scoort in de wedstrijd van zijn club Santos tegen Vasco da Gama zijn 1.000e officië- le doelpunt. 21 november. – Het Amerikaanse militaire " Opper" de Haas en zijn vrouw bij zijn afscheid in 1963. computernetwerk Arpa- Links de toenmalige burgemeester Funk net wisselt voor het eer- (Jan Sturm - WBA) ste keer data uit tussen De regionale kranten melden dat aan broeder Ephrem computers bij de Univer- Diebels, de directeur van het siteit van Los Angeles Thomas More College, per 1 (UCLA) en het Stanford Research Institute in januari 1970 op diens verzoek Palo Alto (Californië). Ar- eervol ontslag is verleend. Per panet wordt beschouwd die datum treedt hij tevens uit als de voorvader van het de congregatie van St. Louis, wereldwijde Internet. waarvan hij sinds 1931 lid is 11 december. – Tijdens geweest. Broeder Ephrem do- een binnenlandse vlucht van Gangneung naar Se- ceerde algebra en goniometrie oul wordt een Zuid-Kore- en was vele jaren perfect van aans vliegtuig gedwon- Ephrem Diebels de internen op het instituut St. gen naar Wonsan in (Markland College) Louis. Noord-Korea te vliegen. 39 van de 46 passagiers Het jongenskoor De Koepelzangertjes beleeft eind de- mogen in februari 1970 cember drukke dagen. Zij luisteren op Tweede Kerstdag naar huis terugkeren Van de viering op in de kapel van het St. Elisabeth Gesticht de zeven andere inzitten- en twee dagen later, op zondag 28 december, treden zij den, waaronder de piloot, de co-piloot en twee ste- op in de Sint-Janskathedraal in ’s Hertogenbosch. wardessen, is sindsdien niets meer vernomen. Jan Bedaf en Bernard den Braber, augustus 2019. - - - - -

112