De Tovenaar Van Tatabanya. Bijnamen in De Voetbalwereld
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
DE TOVENAAR VAN TATABÁNYA Bijnamen in de voetbalwereld Frank Joosten Rafi, Van the Man en Het IJskonijn: wie weet staan ze deze maand wel in Of bij Hugol (Hugo Sanchez) en Batigol (Gabriel Ba- tistuta), waarin het woord gol (Spaans voor ‘goal’) op het Nederlands elftal dat in Duitsland meedoet aan het zeventiende de doeltreffendheid van beide aanvallers wijst, en bij Pi-Air voor Pierre van Hooijdonk, de spits met de (bij wereldkampioenschap voetbal. Rafael van der Vaart, Ruud van Nistelrooy tegenstanders) zeer gevreesde sprong- en kopkracht. De Engelse spits Mark Hateley werd door zijn AC en Edwin van der Sar zijn lang niet de enige voetballers met een bijnaam. Milan-fans Attila genoemd, niet alleen omdat de Ita- lianen zijn familienaam moeilijk konden uitspreken, maar ook als verwijzing naar de legendarische Hun- nenleider, die net als Hateley lange haren had. dson Arantes do Nascimento. Bij voetbal- Natuurlijk wordt er bij naamvervorming ook vaak leken doet die naam geen belletje rinke- gerijmd: Dennis Bergkamp wordt dan Dennis the len, maar zijn bijnaam kent iedereen: Menace, Ruud van Nistelrooy Van the Man en Arie Pele, de beste voetballer aller tijden, Bra- Haan Arie Bombarie. ziliaan, driemaal wereldkampioen. Hij Eheeft nog meer bijnamen, waaronder O Rey (De Ko- ning), maar Pele (wat ‘zwartje’ kan betekenen) is ver- NAAMVERVORMINGEN reweg zijn bekendste. Je zou de mensen de kost moe- ten geven die zelfs denken dat hij werkelijk zo heet. Ibrahim Afellay (Ned) Ibi Dat zal bij de meeste voetballersbijnamen niet zo snel Osvaldo Ardiles (Arg) Ossie gebeuren; de ware aard daarvan is vaak in één oog- George Best (N-Ier) The Best opslag te herkennen. Waar komen al die bijnamen Zbigniew Boniek (Pol) Zibi vandaan? Johan Boskamp (Ned) Bossie Stan Collymore (Eng) Stan the Man Pele: zonder twijfel Naamvervormingen David di Tommaso (Fra) DiTo de beroemdste Het bekendste bijnaamgevingsprocédé is ook in het Steven Gerrard (Eng) Stevie G voetballersbijnaam. voetbal de vervorming van voor- of familienaam. Zo Alain Giresse (Fra) Gigi heb je bij Oranje onder meer Rafi (Rafael van Raymond Goethals (Bel) Raimundo der Vaart), Wes (Wesley Sneijder) en, als Josep Guardiola (Spa) Pepe coach op de bank, Schippie (John van ’t Thierry Henry (Fra) Titi Schip), en bij Real Madrid de stervoetbal- Filippo Inzaghi (Ita) Super Pippo lers Zizou (Zinedine Zidane), Becks Nenad Jestrovic (Ser) Jestrogol (David Beckham) en Ronnie (Ronaldo). Oliver Kahn (Dui) Genghis Kahn Ook ex-spelers als Hans van Breuke- Mateja Kez˘man (Ser) Kezza len (De Breuk), Paul Gascoigne Jürgen Klinsmann (Dui) Klinsi (Gazza), Gerald Vanenburg Jean-Pierre Papin (Fra) Jipépé (JPP) (Vaantje) en Karl-Heinz Toni Polster (Oos) Goalster Rummenigge (Kalle) kre- Juan Roman Riquelme (Arg) Romy gen een bijnaam waarin Paolo Rossi (Ita) Pablito hun voor- of familie- Salvatore Schillaci (Ita) Toto naam aangepast werd. Sebastian Schweinsteiger (Dui) Schweini In sommige gevallen Teddy Sheringham (Eng) Ready Teddy verraadt de vervorming Andrei Shevchenko (Oek) Sheva ietsje meer, zoals bij Lorenzo Staelens (Bel) Lorre Klaas-Jan Huntelaar, die Davor Suker (Kro) Sukerman zijn bijnaam The Hunter Carlos Tevez (Arg) Carlitos zeker ook dankt aan de on- Ivan Zamorano (Chi) Ivan de Verschrikkelijke vermoeibare manier waar- Andoni Zubizarreta (Spa) Zubi op hij doelpunten najaagt. [156] ONZE TAAL 2006—6 NEDERLANDSE BONDSCOACHES OP HET WK 2006 Dick Advocaat Zuid-Korea De Kleine Generaal Marco van Basten Nederland San Marco an Heus / Hollandse Hoogte / Hollandse an Heus Leo Beenhakker Trinidad & Tobago Don Leo ia Guus Hiddink Australië Saint Gus; Magic Guus John van ’t Schip Nederland Schippie Foto: Bast Uiterlijk Ook het uiterlijk speelt vaak mee. De Kleine, De Lange, De Kromme: in het dagelijks leven komen die bijnamen geregeld voor en in het voetbal is dat niet anders. Onder meer Marc Degryse, Jan Koller en Wil- lem van Hanegem worden zo genoemd, en waarom dat zo is, is duidelijk als je ze ziet – al speelt bij Van Hanegem vast ook mee dat zijn schoten altijd een ty- pische kromming hadden. Maar soms ligt het niet zo voor de hand. Alleen als je weet dat Winston Bogarde glimmende kettingen draagt, snap je waarom hij De Goudsmid wordt genoemd, en ook wel Lex Goudsmit (de naam van een beroemde Nederlandse toneelspe- ler) – of simpelweg Lex. Diego Maradona kreeg in de tijd dat hij, slank en Ï meter ÔØ, nog weg te blazen was, de bijnaam Pluisje. Ruud Gullit staat in Italië nog altijd bekend als Il Tulipano Nero (‘De Zwarte Van the Man tijdens Tulp’), een verwijzing naar zijn nationaliteit, huids- Nederland-Macedo- kleur en wellicht ook zijn intussen verdwenen rasta- sen al die donkere Spanjaarden. De naam Sneeuw- nië, oktober 2005. kapsel. Ook de grijze Fabrizio Ravanelli (Penna Bian- vlokje dankt hij aan de wereldberoemde, inmiddels ca, ‘Witte Veder’) en Roberto Baggio (Il Divin Codino, overleden albinogorilla in de dierentuin van Barce- ‘De Goddelijke Paardenstaart’) vielen op dankzij hun lona. haartooi. Andere voorbeelden zijn de Noorse spits Ole Gun- Dieren nar Solskjær, die met zijn jonge gezicht The Baby Charlton en Koeman staan met hun verwijzingen Face Assassin (assassin betekent ‘sluipmoordenaar’) naar dieren allesbehalve alleen. Het lijkt wel alsof wordt genoemd, en Claudio Gentile, een Italiaanse heel het dierenrijk vertegenwoordigd is in het rijtje speler die van zijn medespelers de bijnaam Gheddafi voetbalbijnamen: El Conejito (‘Het Konijntje’, Javier kreeg omdat hij zijn jeugd in Libië heeft doorgebracht Saviola), Het IJskonijn (Edwin van der Sar), De Pit- en nogal op de Libische leider Khaddafi leek. John bull, De Piranha (Edgar Davids), De Lama (Frank ៑ van Loen, boomlang en roodharig, stond in Utrecht geboekstaafd als De Vuurtoren, en Jackie Charlton hield aan zijn lange nek de bijnaam De Giraf over. VERGELIJKING MET DIEREN Overbekend is ook de bijnaam Sneeuwvlokje voor Ronald Koeman, die tijdens zijn Barcelona-periode Tony Adams (Eng) The Donkey (‘De Ezel’) vanzelfsprekend opviel als blonde Nederlander tus- Daniel Amokachi (Nig) The Black Buffalo Faustino Asprilla (Col) Gacela Negra (‘Zwarte Gazelle’) Jorge Campos (Mex) De Condor OP GROND VAN UITERLIJK Garrincha (Bra) Vogeltje Ed de Goey (Ned) Ed Konijn Giancarlo Antognioni (Ita) Bell’ Antognioni Adrian Ilie (Roe) De Cobra Carlos Bilardo (Arg) El Narigón (‘De Grote Neus’) Manasseh Ishiaku (Nig) De Buffel Petr C˘ech (Tsj) Big Pete Nwankwo Kanu (Nig) De Kraanvogel Jan Ceulemans (Bel) Sterke Jan, De Vlaamse Reus Kevin Keegan (Eng) The Mighty Mouse Pierre van Hooijdonk (Ned) Big Pete Claudio López (Arg) El Piojo (‘De Luis’) Horst Hrubesch (Dui) Das Ungeheuer (‘Het Monster’) Lionel Messi (Arg) El Pulga (‘De Vlo’) Ivan de la Peña (Spa) Pequeño Buda (‘Kleine Boeddha’) Rinus Michels (Ned) De Sfinx Alvaro Recoba (Uru) El Chino (‘De Chinees’) Frans de Munck (Ned) De Zwarte Panter Romário de Souza Faria (Bra) Baixinho (‘Kleintje’) Ariel Ortega (Arg) El Burrito (‘Het Ezeltje’) Piet Schrijvers (Ned) De Bolle van Zwolle, De Kolos Johnny Rep (Ned) Goudhaantje van Oss Piet Schrijvers (Ned) De Beer van De Meer Jan Vennegoor of Hakan Sükür (Tur) De Stier van de Bosporus Hesselink (Ned) Lange Jan Christian Vieri (Ita) Il Monstro (‘Het Monster’) Juan Sebastián Verón (Arg) La Brujita (‘De Kleine Heks’; Berti Vogts (Dui) De Terriër vanwege zijn haakneus) Dino Zoff (Ita) De Spin ONZE TAAL 2006—6 [157] Spelkenmerken De manier waarop een voetballer speelt, kan behalve diernamen ook nog andere vergelijkingen in het leven roepen. Zo leverde de gewaagde speelstijl van de Co- lombiaanse ‘vliegende’ keeper René Higuita hem de bijnaam El Loco (‘De Gek’) op. Daniel Passarella werd dankzij zijn niet-aflatende winnaarsmentaliteit De Strijder van Chacabuco genoemd, en Gennaro Gattuso staat sinds zijn doortocht bij Glasgow Rangers om dezelfde reden bekend als Braveheart (‘Dapper Hart’). Roy Makaay, vaak onzichtbaar maar toch doel- treffend, is sinds zijn verblijf in München Das Phan- tom. En de blessuregevoelige Arjen Robben wordt in Engeland weleens als The Crystal Man bestempeld. Ook vergelijkingen met beroepen komen geregeld voor: El Matador (Marcelo Salas), De Architect (Mi- chel Platini), The Butcher (‘De Slager’, Marco Mate- razzi), Der Bomber (‘De Kanonnier’, Gerd Müller) en Willem van Hanegem heet om meer dan één reden De Kromme. De Professor (Graeme Rutjes). Uit: Nico Scheepmaker (tekst) en Theo van den Boogaard (tek.), Abe, hot story van een voetballerina. Amsterdam, De Bezige Bij, 1973 Voorwerpen Ook voorwerpen worden vaak in verband gebracht met een voetballer. Het Scheermes (Pablo Camacho), De Spijker (Adri van Tiggelen), Mac the Knife (Georges Rijkaard), De Leeuw (Eric Gerets), De Zwarte Spin, Leekens), The Mean Machine (Roy Keane) of De Bijl De Zwarte Octopus (Lev Yashin), De Vos (Franky Van uit Montevideo (Paolo Montero), bijvoorbeeld, zijn der Elst), De Vlo (Jesper Olsen), Het Slangenmens ‘eretitels’ voor bikkelharde verdedigers. Andere voor- (Rob Rensenbrink), Das Kampfschwein (Marc Wil- beelden: De Naaimachine, bijnaam voor de ‘maten- mots), en dat is nog maar een greep. naaiende’ (de tegenstander gele en rode kaarten aan- De reden voor een vergelijking met een dier kan smerende) Lothar Matthäus, De Blonde Pijl voor de verschillen. In het geval van Rijkaard gaat De Lama pijlsnelle Alfredo Di Stefano, De Rots (Marcel Desailly) terug op één enkel incident, waarbij hij in Ï××Ø zijn en De Rots uit Kampen (Jaap Stam), beiden onverzet- Duitse tegenstrever Rudi Völler in de haren spuwde, telijk en niet te passeren, en De Stofzuiger, intussen maar meestal berust de vergelijking op een uiterlijk een soortnaam geworden, maar oorspronkelijk de bij- kenmerk (konijnentanden), een karaktertrek (zo koel als een ijskonijn, zo heldhaftig als een leeuw) of een soort behendigheid (zo glad en onberekenbaar als een slang). Emilio Butragueño kreeg in Spanje de bij- Maar de grootste roem naam El Buitre (‘De Gier’), niet alleen als verwijzing verwerf je misschien nog naar zijn familienaam, maar ook door zijn speelstijl: als een gier fladderen tot vlak bij zijn ‘prooi’ en die wel wanneer je zoals Platini, vervolgens met een schijnbeweging verschalken.