sign in sign up
<<
Home , Adri van Tiggelen, Ariel Ortega, Arie Haan, Ben Wijnstekers, Carlos Valderrama, Claudio Gentile

DE TOVENAAR TATABÁNYA

Bijnamen in de voetbalwereld

Frank Joosten

Rafi, Van the Man en Het IJskonijn: wie weet staan ze deze maand wel in Of bij Hugol (Hugo Sanchez) en Batigol (Gabriel Ba- tistuta), waarin het woord gol (Spaans voor ‘goal’) op het Nederlands elftal dat in Duitsland meedoet aan het zeventiende de doeltreffendheid van beide aanvallers wijst, en bij Pi-Air voor , de spits met de (bij wereldkampioenschap voetbal. , tegenstanders) zeer gevreesde sprong- en kopkracht. De Engelse spits werd door zijn AC en zijn lang niet de enige voetballers met een bijnaam. Milan-fans Attila genoemd, niet alleen omdat de Ita- lianen zijn familienaam moeilijk konden uitspreken, maar ook als verwijzing naar de legendarische Hun- nenleider, die net als Hateley lange haren had. dson Arantes do Nascimento. Bij voetbal- Natuurlijk wordt er bij naamvervorming ook vaak leken doet die naam geen belletje rinke- gerijmd: wordt dan Dennis the len, maar zijn bijnaam kent iedereen: Menace, Ruud van Nistelrooy Van the Man en Arie Pele, de beste voetballer aller tijden, Bra- Haan Arie Bombarie. ziliaan, driemaal wereldkampioen. Hij Eheeft nog meer bijnamen, waaronder O Rey (De Ko- ning), maar Pele (wat ‘zwartje’ kan betekenen) is ver- NAAMVERVORMINGEN reweg zijn bekendste. Je zou de mensen de kost moe- ten geven die zelfs denken dat hij werkelijk zo heet. (Ned) Ibi Dat zal bij de meeste voetballersbijnamen niet zo snel (Arg) Ossie gebeuren; de ware aard daarvan is vaak in één oog- (N-Ier) The Best opslag te herkennen. Waar komen al die bijnamen (Pol) Zibi vandaan? (Ned) Bossie Stan Collymore (Eng) Stan the Man Pele: zonder twijfel Naamvervormingen David di Tommaso (Fra) DiTo de beroemdste Het bekendste bijnaamgevingsprocédé is ook in het (Eng) Stevie G voetballersbijnaam. voetbal de vervorming van voor- of familienaam. Zo (Fra) Gigi heb je bij Oranje onder meer Rafi (Rafael van (Bel) Raimundo der Vaart), Wes () en, als Josep Guardiola (Spa) Pepe coach op de bank, Schippie (John van ’t (Fra) Titi Schip), en bij Real de stervoetbal- (Ita) Super Pippo lers Zizou (), Becks Nenad Jestrovic (Ser) Jestrogol () en Ronnie (Ronaldo). (Dui) Genghis Kahn Ook ex-spelers als Hans van Breuke- Mateja Kez˘man (Ser) Kezza len (De Breuk), Jürgen Klinsmann (Dui) Klinsi (Gazza), Jean-Pierre Papin (Fra) Jipépé (JPP) (Vaantje) en Karl-Heinz (Oos) Goalster Rummenigge (Kalle) kre- Juan Roman Riquelme (Arg) Romy gen een bijnaam waarin (Ita) Pablito hun voor- of familie- (Ita) Toto naam aangepast werd. Sebastian Schweinsteiger (Dui) Schweini In sommige gevallen (Eng) Ready Teddy verraadt de vervorming Andrei Shevchenko (Oek) Sheva ietsje meer, zoals bij (Bel) Lorre Klaas-Jan Huntelaar, die Davor Suker (Kro) Sukerman zijn bijnaam The Hunter (Arg) Carlitos zeker ook dankt aan de on- Ivan Zamorano (Chi) Ivan de Verschrikkelijke vermoeibare manier waar- Andoni Zubizarreta (Spa) Zubi op hij doelpunten najaagt.

[156] ONZE TAAL 2006—6 vanzelfsprekend opvielalsblondeNederlandertus- R Overbekend isookdebijnaamSneeuwvlokje voor hield aanzijnlangenekdebijnaamDeGirafover. geboekstaafd alsDeVuurtoren, enJackieCharlton boomlangenroodharig, stondinUtrechtvan Loen, en nogalopdeLibischeleiderKhaddafileek.John kreeg omdathijzijn jeugdinLibiëheeftdoorgebracht speler dievanzijnmedespelersdebijnaamGheddafi wordt genoemd,en ClaudioGentile,eenItaliaanse F nar Solskjær, diemetzijnjongegezichtTheBaby haartooi. ‘De Goddelijke Paardenstaart’) vielenopdankzijhun ca, ‘WitteVeder’) enRoberto Baggio (IlDivinCodino, kapsel. OokdegrijzeFabrizio Ravanelli(Penna Bian- kleur enwellichtookzijnintussenverdwenen rasta- T nog altijdbekend alsIlTulipano Nero (‘DeZwarte was, debijnaamPluisje.Ruud GullitstaatinItalië tijd dathij,slanken DiegoMaradonakreegler) –ofsimpelwegLex. inde (de naamvaneenberoemde Nederlandsetoneelspe- Goudsmid wordt Goudsmit genoemd,enookwelLex glimmende kettingen draagt,snapjewaarom hijDe voor dehand.AlleenalsjeweetdatWinston Bogarde pische kromming Maarsomsligthetnietzo hadden. Hanegem vastookmeedatzijnschotenaltijdeenty- dat zois,isduidelijkalsjezeziet–alspeeltbijVan lem vanHanegemworden zogenoemd,enwaarom anders. OndermeerMarc JanKoller Degryse, enWil- bijnamen geregeld vooreninhetvoetbalisdatniet Lange, DeKromme: inhetdagelijkslevenkomen die Ook hetuiterlijkspeeltvaakmee.DeKleine, ace Assassin( ulp’), een verwijzing naarzijnnationaliteit,huids- ulp’), eenverwijzing alsBlro(r)ElNarigón (‘DeGrote Neus’) Pe (Arg) Gi OP GROND VAN UITERLIJK Saint Gus; Magic Guus Schippie Nederland Australië DeKleine Generaal John van’tSchip L Zuid-Korea M WK2006 OP HET NEDERLANDSE BONDSCOACHES Juan Sebastián Verón (Arg) La Brujita (‘DeKleine Brujita Heks’; La Juan Sebastián Verón (Arg) DeBollevanZwolle, DeKolos J ElChino(‘DeChinees’) (Ned) Pequeño Buda (‘Kleine Boeddha’) R Das Ungeheuer (‘Het Monster’) Alvaro Recoba (Uru) Ivan dela Peña (Spa) HrubeschHorst (Dui) BigPete Pierre vanHooijdonk (Ned) J onald Koeman, dietijdenszijnBarcelona-periode an Vennegoor of Sterke Jan, DeVlaamse Reus an Ceulemans (Bel) oBehke rndd&Tbg DonLeo Trinidad &Tobago eo Beenhakker mrod oz ai Ba Baixinho(‘Kleintje’) omário deSouza Faria (Bra) Andere voorbeeldenzijndeNoorsespitsOleGun- Uiterlijk Hesselink (Ned) Lange Jan Lange Hesselink (Ned) rovnBse eeln San Marco Nederland arco vanBasten nal nonoi(t)Bell’ Antognioni ancarlo Antognioni (Ita) tr C ˘ ech (Tsj) Big Pete Big ech (Tsj) assassin meter betekent ‘sluipmoordenaar’) vanwege zijnhaakneus) van Oss , nogwegteblazen lona. overleden albinogorillaindedierentuin vanBarce- vlokje dankthijaandewereldberoemde, inmiddels sen aldiedonkere Spanjaarden. DenaamSneeuw- bull, DePiranha(EdgarDavids),Lama(Frank Saviola), HetIJskonijn (EdwinvanderSar),DePit- voetbalbijnamen: ElConejito(‘HetKonijntje’, Javier heel hetdierenrijk vertegenwoordigd isinhetrijtje naar dieren Hetlijktwelalsof allesbehalvealleen. Charlton enKoeman staanmethunverwijzingen Ma Adrian Condor De Ed Garr Jorge Campos (Mex) Fa D To DIEREN VERGELIJKING MET ioZf Ia De Spin De Terriër IlMonstro(‘Het Monster’) (Ita) VogtsBerti (Dui) DeBeer vanDeMeer (Ita) Goudhaantje Ha ElBurrito (‘Het Ezeltje’) Piet Schrijvers (Ned) (Ned) DeSfinx Ariel (Arg) Ortega ElPulga (‘DeVlo’) Fr ElPiojo (‘DeLuis’) (Ned) (Arg) Claudio López(Arg) DeKraanvogel Ke Kanu (Nig) Nwankwo ne mkci(i)TheBlack Buffalo aniel Amokachi (Nig) Dieren ans de Munck (Ned) De Zwarte Panter DeZwarte ans deMunck(Ned) us ny d oy(e)Ed Konijn deGoey (Ned) vin Keegan (Eng) The Mighty Mouse TheMighty vin Keegan (Eng) a üü Tr DeStier vandeBosporus kan Sükür(Tur) na ioApil Cl Gacela Gazelle’) Negra(‘Zwarte tino Asprilla (Col) nh Ba Vogeltje incha (Bra) Aas(n)TheDonkey (‘DeEzel’) Adams (Eng) ss le(o)DeCobra Ilie (Roe) eh Ihau(i)DeBuffel Ishiaku (Nig) NETAAL ONZE 2006—6 [ 157 ] nië, oktober 2005. Nederland-Macedo- V an theMan tijdens

Foto: Bastiaan Heus / Hollandse Hoogte Spelkenmerken De manier waarop een voetballer speelt, kan behalve diernamen ook nog andere vergelijkingen in het leven roepen. Zo leverde de gewaagde speelstijl van de Co- lombiaanse ‘vliegende’ keeper René Higuita hem de bijnaam El Loco (‘De Gek’) op. werd dankzij zijn niet-aflatende winnaarsmentaliteit De Strijder van Chacabuco genoemd, en staat sinds zijn doortocht bij Glasgow Rangers om dezelfde reden bekend als Braveheart (‘Dapper Hart’). , vaak onzichtbaar maar toch doel- treffend, is sinds zijn verblijf in München Das Phan- tom. En de blessuregevoelige wordt in Engeland weleens als The Crystal Man bestempeld. Ook vergelijkingen met beroepen komen geregeld voor: El Matador (), De Architect (Mi- chel Platini), The Butcher (‘De Slager’, Marco Mate- razzi), Der Bomber (‘De Kanonnier’, Gerd Müller) en heet om meer dan één reden De Kromme. De Professor (Graeme Rutjes). Uit: Nico Scheepmaker (tekst) en Theo van den Boogaard (tek.), Abe, hot story van een voetballerina. , De Bezige Bij, 1973 Voorwerpen Ook voorwerpen worden vaak in verband gebracht met een voetballer. Het Scheermes (Pablo Camacho), De Spijker (), Mac the Knife (Georges Rijkaard), De Leeuw (), De Zwarte Spin, Leekens), The Mean Machine () of De Bijl De Zwarte Octopus (), De Vos (Franky Van uit (), bijvoorbeeld, zijn der Elst), De Vlo (), Het Slangenmens ‘eretitels’ voor bikkelharde verdedigers. Andere voor- (), Das Kampfschwein (Marc Wil- beelden: De Naaimachine, bijnaam voor de ‘maten- mots), en dat is nog maar een greep. naaiende’ (de tegenstander gele en rode kaarten aan- De reden voor een vergelijking met een dier kan smerende) Lothar Matthäus, De Blonde Pijl voor de verschillen. In het geval van Rijkaard gaat De Lama pijlsnelle Alfredo Di Stefano, De Rots () terug op één enkel incident, waarbij hij in zijn en De Rots uit Kampen (), beiden onverzet- Duitse tegenstrever Rudi Völler in de haren spuwde, telijk en niet te passeren, en De Stofzuiger, intussen maar meestal berust de vergelijking op een uiterlijk een soortnaam geworden, maar oorspronkelijk de bij- kenmerk (konijnentanden), een karaktertrek (zo koel als een ijskonijn, zo heldhaftig als een leeuw) of een soort behendigheid (zo glad en onberekenbaar als een slang). Emilio Butragueño kreeg in Spanje de bij- Maar de grootste roem naam El Buitre (‘De Gier’), niet alleen als verwijzing verwerf je misschien nog naar zijn familienaam, maar ook door zijn speelstijl: als een gier fladderen tot vlak bij zijn ‘prooi’ en die wel wanneer je zoals Platini, vervolgens met een schijnbeweging verschalken. Maradona of Cruijff zélf het ijkpunt vormt voor ERETITELS, HEILIGEN EN TOVENAARS nieuwe bijnamen.

Philippe Albert (Bel) The Prince (Fra) Le Président (Zam) King Kalu naam voor de nijvere , altijd (Fra) Dieu (‘God’) bereid om op het middenveld het vuile werk op te Johan Cruijff (Ned) Het Orakel van Betondorp knappen. Alfredo di Stefano (Arg) Don Alfredo Verschillende spelers met bovenmatige schotkracht Giuseppe Giannini (Ita) Il Principe (‘De Prins’) in de benen hebben de afgelopen decennia het predi- Raymond Goethals (Bel) De Tovenaar kaat Het Kanon gekregen, al was die omschrijving (Eng) King Kevin waarschijnlijk het meest toepasselijk voor Ronald Jószef Kiprich (Hon) De Tovenaar van Tatabánya Koeman. In dezelfde lijn liggen Il Cannone Ceco (‘Het (Zwe) De Baron Tsjechische Kanon’, Pavel Nedved), El Rifle (‘Het (Kam) De Keizer van Kameroen Geweer’, ) en Rocket Ronny (Ronny Daniel Passarella (Arg) El Gran Capitán (‘De Grote Rosenthal). De bijnaam De Tank van Kapitein’) verwijst niet zozeer naar zijn schotkracht als wel naar Pele (Bra) O Rey (‘De Koning’) zijn legendarische robuustheid en hardheid. Ferenc Puskás (Hon) De Galopperende Majoor Nog positiever wordt een vergelijking wanneer er Alf Ramsey (Eng) The General edelmetaal en juwelen bij worden gehaald. Het be- (Bra) O Rey (‘De Koning’) kendst is allicht de omschrijving De Zwarte Parel voor (Bel) De Kleine Generaal Pele. Eusebio, van zijn kant, werd De Parel van Mo- zambique genoemd, en zijn landgenoot Paulo Futre

[158] ONZE TAAL 2006—6 La Joya (‘Het Juweel’). De Italianen Gianni en EN VERDER , tot slot, zijn Ragazzo d’Oro en Bimbo d’Oro, twee ‘Gouden Jongens’. Karaktertrekken Dennis Bergkamp (Ned) The Iceman Eretitels, heiligen en tovenaars (Ned) Sluwe Arie Als je meer bent dan een modale voetballer of trainer, Rinus Israël (Ned) IJzeren Rinus worden koninklijke of adellijke personen een mogelij- Cesar Luis Menotti (Arg) El Flaco (‘De Slimme’) ke bron van vergelijking. Denk aan Der Kaiser (Franz Jean-Marie Pfaff (Bel) El Simpático Beckenbauer), aan Don Leo (), Eric le Roi (Eric Cantona), King Kenny (), El Lange carrière bij dezelfde ploeg Principe (‘De Prins’, ) en De Generaal (Ita) Mister Milan (Rinus Michels). Aan die laatste dankt Dick Advocaat, Sjaak Swart (Ned) Mister Ajax ooit assistent van Michels en nogal klein van stuk, (Ned) Mister zijn bijnaam De Kleine Generaal. Na zijn successen Dino Zoff (Ita) Dino Nazionale met AZ vorig seizoen heeft ook konink- lijke proporties gekregen: Koning Co. Stripfiguren, (teken)films, karikaturen werd door zijn ploeggenoten Il Barone genoemd, (Bel) Speedy (naar: Speedy Gonzalez) maar dat had behalve met zijn leidinggevende karak- (Bra) Charlie Chaplin (kromme benen) ter ook wel met zijn dure, elegante kleding te maken. Kevin Keegan (Eng) Mickey (naar: Mickey Mouse) En ook André Hoekstra en Andreas Möller waren en koning, zij het van een lagere rang: respectievelijk (Ned) Schnabbel en Babbel De Koning van de Kluts en Der Schwalbenkönig (‘De (Bel) Lucky Luc Koning van de Fopduik’). (Ned) Miep Miep (naar: Road Runner) In sommige gevallen worden de vergelijkingen Dragan Stojkovi´c (Ser) Pixie (naam van muis in Joegoslavische echt hoogdravend: voetballers als Johan Cruijff en Tom en Jerry) werden in Zuid-Europa op handen Ivan Zamorano (Chi) Bam Bam (naar: Bamm-Bamm Rubble, gedragen en kregen op het toppunt van hun roem uit The Flintstones) haast goddelijke bijnamen als (‘De Verlos- ser’) en San Marco. Ook in diezelfde ‘bovenaardse’ Varia sfeer zitten bijnamen als Il Fenomeno (Ronaldo), Il David Beckham (Eng) Spice Boy (getrouwd met een (ex-)Spice Girl) Genio (Dejan Savi´cevi´c), The Boy Wonder (Michael Dennis Bergkamp (Ned) Non-Flying Dutchman (vanwege zijn vlieg- Owen), The Welsh Wizard (), The Wizard angst) of the Dribble (Stanley Matthews), Monsieur Plus Zbigniew Boniek (Pol) Bello di Notte (‘Schoonheid van de Nacht’, () en Il Monumento (Dino Zoff). vanwege zijn prestaties bij avondwedstrijden) (Bel) Caje (uitgesproken als [kazje], naar zijn groot- Maar de grootste roem verwerf je misschien nog wel vaders café, de Kasselou, uitgesproken als wanneer je zoals Platini, Maradona of Cruijff zélf het [kazjeloe]) ijkpunt vormt voor nieuwe bijnamen: De Hongaarse (Arg) El Jardinero (‘De Tuinman’; maaide als jeugd- Platini (Lajos Detari), De Maradona van de Karpaten speler het gras) () of Johan Segundo (‘De Tweede (Bel) De Ket (vroeger Brusselse straatjongen, Johan’, ). Op dat vlak kan er niemand oftewel ‘ketje’) tippen aan Pele. Hoe vaak werd een nieuw aanko- mend talent niet bestempeld als De Nieuwe Pele? En hoeveel Witte Pele’s lopen er niet op deze aardbol rond? Te veel om op te noemen, wat meteen bewijst dat een bijnaam niet doorzichtig hoeft te zijn om al- gemeen verspreid te raken.

De lijst met bijnamen in dit artikel kon onmogelijk volledig zijn. : Toussaint Kluiters / ANP Kluiters : Toussaint

Uitgebreide overzichtslijsten zijn onder meer te vinden op de to volgende websites: Fo • http://members.lycos.nl/RobinvWijk/index-24.html • www.soccerphile.com/soccerphile/news/nicknames2.html

VERGELIJKING MET ILLUSTERE COLLEGA’S Saeed Al Owairan (Sau) De Maradona van de Woestijn Milan Baros˘(Tsj) Ostravan Maradona (‘De Maradona uit Ostrava’) Tore Andre Flo (Noo) Flonaldo (naar: Ronaldo) (Eng) Roonaldo (naar: Ronaldo) Arnold Scholten (Ned) De Blonde Socrates (Col) De Witte Gullit (Bra) De Witte Pele De Tovenaar van Tatabánya (de Hongaarse Feyenoorder Jószef Kiprich) probeert in 1992 een Vitesse-verdediger te omspelen.

ONZE TAAL 2006—6 [159]