Derdowski O Kaszubach
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Rok 2002 – Rokiem Hieronima Derdowskiego Zbigniew Studziñski Od redaktora X Derdowski o Kaszubach Lipiec by³ niemal zawsze radosnym okresem wypoczynku na który nie tylko uczniowie ale Przesz³o pó³roczna podró¿ i pobyt w Peters- la, Hilferding i Ceynowa. Zna³ tak¿e i my starsi pracuj¹cy z utêsknieniem wyczeki- burgu /o czy pisa³em w poprzednim numerze dzia³alnoœæ Mrongowiusza. Poza tym korzy- waliœmy wykonuj¹c sw¹ pracê...S³owem by³ „NG”/ by³y dla Derdowskiego pod wieloma sta³ z bogatych w³asnych obserwacji i doœwiad- to pierwszy miesi¹c wakacji i masowych urlo- wzglêdami kszta³c¹ce. Po¿yteczne i owocne czeñ. pów – by³... co nie oznacza, ¿e nadal nim nie by³o przede wszystkim zetkniê- Na wstêpie omawia histo- jest, ale dla wielu ju¿ nie jest takim samym cie siê w Petersburgu z prof. Bo- Nadal wêdruj¹ce przez riê „szczepu polskiego” zwane- okresem wypoczynku jak to... „za komuny” gus³awskim, który od wielu lat Kaszuby „spo³eczne niemoce” go Pomorzem. Podkreœla, ¿e bywa³o. zajmowa³ siê S³owiañszczyzn¹ - Trud, Strach i Nie Warto. „wojny królów piastowskich Czemu¿? Otó¿ wielu z nas - nawet Ci Fot. J. Maziejuk zachodni¹. Codziennie kilka go- z ksi¹¿êtami pomorskimi by³y z d³ugoletnimi sta¿ami pracy, przymusowo dzinne studiuwanie historii, geo- wielkimi b³êdami politycznymi musz¹ po¿egnaæ siê z prac¹ i przejœæ... na grafii i etnografii Kaszub zaowo- ze strony polskiej, bo coraz wiê- cowa³o prac¹ poety „O Kaszu- cej os³abia³y pobratymczy dokoñczenie na str. 5. bach”, która ukaza³a siê w 1883 szczep, tak bardzo potrzebny roku w „Przegl¹dzie Polskim”. do wspólnej walki z Niemca- Benedykt Reszka Na owe czasy rozprawka mi” „O Kaszubach” stanowi³a naj- Dalej mówi, ¿e cudem oca- Ochotnicy (cz. II ) wszechstronniejsze Ÿród³o infor- la³ tutejszy jêzyk, którego u¿y- macji o ¿uciu i charakterze ludu wano pomiêdzy S³upskiem polskiego, mieszkaj¹cego nad a Gdañskiem. Okolice te nazy- ...lokalny przyczynek do historii Ba³tykiem. Zbieraj¹c do niej ma- wano Kaszubami od zakasa- wojny polsko – bolszewickiej teria³y, Derdowski zapozna³ siê nych szubów czyli baranich dok³adnie z danymi, których do- 1919/1921 starczyli miêdzy innymi: Lore- Dokoñczenie na str. 5. Ju¿ wczeœniej do s³u¿by czynnej w ramach po- boru, do Wojska Polskiego w tym okresie, poprze- Kaszubskie Rody z Goch Edward Breza dzaj¹cy wybuch tej polsko – bolszewickiej wojny zosta³o - poza liczn¹ grup¹ ochotników /patrz Cz. I – Ma³gorzata z d.Mayer OSTROWSCY NG nr 8/ wcielonych z parafii Borowy M³yn, co naj- i Kazimierz Kiedrowscy mniej 20 mê¿czyzn. i ICH PRZYDOMKI Podobny zryw na Gochach, odnotowano z Zapcenia w 1863 roku kiedy to 205 m³odych tutejszych mê¿- oraz ich SZLACHECKIE czyzn, staj¹c w szeregach chor¹gwi dowodzonej dzieci: Ostrowite - figura Pomorska i ka- przez 28 letniego Andrzeja Teodora Grabowskiego, Matki Boskiej szubska rodzina w sk³adzie regimentu Wojewody Pomorskiego - Leszek wykonana przez Ostrowskich pochodzi Podskarbiego W. Denhofa, armii króla Jana III So- (1989 r.), J. Che³mowskiego ze szlacheckiej wsi bieskiego walczy³o zwyciêsko pod Wiedniem. Tam- z Brus Jagli Ostrowite w parafii Bo- tejsi wojowie rekrutowali siê z wolnych kaszub- Joanna rzyszkowy w obecnym skich ch³opów i zaœciankowych szlachceców... (1987 r.), pow. bytowskim /daw- Warto odnotowaæ i¿ tak¿e w tym czasie wspar- niej chojnickim/. Do- cia moralnego id¹cym na wojnê z Turkami, udzieli³ Dorota daæ bowiem trzeba, ¿e (1983 r.), jest wiele rodzin o na- dokoñczenie na str. 2. zwisku Ostrowski, któ- Miros³awa re pochodz¹ ze wsi (1984 r.). Ostrów, np. w dawnych powiatach sandomier- skim, ³om¿yñskim, opo- czyñskim, gnieŸnie- Rodzice pani Ma³gorzaty to: Jan Mayer ñskim. Heraldycy no- i Stanis³awa Pestkowska- mieszkañcy Bindu- tuj¹ te¿ Ostrowickich gi. a Pana Kazimierza: Klemens i Teresa z d. ze wsi Ostrowite. Ka- S³omiñska, a dziadkowie: Wojciech i Antonina szubscy Ostrowscy z d. Bastian Brzeziñska – wszyscy „po mie- byli herbu Do³êga, To- czu” z Zapcenia, a po „k¹dzieli” z terenu pór i paru innych. Goch. /-/ Dokoñczenie na str. 4 proboszcz Borzyszkowski ks. Wawrzyniec Florian wicie, ¿e Polacy wymordowali w 1920 roku oko³o Nasze dziewczyny Ryndwelski, wielki patriota, którego p³omienne ka- 20 tys. jeñców wojennych, g³ównie obywateli Ro- zania o zagro¿eniu wiary chrzeœcjañskiej przez Tur- sji. (M.in. tych zbrodni miano dopuœciæ siê w obozie ków, mobilizowa³y ch³opów z Goch i czêœci powia- jenieckim w Tucholi – red. ). Tak¹ propagandê Ro- tu bytowskiego do wstêpowania do oddzia³u Gra- sjanie podtrzymywali w latach II wojny œwiatowej bowskiego. Sam ATGrabowski by³ synem dziedzi- i po niej. w ten sposób oskar¿ano przedwojenny ca BrzeŸna Szlacheckiego a jego zastêpc¹ - Miko³aj rz¹d Polski i wpajano nienawiœæ klasow¹ i naro- £¹cki by³ synem dziedzica £¹kiego. dow¹. Te oszczerstwa, mia³y uzasadniaæ odwetowe Piewca Kaszub – Jarosz Hieronim Derdowski akcje rosyjskie, a zw³aszcza mordy Katyñskie i w in- te szlachetne odruchy i zaanga¿owanie w walce nych miejscach kaŸni 1939 roku. w obronie chrzeœcijañstwa, uwieczni³ w swym po- Po zakoñczonej wojnie 1920 roku, wiêkszoœæ emacie: „Kaszubi pod Wiedniem”. Ochotników pozosta³a w wojsku a¿ do okresu uko- Pamiêæ o tej wyprawie i Wiktorii Wiedeñskiej ñczenia obowi¹zkowej s³u¿by wojskowej i wykry- nadal jest na Gochach ¿ywa. Dowodz¹ o tym np. stalizowania siê sytuacji politycznej w kraju. Jako uroczystoœci przywo³uj¹ce pamiêæ o tamtych zda- zaufani ¿o³nierze Pi³sudskiego najczêœciej pe³nili rzeniach jakie odby³y siê w BrzeŸnie Szlacheckim s³u¿bê w rejonach przygranicznych. Marsza³ek w 1933 i 1983 roku, uroczystoœci, które by³y wielki- jako Naczelny Wódz doceni³ postawê Ochotników mi manifestacjami kilku tysiêcy nie tylko miejsco- i ka¿dego wysoko wynagradza³. Po ukoñczeniu wych Kaszubów. s³u¿by rezerwista mia³ zapewnione zatrudnienie Nic dziwnego, ¿e gdy przyszed³ rok 1920, tak w instytucji pañstwowej w zale¿noœci od predyspo- licznie miejscowi poszli broniæ Polski i chrzeœcija- zycji i wykszta³cenia. ñskiej wiary, przed bolszewickim potopem, zagra- Najczêœciej przechodzili oni do s³u¿by w Kor- ¿aj¹cym utratê odrodzonej po wiekach zaborów - pusie Ochrony Pogranicza, jako stra¿nicy na grani- polskiej pañstwowoœci. cy pañstwowej. Takim by³ Bernard Skwierawski Benedykt Reszka Tym razem s¹ to uczennice - 2 Liceum Ogól- nokszta³c¹cego w S³upsku przy ul. Mickiewicza: Daria Nebesio i Magda Wilkowska. Na zdjêciu wykonanym podczas bytow- skiego pikniku 1-majowego SLD towarzyszy im - Marian Kuten, Radny Powiatu Bytowskie- go a zarazem w-ce przewodnicz¹cy Rady Po- Ochotnicy wiatu SLD w Bytowie. Znani... nieznani... ...lokalny przyczynek do historii wojny polsko-bolszewickiej 1919/1921 (cz. II) Janina Cherek dokoñczenie ze str. 1. W grudzi¹ckich koszarach po miesiêcznym - inten- pe³ni¹cy s³u¿bê na granicy w pobli¿u £¹kiego. Wie- sywnym szkoleniu ochotnicy z³o¿yli przysiêgê woj- lu znalaz³o zatrudnienie na kolejach pañstwowych, z Czerska skow¹, by ruszyæ pod Warszawê, jednak nie wszy- urzêdach pocztowych b¹dŸ administracji pañstwo- dyrektorka Muzeum scy zd¹¿yli wyjechaæ na front, bowiem 15 sierpnia wej. Ch³opi otrzymywali ziemie uprawn¹, a nawet Historyczno - Etnograficznego Rosjanie ponieœli pod Warszaw¹ druzgocz¹c¹ klê- gospodarstwa i maj¹tki poniemieckie na bardzo do- skê. Do niewoli dosta³o siê oko³o 100 tysiêcy Ro- godnych warunkach. Dziêki takiemu postêpowaniu w Chojnicach sjan a dziesi¹tki tysiêcy zginê³o na polach bitew- – Marsza³ek Pi³sudski znalaz³ uznanie by³ych ¯yje w nieustannym poœpiechu m.in. dlatego, nych. Trzy z oœmiu armii bolszewickich zosta³o uni- ¿o³nierzy i ca³ego spo³eczeñstwa. By³ wzorem do- ¿e ci¹gle jestem w... drodze. St¹d marzê o tym, cestwione, reszta by³a w ca³kowitej rozsypce i pró- wódcy i opiekuna. aby mieæ kiedyœ czas na „nicnierobienie” – wy- bowa³a przedrzeæ siê do Rosji. To by³ prawdziwy znaje nam nasza bohaterka. „Cud nad Wis³¹”! Aneks – cz. II A wiêc pomimo sprawowania wa¿nego W nastêpnych dniach Marsza³ek J Pi³sudski za- urzêdu a zarazem wielu powinnoœci spo³ecz- pisa³ na swym koncie kolejne zwyciêstwa, a drugie Uczestnicy wojny nych w Chojnicach, nie jest chojniczank¹ co do znaczenia poza wygran¹ Bitw¹ Warszawsk¹, a mieszkank¹ Czerska. Nie jest równie¿ Kocie- by³o zwyciêstwo, jakie odnieœli Polacy 31 sierpnia polsko–bolszewickiej wiank¹, choæ urodzi³a i wychowa³a siê na Ko- 1920 roku pod Komarowem w pobli¿u Zamoœcia. ciewiu. Jej rodzice po II wojnie œwiatowej prze- Armia Budionnego, z któr¹ star³y siê wojska pol- 1919-1920 roku z Goch siedlili siê z Polski Wschodniej w okolice ko- skie zosta³a okr¹¿ona i niemal w ostatnim momen- *Ma³yga Franciszek - ur. 1895 rok BrzeŸno – cie uda³o siê nie ponieœæ sromotnej klêski i wybicia. Upi³ka. Bra³ bezpoœredni udzia³ w walce z bolszewi- Janina Cherek podczas uroczystoœci otwarcia Bitwa pod Komarowem uznana zosta³a za ostatni¹ kami, ws³awi³ siê postaw¹ ¿o³niersk¹, za co uzyska³ w Odrach gm. Czersk filii Chojnickiego Muzeum wielk¹ bitwê wojsk kawaleryjskich w historii Euro- wyró¿nienie i odznaczenie za obronê ojczyzny. Historyczno-Etnograficznego 19 lipca 2001 r., obok py. Marek Jankowski - burmistrz Czerska i Janusz Zwyciêska ta wojna zatrzyma³a nie tylko marsz Palmowski - Starosta Chojnicki. *Meyer Boles³aw - ur. w 1902 roku w Borzyszko- Armii Czerwonej na Zachód – jak siê okaza³o tylko wach. Jako ochotnik zosta³ skierowany na front gali- na dwadzieœcia lat -, ale tak¿e uratowa³a niepod- cyjski. w czasie jednej z potyczek zosta³ wziêty do leg³oœæ Polski, Europy Zachodniej a przede wszyst- niewoli rosyjskiej i wywieziony zosta³ na ty³y fron- kim krajów nadba³tyckich – Litwy, £otwy, Estonii tu do obozu jenieckiego, z którego z grup¹ wspó³ je- i Filandii. Wojnê tê zakoñczy³ traktat pokojowy, ñców, uda³o mu siê zbiec. w czasie poœcigu on jeden podpisany 28 marca 1921 roku w Rydze.