Caplliure Gramática 1933.Pdf
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
plllllllllllllllll iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii !_!i.tiii_iiiiiiimii.e- _____ *_uiiimimi ESPERANTO IDIOMA AUXILIAR INTERNACIONAL POR Manuel Caplliure Ballester Maestro superior, Profesor diplomado por Internacia Insti- tuto de Esperanto, de Ginebra, Miembro de Hispana Esperanto Instituto, Profesor de esta asignatura en el lnstituto de Idiomas de la Univer- sidad de Valencia, Vic - Delegito de Universala Esperanto Asocio (U. E. A.) VALENCIA-1.33 Imprenta de Jose Olmos Calle de Castellon, 13 llllinil!IIHIIIIIIIII!lllll.lllllll!!!llllll!lllllhlll!l!llllllllll!llln : ! : : I i:i iM:'rMll.l-IJ^INiHhi:i|'||J!|MT!.l;i|i|-ll; IIil:|i:IIIIII:|.1.1!HIIMIhi:I:i|Mll1.1!;\:|111.1hUU'II'1111.IIM'i^ri!'hi:I!!iliIIIIIIl|.'lMl'llHIIIIIMI:MIi|HHMHMHIUII!IIIMI!MI'.|' /6xOOOO rr ESPERANTO Idioma auxiliar internacionai GRAMATICA, EJERCICIOS Y DICCIONARIO por Maestro superior, Profesor diplomado por Internacja Instituto _ de Lsperanto, de Ginebra, Miembro de Hispana Espe= ranto Instituto, Profesor de esta asignatura en el Instituto de Idiomas de la Universi- :=: dad de Valencia :=: ^Vnlen-zLi 1933 ES PROPIEDAD DEL AUTOR FUNDAM ENTA 6RAMATIK0 de la lingvo Esperanto de Doktoro L. L. Zamenhof _v., . , . > A. Alfabeto Aa, Bb, Cc, Ĉĉ, Dd, Ee, Ff, Gg, Ĝĝ, Hh, Ĥĥ, Ii, Jj, ĵĵ, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Rr, Ss, Ŝŝ, Tt, Uu, Ŭŭ, Vv, Zz. Rimarko. Presejoj, kiuj ne posedas la liierojn ĉ, ĝ, ĥ, }, ŝ, ŭ, povas anstataŭ ili uzi ch, gh, hh, jh, sh, u. B. Reguloj 1. Hpiikolo nedifinita ne ekzistas; ekzistas nur artikolo difinita (la). egala por ĉiuj seksoj, kazoj kaj nombroj. ffimarko. La uzado de la artikolo estas tia sama, kia en ia aliaj lingvoj. La personoj, por kiuj la uzado de la arlikolo prezenlas mal- facilajon, povas en la unua lempo lute ĝin ne uzi. 2. La subsfaniiooj havas la finiĝon o. Por la formado de la multenombro oni aldonas la finiĝon j. Kazoj ekzistas nur du: nominativo kaj akuzativo; la lasta estas ricevata el la nominativo per aldono de la finiĝo n. La ceteraj kazoj estas esprimataj per helpo de prepozicioj (la genitivo per de, la dativo per al, la ablativo per pev, aŭ aliaj prepozicioj laŭ la senco). - 4 - 3. La adjektiuo finiĝas per a. Kazoj kaj nombroj, kiel ĉe la substantivo. La komparativo estas farata per la vorto pli, la superlativo per plej; ĉe la komparativo oni uzas la konjunkcion o/. 4. La numeraloj fundamentaj (ne estas deklinaciataj) estas: unu, du, tri, koar, kuin, ses, sep, ok, naŭ, dek, cent, mil. La dekoj kaj centoj estas formataj per simpla kunigo de la numeraloj. Por la signado de numeraloj ordaj oni aldonas la finiĝon de la adjektivo; por la multoblaj—la su- fikson obl; por la nombronaj—on; por la kolektaj—op; por la disdividaj—la vorton po. Krom tio povas esti uzataj numeraloj substantivaj kaj adverbaj. 5. Pronomo/ personaj: mi, ci, li, ŝ/, ĝ/ (pri objekto aŭ besto), si, ni, ui, ili, oni; la pronomoj posedaj estas forma- taj per aldono de la finiĝo adjektiva. La deklinacio estas kiel ĉe la substantivoj. 6. La uerbo ne estas ŝanĝata laŭ personoj nek nombroj. Formoj de verbo: la tempo estanta akceptas la finiĝon —as; la tempo estinta—is; la tempo estonta—os; la modo kondiĉa—us; la modo ordona—u; la modo sendifina—/. Participoj (kun senco adjektiva aŭ adverba): aktiva estan- ta—anf; aktiva estinta—int; aktiva estonta—ont; pasiva es- tanta—at; pasiva estinta—/'/; pasiva estonta—o/. Ĉiuj for- moj de la pasivo estas formataj per helpo de responda formo de la verbo esti kaj participo pasiva de la bezonata verbo; la prepozicio montranta la aganton ĉe la pasivo estas de. 7. La aduerboj finiĝas per e; gradoj de komparado kiel ĉe la adjektivoj. 8. Ciuj prepozicioj, per si mem postulas la nominativon. 9. Ĉiu vorto estas legata, kiel ĝi estas skribita. 10. La akcento estas ĉiam sur la antaŭlasta silabo. 11. Vortoj kunmetitaj estas formataj per simpla kunigo de la vortoj (la ĉefa vorto staras en la fino); la gramatikaj finiĝoj estas rigardataj ankaŭ kiel memstaraj vortoj. 12. Ce alia nea vorto la vortO ne estas forlasata. 13. Por montri direkton, la vortoj ricevas la finiĝon de la akuzativo. 14. Ĉiu prepozicio havas difinitan kaj konstantan sig- nifon; sed se ni devas uzi ian prepozicion kaj la rekta senco ne montras al ni, kian nome prepozicion ni devas preni, tiam ni uzas la prepozicion /e, kiu memstaran signifon ne havas. Anstataŭ la prepozicio /e oni povas ankaŭ uzi la akuzativon sen prepozicio. 15. La tiel nomataj vortoj fremdaj, t. e. tiuj, kiujn la plimulto de la lingvoj prenis el unu fonto, estas uzataj en la lingvo Esperanto sen ŝanĝo, ricevante nur la ortografion de tiu ĉi lingvo; sed ĉe diversaj vortoj de unu radiko estas pli bone uzi senŝanĝe nur la vorton fundamentan kaj la ceterajn formi el tiu ĉi lasta laŭ la reguloj de la lingvo Es- peranto. 16. La fina vokalo de la substantivo kaj de la artikolo povas esti forlasata kaj anstaŭigata de apostrofo. liiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiii GRAMATICA FUNDAMENTAL DE ESPERANTO clel Doctor L. L. Zamenhof A. A lf abeto Aa, Bb, Cc, Ĉĉ, Dd, Ee, Ff, Gg, Ĝĝ, Hh, Ĥĥ, Ii, Jj, ĵf, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Rr, Ss, Ŝŝ, Tt, Uu, Ŭŭ, Vv, Zz. Observacion.-Las irnprenlas que no posean las letras supersig- nadas ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ, pueden usar en su lugar ch, gh, hh, jh, sh, u. B. Reglas 1. Hrticulo indefinido no existe; existe solo el articulo definido la, que es igual para todos los sexos, casos y nŭmeros. Observacidn.—E\ uso del arliculo es lal como en Ias demas len- guas. Las personas a quienes el uso del arliculo presenta alguna di- ficultad, pueden dejar de usarlo completamente, al principio. 2. Los subsfanfioos tienen la terminacion o. Para la for- macion del plural se anade la terminacion j. Casos existen solamente dos: nominativo y acusativo; el ŭltimo se obtie- ne del nominativo por adicion de la terminacion n. Los demas casos se expresan con ayuda de preposiciones (el genitivo por de, el dativo por al, el ablativo por pen, u otras preposiciones segŭn el sentido. - 7 — 3. El adjetioo tcrmina cn a. Los casos y nŭmeros como en el substantivo. El comparativo se forma con la palabra pli; el superlativo con plej; en el comparativo se usa la conjuncion ol. 4. Los numerales fundamentales (no son declinables), son: unu, du, fri, koan, koin, ses, sep, ok, naŭ, dek, cenf, mil. Las decenas y centenas se forman por simple yuxta- posicion de los numerales. Para designar los numerales ordinales se anade la terminacion del adjetivo; para los mŭltiplos, el sufijo obl; para los partitivos, on; para los co- lectivos, op; para los distributivos la palabra po Ademas de esto pueden usarse los numerales substantivos y adverbiales. 5. Pronombres personales: mi (yo), ci (tŭ), li (el), ŝi (ella), ĝi (el, ella, ello refiriendose a animal o cosa), si (si reflexivo), ni (nosotros), vi (vosotros, ustedes), ili (ellos, ellas), oni (se impersonal); los pronombres posesivos se forman por adicion de la terminacion adjetiva. La declina- cion es como en los substantivos. 6. El verbo no cambia segŭn las personas ni los nŭme- ros. Formas del verbo: el tiempo presente acepta la termi- nacion as; el tiempo pasado is; el tiempo futuro os; el modo condicional us; el modo imperativo u; el modo infinitivo /. Los participios (tambien con significaciĉn adjetiva o ad- verbial): activo presente anf; activo pasado int; activo futuro onf; pasivo presente af; pasivo pasado //; pasivo futuro o/. Todas las formas del pasivo se conjugan con ayuda de la forma correspondiente del verbo esti (ser o estar) y el participio pasivo del verbo necesario; la prepo- sicion que muestra el sujeto agente en la voz pasiva es de. 7. Los adverbios terminan en e. Los grados de compa- racion como en los adjetivos. • — 8 -- 8. Todas las preposiciones por si mismas exigen la forma del nominativo. 9. Todas las palabras se leen como estan escritas. 10. El acento recae siempre sobre la penŭltima silaba. 11. Las palabras compuestas se forman por simple yuxtaposicion de las voces (la voz principal se pone al final); las terminaciones gramaticales se consideran tam- bien como palabras independientes. 12. En presencia de otra palabra negativa, la palabra ne (no) se suprime. 13. Para mostrar direccion, las palabras reciben la terminaciĉn del acusativo. 14. Cada preposicion tiene una significacion definida y constante; pero si hemos de usar alguna preposicion y el sentido recto no nos muestra cual de ellas hemos de tomar, ehtonces usamos la preposicion /e que no tiene significacion propia. En liigar de la preposicion /e se pue- de tambien usar el acusativo sin preposiciĉn. 15. Las llamadas palabras exoticas (cientificas o tecni- cas), las cuales la mayor parte de las lenguas tomaron de una fuente!comŭn, se usan sin modificacion en la lengua Eŝperanto, recibiendo solamente la ortografia de esta len- gua,"pero en presencia de varias palabras derivadas de una radical, es mejor usar integra solamente la palabra fundamehtal y formar de esta ŭltima las demas,''_eĝŭn las reglas de la lengua Esperanto. 16. La vocal final del substantivo y del articulo puede ser suprimida y sustituida por un apostrofo. 1 fjĝ* \ f «0»'"': f «0» \ { «=0=- \ f «0* \ :'* :* «0» \ ^ \ :' ^> \ f 4h'\ f «0» \ o^oKo^o c_^6)(o^ĉ */^>VcĴ^o o^SN&^ĉ o/o» <o\o q/^o)<o^d o/^oKo^ĉ a/Q)*3^ c_/o^c^c d^o><S^Ĉ o^SHo^c ra_rr_a&iea LECCION P R I M E R A SUMAttlO.— /. Foniiica.— ?. Alfabeto.—3. Pronunciaci6n.—4. Acento tdnico 1. El Esperanto es un idioma rigurosamente fonetico; se pronuncian todas las letras y se pronuncian siempre de la misma manera, asi que a cada letra corresponde un solo sdnido y cada sonido tiene una sola letra que lo represente.