Tahtalı Dağı'nın (Antalya) Hidrojeolojik Geleceği
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 3 (1): 139-144, 2010 ISSN: 1308-3961, www.nobel.gen.tr Tahtalı Dağı’nın (Antalya) Hidrojeolojik Geleceği Yasemin LEVENTELİ Akdeniz Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Antalya, TÜRKIYE *Sorumlu Yazar Geliş Tarihi : 17.12.2009 e-posta: [email protected] Kabul Tarihi : 13.01.2010 Özet Beydağları Milli Parkı sınırları içerisinde yer alan Tahtalı Dağı, Antalya Körfezi batı kenarı boyunca uzanır. İçerdiği bitki örtüsü çeşitliliği, endemik bitkileri, yaban hayvanı ve tarihi anıtlar önemli özelliklerindendir. Temel olarak; dolin gibi karstik yapıların yaygın olduğu kireçtaşından oluşmaktadır. Bu karstik yapılar kışın kar ile dolmakta ve daha sonra yeraltısularını beslemektedir. Kayak için uygun olmayan morfolojisi, yetersiz ve niteliksiz kar örtüsüne rağmen; 2002 yılında, Tahtalı Dağı’nın yaklaşık 600 m2’lik alanı, özel bir turizm şirketine kayak merkezi inşa etmek amacıyla; alt ve üst istasyon tesisleri, teleferik hattı ve yol yapımı için 29 yıllığına kiralanmıştır. Teleferik hali hazırda hizmet vermektedir. Tesisin tam kapasite hizmete girmesi ile ortaya çıkacak atıkların yeraltı ve yüzey sularına etkisi göz ardı edilmiştir. Oysa ki; Tahtalı Dağı, biri kuzeyinde diğeri güneyinde olmak üzere iki havzayı beslemektedir. Teke yarımadasındaki Kemer, Çamyuva ve Tekirova bu havzalarda yeralan önemli yerleşim alanlarındandır. Dağın zirvesinde yapılacak bu ölçekteki bir tesis (1) morfolojiyi ve (2) hidrolojik dengeyi bozacak, (3) yüzey ve yeraltı sularını kirletecek, (4) endemik bitkiler ve hayvanlar zarar görecek ve (5) yangın olasılığı artacaktır. Bu boyutta bir yapılaşma olmadan da, doğa sporları ile ilgili projeler geliştirilerek, bölge turizmine hizmet etmek mümkündür. Anahtar Kelimeler: Tahtalı Dağı, Hidrojeoloji, Yeraltısuyu, Beslenme Havzası Hydrogeological Future of Tahtalı Mountain (Antalya, Turkey) Abstract Tahtalı Mountain, located within the frontiers of the Beydağları National Park, lies along the Western part of the Antalya Bay. Its main characteristics are its variety of vegetation, endemic plants, wild animals and historical sites. The mountain is basically made of limestone which has karstic structures such as dolines. These karstic features fill with snow in winter and recharge the aquifer. Despite its unsuitable morphology and inadequate and inappropriate snow cover, an area of approximately 600 m2 of Tahtalı Mountain was rented for 29 years by a private tourism company in 2002 in order to build a ski resort with its aerial cableway with upper and lower stations and a route. The aerial cableway has already been in service. The impact of the waste on surface and groundwater after the resort is put into service has been ignored. Nevertheless, Tahtalı Mountain supports two reservoirs: one in its north and one in its south. Kemer, Çamyuva and Tekirova situated in the Teke Peninsula and also in these reservoirs are important dwelling areas. A resort of such growth on the top of the mountain will deteriorate (1) the morphology and (2) hydrological balance, (3) will contaminate the surface and groundwater, (4) the endemic plants and animals will suffer and (5) the risk of fire will rise. It is possible to contribute to the tourism sector of the region without such massive construction by developing projects about natural sports. Keywords: Tahtalı Mountain, Hydrogeology, Groundwater, Recharge Basin GİRİŞ Ancak; kayak için uygun olmayan morfolojisi, yetersiz ve niteliksiz kar örtüsüne rağmen; zirvede bir Önemli derecede hissedilmeye başlanan küresel kayak merkezinin inşası gündeme gelmiştir. Bu tesisin ilk ısınma ve beraberinde su sorunu, tümüyle insanoğlunun aşaması olan teleferik hali hazırda hizmet vermektedir. yanlış uygulamalarına dayanmaktadır. Mühendislik Sadece birkaç noktadaki istasyonların yapımında bile projeleri için yanlış yer seçimi ve su kaynaklarının yüzlerce sedir ve çam ağaçları kesilmiştir. Tesisin tam plansız – programsız kullanılması bu uygulamaların kapasite hizmete girmesi ile; söz konusu olumsuz çevre başında gelmektedir. etkilerinin sadece ağaç kesimi ile sınırlı kalmayacağından, Antalya Körfezi batı kenarı boyunca uzanan ve 2366 bölgenin su kaynaklarının kurutulacağından, aynı metrelik yüksekliği ile bölgenin görkemli dağlarından zamanda yeraltısularının kirletileceğinden endişe biri olan Tahtalı Dağı, Olimpos-Beydağları Milli Parkı edilmektedir. sınırları içerisinde yer almaktadır. İçerdiği bitki örtüsü Bu çalışmanın amacı; “kayak pisti” gibi büyük çeşitliliği, endemik bitkileri, yaban hayvanı ve tarihi ölçekli bir projenin çevredeki su kaynaklarına etkilerini anıtları ile tam bir “ulusal servet” niteliği taşımaktadır. ve dolaylı – dolaysız sonuçlarını irdelemektir. 140 Y. Leventeli / Bibad, 3 (1): 139-144, 2010 MATERYAL VE YÖNTEM başlıkları aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: 1) Morfolojik Özellikler: Bölgenin morfolojik Tahtalı Dağı, Teke Yarımadası güneydoğusunda, özelliklerinin belirlenmesi için öncelikle 1/25.000 Antalya Körfezi batı kenarı boyunca uzanır (Şekil 1). ölçekli topoğrafik haritalar incelenmiş; daha sonra arazi Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler arasında, bu yüksekliğe çalışmaları yapılmıştır. (2366 m) sahip olup da kıyıya en yakın (11 km) dağ Antalya Körfezi’nin batısında yeralan çalışma olma özelliği nedeniyle, dünya dağları arasında önemli alanı; kuzeyde Kavak Dağı (1448 m), batıda Teke bir yere sahiptir. Kıyıdan itibaren yükselmeye başlayan Dağı (2025 m), güneyde Üçtepeler (582 m) ve doğuda bu dağın doğu ve güney yamaçlarında, 1200 metreye Akdeniz ile sınırlanmıştır. Buna göre; Teke Yarımadası varan dik yüzeyler mevcuttur. Adını yaban güvercininin güneydoğusunda, Antalya Körfezi batı kenarı boyunca en büyüğünden alan Tahtalı Dağı, Olimpos-Beydağları uzanan ve Beydağları içerisinde yeralan Tahtalı Dağı, Milli Parkı sınırları içerisinde yer alır. 2366 metrelik yüksekliği ile çalışma alanındaki en Bu çalışmada 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritaların görkemli dağı oluşturmaktadır. Ayrıca Akdeniz’e yanısıra; MTA’nın yayını olan ve Şenel tarafından kıyısı olan ülkeler arasında, bu yüksekliğe sahip gerçekleştirilen 1/100.000 ölçekli L10 ve L11 nolu olup da kıyıya en yakın (11 km) dağ olma özelliğini jeolojik haritalardan yararlanılmıştır [1,2]. Arazi taşımaktadır. (sözlü görüşme ve kaynak taramaları). çalışmaları sırasında; mevcut haritalar temel alınarak, Kıyıdan itibaren yükselmeye başlayan bu dağın doğu ve bölgenin morfolojik özellikleri, yüzey sularının (kaynak güney yamaçlarında, 1200 metreye varan dik yüzeyler ve/veya akarsu) dağılımı ve jeolojik birimlerin yayılımı mevcuttur. Dağın kuzeyi, kuzeybatısı ve kuzeydoğusu yerinde belirlenmeğe çalışılmıştır. Ayrıca çalışma alanı göreceli olarak daha yumuşak bir topoğrafyaya sahiptir. ile ilgili daha önce yapılmış, arkeolojik ve biyolojik Bununla birlikte; özellikle üst kotlarda, karstik yapılardan çalışmalar incelenmiştir. olan dolinlerin varlığı, arazinin girintili-çıkıntılı olmasına neden olmuştur. İSTANBUL KARADENİZ Çalışma alanı içerisinde bulunan başlıca yerleşim İ Z yerleri Kemer, Çamyuva ve Tekirova’dır. Bunların İ ANKARA N ANTALYA E D yanısıra Beycik Köyü, Emzikçeşme mevkii, Aslanbucak, E G Gedelma Köyü, Çukuryayla, Kocaelma, Kızılalan ve E ANTALYA İ Gürleyik Mevki başta olmak üzere birçok dağ yerleşkeleri AKDENİZ Z E I I F de bulunmaktadır. Ğ R R A Ö 2) Jeolojik Özellikler: Maden Tetkik ve Arama Genel D A R K A A Müdürlüğü tarafından hazırlanan 1/100.000 ölçekli L10 L IN Y Ğ IÇ R L ve L11 jeolojik paftaları (No:7 ve No:8) [1,2] ile 1/250.000 A A A S I T D ölçekli jeolojik paftadan (No:3) [3] yararlanılmıştır. Ğ N Y A A E D Batı Toroslar’da Antalya körfezinde yer alan bölgede, E B K I Antalya naplarına ait Alakırçay napı, Tahtalıdağ napı ve E Ğ KEMER T A D Tekirova ofiyolit napı ile bunların üzerinde neootokton I GÖDENE L örtü birimleri yüzeyler (Şekil 2). Söz konusu birimlerin A T H tanımlamaları Şenel’den [1,2] alınmıştır: A T “Antalya napları; Lefevre [4] tarafından tanımlanmıştır [2]. Daha sonra Şenel ve diğ. [5,6] tarafından Çataltepe Napı, Alakırçay napı, Tahtalı Dağ napı ve Tekirova ofiyolitik napı olarak yeniden bölümlendirilmişlerdir [2]. Çalışma alanında Alakırçay napı, Tahtalı Dağ napı ve I KUMLUCA Ğ Tekirova ofiyolitik napı gözlenmiştir. A D Alakırçay napı: Alakırçay ve Kumluca birimlerinden Z FİNİKE İ K oluşur ve yapısal olarak Çataltepe napı üzerinde, R A Tahtalıdağ napı altında bulunur. Çalışma alanında M Kumluca birimine ait kaya birimleri bulunmamaktadır. AKDENİZ Nap, Alakırçay biriminin Alakırçay grubuna ait kaya 0 5 Km birimleri ile temsil edilir. Şenel ve diğ. [7] tarafından adlandırılan grup Orta-Üst Triyas yaşlı, yanal ve düşey Şekil 1. Çalışma alanı yer bulduru haritası. yönde birbirleriyle geçişli halobialı mikrit, çörtlü mikrit, radyolarit, çört şeyl, bitkili kumtaşı, yastık yapılı bazalt, BULGULAR spilit, silisleşmiş bazalt vb. kaya türlerinden oluşur. Aşırı Temel olarak kaynak tarama ve arazi çalışmalarına kıvrımlanma ve faylanma nedeniyle çok fazla karışmış dayanan bulgular 5 ana başlıkta toplanmıştır. Bu ve kaotik bir yapı kazanmıştır. Grup içindeki radyolarit Y. Leventeli / Bibad, 3 (1): 139-144, 2010 141 ve çörtler, Tespihli formasyonu; çörtlü mikrit ve halobialı mikritler, Gökdere formasyonu; bitkili kumtaşı ve şeyler, N Çandır formasyonu; bazik volkanitler ise Karadere formasyonu olarak ayırtlanmıştır. Üstte bloklu flişle temsil edilen Keçili formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülür. Tahtalıdağ nap yapısal olarak Alakırçay napı Kemer üzerinde bulunur. Genelde Kambriyen-Üst Kretase yaşlı platform tipi çökeller kapsar. Mesozoyik