Koor & Orkest Collegium Vocale Gent
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
2007-2008 BLAUWE ZAAL WO 14 NOVEMBER 2007 Koor & Orkest Collegium Vocale Gent olv. Philippe Herreweghe 2007-2008 Bach wo 14 november 2007 KOOR & ORKEST COLLEGIUM VOCALE GENT olv. PHILIPPE HERREWEGHE za 15 december 2007 FREIBURGER BAROCKORCHESTER & COLLEGIUM VOCALE GENT olv. MASAAKI SUZUKI do 24 april 2008 LA PETITE BANDE olv. SIGISWALD KUIJKEN Bach KOOR & ORKEST COLLEGIUM VOCALE GENT PHILIppE HERREWEghE muzikale leiding / DOROTHEE MIELDS sopraan JAN KOBOW tenor / MATTHEW WhITE altus / PETER KOOIJ bas JOHANN SEBASTIAN BAch (1685-1750) Cantate ‘Wie schön leuchtet der Morgenstern’, BWV1 22’ Pictogrammen DeSingel AUDIO gelieve uw GSM uit te schakelen SAMUEL SchEIDT (1587-1653) Motet ‘Nun komm der Heyden Heyland’ 3’ JOHANN SEBASTIAN BAch De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Cantate ‘Nun komm, der Heiden Heiland’, BWV61 15’ Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. REAGEER & WIN pauze Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. Selecteer hiervoor voorstelling/ concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om JOHANN SEBASTIAN BAch tickets te winnen. Cantate ‘Schwingt freudig euch empor’, BWV36 30’ HEINRIch SchÜTZ (1585-1672) Motet ‘Nun komm, der Heiden Heiland’, SWV301 3’ Bij elk concert worden cd’s te koop aangeboden door ’t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, Schilde, 03 384 29 70 > www.tklavervier.be JOHANN SEBASTIAN BAch Cantate ‘Nun komm, der Heiden Heiland’, BWV62 17’ foyer deSingel enkel open bij avondvoorstellingen in rode en/of blauwe zaal open vanaf 18.40 uur kleine koude of warme gerechten te bestellen vóór 19.20 uur broodjes tot net vóór aanvang van de voorstellingen en tijdens pauzes Hotel Ramada Plaza Antwerp (Desguinlei 94, achterzijde torengebouw ING) inleiding door Diederik Verstraete, 19.15 uur, foyer > Restaurant HUGO’s at Ramada Plaza Antwerp begin 20.00 uur open van 18.30 tot 22.30 uur pauze omstreeks 20.45 uur > Gozo-bar einde omstreeks 22.00 uur open van 10 uur tot 1 uur, uitgebreide snacks tot 23 uur teksten programmaboekje Johan Van Acker met dank aan de Bijloke Muziekcentrum Gent deSingelaanbod: tweede drankje gratis bij afgifte van uw toegangsticket coördinatie programmaboekje deSingel J.S. BAch, AdVENTSCANTATES Luthers koraal ‘Nun komm, der Heiden Stimme’). Zoals wel vaker, gebruikte Heiland’ (Kom toch, redder der heide- Bach de eerste en de laatste strofe van nen) zorgt voor de rode draad van- de koraaltekst als hoekstenen. De tus- avond. De tekst staat op het program- senliggende aria’s en recitatieven zijn ma van Schütz, Scheidt en J.S. Bach in vermoedelijk van de hand van librettist zijn drie cantates voor de eerste ad- Andreas Stübel, emeritus conrector ventszondag BWV36, 61 en 62. Schütz van de Thomasschool in Leipzig. Aan en Scheidt zetten alleen Luthers eerste de door Nicolai bedachte tekst en me- vier verzen op muziek; Bach daarente- lodie van dit koraal hechtte Bach veel gen verwerkt het koraal in een grotere belang. Hij verwerkte ze in verschillen- compositie. Volgens de traditie werd de cantates o.a. in de later deze avond die zondag gelezen uit de ‘Brief aan de te horen BWV36, BWV61 en BWV62. Romeinen’ en het Mattheus-evange- Samuel Scheidt (1587-1654) symboli- lie. De cantate werd gezongen tussen seert de beginnende, op Italië gerichte de bijbellezingen en de Credo-samen- barok. Zijn reputatie stoelt vooral op zang. De inhoud van de voorafgaande zijn vocale muziek. In zeven bundels, bijbelteksten geeft een indicatie van de gepubliceerd tussen 1620 en 1640, spirituele teneur die Bach de muziek snijdt hij in hoofdzaak twee genres aan: wilde geven. Hij geeft hier blijk van een motetten en concertante vormen (bij- indrukwekkende muzikale inventiviteit; voorbeeld ‘Geistliche Concerte’) voor bij elke reprise geeft hij Luthers zeer klein of groot ensemble. Ze getuigen eenvoudige melodie een ander karak- van een tweevoudige invloed: een ter mee. Nederlandse (van Sweelinck, met wie Johann Sebastian Bach (1685-1750) hij studeerde) met versierd contrapunt, schreef de cantate ‘Wie schön naast een moderne Italiaanse variant leuchtet der Morgenstern’, BWV1 in (concertante stijl, madrigalismen, dub- 1725 naar aanleiding van het feest van bel koor, enz.) Ook de Duitse instru- de annunciatie (25 maart), de bood- mentale muziek liet in zijn vocale reper- schap van de engel Gabriël aan Maria toire haar sporen na. In zijn ‘Cantiones dat ze moeder zou worden van de sacrae’ uit 1620, en dus in het motet zoon van God. Aangezien 25 maart ‘Nun komm der Heyden Heyland’, is de vaak in de vastentijd viel, was het niet orgelvariatie de belangrijkste invloed. gebruikelijk om dit feest muzikaal op te Het grootste deel van dit werk is ge- luisteren. In 1725 vielen annuciatie en componeerd voor dubbel koor zonder palmzondag echter samen, zodat er begeleiding. Toch zouden instrumen- in Leipzig toch een feestelijke cantate ten de koorpartijen hebben verdub- kon uitgevoerd worden. Bach baseer- beld. In hun gebruik van meerkorig- de zich op het gelijknamige koraal uit heid mogen de ‘Cantiones’ dan weinig 1599 van Philipp Nicolai (vooral bekend vernieuwend zijn, toch kijken ze al naar ‘Madonna met kind’ van Carlo Maratta, ca. 1695 © Pinacotheek Vaticaan van het koraal ‘Wachet auf, ruft uns die de toekomst. Ze vormen de synthese van Sweelincks stijl en de meerkorige geeft zodoende zijn naam aan het gen- hij een opleiding volgde, is overduide- Italiaanse stijl van Praetorius. re. Anders dan in BWV61 is de binding lijk in zijn schrijfstijl. Zijn melismen zijn J.S. Bach toonzette ‘Nun komm, der van de middelste strofen aan begin- en zuiver en drukken op gepaste wijze Heiden Heiland’, BWV61 een eerste slotkoraal veel groter, wat tot een eer- de spanning van de woorden uit. Een keer in 1714 voor de hofkapel van her- der objectieve vormgeving leidt. Ook ander kenmerk is het gemak waarmee tog Willem Ernst von Saksen-Weimar. de symboliek van verschillende rollen de componist van de ene sfeer naar de De adventstijd - de vier zondagen - in BWV61 treden de goegemeente andere overgaat. Vaak splitst hij een omvattende periode voor Kerstmis- en Christus haast scenisch op - en het werk op in twee of drie delen, die hij elk vormt het begin van het kerkelijk jaar, symbolische spel der toonaarden ont- een andere stijl meegeeft. Daardoor een periode van inkeer en bezinning. breken. De cantate ‘Schwingt freu- kan hij de aandacht vestigen op bepaal- Bach hoefde tijdens die weken dan ook dig euch empor’, BWV36, bestemd de tekstpassages die anders onopge- geen concertante (‘figurale’) kerkmu- voor de eerste zondag van de advent, merkt zouden blijven. De ‘Kleine geistli- ziek te voorzien. Alleen op de eerste kent een lange ontstaansgeschiede- che Concerte’, waartoe het motet ‘Nun adventszondag werd nog een cantate nis. Het concept ontstond tijdens de komm, der Heiden Heiland’, SWV301 uitgevoerd. Bach opteerde voor ‘Nun beginjaren van Bachs Leipziger periode behoort, componeerde hij tijdens de komm, der Heiden Heiland’, een om- (1725), ter gelegenheid van de verjaar- Dertigjarige Oorlog (1618-1648), een dichting door Martin Luther (1524) van dag van een hoogleraar. Na een eerste periode van onzekerheid en drastische de Ambrosiaanse (d.w.z. niet-gregori- herwerking in 1726 ter gelegenheid van bezuinigingen. Schütz moest daardoor aanse) hymne ‘Veni redemptor gen- de verjaardag van prinses Charlotte een beroep doen op een beperkte be- tium’. Friederike Wilhelmine (Anhalt-Köthen), zetting: één tot vijf solisten, begeleid In 1723 ging Bach als Thomascantor volgde pas in 1731 de versie BWV36 door basso continuo. In zijn opdracht aan de slag in Leipzig, waar hij vooral zoals ze vanavond te horen zal zijn. bij de tweede bundel verontschuldigde de eerste jaren enorm veel cantates De basistekst is van Picander, die hij zich dan ook bij prins Frederik van schreef. ‘Nun komm, der Heiden we kennen als tekstdichter van de Denemarken, maar onder deze een- Heiland’, BWV62 behoort tot de zoge- Matthäus Passion; Bach voegde hier voud blijft men het genie van de com- naamde koraalcantates uit het twee- nog het slotkoraal ‘Komm, du schöne ponist horen. de Leipziger jaar (1724). Bach had het Freudenkrone, bleib nicht lange’ aan beroemde Lutherlied tien jaar eerder toe, gebaseerd op de laatste strofe in Weimar gebruikt in de gelijknamige van het koraal ‘Wie schön leuchtet der cantate BWV61, eveneens als begin Morgenstern’ van Philipp Nicolai (1599). van het kerkelijk jaar. BWV62 werd voor Zo ontstond een duidelijke verwijzing het eerst uitgevoerd op 3 december naar de advent. 1724. In zijn tweede cyclus van 1724- Heinrich Schütz (1585-1672) werd 1725 streefde Bach naar een nog gro- een eeuw vóór Bach geboren. Van alle tere en literaire consistentie. Dankzij Duitse componisten is hij degene die een langere voorbereidingstijd kon hij het dichtst in de buurt van de mees- zich concentreren op een meer uni- ter van Leipzig komt. Net zoals bij Bach form librettotype. Vanaf nu baseerde gaat zijn muziek terug naar de wortels hij elke cantate op een koraal dat bij van het lutheranisme. Ze baseert zich de tijd van het jaar paste. De eerste en op liturgische teksten, in hoofdzaak laatste verzen van dat koraal dienden uit het Oude Testament en vooral de als openings- en slotdelen van de can- Psalmen, en ontvouwt een verfijnd tate. De rest werd geparafraseerd, ver- gevoel voor contrapuntrijke melodie- kort of aangepast aan de vrije poëzie en zonder kunstgreepjes. Zoals veel van de recitatieven en aria’s. Het koraal van zijn tijdgenoten reisde Schütz naar fungeert als het ware als rode draad en Italië. De invloed van Monteverdi, bij wie JOHANN SEBASTIAN BAch Cantate ‘Wie schön leuchtet der Morgenstern’, BWV1 tekst: 1,6: Philipp Nicolai 1599; 2-5: Andreas Stübel (?) 1. Coro Wie schön leuchtet der Morgenstern 5. Aria (Tenor) Voll Gnad’ und Wahrheit von dem Herrn, Unser Mund und Ton der Saiten Die süße Wurzel Jesse! Sollen dir Du Sohn Davids aus Jakobs Stamm, Für und für Mein König und mein Bräutigam, Dank und Opfer zubereiten.