hoofdstuk 5 overzicht van de nederlandse biodiversiteit

Animalia ▶ Arthropoda (fylum) ▶ Arachnida (klasse) ARACHNIDA - SPINACHTIGEN nederland 2250 gevestigd (waarvan tientallen exoten) Erik J. van Nieukerken wereld ruim 102.200 beschreven

Acari

[Ricinulei]

[Palpigradi]

Araneae Mijten - Spinnen - Araneae

[Amblypygi]

[Uropygi]

[Schizomida]

[Scorpiones] Hooiwagens - Opiliones Pseudoschorpioenen - Pseudoscorpiones

Opiliones Geleedpotigen waarvan het lichaam in principe in tweeën is gedeeld: een kopborststuk en een achterlijf. Er is geen Pseudoscorpiones aparte kop te onderscheiden. Het kopborststuk draagt twee paar monddelen en vier paar poten, maar geen voel- [Solifugae] sprieten of vleugels. Hieronder vallen, voor zover het Ne- derland betreft, de ordes mijten (Acari), spinnen (Ara- neae), hooiwagens (Opiliones) en bastaardschorpioenen (wereldwijd 258 soorten) en rolspinnen (Solifugae) (we- (Pseudoscorpiones). Daarnaast behoren nog zes kleine or- reldwijd 1100 soorten) – en de schorpioenen (Scorpiones, des – kapucijnspinnen (Ricinulei) (wereldwijd 58 soor- wereldwijd 1764 soorten) tot de spinachtigen. De stam- ten), Palpigradi (wereldwijd 82 soorten), zweepspinnen boom geeft de verwantschappen van alle ordes gebaseerd (Amblypygi) (wereldwijd 158 soorten), zweepstaartschor- op onder andere Coddington et al. (2004) en Shultz pioenen (Uropygi) (wereldwijd 108 soorten), Schizomida (2007).

Animalia ▶ Arthropoda (fylum) ▶ Arachnida (klasse) ▶ Acari (subklasse) ACARI - MIJTEN nederland 1557 gevestigd (waarvan tientallen exoten), Henk Siepel nog honderden verwacht wereld ca. 48.200 beschreven Kleine spinachtigen zonder spintepels aan het achterlijf en riformes behoren de ordes Sarcoptiformes (mosmijten en zonder primaire segmentatie. Mijten worden onderverdeeld weekhuidmijten) en een grote verzamelgroep zonder een- in twee grote superordes: de Parasitiformes en de Acarifor- duidige Nederlandse naam, de (krantz & mes. Tot de Parasitiformes behoren vier ordes, waaronder walter 2009). Zie de tabel voor een overzicht van het aantal de roofmijten (Mesostigmata) en de teken (Ixodida), de soorten per familie. Mosmijten (suborde Oribatida van de andere ordes zijn Opilioacarida (vooral tropisch) en Holo- Sarcoptiformes), watermijten (subcohort Hydrachnidia in thyrida (op de eilanden van de Stille Oceaan). Tot de Aca- de suborde Prostigmata van de Trombidiformes) en de

◀ ◀ Allothrombium

◀ Cheyletiella parasitivorax uit vacht van konijn

 de nederlandse biodiversiteit

▶ Gal van tetanothrix

▶ ▶ Gal van essenbloesemmijt fraxinivora

familie Phytoseiidae (Mesostigmata: Gamasina) worden stadium, evenals een aantal soorten spintmijten (Tetrany- hieronder uitgebreider behandeld. Mijten vormen een bij- chidae); van de laatste groep zijn er echter ook die een eidia- zonder diverse diergroep met leefgebieden van de diepzee pauze hebben (jeppson et al. 1975). Bij verreweg de meeste mij- tot in dieren als parasiet en met voedingswijzen die vrijwel tensoorten komen gewone ruststadia voor zonder fysiologi- alle mogelijkheden omvatten. sche schakels: een eenvoudig vertragen, stoppen en weer op gang komen van de basisstofwisseling. Normalerwijs ko- Cyclus men bij mijten mannetjes en vrouwtjes voor en is er sprake De levenscyclus van mijten is zeer uiteenlopend; de meest van een geslachtelijke voortplanting. Andere reproductie- uitgebreide vorm vinden we bij onder andere de mosmijten vormen komen evenwel ook voor. Thelytokie (ongeslachte- en de watermijten, met een larve, een proto-, deuto- en trito- lijke voortplanting met alleen vrouwtjes) komt voor bij nimf en uiteindelijk de volwassen mijt. Parasitiformes ken- bodembewonende Mesostigmata, Oribatida en Endeostig- nen ook nog een prelarve, een stadium dat niet uit het ei mata. Arrhenotokie (uit onbevruchte eieren komen man- komt en waarschijnlijk dient als ruststadium. De larve heeft netjes, uit bevruchte eieren vrouwtjes) komt voor bij onder zes poten, de volgende stadia allemaal acht. Een uitzonde- andere spintmijten, Tetranychidae (helle & sabelis 1985), maar ring vormen de galmijten Eriophyoidea, waarbij poten iii ook bij Astigmatina (Histiostomatidae) en Mesostigmata en iv in alle stadia ontbreken (van der hammen 1972). De ont- (onder andere Ascidae en Macrochelidae). Pseudoarrheno- wikkelingsnelheid en daarmee vaak ook het aantal genera- tokie (waarbij na de paring een groot deel van het manne- ties per jaar varieert sterk: van drie dagen bij Macrocheles lijk genoom verloren gaat) komt voor bij de familie Phyto- muscadomesticae (wade & rodriguez 1961) tot enkele jaren bij seiidae (Mesostigmata). Amfitokie (zowel mannetjes als sommige teken (van bronswijk et al. 1979). In diverse groepen vrouwtjes komen uit onbevruchte eieren) is zeldzaam, maar kunnen bepaalde ontwikkelingsstadia ontbreken. Bij de Pa- komt voor onder thelytoke soorten van de Mesostigmata en rasitiformes ontbreekt de tritonimf. Extreme gevallen zijn Astigmatina (norton et al. 1983, walter & kaplan 1990). De schijn­ in het cohort Heterostigmatina bij de Podapolipodidae te spintmijt Brevipalpus phoenicus (Prostigmata: Tenuipalpi- vinden, waarbij volwassen mijten direct uit het ei komen, dae) heeft een thelytoke reproductie met alleen haploïde (één en in enkele soorten binnen de Acarophenacidae, Pyemoti- set chromosomen) vrouwtjes (weeks et al. 2001). De sperma- dae en Dolichocybidae waar volwassen mijten direct uit het overdracht bij zich geslachtelijk voortplantende soorten is vrouwtje worden geboren (lindquist 1986). Ruststadia in de ook zeer divers; van indirecte overdracht via afgezette sper- vorm van een echte diapauze komen voor bij onder andere matoforen tot overdracht via de cheliceren naar de genitaal- Penthaleidae, waar bij Halotydeus destructor de eieren in het opening van de vrouwtjes (bij Mesostigmata), vergelijkbaar dode lichaam van het vrouwtje in zomerdiapauze gaan en met de pedipalpen bij spinnen, of via een penis of aedeagus hiermee dus een extra bescherming hebben (ridsdill-smith direct in de vrouwelijke genitaalopening (bij diverse Pros- 1997). Galmijten hebben een echte diapauze in het volwassen tigmata) of in een speciale bursa copulatrix (bij Astigmatina

▶ Mijten op achterlijf van langpootmug

▶ ▶ Gewone schapenteek Ixodes ricinus

 hoofdstuk 5 overzicht van de nederlandse biodiversiteit en sommige Prostigmata). Afgezette spermatoforen kunnen ceps in de bollenteelt, terwijl de Pygmephoridae plagen vor- vele specifieke vormen hebben: druppeltjes op een stokje, men in de champignonteelt (beiden in de suborde Prostig- bladachtige structuren of langgerekt met ingewikkelde mata, cohort Heterostigmata). Detritivoren en schimmel­ sculpturen en kunnen soms tot de soort worden gedetermi- eters vinden we vooral onder de Oribatida (zie tekst hieron- neerd (fernandez et al. 1991). Dispersie bij mijten is doorgaans der), terwijl de Astigmatina voor een deel zich te goed doen beperkt tot het eigen loop- of zwemvermogen. Binnen een aan opgeslagen voedsel en textiel (hughes 1976). Voorbeelden aantal groepen zijn echter aanpassingen ontwikkeld om ver- uit de laatste groep zijn de meelmijt Acarus siro (Acaridae) en der te komen: foresie (het meeliften met andere dieren, de huismijt Glycyphagus domesticus (Glycyphagidae). Huis- meestal insecten) en anemochorie (het zich mee laten waai- stofmijten Dermatophagoides pteronyssinus, D. farinae en D. en met de wind). Foresie zien we vooral bij de Astigmatina, microceras (Pyroglyphidae) die leven van huidschilfers en waar de deutonimfen zijn omgevormd (hypopi) met duide- sterk allergene uitwerpselen hebben, leiden tot huisstof­ lijke zuignappen op het achterlijf, waarmee ze zich vastzet- allergie. In de Astigmatina vinden we ook een grote groep ten op de drager. Een vergelijkbare aanpassing zien we bij parasitaire mijten waaronder schurftmijt Sarcoptes scabiei Uropodina, waar de deutonimf een lijmstokje vormt aan het (Sarcoptidae) bij de mens, welke mineert in de bovenste laag achterlijf om zich op de drager vast te zetten. In veel ander van de huid. Uit een verwante familie (Psoroptidae) komen gevallen grijpen de volwassen mijten zich vast met de cheli- de oormijten, die leven in oorsmeer, met Otodectes cynotis als ceren (onder andere Macrochelidae), met hun klauwtjes meest algemene soort. Andere families van de parasitaire (Scheloribatidae) of klem tussen voor- en achterlijf (Meso­ Astigmatina vinden we onder andere in de vacht van zoog- plophoridae). De meeste soorten hechten zich aan een wil- dieren (Listrophoridae en Myocoptidae), in de neusholten lekeurige voorbijganger, maar er zijn ook veel soorten die van dieren (Gastronyssidae) en tussen de veren van vogels heel dragerspecifiek zijn, waarbij soms zelfs de hele levens- (Analgoidea). Parasieten vinden we niet alleen in de Astig- cyclus is afgestemd op die van hun drager (siepel 1994). Ane- matina, maar ook in de Prostigmata, bijvoorbeeld de haar- mochorie zien we vooral bij spintmijten (Tetranychidae: follikelmijten Demodex folliculorum (Demodicidae, Rhaphi­ Prostigmata, cohort Raphignathina), die aan spindraden gnathina), die leven in onze haarzakjes van onder andere worden meegevoerd met de wind en bij galmijten (Eriophy- wenkbrauwen en oogharen. Harpirhynchidae parasiteren oidea: Prostigmata, supercohort Eupodides) die elkaar vast- vooral op vogels en Cheyletidae leven op vogels en zoogdie- houden en zo lange ketens vormen (jeppson et al. 1975). ren; vachtmijten Cheyletiella uit deze laatste familie kunnen bij honden (dan Cheyletiella yasguri) het bekende parvovirus Ecologie overbrengen. Parasieten bij Prostigmata vinden we vervol- Mijten vinden we in vrijwel alle biotopen en levend van gens nog onder het supercohort Hydrachnidia (watermijten, zo goed als alles wat maar eetbaar is. Er is vrijwel geen orga- zie daar) en het supercohort Trombidiae. In deze laatste nische stof op aarde die niet door mijten wordt benut: dier- groep zit de voor de mens vervelende oogstmijt Neotrombi­ parasieten, inclusief parasieten op vis en op ongewervelden cula autumnalis (Trombiculidae), waarvan de onvolwassen boven en onder water, plantparasieten (mineerders en gal- stadia in de nazomer voor jeukende pukkeltjes kunnen zor- vormers), herbivoren, fungivoren, predatoren (van onder gen tot ongeveer het middel. Oogstmijten brengen geen andere protozoën, nematoden, insecten en hun eieren), eters ziekten over in Nederland (een soort in Azië overigens wel). van allerlei opgeslagen organische stof (van kaas tot katoen), Andere parasitaire Acari doen dat wel: bekend hierom zijn detritivoren, etc. Herbivorie is zeer wijd verbreid en vele de teken, die een hele reeks ziekten kunnen overbrengen met soorten vormen een plaag voor de landbouwproductie, voor- als bekendste wel de ziekte van Lyme (veroorzaakt door de al galmijten en spintmijten zijn daarom goed onderzocht. In bacterie Borrelia burgdorferi), die wordt overgebracht door Nederland zijn vooral de bonenspintmijt Tetranychus urticae de gewone schapenteek Ixodes ricinus (Ixodidae). Dermacen­ en fruitspintmijt Panonychus ulmi van economisch belang. In tor reticulatus (Ixodidae) is sinds een aantal jaren ook in Ne- de Astigmatina vinden we voorts stromijten Tyrophagus en derland en kan babesiose bij honden overdragen. Onder de bollenmijten Rhizoglyphus als schadeveroorzakers (loomans & Mesostigmata vinden we ten slotte de laatste groep parasi- scholte 2007). Ook Tarsonemidae zijn plaagvormend in plant- taire mijten. Bloedluis Dermanyssus gallinae (Dermanyssi- aardige gewassen, zoals de narcismijt Steneotarsonemus lati­ dae) komt veel voor bij kippen, maar ook andere soorten in

◀ ◀ De mosmijt Synchthonius crenulatus

◀ Varroamijt Varroa destructor

 de nederlandse biodiversiteit de familie en verwante families zijn parasitair bij vogels en L. van der Hammen (voornamelijk Oribatida), F.S. Luko- zoogdieren; overbrengen van ziekteverwekkende bacteriën schus en A. Fain (België) (beiden werkten aan parasitaire en virussen is hier mogelijk, maar nog weinig onderzocht. mijten), maar daarnaast hebben nog vele andere acarologen Het grootste deel van de Mesostigmata is evenwel niet para- hun sporen nagelaten. siet, maar predator (alle Gamasina met uitzondering van een groot deel van de Dermanyssoidea), zowel in de bodem (alle Voorkomen niet-parasitaire Gamasina, met uitzondering van de Phyto- Mijten komen zoals eerder gesteld overal voor. Rationalisa- seoidea) als in de vegetatie (Phytoseoidea, zie tekst hieron- tie van de landbouw (bodemmijten), betere conservering der). Parasitidae zijn niet parasitair, maar predator; ze kregen van voedsel (mijten van opgeslagen voedsel), betere hygiëne hun naam vanwege de foretische deutonimfen op onder (schurft en andere huidparasieten, bij zowel mens als huis- andere mestkevers, die dus niet leven van de kevers, maar dieren) en vervuiling van water en bodem hebben wel een alleen worden vervoerd. Uropodina ten slotte zijn groten- negatief effect op aantallen en voorkomen van mijten, maar deels predator, maar sommige soorten voeden zich ook wel de kennis van deze enorme groep is nog te fragmentarisch met detritus. om hier duidelijke patronen weer te kunnen geven.

Diversiteit Determinatie In de wereld zijn circa 48.200 soorten beschreven, terwijl Hier wordt slechts een kleine selectie uit een grote hoeveel- het totaal aantal verwachte soorten tussen de 100.000 tot heid determinatieliteratuur gepresenteerd. Inleidingen: van 500.000 zal liggen (chapman 2009). In Nederland zijn inmid- der hammen 1972, krantz & walter 2009. Ixodida (teken): van brons- dels 1557 soorten vastgesteld; ook hier is bij enkele groepen wijk et al. 1979. Roofmijten (Mesostigmata): miedema 1987, karg sprake van grote onderbemonstering. Naar verwachting 1989, 1993. Prostigmata, zeemijten (Halacaridae): bartsch & smit kunnen dan ook nog enkele honderden extra soorten in 2006. Prostigmata, galmijten (Eriophyoidea) en spintmijten Nederland worden aangetroffen. Onder de vastgestelde (Tetranychidae): docters van leeuwen et al. 1982, helle & sabelis soorten bevinden zich tientallen exoten. Een groot aantal 1985, lindquist 1986, vierbergen 1990. Prostigmata, diversen: stam- soorten is op basis van Nederlands typemateriaal beschre- mer 1957-1963, bolland 1986, 1991, smiley 1992. Parasieten: baker et al. ven; het gaat hier om meer dan 100 soorten. Dit is met 1956, fain 1968, fain et al. 1970, fain & lukoschus 1977. Astigmata, name het werk geweest van A.C. Oudemans (alle Acari), voorraadmijten: hughes 1961. Zie ook groepsteksten hieronder.

Tabel Samenstelling van de Nederlandse mijtenfauna (subklasse Acari). Classificatie volgenskran tz & walter 2009. Bronnen: B45: buitendijk (1945), B&S06: bartsch & smit (2006), Bo91: bolland (1991), Bo&Li: bochkov & literák (2006), Br: J.E.H.M. van Bronswijk pers. med., Br79: van bronswijk et al. (1979), Cr: H.J.W.M. Cremers pers. med., F68: fain (1968), Fea70: fain et al. (1970), FL: fain & lukoschus 1977, H&T09: van haaren & tempelman (2009), Li86: lindquist (1986), Lo: H. Lombert pers. med., Mi87: miedema (1987), Si: H. Siepel pers. obs., Si09: siepel et al. (2009), SiD10: siepel & dimmers (2010), SmH00: smit & van der hammen (2000), SmHW06: smit et al. (2006), SmHM08: smit et al. (2008), SmDW07: smit et al. (2007), vdH72: van der hammen (1972), Vi: G. Vierbergen pers. med., ViLo09: vierbergen & loomans (2009).

SUPERORDE PARASITIFORMES (Sub)orde (Super)cohors Superfamilie Familie NL Bron orde Ixodida - Teken (totaal: 14 soorten) Argasoidea Argasidae - lederteken 2 Br79 I ixodoidea Ixodidae - schildteken 12 Br79 orde Mesostigmata - roofmijten (totaal: 315 soorten) Trigynaspida Cercomegistina Cercomegistoidea Cercomegistidae Antennophorina Celaenopsoidea Celaenopsidae 1 B45 Fedrizzioidea Fedrizzidae Monogynaspida Uropodina Uropodoidea Uropodidae - schildpadmijten 6 B45 T trematuridae 6 Si Urodinchidae 12 Si T thinozerconoidea Protodynichidae 1 Si Polyaspidoidea Polyaspididae 2 Si T trachytidae 3 Si T trachyuropodoidea trachyuropodidae 2 Si Gamasina E epicriiae epicriidoidea epicriidae 2 Si Zerconoidea Zerconidae 9 Si Parasitiae Parasitoidea Parasitidae 56 Si Dermanyssiae Veigaioidea Veigaiidae 7 Si

 hoofdstuk 5 overzicht van de nederlandse biodiversiteit

(Sub)orde (Super)cohors Superfamilie Familie NL Bron Rhodacaroidea Rhodacaridae 24 Si E eviphidoidea Pachylaelapidae 13 Si Pseudolaelapidae 1 Si Macrochelidae 19 Si E eviphididae 5 Si Phytoseioidea Phytoseiidae 45 ViLo09 Ameroseiidae 6 Si Podocinidae 7 Si Ascoidea Ascidae 20 Si Halolaelapidae 3 Si Dermanyssoidea laelapidae 16 Cr Dermanyssidae - vogelmijten 10 Cr Hypoaspididae 21 Si Macronyssidae 11 B45 Spinturnicidae 7 Cr SUPERORDE ACARIFORMES (= ACTINOTRICHIDA) orde Trombidiformes (totaal: 685 soorten) Prostigmata labidostommatides labidostommatoidea labidostommatidae 1 vdH72 E eupodides Bdelloidea Bdellidae - snuitmijten 5 B45 Cunaxidae 3 B45 Halacaroidea Halacaridae - zeemijten 25 B&S06 E eupodoidea eupodidae 11 B45 Penthalodidae 1 B45 Penthaleidae - grasmijten 2 B45 Rhagidiidae 1 B45 T tydeoidea Ereynetidae (incl. Speleognathidae) 2 B45 T tydeidae 16 B45 E eriophyoidea - galmijten 170 Vi Anystides Anystina Anystoidea Anystidae 9 B45 Parasitengonina E erythraiae Calyptostomatoidea Calyptostomatidae 2 B45 E erythraeoidea erythraeidae 20 B45 Smarididae 1 B45 T trombidiae trombidoidea trombidiidae - fluweelmijten 21 B45 T trombiculoidea trombiculidae 5 Br Watermijten: Hydrachnidia Hydryphantoidea Hydrodromidae 3 Sm&H00 Hydryphantidae 24 Sm&HW06 E eylaoidea eylaidae 10 Sm&HW06 L limnocharidae 1 Sm&H00 Piersigiidae 2 Sm&H00 Hydrachnoidea Hydrachnidae 11 Sm&HM08 L lebertioidea Anisitsiellidae 3 Sm&HW06 L lebertiidae 14 Sm&H00 Oxidae 7 Sm&H00 Sperchontidae 10 Sm&H00 T teutoniidae 1 Sm&H00 T torrenticolidae 2 Sm&H00 Hygrobatoidea Aturidae 13 Sm&H00 Feltriidae 3 Sm&H00 Hygrobatidae 14 Sm&H00 L limnesiidae 9 H&T09 Pionidae 38 Sm&H00 Unionicolidae 18 Sm&HM08 Wettinidae 1 Sm&H00 Arrenuroidea Arrenuridae 57 Sm&DWW07 Athienemanniidae 2 Sm&H00 Mideidae 1 Sm&H00

 de nederlandse biodiversiteit

(Sub)orde (Super)cohors Superfamilie Familie NL Bron Mideopsidae 3 Sm&H00 E eleutherengonides Raphignathina Myobioidea Myobiidae 20 Cr Raphignathoidea Caligonellidae 1 vdH72 Camerobiidae 3 Bo91 Cryptognathidae 1 B45 Raphignathidae 2 B45 Stigmaeidae 5 B45 T tetranychoidea Tenuipalpidae - valse spintmijten 11 Vi T tetranychidae - spintmijten 33 Vi Cheyletoidea Cheyletidae 12 B45 Demodicidae >10 Br Harpirhynchidae 3 Bo&Li Psorergatidae 14 Cr Heterostigmatina Pyemotoidea Pyemotidae 2 B45 Pygmephoroidea Pygmephoridae 6 B45 Siteroptidae 1 Si Scutacaroidea Scutacaridae 9 Si T tarsonemoidea tarsonemidae - loopmijten 10 li86 orde Sarcoptiformes (totaal: 543 soorten) (incl. subcohors Astigmatina weekhuidmijten) Endeostigmata Alycina Alycoidea Alycidae 5 Si Nanorchestidae 2 Si Alicorhagoidea Alicorhagiidae 1 Si Oribatida Palaeosomatides Palaeacaroidea Palaeacaridae 1 Si09 Ctenacaroidea Aphelacaridae 1 Si09 E enarthronotides Hypochthonioidea Hypochthoniidae 2 Si09 E eniochthoniidae 1 Si09 Protoplophoroidea Cosmochthoniidae 1 Si09 Haplochthoniidae 1 Si09 Brachychthonioidea Brachychthoniidae 34 Si09 Atopochthonoidea Atopochthoniidae 1 Si09 Parhyposomatides Parhypochthonoidea Gehypochthoniidae 1 SiD10 Mixonomatides Phthiracaroidea Phthiracaridae 15 Si09 E euphthiracaroidea euphthiracaridae 5 Si09 E eulohmannioidea eulohmanniidae 1 Si09 E epilohmannoidea epilohmanniidae 1 Si09 Desmonomatides Nothrina Crotonioidea Nothridae 4 Si09 Camisiidae 9 Si09 T trhypochthoniidae 3 Si09 Malaconothridae 9 Si09 Nanhermanniidae 6 Si09 Hermanniidae 3 Si09 Brachypylina Hermannielloidea Hermanniellidae 4 Si09 Neoliodidae 1 Si09 Gymnodamaeidae 1 Si09 L licnodamaeidae 1 Si09 Damaeoidea Damaeidae 16 Si09 Cepheoidea Cepheidae 4 Si09 Amerobelboidea Amerobelbidae 1 Si09 Damaeolidae 1 Si09 Ameridae 1 Si09 Ctenobelbidae 1 Si09 E eremaeoidea eremaeidae 2 Si09 Zetorchestoidea Zetorchestidae 1 Si09 Microzetidae 1 Si09 Gustavioidea tenuialidae 1 Si09 L liacaridae 8 Si09

 hoofdstuk 5 overzicht van de nederlandse biodiversiteit

(Sub)orde (Super)cohors Superfamilie Familie NL Bron Astegistidae 3 Si09 Metrioppiidae 1 Si09 Gustaviidae 2 Si09 Carabodoidea Carabodidae 9 Si09 T tectocepheoidea tectocepheidae 5 Si09 Oppioidea Oppiidae 24 SiD10 Q quadroppiidae 7 SiD10 Machuelidae 1 Si09 Suctobelbidae 21 SiD10 Autognetidae 2 Si09 Caleremaeidae 1 Si09 T thyrisomidae 5 Si09 Hydrozetoidea Hydrozetidae 4 Si09 L limnozetidae 3 Si09 Ameronothroidea Ameronothridae 4 Si09 Cymbaeremaeoidea Cymbaeremaeidae 2 Si09 Micreremidae 1 Si09 L licneremaeoidea licneremaeidae 1 Si09 Passalozetidae 2 Si09 Scutoverticidae 3 Si09 Oripodoidea Scheloribatidae 9 Si09 Oribatulidae 8 SiD10 Haplozetidae 2 Si09 Parakalummidae 1 Si09 Ceratozetoidea Chamobatidae 7 Si09 E euzetidae 1 Si09 Zetomimidae 2 Si09 Ceratozetidae 11 Si09 Humerobatidae 1 Si09 Mycobatidae 8 SiD10 Phenopelopoidea Pelopsidae 11 SiD10 Oribatelloidea Oribatellidae 7 Si09 Achipterioidea Achipteriidae 5 Si09 Galumnoidea Galumnidae 9 Si09 Astigmatina Histiostomatoidea Histiostomatidae (= Anoetidae) 19 Si Canestrinioidea Canestriniidae 3 Si Hemisarcoptoidea Hyadesiidae 1 vdH72 Carpoglyphidae 2 Si Winterschmidtiidae 1 Si Acaroidea Chortoglyphidae 1 Br Glycyphagidae 13 Si Suidasiidae >2 Br L lardoglyphidae 1 Br Acaridae (= Tyroglyphidae e.a.) 26 Si Pterolichoidea Pterolichidae 8 Si Ptiloxenidae 2 Si Falculiferidae 2 Si E eustathiidae 2 Si Kramerellidae 3 Si Gabuciniidae 4 Si Syringobiidae 5 Si Freyanoidea Freyanidae 3 Si Analgoidea (vedermijten) Analgidae 14 Cr Xolalgidae 6 Cr T trouessartidae 3 Cr Cytoditidae 1 Si Dermationidae 3 Si Pteronyssidae 3 Si

 de nederlandse biodiversiteit

(Sub)orde (Super)cohors Superfamilie Familie NL Bron Avenzoariidae 6 Si Proctophyllodidae 12 Cr Dermoglyphidae 1 Si Alloptidae 2 Si Psoroptoididae 2 Cr E epidermoptidae 1 Si Knemidokoptidae 4 Cr L laminosioptidae 5 lo Hypoderatoidea Hypoderatidae 3 Cr Psoroptoidea Atopomelidae 1 Cr L listrophoridae 8 Cr Chirodiscidae 1 Br Myocoptidae 12 Cr Gastronyssidae 1 Br Psoroptidae 6 Cr Sarcoptidae 7 Cr Pyroglyphoidea Pyroglyphidae 8 Br

totaal Nederlandse mijten: 1557

Animalia ▶ Arthropoda (fylum) ▶ Arachnida (klasse) ▶ Acari (subklasse) ▶ Prostigmata (orde) ▶ Phytoseiidae (familie) PHYTOSEIIDAE nederland 45 gevestigd (waarvan 2 exoten), nog 90 verwacht G. (Bert) Vierbergen wereld ca. 2250 beschreven

Vertegenwoordigers van de familie Phytoseiidae zijn zeer leven in symbiose met planten, zoals Euseius finlandicus, die algemeen te vinden in de vegetatie. Ze kunnen snel rennen door de plant gevoed wordt met afgescheiden sappen en en de meeste soorten zijn lichtbruin van kleur en 0,3-0,4 dus permanent aanwezig is om de eerste belagers van een mm lang. Ze onderscheiden zich van andere mijten door plant te lijf te gaan. Phytoseiidae vervullen dus een belang- het bezit van een paar cheliceren met ieder een tangvormig rijke rol in het onderdrukken van populaties van kleine uiteinde, een ongedeeld rugschild, minder dan 23 paren plantbelagende geleedpotigen. Veel soorten zijn goed te rugharen en de ademhalingsopeningen tussen de aanhech- kweken en worden massaal uitgezet als biologische bestrij- tingsplaats van het derde en vierde pootpaar. Bovendien der van met name spintmijten, andere mijten en tripsen hebben de vrouwelijke dieren een vrij, drie- of vijfhoekig (gerson et al. 2003). Hierdoor is deze mijtenfamilie goed be- anaalschild aan de buikzijde. Alle bekende soorten zijn ter- kend geworden (lindquist et al. 2009). Vroeger vond deze bio- restrisch. logische bestrijding vooral plaats in kassen, maar de laatste jaren ook in de open lucht. Cyclus Alle stadia – ei, larf, protonimf, deutonimf, adult – van een Diversiteit soort zijn te vinden op hetzelfde substraat, meestal delen In totaal zijn er 2250 soorten bekend, maar er worden con- van planten. Dit kan laag bij de grond (ook tussen mossen) tinu nieuwe soorten beschreven (moraes et al. 2004). In Neder- tot hoog in bomen zijn. Geslachtelijke voortplanting vindt land zijn er 45 gevestigde soorten, waarvan twee exoten. algemeen plaats binnen de Phytoseiidae, maar van een klein Daarnaast zijn er nog 13 niet-gevestigde exoten die geregeld aantal soorten is parthenogenese bekend. In een populatie worden aangetroffen en worden nog ongeveer 90 soorten zijn door het seizoen vrouwelijke dieren altijd in de meer- verwacht (karg 1993, vierbergen & loomans 2009, G. Vierbergen derheid. Naar verwachting voltooien de meeste soorten pers. obs.). twee of drie generaties per jaar. Vermoedelijk overwinteren alle soorten als volwassen dier. Voorkomen De duinen en de hogere zandgronden zijn het rijkst aan Ecologie soorten, hier zijn locaties met 13 soorten te vinden (vierber- De belangrijkste prooidieren van Phytoseiidae zijn andere gen et al. 2009). Sinds 1980 zijn 26 soorten nieuw voor Neder- mijten (met name prostigmate mijten, zoals spintmijten), land gemeld (=58%), een deel hiervan betreft soorten die in maar ook kleine insecten (bijvoorbeeld tripsen) dienen tot de plantenteelt werden ingezet voor plaagonderdrukking. voedsel. Veel soorten kunnen zich zonder prooi gedurende langere of kortere tijd in leven houden met stuifmeelpollen, Determinatie door planten afgescheiden sappen etc. Sommige soorten miedema 1987, karg 1993.

