Foei! U richt zich tot de kiezer Zo denken de middenpartijen over debat in de Tweede Kamer

Het debat in de Kamer wordt pas interessant als alle partijen gaan strijden om de gunst van de kiezer, stellen Lars Duursma1 en Roderik van den Bos2.

1Directeur van Debatrix en voormalig wereldkampioen debatteren 2Professioneel debattrainer en debatleider sinds 1992

De Algemene Politieke Beschouwingen vormen een ver- De facto komt dit verwijt er echter op neer dat derge- makelijk schouwspel, al zijn het verloop en de uitkomst lijke ‗populisten‘ het onderhandelingsproces en de con- doorgaans even voorspelbaar als bij een willekeurig sensus verstoren die zo kenmerkend zijn voor onze de- showproces. Ook dit jaar waren het vooral de partijen op mocratie en voor de politieke mores van ons land. de flanken – de PVV en SP – die opvielen. Interruptie van (D66) op het plei- Is het eenvoudiger scoren vanaf de vleugels, of rich- dooi van (ChristenUnie): „U zegt van alles, maar ten de middenpartijen zich op het verkeerde doel? Was wat belooft u en wat zegt u tegen de kiezer?‖ het wel mogelijk voor ze om met een genuanceerd stand- Het vermanende antwoord van Slob: „Dat is een in- punt het grote publiek voor zich te winnen? kijkje in de wijze waarop u hier het debat voert, mijn- heer Pechtold. U spreekt niet tegen het kabinet, u Doel van het debat spreekt tegen de kiezers.‖ (Foei!) Eén cruciale vraag ligt ten grondslag aan elke analyse van de Algemene Beschouwingen: wat is nu eigenlijk het doel Onderhandelen met jargon van dit debat? Om te beginnen proberen de Kamerleden Slob zal ongetwijfeld met meer instemming hebben ge- de kabinetsplannen direct en concreet te beïnvloeden. luisterd naar de bijdragen van (CDA) en Dat kan op twee manieren: door te proberen een toezeg- Mariëtte Hamer (PvdA). ging van het kabinet los te peuteren of door het kabinet Zijn coalitiegenoten richtten zich zoals gebruikelijk te dwingen met een meerderheidsuitspraak van de Ka- erg op het interne onderhandelingsproces, en kozen mer. Hierin blinken de coalitiepartijen uit, al was het daarmee intuïtief voor de daarbij behorende spreekstijl. alleen maar omdat zij – als ze gezamenlijk optrekken – Van Geel en Hamer etaleerden volop hun voorliefde voor altijd een Kamermeerderheid hebben. jargon („inzet van FES-gelden‖, zonder uitleg) en verwe- Een tweede doel van het debat – ge- zen naar voor de kijker ontoeganke- geven de min of meer vaststaande uit- lijke bronnen (―Ik heb de tabel hier komst van het onderhandelingsproces – Slob: “Dat is een inkijkje bij mij: het is pagina 82, tabel 4.4‖). zit hem in het overtuigen van (zwevende) in de wijze waarop u Een inhoudelijke vraag („Welke stap- kiezers. hier het debat voert” pen worden gezet zodat men die Door de kijker thuis voor zich te win- vergunningen kan verkrijgen?‖) werd nen, proberen de fractievoorzitters uit- steevast beloond met een procedu- eindelijk hun aanhang te vergroten en zo een indirect reel antwoord („Particulieren moeten aanvragen voor resultaat te behalen. Het hoeft geen verbazing te wekken vergunningen indienen en die moeten beoordeeld wor- dat het vooral oppositiepartijen zijn die voor deze strate- den‖). gie kiezen. (PVV), (SP) en Toch lijkt het merkwaardig genoeg not done om je als (VVD) richtten zich meer op de kiezer, en kozen daarbij Kamerlid al te nadrukkelijk tot de kiezer te richten. Poli- voor een fundamenteel andere stijl van spreken. Ze spra- tici die dit toch doen – Wiegel, Marijnissen, Fortuyn, ken beeldend („dus u vindt [...] dat die Rotterdamse spi- Wilders – roepen veel weerstand op in Den Haag. Hen on [...] vandaag gewoon met zijn broodtrommeltje mag wordt verweten dat ze polariseren of, erger nog, appelle- gaan werken op Rotterdam Airport?‖) en gebruikten one- ren aan ‗onderbuikgevoelens‘. liners („Wouter, waar is ons geld gebleven?‖).

© Copyright 2008, Debatrix. Laat u overtuigen! 1 Wekelijkse overtuigtips: www.debatrix.nl/overtuigtips Was het nu echt zo simpel en voorspelbaar? Nee. Ook Geert Wilders koos zijn momenten zorgvuldig. Op de Hamer en Van Geel richtten zich regelmatig direct tot de eerste dag plaatste hij alleen interrupties bij Pieter van kiezer. Helaas waren dat precies de momenten waarop Geel en Agnes Kant. En hij richtte zich niet tot de SP- ze de plank volstrekt missloegen. leider, maar tot haar achterban. Wilders: „Het gaat niet goed met sommige wijken in Onbegrijpelijk taalgebruik Nederland, wijken waar ook de kiezers van de Socialisti- Zo interrumpeerden zij Agnes Kant over haar voorstel de sche Partij vaak wonen. […] De mensen in uw wijken ziektekostenpremies inkomensafhankelijk te maken. Hun hebben last van criminaliteit. Hoe prachtig een wijkagent doel? Electoraal gewin natuurlijk. Ze wilden geen mo- ook is, een wijkagent en een buurthuis lossen de proble- ment daadwerkelijk onderhandelen met Kant, maar in men niet op. Wat gaat u nu echt doen voor de SP- plaats daarvan kiezers uit de middenklasse bang maken stemmers? Laat u ze, net als de afgelopen jaren, in de voor de SP. Van Geel informeerde naar het „omslagpunt kou staan?‖ tussen de mensen die er in het voorstel op vooruitgaan en erop achteruitgaan‖. Binnen korte tijd ontstond een verwarrende discussie Een duidelijk verhaal over omslagpunten. Hamer maakte het zo mogelijk nog Hoe dan wel? Als partijen met een genuanceerde bood- verwarrender door te stellen dat iemand die veel ver- schap het grote publiek voor zich willen winnen, moeten dient „misschien wel 80.000 euro‖ premie moet betalen. ze om te beginnen direct tot de kiezer spreken. Daarbij Wat ging hier mis? moeten ze een duidelijke boodschap brengen, die ze op Het is om te beginnen al niet aan te bevelen om je in een aantrekkelijke manier laten presenteren door een een publiek debat te bedienen van allerlei ingewikkelde voor de doelgroep geloofwaardige spreker. termen, zelfs niet als je belangrijkste doelgroep die Duidelijkheid is vooral een kwestie van helder formu- woorden wèl begrijpt. Maar het is ronduit onbegrijpelijk leren. Dat hoeft absoluut niet ten koste te gaan van de dat politici zich met een dergelijke spreekstijl tot de nuance of de complexiteit van het standpunt; het kost kiezer richten. En dat is precies wat de fractievoorzitters hooguit wat meer moeite om de juiste bewoordingen te van het CDA en de PvdA regelmatig deden tijdens de vinden. Algemene Beschouwingen, met name tijdens de interrup- Marijnissen (SP) en Fortuyn (LPF) lieten zich graag ties – wanneer voorgekookte oneliners plaatsmaakten inspireren door politici in het buitenland. Net zoals Wil- voor improvisatie. ders nu. Zijn beeld van ‗twee Ned- Het verklaart bovendien waarom de landen‘ leek rechtstreeks gekopieerd ijverige (GroenLinks) zo Duidelijkheid hoeft niet van het verkiezingsthema waarmee matig uit de verf kwam, met name op de ten koste te gaan van John Edwards in 2004 furore maakte: eerste dag. nuance of complexiteit „One America does the work, while ano- Toen Rutte zijn tegenbegroting pre- ther America reaps the reward.‖ Je senteerde, viel Halsema hem aan op zijn hoeft niet inhoudelijk zo ongenuan- voorgestelde bezuiniging op ontwikkelingssamenwer- ceerd te zijn als Wilders, om toch effectief grote groepen king. Maar waarom eigenlijk? Vast niet om een compro- direct aan te spreken. Met name Hamer en Van Geel zou- mis met hem te sluiten. Waarom dan wel? Om kiezers te den er goed aan doen minder naar elkaar te kijken, en in winnen. Maar het laatste wat je in zo‘n geval zou moeten plaats daarvan te bestuderen hoe politici als Bill Clinton doen, is het bezigen van jargon dat voor het gros van de en Tony Blair erin slaagden een middenstandpunt ‗sexy‘ kiezers volstrekt onbegrijpelijk is. Halsema stelde echter te maken. tot driemaal toe een vraag over „OS-geld‖. Wie zegt dat De werkelijke onderhandelingen gebeuren toch wel wat? Haar collega-Kamerleden, ja, maar de kiezer? Toe- in de achterkamertjes. Laten we het publieke podium gegeven, misschien denkt ze er wel helemaal niet over na dan gebruiken waarvoor het bedoeld is: voor het publie- bij welke spreker en op welk terrein electoraal gewin te ke debat. Met als inzet: zetels. Niet langer bedelen bij behalen valt, maar reageert ze simpelweg op alles waar- het kabinet, maar strijden om de gunst van de kiezer. mee ze het niet eens is. Ze wekt zeker die indruk, Niet eens in de vier jaar, maar permanent. Dan zou het evenals de al even ijverige Pechtold. Maar kiezers zal ze jaarlijkse showproces nog weleens tot verrassende von- zo niet overtuigen. nissen kunnen leiden.

Gepubliceerd op 19 september 2008 in NRC Handelsblad. Deze en andere analyses vindt u op www.debatblog.nl.

Wilt u verder profiteren van onze expertise? Bent u het eens met onze analyse—of juist niet? Bel gerust een specialist van Debatrix op (010) 414 8869 of meldt u aan voor onze wekelijkse overtuigtips!

© Copyright 2008, Debatrix. Laat u overtuigen! 2 Wekelijkse overtuigtips: www.debatrix.nl/overtuigtips