ARUBA DUSHI TERA Ondernemers Happy met Aruba houdt Drie landen zien kansen happy flow van Oranjes en één visie

Jaargang 4 no3 Augustus 2013 Dushi Tera � 1.95

Gateway Aruba in vol bedrijf ,,Kijk eens waar Aruba nu staat”

1 INHOUD COLOFON Aruba Dushi Tera verschijnt elke twee maanden en is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in het wel en wee van Aruba en zijn bewoners.

Redactie Premier Eman: Waarde bewezen 4 Myriam Tonk-Croes Marjanne Havelaar Gateway in vol bedrijf 6 Agnes Keuzenkamp Stijn Janssen Ondernemers zien kansen 10 René Zwart Fotografie Schiphol experimenteert mee 13 Nico van der Ven Nelson Andrade KLM happy met happy flow 16 Robin Utrecht Ruud Taal Aruba houdt van Oranjes 18 Robert Vos Alvaro Leiva Shell participeert in gasproject 21 ANP-Photo

Booming Colombia 22 Opmaak: Paul Sneek Relatie met buren hersteld 24 Drukkerij: Twigt Grafimedia Oplage: 17.500 ex. Economie groeit, tekort daalt 26 Alle auteursrechten ten aanzien van Wereldkampioene geridderd 29 (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Handelspartners gematcht 30 Het overnemen van artikelen is toegestaan onder Drie landen en één visie 31 vermelding van de bron.

Kijk eens waar Aruba nu staat 32 ABONNEREN Wilt u Aruba Dushi Tera thuis of op het werk toegestuurd krijgen, stuur dan een e-mail naar: [email protected]

ADVERTEREN Adverteren in Aruba Dushi Tera? Mail voor de mogelijkheden en tarieven naar: [email protected]

Arubahuis R.J. Schimmelpennincklaan 1 2517 JN Den Haag T: (070) 3566200 F: (070) 3451446 E: [email protected] W: arubahuis.nl

2 ARUBA DUSHI TERA

GASTCOLUMN SMART HUB Door Marion Kappeyne van de Coppello

Een half jaar geleden trad ik aan in Aruba als ‘Aruba Gateway Gezant’. Minister-president Eman had aan toenmalig minister Rosenthal gevraagd mij aan Aruba uit te lenen om te helpen bij het verder concretiseren van het concept Gateway Aruba. Ik was daar al mee vertrouwd: Ik was nog ambassadeur in Colombia, toen hij mij vertelde over zijn visie om Aruba te ontwikkelen tot een gate- way tussen Europa en Latijns-Amerika. Geen traditionele draai- schijf voor goederenoverslag maar een ‘smart hub’, gebaseerd vooral op de specifieke expertise en vaardigheden, de rechtsze- kerheid, de politieke stabiliteit, de service-gerichtheid, die Aruba, het Arubaanse bedrijfsleven en het Arubaanse arbeidspotentieel te bieden heeft. Wat mij persoonlijk ook erg aansprak is de visie op duurzaamheid en de uitvoering die daaraan al wordt gegeven in Aruba. Allemaal inspiratiebronnen en concrete ontwikkelingen die dit land aantrekkelijk maken in de rol van springplank, dien- stencentrum, showcase, kenniscentrum, ontmoetingsplek tussen de continenten. Maar… : ‘Geloven in’ is één, voor het realiseren komt heel wat meer kijken! Ik zei volmondig ‘ja’ toen de premier mij de kans bood hieraan te komen meewerken en gelukkig vond Buitenlandse Zaken in Den Haag het ook goed. Het afgelopen half jaar heb ik met een team van fantastische Marion Kappeyne van de Coppello Arubaanse professionals gewerkt aan de organisatie van de Eu- rope meets the Americas-conferentie, en aan het borgen van de resultaten voor de lange termijn. De conferentie was de ultieme lakmoesproef om er achter te komen of het bedrijfsleven aan beide zijden van de oceaan behoefte heeft aan een bruggenhoofd en vooral of zij vertrouwen hebben in Aruba als gateway. Het an- twoord is nog tijdens het evenement gegeven, zo valt elders in deze uitgave te lezen. Ondertussen heb ik heel veel geleerd van alle mensen met wie ik samenwerkte. Vooral de vaste overtuig- ing ‘het komt goed’ die veel Arubanen bij hobbels of complicaties uitstralen en die maakt dat veel inderdaad toch goed komt, alleen misschien soms een beetje anders dan oorspronkelijk gepland. In Colombia betekent ‘complicado’ meestal juist ‘onmogelijk’. Ik ben trots dat ik de afgelopen periode deel heb mogen uitmaken van de succesvolle lancering van Gateway Aruba. Vanuit mijn vol- gende post Santiago de Chili zal ik met grote belangstelling de verdere ontwikkeling van Green Gateway en Smart Hub Aruba volgen en ik hoop daar veel Nederlandse ondernemers te ontmoeten voor wie Aruba de weg naar nieuwe markten heeft geëffend. Het komt zéker goed.

3 Waarde bewezen et ruim 700 ondernemers/investeerders uit het om. Als zij het concept omarmen dan heeft het Nederland, Latijns-Amerika en de Caribbean, toekomst.” Overigens benadrukt Eman dat het gate- vrijwel alle ambassadeurs van het Westelijk wayconcept niet alleen goed is voor bedrijven en voor HalfrondM en een keur aan internationale sprekers Aruba. ,,Ik bepleit al jaren dat het Koninkrijk meer- heeft de eerste editie van Europe meets the Ameri- waarde heeft. Aruba als gateway is ook goed voor ca’s de hooggespannen verwachtingen overtroffen. Nederland en de andere delen van het Koninkrijk in Nog voordat minister van Economische Zaken en het Caribisch gebied. Het is een echt Koninkrijkscon- gastvrouw Michelle Hooyboer-Winklaar haar afslui- cept.” De premier heeft tijdens de conferentie brede tende woorden sprak had de conferentie al veertien steun gekregen voor zijn visie dat de landen van het samenwerkingsovereenkomsten, letters of intent en Koninkrijk veel actiever van elkaars sterke kanten memorandums of understanding opgeleverd, een kunnen profiteren om zo samen de economie van aantal dat inmiddels is opgelopen tot boven de twin- elk land een stap vooruit te helpen. ,,De aanwezige tig.Terugblikkend zegt minister-president Mike Eman ambassadeurs en consuls hebben aangegeven dat er dan ook van overtuigd te zijn dat al tijdens de zij de gateway-mogelijkheden gaan uitdragen. Dat is conferentie de toegevoegde waarde van Aruba als heel belangrijk want zij hebben grote invloed in de gateway tussen beide continenten bewezen is. ,,Ik landen waar zij het Koninkrijk vertegenwoordigen.” ben zeer tevreden, de conferentie is een echt succes Oud-premier Jan Peter Balkenende heeft Eman’s geworden. Heel veel mensen hebben zich enthou- visie op de ontwikkeling van het Koninkrijk steeds siast uitgelaten over de mogelijkheden die nu voor gesteund en doet dat als partner van Ernst & Young het oprapen liggen. Niet alleen ministers en andere onverminderd. Ook minister-president Mark Rutte is beleidsmakers maar juist de ondernemers die van enthousiast over het gatewayconcept. Hij komt deze ver waren gekomen vertelden mij dat ze waardevolle zomer met een handelsdelegatie naar Aruba. Premier contacten hebben opgedaan. Die mensen, daar gaat Eman weet ook warme medestanders in de koning

4 ARUBA DUSHI TERA en koningin die volgens hem het levende voorbeeld heel goed in staat kansen te herkennen en er op in zijn van de visie achter Europe meets the Americas te springen. Als overheid moeten we zorgen voor een en tijdens hun bezoeken aan landen steeds uitdra- optimaal ondernemers- en investeringsklimaat. Wij gen dat het Koninkrijk ook een Caribisch deel heeft geven de voorzet, het is aan de bedrijven te scoren.” dat vlak voor de kust van Latijns-Amerika ligt. Er hoeft niet te worden gevreesd dat het eiland één In de aanloop naar de conferentie werd door een grote containeroverslagplaats wordt. ,,Het gaat niet enkele scepticus de vraag opgeworpen of de wereld zozeer om fysieke structuren maar om kennis en wel behoefte heeft aan Aruba als gateway. ,,Het feit relaties. Aruba als Centre of Excellence, als expert dat een land als bijvoorbeeld Chili rechtstreeks za- op het gebied van handel tussen de continenten. ken doet met de Europese Unie betekent niet dat Waar een bedrijf uit Colombia te weten kan komen het gatewayconcept overbodig is. Colombia heeft hoe je bloemen naar Aalsmeer kan exporteren of een overeenkomst met de Europese Unie voor vrije constructiemateriaal naar het Roergebied.” Uiteraard handel. Dat betekent niet automatisch dat een be gaat hetzelfde principe op in de omgekeerde richt- drijf uit Medellin weet hoe het aan een handelspartner ing. ,,Wij kunnen een Europees bedrijf helpen voet aan de andere kant van de Atlantische Oceaan moet aan de grond te krijgen in Latijns-Amerika. Arubanen komen. Tijdens de conferentie hebben verschillende weten daar de weg.” ondernemers bevestigd dat ze behoefte hebben aan De ambassadeurs van Chili tot en met Canada be- iemand die hen de weg kan wijzen, de talen schouwen het gatewayconcept als een toegevoegde spreekt en een brug kan slaan tussen de Europese en waarde. ,,Zij geven aan dat veel bedrijven wel ideeën Latijns-Amerikaanse cultuur.” Economen voorspellen hebben voor handel met Europa maar niet de weg dat Aruba juist kan profiteren van de recente vrijhan- weten om aan partners te komen. Wij weten die wel. delsverdragen omdat de fysieke en psychologische We hebben op Aruba een Europahuis en wij hebben afstand tussen beide continenten voor veel bedrijven natuurlijk de contacten in Nederland en Europa om te groot is. Die zoeken een bruggenhoofd dat poli- bedrijven verder te helpen”, aldus Eman. tiek stabiel is, goede voorzieningen en verbindingen De premier is opgetogen over het succes van de heeft en rechtszekerheid biedt. ,,Door Aruba met een conferentie maar is zich er ook bewust van dat het conferentie als deze te positioneren als een meet- echte werk nu pas begint. ,,We moeten investeren ingpoint geven wij concreet invulling aan het concept om de derde economische pijler op te bouwen. Laten gateway. Tegelijkertijd ontwikkelen we op deze we gebruik maken van het momentum en zorgen dat manier een derde economische pilaar door onze ex- bedrijven die door een oceaan worden gescheiden pertise en ervaring op het gebied van onder meer to- elkaar op dit kleine eiland vinden. Wie weet worden erisme en duurzaamheid op commerciële basis aan wij dan over 25 jaar wel beschouwd als de pioniers te bieden. Wij moeten nu eerst een structuur opzetten, die van Aruba een kenniseconomie hebben gemaakt, net zoals we dat 28 jaar geleden hebben gedaan bij zoals wij nu opkijken naar de vaders van het succes de ontwikkeling van het toerisme. De private sector is van het Arubaanse toerisme.”

Gateway Aruba werkt, zo stellen premier Mike Eman en gastspreker Jan Peter Balkenende aan het einde van de conferentie Europe meets the Americas tevreden vast.

5 Gateway in vol bedrijf

Gastvrouw minister Michelle Hooyboer van Economische Zaken verwelkomt de deelnemers.

ateway Aruba is niet langer een ambitie is, over een uitstekende infrastructuur (luchthaven, maar een feit. Kort na zijn aantreden in okto- zeehaven en telecommunicatie) en een goed ontwik- ber 2009 kondigde het Kabinet Mike Eman kelde zakelijke dienstverleningssector beschikt, een aan de economie van Aruba te verbreden goed opgeleide beroepsbevolking heeft die vier talen en te versterken door het eiland te positioneren als spreekt, bekend is met zowel de Europese als de hubG in het handelsverkeer tussen kwakkelend Euro- Latijns-Amerikaanse handelscultuur en contacten tot pa en accelererend Latijns-Amerika. Terwijl het con- diep in het achterland heeft, spreken in het voordeel. cept achter de schermen werd uitgewerkt, sloten de Begin mei volgde proeve van bekwaamheid met de regeringen van Aruba en Nederland in oktober 2011 organisatie van de conferentie Europe meets the een protocol om onder meer de samenwerking op Americas. 743 geregistreerde deelnemers uit 24 Eu- economisch vlak te intensiveren. Dat was voor toen- ropese en Latijns-Amerikaanse landen die in totaal malig staatssecretaris Henk Bleker van Economische 392 bedrijven en organisaties vertegenwoordigden Zaken aanleiding zijn medewerking toe te zeggen bij meldden zich in Oranjestad om zich te laten informe- het organiseren van een startconferentie. De rol die ren over wat op dat moment nog een concept was, minister-president Mike Eman in november tijdens de was na afloop van de conferentie een realiteit. Nederlandse handelsmissie naar Brazilië onder de Een keur aan (internationale) sprekers maakte ogen van minister Lilianne Ploumen van Buitenlandse duidelijk waar de kansen liggen en hoe deze het beste Handel als bruggenbouwer speelde gaf het laatste kunnen worden benut. Nog tijdens de conferentie duwtje: Nederland raakte overtuigd van de toege- werden ruim 500 business-to-business gesprekken voegde waarde van Aruba als steppingstone voor gearrangeerd, werden zeven Memorandums of Un- het Nederlandse bedrijfsleven dat naar groeimarkten derstanding, vier Letters of Intent en een definitieve op het Zuid-Amerikaanse continent lonkt. Niet alleen samenwerkingsovereenkomst getekend. de geografisch gunstige ligging is van betekenis, ook Een indrukwekkende lijst die de afgelopen weken het feit dat Aruba deel uitmaakt van het Koninkrijk en alweer is gegroeid. Als bewijs dat Gateway Aruba dus maximale rechtszekerheid biedt, politiek stabiel werkt!

6 ARUBA DUSHI TERA

De belangstelling overtrof alle verwachtingen.

Directeur-generaal Externe Economische Betrekkingen van het ministerie van Buitenlandse Zaken Simon Smits leidde de Nederlandse handelsdelegatie.

President José Maria Figueres van de Carbon War Room gelooft heilig in de gatewayfunctie van Aruba.

Voorzitter Hans Biesheuvel van MKB Nederland is er van overtuigd dat vooral het midden- en kleinbedrijf baat heeft bij het ‘comfort’ dat Aruba te bieden heeft.

Ontwerper/uitvinder Daan Roosegaarde kondigde aan nog dit jaar een vestiging te openen in Aruba om van daaruit Latijns-Amerika te veroveren met zijn on- Zakelijk maar zeker niet saai, zo te zien. orthodoxe concepten.

7 Veel bekijks was er voor de proefopstelling van het ‘Happy Flow-concept’ waar- mee Aruba als eerste in de wereld ervaring gaat opdoen. Op de foto onder meer de ministers Michelle Hooyboer-Winklaar, Mike de Meza en Benny Sevinger.

Oud-premier en huidig partner van Ernst & Young Jan Peter Balkenende gaf leiding aan het onder- zoek naar waar de beste handelskansen liggen in Colombia, Brazilië en Panama.

De matchmakers van de conferentie wisten ruim 500 business-to-business gespreken te arrangeren.

Gateway-gezant Marion Kappeijne van de Co- De ministers Mike de Meza en Otmar Oduber ondertekenden een Memorandum pello in gesprek met premier Mike Eman en haar of Understanding voor een proef met elektrische bussen. opvolger als ambassadeur in Colombia Robert van Embden.

TNO-bestuurder Mart van Bracht (links) in gesprek Een andere samenwerking die tijdens de conferentie werd bekrachtigd betreft met Carbon War Room-voorzitter Figueres en Jan die op het gebied van toerisme tussen Aruba en Panama. Vandaar dat ambas- Ebbing, directeur van de TNO-vestiging op Aruba. sadeur Wiebe de Boer belangstellend meekijkt.

Jan Peter Balkenende luistert geboeid naar ont- Namens het Aruba Investment Agency Arina en het Nederlandse Centrum voor werper/uitvinder Daan Roosegaarde. Handelsbevordering ondertekenden Sharon Erasmus en Jan de Bruin een sa- menwerkingsovereenkomst. 8 ARUBA DUSHI TERA

Als warm pleitbezorger voor meer samenwerking in het Koninkrijk was premier Mike Eman verguld met de aanwezigheid van een omvangrijke delegatie uit Bonaire.

Premier Mike Eman in gesprek met voorzit- ter Hans Biesheuvel van MKB Nederland en oud-ambassadeur Bart van Bartheld die nauw betrokken was bij de organisatie van de am- bassadeursmeeting die aan de conferentie vooraf ging.

De verjaardag van oud-premier Balkenende (met naast zich collega-onderzoeker Caroline Rodenburg van Ernst & Young) ging niet ongemerkt voorbij. Een Mari- achiband bracht een muzikale ode.

Minister Michelle Hooyboer-Winklaar kon na drie dagen confereren tevreden terugblikken

Ten behoeve van het goede doel werden de deelnemers uitgenodigd hun creativiteit de vrije loop te laten. Minister Michelle Hooybo- er-Winklaar gaf het goede voorbeeld.

De deelnemers maakten gretig gebruik van de mogelijkheden vragen te stellen aan de sprekers.

President en CEO van Schiphol Jos Nijhuis stond onder meer stil bij de reeds tien jaar durende samenwerking met de Arubaanse Directeur Jan Ebbing van de Arubaanse vestiging van TNO kondigde een luchthaven Reina Beatrix. Letter of Intent aan met het consultancybureau Sambito in Ecuador.

9 Ondernemers zien kansen

Europe meets the Americas maakt duidelijk dat het Nederlandse bedrijfsleven zijn voordeel kan doen met Aruba als gateway naar Latijns-Amerika.

e ondernemers die op uitnodiging van nenkort al weer terugkomen. Ze zien de toegang tot voorzitter Hans Biesheuvel van MKB Ne- Venezuela, Colombia, en Brazilië vanuit Aruba als derland hebben deelgenomen aan Europe een enorm groot voordeel. Dus ik denk dat er veel meets the Americas zien goede kansen om uit deze conferentie gaat voortkomen. De meesten gebruikmakend van Gateway Aruba nieuwe afzetge- waren voor de eerste keer op Aruba, het was een Dbieden in Latijns-Amerika te vinden. echte kennismaking met het concept van Aruba als ,,Er zijn ongeveer twintig Nederlandse bedrijven met gateway. Ik voel gewoon dat iedereen denkt: ‘Ja, hier mij meegereisd. Ik heb met hen gesproken en erva- liggen echt kansen’. De vooruitzichten voor de Eu- ringen uitgewisseld. Ze waren allemaal ontzettend ropese economie zijn niet zo geweldig dus dat bete- positief en hebben ook gezegd dat zij, als er volgend kent dat Nederlandse bedrijven buiten Europa jaar weer zo’n conferentie wordt gehouden, er zeker moeten kijken. Aruba biedt daarvoor als stepping- weer bij willen zijn”, aldus Biesheuvel. ,,Ze hebben stone een prachtige kans. Er zijn veel concrete af- veel contacten gemaakt. De meesten willen bin- spraken gemaakt, vooral om te gaan onderzoeken

10 ARUBA DUSHI TERA hoe we tot business kunnen komen. En als ik hoor dat het grootste deel van de deelnemers binnenkort wil terugkomen en er ook zijn die in de dagen na de conferentie al afspraken hadden dan geeft dat aan dat Europe meets the Americas een groot succes is.” ,,Het concept Gateway Aruba is een heel goed con- cept. Ik vind wel dat gekeken moet worden naar waar de echte voordelen zitten want iedereen wil een gate- way zijn. Het is heel belangrijk om de ‘added-value’ neer te zetten. Dat kan niet in één keer. Dat moet opgebouwd worden. Dit was in elk geval een fantas- tische start. Mijn support zal ik zeker geven de ko- mende jaren om dat verder uit te bouwen. Ik heb pre- mier Mike Eman beloofd dat het geen eenmalige actie is dat we hier zijn. We gaan schouder aan schouder de komende jaren aan de slag. Ik kom in juli terug, samen met minister-president Rutte die dan Aruba en de andere Koninkrijkseilanden bezoekt. Zelf hoop ik er ook in november weer bij te zijn als onze nieuwe Koning en Koningin een kennismakingsbezoek bren- gen. Bij die twee gelegenheden praten we verder over Gateway Aruba en hoe we onze samenwerking verder vormgeven.” ,,De vraag om een MKB-post op Aruba te openen ligt al een tijdje op mijn bureau. Ik heb premier Eman gezegd dat we dat serieus gaan onderzoeken want ik merk ook bij de Nederlandse ondernemers dat zij van mening zij dat MKB Nederland iets voor hen kan betekenen op Aruba. Het vraagt wel een enorme in- vestering dus we moeten kijken of we het goed kun- nen onderbouwen. Maar ik ben er druk mee bezig. Ik ben in gesprek met onder meer TNO, de Univer- siteit Wageningen en het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering om te kijken of we gezamen- lijk een kantoor kunnen opzetten. Ik hoop daar in juli meer over te kunnen zeggen.” Tevreden waren ook de deelnemers die deel uitmaak- Directeur-generaal Buitenlandse Economische Betrekkingen van het ministerie van Buitenlandse Zaken Simon Smits: ten van de door ,,Gateway Aruba is een prachtig en logisch concept.” directeur-generaal Buitenlandse Economische Be- trekkingen van het ministerie van Buitenlandse Zaken Simon Smits geleide handelsdelegatie. ,,Het was een heel breed palet aan bedrijven. Er zaten mensen tus- sen die in de recyclingbusiness en milieutechnologie We zijn dus een heel uitgestrekt Koninkrijk en Aruba zitten, advocatenkantoren, consultants, accountants ligt aan de voordeur van dat continent. Ik denk dat maar ook bedrijven die buitengewoon geïnteress- er daarom heel veel mogelijkheden zijn voor Aruba. eerd zijn in de agri-business en niet te vergeten de Dat er steeds meer vrijhandelsakkoorden tussen toeristische sector. Vanuit de dienstensector is er bu- de EU en landen in Latijns-Amerika worden geslo- itengewoon veel belangstelling omdat Aruba op veel ten zie ik niet als een nadeel maar eerder als een gebieden een soort laboratorium is om dingen uit te voordeel voor Aruba. Ik volgde de ontwikkelingen proberen die je later op het Zuid-Amerikaanse conti- op Aruba altijd al maar dat zal alleen maar meer nent zou kunnen uitrollen. Er zijn al tijdens de confer- worden. In de derde week van juli hebben wij het entie concrete afspraken gemaakt en Memorandums kennismakingsbezoek van premier Rutte die daar of Understanding getekend.” erg naar uit kijkt, kan ik u zeggen, en die vanzelf- ,,Ik vind Aruba Gateway een prachtig en ook heel sprekend ook ruim aandacht aan Aruba zal best- logisch concept. Onze eigen prins, nu Koning, heeft eden. Ik denk dat dat heel goed is. Veel mensen in tijdens onze handelsmissie naar Brazilië waar ik bij Nederland is het niet duidelijk hoe mooi het hier is mocht zijn en ook premier Mike Eman aanwezig was, en dat Aruba onderdeel van het Koninkrijk is. Dat gezegd dat Nederland in het oosten in Duitsland een besef is heel belangrijk want het is een asset. Niet grote buurman heeft maar dat wij als Koninkrijk ook alleen een asset voor Aruba maar ook een asset direct grenzen aan het Zuid-Amerikaanse continent. voor Nederland”, aldus Smits.

11 Rutte komt zakendoen

Premier Mark Rutte op weg naar zijn ambtgenoot Mike Eman. Eman had een verrassing voor zijn collega: Een vlag waarop deze bon bini werd geheten.

inister-president Mark Rutte vindt Aruba zeggen: Wij kunnen samen veel geld verdienen. Er ‘hartstikke leuk’. ,,Ik ben onder de indruk gaan beslist meer handelsdelegaties deze kant op van wat de rege-ring aan het doen is. Wij komen.” hebben daar plezierig over gesproken. Ik ,,Wij zijn door onze geschiedenis met elkaar ver- zie dat de derde economische pijler hard nodig is en bonden want geen mens zou dit Koninkrijk hebben MNederland wil daar van harte aan meewerken.” bedacht, met Nederland in Europa en zes eilandjes Het was zijn eerste bezoek als premier aan het in het Caribisch gebied.” Volgens Rutte zijn er drie Caribisch deel van het Koninkrijk. vereisten om een goede toekomst te realiseren. ,,Er Tijdens een rondrit over Aruba heeft Rutte kennis moet goed onderwijs zijn, goed bestuur en gezonde kunnen maken met het eiland. Vooral de zee aan overheidsfinanciën.” partijvlaggen in de wijken - vanwege de verkie- Over dat laatste aspect werden tijdens de afsluitende zingen van 27 september - vielen hem op. ,,Voor een persconferentie kritische vragen gesteld door de politicus is het leuk om te zien dat de politiek zo leeft. media. ,,Wij zien dat de Arubaanse regering er hard Overal komt men uit voor zijn voorkeur. Ik hoor dat aan werkt om het begrotingstekort naar beneden te jullie een opkomst hebben van tegen de negentig krijgen. De berekeningen geven aan dat het tekort in procent. Daar ben ik jaloers op.” 2016 uitkomt op 0,3 procent. Dat halen wij in Neder- Rutte had een de handelsdelegatie meegenomen om land niet. Ik heb alle vertrouwen in Aruba.” duidelijk te maken hoe hij naar de toekomst van het Met een kort en bondig ‘nee’ verwees Rutte de sug- Koninkrijk kijkt: ,,We komen om zaken te doen, zoals gestie dat Aruba Nederland om financiële steun zou TNO dat hier al doet. Heel goed zoals Aruba bezig hebben gevraagd naar het rijk der fabelen. ,,Aruba is zich tot hub tussen Europa en Latijns-Amerika te heeft nooit om geld gevraagd.” Na Aruba bezocht ontwikkelen. Dat spreekt me erg aan. Om het plat te Rutte ook de andere eilanden.

12 ARUBA DUSHI TERA Schiphol doet mee

Schiphol-topman Jos Nijhuis zegde tijdens de conferentie Europe meets the Americas zijn steun toe om de Schengengrens naar vliegveld Reina Beatrix te verleggen.

e top van luchthaven Schiphol staat achter aankomst in Europa wordt gezien als een al voor het het initiatief van de Arubaanse regering om Schengengebied geclearde passagier en dus naar gedaan te krijgen dat er voor passagiers elke luchthaven in het Schengengebied kan vliegen.” met bestemming Europa een preclearance- Dat grote en invloedrijke partijen als Schiphol en service kan worden geïntroduceerd op Reina Beatrix. de KLM zich achter de ambities van Aruba scharen D,,Dit is een mooi voorbeeld van hoe wij binnen het brengt de realisatie een flinke stap dichterbij. Toen Koninkrijk met elkaar kunnen samenwerken”, aldus premier Eman het idee twee jaar geleden lanceerde president en CEO Jos Nijhuis van de Schiphol Group geloofde vrijwel niemand in de haalbaarheid. Nijhuis: tijdens zijn bezoek aan Aruba waarbij hij minister- ,,Het is inderdaad een project waarbij veel ‘ja-maars’ president Mike Eman zijn steun toezegde. moeten worden overwonnen. De ingewikkeldheid zit ,,Wij gaan kijken of het mogelijk is de Schengen- hem niet zozeer in Nederland alleen maar ook in het grens te verleggen naar Aruba waardoor iedereen feit dat je de 26 andere lidstaten van de Europese die op Reina Beatrix Airport in het vliegtuig stapt bij Unie mee moet krijgen.”

13 De toezegging te participeren in het Arubaanse preclearanceproject kwam Schiphols’ president en CEO Nijhuis op een compliment van oud-premier Jan Peter Balkenende te staan.

Wat is het belang van Schiphol om in dit project te aldus Nijhuis. Schiphol en de Aruba Airport Authority participeren? werken al tien jaar intensief samen bij het managen van ,,We hebben er zelf geen direct voordeel van dat Reina Beatrix. ,,Samenwerking gaat, zo simpel is preclearance mogelijk wordt op Aruba. Wat het voor het, om samen werken. Dat is misschien een open ons interessant maakt is het systeem waaraan op deur maar het is wel de kern van het succes. Aruba Aruba wordt gewerkt. Dat is er op gericht alle self- is voor ons een heel belangrijke partner. Ik zie het serviceconcepten die wij nu al in Amsterdam hebben land Aruba overigens eerder als een businesspartner te integreren tot een allesomvattend geheel.” Het in- dan als een deel van de overheid. De samenwerk- checken, afgeven van de bagage, controleren van ing kenmerkt zich door korte lijnen en relatief snelle paspoort tot en met het boardingproces zal daarbij besluitvorming. Op Aruba krijgen we snel contact met dankzij gezichtsherkenning zonder tussenkomst van mensen die beslissingen kunnen nemen en daar ook mensenhanden geheel automatisch verlopen. niet voor weglopen. Dat is uiterst waardevol.” Het bijzondere van het nog nergens anders op de ,,Tegelijkertijd is het ook heel belangrijk dat wij via wereld toegepaste Arubaanse ‘Happy Flow-concept’ onze managementovereenkomst de vrijheid hebben is dat de activiteiten van private partijen (de luchthav- Reina Beatrix Airport als een echte onderneming en en luchtvaartmaatschappijen) en publieke partijen te leiden. Als je een luchthaven niet als een onder- (immigratie en douane) in één systeem worden sa- neming leidt, gaat het niet werken. Dan kun je niet mengevoegd. de producten en service aan je klanten bieden zo- ,,Dat is nieuw. Wij willen dat graag op Schiphol invo- als het moet”, aldus de Schiphol-topman. ,,Je zou eren maar het is nog niet eerder uitgeprobeerd. Het als overheid kunnen zeggen dat je winstgevendheid voordeel van onze samenwerking met Aruba is dan niet het belangrijkste vindt omdat een luchthaven een ook dat wij in een relatief kleinschalige omge- maatschappelijke betekenis heeft. Maar het feit dat ving de praktijk kunnen testen en kinderziektes wij het vliegveld als een echte onderneming leiden er snel uit kunnen halen. Daar hebben we beiden betekent dat er juist wordt gelet op de kosten, op de voordeel van. Het systeem kunnen we daarna ook kwaliteit, op wat voor Aruba van belang is zoals hos- in Nederland gaan toepassen. Dan loop je ongetwi- pitality en dat je dat ook nog kunt doen tegen redel- jfeld weer tegen andere dingen aan maar wij weten ijke tarieven.” dan wel dat het concept als zodanig functioneert”, Is de samenwerking met Aruba gebaseerd op een

14 ARUBA DUSHI TERA zakelijke deal of is er sprake van een private vorm Zijn er plannen om de succesvolle samenwerking als van ontwikkelingshulp? een showcase te gebruiken voor andere luchthavens ,,Dit is beslist geen ontwikkelingssamenwerking. Dit in de regio? is voor ons gewoon business. Natuurlijk heb je bij ,,Laten we het stap voor stap doen. Wij moeten ten luchthavens oog voor de maatschappelijke beteke- aanzien van het preclearanceproject eerst alle ‘ja- nis, het gaat om veel meer dan alleen de bottom line, maars’ redresseren en dan zien we verder. Misschien bijvoorbeeld ook om een duurzame ontwikkeling. Het dat we nog eens iets voor Bonaire kunnen betekenen is en-en-en maar zeker geen ontwikkelingshulp. Daar- maar plannen om het breed uit te rollen in het Cari- mee zouden we de eigen kracht van het land Aruba bisch gebied hebben wij niet. Laten wij ons nu vooral tekort doen. Iedereen kent Schiphol als Amsterdam concentreren op het preclearancetraject. Ik wil de Airport maar Schiphol Group is ook de eigenaar van druk hoog houden, laten wij het gewoon doen. Bin- Rotterdam-The Hague Airport, van Eindhoven Airport nen een jaar moeten we iets zichtbaars creëren. Met en van Lelystad Airport. Qua grootte zijn Rotterdam een beetje goede wil moet dat kunnen lukken”, aldus en Eindhoven vergelijkbaar met Reina Beatrix. De Nijhuis. De CEO van Schiphol (in 2012 met 51 combinatie met Aruba versterkt elkaar. We kunnen miljoen passagiers de 4e luchthaven van Europa) van elkaar leren. Je moet oppassen dat men niet spreekt waarderend over de volhardendheid waar- denkt dat we de ‘grote moloch’ Schiphol over Aruba mee Aruba’s minister-president met succes alle aan- willen uitstorten. De reden waarom wij destijds tot sa- vankelijke scepsis heeft weten te overwinnen. ,,Soms menwerking met Aruba hebben besloten en nu ook moet je zoals Mike Eman dat ook uitstraalt geloven gaan participeren in het preclearanceproject is omdat in iets zonder precies te weten wat het echt gaat op- Aruba onderdeel is van het Koninkrijk. Wij vinden het leveren. Hij heeft niet alleen visie maar gaat er met belangrijk - mede vanuit de maatschappelijke context passie en drive mee aan de gang. Ik kan mij wel achter - dat Aruba een luchthaven heeft die goede kwaliteit die aanpak scharen. Het is goed voor Aruba”, aldus biedt aan haar klanten.” Nijhuis.Premier Eman toont zich ingenomen met de Premier Mike Eman vindt dat de meerwaarde van het toezegging van de Schiphol-topman. ,,Wij hebben Koninkrijk nog wel wat beter kan worden benut. een lange weg moeten gaan. Weinigen geloofden er ,,Onder zijn minister-presidentschap is de samen- in toen wij twee jaar geleden met dit voorstel kwamen werking tussen Aruba en Nederland aanzienlijk ver- en nu staan we mede dankzij de steun van Schiphol, beterd en versterkt. Misschien dat we, kijkend naar KLM en andere instituten aan de vooravond van de het veroveren van nieuwe markten in Latijns-Ameri- realisatie. Het verleggen van de Schengengrens naar ka, beter van Aruba als culturele intermediair gebruik Reina Breatrix betekent een belangrijke versterking zouden kunnen maken. Voor het midden- en klein- van de rol van Aruba als gateway tussen Europa en bedrijf kan Aruba als tussenstap zeker relevant zijn.” de Amerika’s.”

De betrokkenheid van Schiphol bij de Arubaanse luchthaven Reina Beatrix kan niemand ontgaan.

15 Happy met happy flow

Vice President Marketing and Brand Marjan Rintel van de KLM tijdens haar optreden op de conferentie Europe meets the Americas.

et concept Gateway Aruba kan op de volle van om in de rij te staan. Wij hebben daarom al veel steun van de KLM rekenen. De luchtvaart- innovaties gedaan: Self-service check-in, self-service maatschappij heeft zich aangesloten bij bagage drop-off en self-service boarding. Maar dan het initiatief van de Arubaanse regering om toch kom je alsnog in de rij te staan om je docu- gedaan te krijgen dat er op Reina Beatrix Airport menten te laten controleren. Het zou mooi zijn als Hpreclearance voor vluchten naar Europa wordt inge- we ook daarvoor een oplossing weten te vinden”, voerd zoals dat al jaren tussen Aruba en de Verenigde aldus Rintel. ,,Wat het Arubaanse project voor ons Staten bestaat. Vice President Marketing and Brand zo interessant en waardevol maakt is dat er een link Marjan Rintel van de KLM trad in Oranjestad op als wordt gemaakt tussen het inchecken en de verificatie gastspreker bij Europe meets the Americas. Zij deed van de identiteit van de reiziger. Daardoor kan deze daar ten overstaan van minister-president Mike Eman veel sneller, eigenlijk zonder oponthoud, alle proces- de toezegging Aruba te helpen bij het realiseren van sen doorlopen. Het is de next step in het self-service het preclearanceproject. concept en dat is de reden waarom wij er graag aan ,,Voor de KLM is de beleving van de klant zeer rel- meewerken.” Rintel wijst er op dat er veel partijen evant. Een belangrijk onderdeel daarvan is het pro- een rol spelen om de wereldprimeur van ‘Happy Flow ces op de luchthaven. Onze klanten houden er niet Aruba’ werkelijkheid te laten

16 ARUBA DUSHI TERA

,,De KLM werkt er graag aan mee om van Aruba een Een schematische weergave van ‘Happy Flow Aruba’. gateway tussen Europa en de Amerika’s te maken.” worden. ,,Je hebt enerzijds private partijen als de luch- bruik te kunnen maken van de connecties die Aruba thaven en luchtvaartmaatschappijen die gebaat zijn heeft in plaats van zich rechtstreeks in die landen te bij een snelle doorstroming en anderzijds de diverse vestigen. De regelgeving op Aruba is duidelijk en wat overheidsgeledingen zoals immigratie en douane die ook een pre is is dat het land deel uitmaakt van het hun controlerende taken moeten uitvoeren.” Tijdens Koninkrijk.” Europe meets the Americas werden twee werkende ,,Op onze vluchten naar Aruba is 50% Nederlander proefopstellingen gedemonstreerd. ,,Technisch zijn en de rest zijn klanten die afkomstig zijn uit de omrin- we al heel ver. Wat we nog moeten doen is de IT-sys- gende Schengenlanden, niet alleen voor leisure maar temen aan elkaar koppelen. Verder moet het binnen zeker ook voor zakelijke doeleinden. de Europese Unie in verdragen worden geregeld. In Als luchtvaartmaatschappij willen wij graag bijdragen de marge van de conferentie hebben wij afgespro- aan de verdere ontwikkeling van het gatewayconcept ken dat wij daar gezamenlijk aan gaan werken zo- van Aruba”, aldus Rintel. ,,Wij hebben een sterke dat we snel deze stap in de toekomst kunnen zetten, band met het Caribische deel van het Koninkrijk. eerst op Aruba en daarna op andere luchthavens.” Wij vliegen als sinds 1934 op de Dutch Caribbean. Sinds De KLM staat ook positief tegenover de ambitie van 1935 is er een verbinding met Aruba en Nederland. het kabinet Mike Eman om Aruba als gateway tussen Wij hebben op dit moment wekelijks vijf directe en Europe en Latijns-Amerika te positioneren. Rintel: ,,Ik veertien indirecte vluchten. heb tijdens Europe meets the Americas gehoord dat Wij hebben in 2009 en 2010 een korte onderbreking het makkelijk is om vanuit Aruba business te doen in gehad maar wij zijn heel blij dat we terug zijn om mee Zuid-Amerika. De Nederlandse ondernemers die ik te werken van Aruba een gateway tussen Europa en heb gesproken zien er de voordelen van in om ge- de Amerika’s te maken.”

Vijf keer per week vliegt de KLM met een Airbus 330 nonstop naar Aruba.

17 Aruba houdt van Oranjes

Een kus uit dank voor ‘bewezen diensten’.

oe hecht de band van de Arubaanse be- aantal internationale gasten werd beëdigd, werd te- volking met het Koninklijk Huis is, werd vens deelgenomen door een tiental Arubaanse par- nog eens bevestigd rond de abdicatie van lementariërs die net als hun Nederlandse collega’s toen nog Koningin Beatrix en de inhuldiging de eed aflegden. Voor het eerst speelde daarbij ook van Koning Willem-Alexander. De scholen op Aruba het Statuut voor het Koninkrijk een rol. Het Statuut Hdeden massaal mee met de Koningsspelen terwijl op lag bij de inhuldiging naast de regalia en de de dag zelf Oranjestad zijn naam alle eer aan deed. Nederlandse Grondwet op de zogeheten creden- Het in Nederland zo bekritiseerde Koningslied werd stafel en werd ook genoemd in de eed die de nieu- op Aruba door jong en oud zonder hapering uit volle we Koning aflegde: ,,Ik zweer aan de volkeren van borst meegezongen. Zowel bij de abdicatie als de in- het Koninkrijk dat Ik het Statuut voor het Koninkrijk huldiging was er een officiële rol voor delegaties uit de en de Grondwet steeds zal onderhouden en hand- landen in het Caribisch deel van het Koninkrijk. haven. Ik zweer dat ik de onafhankelijkheid en het Zo werd ‘s morgens in het Paleis op de Dam de grondgebied van het Koninkrijk met al Mijn vermo- akte van abdicatie mede ondertekend door gouver- gen zal verdedigen en bewaren; dat Ik de neur Fredis Refunjol, minister-president Mike Eman, vrijheid en de rechten van alle Nederlanders en alle gevolmachtigde minister Edwin Abath en Staten- ingezetenen zal beschermen, en tot instandhoud- voorzitter Paul Croes. Aan de Verenigde Vergader- ing en bevordering van de welvaart alle middelen ing van de Staten-Generaal in de Nieuwe Kerk waar zal aanwenden welke de wetten Mij ter beschikking Koning Willem-Alexander in het bijzijn van vertegen- stellen, zoals een goed en getrouw Koning schul- woordigers van andere Koningshuizen en een groot dig is te doen. Zo waarlijk helpe Mij God almachtig!”

18 ARUBA DUSHI TERA

Het voltallige kabinet, de gouverneurs, premiers, gevolmachtigde ministers en de voorzitters van de vier parlementen van het Koninkrijk.

Minister-president Mike Eman Gouverneur Fredis Refunjol Met het plaatsen van de laatste handtekening en echtgenote Doina over de tekent de Akte van Abdicatie. was de troonswisseling een feit. rode loper op weg naar het staatsdiner in het Rijksmuseum.

Statenvoorzitter Paul Croes bij het binnentreden van Ook in de menigte die zich op de Dam had verzameld bevonden de Nieuwe Kerk. zich getuige de blauwgele vlag (linksonder) Arubaanse Oranjefans.

De Arubaanse Statendelegatie die Minister-president Mike Eman te midden van Statenlid Lorna Casandra Varlack legt de eed af. aan de Verenigde Vergadering van de leden van de Nederlandse regering. Staten-Generaal deelnam. 19 Teeven: Tempo met happy flow

Staatssecretaris Fred Teeven en premier Mike Eman willen haast maken met de introductie van het passagiersvriendelijke Happy Flow-concept.

taatssecretaris Fred Teeven heeft in aan- Voor het invoeren van pre-clearance voor Europa zijn wezigheid van premier Mike Eman het rap- nog aanpassingen op zowel qua logistiek als op port Roadmap to pre-clearance in ontvangst juridisch gebied nodig. Brussel moet akkoord gaan genomen. Aruba wil een preclearance re- met het voorstel en er moeten onder meer nieuwe geling met Nederland. Passagiers naar Nederland en immigratie- en douanediensten op de luchthaven SEuropa kunnen dan op de luchthaven Reina Beatrix worden ingevoerd. door de douane en de immigratieambtenaren gek- Teeven verklaarde snel een begin te willen maken laard worden voordat ze het vliegtuig instappen. Bij met een aantal concrete stappen zoals het zogeheten aankomst in Europa kunnen ze direct door naar hun Happy Flow-concept. Houders van een EU-paspoort bestemming. Aruba heeft al goede ervaringen met leggen daarbij hun reisdocument op een scanner, die pre-clearance bij vluchten naar de Verenigde Staten. het document binnen een paar seconden uitleest en Met de Nederlandse immigratiedienst en met de een gezichtsvergelijking uitvoert. Is alles in orde, dan douane was afgesproken dat er eerst een onderzoek krijgen ze automatisch vrije doorgang. Het concept zou komen naar de mogelijkheid voor pre-clearance. levert niet alleen veel reizigersgemak op voor de pas- Voor dit onderzoek sprak een werkgroep met de lo- sagiers maar ook tal van voordelen voor de Immigra- kale immigratiedienst, de douane en de veiligheids- tiedienst, de luchthaven en de luchtvaartmaatschap- dienst en met functionarissen van Reina Beatrix en pij en voldoet volledig aan de veiligheidseisen. van de KLM. Een speciale delegatie heeft een bezoek Teeven zei blij te zijn met de aanbeveling van de gebracht aan de Arubaanse luchthaven om ter plek- werkgroep om op Aruba een pilot te starten met dit e te zien hoe de Amerikaanse pre-clearancefaciliteit passagiersvriendelijke Happy Flow-concept. KLM functioneert. en Schiphol participeren in de pilot. Het eindrapport van de werkgroep werd begin juli Premier Eman sprak van een bijzonder mooi project aan de staatssecretaris aangeboden. Teeven ziet voor Aruba en het Koninkrijk dat het voor het Ned- het rapport als een belangrijke stap op weg naar de erlandse bedrijfsleven nog aantrekkelijker maakt gewenste pre-clearance-faciliteit voor passagiers om zijn eiland te benutten als gateway naar Latijns- die vanaf Aruba naar Europa reizen. Amerika.

20 ARUBA DUSHI TERA Shell helpt

Vice President Marjan van Loon van LNG Projects and Techology van Shell Global Solutions kijkt hoe Uitilities-directeur Frank Hoevertsz zijn handtekening zet onder het Memorandum of Understanding. hell heeft zich aangesloten bij het initiatief van het International Energy Agency het gebruik van om een Centre of Excellence for Energy vervuilende (diesel)olie versneld afgebouwd. Daar- Conversion op Aruba te stichten dat landen mee kan de CO2-uitstoot al op korte termijn met 70% in de regio kan helpen bij de transitie van olie worden gereduceerd. Bijkomend voordeel: Gas is naar gas. Dat nieuws werd bekendgemaakt tijdens niet alleen schoner maar ook goedkoper. ,,We zijn SEurope meets the Americas. Ten overstaan van de al enkele jaren stapsgewijs bezig om de installaties deelnemers aan de conferentie ondertekenden verte- voor de productie van elektriciteit te vervangen door genwoordigers van Shell Gas & Power Development generatoren die ook op gas kunnen draaien”, aldus BV, NV Nederlandse Gasunie, Anthony Veder en directeur van Utilities Aruba, Frank Hoevertsz. LNG Shipping BV een Memorandum of Understan- Samen met de Gasunie en Anthony Veder maar ook ding met Utilities Aruba en de Arubaanse regering. partners als TNO en de Carbon War Room is in de Het idee om een regionaal kenniscentrum op te afgelopen jaren veel kennis en ervaring opgedaan om zetten is voortgekomen uit het plan een opslagtermi- de conversie van olie naar gas verantwoord te laten nal voor vloeibaar gas op Aruba te bouwen die niet verlopen. ,,Geen land is zo ver met deze ontwikkeling alleen in de energiebehoefte van het eiland zelf moet als Aruba. Dat heeft de interesse gewekt van Shell. voorzien maar tevens gas kan doorleveren aan om- Het is fantastisch dat zij hun specifieke expertise liggende landen. Ook cruisemaatschappijen die hun willen inzetten om het idee van een Centre of Exce- schepen ombouwen van olie naar gas aangedreven llence verder uit te werken. Ook tijdens Europe meets motoren behoren tot de potentiële afnemers. the Americas hebben we weer gemerkt dat landen De Arubaanse overheid wil gas inzetten als transi- om ons heen grote belangstelling hebben voor wat tiebrandstof. Het duurt nog tot 2020 voordat de er hier gebeurt. De ondertekening van het Memo- energievoorziening volledig vergroend is. randum of Understanding werd dan ook met een luid In afwachting daarvan wordt, in lijn met de richtlijnen applaus begroet”, aldus Hoevertsz.

21 Booming Colombia

Ambassadeur in Colombia Robert van Embden.

e koninkrijksambassadeurs van het Westelijk Bedrijven moeten rekening houden met een andere Halfrond hebben zich in het kader van de cultuur maar dat is niet onoverbrugbaar. Colombia conferentie Europe meets the Americas op heeft zich de afgelopen jaren opengesteld richting de hoogte gesteld van de vele positieve buitenland. Het is een van de vrijemarkteconomieën ontwikkelingen op Aruba. Het corps diplomatique van Latijns-Amerika en is actief lid van de Alianza del Dwilde vooral weten hoe zij vanuit hun standplaats het Pacifico. Colombia heeft net als andere vrijemarkt- concept Gateway Aruba kunnen helpen realiseren. economieën zoals Chili, Peru en Mexico de ambitie Wij spraken na afloop met ambassadeur Robert van om die opening naar het buitenland voor handel en Embden. ,,Het bevalt mij heel goed in Colombia. Ik zit investeringen versterkt te gaan voortzetten. er sinds augustus van het afgelopen jaar. Daarvoor De vrijhandelsovereenkomst met de Europese Unie was ik ambassadeur in Congo. Dat is inderdaad een die al door het Europees Parlement is geratificeerd groot verschil. Aan het begin van mijn loopbaan was zal Colombia daarbij helpen.” ik gestationeerd op de ambassade in Buenos Aires, Verzwakt dat niet de positie van Aruba als gateway dat was voor mij de eerste tour in Latijns-Amerika.” tussen Latijns-Amerika en Europa? Hoe gaat het met de economie in Colombia? ,,Nee, dat is helemaal geen concurrentie voor Aruba. ,,De economische ontwikkelingen zijn heel erg positief. Het biedt juist grote kansen voor Aruba, bijvoorbeeld In de afgelopen 10 jaar is het land sterk gegroeid met waar het gaat om Colombiaanse bedrijven die naar percentages van 4 à 5 procent. Voor dit jaar wordt de Europa willen exporteren en Aruba daarvoor als groei op ongeveer 4,3 procent geschat.” springplank kunnen gebruiken, maar ook voor Neder- Waar moeten bedrijven rekening mee houden als ze landse bedrijven die via Aruba willen exporteren naar zaken willen doen in Colombia? Colombia. Ik zie wat dat betreft grote kansen voor het ,,De belangstelling is groot en groeiend. We heb- Nederlandse, Europese en het Colombiaanse bedrijf- ben op dit moment 100 Nederlandse bedrijven in sleven. Ook daarom kwam het uitstekende initiatief Colombia waarvan er 40 ter plekke gevestigd zijn en van premier Eman om een conferentie als Europe 60 vertegenwoordigd worden door een lokale agent. meets the Americas te houden op het best denkbare

22 ARUBA DUSHI TERA tijdstip.” projecten op het gebied van water, duurzame land- Hoe staat Aruba aangeschreven in Colombia? bouw en maatschappelijk verantwoord ondernemen.” ,,Aruba is zeer goed bekend in Colombia. Wat vindt u van het concept Gateway Aruba? Veel Colombianen komen er voor het toerisme en er ,,Ik denk dat het een heel goed concept is. Voor het zijn natuurlijk ook heel veel Colombianen die hier op Nederlandse midden- en kleinbedrijf is het zonder het eiland werken. Het feit dat 15% van de Arubaanse meer aantrekkelijk om Aruba als hub te gebruiken bevolking Colombiaans is is ook niet onopgemerkt en vanuit Aruba verschillende landen in de regio te gebleven in Colombia.” bedienen. De geografische en culturele nabijheid, de Bent u tevreden met de interesse van Colombiaanse goede luchtverbindingen naar Bogota, Panama en bedrijven voor Europe meets the Americas? andere steden zijn een groot voordeel.” ,,De Colombiaanse afvaardiging was de allergrootste. Komen er concrete afspraken voort uit Europe meets We hadden ongeveer 70 deelnemers uit Colombia the Americas? waaronder 23 bedrijven uit Bogota aangestuurd door ,,Daar wordt aan gewerkt tussen bedrijven. de voorzitter van de Kamer van Koophandel voor Tegelijkertijd zijn we bezig met het leggen van de Centraal-Amerika en het Caribisch gebied. laatste hand aan een Memorandum of Understan- Daarnaast was er ook een grote delegatie uit La ding tussen Aruba en Colombia. Daarvoor zal de Guajira, het departement van Colombia dat het dich- viceminister van Buitenlandse Zaken binnenkort naar tstbij Aruba ligt. Deze ruime afvaardiging geeft blijk Aruba reizen om samen met premier Eman een van de grote belangstelling die er bestaat in Colom- samenwerkingsovereenkomst te ondertekenen. bia om zaken te doen met Aruba maar ook via Aruba Daarmee wordt de steeds intensievere samenwerk- met Europa. Ik heb gemerkt dat er heel veel contacten ing tussen Colombia en Aruba vastgelegd.” gaande zijn op verschillende gebieden. Wat vindt u van de stelling van minister-president Het is evident dat het toerisme altijd een belangri- Mike Eman dat we meer gebruik moeten maken van jke sector zal blijven maar de diversificatie en ver- de meerwaarde van het Koninkrijk? groening van de economie biedt extra kansen. Ook ,,Op grond van mijn ervaring in Colombia kan ik vast- in Colombia wordt veel aandacht geschonken aan stellen dat wij samen sterker staan. Aruba is groter in duurzaamheid. In dat verband steunt Nederland Co- Colombia omdat het deel van het Koninkrijk is, maar lombia bijvoorbeeld bij het bevorderen van duurzame ook Nederland en andere rijksdelen zijn groter omdat landbouw. Tot voor kort was Colombia een klassiek wij allemaal in het Koninkrijk zitten en deel zijn van partnerland voor ontwikkelingssamenwerking. In het deze regio in het Caribisch gebied en in Zuid-Amerika licht van de sterke economische groei is Colombia en in het geval van Colombia zelfs buurlanden zijn. Ik aan het promoveren naar de categorie landen waar heb het gevoel dat daar inderdaad meer uit te halen wij vooral economische samenwerking centraal stel- is. Colombia ziet ons als een land dat groter is dan len. Op dit moment verkeren wij in een transitiefase andere middelgrote landen in Europa, juist vanwege en in het kader van die transitie bevorderen wij het Koninkrijksverband.”

Ambassadeurs en consuls van het Westelijk Halfrond woonden de conferentie Europe meets the Americas bij.

23 Relatie hersteld

Minister Frans Timmermans kijkt toe hoe minister-president Mike Eman zijn handtekening zet onder het Memo- randum of Understanding. Rechts de Venezolaanse minister van Buitenlandse Zaken Elias Jaua en (toenmalig) premier Daniel Hodge van Curaçao. ,,De afstand van Europa tot Latijns-Amerika lijkt wel ela. Timmermans deed dat namens Nederland ter- tweemaal zo groot als de afstand in omgekeerde rich- wijl minister-president Mike Eman en zijn Curaçaose ting. Dat is vreemd als je bedenkt dat er langdurige ambtgenoot Daniel Hodge hun handtekening zetten historische banden bestaan tussen onze continen- als vertegenwoordigers van de koninkrijksdelen die ten. We moeten werken aan betere relaties. Met deze het dichtstbij Venezuela liggen. Namens dat land overeenkomst hebben we in elk geval een begin ge- bekrachtigde minister van Buitenlandse Zaken Elias maakt met het herstel van de relatie met Venezuela.” Jaua de overeenkomst. Minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans Timmermans ziet voor de verdere ontwikkeling van benadrukte tijdens zijn bezoek aan Aruba dat de banden met Venezuela een belangrijke rol weg- Venezuela het grootste buurland van het Koninkrijk is en gelegd voor Aruba. ,,Aruba staat met een been in dat een goede relatie met dat land vanzelfsprekend zou Latijns-Amerika en met het andere in Europa. We moeten zijn. ,,De relatie is op zichzelf goed maar we moeten gebruik maken van de kansen die de geo- spreken elkaar nauwelijks. Het belangrijkste is een grafische ligging biedt en de kennis en de relaties structuur te vinden dat we elkaar wat vaker spreken waarover Aruba beschikt. Venezuela ligt in een regio en gegevens uitwisselen.’’ die een enorme economische groei doormaakt. De Nederland is het eerste land in Europa dat officiële Latijns-Amerikaanse regio is politiek en economisch relaties aanknoopt met Venezuela. Voordat de be- van groot belang. Er ligt grote economische potentie. windsman Oranjestad aandeed werd in Caracas een Ik heb gemerkt dat er een toenemend vertrouwen is Memorandum of Understanding (MoU) getekend dat Latijns-Amerika de rest van de wereld iets te bie- tussen het Koninkrijk der Nederlanden en Venezu- den heeft. Venezuela heeft echt de ambitie om een

24 ARUBA DUSHI TERA

Minister Timmermans nam bij zijn bezoek aan Aruba een kijkje bij de werkzaamheden in de Caya Grandi, de belangrijkste winkelstraat in Oranjestad die in oude luister wordt hersteld. positieve rol te spelen in de regio.” met Venezolaanse bedrijven concrete invulling aan Volgens Timmermans is het zaak de brugfunctie van gaan geven.” Aruba verder in te vullen. ,,Ik ga de activiteiten van Voor dat laatste kan het eiland dus op de steun van Nederland in deze regio intensiveren. Ik ben erg minister Timmermans rekenen. ,,Ik ben tenslotte ook onder de indruk van de plannen en ambitie van het uw minister van Buitenlandse Zaken. Ik wil mijn beleid kabinet van premier Eman en ga er dan ook alles aan inhoud geven op een manier dat alle delen van het doen om die te ondersteunen.” Premier Eman: ,,Het Koninkrijk zich erin herkennen en we er met elkaar Memorandum of Understanding is een macrocon- de vruchten van plukken.” De basis voor het MoU is cept waarin staat dat onze landen in principe bereid in januari gelegd toen Timmermans en Jaua elkaar zijn relaties te onderhouden. Venezuela wilde eerst in de marge van de EU-CELAC-top in Chili voor het een overeenkomst van algemene aard ondertekenen eerst hebben ontmoet. Daar is de afspraak gemaakt voordat er gesproken kan worden over specifieke om aan een MoU te werken dat tot een versterking zaken. Dus nu we het MoU hebben getekend kun- van de samenwerkingsrelatie moet leiden. nen we bilaterale afspraken maken tussen Aruba en Tussen het Koninkrijk en Venezuela bestaan van Venezuela”. Voor Aruba zijn drie terreinen van belang oudsher culturele- en familiebanden, zo benadrukte in de samenwerking met Venezuela. ,,Het eerste is Timmermans. De afgelopen jaren stonden de diplo- energie. We hebben een olieraffinaderij die stil ligt in matieke betrekkingen tussen Den Haag en Caracas afwachting van een koper. Uiteraard helpt een betere op een laag pitje. De reis naar Venezuela moet vol- relatie ook bij het verder ontwikkelen van de toeris- gens de bewindsman dan ook gezien worden als een tische markt. Ten derde hebben we het concept nieuw begin van een eeuwenoude relatie waarin een Gateway Aruba. Door de MoU kunnen we daar ook sleutelrol voor Aruba is weggelegd.

De minister liet zich uitgebreid informeren over de projecten die in het kader van Bo Aruba zijn gerealiseerd of in de komende tijd uitgevoerd gaan worden.

25 Minister Mike de Meza van Financiën: ,,Ik heb misschien een wat calvinistische kijk op geldzaken maar ik vind dat je niet meer moet uitgeven dan je hebt.” Economie groeit, het tekort daalt et een economische groei van 2,6% en een dan het in financieel opzicht als oerdegelijk bekend sterk dalend begrotingstekort lijkt Aruba staande Nederland, wijzelf vinden het veel te hoog. zich wonderbaarlijk goed door de wereld- Wij werken er naar toe om de overheidsschuld in wijde crisis heen te slaan. ,,De ontwikkelin- 2016 te hebben teruggebracht tot de internationaal gen zijn inderdaad positief maar ik wil niet van een gehanteerde norm van rond de 60% van het BBP. Bij Mwonder spreken”, corrigeert minister Mike de Meza de behandeling in de Staten van de begroting 2013 van Financiën. ,,De crisis heeft ook ons hard geraakt heb ik nog eens duidelijk gemaakt dat wij met het in maar we hebben de gevolgen kunnen beperken door 2009 ingezette beleid recht op ons doel afkoersen: enerzijds ingrijpende hervormingen en anderzijds Een structureel sluitende begroting.” stevige bezuinigingsmaatregelen door te voeren. Dat Toch valt het op dat Curaçao een lagere staatsschuld is overigens, wil ik benadrukken, niet alleen de ver- heeft. ,,Dat is dankzij de schuldsanering. Toen Cura- dienste van dit kabinet en een deskundig ambtelijk çao per 10 oktober 2010 een autonoom land binnen apparaat. De werkgeversorganisaties en vakbonden het Koninkrijk werd, maakte Nederland 1,7 miljard hebben via De Sociale Dialoog medeverantwoorde- euro over. Ik gun dat onze buren van harte maar ik lijkheid genomen voor een op onderdelen gedurfd wil er wel op wijzen dat Aruba bij het verkrijgen van herstelbeleid. Dat verklaart ook dat maatschappelijke de Status Aparte er alleen maar schuld bij kreeg. Dat onrust zoals die zich in veel andere landen voordoet was misschien niet helemaal fair maar het heeft er op Aruba is uitgebleven. Het draagvlak is groot.” wel voor gezorgd dat de toenmalige regering samen Hoewel het beleid van het kabinet Mike Eman gunstig met bevolking het fundament heeft gelegd waarop wij wordt beoordeeld door internationale ratingbureaus, nu kunnen voortbouwen.” vergt de financiële positie van het land onverminderd ,,Na die eerste succesvolle bloeiperiode is er helaas aandacht: ,,Onze staatsschuld mag dan met 66,1% in 2001 een andere koers ingeslagen. Investeringen van het bruto nationaal product een stuk lager zijn in onderhoud aan wijken en infrastructuur werden

26 ARUBA DUSHI TERA niet meer gedaan, het ambtelijk apparaat dijde uit en overheidsschuld vandaag 85% van het BBP oftew- de lasten voor de burger en het bedrijfsleven stegen el Afl 3.9 miljard zou bedragen. 700 miljoen gulden tot ongekende hoogten met een enorme inflatie tot meer dan de hoogte van de nationale schuld van dit gevolg. Toen wij eind 2009 aantraden namen wij een moment dus”. bijna failliet land over. Het begrotingstekort bedroeg De Meza vindt dat Aruba trots kan zijn op zijn veer- 9,5% en de staatsschuld was in de jaren daarvoor kracht. ,,Wij troffen in 2009 niet alleen een lege over- geëxplodeerd. Een aanzienlijk deel van het inko- heidskas aan maar kregen daarbovenop klappen men van het land ging op aan rente en salariskosten. van de wereldwijde crisis waarbij de raffinaderij de Vanuit de oppositie wisten we hoe slecht het er voor deuren had gesloten en andere belangrijke partners stond. Wij hadden dan ook onze plannen klaar om Aruba de rug hadden toegekeerd. In zo’n situatie kun meteen na de verkiezingen met een omvangrijk her- je de bijl zetten in de voorzieningen voor de bevolking stelprogramma aan de slag te gaan.” en lasten verder verhogen zoals een aantal landen ,,Wij hebben het begrotingstekort in 3 jaar kunnen doet. Of je vertrouwt in de veerkracht van je burgers terugbrengen van 9.5% van het BBP naar 4.6% in en ondernemers en neemt als overheid het voortouw 2013. Bovendien hebben we een duidelijk pad uit- om de economie aan te jagen. Aruba is altijd in staat gestippeld dat in 2016 moet leiden tot een sluitende geweest snel te recupereren uit crises. Daarom heeft begroting. Inderdaad is de schuld door achtereenvol- dit kabinet er voor gekozen een balans te zoeken gende tekorten op de begroting opgelopen en dat is tussen het snijden in de overheidsuitgaven, het be- op termijn natuurlijk niet houdbaar. Daarom heeft de schermen van de koopkracht en het stimuleren van regering in overleg met de sociale partners het ini- economische groei. Van die keuze plukken wij nu tiatief genomen om een Balanced Budget Rule in de de vruchten. De economie groeit en het tekort loopt wet op te nemen. Als christendemocraat heb ik mis- terug.” schien een wat calvinistische kijk op geldzaken maar Het feit dat in Nederland Kamervragen zijn gesteld ik vind dat je niet meer moet uitgeven dan je hebt.” over de Arubaanse staatsschuld doet De Meza ver- ,,Wij hebben het tijd kunnen keren maar wij zijn er moeid glimlachen. ,,Ik waardeer het dat men met ons nog niet. Met de deelnemers aan De Sociale Dialoog meeleeft maar er is geen enkele grond te denken zijn wij voortdurend in gesprek over de pensioenen, dat wij de urgentie van onze eigen overheidsfinan- de AOV, de AZV en over het uitgavenniveau van de ciën niet zouden inzien. Die hebben de klok rond mijn overheid op langere termijn. De scenario’s van de aandacht en die van mijn staf. Ik zou zeggen: Kijk Centrale Bank zagen er in 2010 veel somberder uit naar ons beleid en vooral naar onze daden en de ef- dan uiteindelijk, door ingrijpen van de regering, is fecten daarvan. Die vertellen maar een duidelijk ver- gerealiseerd. Alleen al de hervormingen bij het amb- haal: Aruba ligt, als een van de weinige landen waar tenarenpensioenfonds APFA die dankzij de Sociale het begrotingstekort daalt zonder de economie kapot Dialoog zijn doorgevoerd hebben voorkomen dat de te bezuinigen, op koers.”

Bij de ondertekening in maart van het Witte Donderdag-akkoord sprak minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën zijn vertrouwen uit in het begrotingsbeleid van zijn Arubaanse collega Mike de Meza.

27 De premiers Rutte en Eman kijken toe hoe MKB-voorzitter Hans Biesheuvel en minister van Economische Zaken Michelle Hooyboer-Winklaar de samenwerkingsafspraken met een handtekening bekrachtigen. MKB opent Aruba-desk et de ondertekening van een Memorandum of Understanding is de volgende stap gezet op weg naar versterking van de economische relatie tussen Aruba en Nederland. Het Nederlands Cen- trum voor Handelsbevordering (NCH), de belangenorganisatie voor het midden- en kleinbed- rijf Koninklijke MKB Nederland, Aruba Investment Agency (ARINA) en het land Aruba gaan zich gezamenlijk inspannen om een duurzame economische relatie op te bouwen door Aruba als gateway tussen MEuropa en Latijns-Amerika te positio-neren. In aanwezigheid van de premiers van beide landen werd deze ambitie met het plaatsen handtekeningen bekrachtigd. ,,Wij zijn als MKB Nederland steeds meer bezig met het ontwikkelen van kansen voor onze leden. Export is daarbij cruciaal. Door samen te werken binnen het Koninkrijk worden we handelspartners die samen veel kunnen bereiken,” aldus MKB-voorzitter Hans Biesheuvel. Hij verklaarde te zijn aangestoken door het enthousiasme van minister-president Mike Eman. ,,Het klikt tussen ons. Ik ben onder de indruk van Aruba. Mijn ondernemershart gaat hier sneller kloppen. Ik stel voor dat we de mouwen opstropen en schouder aan schouder veel geld gaan verdienen.” De eerste stap van MKB Nederland is het creëren van een digitale servicedesk. Op de veel geraadpleegde website van de organisatie komt een Aruba-portaal. ,,Daar hoef je alleen maar op te klikken en dan komen alle mogelijkheden naar voren die Aruba te bieden heeft. Zo komt de deur naar Aruba wijd open te staan.” Biesheuvel lichtte toe dat het portaal ook een matchmakingsfunctie krijgt. ,,Dan kunnen ondernemers met elkaar kennismaken zonder dat ze meteen in het vliegtuig hoeven te stappen.” Premier Eman: ,,We zijn het erover eens dat wij wat voor elkaar kunnen betekenen. Nu moeten wij de samenwerking concreet vorm en inhoud geven. Stap voor stap zoeken we de beste mani- er om elkaar te ondersteunen en zo een win-win situatie te creëren voor alle betrokkenen.” Volgens Biesheu- vel kijkt het Nederlandse bedrijfsleven met grote belangstelling naar de positieve ontwikkelingen op Aruba. ,,De groep die hier in mei was voor de conferentie Europe meets the Americas is vol interesse weggegaan. Ik weet dat veel meer bedrijven hier naar toe willen komen. Aruba heeft zich uitstekend gepositioneerd als gateway tussen Europa en Latijns-Amerika.”

28 Ridder op surfplank

f ze dit jaar opnieuw wereldkampioen wordt vergeten melding te maken van de Arubaanse af- of niet, voor de Arubaanse windsurfster komst van de jongste gedecoreerde van lintjesregen Sarah-Quita Offringa kan 2013 niet meer 2013. Kortgeleden stond Sarah-Quita opnieuw in de stuk. Eerst werd zij Ridder in de Orde van schijnwerpers. Tijdens een feestelijke gala-avond in Oranje-Nassau en daarna volgde haar uitverkiezing Rotterdam werd ze zelfs twee keer op het podium totO Most Outstanding Pearl of the Dutch Caribbean. geroepen: Eerst om de Caribbean Pearl Award in de De sportieve prestaties van de pas 21-jarige stu- categorie sport in ontvangst te nemen en vervolgens dente zijn er dan ook naar: In 2008 werd zij voor het om zich te laten kronen tot Most Outstanding Pearl of eerst wereldkampioen in de freestyle-klasse om die the Dutch Caribbean waarvoor het publiek via inter- titel vervolgens jaar in jaar uit te prolongeren. Maar net zijn stem had kunnen uitbrengen. Sarah-Quita - de zesvoudig wereldkampioene is ook als zij niet op dochter van een Arubaanse moeder en Nederlandse een zeilplank staat met haar vrolijke uitstraling een vader - werd op 4 juli 1991 geboren. Al op haar derde rolmodel die andere jongeren stimuleert het uiterste stond ze op een surfplank. ,,Mijn moeder moedigde uit hun talent te halen. Heel Aruba is trots op Sarah- mijn broer en mij al heel jong aan om aan sport te Quita die geen kans onbenut laat om haar Arubaanse doen. Zo wilde zij voorkomen dat wij voor de televisie roots onder de aandacht te brengen. Dat deed zij ook gingen hangen.” Op haar 15e werd ze voor het eerst weer toen zij op het Arubahuis in het bijzijn van familie, wereldkampioen zonder ook maar één heat te ver- vrienden en minister-president Mike Eman de bij haar liezen. ,,Het is niet zo dat ik per se wil winnen. Het gaat ridderorde behorende versierselen kreeg opgespeld mij eigenlijk niet om het winnen. Ik ben wel competatief door gouverneur Fredis Refunjol. De aanwezige ver- ingesteld: Als ik een wedstrijd zeil, doe ik mijn best maar slaggevers kregen op het hart gedrukt vooral niet te ik surf in de allereerste plaats omdat ik het leuk vind.”

Gouverneur Fredis Refunjol speldt de bij de Tijdens het Pearls of the Dutch Caribbean Gala kreeg Sarah-Quita de Ridderorde behorende versierselen op. publieksprijs uitgereikt. Naast haar voorzitter Glenn Helberg van het Overlegorgaan Caribische Nederlanders.

29 Bedrijven gematcht n de weken na Europe meets the Americas zijn als uit- Utilities Aruba gaat samen met TNO, Energie Centrum vloeisel van de conferentie inmiddels al weer negen Nederland en Ecofys een voorstel formuleren voor een samenwerkingsovereenkomsten getekend. Op deze haalbaarheidsstudie om een regionaal windkenniscentrum pagina een kleine greep uit de tot stand gebrachte te stichten. Deze samenwerking komt voort uit afspraken matches. die premier Mike Eman eerder dit jaar heeft gemaakt met IDe Aruba Tourism Authority gaat samenwerken met de Ka- de Nederlandse minister van Economische Zaken Henk mer van Toerisme en de Toerisme autoriteit van Panama. Kamp. Het centrum heeft al een naam: Caribbean Wind Zij gaan zich gezamenlijk richten op het ontwikkelen van Technology Center of Expertise. activiteiten tijdens de dalperiode in het cruisetoerisme. Op het gebied van duurzaamheid zetten WEB Aruba en Het Nederlandse Centrum voor Handelsbevordering Ecotech hun handtekeningen onder een overeenkomst om (NCH) heeft een intentieverklaring ondertekend om zijn samen een methode te ontwikkelen voor het produceren kennis en netwerk te delen met de Arubaanse organisatie en gebruiken van biogas om elektriciteit op te wekken. Een voor investeringsbevordering Arina. contract kwam tot stand tussen WEB en Arubus waarbij De Arubaanse vestiging van TNO gaat samenwerken met de bedoeling is dat het energiebedrijf bij wijze van proef Sambito uit Equador, een organisatie met meer dan drie- vier elektrische autobussen van Arubus gaat opladen. ’s honderd leden die zich richt op uitdagingen op het gebied Nachts is sprake van een stroomoverschot. WEB vergaart van natuurbehoud en duurzaamheid. Met de samenwerk- op deze manier ook informatie over het omgaan met elek- ing ontstaat een kennisnetwerk dat zich uitstrekt over trisch vervoer en de impact daarvan op het elektriciteitsnet. meerdere continenten zodat het bereik van beide orga- Het ligt in de lijn der verwachtingen dat de komende maan- nisaties groter wordt. den nog een aantal samenwerkingsovereenkomsten tot Een Letter of Intent werd ondertekend door de Universiteit stand komt waarvoor tijdens Europe meets the Americas van Aruba, de Haagse Hotelschool, de University of South de basis is gelegd. In de wandelgangen van de conferen- Carolina en Marriott International. Deze instituten gaan tie stond een team van matchmakers klaar om potentiële met elkaar een kenniscentrum op het gebied van toerisme handelspartners uit Nederland/Europa en Latijns-Amerika opzetten: The Management Institute for Sustainable Tour- met elkaar in contact te brengen. In totaal arrangeerden zij ism And Economic Resilience. meer dan 500 business-to-businessgesprekken.

Een stralende directievoorzitter Susanne Stolte van de internationaal vermaarde Hotelschool The Hague met haar kersverse partners in The Management Institute for Sustainable Tourism And Economic Resilience.

30 ARUBA DUSHI TERA Drie landen en één visie

Minister Plasterk en de premiers Eman en Asjes toonden zich tevreden over de goede sfeer tijdens het Koninkrijksberaad in Oranjestad.

ederland, Curaçao en Aruba moeten en wil- Nederland, al is het het grootste land in het Konink- len constructiever met elkaar samenwerken rijk, belang heeft bij samenwerking met de Caribische om zo de meerwaarde van het Koninkrijk partners. ,,Nederland zoekt naar manieren om voet verder te ontwikkelen. Daarover zijn mi- aan de grond te krijgen in Latijns-Amerika. Curaçao nister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken en en Aruba zijn waardevolle partners hierbij. Wij gaan NKoninkrijksrelaties, minister-president Ivar Asjes van de ontwikkelingen aan deze kant van het Koninkrijk Curaçao en zijn Arubaanse ambtgenoot Mike Eman enthousiast ondersteunen zodat we met elkaar een het roerend eens, zo bleek tijdens het Koninkrijks- mooie toekomst tegemoet gaan. We kunnen elkaar beraad dat in Oranjestad werd gehouden. Het drietal versterken.” De minister voegde er nog aan dat hij - premier Sarah Wescot-Williams van Sint Maarten graag naar Aruba komt omdat hij zijn bezoeken als kon er vanwege de kabinetsformatie niet bij zijn - wis- erg inspirerend ervaart. ,,We zitten op dezelfde lijn, selde in een informele sfeer over de toekomst van het samenwerken in gelijkwaardigheid en respect met Koninkrijk en de rol die daarbij voor elk van de landen als doel het leven van de mensen beter te maken.” is weggelegd. Gastheer Mike Eman was eveneens positief over Voor Asjes viel het overleg op zijn eerste officiële de constructieve sfeer tijdens het beraad. ,,Het was werkdag als premier maar van een terughoudende heel verheugend om concrete afspraken te kunnen opstelling was geen sprake. ,,Er is een wereld te maken over onze gedeelde visie. Zowel binnen het veroveren en samen bereik je meer dan alleen. Cu- Koninkrijk als geheel als bilateraal tussen landen zijn raçao streeft naar een constructieve samenwerking de deuren voor intensievere samenwerking wijd open binnen het Koninkrijk en daar hebben we vandaag gezet. We hebben vandaag bijzondere momenten al hard aan gewerkt. We hebben goede afspraken beleefd waarin we gesproken hebben over hoe we gemaakt over het opnieuw invullen van de verschil- gezamenlijk kansen kunnen creëren.” lende werkgroepen die in het verleden zijn opgezet, De bewindslieden hebben heldere afspraken ge- onder meer bij het Akkoord van Arikok. Binnenkort maakt over de stappen die de komende maanden gaat u daar meer over horen.” Asjes gaf aan dat door de verschillende landen worden genomen. In Curaçao goede mogelijkheden te zien voor samen- maart volgend jaar treffen ze elkaar opnieuw op werking met Aruba om de hubfunctie van de eilanden Aruba maar dan op een officiële Koninkrijksconferen- verder uit te bouwen. Plasterk benadrukte dat ook tie. Sint Maarten zal er dan ook weer bij zijn. 31 Kijk eens waar Aruba nu staat

Minister Plasterk aandachtig luisterend naar de inbreng van de fractiewoordvoerders in de Eerste Kamer.

aar liefst zeven uur trok de Eerste Kamer Maarten. Over Aruba ben ik positief, ik zie vele hand- uit om met minister Ronald Plasterk over reikingen tot samenwerking en een gemeenschap- de ‘koninkrijksrelaties in brede zin’ te de- pelijke inzet om aan het Koninkrijksverband een batteren. De senatoren uitten hun zorgen economische meerwaarde te verschaffen. Denk aan over de bestuurlijke instabiliteit in de jonge landen de hubfunctie die Aruba wil uitoefenen tussen Europa CuraçaoM en Sint Maarten die sinds 2010 respec- en de Amerika’s”, aldus Thom de Graaf (D66). tievelijk aan hun vierde en derde kabinet toe zijn en ,,Van de Caribische landen van het Koninkrijk heeft bekritiseerden de ministeries dat die te veel met een alleen Aruba een visie op het Koninkrijk gegeven”, ‘Haagse bril’ naar de bijzondere gemeenten Bonaire, stelde Frank van Kappen (VVD) vast. ,,De kern daar- Sint Eustatius en Saba kijken. En Aruba? van is dat Aruba het Koninkrijk ziet als een strate- ,,De status aparte van Aruba sinds 1986 leert dat au- gisch verbond dat grote voordelen kan opleveren tonomie op een kleinere schaal weliswaar moeizaam voor alle landen van het Koninkrijk. Immers, het maar niet onmogelijk behoeft te zijn. Kijk eens waar Koninkrijk heeft een unieke trans-Atlantische dimen- Aruba nu staat: Als we in het Koninkrijk over één sie: Het verbindt Nederland als Europees land met land ons op dit moment geen zorgen hoeven maken de Caribische landen van het Koninkrijk die op de is het wel Aruba: Economisch dynamisch, invester- stoep liggen van zowel Noord- als Zuid-Amerika. De end in internationale relaties en in betrouwbaarheid eilanden kunnen dus een belangrijke schakelfunc- van bestuur en bedrijfsleven. Dat is een compliment tie tussen drie continenten vervullen en daar kun- aan het adres van premier Mike Eman en zijn kabi- nen alle landen van het Koninkrijk hun voordeel mee net maar ook een richtingwijzer voor Curaçao en Sint doen. Mijn fractie was en is er van overtuigd dat het

32 ARUBA DUSHI TERA

Senator Thom de Graaf: ,,Als er één land is waarover we ons geen zorgen maken is het Aruba.” uitbuiten van de trans-Atlantische dimensie van ons landse bedrijven kunnen op Aruba een bruggenhoofd Koninkrijk grote kansen biedt en dat we daar actief vinden naar Midden- en Zuid-Amerika. Zuid-Ameri- mee aan de slag moeten.” kaanse bedrijven kunnen via Aruba voet aan de grond ,,Als wij met name economisch die trans-Atlantische krijgen in Europa. Dat spreekt ons aan, evenals de dimensie van het Koninkrijk weten uit te buiten kunnen inzet om zich meer te richten op duurzaamheid en wij daar allemaal voordeel van hebben. Om het even de opbrengsten van het toerisme meer ten goede te heel rechtuit te zeggen: Als je gezamenlijk geld kunt laten komen van de bevolking. In de woorden van verdienen, bindt dat ook. Je kunt allerlei prachtige vi- president Mike Eman: We moeten niet alleen sionaire ideeën hebben over wat je van je land wilt vijfsterrenhotels hebben maar ook vijfsterren-scho- maken maar als je economie niet het geld genereert len en vijfsterren-ouderenvoorzieningen. Mijn fractie om dat waar te kunnen maken gebeurt er helemaal hoopt dat deze samenwerking verder zal worden niets. Aruba heeft dat opgepikt. Daar is men er al uitgebouwd.” echt mee bezig. Aruba heeft ook onlangs een confer- Peter Ester (ChristenUnie) wees er eveneens entie georganiseerd onder de titel Europe meets the op dat Aruba als enige een visie op het Koninkrijk Americas. Zij spelen dus helemaal in op die trans- heeft ontwikkeld. ,,Aruba stelt nadrukkelijk dat het Atlantische dimensie. Ik vind dat de andere eilanden Koninkrijk zich veel meer moet ontwikkelen tot een van het Koninkrijk daar ook van zouden moeten prof- strategisch partnerschap gebaseerd op een geza- iteren en dat Nederland, als grootste partner in het menlijk toekomstperspectief. Het debat in Nederland Koninkrijk, dat actief zou moeten stimuleren. Daar over onze Koninkrijksrelaties heeft vaak een hoog kunnen wij bij helpen. En wij kunnen daar ook nog gedoe-gehalte. Het zou mijn fractie echter veel waard zelf voordeel van hebben”, aldus Van Kappen. zijn indien de vier landen en de drie BES-eilanden Marijke Linthorst (PvdA): ,,Aruba heeft al 28 jaar een binnen ons Koninkrijk elkaar zouden vinden in een autonome status. Wij constateren, net als zo on- positieve en inspirerende gezamenlijke agenda die geveer de hele Kamer, dat het land zijn geografische zich er op richt hoe we elkaar sterker kunnen maken ligging als autonoom land binnen het Koninkrijk tot en van elkaar kunnen leren. Op economisch gebied wederzijds voordeel probeert uit te nutten. Neder- maar ook op sociaal en cultureel terrein. Juist in

33 VVD-senator Frank van Kappen (met rechts op de voorgrond Marijke Linthorst (PvdA): ,,Het beleid van de Arubaanse zijn fractiegenoot Ben Swagerman): ,,Aruba speelt goed in regering spreekt ons aan.” op de trans-Atlantische dimensie.”

Peter Ester (ChristenUnie): ,,Wij delen niet alleen een verleden Zeven uur debat leverde vellen vol aantekeningen op. en een heden maar ook een prachtige toekomst.” een globaliserende economie kunnen we veel voor ,,Vooral bij de totstandkoming van de nieuwe Rijk- elkaar betekenen. Voor Nederland geldt dat het Cari- swetgeving hebben wij dat zeer gewaardeerd.” En bisch deel van het Koninkrijk een geweldige econo- hoewel de PVV de Koninkrijksbanden liever vandaag mische hub is naar de snel opkomende markten in dan morgen zou doorsnijden sprak senator Peter van Zuid-Amerika. Daar kunnen Aruba, Curaçao en Sint Dijk lovende woorden over ,,de huidige regering die Maarten ons sterker maken. En ook omgekeerd zijn onder minister-president Mike Eman haar uiterste er goede proposities, bijvoorbeeld in het ontsluiten best doet iets van het eiland te maken. Successen van een betere toegang tot de landen van de Eu- zijn er zichtbaar.” ropese Unie. Wederzijds empowerment is hier het Minister Plasterk zei in reactie op de bijdragen van motto maar we hebben daarvoor wel economische, de fracties blij te zijn dat er zo positief werd gespro- sociale en culturele showcases nodig die laten zien ken over Aruba. ,,Ik ben ook onder de indruk van de dat we niet alleen een verleden en een heden delen voortvarende manier waarop de regering de zaken maar ook een prachtige toekomst.” aanpakt en probeert de economie te stimuleren. Aru- Nanneke Quik-Schuijt (SP): ,,Wij zien de ontwikkelin- ba is ook koploper wat betreft het organiseren van gen op Aruba met vertrouwen tegemoet. En dat geeft goede verhoudingen met Nederland en het zoeken ook weer hoop voor Curaçao en Sint Maarten want naar situaties van gemeenschappelijk belang in kennelijk en begrijpelijk heeft de groei naar verant- plaats van voortdurend de strijd te zoeken. De sa- woord zelfbestuur tijd nodig.” Sophie van Bijsterveld menwerking met de regering van Aruba is uitstekend. (CDA) prees de constructieve houding van Aruba. De economie wordt stevig gestimuleerd en er worden

34 ARUBA DUSHI TERA

goede dingen gedaan. Dat gebeurt wel voor een deel wil iets van de eigenheid bewaren. Dat vind ik al- met geleend geld. lemaal buitengewoon verstandige keuzes. Het zijn Op zichzelf is stevig stimuleren natuurlijk de manier keuzes voor duurzaamheid en ik ben daar zeker van om ervoor te zorgen dat het vliegwiel de goede kant onder de indruk. Wat betreft de hub to the Americas op gaat draaien. Ik deel dus de waardering voor de is het relevant om te vermelden dat minister voortvarende manier waarop men daar werkt maar Timmermans zijn collega uit Venezuela ontmoet. ik wil wel gezegd hebben dat de begroting natuurlijk Hij is minister van Buitenlandse Zaken voor het gehele nog niet binnen de Europese 3%-norm zit.”* Koninkrijk, inclusief Aruba. Venezuela is het grootste ,,De heer Thom de Graaf sprak over een hub to the buurland van het Koninkrijk der Nederlanden. Het is Americas. Aruba heeft inderdaad het goede voor- daarom goed dat hij daar is om de relaties te verste- beeld gegeven. Het is daar voortvarend mee aan de vigen. Dat heeft dus ook te maken met de hub to the slag gegaan. Minister-president Eman was onlangs Americas.” Daartoe uitgedaagd door De Graaf deed hier en heeft dit niet alleen met de mond beleden. Plasterk de toezegging van Nederlandse zijde meer Hij is namelijk al die bedrijven langsgegaan: Schi- werk te maken van het samenwerkingsprotocol dat in phol, de KLM, Shell en noem ze allemaal maar op. oktober 2011 door zijn voorganger Piet Hein Donner Hij heeft ze geïnteresseerd om hier ook echt invull- en minister-president Mike Eman is ondertekend en ing aan te geven. Het is, in modern jargon, duidelijk dat tot doel heeft de samenwerking te versterken. een win-winsituatie als we dit op deze manier kunnen ,,Wat is daarvan geworden? Daar is niet echt de wind organiseren. De heer Ester heeft gesproken over de onder gekomen, eerlijk gezegd. Ik spreek binnenkort reactie op de Arubaanse position paper. met minister-president Eman. Dan kan ik bezien op ]Ik was ervan onder de indruk. Men pakt het op een welke terreinen meer samenwerking mogelijk is. Dat voortvarende manier aan met de keuze voor de hub is de stand van zaken. Die is dus niet echt om over to the Americas maar ook de keuze voor groene naar huis te schrijven”, zo gaf Plasterk ruiterlijk toe. energie en ecotoerisme. Men bouwt bewust niet de Hij beloofde de Kamer er na zijn bezoek aan Aruba stranden vol met zo veel mogelijk hotels maar men per brief op terug te komen.

* Volgens de jongste prognoses komt het Arubaanse begrotingstekort in 2014 uit op 3,4%, in 2015 op 1% en is vanaf 2016 sprake van een structureel sluitende begroting.

35 36