www.rrugaearberit.com gazetë e pavarur. nr. 6 (134). qershor 2017. Çmimi: 50 lekë. 20 denarë. 1.5 Euro. Lobimi për Tre ditë në Shefqet Domi, Rrugën e Arbërit bjeshkë: nga “Ginesi” i tani kërkon Ilnica në mjekësisë drejtim të ri Radomirë shqiptare Nga Dr. Gëzim Alpion 4 Nga Grehans Uka 12 Nga Prof. As. Nazmi Koçi 14 reportazh: Një ditë në Zgjedhjet 2017: burimet e Sopanikës Ekskluzive anorët ishin të shqetësuar për ndërtimin e BHec-it Seta 4, dhe që ishin të gatshëm ta 6 deputetë mbronin me jetë. “As turku, as serbi, as italian e gjermani s’na e morën dot këtë vend, jo më të vijnë të na e marrë një tepelenas”, thotë Qazim për 4 parti Daci, një burrë pak i thinjur, i cili flet avash, pastër Seta, lumi gjedhjet e përgjithshme parlamen- dhe me një tërheqje duke të marrë nën rrëfim. Ndërsa Haxhi Cerri thotë: “Shif, a patë ju rrugës? tare mbaruan të dielën e fundit të S’ka asnjë tabelë me tregu çfarë bëhet”. Dhe me Zqershorit dhe qarku i Dibrës zgjodhi të vërtetë ne nuk pamë asnjë tabelë që të tregojë të dërgonte në parlament 6 deputetë nga projektuesin, kontraktorin, buxhetin, kohën dhe 4 parti të ndryshme. më kryesorja çfarë po bëhet. “7 mullinj dhe një Ilir Beqaj dhe Almira Xhembulla do të varavejc gjenden në këtë rrjedhë uji”, shton më tej përfaqësojnë Partinë Socialiste, Dhurata Haxhi Cerri, tek tregon brengat që ka për vendin që rrezikon Cupi (Tyli) dhe Xhemal Gjunkshi për ku lindi dhe u plak. Partinë Demokratike, Përparim Spahiu do Nga Alban Tufa. Fotot: Frank Hoxha të vazhdojë mandatin e dytë radhazi si faqe 6-7 përfaqësues i LSI, ndërsa Reme Lala do të jetë më e reja e Kuvendit të Shqipërisë si përfaqësuese e PDIU. Në gjithë qarkun e Dibrës, sipas rezu- të zhduket ltateve paraprake të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve votuan 73702 votues, ose 56.13% e 131 313 zgjedhësve të reg- jistruar në votime. Partia Socialistë moti 24795 vota (34,46%), Partia Demokratike 21331 vota (29.65%), Partia për Drejtësi, Integrim dhe Unitet 12.705 vota (17,52%) dhe Lëvizja Socialiste për Integrim 12267 vota (17,05%). Katërmbëdhjetë partitë e tjera në garë morën së bashku 948 vota, nga të cilat më shumë mori Libra me 233 vota dhe më pak MEGA e 6 vota. PDIU doli partia e parë në bashkinë e Dibrës, me 9985 vota të fituara, ndërsa PS arriti 9370 dhe PD 8220. Në bashkinë e Dibrës votuan 32357 votues nga 56904 të regjistruar në listat zgjedhore. Nga 15 njësi Hidroenergjia administrative të qarkut të Dibrës, 11 prej tyre i fitoi PDIU, përfshirë edhe qytetin e Peshkopisë, PD fitoi vetëm Kalanë e në Shqipëri Dodës, ndërsa PS tre njësi administrative, Melanin, Maqellarën dhe Lurën. Faqe 2-3 Nga Enver Hoxha Në brendësi: Rruga e Arbrit, e vetmja çështje elektorale Shiu që të kthen në tek EBRD-ja kohë, në vitet e rinisë Gruri, kultura që po mbillet çdo vit e më pak Eduard Ilnica: Të rinjve u duhet guximi, iniciativa dhe një profesion Urime Straka:Besimi te vetja më Nga Petr Hlobil ka sjellë suksesin Duli Dema nga Amerika dhe gjipset e virgjëra të Dibrës 110 vjet nver Hoxha, ish-diktatori komunist në Shqipëri, Esundonte në një mënyre aq të çuditshme saqë nga themelimi i klubit “Bashkimi Dibran” Kahreman Ylli, nga Franca në Peshkopi, si ai e gjeti veten të izoluar nga sunduesit e tjerë zëvendësdrejtori i shkollës që nuk u hap kurrë Berishët e Muhurrit, si rast unikal në komunistë. Midis gjërave të tjera, ai e përmbyti shtetin me 3 milionë njerëz me 750 000 bunkerë historinë Skënderbegiane Dibër, tokë e trandur Çeta e shpresës Pesha e Marsit të betoni, të ndërtuar duke injoruar njerëzit, natyrën por edhe rregullat ushtarake- duke parë se si disa vrarë Dasma Sulejman Borova, artisti që i dhuroi vlera këngës dibrane E mira prej tyre ishin ndërtuar përballë njëri-tjetrit. Mirandë, ti u dorëzove... Do të eliminoheshin në kampe shfarosëse... faqe 5
RrugaLike e ShareArbërit - aty ku fjalët nuk i merr era! Bej “ ” dhe “ ”. Pajtohu dhe qëndro me gazetën #rrugaearberit më pranë #Dibrës!
cyan magenta yelloë black 1 Të injoruar, por jo të dorëzuar
2 - Qershor 2017 nr. 134 Gazeta “Rruga e Arbërit” është një media e lirë dhe e hapur. Çdo kontribut me shkrime, abonime ose donacione është i mirëpritur! Bëj pajtimin tënd me PayPal përmes emailit
Redaksia e gazetës falënderon lexuesit dhe bashkëpunëtoret e saj për mesazhet dhe shkrimet e sjella për botim. 6 deputetë për 4 parti Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilët duan që shkrimet e tyre të botohen patjetër në numrin e radhës, të konfirmojnë më Në gjithë qarkun e Dibrës, parë sjelljen e materialit në numrat e telefonit të redaksisë ose emailin e gazetës. sipas rezultateve paraprake të Shkrimet refuzohen për botim vetëm në rast se merrni Komisionit Qendror të Zgjedhjeve përgjigje me email. Për çdo rast tjetër shkrimet priten për botim në numrat e radhës. votuan 73702 votues, ose 56.13% Shkrimet në redaksi për numrin e radhës priten deri më e 131 313 zgjedhësve të regjistruar datë 20 të muajit, përveç rasteve të bashkëpunëtorëve të rregullt. në votime. Partia Socialistë Gjithashtu, ju kujtojmë bashkëpunëtorëve se shkrimet moti 24795 vota (34,46%), deri në dy faqe daktilografike kanë përparësi botimi. Gjithashtu, kujtojmë se çdo shkrim i botuar Partia Demokratike 21331 vota në një media tjetër apo rrjete sociale nuk ka (29.65%), Partia për Drejtësi, përparësi botimi. Ju lutemi, shkrimet që vijnë përmes email-it, të Integrim dhe Unitet 12.705 vota kenë patjetër zanoren “ë”. (17,52%) dhe Lëvizja Socialiste Ju falënderojmë që jeni pjesë e gazetës! për Integrim 12267 vota (17,05%). Katërmbëdhjetë partitë e tjera në Botues: garë morën së bashku 948 vota, Musa Riçku nga të cilat më shumë mori Libra Bujar Karoshi me 233 vota dhe më pak MEGA e Shaqir Skarra 6 vota. Editor i faqes online: Agim Deva
Korrespondentë të përhershëm: gjedhjet e përgjithshme parlamentare Abdurahim Ashiku mbaruan të dielën e fundit të qershorit dhe qarku i Dibrës zgjodhi të dërgon- Ilir Beqja Almira Zebi Xhembulla Osman Xhili Z Alban Tufa te në parlament 6 deputetë nga 4 parti të Hysen Likdisha ndryshme. madhe. sa ka pasur qendra votimi, u numëruan bren- Samet Zagradi Partia Socialiste dhe Partia Demokratike Në bashkinë e Bulqizës PD u rendit e da ditës së hënë në katër qendrat e numërimit Defrim Methasani do të kenë nga dy përfaqësues të saj në par- para me 5429 vota, PS 5153 vota, LSI 4225 e ngritura në secilën bashki. Vetëm deputeti i lament në këtë qark, ndërsa LSI dhe PDIU vota dhe PDIU 1607 vota. Morën pjesë rizgjedhur i LSI bëri një denoncim publik në Kontribuan për këtë numër: nga një. në zgjedhje 17135 zgjedhës nga 29384 të faqen e tij të FB, sipas të cilit, në një qendër Petr HLOBIL Në gjithë qarkun e Dibrës, sipas rezu- regjistruarve në listat zgjedhore. Nga tetë votimi me nr.1079 janë futur mbi 40 fletë Gëzim ALPION ltateve paraprake të Komisionit Qendror njësi administrative, PD fitoi në katër prej votimi në kuti, pasi komisionieri i LSI ishte i Petrit MYFTIU të Zgjedhjeve votuan 73702 votues, ose tyre: Shupenzë, Fushë Bulqizë, Zerqan dhe shitur”. Por deri më tani nuk dihet nëse këtë Musa HOXHA 56.13% e 131 313 zgjedhësve të regjistruar Ostren dhe katër të tjerat: Bulqizë, Krastë, rast ai e ka referuar në prokurori. Nazmi KOÇI në votime. Partia Socialistë moti 24795 vota Gjoricë dhe Trebisht i fitoi PS. Lutfi HANKU (34,46%), Partia Demokratike 21331 vota Përqindja më e lartë e zgjedhësve u Kush janë deputetët Xhevat JELLA (29.65%), Partia për Drejtësi, Integrim dhe regjistrua në bashkinë Bulqizë me 58.31%. e rinj të Dibrës Zabit LLESHI Unitet 12.705 vota (17,52%) dhe Lëvizja Në bashkinë Dibër morën pjesë 56.86%, Mehmet Koxha Socialiste për Integrim 12267 vota (17,05%). në bashkinë Klos 56.17% dhe në bashkinë Deputetja më e re e Dibrës, por edhe e Dionis XHAFA Katërmbëdhjetë partitë e tjera në garë morën Mat 52.50%. parlamentit shqiptar është Reme Lala, e cila Halil RAMA së bashku 948 vota, nga të cilat më shumë Nga rezultatet paraprake të KQZ, të publi- solli një fitore surprizë edhe për vetë subjek- Sajmir SHATKU mori Libra me 233 vota dhe më pak MEGA kuara në faqen e saj zyrtare në web, 71 946 tin që ajo përfaqësonte, Partinë për Drejtësi, Grehans UKA e 6 vota. vota janë konsideruar të vlefshme, ndërsa Integrim dhe Unitet. “Logo e kësaj partia së Frank HOXHA Në këtë zgjedhje Partia Demokratike, jo 1745 vota kanë rezultuar të pavlefshme. bashku me parullën “Veç një Atdhe” shëtiti Dedë DOÇI vetëm që humbi një mandat deputeti, por Zgjedhjet në Qarkun e Dibrës ishin vlerë- në të gjithë qarkun e Dibrës, sidomos në doli edhe e dyta në qark, me 3464 vota më suar më parë me shkallën më të lartë të prob- çdo fshat të bashkisë Dibër. Ndërsa slogani Fotoreporter: Fehmi Lleshi pak së Partia Socialiste. Një rritje të shpejtë lematikës që pritej gjatë ditës së votimit dhe i saj elektoral ishte “Për Dibrën, me Krenari dhe surprizuese kishte PDIU, e cila u rendit procesit të numërimit, por gjithçka duket se dhe Dinjitet”. Arkivi i gazetës është PA pagesë në faqen e internetit e treta në qarkun e Dibrës, duke kaluar në shkoi normalisht dhe 259 kutitë e votimit, aq www.rrugaearberit.com. (Vijon në faqen 3) Falënderojmë z. Agim Deva për kontributin e vend të katërt LSI. vazhdueshëm për mirëmbajtjen e faqes së gazetës në PDIU doli partia e parë në bashkinë e internet dhe arkivin online. Dibrës, me 9985 vota të fituara, ndërsa PS Pajtimet në gazetë mund t’i bëni në çdo kohë duke komunikuar në adresat e redaksisë. arriti 9370 dhe PD 8220. Në bashkinë e Bëj pajtimin tënd me PayPal përmes emailit Dibrës votuan 32357 votues nga 56904 të
Nga Dr. Gëzim Alpion
hurma që filluan të bëjnë partitë kryesore në pranverën e vitit 2013 në Zlidhje me Rrugën e Arbërit më shtyri të konsultohem me disa intelektualë dibranë në Shqipëri dhe jashtë për të gjetur një mënyrë të re për të ngritur zërin në mënyrë të pavaruar për këtë vepër të rëndësishme infrastrukturore për të cilën dibranët janë mashtruar që nga viti 2005, kur u aprovua fizibiliteti i saj megjithëse pa një projekt të plotë i cili mungon edhe sot. Kjo ishte edhe arsyeja e fillimit të peticionit online për rrugën më 18 mars 2013, peticion që do të qendroj i hapur deri në përfundimin e kësaj vepre sipas standardeve ndërkom- bëtare. Së bashku me kolegët që përkrahën që në fillim peticionin, e bemë të qartë se iniciativa jonë nuk përbënte një fillim, por një fazë tjetër në përpjekjet lobuese prej tre dekadash të dibranëve për këtë vepër. E veçanta e nismës tonë ishte se ne nuk do të bënim lojën e asnjë force apo kualicioni politik, ashtu siç nuk do të hiqnim dorë nga Faqja e parë e peticionit në FB lobimi, pavarësisht presioneve, sulmeve dhe akuzave, që nuk munguan që në fillim. E veçanta e nismës tonë ishte se Shqipërinë veri-lindore dhe disa vende ball- është marrë pa pëlqimin e të gjithëve. Ka Ne i mbajtëm premtimet për më shumë se ne nuk do të bënim lojën e asnjë kanike. Pa përmendur emra, me këtë rast dua pasur momente kur më është dashur të flas katër vite, por jo atë të dorëzimit formal të t’i falendroj të gjithë për besimin që patën në emër të Grupit të Lobimit. Megjithatë, peticionit pranë qeverisë që doli nga zgjed- force apo kualicioni politik, ashtu që në fillim në motivet që më shtynë të filloj edhe në këta raste unë kurrë nuk kam qënë hjet e 23 qershorit 2013. Kjo nuk u realizua siç nuk do të hiqnim dorë nga peticionin. Po kështu, u jam mirënjohës më drejtues. jo vetëm sepse kryeministri i saj na i mbylli lobimi, pavarësisht presioneve, shumë se 11,000 nënshkruesve të peticionit Sot në Shqipëri po zhvillohen zgjedhjet dyert por edhe sepse ajo qeveri falimentoi dy sulmeve dhe akuzave, që nuk (8,500 online dhe 2,500 në formularë) për parlamentare dhe së shpejti do të mësojmë muaj para përfundimit të mandatit. përkrahjen e tyre. Këta përkrahës janë nga kush do ta qeverisë vendin gjatë katër viteve Dorëzimi formal i peticionin nuk përbënte munguan që në fillim. çdo zonë e Shqipërisë, Kosovës, Malit te Zi, të ardhshme. Kushdo që të fitojë zgjedhjet, qëllim në vetvete. Objektivi ynë kryesor ishte Dorëzimi formal i peticionin Maqedonisë dhe çdo vend i botës ku gjenden ne urojmë që të mos ndjekin shembullin e fillimi i një dialogu konstruktiv me qeverinë. bashkëatdhetarët tanë. Mes nënshkruesve ka paraardhësve në shumë gjëra, por veçanërisht Për fat të keq, kjo nuk na e lejua. nuk përbënte qëllim në vetvete. edhe të huaj që i duan të mirën Shqipërisë në mungesën e vëmendjes ndaj Shqipërisë së Megjithatë, ne e vlerësojmë dialogun Objektivi ynë kryesor ishte fillimi dhe kombit tonë. ‘largët’ për të cilën Dibra ka kohë që është konstruktiv që patëm gjatë katër viteve të i një dialogu konstruktiv me Për mua do të mbesin të pashlyeshme bërë sinomim. fundit me një numër politikanësh në Shqipëri mikpritja dhe përkrahja që gjetëm kudo ku Duke patur parasysh realitetin e ri poli- dhe Maqedoni, përfshirë Presidentin Bujar qeverinë. Për fat të keq, kjo nuk na kuvenduam për rrugën në Peshkopi, Maqel- tik, mendoj se është në të mirën e lobimit Nishani, Kryetarin e Parlamentit Ilir Meta, e lejua. larë, Vlorë, Tiranë, Dibër të Madhe, Tetovë, për Rrugën e Arbërit që unë të spostohem, dhe Kryetarin e Bashkimit Demokratik për Shkup, dhe Prizren. Bashkë me kolegët e ndërkohë që do të vazhdoj të jap kontrib- Integrim Ali Ahmeti. Këto takime, përfshirë Pa përmendur emra, me këtë Grupit të Lobimit, u jam mirënjohës të gjitha utin tim modest për zhvillimin e Dibrës edhe kontaktet e vazhdueshme dhe korrekte rast dua t’i falendroj të gjithë për mediave, editorëve dhe gazetarëve shqiptarë dhe Shqipërisë. Spostimi im do tju jap me gjashtë deputetët e Dibrës, dëshmojnë se besimin që patën që në fillim në Ballkan dhe diasporë, si dhe mediave në mundësinë intelektualëve të tjerë të fillojnë dialogu ndërmjet shoqërisë civile dhe poli- në motivet që më shtynë të filloj disa vende të huaja si India, Britania e Madhe pa humbur kohë të mendojnë se ç’duhet tikës, megjithëse jo gjithmonë i suksesshëm, dhe Sllovakia, për përkrahjen dhe hapsirën e bërë që qeveria e re dhe deputetët e rinj të është i mundshëm dhe i domosdoshëm. peticionin. Po kështu, u jam vazhdueshme që i dhanë lobimit tonë. tregojnë konkretisht që në fillim të mandatit Për mua ishte nder dhe privilegj që gjatë mirënjohës më shumë se 11,000 E shikoj të rëndësishme të theksoj se në se vërtet po e venë ujin në zjarr për të përm- katër viteve të fundit të bashkëpunoj, po- nënshkruesve të peticionit (8,500 katër vitet e fundit Grupi i Lobimit nuk ka bushur premtimet e bujshme elektorale në thuajse çdo ditë, me disa miq dhe kolegë pasur asnjëherë një drejtues në kuptimin e lidhje me këtë vepër jetike dhe strategjike, në Shqipëri dhe jashtë për një çështje kaq online dhe 2,500 në formularë) për mirëfilltë të fjalës. Nuk kemi rënë dakord për dhe jo vetëm. të rëndësishme për Dibrën e copëtuar, përkrahjen e tyre. çdo gjë në çdo kohë por asnjë vendim nuk 25 qershor 2017
Më shumë mund të shikoni në faqen e gazetës në FB: Rruga e Arbërit ose ndiq linkun: https://tinyurl.com/lcc3e2f Njoftim për bashkëpunëtorët! Njoftojmë të gjithë bashkëpunëtorët dhe korrespondentët tanë se shkrimet duhet t’i sjellin në redaksi para datës 20 të muajit. Për çdo rast, komunikoni me redaksinë! nr. Qershor 2017 - 5 134 Një nga 750 000 bunkerë në Shqipëri, e ndërtuar gjatë regjimit të aktualitet Enver Hoxhës. Hidroenergjia në Shqipëri Nga Enver Hoxha tek EBRD-ja Nga Petr Hlobil
nver Hoxha, ish-diktatori komunist në EShqipëri, sundonte në një mënyre aq të çuditshme saqë ai e gjeti veten të izoluar nga Me këtë projekt, EBRD-ja, sunduesit e tjerë komunistë. Midis gjërave të tjera, ai e përmbyti shtetin me 3 milionë krenare me standardet e saj njerëz me 750 000 bunkerë betoni, të ndër- mjedisore, duket sikur do të tuar duke injoruar njerëzit, natyrën por edhe rregullat ushtarake- duke parë se si disa prej bëjë Enver Hoxhën krenar, tyre ishin ndërtuar përballë njëri-tjetrit. duke shtyrë natyrën jashtë Ndërkohë që shumica e bunkerëve po çmontohet për skrap, qeveria shqiptare, e rrugës e duke ecur drejt një inkurajuar nga kontribuesit ndërkombëtarë si Banka Europiane për Rindërtimin dhe “të ardhmje të ndritur”. Zhvillimin (BERZH/EBRD), Banka Botërore ose Banka Gjermane e Zhvillimit KfW, i ka një pjesë e tij kalon përmes shpateve malore hedhur sytë nga një marrëzi tjetër e betonuar. të prirura ndaj rrëshqitjeve të dheut. Fshatit Mbi 300 hidrocentrale në faza të ndryshme do t’i duhej një investim më të madh për ta planifikimi ose përgatitjeje duken sikur do përforcuar kanalin. Kryeplaku i fshatit thotë të zënë vendin e bunkerëve në këtë vend se punime të tilla do të kushtonin nga 10 kryesisht malor. mijë deri në 25 000 Euro, shumë më shumë Këtë javë Bankwatch vizitoi HEC-in e se ç’mund të mbledhin fshatarët. Tërnovës (8.4 MW), të zhvilluar nga Ca- Nuk është surprizuese kur fshatarët irrito- nadian Hydro Investment dhe kompania hen kur shikojnë që qeveria i jep investuesve shqiptare Theodori pranë qytetit të Bulqizës përjashtime nga taksat ose edhe akses ndaj ne Shqipërinë qendrore. Centrali, i financuar ujit që ju duhet dëshpërimisht fshatarëve. nga EBRD dhe Societe Generale filloi punën EBRD-ja nuk duhet të përsërisë gabimet e vitin e kaluar. Kanale të tjera që sjellin më Hoxhës: Investimi masiv dhe i paarsyeshëm shumë ujë janë ende nën konstruksion. Pro- në bunkerë betoni i dha një goditje të fortë jekti na është sjellë në vëmendje pasi banorët ekonomisë shqiptare. Shqipërisë nuk duhet në disa fshatra kanë protestuar për disa vite t’ia mbushim tokat, lumenjtë dhe liqenet me kundër centralit, ndaj frikës se mund të ketë beton. EBRD-ja do ta mësonte këtë nëse do një ndikim në ujitje, rrjedhimisht duke ndi- të uleshin për 5 minuta me njerëzit e mençur kuar jetesën e tyre, duke qenë se të ardhurat Një kodër me një tub uji të projektit hidroenergjit Ternove. Kjo tregon se ndërtimi është të Bulqizës dhe fshatrave përreth. e tyre vijnë kryesisht nga agrikultura. plotësisht i pamjaftueshëm për të shmangur rrëshqitjet e tokës. ______Hidrocentrali i Tërnovës merr ujë nga Klara Sikorova (Kërkuese) dhe Igor Vejnovic Liqeni i Zi, një liqen akullnajor që është një ndryshuar hidrologjinë e Liqenit të Zi. vetëm nga disponueshmëria e ujit por edhe (oficer policie ujore) kontribuan në shkrimin e monument natyre i njohur nga shteti, duke e Gjithashtu, fakti që Inspektorati i Pyjeve e nga infrastruktura e vaditjes. këtij artikulli. lidhur atë me rrjedha ujore dhe liqene të tjerë ka gjobitur kompaninë disa herë për gërmime Fshati i Strikçanit, rreth 22 km në lindje të Faleminderit Olsi Nikës, EcoAlbania dhe aktiv- akullnajorë me anë të tuneleve dhe kanaleve. në pyje pa lejet e duhura vetëm na jep përsh- Bulqizës, është i varur nga vaditja nga Korrik istëve dhe komuniteteve lokale për kontribuimin Me këtë projekt, EBRD-ja, krenare me typjen se, për sa i përket zbatimit të rregullave deri në Shtator. Fshatarët mbledhin nga 20 e tyre. standardet e saj mjedisore, duket sikur do mjedisore, EBRD-ja nuk e ka monitoruar këtë 000 Lekë (afësisht 150 EURO) çdo vit për të Shih shkrimin në origjinal në linkun: https:// të bëjë Enver Hoxhën krenar, duke shtyrë projekt nga afër aq sa duhet. paguar një punëtor të zonës për të pastruar bankwatch.org/news-media/blog/enver-hox- natyrën jashtë rrugës e duke ecur drejt një kanalin e vaditjes me kazmë dhe lopatë. ha-ebrd-and-back-hydropower-albania “të ardhmje të ndritur”. Si rrjedhim, nuk ka BANORËT I DRUHEN Kohët e fundit, fshati mori disa qindra me- ______rëndësi qe projekti nuk ka masa anti-erozion- MUNGESËS SË UJIT tra tub plastik nga administrata e zonës për të Përktheu nga anglishtja: it, duke e kthyer të tërë kodrën në një rrjetë pakësuar humbjet në disa pjesë të kanalit, por Klovis Karoshi të çarash me rrezik të lartë shkarjesh dheu Në disa fshatra njerëzit protestuan, me dhe erozioni. Banorët e zonës kanë frikë se frikën se hidrocentrali do t’jua marrë ujin kjo do të dëmtojë rrugët që ata përshkojnë që përdorin për vaditje. Protestat ndodhën për të shkuar tek kullotat dhe pylli. pasi nuk pati konsultime me banorët mbi Tubat e ujit janë të Kanalet që lidhin liqenet dhe rrjedhat e projektin dhe pasojat e tij. Është e vështirë shtrirë nën kodra të pjer- rëta që janë të prirura ndryshme sjellin shumë sedimente që kanë të maten pasojat e projektit, pasi nuk varet për rrëshqitjet e tokës.
Rrjeti disa kilometra i kanaleve konkrete vështirë se do të nxisë potencialin turistik të rajonit. 6 - Qershor 2017 nr. 134
Një ditë në burimet e Sopanikës reportazh Seta, lumi që rrezikon Nga Alban Tufa
Fotot: Frank Hoxha
ruga për Peshkopi është rraskapitëse deri në kocka dhe pikërisht për këtë Rfakt tashmë të provuar, me zor arri- ta t’i bind disa nga shokët e kursit tim në fakultet. Pas disa tentativash bashkë me një shoqe (dhe ajo dibrane), ia arritëm qëllimit gjithsesi. U bëmë 10 veta nga të gjithë cepat e Shqipërisë dhe u gjendëm pikërisht mu në mes të bulevardit. Një miku im nga Kavaja, mbajti gjithë kohës nga fillimi deri në fund të bulevardit një qese me mbeturina në dorë sepse s’po gjente një kosh. Normal që u vetëmbrojta duke shfajësuar qytetin tim me arsyetimin se bulevardi është rikonstruktim e sipër, gjë që e dëshmonin edhe paletat e pllakave në mes të tij. Megjithatë e dija që ky arsyetim i imi nuk qe fort i logjikshëm. E hodhi qesen në një nga koshat e Bar-Resto- rant Korabit (Turizmit), ku pimë edhe kafen e pushimit. Pas kafesë morëm rrugën për në Çidhën, pikërisht në lumin e Setës. Fushatë dhe premtime, por në rrugë punohet
Deri tek shkolla e Kastrioti arrin rehat, edhe pse lodhja sigurisht që bën të vetën, mandej sapo lë asfaltin dhe drejtohesh te- poshtë Drinit, furgoni zë pahitet sa në një anë në tjetrën, sinkron me të dhe kokat e Nuk është një takim elektoral. Është një takim i zakonshëm ku burrat e fshatit flasin për fatin e ujërave të Sopanikës. pasagjerëve. Shoferi mundohet të ec sa më ngadalë. “Edhe pak e shpëtuam, po shtrojnë me tradita. Lëmë pas Arrasin dhe ngjitemi sipër për të shkuarën. Këto zona, na rrëfejnë dy ku uji i së cilës, përplaset me hov në pellgun asfalt”- thotë njëri nga dy burrat e moshuar për në Çidhën. burrat që gjenden në furgon, rrallë kanë rënë fundor dhe krijon shkumëzime duke marrë të zonës që gjendeshin me ne në furgon. Zhurma e furgonit që çan përsipër ko- në duar të pushtuesit. Nga njëra anë sepse trajta bardhë-e-blu. Të gjithë vrapojnë e bë- “Për fushatë”- ia pret tjetri. Pastaj kapen drinës, më sjell imazhe të vjetra: zhurmën ishte terreni i përthyer dhe shumë shkëmbor jnë fotografi, ndërsa unë përkulem e pi ujë me muhabete politike, dhe të japin përsh- që nxjerrin hundësh kuajt kur vrapojnë. e për pasojë zor që të njihej nga pushtuesit në pellg. Ata që janë rritur në qytet u habitën, typjen sikur janë analistë të thekur politikë. Ndërsa unë këtë rast nuk po mendoj për dhe nga ana tjetër qëndresa dhe bashkimi ndërsa të tjerët që vijnë nga fshatra, ulen e Përgjatë rrugës, deri buzë fshatit Përgjegje kuajt e garave që shohim nëpër televizione që kishin këta njerëz. Në anën tjetër gjendet pinë me mua. Uji kristal, akull i ftohtë, dhe punohej vërtet dhe punimet e ekskavatorëve por, ata kuaj që vrapuan në beteja, shërbyen Muzeu i Skënderbeut, tregojnë burrat, tek në bashkë me ftohtësinë e tij, sjell duhmën e ngrini shtëlluga pluhuri sa të bëhej sikur po për këto zona malore dhe të strukura pas sfond për të disatën herë është një këngë me tij të freskët duke ta bërë gjithçka si parajsë. ndodhnin shpërthime. shpatesh. Ngjitja nuk ka të sosur dhe të duket motive patriotike dibrane. Ngjitemi sipër duke na udhëhequr një si kur po shkon në një botë të pashkelur nga Sapo u ngjitëm në majë të kodrës u pjesë e banorëve që deshën të na shoqëro- Monumenti që kujton askush më parë. Nuk ka asnjë gjurmë të asaj gjendëm tek Fusha e Kalorësve, 200 m gjerë- nin. Duket se këta njerëz kanë nevojë për masakrën që quhet urbane, e megjithatë, duket që si dhe 800 gjatësi. Në këtë fushë, kryheshin njerëz të rinj, ata duan që bukuritë e vendit shokët e mi po e shijojnë këtë pamje dhe unë përgatitjet për luftëra. Ndërsa sot toka është të tyre të duken, të shihen nga të gjithë. Uji Pak para te kalonim lumin Drin, u ndalëm ndjehem vërtet i kënaqur dhe tepër krenar. e ndarë në parcela dhe mbjellë kryesish me në pjerrtësinë vet dhe në përplasje me gurët dhe vizituam një Monument përkujtimor të Porta e Parë është hyrja për në Çidhën. misër me fasule dhe jonxhë. e mbuluar me myshqe, dhe që marrin trajta luftërave dhe betejave më të mëdha të zonës Aty gjendet një masiv guri i quajtur Kepi i Pasi lëmë Fushën, zbresim poshtë për në ajri, gurgullon me një tingull që të bën të së Çidhnës dhe Kastriotit. I ngritur në një Skënderbeut ose Kepi i Qytetit. Ky terren i lumin e Setës. Tashmë edhe furgoni sikur harrosh gjithçka dhe t’i dorëzohesh kësaj kodër relativisht të dukshme dhe me pllaka përthyer rrëfen shumë si për të tashmen dhe shfryn. Zbresim gati buzë lumit, të lodhur e vepre të Hyjnores. të gdhendura me data betejash, ku ndër to të rraskapitur nga pesë orë e gjysmë rrugë. Na duhet të kalojmë në një masiv guri, bie më shumë në sy: “BETEJA E TORVIO- Takojmë një valle burrash të ulur në një që të ngjan sikur futesh në një çadër, ndërsa LLIT më 26.09.1444 u zhvillua në fushën e livadh nën hijen e një dushku të madh, një pjesë e shokëve mbeten pas, gjatë gjithë Dibrës Poshtme, ku 15000 arbër të Lidhjes i takojmë dhe na e dinë fort për nder që kohës më aparate fotografik dhe me celularë së Lezhës të komanduar nga Skënderbeu, kemi ardhë me pa bukuritë e vendit ku ata në duar. Ndërsa disa të tjerë janë përkulur mundën 25000 kalorës Osmanë. (M.Barleti)” kanë lindur, janë rritur e plakur dhe ku kanë buzë shkurreve të shkozave dhe mbledhin dhe “MASAKRA E ÇIDHNËS, gusht 1466... vendos të mbyllin jetën e tyre. Ulemi një luleshtrydhe (dredhëza). Lodhja as që ndje- në viset e Skënderbeut që quheshin KIDNA... copë herë disa na shpjegojnë për ndërtimet het dhe ne ngjitemi në hyrjen e shpellës. E Mehmeti II...shkoi në thikë 8000 burra, veç e Hec-eve. Tregojnë se askush nuk i ka gjithë gryka e shpellës të ngjan sikur është grave dhe fëmijëve. (M.Barleti). marrë parasysh mendimet e tyre, dhe që ata në tubë kroi pa rubinetë që nxjerr ujë gjatë Sapo i ktheva shpinën këtij monumenti, e kanë çuar në gjykatë çështjen e ndërtimit gjithë kohës. Kur afrohesh afër ndjen që mu dha e fortë ndjesia se përpara kemi një të Hec-it Seta 4. bashkë me ujin aty buron edhe ajër i ftohtë. zonë historike, bujare, trime dhe plot tradita Buzë saj nga ana e sipërme, rrjedha e ujit dhe që sigurisht duhet t’i ruajnë akoma. Sopanika, uji që e duan të del nga një shkëmb në formën e hinkës dhe gjithë bie me një forcë rëndese dhe krijon tinguj Drejt Çidhnës, në gjurmët që të marrin me vete. Ngjitur me hinkën e e Skwnderbeut Çohemi sepse qëllimi ynë është të jemi natyrës, gjendet një pusetë përthithëse uji, në hyrjen e shpellës së Sopanikës. Zbresim duke marrë kështu një pjesë nga uji që buron Kaluam mbi urën e re, e ndërtuar vitin e në lumë dhe kalojmë nëpër një urë druri dhe që shkon deri në Kastriot për të furnizuar kaluar. Kjo urë e ka shkurtuar rrugën dhe ndërtuar nga banorët e zonës, por që është banorët me ujë të pijshëm. kohën për të shkuar në Çidhën. Fill pas urës, një bukuri e shtuar kësaj rrjedhe. Nga ana Shpella dhe ujëvara e Sopanikës u shpall ngjitemi një rruge njëkalimshe, me gropa tjetër e lumit, në një shpat mali, zbret uji i Monument Natyre dhe gëzon status mbrojt- dhe plot kthesa të forta. Përpara na shfaqet ftohtë nga Burimi i Sopanikës. Mu në pikën jeje me Vendim të Këshillit të Ministrave nr fshati Arras, edhe ky një fshat i shquar për Lumi Seta ku bashkohet me lumin, formon një ujëvarë 676, datë 20.12.2002, ndërsa në vitin 2015, nr. Qershor 2017 - 7 134 mjedisi të zhduket Këshilli Kombëtar i Territorit, jep leje për Banorët ishin të shqetësuar për ndërtimin e Hec-eve Seta 1,2,3 dhe Seta 4. ndërtimin e Hec-it Seta 4, dhe që Ky i fundit parashikon të fus në tuba gjithë ishin të gatshëm ta mbronin me rrjedhën e Sopanikës dhe të Setës. Shpella e Sopanikës mendohet të ketë një gjatësi jetë. “As turku, as serbi, as italian prej 5 kilometër (sipas banorëve), ndërsa e gjermani s’na e morën dot këtë 3 kilometër janë eksploruar nga gjeologë vend, jo më të vijnë të na e marrë (profesorë dhe studentë) bullgarë. një tepelenas”, thotë Qazim Daci, një burrë pak i thinjur, i cili flet avash, pastër dhe me një tërheqje Çidhna, fshati që nuk dëgjohet duke të marrë nën rrëfim. këtë rrjedhë gjenden 17 shpella me emra Duke parë nga shpella, ballë saj, duket dhe katër të tjera pa emra. fshati Çidhën, me shtëpi të vjetra dhe një pjesë e mirë prej tyre janë braktisur. Këtu Turizmi, një shpresë e mban dimër i ftohtë por edhe verë e nxehtë. largët Vetë përbërjet shkëmbore përthithin rreze dielli dhe temperatura kalon 5 gradë më “Shif, a patë ju rrugës? S’ka Rruga duhet bërë në kthim tashmë sepse asnjë tabelë me tregu çfarë shumë se në një vend tjetër në Dibër. Ndërsa koha nuk premton. Zona nuk ka hotel dhe burimet që janë në këtë rrjedhë dhe zona një pjesë do kthehen në Peshkopi ndërsa bëhet”. Dhe me të vërtetë përreth, bëjë që temperaturat mos jenë aq të pjesa tjetër do kthehet në Tiranë. Mos pasja e ne nuk pamë asnjë tabelë larta duke u ndikuar thelbësisht nga freskia hoteleve dhe bujtinave kthehet edhe njëherë që të tregojë projektuesin, dhe temperaturat që ujërat kanë. në problem madhor për turizmin në vendet kontraktorin, buxhetin, kohën Pasi rrimë një copë herë në grykën e tona. Por megjithatë, kush do natyrën i gjen shpellës, aq kohë sa u lodhëm duke fotogra- dhe më kryesorja çfarë po bëhet. mënyrat. Në kthim për në fshatin Çidhën, “7 mullinj dhe një varavejc fuar gjithçka dhe duke u larë e shpërlarë ashtu me atletet e lagura e të bëra qullë nga në atë ujë të ftohtë dhe mandej nisemi të kalimi i vàve të lumit dhe nga dëshira për gjenden në këtë rrjedhë uji”, zbresim poshtë. Tek zbrisnim poshtë, një freski, sytë nuk shohin tjetër veç dy shpatet shton më tej Haxhi Cerri, tek rrëshqitje mbi dhé dhe mbi copëza gurësh, anësore. Në njërin shpat janë ca zig-zage tregon brengat që ka për vendin më kujton fëmijërinë time. Gurët përreth dhiaresh, dhe më tej disa rrasa gurësh me ku lindi dhe u plak. janë të një ngjyre të errët. Rrotull ka drurë nuanca të kuqërremta. Vërtet që nuk dua shkoze, arre, pal dhe plot lloje të tjera. të ndahem me këtë bukuri që ka ndërkallur Zbresim poshtë në një kanal vaditës, i cili Perëndia me dorën dhe madhështinë e vet, para shumë kohësh kishte shërbyer për të tek ndërkohë më vjen turp me veten që jam se përndryshe aty nuk do jetohet ma pa ujë, vaditur të gjithë fushën e Kastriotit, ndërsa sot HEC-et që kërcënojnë rritur në Fushën e Kastriotit dhe nuk kam ngaqë vapa do jetë e tmerrshme. shërben vetëm për dy-tre fshatra përreth. Tek qenë kurrë në këto zona duke e bërë jetën Ndërsa Haxhi Cerri thotë: “Shif, a patë ecim në kanal, gjendet një shpellë e vogël ku Banorët ishin të shqetësuar për ndërtimin time ngushtësisht të vogël. ju rrugës? S’ka asnjë tabelë me tregu çfarë uji kalon nën të dhe masivi shkëmbor është e Hec-it Seta 4, dhe që ishin të gatshëm ta Kthyem dhe disa nga burrat e Çidhnës i bëhet”. Dhe me të vërtetë ne nuk pamë me vrima të vogla dhe të ngjan si një sfungjer. mbronin me jetë. “As turku, as serbi, as ital- gjetëm sërish nën hijen e dushkut të madh. asnjë tabelë që të tregojë projektuesin, kon- Nga ana jonë e majtë shkëmbi është i prerë ian e gjermani s’na e morën dot këtë vend, Siç dukej kishin diçka të na thonin: diç mes traktorin, buxhetin, kohën dhe më kryesorja si me thikë duke formuar diçka si pasqyrë, jo më të vijnë të na e marrë një tepelenas”, lamtumirës, përshëndoshjes dhe premtimit, çfarë po bëhet. “7 mullinj dhe një varavejc ndërsa nga ana jonë e djathë në rrjedhën e thotë Qazim Daci, një burrë pak i thinjur, kërkesës. Sikur donin të na thoni “Ju i patë gjenden në këtë rrjedhë uji”, shton më tej Setës gjendet Rasades, vendi ku bëhet rrahja i cili flet avash, pastër dhe me një tërheqje bukuritë tona, tashi mos i harroni, mos i le- Haxhi Cerri, tek tregon brengat që ka për e peshkut (më e madhja në të gjithë Dibrën). duke të marrë nën rrëfim. Ai flet e flet për joni të shkatërrohen!”. U ulëm apet në vendi vendin ku lindi dhe u plak. Ajri këtu është shumë i pastër. Freskia e historinë, të shkuarën dhe të tashmen duke ku ishim ulur në kohën kur erdhëm. Unë Askush nga ne nuk e donte një mbyllje të bimëve dhe e ujit bën të vetën. Madje nga bërë bilance, derisa në përfundim revoltohet në me bllok në dorë duke mbajtur shënime kësaj dite, por, megjithatë, me aq sa pamë prezenca e lartë e oksigjenit, një shoqe e duke thënë: “nuk bëhet Hec këtu, pa u shtyp për këtë reportazh, një shok imi me kamera, dhe shijuam dhe duke marrë parasysh se imja pati probleme me frymëmarrjen, ama koka njerëzish.”. Me na tharë ujin na kanë të tjerët me celularë, po merrnin copëza ç’bukuri mund të zhduket, u bëmë sado gjithçka kaloi shpejt dhe e mori veten. tharë shpirtin shpjegon Qazim Daci, duke imazhesh pos kujtimeve që zor të zhbëhen. pak palë me brengat dhe shqetësimet e tyre. Pasi i dolëm kanalit aty ku fillonte, nga thënë se vetëm ky ujë i zbut temperaturat U ndamë me ta dhe hipëm në furgon, i cii shpati i djathtë, rrjedhës i shtohej një tjetër nisi ulërimën e vet për malores deri sa u burim. Burimi, edhe ky në shpellë quhej ngjitë në kodër dhe mandej morëm teposht. Klloxhnesha. Edhe kjo një shpellë e eksplo- Rrapa-dumja e furgonit ja nisi nëpër gropa. ruar nga gjeologët bullgarë, me pretendimin Gjithsesi, të kalosh nëpër Arrash dhe të se gjatësia e saj shkon deri të 3 kilometër. mos ndalesh të hash peshk është një e drejtë Sipas gojëdhënave që rrëfejnë banorët, fshati që nuk mund t’i mohohet vetes. Sërisht po Çidhën e Poshtme, nuk kishte ujë për të va- më vinte turp që po haja për së pari herë ditur dhe mbyllën shpellën e Klloxhneshës peshk në Dibër me shokët dhe shoqet e mia me qëllimin dhe shpresën që uji të dilte në nga të katër cepat e Shqipërisë. majë të kodrës. Shkëputjet teknokike e sh- katërruan murin dhe uji mori përpara Sofrën “Një uj’ që ec, pihet” e Bajraktarit në Arras. E megjithëkëtë, men- dohet që maja e kodrës të shpohet sërisht, Ne, e gjithë rinia shqiptare, dhe më shumti po me shpresën që uji i cili buron në fund ajo dibrane, kemi rënë pre e një jete klishe të kodrës, të burojë në majën e saj. dhe pasive plot e plot herë, duke mos parë Ecim në të kundërt të rrjedhës së ujit, dhe ç’bukuri mund të kemi rreth vetes dhe vendit më andej gjendet Shehu i Thatë ose Hala e ku jetojmë, të cilat jo pak herë na humbasin Zezë (llojë pishe). Ky ishte një vendstrehim ose na i shkatërrojnë akoma pa i parë. Unë historik në të gjitha luftrat me pushtuesit i pari kam qenë dhe sërish jam deri diku duke nisur nga pushtuesit osmanë, serbët, dembel, sepse akoma nuk njoh Dibrën edhe italianët dhe në fund gjermanët (edhe pse pse kam qenë në disa vende të Europës. lufta e madhe e çidhnakëve qe me komu- Nuk di të ketë një formulë të posaçme për nistët). Ky vendstrehim qe një pikë strategjike të dalë nga këto klishe, por edhe këtu si çdo që s’u mor kurrë nga okupatorët përveç të herë tjetër, fjalët e të parëve gjejnë vend kur vetmes herë nga Sulltan Mehmeti II në verë thonin: “Një uj’ që ec, pihet”. 1466. Prandaj le të mos rrimë duke shtyrë kohën Të gjitha kryengritjet dhe organizimet Studentë e degës së Shkencës së Komunikmit të Universitetit Beder gjatë një vizite në dhe qarë hallet, por le të ecim e të çlirojmë luftarake u bënë nga ky vend. Pikërisht në shpellën e Sopanikës në Çidhën. gjithë ç’na gjendet në trup negative. 8 - Qershor 2017 nr. 134 skicë
Mua nuk e di pse sot më çoi në Prat të Selishtës për tu ndalë tek Pusi i Kurt Bodinit, për të zbrit thellë kovën e drunjtë prej pishe arneni e për të nxjerrë ujin e ftohtë. Nuk e di pse Kurti në një vend ku kishte kaq burime uji (një burim poshtë shtëpisë së tij, anës rrugës thuhej se është më i miri për kurimin e veshkave), kishte hap pus dhe e përdorte për të gjitha nevojat e shtëpisë. E kishte pikë të dobët Kurti pusin. Dhe po t’ia lavdëroje bëheshe mik për kokë me të, therte “dashin e Shënkollit”. Bukuria e bjeshkëve sa të hante poshtë e lart syu, liqeni artificial me peshk që hidheshin si në një vallëzim hyjnor, shëllinasi siç quhen masivet e gipsit, pamje që zbret e ta jep për të pirë në gotë kristali bukurinë e Luginës së Drinit të Zi, dhe tutje e tutje, atje ku Mali i Muhurrit dhe Mali i Çidhnës mbështeten pas Malit të Bukurisë Dibrane dhe Shqiptare, malit që Shiu që të kthen në mban në gjoks Liqenet e Lurës... Dodës të vjen e të ulet në gjunjë, Bjeshkës së Shehut ku burimet e ftohta dalin pas çdo shkëmbi për të udhëtuar në një kanal e sifon me trungje pishe drejt Sllovës e Sllatinës e kohë, në vitet e rinisë për të thithur në tokën e zhuritur nga vapa. Më tej do të ndaleshim midis gjelbërimit Nga Abdurahim Ashiku më përqeshnin çdo ditë me diell të nxehtë. me të, therte “dashin e Shënkollit”. e luleve të fillim korrikut në Bjeshkën e Sot nuk po e bëjnë. Mbase e kanë kuptuar Sikur Kurti ta piqte e shërbente rakinë me Zonjave... uk do të hyjë në pentagramin e varg- se ky shi pikërisht atë perde donë. manaferra dhe mjedrat që mbulojnë pyjet e Këtu u ndala. Bukuria e bjeshkëve sa të jeve “Shi bie në Tiranë”. E fika radion. Melodia e shiut shoqëruar Pratit, mbase pusi do të harrohej. hante poshtë e lart syu, liqeni artificial me N Shi bie edhe në Athinë ashtu siç me gjëmimet e bubullimat që vinin nga larg, Mua nuk më harrohet sepse uji i atij pusi peshk që hidheshin si në një vallëzim hyjnor, bie në të gjithë botën. Me pika. Me litarë. më hynë në shpirt, ma plotësuan më mirë se ishte dollia më e bukur e atyre bjeshkëve ku shëllinasi siç quhen masivet e gipsit, pamje Me rrebeshe... çdo gjë kërkesën muzikore të shpirtit. më ka qëlluar të udhëtoj verës e dimrit, ndër që zbret e ta jep për të pirë në gotë kristali Si çdo mesditë vere edhe sot u ula në Thonë që shiu të fut në trishtim. E kundër- të tjera, dimrit të egër 1985. bukurinë e Luginës së Drinit të Zi, dhe tutje verandë. Me një gotë raki thane Kurbini që shtoj. Shiu të fut në meditim. Të kthen mbra- Nga Prati fluturova në bjeshkët e Korabit, e tutje, atje ku Mali i Muhurrit dhe Mali i Albani, nipi i gruas, ma fut me dashamirësi pa në kohë, të merr e të çon larg, në vite të siç kisha “fluturuar” në këmbë një ditë vere Çidhnës mbështeten pas Malit të Bukurisë mes rrobave në ikje. Nuk ia them rakisë, vegjëlisë e të rinisë. Mua nuk e di pse sot me vapë përvëluese, pjesë e një marshimi Dibrane dhe Shqiptare, malit që mban në madje vonë, shumë vonë, e kam vënë në më çoi në Prat të Selishtës për tu ndalë tek zboristësh... gjoks Liqenet e Lurës... gojë. Se prindërit, fshati, tërë krahina e Pusi i Kurt Bodinit, për të zbrit thellë kovën U ngjita në Bjeshkën e Preshit dhe mbu- Shiu pushoi... Maleve të Poshtme të Dibrës e të Topalltisë e drunjtë prej pishe arneni e për të nxjerrë sha grushtin me ujin e pastër të burimit të Edhe unë e boshatisa gotën e rakisë... luginës së Drinit të Zi, jo nuk e pinte por as ujin e ftohtë. Nuk e di pse Kurti në një vend Korabit në virgjërinë e tij të paprekur nga Mbi perde pikat si margaritarë morën e fuste në shtëpi. Kështu ishte zakoni, kështu ku kishte kaq burime uji (një burim poshtë kazma e kërkuesve të ujit të pijshëm për rrezet e diellit që çeli sytë pas reve e po zbret e këshillonte feja. Unë nuk e pija jo për hatër shtëpisë së tij, anës rrugës thuhej se është qytetin e Peshkopisë. drejt detit të Pireut... të besimit fetar sepse unë nuk besoj, por sikur më i miri për kurimin e veshkave), kishte U ngjita në Rrafsha të Korabit e pas një U ngrita. nuk ma pranonte organizmi, më digjte sa e hap pus dhe e përdorte për të gjitha nevojat nate në çadër me mikun tim të gazetarisë, Më duhet që meditimin tim, atyre çasteve vija në gojë. e shtëpisë. E kishte pikë të dobët Kurti pusin. fotoreporterin Gani Xhengo të ATSH-së, me muzikë pikash shiu mbi pentagramin e Vonë filloi të hyjë rakia në odat e Dibrës Dhe po t’ia lavdëroje bëheshe mik për kokë udhëtuam nëpër një peizazh të mrekullue- kujtesës, ta mbillja në kujtesën e meditimeve së Poshtme. Në dasma shokët e punës shëm për të përfunduar në pamjen më të dhe shënimeve të mija për të mbirë e çelë mblidheshin në një dhomë dhe ngrinin dolli. mrekullueshme të jetës sime, Bjeshkën e lule ndonjëherë tjetër. Dolli u thënçin se asnjëra nuk ishte vendase. Ponairit. Një fotografi e miku tim të mirë ma Mbase në ndonjë ditë kur qielli mbushet Të gjitha i kishin marrë e sjellë djemtë e ka bukuruar serinë e librave të mi “Njerëz me flokë të bardha dëbore. Muzikaliteti rinj kur kryenin shërbimin ushtarak në Jug që i dua”. jetësorë i të cilave është në kufi të bukurisë të Shqipërisë. Kështu kishte “dolli labçe”, Më pas mbi dy kuaj në shoqëri të Shuaip së bukurive. me urime tërkuzë për të pranishmit dhe të Methasanit, do të udhëtoja të përpjetës së Athinë, 4 qershor 2017 munguarit, dolli që gjithnjë përfundonin me thepisur të Livadhit të Gjatë ku Kalaja e Titulli në origjinal: “Shi bie në Athinë... “shëndet për Partinë e për Komandantin”, “dolli Korçare”, “Përmetare”, “Myzeqare”, “Skrapare”... Aq të larmishme ishin dollitë sa të dukej se je në një sofër të madhe shqiptare. Nejse, u vdora dhe harrova shiun... Sa herë shtrohem për drekë në verandë më është bërë zakon të rrotulloj burmat e radios dhe të fiksohem në “muzikë dhome”. Kur gjej ndonjë muzikë operistike, veçanër- isht të atyre operave që në rininë time studen- tore nuk kam lënë asnjë pa e parë, ndalem dhe shoqëroj përtypjen. Sot e fika radion. Në perden (kështu po Më shumë mund të shikoni në faqen e e quaj sepse si perde varet) dimërore prej gazetës në FB: Rruga e Arbërit plastmasi kapeshin dhe rridhnin çurg pikat e shiut. Nuk e kisha hequr perden dimërore ose ndiq linkun: ndonëse gjuhët e varura të tendës prej bezeje https://tinyurl.com/lcc3e2f nr. Qershor 2017 - 9 134 bujqësi Gruri, kultura që po mbillet çdo vit e më pak Nga Osman Xhili
vjetër, sa dhe vetë njerëzimi, gruri i ka shërbyer njeriut si një nga kulturat bazë, I krahas misrit dhe orizit. Mendohet të jetë shfaqur në Mesapotaminë e lashtë, ne Kinë, e më pas duke u përhapur kudo në botë, për tu bërë aq popullor sa e njohim sot. Qarku i Dibrës mbjell zakonisht një sipër- faqe prej rreth 3000 hektarësh. Të dhënat tregojnë se në vitet në vazhdim, sipërfaqja e mbjellë me këtë kulturë, po vjen në ulje të vazhdueshme, duke bërë një zbritje drastike me gati 1000 hektarë, në vitin aktual. Arsyet për këtë janë të shumta. Të mbjellësh grurë sot duket si një sipër- marrje e madhe. Në këtë rrugë të gjatë Qarku i Dibrës mbjell zakonisht ar këtu farën e grurit, nitratin e shpenzime shumë larg mundësisë praktike të fermerit, 8 – 9 mujore, fermeri ndesh pengesa dhe një sipërfaqe prej rreth 3000 të tjera, e çojnë në gati 25 lekë koston e një duke e rënduar procesin në kohë, në para vështirësi të panumërta, që i zënë rrugën, kilogrami grurë të prodhuar. Po të mendosh e plot pengesa të tjera burokratike. Bota e dhe jo pak herë e bëjne atw pesimist, aq sa ai hektarësh. Të dhënat tregojnë se që mund të ketë vite me thatësirë dhe ujitja zhvilluar i mban në çanta dore, instrumenta mendohet gjatë për vitin tjetër. “Të mbjellësh në vitet në vazhdim, sipërfaqja e është e pamundur, bilanci i shpenzimit dhe të thjeshta që bëjnë analiza të tilla. Të vjen apo të mos mbjellësh”, kjo është dilema e fitimit, përmbyset në favor të grupit të parë. turp për shumë gjëra, ku kemi rënë shumë sotme. Janë kaq shumë faktorët që ndikojnë mbjellë me këtë kulturë, po vjen në ulje të vazhdueshme, duke Në mbjelljen e kësaj kulture, ashtu si më poshtë se në kohën e komunizmit. E pozitivisht apo negativisht në këtë drejtim, dhe për shumë të tjera, respektimi i afateve, kishim laboratorin e tokave, nuk e kemi, e saqë ia vlen të merresh me secilin veç e veç, bërë një zbritje drastike me gati është vërtet shumë i rëndësishëm. Fillimi i kishim laboratorin veterinar, nuk funksion- dhe të gjithë së bashku. 1000 hektarë, në vitin aktual. tetorit, deri në mesin e muajit nëntor, do të on, e kishim sistemin e prognozës, nuk e Një nga specialistët e vjetër të agronomisë Arsyet për këtë janë të shumta. ishte afati më ideal. Populli, shpesh përdor kemi, e kishim me ujë fushën e begatë të në Dibër, Qerim Kadriu, thotë, se që të termin “struga”, si të thuash pak a shumë af- Maqëllarës, është bërë shkretëtirë. Flasim zbatosh teknologjinë, duhet të njohësh mirë si për të shkuar kombajna për korrje, apo ate. Struga të para, të dyta dhe struga të treta. për bujqësi intensive, kur në disa gjëra ecim fiziologjinë e kësaj kulture. Gruri kalon fazën makineri të tjera. Kjo e vështirëson mjaft Mbjellja para këtyre afateve do ta zhvillonte në drejtim të kundërt. Irlanda e shumë shtete e jarovizimit në temperatura nën 15 gradë mekanizimin e proceseve, duke ndikuar tepër bimën, me prirje për tu rrëzuar e për tu të tjerë marrin 10 kuintalë grurë për dynym, celsius, që quhet dhe stadi i temperaturave për keq te rendimenti. Në dy ish komunat kalbur gjatë dimrit. Mbjellja më pas, pra pas pra më shumë se dyfishin tonë, pikërisht se i të ulta. Qendër dhe Melan, rreth 35 përqind e sipër- fundit të nëntorit, do ta bënte bimën të paaftë vlerësojnë fort të gjitha hallkat agroteknike të Qarkullimi bujqësor është shumë i rëndë- faqes së mbjellë, korret me dorë e pastaj për të kapur ritmin, e të futet e shëndetshme kësaj kulture. Ata duan të punojnë, duan të sishëm për të marrë rendimente të larta. Pas bëhet shirja me makinë. Kjo gjë, jo vetëm ka në temperatura të ulëta. Në dy komunat që ndërtojnë shtetin e jo të bëjnë retorika boshe kulturave prashitëse si misër, patate, fasule, shtuar koston e prodhimit, ka shtuar firot nga përmendëm më sipër, Melan dhe Qendër, siç bëjmë rëndom ne shqiptarët. mund të shtohet prodhimi me 30 përqind, shkërmoqja e grurit, por dhe e degjeneron rreth 23 përqind e sipërfaqes u mboll në Mendoj se ka ardhur koha që të mblid- kur kushtet e tjera nuk ndryshojnë. Po nëse gjithë procedurën në një rraskapitje totale. muajin dhjetor. Kjo do të ishte një goditje het një forum i qendrave të teknologjisë vazhdojmë të mbjellim grurë pas gruri, ren- Në të tilla kushte, mbjellja e mëtejshme në akoma pa u nisur, sikur gjithë vazhdimi të në shkallë kombëtare, i specialistëve më dimenti do të ulet respektivisht me 15, 20 vitet e tjera, mund të shikohet pa interes. ishte perfekt. të mirë në shkallë vendi dhe të hartojnë dhe 30 përqind, në vitin e tretë. Kjo ndodh, Një pjesë fermerësh, sidomos të moshave Nuk do të ishte luks, por nevojë, deri një program i posaçëm për këtë kulturë. Të pasi kjo kulturë e shfrytëzon sipërfaqen ak- të vjetra, mbjelljen e grurit, më shumë do në domosdoshmëri studimi i përmbajtes së gjykojnë në ja vlen të mbillet në të ardhmen tive deri në 30 centimetra, duke e “lodhur “ ta bënin për forcë zakoni, apo thjeshtë për tokës. Kjo do të vlente jo vetëm për grurin, dhe të mbështetet me të gjitha mënyrat e tokën. Mbjellja e përsëritur bën që të shfaqet të siguruar kashtën e grurit, aq të nevojshme por dhe për shumë kultura të tjera, mos mundshme, deri dhe me subvencione nga ndryshku i grurit e një sërë sëmundjesh të për blektorinë. themi për të gjitha. Duke ditur përqindjet shteti, apo të lihet e të braktiset fare. Nëse tjera që ulin akoma më shumë rendimentin, Po të bënim një analizë të thjeshtë ekono- dhe raportet e elementëve bazë, azot, fos- ndodh kjo e dyta, fëmijët tanë do ta njohin e rrisin akoma më shumë koston e prodhimit, mike, apo konto të kësaj kulture, siç e quajnë for, kalium, si dhe mikroelementet, ne do këtë kulturë vetëm nga fotot e së kaluarës, duke i luftuar ato. Do të ishte mirë që vetëm specialistët në gjuhën teknike, rezulton se të dinim si të operojmë më tej, ç’farë duhet duke thënë na ishte njëherë një kulturë që pas tre katër vjetësh, kjo kulturë të rimbillej bilancet nuk janë shumë pozitive. Procese të shtuar dhe sa. Sot analiza toke mund të bësh quhej grurë dhe dikur mbillej dhe në vendin në të njëjtën sipërfaqe toke. tilla si plugimi, frezimi, mbjellja, korrja, shtu- vetëm në laboratorin e Fushë Krujës, pra tonë. Kullimi dhe vaditja janë dy faktorë që duhen marrë në konsideratë, por që në jo pak Në qarkun e Dibrës, ka fshatra raste ata neglizhohen. Sidomos, në situata të nxehta, si vera e vitit të kaluar, vaditja ka të thellë, malorë me rrugë të qenë shumë e kërkuar. Ismail Karaj, Riza Bal- ngushta, dhe pamundësi për të liu, Petrit Kryemadhi, Hazis Fisniku, Agron shkuar kombajna për korrje, Sallai dhe ndonjë tjetër, arritën të marrin mbi 70 kuintalë për hektarë dhe padyshim, një apo makineri të tjera. Kjo e efekt të mirë ka pasur realizimi i këtij procesi. vështirëson mjaft mekanizimin Nevojat për ujë janë në të gjitha fazat, por e proceseve, duke ndikuar për pak më të mëdha do të ishin në kallëzim e formim kokrre. Por jo më pak i rëndësishëm keq te rendimenti. Në dy ish është dhe kullimi. Hapja e vijave kryesore komunat Qendër dhe Melan, apo siç thirren krenare, në krye të parcelës, rreth 35 përqind e sipërfaqes bëjnë një rritje të shëndetshme, shmangin së mbjellë, korret me dorë e asfiksinë, zverdhjen e bimës dhe për pasojë dhe pakësimin e barërave të këqia. Në një pastaj bëhet shirja me makinë. hektarë të mbjellë me grurë mund të hapim Kjo gjë, jo vetëm ka shtuar koston rreth 700 m linear vija kullimi. I përmendim e prodhimit, ka shtuar firot nga këto, pasi të merr malli të shohësh ngastra të mbjella dhe fermeri të ketë hequr qoftë dhe shkërmoqja e grurit, por dhe e një vijë të vetme kullimi apo vaditje. degjeneron gjithë procedurën në Në qarkun e Dibrës, ka fshatra të thellë, një rraskapitje totale. malorë me rrugë të ngushta, dhe pamundë- Intervista me Urime Strakën.
10 - Qershor 2017 nr. 134 Intervistë, Eduard Ilnica fletë për karrierën e gjatë në gazetarinë sportive intervista
Në Shqipëri gazetaria është një profesion i vështirë, të çfarëdo profili qofshin gazetarët, madje edhe për mua si gazetar sportiv. Por ndërkohë, të jep kënaqësi, kur publiku të dëgjon, të lexon apo të klikon. Ky është matësi për një gazetar. Natyrisht, shpesh ndeshemi edhe me kritika, pse jo, ka edhe fyerje apo edhe kërcënime, por këtu qëndron bukuria e këtij profesioni, duhet të dalësh mbi të gjitha dhe të vazhdosh të informosh publikun pa devijime.
Urime Straka: Të rinjve u duhet guximi, Besimi te vetja më ka sjellë suksesin - Urime, ju jeni një nga zërat më të rinj të penës dibrane. Na fol pak për veten iniciativa dhe një profesion për një publik më të gjerë? - Unë jam Urime Straka. Lindur më 8 Nga Samet Zagradi Pavarësisht ndryshimeve Jetohet nëse punon mirë, bëhesh gazetar i prill 1995 në fshatin Cetush. Vij nga një demografike, dibranët sërish mirë, në mënyrë që të të vlerësojnë punën, familje e thjeshtë dhe që ka brenda një - Për një publik më të gjerë, na fol pak pra të shesësh emrin tënd në treg. Nëse dashuri të madhe. Aktualisht po ndjek kush është Eduard Ilnica? mbeten punëtorë, patriotë dhe bëhesh gazetar thjesht për të marrë një studimet e larta në degën e Psikologji-So- Lindur dhe rritur në fshatin Burim të Ma- alegorikë. Fatkeqësisht, shumë pak rrogë, atëherë natyrisht që si shumë shtresa ciologji. Pasioni im për librat dhe letërsinë qellarës, nga dy prindër arsimtarë. Fëmijëria të rinj sot e shohin jetën në vendin të tjera të popullsisë do ta kesh të vështirë lindi që në moshë fare të vogël ku u pikasa ishte si shumë bashkëmoshatarë, ku gjithçka të kalosh muajin. e tyre, shumica duan të largohen nga mësuesit më pas nga persona të tjerë lidhej me shkollën, për të mësuar shumë. të cilët më ndihmuan në konkretizoja në Dhe mbaj mend që 8-vjeçaren e kam mbyllur ose minimalisht të ikin nga Dibra - Mendimi juaj për të rinjtë dibranë? librin tim të parë krijimet dhe poezitë e me notën mesatare 10. Më doli një bursë Mesazhi juaj për ta? dhe të jetojnë në Tiranë, jo për mia. Libri i me titull “Qetësisht” ishte libri asokohe (tekstil-trikotazh), por e refuzova Jam krenar që jam dibran dhe të rinjtë parë duke u pasuar më pas me dy libra të dhe për pasojë, fillova gjimnazin në Maqel- faj të tyre. Mesazhi im është i e sotëm duhet të jenë të tillë. Pavarësisht larë, një nga shkollat më të mira të Dibrës, thjeshtë: Guxoni sa jeni të rinj, ndryshimeve demografike, dibranët sërish tjerë “Përtej ëndrrës” dhe “Trokas”. ku kanë dalë shumë personalitete. Si shumë merrni iniciativa edhe në vendin mbeten punëtorë, patriotë dhe alegorikë. të rinj, jam marrë shumë me sport, futboll Fatkeqësisht, shumë pak të rinj sot e shohin - Ti vjen nga një fshat i Dibrës. Sa e dhe volejboll, duke konkurruar në sparta- tuaj, shfaqni ambicien për atë që jetën në vendin e tyre, shumica duan të vështirë është që një vajzë nga fshati të kiadat e asaj kohe. Kam qenë koleksionist i keni dëshirë të bëheni, mundoheni largohen ose minimalisht të ikin nga Dibra ketë sukses? gazetës së sportit në atë kohë, ndërsa vetë patjetër të merrni një profesion, dhe të jetojnë në Tiranë, jo për faj të tyre. - Është me të vërtetë e vështirë të bëja kalendarët e evenimenteve të rëndë- Mesazhi im është i thjeshtë: Guxoni sa jeni thyesh tabutë dhe mentalitetin kaq të egër sishme sportive. Këtu si duket ka nisur edhe nuk ka rëndësi se çfarë, mjafton të të rinj, merrni iniciativa edhe në vendin tuaj, sidomos në qytetin e Dibrës. Pasi të kesh dëshira për t’u marrë me gazetari sportive. ndiheni mirë në atë që bëni. shfaqni ambicien për atë që keni dëshirë të arritur të largohesh nga idetë e provincës Pasi mbarova gjimnazin, konkurrova në bëheni, mundoheni patjetër të merrni një është më e thjeshtë të ecësh përpara. Fakultetin e Histori Filologjisë, dega Gjeogra- profesion, nuk ka rëndësi se çfarë, mjaf- Asgjë nuk është e thjeshtë në qoftë se fi, ku zura vendin e tretë në rang kombëtar. atje. Në vitin 2004 marr një ofertë nga ton të ndiheni mirë në atë që bëni. Dhe si nuk përpiqesh. Të gjithë duhet të dimë Mbarova Universitetin në vitin e vështirë “Sporti Shqiptar” dhe kaloj direkt redaktor dashamirës i sportit, mbështeteni Korabin, jo që ndryshimi vjen nga vetja. 1997 dhe m’u desh të emigroja si shumë të përgjegjës. Në vitin 2009 kaloj në rolin e vetëm të futbollit, por edhe të volejbollit dhe tjerë, që për mua ishte një shkollë më vete, zv.kryeredaktorit, ndërsa vitin e fundit, para disiplinave të tjera. Vetëm me mbështetjen - Kujt i je falënderuese për suksesin pasi mësova edhe dy gjuhë të huaja, italisht se të mbyllej kjo gazetë, isha kryeredaktor, tuaj sërish Korabi mund të jetë në elitë, pa- tënd Urime? dhe gjermanisht. Kthehem nga emigracioni që është edhe kulmi për një gazetar. Në varësisht vështirësive. - Padyshim që familja është gjëja e parë në vitin 2000, më vonë krijoj familje, jam 2013 nis një eksperiencë të re, kaloj në TV që më ka ardhur në mendje. Ato kanë “News 24”, por ndërkohë shkruaja sërish baba i dy fëmijëve. - Cila është lidhja juaj me Dibrën? qenë dhe janë shtysa ime për çdo gjë. Të te “Gazeta Shqiptare” dhe nuk mungonin Me Dibrën me lidhin shumë gjëra. Unë shumtë janë personat që më kanë qën- - Si nisi karriera juaj dhe cilët ishin shkrimet edhe në “Balkanweb”, portali i kam ende shtëpinë në fshat, me një bahçe që druar afër dhe që më kanë dhënë kurajo. vështirësitë që ke hasur? parë i hapur dhe një nga më të lexuarit shpresoj ta rindërtoj pas mbarimit të “Rrugës Në vitin 2001, së bashku me motrën në rajon. Rikthehem në gazetë në rolin së Arbrit”. Kam shumë shokë, kushërinj, të time (edhe ajo gazetare), botojmë një libër, e zv.kryeredaktorit (Sport Plus), por pa u afërm, njëkohësisht edhe dy “mixha” në - Keni ju një mesazh për të rinjtë “Guida e Durrësit”, e aty nis dëshira për të shkëputur nga TV, kësaj here “Telesport”, Peshkopi, Bajramin dhe Nazifin. Por lidhja Dibranë? shkruar. Një shok i imi më thotë se është ku në fund isha drejtor informacioni. Tani më e fortë janë kujtimet e fëmijërisë, që sa - Unë jam pjesë e të rinjve dibranë dhe hapur një vend vakant te gazeta “Gazeta kam nisur një projekt të ri dhe shkruaj për herë shkoj, ndjej nostalgji. Së fundmi, besoj mendoj që ne kemi një fuqi të jashtëza- Shqiptare” në rubrikën e sportit, që ishte “Konica.al”. Nisur nga eksperienca, shumë ju e dini që kam qenë i lidhur fort me ekipin konshme. E pranoj që jetojmë në një gazeta më cilësore në treg asokohe, një TV më ftojnë për të folur për sportin, duke e Korabit dhe kam dhënë kontributin tim për mentalitet të egër por besimi në vetvete shkollë për shumë të rinj e të reja, pasi tregu analizuar dhe dhënë mendime. ta ringritur, do ta bëja sërish nëse do të ma është arma kryesore e një suksesi. Besimi mediatik kishte nisur shpërthimin, teksa ata kërkonin, ashtu si gjithnjë këto vite: falas. në vetvete është besimi më sublime i që mbaronin shkollën nuk plotësonin dot - Si e përshkruani profesionin e gazetarit njeriut. Çdo lloj besimi tjetër është varësi nevojat. Muaji i pari ka qenë i vështirë, në Shqipëri? A jetohet me të? - Si ndihesh të intervistohesh nga një dëshpëruese. kisha tre gazetarë të njohur mbi kokë, Në Shqipëri gazetaria është një profesion i gazetë e Dibrës dhe si i ri i suksesshëm? duke filluar nga Carlo Bollino, Arjan Çani vështirë, të çfarëdo profili qofshin gazetarët, Natyrisht që ndihem mirë. Një ide shumë - Cilat janë planet e tua për të ardh- dhe Andi Tela, që publiku i njeh mirë madje edhe për mua si gazetar sportiv. Por e mirë, për të promovuar sa më shumë njerëz men? tashmë. Mos harroni, nuk kishte internet ndërkohë, të jep kënaqësi, kur publiku të që kanë lidhje me Dibrën, në mënyrë që - Aktualisht po punoj fort për një libër si sot dhe as paketa sportive që mund t’i dëgjon, të lexon apo të klikon. Ky është edhe ata të ndihen të detyruar të bëjnë diçka me terma psikologjik. Një libër që flet për ndiqje ndeshjet në TV, kështu që bridhja në matësi për një gazetar. Natyrisht, shpesh për vendlindjen tonë. Vetë kam shkruar disa motivimin dhe ngritjen shpirtërore. Men- stadiume, në institucione dhe në mbrëmje ndeshemi edhe me kritika, pse jo, ka edhe herë te “Rruga e Arbërit”, por emocion më doj që pas përfundimit të shkollimit tim duhet të bëja minimalisht 2 faqe gazetë. fyerje apo edhe kërcënime, por këtu qëndron vete të të intervistojnë dhe jo të intervistosh. të jem në fushën e biznesit, normalisht, bukuria e këtij profesioni, duhet të dalësh Njohja e gjuhës gjermane më dha shumë I uroj suksese gazetës “Rruga e Arbërit” dhe pa u shkëputur nga letërsia dhe nga librat mbi të gjitha dhe të vazhdosh të informosh avantazh, sepse shumica e futbollistëve të ty Samet, por edhe gjithë dibranëve pa për- Bisedoi: Samet Zagradi Kombëtares shqiptare në atë kohë luanin publikun pa devijime. A jetohet me gazetari? jashtim. Zoti e bekoftë Dibrën time! nr. Qershor 2017 - 11 134 Me Duli Demën në një bisedë në shënime hapësirën e 26 viteve larg Duli Dema nga Amerika dhe gjipset e virgjëra të Dibrës Nga Abdurahim Ashiku Duli Dema ka ardhur përsëri në Shqipëri. Ka ardhur me të ër një çast ai emër në faqet e face- book-ut do të më kthente 26 vjet pas, njëjtën dashuri për Dibrën, për Pnë vitin 1991 kur në Shqipëri çdo gjë shfrytëzimin e burimeve të mëdha shkatërrohej kurse ai kërkonte të ngrinte një në nëntokës e mbitokës së saj, për fabrikë për shfrytëzimin e një ndër pasurive më të mëdha në Dibër, gipset e alabastrat që ti dhënë asaj frymë nga fryma e tij shtrihen nga Kalaja e Dodës e përfundojnë dhe e të gjithë dibranëve larg tej tej kufirit shqiptaro-shqiptar, në Dibër të Atlantikut. Madhe. Kur pashë fytyrën e tij u befasove dhe në Duli Dema erdhi në atdhe në kohë mëdyshje, pasi e bëra “shok” i shkrova: të vështira. Dje dhe sot... Përshëndetje Duli. Në vitin 1991 kam takuar dhe biseduar me një person që Mundësia për ta përqafuar ka emrin tuaj. E kam takuar tek turizmi i Peshkopisë ku më paraqiti një projekt për dhe për ta vënë në krye të një shfrytëzimin e gipseve dhe alabastrave të bisede të gjatë sa udhëtimi Dibrës. Asokohe bëra një shkrim për këtë, “Kala e Dodës-Dibër e Madhe” shkrim që e kam botuar dhe e kam edhe në për një burim të madh pune e arkivin tim. Unë jam Abdurahim Ashiku nga Brezhdani, gazetar që tash 21 vjet banoj të ardhurash për Dibrën dhe në Athinë. Po qe se jeni ju do të desha të Shqipërinë, u takon pushtetarëve. këmbejmë kujtimet, mbase ta ripërtërijmë bisedën e asaj kohe. Sidoqoftë ju uroj shën- det dhe gëzime. me një mikun tim inxhinier specialist për E menjëhershme ishte përgjigja: gipse-alabastrat, aktualisht i papunë, i cili Shumë të faleminderit. Unë jam ai dhe do ti jepte hollësi për gjithçka që i duhej... momentalisht gjendem në Tiranë. Jam në Nuk u takuam më. Më thanë se pas takimit disponimin e juej me u takue në çdo kohë me ministrin ka ikur në Amerikë. Mendova Të fala tëpërzemërta. Duli Dema. se do të kthehej... U gëzova. U ndjeva mirë për kulturën e Nuk u kthye. Për katër vjet sa kanë kaluar tij të komunikimit, kulturë e fisit të tij larguar që kur u njohëm, edhe sikur në këmbë të (siç më shkruan më poshtë) para pesëdhjetë ishte nisur nga Amerika do të kishte arritur. vjetësh dhe kulturën që kishte marrë në një Megjithëse e marr me mend skenën me vend demokratik si Amerika. ministrin e ndërtimit përsëri pyes: Pse nuk Kishte moshën time, një vit më i vogël. E erdhi Duli Dema në Peshkopi? Çfarë mali shkruante gjuhën shqipe si të kishte mbaruar më të lartë se Korabi i ka vënë ministri që Duli Dema universitet në Shqipëri e si të kishte qenë nuk e kaloi dot? gjithnjë në Dibër. Pse nuk erdhe Duli Dema? Vazhduam komunikimin atë ditë dhe në të Zi duke e mbytur atë në ujë. në shfrytëzim dhe të njohurat në potencë, 24.9.’96, Athinë ditët e ardhshme... D. Dema: Çfarë me ba. Kjo jetë asht me për të nëntokës dhe të mbi tokës, për njerëzit A. Ashiku: Gëzohem jashtëzakonisht hile, ku dominojnëkriminelët sidomos ne e saj punë dashur. Duli Dema: Zoti Ashiku, letrën e juej his- shumë. E kam ëndërr të takohem edhe një vendin tonë. Nuk e di por më duket se i kisha gjetur torike sa e lexova.Tëfaleminderit, por duhet herë me ju. Unë ndodhem në Athinë dhe e A. Ashiku: Natën e mirë i nderuar. Do të zemrën ndaj e pashë të ngrihej, të më kapte ta dish se ato tëTiranës nuk deshën me dijt kam të vështirë të vij para muajit gusht në komunikojmë vazhdimisht. krahun e të më merrte në dhomën e tij në përprojekte Dibrane.... Shqipëri. Po kërkoj shkrimin që kam bërë D. Dema: Natën e mirë. hotel. Më uli në kolltuk dhe në tavolinën e Kjo ishte arsyejaqëunë u solla në atëherë kur u takuam bashkë dhe do tua A. Ashiku: Përshëndetje Duli Dema. E vogël më shprazi një çantë me disa dosje të atëmënyrë, asht njësoj si puna e Rrugës së dërgoj. gjeta në arkiv dhe po jua dërgoj shkrimin vogla. Kapi njërën dhe e hapi me të shpejtë. Arbrit. Në kohën tonë asht zorqë tëndërto- D. Dema: Unë sigurisht do te jem deri tim rrjedhë e takimit me ju 26 vjet më parë... - Këtu, më tha ke projektin e një fabrike het... me 23 gusht. Po ta dish se ajo puna e Gipsit për përpunimin në cikël të mbyllur të gip- Të fala te përzemërta. ne anën e Peshkopisë kërkon mjaft dollarë DULI DEMA NGA AMERIKA DHE seve. Edhe gazi që del nga djegia e gipsit nuk Duli Dema ka ardhur përsëri në Shqipëri. për tu ndertue... GIPSET E VIRGJËRA TË DIBRËS humbet por në një cikël të mbyllur kthehet Ka ardhur me të njëjtën dashuri për Dibrën, Të fala të përzemërta. në vlera materiale tepër të nevojshme. për shfrytëzimin e burimeve të mëdha në A. Ashiku: E di i nderuar por mua më ka Një pasuri e madhe që pret të shfrytëzo- I thashë se gipse-alabastrat në Dibër janë nëntokës e mbitokës së saj, për ti dhënë pëlqyer dashuria, gatishmëria juaj për të bërë het. në rezerva të pambarueshme. I thashë se asaj frymë nga fryma e tij dhe e të gjithë diçka për Dibrën. Do të komunikojmë dhe E takova përpara turizmit, ulur në një sikur tërë teknika moderne e shfrytëzimit të dibranëve larg tej Atlantikut. shpresoj të takohemi. karrige tek gjerbte kafe ekspres me një inerteve të Amerikës e të botës të vihej në Duli Dema erdhi në atdhe në kohë të D. Dema: Po ty nuk je i lirëpërkëtë se kjo shokun tim. Fliste një dibrançe të pastër, të shfrytëzimin e alabastrave të Dibrës edhe për vështira. Dje dhe sot... asht nji projekt nobel dhe shumë i kompli- hareshme, me një theks paksa të dallueshëm njëmijë vjet nuk i mbaronte dot. I thashë se Do të doja ta pi një kafe me të, thjesht kuem dhe donëshumë para: Arapet thuejn amerikan. vetëm “maja e bishtit” të tyre (duke e përsh- “kafe dibrane” me zemër në dorë. Kaq më “ishalla” eh me ate fjalëvetëm nji i dogma- Më tha se është nga fisi i Demeve të Shu- kruar si një “kalë” 40 kilometra të gjatë me mjafton se vetëm kaq mund të bëj. tizuem nuk han bukë në realitet. Unë jam i penzës dhe quhej Duli. kokën në Kala të Dodës, trupin në Vranjt Mundësia për ta përqafuar dhe për ta vënë lirë me u takue sa ma shpejt. Ishte vjeshtë e vitit 1992, fund shtatori... e majën e bishtit në Radikë të Dibrës së në krye të një bisede të gjatë sa udhëtimi A. Ashiku: Edhe unë dëshiroj të takohem Rrahëm kohën, tranzicionin, politikën. Madhe (në anën tjetër të kufirit zyrtar) është “Kala e Dodës-Dibër e Madhe” për një burim sa më shpejt por jam larg dhe nuk më le Unë i rezervuar, Ai pa dorashka. I kishte në shfrytëzim. Kombinati “Radika” i Dibrës të madh pune e të ardhurash për Dibrën dhe puna. Megjithatë them se mund të takohemi hedhur dorashkat tutje dhe me prakticitetin së Madhe prej më se 30 vjetësh shfrytëzon Shqipërinë, u takon pushtetarëve. kur të vij në fillim të gushtit. karakteristik amerikan më dilte në shtigjet këtë “bisht” pa arritur ti shkulë një “qime”. Duli Dema ka ardhur në një kohë të Duli Dema: Në dashtë perëndia. e mija, në ato shtigje ku unë kisha kaluar Ulur mbi projekt, midis vizash që flisnin vështirë, kohë zgjedhjesh, kohë riformime A. Ashiku: Pa tjetër që do të dojë. Respekt duke “bërtitur”, duke thirrur për të mos për një dëshirë të madhe për t’iu qepur një pushteti e shteti, kohë me porta zyrtarësh të të lartë për ju. Kur të takohemi do të jap 6 shkatërruar, për të mos mbyllur minierat e pasurie të madhe, ndenjëm deri vonë. lartë të mbyllura... librat e mi, njeri prej të cilëve ka titullin prerë pemëtoret, për të mos shembur fabrikat U ndamë për tu takuar pas disa ditësh. Duli Dema duhet takuar. Ka kohë deri “PO DIBRËS ! JO SKAVICËS” ku kundërshtoj e mbyllur shkollat, për të parë përpara dhe Më tha se kishte ndërmend të shkonte më 23 gusht... ndërtimin e hidrocentralit të Skavicës që jo prapa. në Tiranë dhe të takohej me ministrin e shuan përgjithmonë luginën e bukur të Drinit I fola për pasuritë e Dibrës, për të njohurat ndërtimit. I thashë se kur të vinte do ta takoja 1991-2017
12 - Qershor 2017 nr. 134 guidë Tre ditë në bjeshkë: nga Ilnica në Radomirë Teksti dhe fotot: Grehans Uka
ndrit Shima nga kompania Zbulo. org më njofton për një tur katër ditor Enëpër vargmalin Korab- Koritnik në data 17-20 qeshor. Piknisja do të ishte në Fshatin Pupinarë në zonën e Maqellarës dhe pika finale e mbërritjes që do të shoqëroja grupin ishte Fshati Radomirë. Gjithashtu, më informuan për përbërjen e grupit ishte Ervin Lani, guidë turistike nga Shkodra, Jim dhe Joe çifti nga Anglia si dhe Camel një studente nga Australia. Unë do isha në rolin e guidës lokale në Dibër ndërsa Ervini do t’i shoqëronte deri në Valbonë. Me të marr kontaktet e nevojshme, fillova përgatitjen e bazës material për ditët e turit. Më datën 17 qershor në orën 8:30 të mëngjesit, në rrugën hyrëse të fshatit Obok, Pocest dhe Kërçisht takohem me grupin që vinte nga Fushë Bulqiza ku kishin kaluar natën. fillojmë rrugëtimin me makina drejt fshatit Pupinarë. Pasi lamë fshatin Obok në lartësinë 1700 metra mbi nivelin e detit, e Trepçes (bjeshka e Trepçes) që shërben si Gradualisht ne fillojmë ngjitjen drejt u përballëm me një rrugë të ngushtë e të që është mbi Gurin e Erebarës. Pasi ngjitemi pjesë ndarëse e bjeshkës së fshatit Ilnicë me pikës ndarëse mes bjeshkës së Ilnicës dhe lodhshme, të cilën vështirësonte akoma më në nivelin 1950 metra mbi nivelin e detit, bjeshkët që lamë pas. Çdo gjë aty dukej si Bjeshkëve të Randishtit dhe Zagradid. Në shumë mungesa asfaltit. Në fshatin Pupinar, për ne mbeteshin 2 opsione si ngjitja drejt në ballkon ku në horizont dukej Peshkopia lartësinë 2078 metra mbi nivelin e Detit si pika fillestare e turit, lartësia ishte 1100m majës së Velivarit (lartësia 2400 metra) por dhe fshatrat si Ilnica e Melani. ishte pika kufitare me Rep. e Maqedonisë, metra mbi nivelin e detit. Në orën 09:00 ose të vazhdonim në atë lartësi me një Dalëngadalë pas 8 orë rrugëtim zbresim njëkohësisht shërbente si rrugë drejt majës fillojmë ngjitjen me këmbë drejt bjeshkëve kalim rrëzë majës Velivarit. Por preferuam tek stanet e Adi Fidës. Aty gjetëm mikëprit- Velivarit, në të majtë ishte qyteti i Peshkop- të zonës me drejtim nga bjeshkët e fshatit ngjitjen drejt majës që të ndiheshim më jen dhe dashamirësinë e të zotit të shtëpisë isë, fshtrat Rabdisht, Bellovë dhe Cerjan e në Ilnicë. të frymëzuar për arritjen tonë. Rreth orës që na bëri të ndjehemi mirë. Madje për horizont dukej Lugina e Drinit të Zi. Ngjitja filloi të dukej e lehtë sepse gjatë 13:00 bëjmë pushimin e drekës pranë ma- miqtë e huaj ishte me të vërtet kënaqësi, Në krahun e djathtë të kësaj pike dukesh- rrugës, përveç burimeve të shumta të ujit jës, ku diskutonim me miqtë dhe shijonim sepse përveç mikëpritjes dhe produkteve in bjeshkët në Maqedoni, dhe në horizont dhe pyjeve që krijonin një pyll të mahnit- ndërkohë natyrën dhe peisazhin. Pamja të zonës e kushteve të mira, u pëlqeu edhe majat e maleve dhe kreshtat të mbuluara shëm, prapa krahëve tanë kishim edhe që kishim para, na dukej akoma më qartë bashkëpunimi im dhe i Ervint me të zotin me pisha. Pra, kjo në një rrotullim 360 një pamje të mrekullueshme. Në horizont dhe më e bukur në atë lartësi ku ishim. Aty e shtëpisë që gjithçka të ishte në mënyrën gradë të ofronte pamje të ndryshme dhe të kishim malet që shërbejnë si kufij natyral ishin bjeshkët e Erebarës, Herebelit dhe e duhur. frymëzonte maksimalisht. Duke vazhduar për zonën e Dibrës, pastaj ishte fusha e Ma- Grazhdanit. Data 18 qeshor ishte dita e dytë të turit. drejt vijës kufitare mes 2 shteteve kaluam qellarës që gjithmonë është përmendur për Si një zonë kufitare, përveç staneve Nisjes e grupit u bë nga stanet në bjeshkës në bjeshkën e Zagradid. si një ndër zonat kryesore të bujqësisë. Në dukeshin qartë edhe gjurmët e postës ver- Ilnicës në lartësinë 1710 metra mbi niv- Të rrethuar nga një pyll dushku dhe pishe horizont dukej Dibra e Madhe dhe Radika ore të ushtrisë. Pasi lëmë këto Bjeshkë dhe elin e detit. Pasi hëngrëm mëngjesin dhe pas 4 orë ecje dhe 9 kilometrave të përsh- që mbartin historinë dhe janë atraksione duke kaluar tek Livadhet e thata takohemi përshëndetëm të zotët e shtëpisë, nisëm kuara bëjmë një ndalesë të shkurtër për tu turistike interesante për tu vizituar. dhe me një nga çobanët e zonës, Dirlon ecjen në drejtim të fshatit Zagrad, që ishte frymëzuar nga mjedisi që na rrethonte. Pasi E gjitha kjo pamje ishte shumë e qartë Gjonin. Ai na shoqëron deri në Kurrizoren destinacioni ynë i radhës. u mbushëm me energji pozitive akoma më
cyan magenta yelloë black
nr. Qershor 2017 - 13 134 turizëm
Joe, çifti nga Anglia si dhe Camel një studente nga Australia shijuan për tre ditë me radhë bukuritë e bjeshkëve në Dibër. Ata u mahnitën jo vetëm nga natyra, por edhe nga takimet me banorët dhe shërbimet në shtëpitë pritëse në Ilnicë, Cerjan e Radomirë shumë nga panorama rreth nesh, nisemi dre- jt fshatit Zagrad, tek shtëpia e Xhavit Fetës. Po ashtu edhe aty gjetëm një mikpritjen dhe ngrohtësinë e familjes duke treguar respekt për mikun sipas traditës dhe kulturës së zonës. Pas një pushimi të shkurtër në shtëpi bëjmë një vizitë të shkurtër në fshat ku grupit u bëri përshtypje arkitektura e shtëpive dhe historia që po u tregoja. Gjithashtu, intersimi i banorëve dhe veçanërisht kureshtja e fëmijëve iu bëri përshtypje dhe në disa momente grupi u ndalua për të diskutuar me banorët, ku më interesant dhe gazmor ishte plaku Hajrulla Sefa me batutat e tij. Gjatë darkës patëm biseda të ngrohta me pjesëtarët e familjes, sidomos me të zotin e shtëpisë Xhavitin. Me datën 19 lëmë fashtin Zagrad, ku na shoqëruan deri në dalje të fshatit djemtë e Xhavitit, Besmiri dhe Sajmiri. Nga niveli 1200 m ku ishte fshati ne marrim drejtimin për në bjeshkën e Zagradid që na zgjati rreth 40 minuta. tave, rreth orës 09:00 lëmë stane dhe vazh- Në pjesën mbi stane drejtohemi drejt dojmë rrugën drejt destinacionit të rradhës kufirit ndarës mes bjeshkës së Zagradit me që ishte lagja Tez në fshatin Radomirë. atë të Cerjanit, ku ndodhej një qafë e pjer- Bëhej fjalë për rreth 14 kilometra larg nga rët që për një pjesë të grupit e vështirësoi pika nisjes, por na gëzonte fakti që nuk do pak ecjen. Kjo gjë u favorizua nga një erë kishim shumë ngjitje gjatë rrugës duke pasur e fortë që na shoqëronte gjatë gjithë kohës. një udhëtim më komod. Nisjen e filluam Megjithatë, ne arritëm që të ngjiteshim me në nivelin 1860 m mbi det. Gjatë rrugës sukses pas asnjë lloj problemi, duke kalaur shikonim barinjtë e shumtë, një mjedis të në krahun tjetër të qafës. Me të vërtetë për- mahnitshëm rreth e rrotull dhe gjithçka ishte jetuam në emocion të madh nga fakti që e mbuluar nga ngjyrat e shumta luleve. Iu gjithë grupi kaloi me sukses dhe që arritëm afruam edhe liqenit të Gramës që është të sfidonim pjerrësinë e qafës dhe erën pa rezervuari më i madh i ujit për këtë bjeshkë. menduar opsion tjetër. Dalëngadalë afrohe- Aty bëmë një pushim të shkurtër ku Cam- mi drejt Gurit të Kuq, një pikë referimi për të el, vajza nga Australi preferoi të notonte aty. gjithë banorët e asaj ane, dhe që shërbente Në lartësinë 2051 m fillojmë duke lënë pas si pikë kalimi për tu drejtuar drejt bjeshkës bjeshkën e Gramë (200 ha- sip.) dhe afro- së Gramës. Pasi realizuam ngjitjen e kësaj hemi drejtë bjeshkës së Shehit që është në pjesë bëjmë një pushim të shkurtër dreke pjesë e territorit të Radomirës. për të rimarrë edhe pak energji. Na duhesh- Përveç postës verore që përdorej dikur in edhe gati 2 orë që të arrinim në bjeshkën nga ushtria dhe staneve ishte edhe rruga e e Derzës tek stanet e Xhemal Kaloshit. makinave përdorur nga ushtria shqiptare. Ky Deri në destinacionin final të asaj dite element historik lidhet edhe me bunkierët pika më lartë e ngjitjes ishte 2334 m, e ndërtuar nga populli shqiptar por në këtë ku dukej qartë në horizont maja Korabit zonë disa kishin mbetur pa u dëmtuar. Duke bjeshka e Gramës, Derzës dhe e Zonjave iu afruar lagjes Stordok, që mbi të fillonte ndërsa në të djathë dukeshin Peshkopia dhe shtrirja e pishave, u ulëm të drekonim me fshatrat e Bellovës e Cerjanit si dhe Qyteza ushqimet e marra me vete. Peisazhi me e Bellovës. pisha mbi shkëmbinjtë gëlqeror e bënte më Gjatë rrugës për tek stanet takojmë Xhe- interesant këtë qëndrim. Në horizont dukej mali, personi që menaxhonte stacionin e rruga Peshkopi- Kukës, lugina Drinit të Zi si qëndrimit për turistë. Pasi u rehatuam tek dhe shumë fshatra rrëzë maleve. shtëpizat prej druri të përshtatura për turistë Dalëngadalë afrohemi në lagjen Tez ku dhe pushimit të shkurtër shijuam kafen turke grupi do të qëndronte një natë. Tek Bujtina në natyrë nën blegërimat e deleve dhe fish- e Haxhi Himës na del përpara i biri Agroni këllimat e çobanëve. Por akoma më bukur që na mirëpret. Pasi grupi sistemohet nëpër e bënte këtë kohë edhe freskia e ajri pastër dhoma, ulemi në lokalin e fshati dhe pimë i bjeshkës dhe lulet rreth e rrotull. Deri në kafenë e fundit, pasi misioni im i shoqërimit përgatitjen e darkës shijuam peizazhin e u mbyll aty dhe pjesa tjetër do të vazhdonte mrekullueshëm, ndërthurjen e zhurmës së për me tej drejt Çajit dhe Shishtavecit të ujit pranë me blegërimat, ajri dhe freska, si Kukësit. dhe qetësia që mbizotëronte. Diskutonim Shkëmbyem kontaktet dhe mbresat për me njëri-tjetrin dhe Xhemalin, bënim fo- njëri tjetri. Grupi më shprehu dhe mbresat tografi dhe mundoheshim të përfitojmë sa më pozitive për Dibrën, njerëzit dhe mje- më shumë nga mjedisi sidomos në kohën e disin. perëndimit të diellit. Edhe darka e përgatitur nga Xhemali, sipas mënyrës që përgatitej Për një guidë turistike në Dibër kon- për çobanët, na pëlqeu nga thjeshtësia dhe takto me Gresin në email: afrimiteti që krijonte me grupin nën çatinë udhë[email protected]. e çobanëve dhe rreth zjarrit. Telefon: (+355) 67 36 25 835 Të nesërmen, 20 pas përgatitjes së çan- (What’s App & Viber)
cyan magenta yelloë black 13 14 - Qershor 2017 nr. 134
Laboratori klinik-biokimik i unifikuar pranë spitalit Peshkopi, falë kontributit të Shefqet Domit, u bë një nga laboratorët më të kualifikuar në Shqipëri. Tashmë ai mban emrin e Dr. Shefqet Domi. Është vendosur paanësisht emri i duhur në vendin e duhur. Dr. Shefqet Domi punoi në shërbim të njerëzve plot 70 vjet, ai jetoi një jetë si njeri, por si mjek jetoi dy jetë. portret Shefqet Domi,“Ginesi” i mjekësisë shqiptare
Nga Prof. As. Nazmi Koçi dueshëm i laboratorit bënë të mundur të rritej ndjeshëm lloji i analizave që mund të bëheshin deja e këtij shkrimi më kishte ardhur ditë më në laboratorin e spitalit. Kjo ishte një ndihmë parë, kur një i njohuri im po më ankohej se e madhe për banorët e rrethit Dibër pasi u bë Ivetëm për disa muaj mungesë vjetërsie pune e mundur që pjesa më e madhe e analizave në librezën e tij të punës, ai nuk kishte arritur të të bëhej në Peshkopi, duke ulur ndjeshëm merrte pension të plotë pleqërie. Kisha dëgjuar numrin e pacientëve që dërgoheshin në Tiranë më parë edhe të tjerë që ankohen se për pak për ekzaminime laboratorike. muaj apo shumë pak vite pune nuk kishin Dr. Shefqeti ngriti nga fillimi laboratorë në arritur të sigurojnë pension të plotë apo qoftë gjithë spitalet zonale të rrethit Dibër, për t’u edhe të pjesshëm pleqërie. Sigurisht ata janë ardhur në ndihmë mjekëve të zonave. Ai u në të drejtën e tyre dhe ankesën e tyre unë e kujdes e drejtoi vetë trajnimin e vazhdueshëm konsideroj të drejtë. Por duke qenë se kam mil- nuk dërgoheshin më jashtë rrethit (kryesisht të personelit të tyre. ituar një kohë të gjatë në punë në shërbim ndaj në Tiranë) si më parë dhe gama e tyre u rrit në Ndërkohë që punonte, ai edhe eksploronte Dr. Shefqet Domi njerëzve, herë si mjek i thjeshtë e herë drejtues mënyrë të ndjeshme. e studionte dhe kreu disa studime me vlere. në hallka të veçanta të shërbimit shëndetësor e Me vullnetin që e karakterizonte ai kom- Është autor i studimeve shkencore në fushën të arsimit, më ka takuar të njoh dhjetëra raste pletoi studimet, në fillim në Politeknikumin e mjekësisë, studime të prezantuara në kon- me motivacionin: “Punëtor i palodhur dhe edhe për të kundërtën e këtij fenomeni. Mjekësor të Tiranës të cilin e përfundoi në vitin ferenca të ndryshme kombëtare, një pjesë i ndërgjegjshëm në kryerjen e detyrës. Ka Mendja më shkoi menjëherë te një miku im 1962 e u titullua N/ Mjek. Më pas studioi në e të cilave janë botuar në revistat periodike treguar kujdes për t’i shërbyer sa më mirë pop- i vjetër, Mjeku i nderuar Shefqet Domi, që u Fakultetin e Mjekësisë dhe në vitin 1967 merr mjekësore të kohës. ullit dhe të sëmurëve. Është treguar i gatshëm rrit e plak në sistemin e shëndetësisë dhe ishte diplomën e mjekut, titullohet Mjek dhe kryen Përmendim studimin mbi “Ushqyerja e në çdo rast duke ndihmuar për mbrojtjen dhe në shërbim të njerëzve deri në javët e fundit specializimin pasuniversitar për laboratorin popullatës në Lurë e Dohoshisht”, studim i forcimin e shëndetit të popullit”. të jetës së tij. Vendosa të shkruaja disa radhë klinik biokimik e bëhet specialist në këtë fushë. bërë me vëzhgime direkte në terren, vizita, Në vitin 1995 dekorohet nga presidenti i për të, jo thjesht si mik, por si një margaritar Tanimë Dr. Shefqeti emërohet mjek specialist analiza e kontrolle të ndryshme mjekësore të Republikës me urdhrin “Për shërbim të mirë që ishte mes nesh dhe jo të gjithë e vinin re. në spitalin e Peshkopisë dhe shef i shërbimit banorëve; studimin mbi “Sëmundshmëria në popullit”. Kjo se ai vetëm punonte dhe nuk donte të laboratorik të spital-poliklinikës të rrethit Dibër. çerdhe, kopshte e shkollat e qytetit Peshkopi”; Gazeta e rrethit Dibër “Ushtima e Maleve” i dukej asnjëherë. Ka dhe shume arsye të tjera Punoi aty deri sa doli në pension. Ai i ngjiti studimin mbi “Normat kliniko-biokimike të ka kushtuar artikullin me titull “Mjeku me vite perse duhet folur për këtë njeri e profesionist shkallët në mënyrë të guximshme pa u lodhur popullatës të rrethit Dibër”. pune sa mosha e laboratorit”. shembullor. Ai që si një flori i hedhur në shesh e pa u ndalur, deri sa u ngjit deri në majën e Për 15 vjet ka dhënë mësim në shkollën e Kinostudio “Shqipëria e Re” i ka kushtuar dhe kalimtarët që shkojnë në punët e tyre as që piramidës së sistemit të shëndetësisë. Gjatë mesme mjekësore të infermieri - mamive në kinoditarin nr. 4, në vitin 1982, film dokumen- e vënë re. Ndokush mund të përkulet dhe të kësaj periudhe të gjatë punoi me të gjitha forcat Peshkopi, duke kontribuar në përgatitjen e tar që është shfaqur në të gjitha kinematë e marrë aty rrotull ndonjë copë gazetë pa vlerë në ruajtje të shëndetit të popullit. Dr. Shefqeti gjeneratave të tëra të infermierëve dhe mamive Shqipërisë. Ky dokumentar evidentonte punën e ta kundrojë me kuriozitet, por floriri mbetet karakterizohej nga saktësia e lartë në analizat në rrethin e Dibrës. e pakursyer, kualifikimin e lartë shkencor dhe aty në shesh. Kjo deri sa të dalë dielli dhe rrezet që kryente dhe nga profesionalizmi gjithashtu Në vitet 1991–1993 ka qenë Kryetar i Kryqit arritjet e Tij në futjen e metodave të reja për e tij të bien mbi të, pastaj ai bëhet i dukshëm, i lartë në interpretimin e tyre e në zgjidhjen e të Kuq të rrethit Dibër dhe anëtar i Këshillit kryerjen e analizave, metoda që jo vetëm ishin shkëlqen e u verbon sytë indiferenteve që situatave të ndërlikuara klinike. Si mjek kon- Qendror të Kryqit të Kuq Shqiptar (krahas moderne, më të sakta e më ekonomike, por kalojnë pranë tij. Sulen ta marrin , por ai u tribuoi jo vetëm në spitalin e Peshkopisë por në detyrës që kishte në spital), ku kryetar ishte i në to kishte dhe anën krijuese të Dr. Shefqet rrëshqet dhe tanimë bëhet njësh me baltën periudha të ndryshme shërbeu me devotshmëri nderuari Dr. Ciril Pistoli, njëri nga figurat më Domi për t’i përshtatur ato metoda me bazën përjetësisht. Por shkëlqimi dhe vezullimi i tij në zonat më të thella të rrethit Dibër. të spikatura të mjekësisë shqiptare. materiale dhe instrumentale që dispononte mbeten aty përderisa dielli vazhdon të ndriçojë Laboratori klinik-biokimik i unifikuar pranë Në vitin 1995 pas daljes në pension ven- laboratori. e të vezullojë mbi planet. spitalit Peshkopi, falë kontributit të tij, u bë një doset me banim në Tiranë. Në vitet 1995 Dr. Shefqet Domin kam patur rastin ta njoh nga laboratorët më të kualifikuar në Shqipëri. - 1996 punoi si mjek në klinikën mjekësore që në shtatorin e largët të vitit 1960 në Po- Kush ishte Dr. Shefqet Domi? Dr. Shefqet Domi ishte nga të paktët, që në private “Jeta”, në Tiranë. Në vitin 1997, ngriti liteknikumin Mjekësor të Tiranës ku unë vajta atë kohë porositi e solli nga jashtë, nëpërmjet qendrën e Tij mjekësore laboratorike “Domi”. për të studiuar në mjekësi. Unë isha thuajse Shefqet Domi lindi me 5 Prill 1929, në bibliotekës së Peshkopisë, revista të huaja peri- Laboratori i Tij u bë shumë shpejt i njohur e i fëmijë, vetëm 13 vjeç, ndërsa ai burrë i pjekur e Ceren, Kala e Dodës. Është djali i arsimdashësit odike shkencore mbi analizat dhe laboratorin, kërkuar nga banorët e Tiranës dhe veçanërisht i formuar. Vinim nga maje malesh, ai nga rrëza Harun Domi, i cili pas viteve të emigracionit në revista që gjenden edhe sot në fondin e bib- prej Dibranëve me banim në Tiranë. Këtu e Korabit e unë pranë malit të Kaptinës, por të Rumani, në vitin 1923 solli me vete abetare të liotekës Peshkopi. Ai shfrytëzonte literaturën shërbeu deri sa u nda nga jeta në vitin 2016, dy ishim dibranë e nuk na bashkonte vetëm gjuhës shqipe, me të cilat mësonin shkollat e në gjuhën ruse dhe angleze. duke mbushur 70 vjet me bluzë të bardhë në origjina. Na bashkonte më shumë dëshira për para shqipe, të hapura në Kalis e në Ploshtan, Gjatë gjithë kohës që punoi si mjek dhe ruajtje të shëndetit të popullatës. Ai e mbajti të studiuar sa më mirë e thellësisht mjekësinë të dy fshatra të Kalasë së Dodës, ku ai jepte drejtues në laboratorin e spitalit Peshkopi Ai bluzën e bardhë vërtetë të bardhë. së cilës do t’i kushtonim jetën. Kishim edhe vetë mësim. organizonte e drejtonte rregullisht kurse peri- Arritjet e Tij shkencore, kontributi i Tij në shumë dibranë të tjerë aty si Qemal Cadri, Në vitin 1946, Shefqeti ka mbaruar kursin odike trajnimi e kualifikimi me punonjësit e ruajtjen e shëndetit, meritat e Tij në ngritjen e Xhavit Myftari, Kadri Puca, Selami Nazifi , Arif e parë të mikroskopistëve, për luftën kundër laboratorit ku Ai vetë shpjegonte e praktikonte nivelit shkencor e modernizimin e shërbimit Hasani e plot të tjerë. malaries dhe emërohet në Kukës me detyrë metodat e reja që jepte literatura botërore. Në laboratorik, vlerat e Tij si njeri i thjeshtë, i Dr Shefqet Domi I kishte marrë kontaktet Përgjegjës i Dinspanserisë Antimalarike të qa- saj të kualifikimit të Tij, trajnimeve që ai vetë palodhur e i përkushtuar në shërbimin ndaj të e para me shërbimin shëndetësor që në vitin rkut Kukës që hapet e re. Aty krijon bërthamën kryente me personelin vartës, u bë e mundur sëmurit janë vënë re e vlerësuar nga shoqëria, 1946, kishte kryer disa kurse kualifikimi dhe e parë laboratorike të shëndetësisë për qarkun që të aplikoheshin metoda të reja analizash pushteti dhe media. po ashtu shërbimin detyrueshëm ushtarak Kukës. që jo vetëm kishin saktësi më të lartë por Dr. Shefqet Domi është dekoruar dy gjatë të cilit pat ushtruar detyrën e infermierit. Në vitin 1947 mbaron kursin e dytë për lab- edhe ishin më pak të kushtueshme. Puna e herë nga Presidiumi i Kuvendit Popullor të Në fillimet e kësaj njohjeje me impresionoi orant mikroskopist e transferohet në Tropojë. Tij krijuese shkencore e modernizimi i vazh- Shqipërisë. Në vitin 1955 dhe në vitin 1967, jo vetëm serioziteti e përkushtimi për detyrën Në Tropojë hap dispanserinë antimalarike që që na priste, por dhe qëndrimi i tij i prerë për ishte e dyta në Qarkun e Kukësit si dhe hap të mos pranuar asnjë lëshim apo favor që si laboratorin e parë të spitalit Tropojë. rregull u bëhej atyre që vinin nga terreni në Në vitin 1949 transferohet në Peshkopi. atë kohë. Unë kam ardhur të studioj dhe nuk Që nga ky vit deri në vitin 1995 shërbeu në pranoj asnjë favor, ky ishte qëndrimi i tij i prerë Dibër. Në Peshkopi emërohet në dispanserinë që e bëri të njohur e të respektuar nga të gjithë anti-malarike ku punon deri në vitin 1954, në. Bashkë ishim në shkollën e mesme dhe në duke dhënë kontributin e tij në luftën kundër atë të lartë, ai gjithmonë dy vite përpara dhe malarjes edhe në këtë rreth, deri në zhdukjen shembull pozitiv për ne që vinim pas. Ishim e plotë të kësaj sëmundjeje.. bashkë në Lurë dhe zona të tjera në përbërje të Në vitin 1954 kryen kursin e plotë për ekipeve mjekësore, bashkë në aksione, bashkë analiza laboratorike e klinike dhe sëmundjet kur u ndërtua Kameni, kur u inaugurua spitali e gjakut dhe pas këtij kualifikimi, emërohet në i Peshkopisë, po ishim bashkë. Unë u largova spitalin e Peshkopisë. Me fillimin e punës në jo pak vite nga Peshkopia, por kur u ktheva ne spital ai krijon laboratorin e spitalit dhe analizat Mjekët e shërbimit laboratorik “Dr. Shefqet Domi” në spitalit rajonal të Peshkopisë (Vijon në faqen 15) nr. Qershor 2017 - 15 134 veprimtari
e rastin e 110 vjetorit të krijimit të klubit Mpatriotik: “Bashkimi Dibran”, në qytetin e Dibrës së Madhe, në vitin 1907, u realizua në Tiranë një aktivitet jubilar, mes shoqatës “Bashkësia Dibrane” në bashkëpunim me Akademinë e Shkencave në Tiranë. Krahas të ftuarve, ishin të pranishëm për- faqësues nga komuniteti dibran në Tiranë, përfaqësues nga jeta akademike dhe univer- sitare, studiues, gazetarë dhe intelektualë. Nderonte me pjesëmarrjen e tij, në aktivitet Presidenti i Republikës, shk. Tij., z. Bujar Nishani; Pas fjalës së hapjes së konferencës shken- core dhe himnit të flamurit, fjalën e mori kryetari i Shoqatës “Bashkësia Dibrane”, z. Bujar Kapexhiu, i cili në fjalën e tij evidentoi aktivitetet më të suksesshme të shoqatës, objektivat dhe programin e veprimtarive të saj në vazhdim. Më pas për të pranishmit u shfaq një do- kumentar insert, i cili tregonte për rrugëtimin historik nga klubi patriotik, bashkimi di- 110 vjet nga themelimi i brane, tek djelmënia dibrane, e deri me sot tek shoqata “Bashkësia Dibrane”; Dokumen- tari insert, tregonte sesi lindi kjo shoqatë, kush ishin figurat kombëtare që e përbënin atë, vlerat dhe program i saj. klubit “Bashkimi Dibran” U evidentuan grupet intelektuale që e përbënin atë. U kujtuan figurat e para të këtij, e Vardar për t’u derdhur në detin Egje. Dibrës të Konventës së Bernës për të mos financuar i Republikës, dekoroi një sërë figurash dhe klubi si, Hafëz Sherif Langu, Said Najdeni, po i bëhej me hile duke i marrë ujin dhe projektet hidrologjike në parkun e Mavrovës personalitetesh të klubit “Bashkimi Dibran”, Josif Bageri, Jashar Erebara, Izet Shatku etj, duke e derdhur gjetiu duke rrezikuar liqenin për rreziqet ekologjike që paraqesin. e të komunitetit dibran në Tiranë; Ibrahim Jegeni. e Dibrës dhe sasinë e ujit që u duhet bujqve Rekomandimet e Komiteti të Konventës U dekretuan nga Presidenti Bujar Nishani, Më pas u bë përshëndetje nga përfaqësuesi për vaditje, në kundërshtim të plotë me aktet së Bernës janë konfirmim i plotë i kauzës me urdhrin: “Nderi i Kombit” këto figura: i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, nga ndërkombëtare dhe konventat në fuqi; së drejtë të organizatave ambientalistëve 1. JOSIF BAGERI studiuesi dhe historiani prof. dr. Beqir Meta, Pala Maqedonase pretendonte se nuk e të Maqedonisë dhe Shqipërisë si dhe Ndër- 2. SAID NAJDENI (HOXHE VOKRRI/ i cili mbajti kumtesën me temë: Kontributi kemi marre sasinë e ujin sipas marrëveshjes kombetar i banorëve të komunave të preku- VOKA) i personaliteteve dibranë për shtetndërtim (Shqiptaro Jugosllave për ujërat kufitare) prej ra nga projektet si dhe rekomandimi i tre 3. HAFËS SHERIF LANGU kombëtar Shqiptar, në vitet 1920-1930; Ai 9 m3/sek por kemi marrë vetëm 4.5 m3/sek. autorëve të studimit z. Jegeni, z. Kolaneci, 4. JASHAR EREBARA në fjalën e tij, vlerësoi rolin dhe filozofinë Ndërsa e vërteta qëndronte krejt ndryshe, z. Shatku, ku gjatë gjithë kohës kanë argu- 5. IZET SHATKU DIBRA; e personaliteti të Vehbi Dibrës, si kryetar i pasi ata e kishin marrë 9 m3/sek që në vitin mentuar efektet negative mbi faunën, florën U dekoruan nga Presidenti i Republikës senatit, Jashar Erebarës, Fiqiri Dines, Hafiz 1948 kur kanë ndërtuar kaskadën e hidro- dhe biodiversitetin kundër këtyre projekteve; me Urdhrin “Mjeshtër i Madh” këta person- Xhemal Mullahit, dhe të dy ministrave të centralit të Mavrovës. Nuk duhet harruar roli dhe kontributi i alitete: sukseshëm dibrane të Abdurrahman Dibrës, Nga fundi i vitit 2013 dhe 2014 opinioni sa e sa dibranë, brenda dhe jashtë vendit, ADIVIJE SHAROFI (ALIBALI) si ministër i Arsimit dhe të Faik Shatkut, si publik Shqiptar u njoftua për këtë problem e sidomos në diasporë, që kanë lobuar TOFIK JEGENI zv/kryeministër dhe Ministër i Drejtësisë; më ndërsa në Maqedoni kishte kohë që protes- dhe vazhdojnë të lobojnë për dy aspekte ARIAN KADIU pas foli prof. dr. Bajram Xhafa; tohej nga trupa të ndryshme ambientalistësh. mjaft të rëndësishme të dibranëve; ruajtjen MUKADES EREBARA (SHAQIRI) Me pas u fol për vlerat dhe fitoren mbi Pozicioni tona si inxhinier ujërash dhe e traditave të tyre, si dhe kërkesa që kanë SAIMIR SHATKU lumin Radika: jurist për të drejtat ndërkombëtare për ujërat ndaj çdo qeverie për ndërtimin me proce- Si dhe znj. Ermira Pirdeni, me urdhrin: Studiuesit Inxh. Tofik Jegeni, Prof. Dr. kufitar luajti një rol të rëndësishëm në deba- dura të përshpejtuara të Rrugës së Arbërit, “Për Merita të Veçanta Civile”; si kontrib- Molnar Kolaneci, Dr. Saimir Shatku, gjatë tin që në mes Shqiptarëve njihet si “Çështja e cila lidh Tiranën me qytetin e Dibrës së utore prej mëse 20 vitesh, në aktivitetet e vizitave në Dibrën e Madhe për Rrugën e Radika”. Madhe, për jo më shumë se 73 kilometra, shoqërisë civile, dhe të Lëvizjes së Gruas në Arbërit në vitin 2012 u njohën gjatë bisedave Si ekspert bazuar në të dhënat hidrologjike të apo 50 minuta; Shoqëri dhe të Moshimit Aktiv; me kryetarin e Bashkisë Argëtim Fidën dhe cilat i siguruan dhe Instituti Hidrometereologjik Më pas foli kryetari i shtetit, Presidenti i Ndërsa në mbrëmje aktiviteti i shoqatës Ruzhdi Latës me projektet e Lukovo-Poles i Beogradit në Serbi dhe në bazë të materialit Republikës, i cili falënderoj organizatorët për në bashkëpunim me komunitetin dibran dhe Bosko Mostit e sidomos me atë të parin arkivuar të Ministrisë së Jashtme Shqiptare pala ftesën në konferencë; ai në fjalën e tij theksoi në Tiranë, varjoi me organizimin e darkën, që planifikonte të merrte edhe më shumë Maqedonase ka marrë 9 m3 /sek. vlerat e Dibrës dhe dibraneve, si ruajtës të iftarin tradicional nga ana e organizatorëve ujë nga Radika për ta dërguar drejt sistemit Më 9 qershor 2015, BERZH vendosi të zakoneve, traditave, dhe faktor unifikues ku ishin shumë të ftuar dhe pjesëmarrës. energjetik të Mavrovës dhe më pas në Lumin pranojë rekomandimin e Komitetit Drejtues dhe pranues të të tjerëve. Më pas Presidenti Përgatiti: Sajmir Shatku Shefqet Domi,“Ginesi” i mjekësisë shqiptare (Vijon nga faqja 14) gjak. Naimi, Nuriu dhe Përparimi u rritën dhe Dodës nga vinte. E donte me shpirt vendlind- Më ftuan dhe mua të flas në atë aktivitet. I pa ishim përsëri bashkë. Ishte nga ata që më uroi studiuan shumë mirë, si i ati. Për një rast si ky jen e tij, Kalanë. Ka shkruar libra e artikuj dhe përgatitur, por gjithmonë i gatshëm, u thashë me atë sinqeritetin që e karakterizonte dhe Gjergj Fishta pat shkruar: Bajm babë se të ngjas ka afirmuar si rrallë kush vlerat e Kalasë së të pranishmëve se është vendosur paanësisht vazhduam përsëri të punonim bashkë. Kur Dr. (ngjasoj) / Dhe nji pllambë ta përshqas (kaloj). Dodës. Pati meritën që më bëri dhe mua mik emri i duhur në vendin e duhur. U thashë se Ciril Pistoli më kërkoi një njeri të mirë që ta I pari, Naimi, është një inxhinier i zoti, të Kalasë ku shkova disa herë dhe mund të kjo i bën nder shërbimit në fjalë, se ne kolegët bënte Kryetar të Kryqit të Kuq, pa u menduar punonjës në një nga institucionet më të rëndë- deklaroj i bindur se në mos më e mira është dhe familjarët e tij duhet të krenohemi me të, fare i rekomandova Dr. Shefqet Domin, sho- sishme të profilit të tij në Tirane, pedagog një nga krahinat me kulturë jetese më të mirë ndërsa personeli duhet ta mbajë lart emrin e qëria e tyre e mëparshme u forcua më shumë në Fakultetin e inxhinierisë të Universitetit në të gjithë Dibrën. Me njohu me vëllezërit e nderuar qe i kanë vendosur institucionit të tyre. përmes punës, ishin prerje të një kallëpi. Politeknik, i dyti, Nuriu, një diplomat karri- tij, njëri prej të cilëve, mësuesi veteran Xhemal Ai punoi në shërbim të njerëzve plot 70 vjet, ai Bashkë punuam edhe në Tirane, ai u orien- ere, përfaqësues i Republikës së Shqipërisë Domi, i ka lënë një testament të shkruar në jetoi një jetë si njeri, por si mjek jetoi dy jetë. tua shumë shpejt me ndryshimet që ndodhën, në Egjipt, tani së fundi në Brazil dhe i treti, tre vëllime arsimit dibran. Xhemali ka shkruar Kjo ishte arsyeja pse i rekomandova djalit të u organizua përsëri edhe pse doli në pension Përparimi, ekonomist i lartë, aktualisht një për arsimtarët e Dibrës, por unë nuk e di sa tij, Nuriut, i cili na ka lënë një libër autoritar dhe vazhdoi t’u shërbente njerëzve deri në biznesmen i suksesshëm në Tirane. Në mos të tjerët kanë shkruar për të. Më njohu dhe mbi nobelistët e shekullit, që të shqyrtonte dhe ditët e fundit të jetës së tij. U bë i njohur , i me këtë kut me çfarë tjetër mund të matet jeta me Tajarin, Resulin dhe shumë të tjerë. Këto rekordet Gines në shëndetësi dhe atëherë me respektuar siç e meritonte dhe e kaloi me mjaft dhe kontributi i një njeriu. Me vjen ndërmend konstatime e vlerësime pozitive për të i kisha siguri ne do të kemi Ginesin tonë të mjekësisë sukses testin e Tiranës, në mënyrën më të mirë në këtë rast dedikimi i dikujt që shkruante: Në thënë herët që vitet e largëta 80 të shekullit të shqiptare me një rekord të pa konkurrueshëm. të mundshme (mjerisht nuk ka ndodhur me të këtë jetë jetojmë, punojmë, / vetëm sa hedhim kaluar kur punonim bashkë në Dibër, bile në Portreti dhe emri i tij janë tani të skalitura në gjithë kështu). ca hapa / por puna është si na kujtojnë / dhe mjaft raste në mungesë të tij. Ja pse ai e gëzonte mermer dhe qëndrojnë në hyrje të laboratorit Do të isha jo i plotë në vlerësimin e tij ç’farë emri lëmë nga prapa. dhe gëzon respektin dhe vlerësimin tim të pa që ai krijoi e drejtoi për 70 vjet. Po, atij nuk i nëse nuk prek pak edhe aspektin e tij si njeri, Ai njeri aq korrekt e skrupuloz ishte njëher- diskutueshëm. mjaftuan 70 vjet. Ai do të qëndrojë aty duke si qytetar, si familjar. Dr. Shefqeti krijoi një azi i dashur, i ngrohtë dhe i dhimbshëm. Ai Këto ditë në Peshkopi u zhvillua një cere- pritur e përcjellë nevojtarët përjetësisht, ndërsa familje për t’u marrë shembull. Së bashku me priste, përcillte, strehonte ,vizitonte e mjekonte moni jo e zakonte në spitalin e Peshkopisë. ne do të na udhëheqë shembulli i tij i mirë, bashkëshorten e tij, Zemriten, rritën e edukuan ata njerëz që kishin nevoje, veçanërisht për Autoritet përkatëse kishin vendosur që labo- kujtimi i tij. Njerëz të tillë nuk vdesin kurrë tre djem njëri më i mirë se tjetri, nga ata që shërbim shëndetësor. Në shtëpinë e tij hahej ratorit klinik biokimik të spitalit t’i vendosej sepse rron emri dhe vepra e tyre. Shefqet Domi populli dikur thoshte se këta nuk vriten as për buka e pihej kafeja me lezet si në Kalanë e emri i themeluesit të tij, Dr. Shefqet Domi. është aty. 16 - Qershor 2017 nr. 134 arsim Kahreman Ylli, nga Franca në Peshkopi, si zëvendësdrejtori i shkollës që nuk u hap kurrë Nga Petrit Myftiu dhe si dihet bënë historinë, nderuan Atdheun! Ata ikën përpara nëpër errësirë dhe këta - Ashtu qoftë! – foli Asimi dhe mori frymë mbetën vetëm: Fillimi i punës në arsim thellë. - Sonte eja në shtëpinë time, kemi dhe Zëvendësdrejtor në Peshkopi I biri, Samiu, kur vonë në mesnatë miku u radion... ngrit për të ikur, me porosinë e të atit, e përcolli - Domosdo, na duhen dhe flamuj, po dhe ca Me përfundimin e studimeve në Lion të Kahremanin deri në Konvikt. parrulla. Sonte as djali yt, Samiu, s’ka gjumë... Francës, Kahremanin e emërojnë zëvendësdre- Dhe të dy dalëngadalë u nisën drejt shtëpisë jtor të Shkollës së Punës, në Peshkopi. Drejt demonstrimit së tij në qytet. “Kthehem në Shqipëri në verën e vitit 1938, më 7 prill 1939 Pushtimi fashist i vendit për Kahremanin i - shkruan Kahremani në autobiografinë e tij, preu krejt shpresat se mund të hapej shkolla në korrik të vitit 1945. – Nuk kam kontakte, Çuditërisht atë natë atë nuk po e zinte gjumi. e Punës në Peshkopi. Në qytet kishte plot veçse me shokë të njohur më parë, nuk njoh Ku nuk i shkonte mendja? Nga Leshnja në Vër- atdhetarë që ëndërronin e përpiqeshin që grupet, njerëzit e këtyre grupeve dhe punën zhezhë, nga Normalja në Lyon... Iu kujtuan me fëmijët e të rinjtë të arsimoheshin. Kuadrot e e tyre. Nga Lioni nuk m’u dha ndonjë lidhje radhë shokët e Lyonit: Ymeri, Kozmai, Gogua. Prefekturës s’donin që s’donin të çelej shkolla dhe as që m’u ngarkua gjë. Mbas dy muajsh Për kthimin në Shqipëri Kahremani kishte me profil bujqësor. më dërguan në Peshkopi, si zëvendësdrejtor i biseduar me të gjithë këta, asnjë vërtetim për Kahreman Ylli trokiti disa herë dhe në Min- Shkollës së Punës. Atje isha mjaft i izoluar dhe anëtarësinë në celulë, asnjë letër rekomandimi istrinë e Arsimit. Të paktën të ndërrohej profili bisedat politike bëheshin me grupe të vegjël për ndonjë shok, kur të kthehej... i shkollës, nga bujqësore, në një gjimnaz spese shokësh, por pa nxjerrë gjë në shesh. Më 7 Në këto e sipër iu bë se dëgjoi një zë, atë prereferonin më shumë prindërit e të rinjve prill marr pjesë në manifestimin antifashist njëlloj si zëri i Hamit Alisë. Përgjoi në heshtje në qytet. Kuadrot halldupe të Ministrisë në dhe së bashku me disa elemente të tjerë bëjmë disa minuta. Jo, nuk kishte folu njeri. Po përse vend që të ndihmonin Kahreman Yllin, nxorën presion mbi Prefektin për të na dhënë armë, erdhën këto të ngjethura sapo kujtoi emrin e një vendim dhe atë, në fillim të vitit 1940, e por pa rezultat... Si gjithë nëpunësit e tjerë kam Hamitit? Përse ky shok e mik i tij kishte zgjatur transferojnë nga Peshkopia, në shkollën Ush- nënshkruar formularin ose lutjen për në Partinë atë tabak letre, për të hedhur dhe Kahremani trimore të Elbasanit. Fashiste, por nuk më është dhënë dhe nuk kam një firmë? Një firmë pas firmës së vetë Hamitit? U gëzua se kishte studiuar në Normalen e mbajtur ndonjëherë distiktive...”. Oh – u u u u! E lodhën këto mendime. Po Elbasanit, Kahremani shpirtvrarë mori rrugën Djaloshit iu duk shumë i largët qyteti i Pe- ajo firmë u hodh kot, vetëm pse ish edhe emri për në Elbasan. Në Peshkopi kishte jetuar pak, shkopisë. Kopertina e librit i Hamitit. Po cili tjetër është burri më i nder- akoma s’i kishte mbushur dy vjet. kishin qenë “Megjithëse zura miq e bëra përpjekje që të Kahreman Ylli mori rrugën i vetëm në këm- shëm këtu në Peshkopi? Ku ka tjetër familje të vite të vështira, por pati dhe mbresa të pash- mos më degdisnin larg, - shkruan në kujtimet bë, në fshatrat më të afërm, për t’u njohur me nderuar si familja e mikut tim, Hamitit? lyeshme. Banorët e qytetarët e kësaj krahine e veta Kahremani, - nuk qe e mundur. Në njerëzit e për të biseduar me prindërit. E vërteta - Flij, o mendje turbulluar, - i tha vetes tashmë i njihte mirë. Shumë nga ata i kishte tetor të vitit 1938, më dërguan në Peshkopi, ishte se midis prindërve kishte nga ata që ishin Kahreman Ylli dhe mbuloi kryet me jorgan, miq për kokë, patriotë të flaktë dhe arsimdashës si zëvendësdrejtor të një shkolle 2-vjeçare të gati t’i dërgonin fëmijët në shkollën bujqësore, nga që bënte ftohtë. dhe me virtytet. punës, që s’kishte as ndërtesë, as nxënës. Kur por ndjeheshin të rezervuar. “Fëmijët le të vijnë E vërteta ishte se ajo firmë ishte hedhur kur Ndarja e Kahremanit me familjen e Asim u nisa, nga Ministria e Arsimit, më dhanë një në shkollë, le t’u hapen sytë, pa dhe le të njihen, po mblidheshin lekët për një ekskursion me Gjergjit, emigrantit të dikurshëm, patriotit të regjistër për nxënësit dhe një libër protokolli se punët e bujqësisë sot i kemi mbi supe ne të nëpunësit, për te Liqejtë e Lurës. Në tabakun kulluar, plakut me një bastun në dorë ishte për shkresat. Ajo që më vlejti më shumë, - bën rriturit, ka kohë për të rinjtë!” e letrës shënoheshin emrat e hidhnin firmat prekëse. Profesori i ardhur nga Franca, komu- humor Kahremani, - ishte një shishe me solucion Vajtjet-ardhjet nga njëri fshat në tjetrin, afrimi secili, që do të shkonte në ekskursion. Këtë nisti nuk arriti ta dëgjonte pyetjen gjëmintare për të prishur fjalët e shkruara gabim. Të tërë e kuvendimi me njëri-tjetrin, e bënë Kahreman kishin bërë dhe Hamiti me Kahremanin. të mikut malësor, Asimit: shishen e harxhova se nuk dija të regjistroja Yllin një intelektual të dashur e të respektuar. Kish trokitur muaji Prill. Erërat ishin qetësu- - Po tani, çdo të bëjmë?! shkresat, që hynin e dilnin për në ministri...”. Shpesh ata merrnin rrugën për në qytet e shko- ar, kishin nisur të vrundullonin lajme ogurzeza. Të dy shqiptarë, kishin jetuar në shtete të nin drejt e në konvikt, uleshin e qanin hallet Mbrëmjen e 6 prillit 1939, në Konviktin ku mëdha. I kishin hapur zemrat njëri-tjetrit, këm- ... drejt hapjes së konviktit me profesorin e ardhur nga Franca, që ishte i jetonte Kahreman Ylli, bujtën 4-5 burra, miq byer ëndërrimet, folur për komunizmin, thjesht thjeshtë e zemërbardhë. të Asim Gjergjit e Hamitit. Asimi në fillim e për një ëndërr të largët. Në Peshkopi, në ato Kishte disa muaj që Kahremani jetonte në më pas dhe të tjerët kishin dëgjuar lajmet e mote as nuk kishte një celulë komuniste dhe Peshkopi. E patën dërguar ata të Ministrisë së Njohja me Asim Gjergjin radiostacioneve të huaja dhe kishin mësues ata të dy kishin vetëm njëri-tjetrin. Arsimit që të bënte çmos për të hapur shkollën se Flota Ushtarake italiane ishte nisur drejt Tani duhej të ndaheshin me pikëllim e lot në e Punës. Urdhri i kësaj ministrie u kishte shkuar Në kafenenë e qytetit, Kahremani ulej brigjeve shqiptare. sy. Miqësia e tyre do ruhej, do lulëzonte me më parë organeve drejtuese të pushtetit lokal. shpesh me Asim Gjergjin. Ish një burrë rreth të Kahremani, sa hapi derën dhe i pa burrat të Samiun, i cili do të bëhej jo vetëm komunist, Por për zbatimin e tij, për hapjen e shkollës, shtatëdhjetave. Kishte afri me nja dy nëpunës të murrëtuar në fytyra, me sytë si të çakërdisur, u por dhe një kuadër partizan trim, që të çonte deri ato ditë nuk ishte bërë asgjë. Duke qenë Prefekturës. Asimi kishte qenë emigrant në Turqi frikësua pa e ditur ç’kish ndodhur. deri në fund amanetin e Asimit, të atit, për se në atë shkollë do të vinin djem e vajza nga e në Itali. Ishte kthyer, për të mos shkuar më, pas Miqtë hynë brenda, zunë me ngut vendet çlirimin e plotë të Shqipërisë. fshatrat e Perfekturës, domosdo fillimisht, duhej një aksidenti automobilistik. Ecte me një shkop në dhomë dhe filluan të flasin sikur për hesap Zbarkimi i trupave fashiste më 7 prill 1939 të caktohej konvikti, ku nxënësit do të banonin. dhe çalonte nga këmba e djathtë. të vet, pa dëgjuar tjetrin, a thua ishin grindur ishte goditje e rëndë për pavarësinë e shtetit Pikërisht që këndej filloi punën Kahreman Kishte mësuar se kahremani vinte nga Franca, e përleshur bashkarisht. shqiptar dhe të gjithë kombin. Në mbarë Ylli. Po atij iu desh të rropatej me ditë e muaj për të çelur shkollën Bujqësore dhe si antizogist - Të pata thënë, profesor: Viktor Emanueli Shqipërinë, si dhe në Çorovodë zbritën qin- të tërë. Halli ishte të gjendej një ndërtesë që ishte, iu afrua profesorit dhe shpejt u miqë- është rrezikzi. Anijet e tij u janë turrur brigjeve dra fshatarë me armë në dorë, në qendër të dykatëshe, e përshtatshme për konvikt, por suan. E ftoi për darkë në shtëpi, ku kish gruan, tona... nënprefekturës. Aty u organizua një miting an- si i bëhej me drejtuesit e Prefekturës që nuk djalin e martuar, Samiun, nusen e tij dhe tre Folën dhe të tjerët. Treguan ç’patën dëgjuar tifashist, ku populli protestoi kundër pushtimit ishin darkod për një shkollë të Punës. Ngado, vajza të vogla. nga radiot serbe, greke e ato italiane. fashist e tradhtisë të qeverisë së Ahmet Zogut. dhe në zyrat e Prefekturës, flitej se ç’u thoshte - Profesor, - iu drejtua Arsimi, Kahremanit, Dhomën përsëri e mbuloi heshtja. Mbas mbarimit të Luftës Italo-Greke, e gjithë mendja atyre të ministrisë, mos vallë djemtë atë natë të ftohtë marsi. - Çudi, po qeveritarët tanë përse heshtin? jeta u rifut në situatën e vazhdimit të pushtimit e vajzat tona, për t’u bërë bujq e bujkesha, - Urdhëro, dajë Asimi – ia ktheu ai. Pse s’ngrenë në këmbë ushtrinë? – gati sa nu fashist italian të vendit. Pushtuesit italianë, të u dashka të bëjnë shkollë?! Hajde, hajde, ç’u - Dje mbrëma dëgjova Italinë në radio. Që klithi një malësor shtatëlart. ndihmuar nga nacionalistët e vendit, nisën nga pjell mendja! Po vallë, gjyshërit e baballarët kur ka ardhur në krye Viktor Emanueli, vendi po - Po mbreti, mbreti ku është, pse s’ia dëgjo- zbatimi i masave emergjente për sigurimin e tanë, që janë me nam në punët e bujqësisë e rrezikon paqen. Fjala “luftë” bubullon në zyra e jmë zërin? – kërceu një malësor tjetër. jetës së forcave ushtarake italiane në të gjithë të blegtorisë, kanë mbaruar shkolla? Jo, more, në sheshe. Ne e kemi mbretin, kemi ushtri, po Ora po shkonte 22.00, data 6 prill 1939. zonën e Skraparit. Veç kësaj, propaganda e jo! Këto zanate s’mësohen me libra, por atje në unë s’i besoj as njërit, as tjetrës... - Dëgjoni burra. Duhet shkuar fshat më fshat okupatorëve fashistë iu bënte jehonë të madhe ara, duke lëruar tokën e duke mbjellë, si dhe - Besimin duhet ta kemi vetëm tek populli, e shtëpi më shtëpi. Të thirren i madh e i vogël, fitoreve të boshtit fashist në të gjithë frontet në stane, duke kullotur kopenë e deleve e të o dajë Asimi. që në të gdhirë, sa të zbardhë, të zaptojmë e luftës dhe fitoren e tyre përfundimtare e dhive, duke mjelur qumështin e duke siguruar Biseda rrodhi shtruar, megjithëse që të dy e sheshin e qytetit. Si një trup i vetëm të protes- paraqisnin të shpejtë e të sigurtë. Bandat e krim- djathin e gjalpin... U dashka shkolla, hëm, ndjenin rrezikun e një agresioni. I zoti i shtëpisë, tojmë kundër Italisë fashiste, por të protestojmë inelëve ordinerë vazhdonin të kryenin krime të humbje kohe! atë ditë e kishte porositur të birin, Samiun, të dhe kundër mbretit Zog dhe kundër qeverisë! rënda në tërë krahinën e Skraparit, duke krijuar Me këto mundësi iu desh të përplasej Kahrem nxirrte nga hatllat të dy pushkët e t’i pastronte. - Qohuni, burra – u dëgjua zëri i Asimit. – një situtatë të zymtë e të pasigurtë për popullin. Ylli, i ardhur nga Franca. Siguroi vetëm konvik- - Populli e do dikë në krye, o profesor. Kush Në fillim, të marrim dhe shokë të tjerë dhe në Vetëm nga fundi i vitit 1941 dhe në fillim të vitit tin, dhe këtë, jo në qytet, por në një fshat pranë. do ta prijë popullin? kuaj të fluturojmë në çdo fshat. 1942, u dhanë sinjalet e shpresës së madhe për Ndërtesa u ble nga Prefektura. Kahremani çoi Kahremani mendonte se i moshuari shqetë- Të gjithë u ngritën në këmbë, gati të nise- organizimin e një rezistence të përgjithshme teshat e fjetjes në konvikt, ku zuri një dhomë. simin e kishte të drejtë, po si të mos e lëndonte? shin. mbarëpopullore. Ishte krijuar partia Komuniste Për të ardhur nxënës nga fshatrat dhe nga I foli për Ismail Qemalin, për Isa Buletinin e - Të lutem, dajë Asimi, ti na duhesh këtu, e Shqipërisë, e cila mori përsipër të udhëhiqte qyteti, ishte krejt e pamundur. Kuadrot e Prefek- për Bajram Currin, vetëm e vetëm që shpirti i kemi dhe punë të tjera... popullin, “pa dallim krahine, ideje dhe feje”, në turës, te fshatarët që vinin për Pazar në qytetin atdhetarisë të ringjallej tek patrioti Asim Gjergji. Asimi hodhi vështrimin nga malësorët, pa luftë kundër okupatorit fashist. e Peshkopisë, kishin ngulitur bindjet e tyre, se - E, dajë Asimi? Asnjërin nga këta të tre, ne Hamitin, ia bëri me kokë dhe foli: (Shkëputur nga libri “Kahreman Ylli” i për çdo të ri e të re ishte më mirë të rrinte i paar- nuk i patëm njohur më parë, por këta ishin që - Ti Hamit, merri burrat dhe nisuni. Merrni autorit Petrit Myftiu. Titulli i lësaj pjese është simuar, se sa të shkonte në shkollë bujqësore. u bashkuan, dolën në krye të forcave popullore kalorësit tek ledhet e dushkut! i redaksisë) nr. Qershor 2017 - 17 134
Romani i Naim Berishës “Të jetosh në paqe”, me bazë botime historike të vërtetë, është sa tërheqës dhe intrigues Berishët e Muhurrit, si rast unikal në historinë Skënderbegiane Nga Halil RAMA e Skënderbeut do të thotë të shkruash për një rast unikal në historinë skënderbegiane Botime të tjera arleti, Franku, Sokoloski, Pall, Stort, dhe jo vetëm. Do të thotë të shkruash për Stojanovski dhe shumë të tjerë dy vëllezër, secili më i zoti se tjetri, që nga i njëjti autor Bbiografë dhe studiues vendas dhe të të dy gjeneralë të Skënderbeut, luftëtarë huaj të Skënderbeut, evidentojnë Berishët të ekselencës, njerëz të elitës sunduese “Vjershë e ndaluar” e Muhurrit të Dibrës, si një rast unikal në skënderbegiane, nënkomandantë nga më të “Pengu i nëndheshëm“ historinë skënderbegiane. Madje Marin rreptët e Skënderbeut dhe, njëherësh, nga Barleti te “Histori e Skënderbeut” - (faqe: më të besuarit e tij, personazhe historike “Shpirt i heshtur” 314, 315, ...) shkruan se “Ndër fisnikët të veprës së madhërishme të Skënderbeut “Sagë e vjedhur kohe” më të mirë të atij vendi (në Dibër) ka qenë shkruar nga Barleti, vepër e përkthyer në “Hiri i frymës” familja e lashtë e Berishëve. Dy vëllezërit, shumë gjuhë evropiane dhe që qarkullon “Lejlekët e lumit tim” të ngjarjeve. Romani “Të jetosh në paqe” gjeneralë të Skënderbeut dhe, njëherësh, prej më shumë se 500 vitesh në gjithë “Grindja e skeleteve” mendoj se e prek lexuesin dhe, në të njëjtën kryetrima të rinisë dibrane, Dhimitri dhe botën. Kur shkruhet dhe flitet për Berishët e kohë, e kënaq atë përmes rrëfimit interesant Nikolla, ndihmën e të cilëve Skënderbeu kohës skënderbegiane, s’do mend që flitet e “E drejta, e padrejta dhe kadiu” dhe stilit konciz, të trajtave të larmishme të e kishte të dendur dhe të shënuar, kur shkruhet për Berishët e Muhurrit të Dibrës “Kur grinden skeletet” tregimeve impresionuese, të vrullshme e dëgjuan për fatkeqësinë e ushtrisë sonë së Poshtme. Asnjë historian apo kronikan, “Gjindja kishte ngrënë egjër” plot ngjyra. dhe për përfundimin e rrethimit të Beratit, asnjë burim arkival apo gojor nuk na bën të “Dashurinë ta lë në shpirt” Natyrisht, parimet dhe tiparet e mësipërme kur morën pastaj vesh për rebelimin dhe njohur ekzistencën e ndonjë fisi a familjeje letraro-artistike bien disi në kundërshtim pabesinë e Moisiut, nuk u vonuan aspak, tjetër “Berisha” në gjithë trevën autentike “Sythi i paçelur“ me karakterin e rreptë shkencor të historisë, por vrapuan fluturimthi për tek roja dhe arbërishte të epokës së Kastriotëve. Në “Vdekja e deles” por ato, në roman, kombinohen aq bukur kryeporta e mbretërisë, të trembur se mos se ka sot familje Berishësh, gjithkund, në “Zëri i malit të Shënmërisë” dhe aq bindshëm ashtu siç shkrihet, në një roja atje shpërndahej nga frika apo ngaqë hapësirat etnike shqiptare, ato, dihet, kanë “Shpresa” të vetme, forma artistike me përmbajtjen e s’kishte kush e frenonte dhe se mos vendi divergjuar përgjatë harkut kohor të këtyre “Të jetosh në paqe” romanit. mbetej pa mbrojtës, sidomos kur vinin pesë shekujve të fundit, pra, fill pas MOTIT Edhe fakti se në libër janë përdorur lajmet se Sebalia ndodhej, ende, në Epir. TË MADH nga e vetmja pikë: Familja e “Sonete 1, 2” William Shakespeare mjaft mjete stilistikore, si digresionet, Dhe kështu Dhimitër dhe Nikollë Berisha Lashtë e Berishëve të Masrekave dhe Gardhit “154 sonetet e Shekspirit” retrospektiva, harmonizimi i kujdesshëm me plot arsye, u kujdesuan, së pari, për të të Poshtëm, përndryshe, nga Muhurri i “Kashta e Kumtrit” i kësaj të fundit me realitetin e sotëm, kërkuar ushtarë dhe, kështu, e rritën rojën, u sotëm i Dibrës së Poshtme, pikërisht, aty ku “Kaleidoskop” (mozaik) ruajtja dhe sigurimi i vazhdimësisë së dhanë zemër burrave me fjalë dhe me vepra, e kanë gjenezën, aty kanë dhe trojet e tyre amaneteve, i kumtit të tejçuar oral nëpër duke ua shtuar, me çdo mënyrë, dashurinë të vjetra e të pakontestueshme Kastriotët “Luleçelur në degë të mollës” brezat pasardhës të Berishëve të vjetër, në për Skënderbeun, si dhe duke shfaqur tanë të madhërishëm. të njëjtat troje (të Muhurrit) deri në ditët simpatinë e tyre për fatin e tij dhe urrejtjen Referuar këtyre kolosëve të historisë sonë Të gjitha këto botime i tona, kombinimi i të vërtetave historike për pabesinë e Moisiut ...”. Duke shkruar kombëtare, por dhe në të dhëna arkivore që përcjell Barleti dhe të tjerë biografë të për këtë familje, (ftilloj:”Familja e Lashtë të e gojore, poeti, romancieri, përkthyesi gjeni pranë librarisë M&B Skënderbeut me gojëdhënat që janë shumë Berishëve” sepse në gjithë librin voluminoz dhe, njëherësh, kantautori muhurrak në Tiranë, Fleta XXI në të njohura në Muhurr edhe sot e kësaj dite të tij për Skënderbeun, Barleti, çuditërisht, Naim Berisha, autori i më shumë se 30 Peshkopi ose mund ti për fisin e Berishëve dhe lidhjet e tij shumë vetëm këtë familje, në ndryshim nga gjithë librave artistikë, (vetëm në këta 23 vitet e të afërta dhe tejet besnike me Skënderbeun, të tjerat, e specifikon kështu: “të lashtë”) fundit), ka botuar së fundmi romanin e tij porosisni pranë rrjetit të gërshetimi i linjave themelore të ngjarjeve është e pamundur të mos përmendësh të gjashtë, të cilit i ka vënë titullin e bukur librarive Adrion në Tiranë historike me detajet konkrete të luftës dhe Kastriotët dhe Skënderbeun. Kjo sepse, këto dhe kuptimplotë, “TË JETOSH NË PAQE”. të jetës së dy vëllezërve gjenerala, Dhimitër dy familje, u ngjizën në të njëjtën trevë të Ndryshe nga pesë të parët, ky i fundit i dhe Nikollë Berisha, ingranimi me këto linja, origjinës, në Masrekat e Dibrës së Poshtme, përket zhanrit historik. Një figurë interesante është dhe ajo e që mbajnë në këmbë librin, i tregimeve të për të cilën kanë shkruar jo pak historianë Në këtë libër, ai trajton temën e Liman Berishës, për bëmat e të cilit në Babës së Madh, i cili jetoi aq gjatë si për të vendas dhe të huaj. Edhe nga burimet qëndresës së popullit të arbërit në kohën betejat kundra turqve e serbëve, deri në treguar ..., “Rrnoj për me tregue” dhe që, arkivore, edhe nga ato gojore vërtetohet se e Skënderbeut. Duke glorifikuar familjen e kryengritjet e viteve ‘20-21 unë kam shkruar çuditërisht, na kujton plakun Balë të De këto dy familje qenë jo vetëm bashkëkohës lashtë të Berishëve të Mazrekave në Gardh që para 30 vitesh reportazhin “Muhurri në Radës tek “Këngët e Milosaos”, dhe, më në dhe bashkëfshatarë, por, njëkohësisht, dhe të Poshtëm, dmth, në Muhurrin e sotëm të breg të Drinit”, botuar në gazetën “Ushtima fund, rrëfimet në vetën e parë të Gjorgut, bashkëluftëtare. Qyshse Kastriotët u shfaqën Dibrës së Poshtme dhe të dy gjeneralëve e Maleve”, dhe ku ndoshta për herë të (që është vetë autori i librit) të cilat shfaqen, për herë të parë në skenën politike të kohës, të Skënderbeut, vëllezërve Dhimitër dhe parë sjell referenca nga Barleti e Noli për mjeshtërisht, në trajtën e kujtimeve, e të Berishët bëjnë krushqi me ta dhe që nga ajo Nikollë Berisha, djem të Gjergj Berishë gjeneralët trima të Skënderbeut, Dhimitër e tjera, e bëjnë këtë libër që të anojë më kohë, familja e lashtë e Berishëve, do të Mazrekës dhe Majra Kastriotit) ai, në të Nikollë Berisha shumë si një roman, sesa një libër, thjesht, mbetet në historinë skënderbegiane si njëra njëjtën kohë, glorifikon gjithë qëndresën Tërheqës janë edhe profilet e Xhemalit, jetëshkrimor. nga familjet bashkëluftëtare më besnike e heroike të Arbërisë nën udhëheqjen e Osmanit e hallë Miles, që Gjorgu, Gjithëçfarë thamë më lart, mendojmë se kauzës së Kastriotëve. Skënderbeut kundër tiranisë së pashembullt mjeshterisht i viziton, qoftë dhe vetem justifikohet edhe me atë që pohon autori, se turke. si inkurajues të krijimtarisë së tij. Po në letërsia, për të, është e pandarë nga historia. Masrekat dhe Gardhi, treva këtë këndveshtrim përfshihen në romanin Ky roman historik, shprehim bindjen se i në të cilat, ekskluzivisht, FRYMA POLEMIZUESE E AUTORIT DHE historik “Të jetosh në paqe” dhe xhaxhallarë bën nder sa historiografisë skënderbegiane, identifikohet Muhurri BESUESHMËRIA NË PËRSHKRIMIN E e autorit, Ramazani, Haliti e Lika sidhe aq dhe letërsise artistike që evokon atë PERSONAZHEVE kushurinjtë, Arbeni, Limani e Bardhyli, si epokë të lavdishme. Të shkruash për Berishët, më së pari, do të pasardhës të denjë të Dhimitrit e Nikollës. “Të jetosh në paqe” që i dedikohet thotë të shkruash për Masrekat, të Epërmet Duke vazhduar me vlerat e romanit, nuk Pikërisht edhe për hedhjen dritë rreth këtyre familjes së lashtë, të vjetër dhe të re të dhe të Poshtmet, si dhe për Gardhin e mund të mos nënvizoj frymën polemizuese figurave e personaliteteve të shquara, ky Berishëve të Muhurrit dhe jo vetëm, Poshtëm (të Dibrës së Poshtme), treva në të të autorit me ata që u përpoqën të roman i N.Berishës zë vend të veçantë ne është një kontribut i ri si në thesarin e cilat, ekskluzivisht, identifikohet Muhurri, anashkalojnë qëllimisht Muhurrin dhe analet e historisë sonë kombëtare. historiografisë skënderbegiane, ashtu dhe ky shtrat i rralle shtrëngatë i origjinës Berishët, edhe pas mbledhjes së dëshmive për letërsinë që i korrespondon asaj periode së lashtë të Kastriotëve.Të shkruash për të pleqve të urtë muhurrakë Lam Mziu e “TË JETOSH NË PAQE” një roman i legjendare e të papërsëritshme. Berishët e kohës së Kastriotëve do të thotë të Fali Rama. Ndërkohë që ka edhe të tjerë zhanrit historik Ky roman me bazë historike të vërtetë hedhësh një dritë të re mbi qytezën e lashtë që ndonëse botuan libra rreth gjurmëve është sa tërheqës dhe intrigues, aq dhe me ilirike të Hurdhë-Muhurrit dhe Mazrekave të kastriotëve në Sinë e Muhurr, megjithe Duke u mbështetur në mendimet e interes e domethënës. Si i tillë, ai lexohet të Epërme vend ku u ngjizen dhe u formuan kontributin studimor nuk arritën të konsulentevë dhe të recenzentëve, emrat e me një frymë. Dhe ne besojmë se do në shekuj Kastriotët, të cilët i dhanë kombit orientohen nga figurat e kryetrimave të cilëve janë të shkruar në faqen e parë të lexohet kështu për shumë e shumë kohë, tonë të shqiponjave pavdekësinë. Të Nikollë e Dhimitër Berisha, siç bëjnë librit, kemi mbërritur në një akord se ky libër si brenda, edhe jashtë kufijve të atdheut shkruash për Berishët e Skënderbeut do H.Koltraka, S.Mziu e F.Daci. Romani i veçantë i Naimit, më shumë se një libër dhe se do zërë vend të merituar në mjaft të thotë të farkëtosh dhe një të vërtetë më historik i N.Berishës bëhet më i besueshëm monografik për familjen a fisin, është një biblioteka personale të shqiptarëve. shumë se Gardhi i Poshtëm, (vendlindja e dy kur iu referohet studjuesve të mirëfilltë të roman i zhanrit historik, sepse i gjithë libri Për shkrimtarin, poetin, përkthyesin, gjeneralëve të Skënderbeut, Dhimitër dhe Historisë së Muhurrit, Hilmi Sadikut e Ilvi është nën ndikimin e parimit artistik dhe hajkistin, romancierin dhe kantautorin, Nikollë Berisha), ishte ashtu siç pohon Gjon Shehut, apo edhe Hysni Bruçit e Hysni estetik të historisë. bashkëfshatarin tonë të dashur muhurrak Muzaka, njeri prej dy katundeve që pati në Milloshit si promovues të vjershë së tij të Ky parim, siç dihet, e sheh historinë Naim Berisha, urojmë nga zemra veç të zotërim Pal Kastrioti, gjyshi i Skënderbeut. parë dhe të studimit për Berishët e Muhurrit edhe si art, njëherësh, i përcakton asaj mira në jetë dhe suksese të mëtejshme në Dhe, më në fund, të shkruash për Berishët të botuar në revistën “10 korriku”. edhe qëllime të tjera, veç tregimit objektiv krijimtarinë e tij të bukur artistike. 18 - Qershor 2017 nr. 134 përshtypje
ngrihej varfëri e madhe, realitet maskaradë e një zone që e kam njohur si të tillë nga afër. E kam njohur aq nga afër, sa fytyra pa makiazh e saj është vërtetë e rëndë, por preferoj të Dibër, tokë e trandur mos gënjehem.
Nga Dionis Xhafa Maqellara, sa shumë për të thënë… isha një javë pushime dhe u nisa për në Dibër, vendlindja ime. Që kur rro- E kështu, e bëra udhëtimin dhe qëndrova tat e automjetit nisën të lëvizin drejt edhe një natë në fshatin e të afërmve të mi, K nga ku kam origjinën me pak fjalë. Por zemra një krahine disi të fjetur, menjëherë sikur në mjegullnajë më erdhi ndërmend libri i s’më bëhej pa shkuar në Maqellarë, që është Albert Kamy: “Njeriu i parë”. Kamy në këtë një qytezë që gjendet në mes Dibrës së Mad- libër dëshmon në një mënyrë të qetë dhe he dhe Peshkopisë e se jam rritur këtu dhe natyrale për vitet e para të jetës së tij, për se njeriu ndoshta do më tepër atë vend ku ka vendlindjen Mondovi në Algjeri, pasi atdhe më shumë kujtime. Duke qenë se është zonë kulturor i ishte bërë Franca. Ja kështu më kufitare, ka edhe doganën shumë pranë, ka ngjante pak a shumë vetja. Po kthehesha një lloj gjallërie që rrallë e gjen në vende të në një vend që e njoh shumë mirë, deri në tjera, së paku në Dibër. Nëse e quajta Dibrën qelizën e vet më të humbur, por se nga ana një tokë të trandur, Maqellarën do ta quaja tjetër më duket shpesh i ftohtë, i shkretë, një si vendin ku tronditja ka më pak magnitudë. shkretëtirë që ashtu çuditërisht natyralisht Lashtësi e vdekje njëra – tjetrën, se policia a hyn a nuk hyn në Këtu kam dhe shokë shumë e takova disa prej nuk e ka shkretëtirën. punë kjo nuk është e sigurt. Në fakt, ndryshe tyre. Në fakt, nëse ke para në Maqellarë ia Për në Dibër thua se je drejtuar menjëherë Po më tej ka varre, po po janë varreza ku nga autoambulancat në Irak për shembull kalon mirë, nëse ke biznes ose punë për të pasi fillon dhe merr udhën përtej Milotit e prehen njerëz që janë ose në rrugë kur i ka këtyre iu mungon gjysmëhëna, edhe pse qenë, pasi kështu kishin disa nga ata që kam Mamurrasit. shtypur makina aty në mes të xhadesë ose janë myslimanë kaq shumë, sa shumica e arritur të takoj. Njerëzit janë vërtetë të mirë E pashë sërish këtë rrugë kthese, që duket janë pak metra më tutje, se janë varreza të banorëve mbajnë Ramazan, në kontrast të dhe punëtorë e jo më kot mbahet si zonë që e veçantë nga të gjitha udhët e kësaj repub- fshatrave afër. Aty merr me mend se njeriu thellë me historinë që e kanë, se kanë luftu- thuhet se personat punojnë fuqishëm. Këtu like paçavure, që gropën e vet më të madhe, qenkërka një hiç, sidomos ai i këtyre zonave, ar një armik që vinte vurishëm me flamuj thuajse nuk mungon asgjë nga Tirana, e ka zullumin e vet më madhor e ka ngritur në që jeton për me pas trashëgimtar dhe atë gjigandë që ngrinin gjysmëhënat në qiell. Po edhe lokalin, edhe internetin, edhe freskinë, pietestal në rrethin e vendlindjes sime. Në pastaj me e lënë shëndetshëm se “kaq e ka Qyteti i Vjetër i tillë është, më shumë i ngjan edhe shkollën. A po shkolla. Pasi bisedova udhën që merr kthesën fillon e hyn në atë kismetin” e të tilla shprehi arkaike përdoren mortjes, vdekjes për së gjalli. Mundesh me me ca miq, u drejtova për nga shkolla që ka që unë e konsiderova shkretëtirë, vendin në zonë. Po varret janë dëshmi lashtësie, qenë pak më mirë në Qytet të Ri. Këtu për qenë e imja dikur, kështu e quaja. Sot është ku dhe lulet kanë frikë të mbijnë. Përballë janë fundi i një dhimbjeje që kalon përmes shembull me kushëririn luajtëm bilardino, ndryshe. Shkolla 9-vjeçare ishte ndarë nga të shfaqet një shtëpi e vjetër, si tip kulle, që malesh vigane të zonës së quajtur Martanesh bilardo, në një vend që ishte si bodrum, ajo e mesme. nuk është shkatërruar, edhe pse në fakt aty e zbret tëposhtë në Valikardhë. Po Valikarda edhe lokale me muzikë gjeje dhe kjo është Te e para luanin fëmijët në oborr, kurse te duket se nuk ka njeri, nuk është as biznes, çfarë është dhe ajo fushë ku afër gjendet pjesa ku ky vend ka vërtetë jetë, në kontrast e dyta adoleshentët, që kanë ardhur shumë por qëndron ndërtesa stoike nga kohët, a Bulqiza e kromit me dy “qytetet” e saj? Va- të thellë me Qytetin e Vjetër. Në Qytetin e edhe nga fshatrat përreth mbanin veten thua thua se është ndonjë thesar për këtë zonë, likardha është fusha ku ndër faqe të historisë Ri ka edhe loto, të gjitha që gjen kudo, tërë se je në një vend të mirëqenë. Nuk është kur në fakt arsyeja mund të jetë bajate, se na është mësuar se ka luftuar Skënderbeu, bajgat e kapitalizmit mbledhur aty, që përzi- tërësisht e vërtetë se kanë këtë mirëqenie, atë mund ta ketë ndonjë i fuqishëm, që s’ka heroi ynë kombëtar, se këtu pikërisht i ka kry- er me llomin e Qytetit të Vjetër krijojnë një por se ndjekin si të thuash modë a trend, pushtet që e rrëzon një shtëpi të përçundu- er betejat e veta më të mëdha, e kjo ndoshta gjendjeje të fikti, që e mban vendin ashtu si që vënë re nëpër internet, që ka hyrë kudo. ar në atë mënyrë, sikur të jetë kuçedër me edhe prej faktit se turqit vinin ndër këta anë njeriu në koma, që hera – herës i lëshon pak Afër shkollës kishte edhe një lokal, edhe ky shtatë gjuhë. Kjo është përshtypja e parë që se është terreni i përshtatshëm për këtë punë. ujë e mundet të ngjallet. kopjim total thuajse i atyre që gjenden në kam dhe e dyta që më vjen ndërmend është Në atë fushë të Valikardhës, kishin vendosur Tiranë. Në fakt, Maqellara në thelb duket se shumë kohë ka kaluar, qysh kur isha fëmi- edhe një statujë të Skëndërbeut, si dëshmi Rrugë e pashtruar tepër urbane disi, por se edhte ketë urban- jë dhe rrallë i merrja këto udhëtime të gjata, e kohës së tij, që mbahet si e lavdishme izim e ka një kopje të shëmtuar të perëndimit njerëzia ka evoluar, kohët kanë ecur dhe fort. E këtu më lind dyshimi. Të kisha jetuar Po do ecja në pikë të diellit, në atë diell e të qyteteve të mëdha të Shqipërisë. Pashë kulla famoze në sytë e mi, ka ngelur ashtu, në kohë të tij, a do ta kisha dashtë a do ta që mua atje verës më duket më i nxehtë se edhe pallatin tim, ku kam pasur shtëpinë, një apoteozë e mjerimit të djeshëm e të sotëm, kisha urryer? A mundet me qenë një zonë në Tiranë. Do hidhja hapat në një udhë pesë zonë e qetë shumë, ku mundeshe të flije në e zonës që edhe në republikën e varfër, ka edhe historike njëkohësisht edhe e varfër? A kilometra të gjatë, për të shkuar në vendin drekë dhe të çoheshe për makiato pasdite. mbetur jetime e një nëne që se di në ka nënë mundet që të ushqehesh prej historisë e të ku kanë origjinën të parët e mi, që këtu Po atë ditë rastësisht në Maqellarë u gjenda a ka lindur prej asgjëkundi. E rrotat e kami- vdesësh prej realitetit? A mundet me qenë edhe kur banoja në Dibër, kështu vinja. Ti kur erdhi edhe kryeministri i vendit, që ishte onit vijojnë e ecin, duke e pasur mendjen pa rrugë të premtuar e të jetosh, për bukë të ke hapin e madh tani, por thuajse asgjë nuk sikur të jetë një ufo në mes të njerëzve, e se te ajo ndërtesë, tek ajo frikë, te ai mister, që përditshme, ndër male të qytetit të kromit ka ndryshuar. Ka vapë, ka qetësi, ka kanale lëvizte duart duke mos iu dëgjuar zëri, a thua nuk gjen zgjidhje, edhe kokën tel ta bësh. të madh, që deng e varg shkon në Durrës, e anash me ujin e Gurrës, lumth ky që thonë se ishte një i marrë në mes të turmës. Do të Rruga vijon me lumin Mat, bukuria e mad- prej andej kalon Oqeane e nuk dihet se ku se derdhet në Drinin e Zi, që është prezent ndërtonin spital të ri më duket, edhe shkollë, he e një lumi të gjelbër, me kreshta shumë, përfundon? A mundet?… në këtë zonë. Po ecën dhe sheh fabrika të diçka e tillë. Ishte së bashku me Ilir Beqajn që fatkeqësiosht ka mbetur në një zonë të vjetra të kohës së monizmit, që kanë funk- që është edhe i pari në listë për të qenë varfër e të vakët, ku dhe shteti nuk ka bërë Bulqiza, jetë e mortje sionuar në atë kohë apo të tjera objekte, deputet në Dibër. Se ç’lidhje ka Beqaj me ndërhyrjet e duhura. Po këtu jo vetëm që që janë shkatërruar, a thua se ka ndodhur Dibrën dhe me problemet e kësaj zone, unë s’ka gjë të përbashkët me shtete të Europës, Një natë e kalova në Bulqizë, qytetin ndonjë sulm nuklear. Në fakt, unë edhe nuk për vete se di. Janë shumë gjëra për të thënë po këtu nuk gjen as realitetin e Mirditës, as që ndahet më dysh si dy të afërm që kanë i njoh fort traditat e zonës, por se çdo mak- për Maqellarën që i kam më tepër në trajtën të Kukësit e ndoshta as atë të Pukës, që deri varret ngjit e ngjit, se kështu thuhet se janë inë që kalonte, shumica më përshëndesnin e kujtimeve të fëmijërisë, por se edhe i kam dje mbaheshin se ishin të varfëra. Kjo sepse më afër emocionalisht. Kur shkon nga Tira- me dorë, se kështu e kanë zakon, çdokënd thënë e se janë gjëra që thuajse bëhen nga në rrethet që lartpërmenda ka kaluar ndonjë na, në të djathtë gjendet Qyteti i Vjetër, një që kalon në rrugë e që me siguri është nga të gjithë fëmijët e botës e mbeten si hekur në projekt, si Rruga e Kombit, që me ato prob- mal me krom e punëtorët që disa punojnë ai vend, e përshëndesin. Në rregull, shumë bark në kujtesë e kanë lidhje me futbollin, lemet e veta, sërish i ka sjellë ca hov zonës. me kushte dhe disa pa kushte. I vjetri qytet përshëndeta. Po si mund ta përshëndesje shakatë, hidhërimet. Maqellara është pranë Po këtu është lemeri. është i minatorëve. Së paku kështu thuhet një djalë të ri, sa unë ose më i ri, ndoshta 20 doganës, e besoj se kaq mjafton për të thënë Në kohën që e gjithë Shqipëria nuk vuan se dhe këtu ka ngjarë ai fenomen që ngjan vjeç, që me dum dum, kishte hyrë në mes të se këtu ndodh çdo gjë që mundet të rrokë për rrugë të shtruara, në mes të Klosit, qyte- në tërë republikën e absurdit që jetojmë pyllit, i kishte prerë pemët më të mira aty, mendja njerëzore, por në sipërfaqe ka dritë, za që vështirë se meriton të jetë e tillë, nën përditë, se minatorët e vërtetë kanë ikur lisa që sapo kishin çelur filiz dhe ecte pa jetë, lumturi. zhurmat bajate të këngëtarëve hip-hop të prej aty e banorët e fshatrave përreth kanë pikë meraku? zonës, nën benzonatë të derdhur në udhë, ardhur e janë bërë minatorë. Këtu është një A e dinte ai se ishte fill e për burg për atë Ikje nga shkretëtira makina nis e “kërcen” nëpër gropa të mëdha, qendër e vogël, një ose dy klube e ku pinë krim që kishte kryer? Se ai krim që kishte që duket sikur kanë hapur gojën e të thonë cigare rëndë e bisedojnë minatorët me njëri kryer ishte njësoj sikur të vrasësh në djep Në fakt, unë e dua vendin tim, por edhe se ne nuk mundëm t’i bëjmë ballë kushteve – tjetrin, në mëngjes pa nisur punë, që në foshnja të porsalindura? Epo e habitshme, kur kalon caqet bëhesh me një mendje, aq sa atmosferike, se ashtu i ka hapur dielli i fortë varësi të stinës shohin ose jo diellin dhe në thashë dhe dorën as që e ngrita fare. Vazh- fillon e refuzon edhe vendet e tjera. Ç’është e e se i ka shkatërruar njeriu, ky kafshë që darkë që prapë në varësi të stinës, mundet dova në atë udhë me pluhur plot, që ka këtu vërteta nuk jam i tillë, por thjesht shpjegova brenda lëkurës ka shumë kafshë. Po habitesh me e përcjell perëndimin e diellit me sytë e e vite e dekada që as nuk e ka shturar njeri e udhëtimin në pak rreshta në vendlindjen me vete se këta politikanët i shohin gropat, vet, në dalçin gjallë. as ka ndërmend ta shtrojë askush. Dhe nga time. E, metafora më e denjë është se ajo kur kalojnë? A habiten se njerëzia dergjen Aty afër ndodhet policia, se duhet sig- aty, në mes të rrugës pashë qytetin që mba- është shndërruar në shkretëtirë, si pasojë rrugëve? Këta me helikopterë lëizivin kështu? urisht nëse thyejnë turinjtë minatorët, het si krenaria e zonës, atë që në zhargonin e politikave, të veglave të pushtetit, të lloj E rëndë është ta thuash, e vështirë ta shp- plagosen ose vriten, i marrin direkt, me ca popullor njihet si Dibra e Madhe. Shtrihej -lloj mënxyrash, që atë vend, si çdo vend jegosh, por rrugë si në Afrikë mundesh me autoambulanca, që ngjajnë sikur je në Irak ashtu në mes të malit të Deshatit sikur kishte të republikës absurde e kanë kthyer në një gjet në republikën, që Zoti për ata që besojnë a në Libi, të pluhurosura rëndë e me dyer zënë rrënjë buzë atij mali e mendoja thellë: kufomë, duke shkatërruar, rrënuar e vjelë e natyra për ata që nuk besojnë e ka bekuar nga mbrapa që ka raste hapen vetë ose i Të duash historinë kaq shumë a ia vlen? prej Shqipërisë edhe atë pasuri që kishte me qenë në Europë, që ashtu me fat qëllon gjen edhe të shkatërruara. Po këta autoam- A ia vlen historia të duhet e të përbuzësh në bark, duke na lënë sot pa hiçgjësend, sa të jetë ndër kontinentët më të mirë të kësj bulanca ose të tjera marrin me vete edhe gjendjen katastrofike, ku gjendet ai vend? duket ndonjëherë se mirë është se njerëzve bote që e jetojmë. në rastet kur përplasen banda të kromit me E prapë në mes të madhështish në dukje, nuk iu ka ikur mendja akoma! nr. Qershor 2017 - 19 134 histori Çeta e shpresës Nga Xhevat Jella* Zabit Lleshi Festohet 75-vjetori i çetës partizane të Dibrës
olitika e jashtme antikomtare e qeverisë ë 20 qershor 2017 në Zogje u festua 75 Vjetori i çetës së parë partizane të Psë Zogut, marrëveshjet me Italinë e kishin MDibrës. Kishin ardhur në këtë festë pjesëtarë të familjeve të dëshmorëve, shndrruar vendin tonë në një gjysëm koloni. veteranë e pasardhës të tyre, banorë të fshatrave të Grykës Vogël , Grykës Dalëngadalë po përgatitej agresioni i 7 prillit. Madhe, Bulqizës, Matit etj. Pranë lapidarit u vendosën kurora me lule në emër Kudo në Shqipëri shpërthyen demostrata. Enjëjta të Prefekturës Qarkut Dibrës nga Ardit Kaja dhe Dan Meta (vëllai i dëshmorit situatë ishte në Dibër të Madhe e fshatrat rreth Isak Metalia), Komiteti i Veteranëve të Luftës Antifashiste Na-ÇL. Ferit Sinani saj. Njerëzit kërkonin të organizoheshin, kërk- e Xhevat Jella. onin armë. Jugosllavia përforcoi kufirin dhe as Të pranishmit i përshëndetën Xhevat Jella – sekretar i Kom.Veteranëve të që bëhej fjalë për armë e ndihmë nga ana e saj. NANÇl të Bulqizës e prefekti Ardit Kaja. Ata folën për luftën heroike të Grykës Ditën e 7 prillit, për t’u shpëtuar ndjekjeve Vogël e popullit të Dibrës kundër pushtuesve turq, serbë, austro-hungarezë e dhe persekutimeve, drejt kufirit shqiptaro jugo- italo-gjermanë. Theksuan mbështetjen popullore që gëzonte Çeta e Dibrës e sllav ishin nisur qindra njerëz, studentë, ushtara- komandanti i saj Haxhi Lleshi gjatë Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, si kë, intelektualë, përparimtarë e antifashistë. “Mi- dhe aksionet ushtarake të çetës te Gurët e Skënderbeut, në minierën e Kromit, dis tyre që kaluan kufirin ato ditë më kujtohet Zerqan, për prerjen e linjave telefonike, në Rrugën Dibër - Strugë etj. Xhevdet Doda, Hamid Shijaku, Abedin Çiçi, Dr. dhe tronditi mjaft autoritetet italjane. Nazmi Shehu, Jashar Bunguri, Xhemal Gume- Nxënësit e shkollës 9-vjeçare “Man Jella”, nën kujdesin e Jeton Likës (Drejtor) dhe mësueses Më 24 korrik u bë prerja e linjave telefonike ni, Mustafa Gjinishi, Sadri Dini, Vasil Shanto, Fatmira Xhafa dhanë një koncert të bukur festiv, ku spikatën këngët partizane, patriotike, për dësh- që njihet si aksion kombëtar në shkallë vendi. Gaqo Mosko, Abaz Kupi, etj.”1(Haxhi Lleshi Vite morët etj, që u shoqëruan me duartrokitje. Çeta e Dibrës rrëzoi 10 shtylla të linjës telefo- njerëz ngjarje fq 29,Tiranë 1996) Në fund u shtrua një koktel, me kontributin financiar të Lefter Allës (me origjinë nga Topojani), nike Maqellarë-Peshkopi-Sllovë e Dibër e Ma- Emigrantët shqiptarë të grumbulluar në Gosti- familja, bashkë me fshatin baza të Luftës Antifashiste Nac-çlirimtare. Ai u falënderua nga Komiteti i dhe-Zerqan-Bulqizë. Mungesa e lidhjeve telefo- var filluan të demaskonin propogandën italjane Veteranëve për kontributin që dha për në meremetimin e Lapidarit të Çetës së partizane në Zogje.. nike vuri në alarm të madh garnizonet ushtarake në bisedat me njeri tjetrin, edhe me popullin Me këtë rast u organizuan vizita në familje të dëshmorëve, si në familjen e Qerim Menës (vëllai dhe administratën e forcave pushtuese. e thjeshtë. Nga njera anë bëhej propogandë i dëshmorit Elez Mena) dhe në familjen e Kadri Kajës, i afërt i dëshmorit Man Jella, që i dhanë Përpjekja tek Ura e Topojanit ku u plagos për të mirat e fashizmit, nga ana tjetër bëhes- gjallëri të veçantë festës së 75 Vjetorit të Çetës së Dibrës. komandanti i Çetës Haxhi Lleshi u bë duke u hin bastisje, arrestime, burgosje e internime. Kjo veprimtari e mirëoganizuar nga Komiteti i Veteranëve të Luftës Antifashiste Naçl, la mbresa gdhirë më 24 gusht 1942. Kuestura e Dibrës më Haxhi Lleshi bashkë me familjen e madhe të e kujtime që do të ruhen për një kohë të gjatë nga të gjithë pjesëmarrësit. Prandaj ata u larguan me 24.08.1942 i raporton Drejtorisë së Përgjithësh- Lleshajve banonin në Banjisht, ku ishin njohur dëshirën që çdo vit të festohet kjo ngjarje, si pjesë e traditave tona patriotike. me të Policisë: 45 të natës një grup e kishin krijuar miqësi me Myslim Pezën, Kajo “Në orën 01 Mehmet Koxha banditësh tentuan të kalonin Urën e Topojanit Karafilin e shumë patriotë të tjerë të internuar mbi lumin Drin... Nga intensiteti i zjarrit men- në Jugosllavi. Në Dibër të Madhe e fshatrat për dohet që banditët të kene qenë në numër të kon- rreth saj përgatiteshin dhe shpërndaheshin tra- drat e Gjoricës. erdhën edhe Xhavit Hatibi, Irfan Hajrullai, De- siderueshëm dhe me sa duket kishin edhe armë kte nga Abedin Çiçi, etj.“Me gjithëse kufiri ruhej Forcat e komanduara nga Aqif Lleshi morën mir Gashi e Ahmet Jegeni. Në mars 1942 Haxhi automatike.” qoftë nga jugosllavët apo italjanët, shokët tanë postën e Bllatës. Gjatë luftës u bashkuan shu- Lleshi erdhi në Pezë, këtë e njofton edhe prefekti Më 16-17 shtator u organizua aksioni në besnikë Nuz Majtara, Shefki Riza Lleshi, Kadri më fshatarë me luftëtarët kundër pushtuesve. i Durrësit Tafë Naraçi për Ministrinë e Brendës- Minjerën e Bulqizës, ku u dëbuan punëtorët Demiri, Sul Muca, etj. ishin të pa kapshëm. Për Armiku la shumë të vrarë e të plagosur, u zunë hme: “Më 6 mars 1942 një çetë me Haxhi Lle- italjanë dhe u ndërpre prodhimi. Udhëheqës i shpërndarjen e trakteve na pat ndihmuar edhe shumë armë, municione, veshmbathje, e ushqi- shin që vinte prej Dibre ka fjetur në katundin aksionit ishte Nazmi Rushiti i cili bashkë me De- Xhevdet Doda që ishte vendos përkohësisht në me që j’u shpërndanë luftëtarëve. Ranë dëshm- Shetele të Shijakut dhe u drejtue për në shtëpinë 3 mir Gashin u kthyen në Zerqan, ndërsa një pjesë Elbasan. Në Tiranë shpërndarjen e bënte Thoma orët e parë Abdurahim Lleshi e Vebi Jashari në e Myslim Pezës” (AQSh). e grupit shkoi në Martanesh në pritje të shokëve Kalefi me shokë. Ata i dërgonin në Durrës, Ka- Zonën e Maqellarës. Në kodrat e Çerenecit u vra Takimi me Enver Hoxhën rriti besimin për që ktheheshin nga Konferenca e Pezës. vajë, Lushnje , Fier e deri në Gjirokastër. Traktet mësuesi patriot Fasli Cami duke kryer detyrën e ngritjen e bashkimin e popullit në luftë pa dallim Atentati ndaj Stavri Jahos kapitenit fashist ishte kishin karakter politik.”2(Haxhi Lleshi Vite njerëz korjerit. Më vonë italjanët vranë Musa Camin, bindjesh politike e fetare, mjafton që njerëzit të një aksion tjetër i Çetësmë 26 shtator. Autor ngjarje fq 32,Tiranë 1996.) Ejup Camin e Mexhit Lezin. hidheshin në luftë kundër pushtuesit. Ka ardhur ishte Nazmi Rushiti në bashkëpunim me Demir Nëpërmjet trakteve kërkohej të sabotoheshin Pas kapitulimit të Jugosllavisë, Italia fashiste koha për organizimin politik tëÇetës partizane Gashin. Këtu Nazmiu kapet dhe pas torturave veprimtaritë fashiste me rininë, të mos vishe- dërgoi forca të mëdha në Dibër të Madhe. Ku si dhe nevoja për të organizuar një konferencë ç’njerzore vdes në Peshkopi, duke rënë dëshmor shim milicë, të mos paguhej taksë, të hiqej dorë filluan raprezaljet, internimet e masat e tjera për bashkimin e popullit shqiptar në luftë kun- i parë i Çetës së Dibrës. nga hasmëritë, ngatresat e gjakmarrja. Informo- shtypëse kundër luftëtarëve që përgjakën ushtri- dër pushtuesve fashistë i tha Enver Hoxha Haxhi Më 30 shtator dështoi rrethimi i Çetës në Zo- nin për luftën heroike të Spanjës, e popujve të të pushtuese më 6 prill. Në këto kushte u bë e Lleshit. Gjatë kthimit nga Peza për në Dibër, Ha- gje. Dy kompani italjane të mirë armatosura tjerë kundër fashizmit. vështirë lëvizja prej 300 e ca vetësh, prandaj ato xhi Lleshi shoqërohej nga Qazim Prishtina, Zoi rrethuan fshatin sepse Çeta ishte në dasëm të Babë Myslimi erdhi nga Dibra në Pezë. Ai kish u shpërndanë pranë familjëve me qëllim që të Themeli, etj. u ndalën në Martanesh tek Baba njerit prej luftëtarëve të saj, Qamil Lleshit. Pasi qenë 9 vite emigrant në Jugosllavi dhe këmbente vazhdonin veprimtarinë antifashiste në forma Faja, në Tërnovë tek Bajram Zeneli, në Valikar- çau rrethim në të gdhirë të mëngjesit pjesëtarët informacione herë mbas here me patriotët e Di- të ndryshme. , të gatshëm në kohën e riogani- dhë tek Destan Zogu, në Sopot tek Cen Puca, në e Çetës me në krye komandantin Haxhi Lleshi, brës, për gjendjen në Tiranë e Dibër të Madhe, zimit, të kujdësëshëm edhe ndaj mashtrime- Allabejgi tek Kadri Demiri etj.Në Kërcisht tek Ali u ngjitën në mal mbi Shtushaj dhe u larguan nga kryesisht me Aqif Lleshin, Mustafa Gjinishin, ve. Në pabesi” burgosën Ahmet Camin, disa Maliqi,u takuan me Dali Ndreun, Esat Ndreun, Bllaca për në Grykë të Madhe. Italjanët dogjën Haxhi Lleshin, etj. Kjo veprimtari e gjthanëshme Came të tjerë, Murat Bashën, Sali Llanin, Jashar Veli Devën, etj. shtëpinë e Haxhi Lleshit (e pesta herë që digjet patriotike kish rënë në sy të pushtuesve,qeverisë Lelën, etj. Pëllumb Lleshin, Lutfi Lleshin, Shaqir “Informova hollësisht shokët për takimet dhe nga pushtuesit) kërkuan garanci deri tek Ura e italiane ku jo një herë i kishte bërë presion qe- Skukën, Nuz Majtarën i zbuluan dhe i internuan qëndrimin tonë në Pezë. Të gjithë ishin në një Serbinit në rrugën nacionale duke u shoqëruar verisë jugosllave të ndalonte veprimtarinë e tyre. në Peqin, Kavajë e gjer në Itali” Haxhi Lleshi ,Vi- mendje se pas një pune përgatitore prej më shu- me pushkatarët të ftuar në dasëm Në fund të vitit 1939 Beogradi vendosi të te,Njerëz Ngjarje Tiranë,1996 fq 43. më se një viti për të ngritur popullin në luftë të Më 18-19 tetor 1942 u organizua aksioni i shpërndajë emigrantët në thellësi të Jugosllavisë. Lëvizjet e para bashkë me luftëtarët i bënë mi- armatosur tani kishte ardhur momenti që Dibra 4 Çetës në rrugën Dibër e Madhe-Strugë, afër Disa nga emigrantët politikë i dërgoi nga Gosti- dis fshatrave të Strugës ku shkuan Haxhi Lleshi të kishte Çetën e saj Partizane.” (Haxhi Lleshi, Modriçit. Autokolona ushtarake u ndal pasi vari në Vërshac, BellaCerko, Valevo, Sarajevë, në Misllobezhë, Novoselë, Dollogozhdë, në la- Vite njerëz ngjarje fq. 90) partizanët kishin vendosur në rrugë disa prita, etj. Haxhi Lleshin e dërguan në Stari Beçaj, afër gjen Toskë, etj.Kudo i pritën mirë, u premtuan se Të gjithë shokët u shpërndanë nëpër fshatra ndërkohë u qëllua duke vrarë tre ushtarë italja- kufirit me Hungarinë. Ke mbajtur lidhje me Shqi- dotë shtonin rradhët e luftëtarëve, etj. për t’u takuar më 20 qershor në Zogje. Kish ar- në e plagosur disa ,të tjerë si dhe u kap shumë përinë i thanë, u ke dërguar ndihmë shqiptarëve Në fund të prillit shkuan në Zhupë e Prapanik dhur edhe Ramadan Çitaku, anëtar i Komitetit municion ushtarak. Më 1-2 dhjetor një pjesë e që janë hedhur në luftë kundër Italisë. Qëllimi tek Haxhi Prapaniku, në Banjisht e malin e tij, Qëndror Provizor të Partisë Komuniste Shqip- Çetës preu linjën telefonikePeshkopi-Bicaj dhe ishte t’i largonin sa më larg kufirirt për të mos në Dovolan tek Azis Spahiu, nëÇerenec tek Sibe tare. Fillimisht u krijua celula e parë e Partisë pjesa tjetër preu linjën telefonike Peshkopi-Ma- patur kontakt me patriotët dhe Shqipërinë. Në Gjurra, në Sopot tek Cen Puca, në Bulqizë tek ku bënin pjesë, Nazmi Rushiti, Qazim Prishtina, qellarë-Tiranë. mars 1941 Haxhi Lleshi mori leje nga internimi Dull Gjini, në Zogje tek Qamil Lleshi, në Bllacë Zoi Themeli, Irfan Hajrullai e Veli Deva. U bise- Në shkurt 1943 Çeta e Dibrës shkoi në Mat e në Shkup dhe erdhi në Dibër të Madhe. Ai u tek Jashar Zeneli e Baba Zeneli, në Selishtë tek dua për të krijuar një celulë në Sllovë me Dali Martanesh për bashkërendim të aksioneve kun- bashkua me shqetësimet e njerëzve dhe u bëri Taf Kaziu, nëKatër Grykët tek Rrahman Dervishi Ndreun, Esat Ndreun, Abedin Shehun dhe Ilmi dër pushtuesit, lidhje të cilat jo vetëm u zgjeruan thirrje të organizoheshin kundër pushtuesve e Ali Pepa, në Lis, Patin e Macukull të Matit. Dy Çaushollin. por bashkëpunimi vazhdoi duke u focuar më italo- gjermanë që përgatiteshin të sulmonin Ju- muaj me luftëtarët e tij Haxhi Lleshi kaloi fshat Në çetë u rrjeshtuan 20 partizanë. Përveç shumë deri në çlirimin e vendit. Çeta e Dibrës gosllavinë. Shqetësim i madh ishte mungesa e më fshat në Dibër e Mat. Takuan miqtë e vjetër e anëtarëve të celulës, të pranishëm ishin Demir u rrit në aksione kundër armiqve dhe fashistëve armëve ; kërkuan disa herë nga autoritetet civile krijuan miqësi të reja duke zhvilluar një veprim- Gashi, Xhavit Hatipi, Beshir Laçi, Ilmi Çausholli, italjanë, pushtuesve të vendit. Ishte një tmerr për dhe ushtarake në Dibër të Madhe ; u dhanë disa tari të gjërë propogandistike në dobi të luftës për Musa Lala, Ali Pepa, Sulë Muça, Rrahman Der- armikun dhe një faktor i madh shprese e besimi. armë italjane trofe. Thirrjes së patriotëve merrni të tërhequr sa më shumë njerëz në rezistencën vishi, Bajram Buci, Nuz Majtara, Shefki Riza Ajo u mbështet në popull, tek fshatarët e varfër e armët tueja, bënë që të grumbulloheshin mjaft antifashiste. Lleshi, Ymer Lleshi, Hamdi Lleshi, Bajram Nezi- patriot, duke e çuar më përpara traditën e luftës qytetarë të armatosur. Pushtuesit nëpërmjet veglave të tyre u ri, Sulë Lleshi, etj. Komisar u caktua Qazim Pri- për liri e pavarësi. Në ditët e para të prillit italjanët shtrinë for- përpoqën t’i largonin nga lufta Aqif dhe Haxhi shtina, ndërsa komandant Haxhi Lleshi. Çeta u Populli e ruajti dhe mbështeti kudo e kur- cat e Divizionit “Firence” në vijën Maqellarë– Lleshin.Për kete Qazim Mulleti prefekt i krijua në Kodrën e Limume, përball “Vishkullit”, doherë, fuqimisht, me bukë e pa bukë, me armë Shupenzë-Miresh-Klenjë e deri në Librazhd. Në Peshkopisë u takua ne shtepin e Lil Dedes ne një pemë shekullore dëshmitare e shumë ngja- e pa armë. Mbështetja mbarë popullore e Çetës brezin e dytëqëfillonte nga Smolliku në Strikçan- Çernen(Maqellare).Përpjekje të tilla bënë edhe rjeve të mëdha historike të fshatit Zogje. u tregua në vendosmërinë për zgjedhjen e Kës- Zerqan-Fush Bulqizë-Mali i Bllacës-Katër Grykët Osman Mema(ish-bashkëluftëtar i Halit Lleshit Natën e formimit tëÇetës u vendos të orga- hillave Nacionalclirimtare, zgjerimin e luftës, qe vendosur Bataljoni Alpin “Brenero”. në levizjen e MARSIT 1922) dhe Irfan Ohri (Nip nizohej aksioni i parë tek Gurët e Skënderbeut rregjistrimin vullnetar në rrjeshtat partizane Atdhetarët dibranë bënë planin për t’u nisur i Iliaz .P.Dibres ).Nga këto takime ata dolën me afër Bulqizës. Pa gdhirë data e 27 qershorit njës- duke e bërë të domosdoshme rritjen e njësive në dy drejtime. Haxhi Lleshi e Ymer Lleshi me të vendosur në luftën kundër fashizmit. iti i ndarë në grupe u nis nga shtëpia e Mustafa më të mëdha ushtarake si bataljonet e brigadat 200 veta u nisën në krahun Sebetovë, Tërbaç, Formimi i Partisë Komuniste i dha impulse Çakallit e Dullë Gjinit dhe zunë pritë tek Gurët partizane. Për këtë arësye populli e kujton dhe Çerenec, Viçisht. Aqif Lleshi me Hamdi Lleshin të reja rritjes e organizimit të luftës kundër pu- e Skënderbeut ku u godit nga partizanët kamjoni feston me krenari 75 vjetorin e formimit të Çetës me 100 pushkatarë në Bllatë, Reshan e Maqel- shtuesve fashistë. Në Dibër ajo kish nisur Nazmi i Postës ushtarake ; Uvranë 3 italjanë e disa të së parë partizane të Dibrës. larë. Më 6 prill filluan veprimet luftarake dhe në Rushitin, për bashkimin luftarak të popullit, për tjerë u plagosën. Gazeta “Tomorri” që transpo- befasi të plotë u morën postat kufitare të Ostre- punën me rininë, për lidhjet me fshatin, format tonte posta u shpua nga plumbat u shpërnda në * Sekretar i Komuitetit të LANÇ Bulqizë nit, Mireshit e Viçishtit dhe erdhën deri në ko- e organizimit të luftës, etj. Bashkë me Nazmiun Dibër të Madhe, gjë që bëri jehonë të madhe 20 - Qershor 2017 nr. 134 fragment
shkrimtarit. - Pa merak – e mirëpriti ai. “Nuk ia kam frikën zjarrit e rebeshit, Çerdhe të liris’ shtëpit e Martaneshit... Kriste mitrolozi, gjëmonte mortaja, Para partizan! - thërriste Baba Faja. ” Atë ditë Hajredin Demiri më dha vargjet e I Celës: ... ”Në teqen bujare ti na bashkove, në rrugën e zotit gjithnjë na drejtove... Ti na bane thirrje: do çlirue vatani! Të gjithë pas teje: Prina Baba Xhani! 4) Dhembje. Krenari. Burrat hedhin krahet në supet e njeri tjetrit. Si mal dhëmbja rën- don. Zgjohen kujtimet. Flasin. Malli ndez flakë dashurinë. Urrejtja lëviz. Mblidhet cif- la- cifla dejeve të gjakut. Djeg vrasja e marsit për “Tribunin e lirisë Mustafa Xhani” 5).
* * *
- Tuçi! - e përmendi një zë i gëzuar. Rahman Hanku e pa. Bënte homazhe në varrezat e dëshmorve të Dibrës. - Më thirrën të rënët, - u përgjegj dhe iu hodh në qafë Rahmanit. - Në secilin dëshmor ndodhet babai yt - i tha Rahmani duke u puthur e përzierë lotët... - Doktor me emër. Ka fituar grada shken- core – foli krenar Isa Kola. Baba Faja me baballarë të Këshillit Botëror Betkashian pak ditë para se të vritej. - Sa i ngjet babait! – ia priti një veteran me dekorata në gjoks. - Me forcën e shpirtit Babai shëronte njeriun, - tha veterani. - I biri, me forcën e shkencës, - u përgjigj Rahmani. PESHA E MARSIT TË VRARË ... Tuçin e deshi zoti dhe njeriu. Në arteriet e Nga Lutfi Hanku dhe në shkronjat e emrit të babit në truallin pushtuan sheshin. Buzët e nxehta të Tuçit jetës së tij lëvrin gjaku i Baba Fajes. Edhe sot e oborrit më një rriskë guri. E shkruante në puthën bronxin e ftohtë. ”Babi im!”- pësh- Faria e Kamber Shehut dëgjon atë zë mistik: - ”E vranë, mami?” portë e në murin e shtëpisë. përiti. Zemra ngrohu zemrën. Loti u bë zjarr. - “Xixa, kush ju tha se më kanë vrarë? - Jo, shpirt... Ti ke mua. ” * Bëhej nervoz fëmija. Xixa dhe miqtë ia di- Ai ndezi sheshin. Dëgjoi emrin e Babait dhe Eshtë e thinjur nga plaga e dhëmbjes nin hallin e lëngatës së fshehtë. Ndaj ata nuk kokën e ngre lart. së marsit të vrarë. Ajo tret sytë mbi Tuçin, ëndon nëpër vite pesha e hidhur e mar- e linin në vetminë e plagës. Dëgjonte mijra - O Baba jonë! - foli Zenja. Ajo vuri dorën Verën, Rezartin dhe Heljanën. Mediton... sit të vrarë. Një varg i gjatë njerëzish episode të urta, hyjnore, episode të luftës, të mbi bust duke gëlltitur gulshet e idhta. Lumturohet. lëviz në rrugën e Elbasanit. Të heshtur, ëmbla, të hidhura... Atëhere” zgjohej” shpirti Mblidhen lëngatat në shesh dhe dhëmbja “I kam këtu, brenda meje” - i thotë vetes R me zë pak. si kortezh. Mes tyre - Xixa . Mban për dore i Baba Fajes. Zbriste nga universi i shpirtrave bëhet sa Bardheta. Të reja e të rinj hodhën voglushin. Ai erdhi në këtë botë si dhuratë të botës mistike. Pesha e rëndë lehtësohet në mbi bust lule. Tingujt e çiftelisë u derdhën si e shenjtë dashurie. shpirtin e heshtur të Tuçit. Kaltërsia e syve të vajtonin preludin e marsit të vrarë. * * * Në qafë te kodrës së Saukut kthejnë majtas e humbet paksa urrejtjen e fshehur, diku në Drita e tij zgjoi shpirtrat krijues. Vargjeve për në selinë e shpirtrave, ku zbardhon qyteti thelb të vetësisë. Por shija e hidhur e marsit të të poetve rapsodi u dha gjuhën e tingujve. Mengjeset vesojnë. i mermertë në heshtje të dhimbshme. Aty vrarë mbetet si plagë dhimbjeje e pambyllur, Tingujt u shpirtëzuan në zërin epik të ar- Shekulli njëzet u mplak me dhëmbje. prehen të rënët, dëshmia e Atdheut. Gjaku që i zgjon vetëdijen. tistëve popullorë. Dëshmitë memece e mekatare përgjumen në dhe nderi i kombit. Në krye simboli i lir- “Ndizen brigje, ndizen maja, turbullirën e shkronjave. Ato maisen në fjalët isë:përmendorja” Nëna Shqipëri”. Vështron * * * gjëmon topi e mortaja, e rrahura si plagë dhëmbje. Politika vesh krenare bijtë e vet. thonë:trimi Baba Faja, surratin me maska krimesh. Fabrikuan dhe - Ja, këtu, - e drejtoi Xixa fëmijën. Hëna uli qerpikët. Flladi ndezi freskinë mbi armiq sulmon. grackën e hijeve të 18 marsit. E qëndisën me - Babi im? - foli me ngashërim njomëzaku mëngjezore. Kaptina përzuri muzgun e hirtë. Ti gjëkundi nuk u ndale , rrobën fetare. Denoncuan botërisht krimin dhe vuri lulet e oborrit të shtëpisë pranë Sheshi Belik zbuloi gjelbërimin me lule delje as nder kreshta, as ndër male, në Institucionin e shenjtë. Faturuan gjakun. emrit të shkruar me ngjyrë ari në mermerin dhe vjollca aromatike. Reja mbi Bardhetë Shqipëris’ zemrën ia fale, Gojët shoqëruan smogun zyrtar të gazetave e bardhë. u ça. Dielli, mbret i universit, fokusoi mbi Baba Faja Jonë”! 1) duke e akuzuar kryegjyshin si vrasës”për Kishte rilindur Ai: Baba Faja! Emrin e shesh rrezet më të ëmbla e të këndshme, Ai mbi vdekjen. Rrjedh gjaku i tij, plaz- të ruajtur ligjet e besimit bektashian”... . i 6) përjetësisë, simbol mishërimi “Mustafa”, si ta dinte se aty pushonte një përmasë arti mohet te fëmijët e tij, në vargje, në këngë, lidhur me agjenturat e huaja”. Apo tym- e pagëzoi nëna Xixë. ”Tuçi” e thirri ajo. mbuluar me flamurin kombëtar. Pas pak përmendore. Në oda e kuvende burrash ai naja që gjoja jetën e tyre e mori revolja e ”Tuçi”! - e thirrëm edhe ne me dashuri em- Martaneshi zbriti monopateve nën ligjërimën flet. Martaneshi, Çermenika, Zerqani, Mati, Mestan Ujanikut i cili “ka organizuar kom- rin përkëdhelës. Dy dashuri. Dy jetë në një e bilbilave, si në kuvendet e hershme. Katër Grykët e Dibrës këndojnë me shpirt: plotin kundër patriotëve Baba Faja e Baba 7) emër. Të plazmuar. Dy të rinj shpërveshën me kujdes flamurin “Hej bini trima, hasmit bini! Fejzo...” - Të qofsha falë, o Zot! Nuk ma bëre shpir- kuq e zi. Burri me taxhë e mjekër në bronx jep kushtrimin bir’i kavajës. Mestani, një ndër adhuruesit e Baba Fajes. tin varr!- foli e përvajshme Xixa duke e parë u zbulua. Përkrah trimit Babë Myslimit Absurdi nuk u përcuall si pështyma. Vetëm të birin që po rregullonte lulet mbi mermer. - Baba Faja!- dëgjoi turma zërin e njohur Buçet zan’i Baba Fajes. mashtruesit e kulisave e besuan. M. Ujanikun - E vranë, mami? të Sali Fejzës. I mahnitur e mbërtheu bustin Hej gjëmon Dibra e Martaneshi, e akuzuan”se kishte qenë bashkëpunëtor - ”Jo, shpirt... Ti ke mua.” - u përgjigj me krahët e gjatë. Jehonën e zërit të fortë Kur lufton Mustafa Xhani, në vrasjen e Baba Fajes” dhe, pasi doli jo e 8) ajo, duke fshehur sytë e përlotur. Lëmshi i epik të emrit të heroit e kthyen malet si të përkrah burrit Haxhi Lleshi vërtetë..., e varën në çengel . hidhur brenda fëmijës u shkri dhe u derdh gjemonin. sulmon rreptë si luani. 2) Guximi për të shkruar të vërtetën, bur- me pika lotësh mbi mermer. Si nuk e shkrinë Aty e solli historia, me taxhë e mjekër. Komandanti prin në ballë, gosej. Formula e Pilatit u dogj, pasi hëngri pllakën e gurtë? - Erdhi Baba Faja, heeeej! Ngritën zërin , nëpër shkrepa, nëpër pllaja. shumë shpirtra guximtarë. Edhe pluhuri i Ngacmohej malli dhe instikti i fëmijës. sa u mori fyti Rahman Lena me Beshir Balën . N’zemër rron përjetë i gjallë. harresës u shkund. Koha shumëzoi ngjyrat Vetëm një herë ta shikonte, t’i dëgjonte Rahmani e shprazi tri herë revolen. Pas Trimi besnik Baba Faja”! 3) e politikës. Dhjetëvjecari i fundit i shekullit zërin e magjishëm, të shijonte përkëdheljet e tij Isuf Kënga dhe Cen Biçaku. Jehuan malet Koha ecën. Ai zgjohet. Rritet. Flet me XX zjarreve pluraliste u fryni. U zgjuan dorës, puthjet xinxiste të mjekrës, prehërin e e grykat, sa zbriti në shesh Tuçi. Pas e ndo- intelektualët. Ata frymëzohen. Derdhin fjalë dyshimet e krimit në gazeta, forume polike ngrohtë, t’i merrte bekimin dhe “shuplakën” qën Fejzë Xhani me Lutfi Alinë. Ata hodhën zemre për Heroin e tyre. e rrethe shkencore: e ëmbël të Babait. Ah, sa ëndërr e lodhshme! lule nga oborri i shtëpisë së Babait. Mbi to - ”Jam Qerim Lila . A ban me m’i fut “Baba Faja ishtë vrarë me urdhër, biles Ai e shuante paksa mallin me fotografitë vezullonin lotët e pathara. Dhimbja e lavdia këto vargje në librin tënd?”- i drejtohet ai tregoi dhe njeriun që e kishte bërë. (Këtë nr. Qershor 2017 - 21 134 letërsi Tregim nga Alban Tufa ia kam shkruar me emër dhe Ramiz Alisë). me filozofi mistike. Atëhere ai person tha se kam patur urdhër!”9). Ai nuk mund të ketë dalë jashtë vetësisë. ... _”Krisma dëgjova. Thanë se i vrau ”Më 16 mars 1947 Dede Abazi, Baba Fejza, kryegjyshi. Nuk i besova... dhe më bur- Baba Faja, Baba Zeneli dhe Ibrahim Haznaj gosën”- iu përgjegj Ibrahim Haznaj shkrim- kishin ngrënë bashkë në shtëpinë e Baba tarit. Fajes!”13). Prandaj “vrasja nuk u bë për për- - ”Ju e keni deklaruar në gazetë:”Dede plasje fetare”14). Abazi vrau veten”! Krimi u realizua me gjakftohtësi djallëzore. jë ditë kur dielli ia bënte me sy fshatit Rreng, u kthye Thartin Shtaza nga - ”Nuk ma merr mendja. Jezitia i ka vrarë Ai shfrytëzoi klimën e acartë të reformimit. Kanadaja. I gjithë fshati u gëzua madje sa nuk pëlcitën nga qejfi sepse kish imamët në shtëpinë e Zotit dhe në Qerbela”. Ndaj dhe fatura e vrasjeve mbeti nëpër labir- - ”U burgosën që të heshtësh? inthet e thashethemeve, ndërsa krimi u fsheh ardh prej kurbeti i biri i Bevramit, e fill të nesërmen do martohej. Kërciti - ”Eh hilet e kësaj bote. Të them një fjalë nën vetullat e politikës. Kurthit i eleminimit lodra e surleja dhe krejt fshatin e përpiu një aheng i paparë e i padëgjuar në anët tona. të urtë: gjarperinjtë edhe të cofët, nuk i trego- politik të Baba Fajes nuk është kryer nga Para se të ikte andej, në anën tjetër të tokës, fshati, e mbante mend për një djalë jnë këmbët e veta”, - tha duke psherëtirë Abas Dedej”15). qëN i kishte shokët e rrallë. Ishte punëtor, me sedër, e ma së shumti i besës. Biles, të Haznai i lodhur. Personazhi okular ndez një tjetër dritë:”- gjitha cucat e fshatit e kishin si vëlla. Për tu habit qe fakti se dhe ai, i donte si motra. Media e shkruar rastis të veshë ndonjë in- Nuk besoj që ata t’i ketë vrarë kryegjyshi, Shkurt: lum ajo që do ish nafaka e këtij djali. formacion me trille vërbuese, sa të çoroditet pasi nuk kishte asnjë arsye... Ata i dhanë njeriu. Dhunimi i të vërtetës me subjektiviz- postin e kryegjyshit”. 16) Thartini kishte punuar me vite të tana edhe e kishte bà, si i thonë: paren grumbull. ma errëson dhe turbullon logjikën e ftohtë, Lexohet qartë skaneri i logjikës për marsin Kishte marrë letrat e tashmë do shkonte e vinte prej kurbeti sa herë ti tekej apo ta por nuk mund ta varrosë. Një ditë drita e e vrarë... merrte malli për të ëmën. Para një viti, i ati, njëmendje me të shoqen e vet, prej nevoje, qiririt do ta ndriçojë errësirën. Agimet nuk “Bektashizmi, do të njohë ... mekje të e aq më pak prej qejfit, i kishin gjet një nuse, nga ato të motit e të zakonit: e hijshme thinjen. Baba Faja në 36 shkronjat do të zg- frikshme të dritës së vet, por shuarje asn- e punëtore, babë e nanë të ndershmëm dhe ata po ashtu shumë punëtorë. Kishin fol johet!Edhe si legjendë, por i vërtetë. Do të jëherë. ”17) zgjohet sepse nga lisi madhështor i rrezuar e ishin njoft pastajmi në skajp, e tashmë kishte ardh koha me u bà të dashtunit dhe me plumba, të gjithë nxjerrin shkarpa për * * * hasmit e njëri-tjetrit (kanë thonë të parët se me hasmin ndan shtratin). zjarr... Larg vendit, para se të kthehej, Thartini kishte qenë një hamshor i vërtetë. Ai djali i Vrasja e vetëvrasja e marsit, në shtypin Avokatia e përjetësisë, historia, e ka ndrojtur e i ndershëm kishte marrë udhën e djallit: s’ishte më në këtë qenie burrërore. komunist të asaj kohe, janë komentuar si akte gjykuar krimin e plagës së marsit. Her- Nuk mbahej mend sa kurmet e vajzave kishte shqyer. Nuk i vëmë faj, larg atdheut, të kryegjyshit, por në deklarimet okulare, onjtë nuk i humbasin vlerat kombëtare e larg njerëzve që donte, ai do e shfrynte mallin diku, dhe kjo kishte qenë menyra me madje edhe të shkruara, thuhet se “Dede shpirtërore. Ata i ruan kombi si legjendë. Abazi kishte marredhënie të mira me Baba Si dëshmi jeshilon dhe Baba Faja legjendar e natyrshme që i vinte një malësori në pikun e moshës. Biles vitin e fundit, kur fliste Fajen dhe gjithmonë i sjellshëm me të”.10) në botën nacionaliste atdhetare dhe në për- me të fejuarën e tij, e kapte një trazim në bark, diç e përzier mes mallit dhe dashurisë, Pra, “Baba Faja është vrarë thellësisht për jetësinë mistike. e dëng pas mbarimit të bisedës shkonte e shkarkohej mbi kurmin e Kanadezes dhjetë arsye politike e jo fetare”.11) Shekujt do t’i përcjellin njeri- tjetrit plagët vjet më të madhe. Kjo ishte si me thënë…grua për letra. Njeriu që kryen vrasje , humb ekujlibrin e dhëmbjes të marsit të vrarë në dritë hijet Buzët e Thartinit vetëm qeshën gjithë dasmën. Qeshën e nënqeshën. U zgërdhinë, mendor duke përjetuar depresione të thella e kohës së njeriut, të legjendës së ndritur, psikike e shpirterore. Kalon në allucina- Heroit të Popullit, burrit të shtetit me taxhë u kënaqën. Kjo qe hera e dytë që e vishte këtë kostum të zi, dhe për dreq, sa herë cion, shpërfytyrohet si qenje njerëzore. e mjekër, Babait simbol të lirisë”Qytetarit lëshonte sytë në veten e vet, parasysh iu shfaqte e shoqja e vjetër, e huaja, ose më Në ato momente vret ose vetëvritet. Dede të nderit”, të mirësisë hyjnore: Baba Faje troç, ajo që i sistemoi jetën dhe që bëri njeri. Se nuk thonë kot: kush të jep letrat, Abazi gëzonte qetësi temperamenti, qetësi Martaneshi! është me të dhënë jetën. Herë e gjitha kjo i dukej dasëm, e herë-herë dukej një lojë psikike të shëndoshë. Dede Abazi u ul në - Jeton legjenda? e bukur që po e luante për së dyti. Ishte nata e parë qe do flinte me një shqiptare, me poltronin e shenjte dhe të lartë hyjnore të - Sa jeta e Kombit! të drejta të plota si nga ana ligjore ashtu dhe fetare. Ndërgjegja e tij sapo fillonte të kryegjyshatës. Ishte pikërisht dëshira dhe ... përkrahja e Baba Fajes që e uli në atë poltron, Dhemb plaga e marsit të vrarë... Dëgjo- pastrohej. Ia kishte premtuar vetes këtë, madje edhe Zotit. Ai do ti përkushtohej kësaj edhe pse Dedenë rregjimi i kohës e kishte jeni! Ajo rënkon në misteret e shpirtit. Zëri i vajze të bukur dhe të njomë ngjashëm përpikmërisht me pranëverën. Do i dedikonte klasifikuar”Bir reaksionari”.12) tij brenda nesh rron... Në 36 shkronja Burri jetën, madje do jepte atë nëse do të qe e nevojshme, sepse e kishte tashmë shpirt. I Baba Faja persekutimin politik e quante i dheut na zgjon. ishte betuar Zotit se do e donte me palcë trupit të tij, por kurrherë ajo s’do e merrte amoralitet. Prandaj Dede nuk kishte pse të F U N D vesh për asnjërën nga kanadezet. ushqehej me ndjenjën e hakmarrjes si hyjnor Pare e madhe u hodh në dasëm, saqë Thartini, sa si shlyu të gjitha shpenzimet dhe harxhet e dasmës me paret që hodhën dasmorët. Mbrëmja u derdh përmbi fshat e pllakosi gjithë horizontin. Hëna përtace u shfaq përmes qiellit, e gjatë gjithë mbrëmjes nuk reshti duke e parë nusen e re mu në kokërr Shkëputur nga libri të syrit. Nusja, kur kërcente mundohej ta shmangte atë, e si pa të keq, i kthente shpinën “Marsi i Vravë” vazhdimisht. Sa herë shikimi zgjaste mbi disa sekonda, nusja ulte kokën. Askush * Dialog nënë e bir tek varret nuk e vu re, se ajo ish nuse, e koka ulur duhej mbajt. Hëna i trazonte diç në stomak “Deshmorët e Kombit” 5 maj nuses së re. Mosbesim? Tradhëti? Veç një Zot mundet me i zbërthy këto komplekset 1958. e nuseve, aq më shumë të nuseve të reja. 1,2,3) Këngë të luftës Na.Cl. Edhe në dhomën e saj të gjumit, tek priste dhëndërrin Thartin, hëna nuk iu shqit. vëllimi 5 f.662 Përmes dritares lëshnote sytë e saj të hirtë e nuses veç i ngjethej mishi çdo çast e më fort. 4-Gazeta.Martaneshi.Qershor 2004.nr.8 Për nji grimëkohë e imagjinoi veten kapërthyer në shtrat me Thartin Shtazën, mbër- 5) Sali Berisha në përkujtimin thyer në krahët e tij gjithë qime e muskuj, duke u kafshuar në buzë e qafë me të, deri në e Ballëm Sulltanit në Mar- çastin kur kujtoi kokërdhokët e hënës mbi jorganin e shtratit ku gjendej ulur gati-gati tanesh më 26 qershor 2006. kacipupthi. U çua, afroi perden dhe sytë e hënës njëkohshëm ngelën jashtë dritares. 6) Gazeta Bashkimi. Mars Prapa derës u dëgjuan zëra. Thartin Shtaza u fut me vrull në dhomën e gjumit duke 1947 7) E. Hoxha –vepra v.4 f 281. marrë shqelma e shpulla nga kushërinj e farefis. 8) T. Lubonja –Nën peshën e U ul mbi krevat. Sytë i shëndritnin. Hoqi kollaren ndërkohë nga prapa derës sërish dhunës f.21 botim 1993 zëra, por këtë herë në formë kënge: 9) Alternativa SD. Maj 1992. Fryny era, u hap dera / hym m’zati te mushqerra /Or muzat, or kreje-shnejk / 10) I Haznaj.Gazeta 55 19 Veç kadal e mos u mbejt. mars 2008 Kjo u këndua dy herë në një ritëm të çrregullt dhe nën zëra burrash e grashë, që 11) A. Kotani – Libri “Mustafa Xhani”. thuajse i dinin fort mirë këto punë. E pastajmi vijuan: 12) S.Ahmetaj. Bektashizmi Dy bilbila në një trinë / një n’gjunjë e tjetri n’shpinë. nën smogun e një libri.f.111 Thartini u cua, fiku dritën dhe të dy nuse e dhëndërr bënë ato që sugjeronin këngët. 13,16)I .Haznaj. Gazeta 55. -Nënë, lëri ato petulla dhe hajde brenda- urdhëroi dhëndërri pa i thënë as 19 mars 2005 mirëmëngjes të ëmës. 14,15,) A. Kotani – Monografi “Mustafa Xhani”, + “Tirana -Urdhno mor bir- u afrua ajo me një mashë që pikonte vaj të nxehtë. Observer” 18.04.2006 -Thuaj babës që kjo nuse nuk bën për mua- foli ai. Bëhuni gati e çojeni andej nga 17) E cituar nga S. Ahmataj: erdh. “Bektashizmi nën smogun e -Pse mor bir- pyeti ajo e shtangur. një libri”, f. 37). -Nuk ishte vajzë nënë- sosi ai. Peshkopi 2016 22 - Qershor 2017 nr. 134 kulturë
Nga Arsim Kolari
avarësish se vitet ikin, duket se vlerat e këngëve të tij vazhdojnë rrugën Sulejman Borova, artisti që i Pduke anashkaluar kufijtë e “Shqipërisë londineze” dhe aq më tepër qytetin e Dibrës, ku ai u lind. Me këngëtarin gjeni, me karri- erë mbi 50 vjeçare, i cili prej tre dekadash jeton në Amerikë, në ditët e qëndrimit në dhuroi vlera këngës dibrane vendlindje, kemi bërë një bisedë të lirë, i cili kujton dhe vlerëson kohën e krijimeve disa këngë. Po përmendim bashkëpunimin të tij artistike. Sulejman Borova u lind në me ikonën e muzikës shqiptare, Nexhmije vitin 1938 në Dibër, dhe është njëri nga ata Pagarushën me këngën “Ma ke gishitin për artistë të këngës epiko-lirike dibrane i cili unazë”, pas së cilës Nexhmija i dha vlerë- këngën e trashëgoi nga xhaxhai Ramadani sime të mëdha Sulejmanit, si një artist me që ka kënduar me çifteli, i ati Muharemi, dy vlera kombëtare. motrat, e më në fund për ta pasuar këtë rrugë “Dasma në Malësi” apo “Shtatë palë lo- edhe djali, Muharemi. Shkollën fillore e ka dra” lindi si ide e kompozitorit Musa Piperku, kryer në Dibër, në ish Sh.F. “Skënderbeu”, i cili këtë këngë e punoi enkas për Sulejm- ku këndonte kohë pas kohe nëpër programe anin, që rezultoi të jetë njëra nga këngët më për fëmijë. Pastaj, gjatë shkollës së mesme, të pëlqyera që pasqyron në mënyrën më në vitin 1954 mësuesi i fiskulturës Abedin origjinale emocionet e një martese mes dy Shehu (Dervishi), që ishte edhe përgjegjës malësorësh. Sulejmani, veçanërisht kur zihet për jetën kulturore-zbavitëse në shkollë dhe në gojë Kosova dhe populli kosovar, flet me në qytet, organizoni një koncert ku ftoi të një zë të flaktë që i buron nga shpirti, e thotë: gjithë talentët e këngës dibrane, mes të cilëve “Vëllezërit tanë të Kosovës, kanë vuajtur e edhe Sulejmanin. Në këtë eveniment u dal- luftuar me jetën, sa s’ka ku shkon më. Me luan tre solistë: Emijane Baholli, Sulejman nderime u përkulem dhe gjithë ato koncerte Borova dhe Niko Strashevski, e orkestrina që i realizuam bashkë, qenë –me Kosovën, përbëhej nga përcjellësi Sllave Mitrevski, në për Kosovën-”. paterica Abdul Kërçishta, në prim Muhamed Në Amerikë fillimisht shkon si i ftuar Çutra dhe klarinetist ishte Ramo Kurtishi. për të kënduar, ku ndeshet me mikpritjen e Pas këtij suksesi, i vjen ftesa nga Sh.K.A. mërgimtarëve. Atje këndonte nëpër ahengje “Liman Kaba”, ku në vitin 1955 fillon punën familjare, e fundjavave në Kriveland, te një zyrtarisht si këngëtar i kësaj shoqërie, por siç lokal i një pronari strugan, mblidhte mërgim- rrëfen artisti, fillimet nuk i ka pasur të lehta, tarët për t’i disponuar me muzikën dhe e përkrahjen më të madhe në këtë periud- zërin e tij magjik. Jo vetëm këtu, por edhe hë e pat nga muzikanti Atli Qormemeti, e në shumë vende të tjera, nga ku u vendos kështu filloi t’i përshtatet orkestrës e ambi- përfundimisht si banor i Amerikës. entit. Klarinetisti i shoqërisë, një mjeshtër Ne foto: Sulejman Borova dhe Arsim Kolari Plot 247 koncerte e festivale të mbushu- i vërtetë, i vetëmësuar i këtij instrumenti, “Klarineti i artë”. prezent në performimet e kësaj Shoqërie ra me suksese e mirënjohje nga më të ndrysh- Eshtref Çutra, ishte i antarësuar që nga viti Viti 1972 solli sukseset e reja si për Sho- gjatë këtij turneu. met, nëpër të gjithë Evropën, e kur e pyesim 1945, ardhjen e Sulejmanit si solist nuk e qërinë “Liman Kaba”, poashtu edhe ndritjen Gjatë bisedës, artisti ynë kujton edhe artistin tonë se si erdhën gjithë këto arritje, pa me sy pozitiv, deri kur ia njohu talentin, artistike të Sulejman Borovës, duke u lejuar Gllogovcin, ku koncerti është mbajtur nën ai thotë se sistemi atëhershëm i përkrahu për t’u bërë njëri nga përkrahësit dhe miqtë që koncertet të mbaheshin në Shqipërinë tytat e automatëve dhe për reagim, edhe pse vlerat tona kombëtare, të cilat gjetën vend më të afërt të tij. Koncertet e para i realizoi “komuniste”. Koncertet nisën nga Tirana, ku kishte ulëse, publiku e përcolli koncertin në talentin e kolegëve të tij dibranë, artistë si: nëpër disa fshatra: Sollokiç, Banjisht, Gajre në Pallatin e Kongreseve u dogjën këmisha në këmbë. Sulejmani rrëfen: -“Këtu publiku Bukurie Shemsiu, Lumturie Kuriu, Muhamed e Llazaropole, për t’ia hapur rrugën koncertit e njerëzit vërshuan në skenë teksa këndonte triumfoi teksa u këndua kënga “Mahmut Dac Vërzivolli, Bukurie Mezelxhiu, Violeta madhështor në stadiumin e lojërave me dorë Sulejmani e Violeta, poashtu me luajtjen Kalisi”, e në këto momente policia sërbe nisi Turkeshi, Bukurie Kasapi, Bashkim Paçuku, në Gjakovë, ku në maj të viti 1968 Sh.K.A. e valles dyshe dibrane nga koreografët e ta ndalojë koncertin, por me ndëryhrjen e Haxhi Maqellara, Bukurie Uruçi, etj. Të cilët “Liman Kaba” performoi para më shumë shekullit dibran: Abedin Kolari dhe Refik kryetarit të sindikatës së zonës, koncerti madhështonin çdo manifestim në Dibër me se 10 mijë njerëzve. “Skënderbeu te guri i Papraniku. Emocionet qenë të mëdha, sa vazhdoi. Kur mbaroi koncerti, kryetari i sin- prezencën e tyre. Veçanërsisht pjesëmarrja vashës” e komponuar nga mjeshtri i madh që lotë, këngë e përqafime u derdhën nën dikatës më tha: -Sulejman, keni kujdes kur e ansamblit nëpër dasmat dibrane, që për- dibran Musa Piperku, dhe “Elez Isufi, arusha këtë godinë nga publiku që shihej për herë të ktheheni, sepse dyshohet se autobusin e bën një art të vërtetë, që nga dasma e parë, e maleve” ishin dy këngët e kënduara nga të parë ndoshta me njeriun e gjakut të tij. Pas kanë minuar!. Në autobus ishim rreth 50 martesa e Gazmend Ajdaragës, e deri në Sulejmani që u duartrokitën aq shumë, sa Tiranës, radha i erdhi Durrësit me një koncert anëtarë të ansamblit, e pa i treguar askujt, vitet më të fundit, u dha motiveve të dasmës që në fund të koncertit një grup prej 30 të madhështor, pastaj në Laç, Kavajë, Elbasan, u nisëm dhe fatmirësisht nuk ndodhi ajo që dibrane një ripërtrirje, për të cilën artisti na rinjsh brohoritën “Dibra, Gjakova; Sulejman Fier, Gjirokastër, Burrel e deri në Peshkopi. parashihej”. thotë se ndoshta mund të përsëritet pas nja Borova!”, kujtime të cilat kanë ngelur thellë Me këtë rrugë që e përshkoi ky ansambël, Inçizimet e para i realizoi në Radio Pr- 100 vjetësh. Projekti që e risolli sërish në në zemrën e artistit dhe i kujton me nostalgji e theu “murin e shekullit”, veçanërisht kur ishtinën e atëherëshme me ndihmën e të skenë, është kënga më e re duet me djalin, të madhe. kumbonte zëri i Sulejmanit me “Këngën e madhit Lorenc Andoni, ku ndër të parat qenë Muharem Borovën, që i kushtohet qytetit Pas disa vitesh, erdhi ftesa për pjesëmar- Bajram Currit”, për të ngelur sot si një em- këngët “Moj e mirë e re” (punuar nga Rexhep të Dibrës dhe titullohet “Dibra ime, Dibra rje në Festivalin “Akordet e Kosovës”, e në blemë e kohës. Mynishi, me violinë Isak Muçolli), “Kosova” nanë”. Aktualisht jeton në Amerikë bashkë edicionin e parë u paraqit me këngën “Vasha Shoqata “Përpjekja” e themeluar nga (punuar nga shahiri Demir Krasniqi), duke me familjen e djalit, por malli për vendlind- dibrane” të punuar nga Nazim Kaba dhe e studentët shqiptarë të Beogradit, që funk- bashkëpunuar njëkohësisht me produksionin jen dhe historinë e saj, e sjell gati çdo vit kënduar duet me artisten e madhe pejane siononte në Beograd, në mesin e viteve “Lyra” dhe Estradën Profesionale të Prisht- ku miqtë e vjetër e presin me padurim të Shahindere Bërlajolli-Stafaj, duke u nderuar ’70 e ftoi edhe ansamblin “Liman Kaba” të inës, ku bënin pjesë violinisti i madh Qazim kujtojnë rininë kur i dhanë Dibrës imazhin me çmimin e tretë si komponimi më i mirë. performonte nëpër ish Jugosllavinë, me çrast Uruçi, këngëtaret e mirënjohura Safete Rugo- e qytetit të artit dhe kulturës. Në gjashtë edicione të tjera të këtij festivali, nami i shoqërisë u rrit edhe më gjërë. E themi va e Nexhmije Pagarusha, me të cilët punoi Sulejman Borova mori pjesë me këngët e kështu sepse, vërshuan vlerësimet pozitive punuara nga mjeshtrit e komponimeve muz- nga kritikë të mëdhenj të Ballkanit, ishin ikore qytetare Musa Piperku e Nazim Kaba: mbi 10 koncerte vetëm në Zagreb, ndërsa “Mikpritja”, “Dasma në Malësi”, “Seç feston- në Festivalin Ndërkombëtar të Zagrebit, te Dibra, ditën e çlirimit” (në bashkëpunim në sallën madhështore “Vatosllav Lisinski” me artisten dibrane Violeta Turkeshin), ku shoqëria “Liman Kaba”u dallua nga më të fituan vendin e parë nga publiku, etj. mirat, sidomos me artisten Lejla Basha që Gjatë organizimit të 25 vjetorit të kishte rol të trefishtë, ndaj mori “Medaljen themelimit të Radio Televizionit të Shkupit, e artë”. Publiku u ngrit në këmbë me duar- Sulejmani merr pjesë si i ftuar special bashkë trokitje frenetike kur Sulejmani mbaroi së me Nexhmije Pagarushën, dhe organizatori kënduari këngët e repertuarit të tij. Emocione i këtij eventi Zhivko Firov, e prezanton të magjishme kishte edhe kur anëtari i ans- me këngëtarët Aleksandër Sarievskin, nga amblit, Muhamed Vërzivolli interpretoi me Galeçniku i Dibrës dhe Jonçe Kristovskin tekst origjinal “Këngën e Dedë Gjo Lulit” në nga Manastiri, i cili e fton atë në koncertin mes të Beogradit. Në mbarim të këtij turneu, e organizuar në vitin 1971 në Manastir, ku Remzi Kërluku përcjell se emri i Shoqërisë fiton çmimin “Fyelli i artë”, ndërkaq klar- “Liman Kaba” është shkruar me shkronja inetisti dibran Sabri Meçe, e fitoi çmimin të arta në kujtesën e gjithë atyre që qenë nr. Qershor 2017 - 23 134
Homazh DO TË ELIMINOHESHIN NË KAMPE SHFAROSËSE... Nga Dedë Doçi mënyra e grumbullimit, mënyra e dërgimit në Selishtë dhe atje në prezencë të forcave uke lexuar ngjarjet e qershorit 1948 të ndryshme t’i ekzekutonin dhe t’i futnin në Dtronditemi nga torturat dhe nga reprezal- një varr masiv si armiq. Pra të bën përshtypje jet që ka bërë regjimi komunist në fillimet e se regjimi të bënte armik dhe të luftonte brez vendosjes së pushtetit komunist në Shqipëri. pas brezi (d.m.th.) nuk mjaftohej vetëm me Dihet se regjimi komunist ishte i egër, i babain por dhe me djalin. pamëshirë dhe kishte në planet e tij shfaros- Por lind pyetja: Kush ishin Mexhit Mena, jen e njerëzve gjoja “tradhtarë”, “kundër- Martin Rajta, Baftjar buci, Dali Gjoçi, lekë shtarë” të tij. Si në gjithë Shqipërinë edhe Doçi? Në përgjithësi ishin në kohën e partisë në Dibër u bënë arrestime të mëdha dhe së punës, njerëz të rinj, punëtorë, të urtë, të shumta për të eliminuar të gjithë njerëzit të ndershëm, djem të familjeve të mira, të që mendohej se ishin të rrezikshëm, dhe që veçanta për të cilat krenohej dhe Lura. Kudo origjina dhe mendimi i tyre ishte e kundërt që punonin lanë përshtypje të mira, por kurrë me regjimin. nuk u mposhtën, nuk u gjunjëzuar. Nga këta Nga zona e Lurës, u vranë trimat nga 4 nuk jetojnë, por vetëm Dali Gjoçi jeton dhe shtëpia e Bajraktarit të Lurës (Menës) dhe gëzon respektin e popullit të Lurës, njerëzve jo pak, por edhe ai që mbeti gjallë dhe u që e njohin shokët e miqve të tij që i ka të burgos, Mexhiti, u vu në listën e vdekjes shumtë kudo. që një ditë të afërt regjimi i asaj kohe do ta Këta persona do të eliminoheshin në eliminonte si kundërshtar i regjimit. Po kësh- kampe shfarosje, një ishte në Selishtë të Di- tu dhe pas eliminimit të Preng Gjergj Rajtës, brës që e kishte planifikuar regjimi komunist. ishte vënë në listë për shfarosje dhe Martin I përmenda këta emra, për të kujtuar veprën Prengë Rajta nga Krej-Lura. Lista e vdekjes, e nderuar të baballarëve që u dënuan dhe që u mbush me emra të atyre që u ishin vrarë u ekzekutuan në burgjet e komunizmit, pro E mira Mirandë, apo burgosur baballarët. Në këto lista ishte përmenden dhe djemtë e tyre të cilët vetëm Baftjar Hajredin Buci nga Vlashaj Lurë. Sikur se erdhi demokracia se dhe këta do të bur- nuk mjaftoi vdekja në burg e Hajredin Bucit goseshin dhe do të eliminoheshin bashkë dhe Baftjar Buci vendoset në listat e vdekjes, me dibranë të tjerë që ishin jo më pak se ti u dorëzove... që do të eliminoheshin në një moment të 136 vetë. volitshëm për regjimin. Krahas fshatrave të I kujtojmë me respekt të veçantë qën- Nga Musa Hoxha përgjigj me të njëjtën dashuri. Atë që nd- Lurës edhe në Lurë të Vjetër vdekjet dhe drimet e këtyre burave të vërtetë që s’i trembi jemë sot pothuajse njësoj e ndjemë vite më reprezaljet nuk kanë pas fund. Ishte opera- burgu, as plumbi për lirinë dhe demokracinë. çuditshme që shirat në këtë stinë parë kur ajo u diagnostikua me sëmundjen cioni i qershorit që burgosi të nderuarin, Këto lloj veprash do t’i kujtojmë gjithmonë në Toronto nuk po kanë fund. Bien e pashërueshme. Filloi një luftë mes jetës të mençurin, trimin dhe njeriun shembull, me respekt dhe përulemi para qëndrimit të dhe nuk mbahen mend kur filluan. dhe armikut të saj. Lufta formon karaktere. Sulë Gjoçin, i cili vuajti dhe u izolua nga këtyre burrave. E regjimi, por me gjithë vuajtjet ai shkëlqeu Duke folur për torturat e ushtruar ndaj Edhe dje njësoj. Ndërsa pikat e avashta të Jeta në luftë nxjerr në pah vlerat e karakter- shiut rrëshqisnin në xhamin e dritares, një eve. Këtu mikja jone e mire triumfoi disa si drita e diellit dhe mbylli jetën në moshë njerëzve “kundërshtarë”, të regjimit në gjendje jo e mirë më pushtoi. Ti pret të herë duke e sfiduar vdekjen deri në tallje. të madhe duke lënë kujtime e mbresa te të kohën e diktaturës, autori i nderuar Ramadan ndrisin rrezet e diellit por fillojnë pikat e Po, po, e vërtetë. gjithë. Mençuria e tij, trimëria dhe lufta që i Sulë Ajazi në librin e tij. shiut duke krijuar imazhe të ngjashme me Vetëm një vit më parë familja ime po bënte regjimi, lanë pasoja dhe për djalin e tij, Lura, kështjellë lavdie, shkruan: fytyra të njohura...disa herë më duken si përgatitej për një eveniment. Ndërsa po Daliun i cili për moshën që pati gjatë regjimit Po torturave në qelitë e errëta, fytyra të ëmbla fëmijësh që lotojnë. Këto bënim listën për miqtë që do të ftonim ku komunist vuajti aq shumë sa kur e shikojmë Cili burrë u përball? momente meditimi pranë fytyrave prej shiu natyrisht familja e Mirandës dhe Mumtazit sot mund të pyesni: Sa forcë qëndrueshmërie Llesh Bib Doçi, kapedani, m’i ndërpreu një telefonate që nuk e di pse radhiteshin të parët si mikpritësit tanë të tregoi Daliu për të përballuar atë regjim Komunizmi jetën ia mori. më shkaktoi një trishtim. Fytyra ime dhe e parë në Toronto. Po na mundonte mendimi shumë të egër. Edhe Daliu për të përballu- Diktatura komuniste vriste e priste vazh- gruas u bëëne njësh me fytyrat prej shiu se si mund t’i ftonim kur Miranda ishte ar atë regjim shumë të egër. Edhe Daliu u dimisht familjet e mira, ajo i eliminonte brez në xham. Mikja jonë e lashtë dhe e mirë në luftë, për të fituar jetën. I ftuam dhe vendos nga ish-regjimi që një ditë të bukur pas brezi, babë e bir. na kishte lënë. Natyrshëm në këtë moment ato erdhën korrekt, dhe plot fisnikëri në sipas komunistëve, do të arrestohej dhe do Ja çfarë shkruan Ramadan Ajazi për të shfaqen kujtimet më të bukura dhe aq paraqitje. Për në ishte jo vetëm gëzim por të eliminohej në Selishtë të Dibrës dhe së babain e tij Sulë Ajazi: më shumë neve. Për ne ajo, Miranda dhe edhe surprizë që na emocionoi pa masë. basku me 136 dibranë do të shfaroseshin si Mulliri i kafes ngjyrë ari Mumtazi ishin mikpritësat e parë në jetën Filloi evenimenti. Mes gëzimit dhe haresë kundërshtarë të regjimit komunist, dhe në Pronari i tij, Sul Ajazi e re që nisem në Toronto. Çdo emigrant e dhe kërcimeve pa u ndalur të të ftuarve malet e Selishtës do të bëhej një varr masiv Diktatura, armik e shpalli di se çdo të thotë ditë e parë në një vend ngrihet edhe e mira Mirandë duke kërcyer si i bënë në vende të tjera, por dhe Daliu Babë e bir në burg i futi. të panjohur. Por kur fati i mirë të sjell dhe udhëhequr vallen. U emocionova pa ishte në listat e vdekjes. Në këtë grup lurasish Nga familjet më kundërshtarë ndaj pranë njerëzve zemërbardhë e bujarë si masë. Ajo jo vetëm na nderoi, për të cilën siç ishin Mexhit Mena, Martin Rajta, Baftjar regjimit të diktaturës komuniste në Lurë, ato, ndjehesh i qetë , i respektuar dhe pse e përqafova me plot zemër, por edhe na Buci, Dali Gjoçi që ishin regjistruar nga reg- në Dibër dhe në Shqipëri, është familja e jo edhe i fortë. Edhe ato, pak kohë para tregoi si sfidohet e keqja si fitohet kundër jimi komunist si kundërshtarë, ishte dhe Lekë nderuar e Menës në Fushë-Lurë. Diktatura i vrau familjarisht, qëndrimi i tyre burrëror do nesh, kishin shkelur në Toronto. Ishim me saj. Fitohet vetëm me dashuri për jetën. Për Doçi, i cili nuk u përkul para luftës klasore që u bëhej për hir të babës, Llesh Doçi që u mbetet i paharruar në shekuj. Me të drejtë të njëjtat halle. Bisedonim pa fund, por mua ajo atë ditë ishte në triumf. Për mua arrestua në qershor 1946 dhe për disa ditë Ramadan Ajazi shkruan për njërin nga trimat gjithnjë humori shoqëronte bisedat tona ajo atë ditë ishte heroina që injoroi vdekjen tortura në kampin famëkeq të Pollozhanit, e Meneve: duke u harruar deri në mesnatë. Miranda dhe besova që ajo fitoi. duke treguar trimëri të lartë, vendosmëri të Trim me fletë ishte e pastër e sinqertë dhe ishte ajo që Nga ajo ditë nuk e pamë më...vetëm veçantë për luftën kundër komunizmit, Llesh Ish Isa Mena na mbante gjallë shpresat për një jetë më që lajmet që merrnim nuk ishin të mira... Bibë Doçi edhe në momentin e fundit të Djalë petrit të mirë. Ajo e donte jetën dhe si e tillë ajo Prandaj mendoj që bëme mirë. Nuk do ta jetës së tij la këtë amanet: E kish lindur nana. i dha jetës jetë. Pikërisht në Toronto lindi qajmë edhe pse zemra na tradhton. Do ta “ Kush të rrojë torturat e komunizmit Nga shembujt e shumtë të eliminimit djalin e saj të dytë, e shtoi familjen, shtoi kujtojmë gjithnjë për humorin e saj për të mos i harrojë. Përfitojë nga momenti i dhe të shfarosjes së kundërshtarëve të reg- gëzimin. Miranda ishte e thjeshtë edhe pse nxitjen e shpresave. Do ta kujtojmë duke kujtesës të kujtojë me respekt aktin e të jimit komunist del se Lura e pagoi shumë hequr vallen e të paktëve të kësaj bote të në vendin që lamë pati punuar në pozici- gjithë të burgosurve politike në atë kamp, shtrenjtë, 34 viktima të pafajshme vetëm se one drejtuese të sektorit të ekonomisë. Disa përkohshme. për ndihmën që i thanë Llesh Bibë Doçit në ishin trima, familje të nderuar, të shkolluar herë me shaka thoshte. Sa isha e vogël me Jam i sigurt që po të ishe sot midis nesh momentin e fundit të jetës dhe për respektin dhe donin një regjim ndryshe e mendonin thoshin goca e mësuese Ramies (një ndër Mirandë e dashur do të qeshje dhe vetëm që i bënë, duke e nderuar me ngritjen në ndryshe të ardhmen, mendimet e të cilëve, mësueset më të nderuara në rreth Ramie fjalën “u dorëzove” nuk do ta pranoje... këmbë në momentin e marrjes së trupit nga dolën në ditët tona që ata kërkonin liri e Rama (Disha), kur u martova me thoshin Se ti ishe me të vërtetë e fortë. salla që për këtë veprim ata u torturuan. Sikur demokraci. gruaja e Mumtazit (një ndër financierët më Se ti u tregove me të vërtetë e fortë deri të mos mjaftonte ekzekutimi i Llesh Bibë I kujtojmë me respekt këta të nderuar që të mirë ish drejtor Banke). Dhe vazhdonte në fund. Doçit, regjimi komunist kishte vendos që s’e trembnin për të drejtën dhe lirinë. Të mos po me shaka... edhe unë kam qenë shefe Të qoftë i lehtë dheu mikja jonë e mirë dhe Lekën ta ekzekutonte një ditë bashkë me i harrojmë asnjëherë kampet e shfarosjes ha ha. Me çiltërsinë që e karakterizonte na Miranda Daci Rama. shokët e lartëpërmendur si “Kundërshtarë” dhe listat e vdekjes, por të mos marrim hak. jepte edhe humorin e saj. të regjimit komunist. Historia të shpalosi të vërtetat dhe ato që u Jeta që ajo e vlerësonte aq shumë nuk iu (Marrë nga FB i autorit, 22 qershor 2017) Ishin përgatitur mënyra e arrestimit, flijuan të nderohen dhe të respektohen. 24 - Qershor 2017 nr. 134 Libra
1500 1000 700 lekë lekë lekë
700 lekë Të gjithë këto tituj 1500 te libraria M&B në lekë 3000 Tiranë i gjeni me lekë ...dhe mbi 100 tituj 10% zbritje nga 1 500 1000 të tjerë të autorëve 3 korriku deri më 31 lekë lekë dibranë... vëllime gusht 2017
... Askush nuk mund të thotë se këto Munir Shehu këngë e gojëdhëna u trilluan ashtu, kot së koti nga populli. Ato e kanë një burim, për këtë as që mund të dyshohet. Në to shihet Munir Shehu qartë vringëllima e shpatës, lufta për mbijetesë, për liri. Burimi është populli, vetë historia e tij. Pra, mund të konsiderohen si dokumente historike për ngjarjet që përshkruhen në to. Çështja e folklorit me burim shumë të DIBRA MUNIR SHEHU vjetër është si puna e muzikës. Nuk mund ta lexosh melodinë pa parë më parë çelsin e muzikës në krye të pentagramit. Ashtu si për muzikën, që, këtë çelës nuk mund ta gjesh gjëkundi, vetëm në muzikë, Rrëfime dhe po ashtu edhe për folklorin, këtë çelës nuk mund ta gjesh gjëkundi, vetëm në folklor, 9 789928 172952 këngë dibrane Çmimi: 700 lekë d.m.th., në popull. DIBRA NË SHEKUJT E SUNDIMIT OSMAN DIBRA NË SHEKUJT
1500 700 700 700 1000 lekë lekë lekë lekë lekë
Të gjitha këto botime i gjeni pranë rrjetit të librarive Adrion në Tiranë, librarisë M&B në Tiranë (pranë kryqëzimit te Selvia në Rrugën e Dibrës ose në librari “Fleta XXI” në Peshkopi. Email: [email protected] Tel: +355 69 20 68 603 (Viber) +355 68 65 08 441 (Whats App):
www.rrugaearberit.com
Na ndiqni online, falë ndihmës së z. Agim Deva, të cilin e falenderojmë për ndihmën dhe përkushtimin.
Informacioni për faqen online: [email protected] Informacioni për versionin e printuar: [email protected] Përdor kontakt page për pyetje dhe sygjerime.
Shtyp butonin “NDIHMO EDHE TI” që gjendet në faqen e parë në versionin online për tu abonuar dhe kontribuar në botimin e gazetës, ose kontakto me redaksinë. Çdo kontribut bëhet publik.
Çdo lloje kontributi shkon në masën 100% në llogarinë e gazetës në Tiranë/Shqiperi në mënyrë të sigurtë përmes PayPal.
Website është një kontribut në shërbim të botimit të gazetës “Rruga e Arbërit”, lobimit për ndërtimin e rrugës me të njëjtin emër, që do lidhë Tiranën me pjesën tjetër të Ballkanit në Lindje të Shqipërisë, si dhe zhvillimin e Dibrës dhe krahinave përreth.