ZARZĄD GMINY DOŁHOBYCZÓW
STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DOŁHOBYCZÓW
CZĘŚĆ II
KIERUNKI I ZASADY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
ZESPÓŁ AUTORSKI PROJEKTANT WIODĄCY mgr Iliana Zawadzka – Górska nr upr. 363/88 SFERA KULTUROWA mgr Barbara Buszewicz SFERA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA mgr Jadwiga Ćwik SFERA PRZYRODNICZA mgr Jolanta Siemaszkiewicz KOMUNIKACJA, INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Lucjan Michalczyk ROLNICTWO, LEŚNICTWO, MIESZKALNICTWO mgr inż. Barbara Strzemecka-Gromek
DOŁHOBYCZÓW 2002
1
SPIS TREŚCI
1. USTALENIA OGÓLNE ...... 3
1.1. WSTĘP ...... 3
1.2. CELE ROZWOJOWE GMINY...... 3
1.3. INNE USTALENIA ...... 4
1.4. PROBLEMY ROZWOJOWE...... 5
2. POLITYKA OSIĄGANIA CELÓW ROZWOJU GMINY ...... 7
2.1. KIERUNKI I ZASADY OCHRONY WARTOŚCI I ZASOBÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...... 7
2.2. KIERUNKI I ZASADY OCHRONY DÓBR KULTURY...... 11
2.3. PROGNOZY DEMOGRAFICZNE ORAZ POLITYKA ZATRUDNIENIA I ZMNIEJSZANIA BEZROBOCIA ...... 14
2.4. KIERUNKI I ZASADY ROZWOJU INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ I MIESZKALNICTWA...... 16 2.4.1. Usługi publiczne ...... 16 2.4.2. Kierunki rozwoju usług komercyjnych ...... 20 2.4.3. Mieszkalnictwo...... 20
2.5. KIERUNKI I ZASADY ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I DROBNEJ WYTWÓRCZOŚCI...... 21
2.6. ROZWÓJ ROLNICTWA ORAZ KIERUNKI ROZWOJU LEŚNICTWA...... 22 2.6.1. Kierunki i zasady rozwoju rolnictwa i jego otoczenia ...... 22 2.6.2. Kierunki i zasady rozwoju rolnictwa...... 25
2.7. KIERUNKI ROZWOJU FUNKCJI REKREACJI...... 26
2.8. KIERUNKI I ZASADY ROZWOJU KOMUNIKACJI ...... 30
2.9. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ...... 32 2.9.1. Zaopatrzenie w wodę ...... 32 2.9.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków...... 32 2.9.3. Gospodarka odpadami stałymi...... 33 2.9.4. Elektroenergetyka...... 33 2.9.5. Zaopatrzenie w gaz i ciepłownictwo...... 34 2.9.6. Telekomunikacja...... 34
2.10. BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTWA I OCHRONA LUDNOŚCI...... 35
3. KIERUNKI ROZWOJU STRUKTURY FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNEJ ORAZ ZABUDOWY...... 35
3.1. FUNKCJE GMINY...... 35
3.2. KIERUNKI I ZASADY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO...... 36
3.3. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA TERENÓW ZABUDOWANYCH...... 42
3.4. KIERUNKI I ZASADY UKSZTAŁTOWANIA TERENÓW OTWARTYCH...... 45 3.4.1. Tereny rolne (rolnicza przestrzeń produkcyjna)...... 45 3.4.2. Lasy i grunty leśne...... 46 3.4.3. Łąki, pastwiska i wody powierzchniowe...... 46
4. INSTRUMENTY REALIZACJI POLITYKI PRZESTRZENNEJ ...... 47
4.1. KIERUNKI I ZASADY GOSPODAROWANIA GRUNTAMI I RYNKIEM NIERUCHOMOŚCI...... 47
4.2. OPRACOWANIA PLANISTYCZNE ...... 48 4.2.1. Opracowania w myśl ustawy z dnia 12 lipca 1994 r. o planowaniu przestrzennym...... 48 4.2.2. Opracowania w myśl ustawy z dnia 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym...... 49 4.2.3. Tereny wymagające opracowań planów zagospodarowania przestrzennego...... 49
4.3. INSTRUMENTY POLITYKI PRZESTRZENNEJ WSPIERAJĄCE DZIAŁANIA INWESTYCYJNE...... 50 4.3.1. Instrumenty prawne ...... 50 4.3.2. Instrumenty finansowe oraz działania stymulujące rozwój przedsiębiorczości...... 51
2
1. Ustalenia ogólne 1.1. Wstęp Głównym zadaniem Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy zgodnie z Ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 15 poz. 138 z 1999r. – tekst jednolity z późniejszymi zmianami) jest osiągnięcie ładu przestrzennego poprzez określenie kierunków i zasad jej rozwoju, a także jej głównych funkcji oraz rozmieszczenie ich w przestrzeni. Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego przedstawione są w formie: opisowej pt.: Kierunki zagospodarowania przestrzennego graficznej na mapie w skali 1:25 000 pt.: Kierunki rozwoju oraz Infrastruktura techniczna w skali 1:10 000 Studium nie jest aktem prawnym, ale podlega uchwaleniu przez Radę Gminy jako instrument działalności samorządu gminnego wskazujący kierunki rozwoju gminy dla osiągnięcia zamierzonych celów zawartych w Strategii rozwoju gminy. 1.2. Cele rozwojowe gminy. Gmina nie posiada uchwalonej strategii rozwoju gminy – projekt Strategii rozwoju gmin Ulhówek, Dołhobyczów, Lubycza Królewska opracowany przez prof. dr hab. Bogdana Kościka, mgr inż. Barbarę Gradziuk, dr Piotra Gradziuka i mgr inż. Bogusława Klimczuka w Akademii Rolniczej w Lublinie – Instytut Nauk Rolniczych w Zamościu – nie spełniła oczekiwań Zarządu i Rady Gminy. Biorąc pod uwagę uwarunkowania rozwoju gminy, problemy rozwojowe oraz analizę mocnych i słabych (SWOT) stron gminy uważa się, że głównym celem rozwoju gminy winna być aktywizacja społeczno – gospodarcza z zachowaniem zasad zróżnicowanego rozwoju. Za cele strategiczne należałoby uznać: - tworzenie warunków wzrostu gospodarczego; - stworzenie szans poprawy jakości życia mieszkańców; - racjonalne wykorzystanie środowiska przyrodniczego i kulturowego przy jednoczesnej ich ochronie dla zrównoważonego rozwoju obszaru.
3 1.3. Inne ustalenia Zgodnie z obowiązującą Ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym w Studium muszą być uwzględnione zadania rządowe oraz wojewódzkie zawarte w rejestrze zadań. Na obecnym etapie opracowania brak jest takiego rejestru, w związku z powyższym w Studium przyjmuje się zalecenia określone przez Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Oddział Terenowy w Zamościu pismo nr BPPZ.7322/20/IS/2002 z dnia 25 kwietnia 2002 r. oraz Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Delegatura w Zamościu pismo nr RRZ II 7041/31/2002 z dnia 6 maja 2002 r. stanowiące załączniki nr 1 i 2. W Studium przyjmuje się zalecenia i wnioski instytucji realizujących zadania rządowe i wojewódzkie, które zebrane są w części dokumentacji formalno-prawnej Studium – odrębna teczka. W Studium uwzględnia się również kierunki rozwoju zawarte w Strategii Woj. Lubelskiego oraz ustalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Woj. Lubelskiego (Uchwały Sejmiku Województwa Lubelskiego: nr XXII/265/2000 z 14. 07. 2000r. oraz XLU/597/2002 z dnia 29. 07. 2002r.) W Studium zgodnie z art. 6 ust. 5 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 15 poz. 139 z 1999 r. tekst jednolity z późniejszymi zmianami) określa się: 1. Obszary objęte lub wskazane do objęcia ochroną na podstawie przepisów szczególnych. 2. Lokalne wartości środowiska przyrodniczego i zagrożenia środowiskowe. 3. Obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w tym wyłączone z zabudowy. 4. Obszary zabudowane ze wskazaniem, w miarę potrzeby terenów wymagających przekształceń lub rehabilitacji. 5. Obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę, ze wskazaniem – w miarę potrzeby – obszarów do zorganizowanej działalności inwestycyjnej. 5a. Obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę wynikającą z potrzeby zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej. 6. Kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym obszary na których będą stosowane indywidualne i grupowe systemy oczyszczania ścieków, a także tereny niezbędne dla wytyczania ścieżek rowerowych.
4 7. Obszary, dla których sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest obowiązkowe na mocy przepisów szczególnych lub ze względu na istniejące uwarunkowania. 8. Obszary przewidywane do realizacji zadań i programów wynikających z polityki, o której mowa w ust. 2 („ustalenia strategii województwa zawarte w planie zagospodarowania przestrzennego województwa” – dotyczy zadań rządowych i wojewódzkich – opisane jak wyżej). 1.4. Problemy rozwojowe Diagnoza stanu istniejącego wynikająca z uwarunkowań rozwoju gminy pozwala na identyfikację najważniejszych problemów występujących w gminie. Występowanie ich wymaga rozwiązań, ewentualnie złagodzenie w bliższym lub dalszym przedziale czasu. Identyfikowane problemy uporządkowano w grupy zagadnień. Problemy przyrodnicze i kulturowe: bardzo dobre gleby stanowiące często barierę lokalizacyjną; erozja gleb lessowych; mała lesistość gminy; niewykorzystywanie zasobów surowców energetycznych i niedostateczne ich przebadanie; zanieczyszczenie wód powierzchniowych ściekami rolniczymi (środki chemiczne, nawozy) i komunalnymi; zły stan znacznej części obiektów zabytków; zniszczenie krajobrazu kulturowego poprzez znaczną przemianę układu przestrzennego gminy oraz znaczną likwidację budownictwa tradycyjnego (typizacja form i materiałów); niewykorzystane walory przyrodnicze dla rozwoju turystyki. Problemy społeczno – gospodarcze: deformacja struktur demograficznych - niedobór kobiet w wieku rozrodczym przy przewadze kobiet starszych roczników nad mężczyznami (wysoka umieralność); - znaczny udział ludności w wieku poprodukcyjnym (starzenie się społeczeństwa);
5 - bardzo duża migracja zewnętrzna ludzi młodych (wyludnienie wsi) zarówno stała jak i okresowa; - wysoki wskaźnik obciążenia ekonomicznego ludności (liczba osób nieprodukcyjnych na 100 produkcyjnych); wysokie bezrobocie głównie na obszarach dawnych PGR-ów (rozwój patologii, niska konsumpcja dóbr, znaczne obniżenie standardu życia); duży udział zatrudnionych w rolnictwie; niski poziom wykształcenia, słabe kwalifikacje, mała aktywność i przedsiębiorczość znacznej części społeczeństwa, a w szczególności na obszarach po PGR-owskich; słabe wyposażenie większości jednostek osadniczych w podstawowe usługi; spadek opłacalności produkcji rolnej, głownie tradycyjnej; niskie dochody osobiste większości społeczeństwa, uniemożliwiające odtworzenie majątku własnego; bardzo słaby przyrost miejsc pracy; znaczne, niewykorzystane zasoby terenowe i kubaturowe zasoby terenowe i kubaturowe (pustostany). Problemy strukturalne i kapitałowo – inwestycyjne monofunkcyjność większości obszaru gminy przeważa surowcowa produkcja rolnicza; konieczność restrukturyzacji rolnictwa; dewastacja większości obiektów zakładów rolnych byłych PGR-ów oraz Spółdzielni Produkcyjnych; duży procent gospodarstw rolnych prowadzonych przez ludzi starszych o niskich kwalifikacjach – wyludnianie się, a nawet zupełne zanikanie wsi, głównie wzdłuż granicy państwowej; konieczność znalezienia alternatywnego zatrudnienia nadwyżek roboczych na terenach byłych PGR-ów (bardzo duże bezrobocie); niewystarczający napływ kapitału zewnętrznego przy jednoczesnym małym udziale kapitału rodzimego; ograniczona atrakcyjność inwestycyjna – peryferyjne położenie w kraju i regionie, brak samodzielnego przejścia granicznego. Problemy z zakresu komunikacji i infrastruktury technicznej. niskie parametry techniczne dróg wszystkich kategorii; 6 słaba w większości nawierzchnia dróg, a część dróg gminnych wymaga modernizacji i utwardzenia; brak bezpiecznych ciągów pieszych i rowerowych wzdłuż istniejących ciągów komunikacyjnych; brak odpowiednio wyposażonego przejścia granicznego z Ukrainą; brak w większości wsi o gospodarce indywidualnej zbiorczych systemów kanalizacyjnych przy jednoczesnym słabym zabezpieczeniu szamb i gnojowników; brak w części gminy zbiorczych systemów zaopatrzenia w wodę (część wsi o gospodarce indywidualnej – mało i średnioobszarowej). 2. Polityka osiągania celów rozwoju gminy 2.1. Kierunki i zasady ochrony wartości i zasobów środowiska przyrodniczego. Ochronie wartości i zasobów środowiska przyrodniczego powinna być głównym priorytetem polityki w obszarze gminy. Osiągnięcie powyższego celu wymaga kształtowania struktury funkcjonalno – przestrzennej gminy w nawiązaniu do systemów przyrodniczych, prze przyjście następujących kierunków i zasad działania. 1. Ochrony konserwatorskiej Dołhobyczowskieg Obszaru Chronionego Krajobrazu zgodnie z obowiązującymi przepisami (Rozporządzenie Wojewody Zamojskiego nr 48 z dnia 17 września 1996 r. – Dz. Urzęd. Woj. Zamojskiego nr 29, poz. 170), przez przestrzeganie wprowadzonych zakresów: - prowadzenia działalności wzmagającej procesy erozyjne, - wypalania roślinności, - stosowania zrębów zupełnych w lasach, - zmian stosunków wodnych naruszających równowagę ekologiczną systemów, regulacji rzek i potoków, - składowania, wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości, innego zanieczyszczania wód i gleby, - stosowania w gospodarce rolnej, leśnej, zadrzewionej środków chemicznych I i II klasy toksyczności, - niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin, - chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia nor i legowisk zwierzęcych, gniazd ptasich i wybierania jaj.
7 Zasady wyszczególnione wyżej nie dotyczą działań wynikających z racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej. 2. Ochrony konserwatorskiej rezerwatu przyrody „Suśle Wzgórze”, którego celem utworzenia było zachowanie kolonii susła perełkowatego (M.P. nr 5, poz. 58 z roku 1996). W celu poprawy warunków siedliskowych rezerwatu (zmniejszanie się populacji susła) wymagane jest podjęcie działań ochronnych w postaci regularnego koszenia pastwiska i usunięcia części krzewin zgodnie z „Programem ochrony susła perełkowatego” (Próchnicki, Duda 1998 r.). 4. Objęcia ochroną prawną obszarów i obiektów przyrodniczych, cechujących się wysokimi wartościami: a. utworzenie rezerwatu leśnego „Dołhodęby” (oddz. 166a, 167a, 168a,b,c – leśnictwo Dołhobyczów) o pow. 53,46 ha z reprezentatywnym dla Nadleśnictwa Mircze drzewostanem dębowym z typowym dla dąbrowy świetlistej runem, w którym występują: wawrzynek wilczełyko, powojnik prosty, lilia złotogłów, gnicznik leśny, podkolan biały oraz rzadkie rośliny jak: pięciornik biały, olszyn szerokolistny. Obszar zasiedla typowe dla grądów zgrupowania ptaków lęgowych z muchołówką białoszyją, dzięciołem średnim. b. utworzenie użytków ekologicznych obejmujących: źródło strumienia w oddziale leśnym 263f w leśnictwie Witków; pastwiska koło wsi Horodyszcze – gdzie występują chronione i rzadkie gatunki motyli: paź królowej, szłaczkort szafraniec, mieniak strużnik, bielinek rukiewnik, wietek gorczycznik, modruszek malczyk, modruszek dafned, a w latach 80-tych występowała duża kolonia susłów. W ostatnich latach nie potwierdzono obecności tych zwierząt, ale z uwagi na istniejące warunki siedliskowe istnieje szansa ich powrotu; stawy hodowlane w Kościaszynie – najcenniejsze w gminie stanowisko lęgowe ptaków wodnych: bąka, łabędzia niemego, kokoszki, trzciniaka, trzcinniczka, rokitniczka, brzęczka i in.; dwa starorzecza Bugu na północ od wsi Gołębie – o pow. 3 ha, z roślinnością wodną (turzyce, łączeń baldaszkowy). Objęcie ochroną starorzeczy umożliwi zachowanie typowych dla doliny Bugu siedlisk;
8 śródpolny staw na zachód od b. PGR Białystok – zarośnięty zbiornik wodny na niewielkim cieku, gdzie gniazduje m. in. błotniak stawowy, trzciniak, trzcinnczek; turzycowisko w dolinie Warężanki k/Mycowa – miejsce gniazdowania ptaków wróblowatych typowych dla trzcinowisk (potrzos, rokitniczek); śródleśne bagna z okresowymi oczkami wodnymi – leśnictwo Dołhobyczów, oddziały leśne: 178m – pow. 0,64 ha, 181c – pow. 0,24ha, 182a – pow. 1,45 ha, 192d – pow. 0,37 ha, 194h – pow. 0,37 ha. c. uznania za stanowisko dokumentacyjne odkrywki żwirów trzeciorzędowych na wtórnym złożu preglacjalnym – na południe od wsi Gołębie; 5. Objęcia wzmożoną ochroną przyrodniczego systemu gminy, zabezpieczającego jej funkcje ekologiczne, tj.: węzłów ekologicznych, które tworzą kompleksy leśne korytarzy ekologicznych (obszarów łącznikowych), które tworzą doliny rzeczne, w tym dolina Bugu – korytarz rangi międzynarodowej w projektowanym systemie ECONET – PL. W granicach systemu wprowadza się następujące wymogi i ograniczenia: prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z ustawą o lasach i prawem wynikającym z powołania Dołhobyczowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu; uwzględnienie ekologicznej funkcji lasów zgodnie z decyzją Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa nr 93 z dn. 15 lipca 1999 r. uznającą za lasy ochronne 21% powierzchni lasów państwowych w gminie Dołhobyczów (lasy wodochronne, lasy wodochronne stanowiące ostaje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej, lasy wodochronne stanowiące drzewostany nasienne, ostoje zwierząt podlegające ochronie gatunkowej); uwzględnienie w gospodarce leśnej ochrony śródleśnych bagien i okresowych oczek wodnych (utworzenie użytków ekologicznych) oraz przebudowy drzewostanów w kierunku zgodnym z siedliskiem (monokultury sosny, plantacje topolowe);
9 zakaz zabudowy dolin rzecznych, za wyjątkiem niezbędnych urządzeń hydrotechnicznych, infrastruktury technicznej, gospodarki rybackiej oraz niekubaturowych urządzeń rekreacyjnych; zakaz dokonywania zmian stosunków wodnych mogących przyczynić się do obniżenia zwierciadła wód gruntowych; utrzymanie i kształtowanie obudowy biologicznej cieków wodnych. 6. Objęcia strefą ochronną głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 407 (obszar całej gminy) narzucającej reżimy zagospodarowania, dotyczące: zakazu lokalizacji wszelkich nowych elementów zagospodarowania, które mogą zagrażać w sposób bezpośredni lub pośredni wodom podziemnym; rozpoczęcie działań mających na celu ograniczenie lub wyeliminowanie istniejących zagrożeń wód podziemnych (likwidacja dzikich wysypisk odpadów, wykonanie kanalizacji i oczyszczalni ścieków lub ich modernizacja w obszarach zurbanizowanych, uszczelnianie szamb na terenach, które nie będą kanalizowane. 7. Podejmowanie działań przeciwdziałających erozji gleb w rejonach największego zagrożenia obejmujących: rekultywację nieużytków poerozyjnych (zalesianie), kształtowanie poprzecznostokowego układu działek i pól, odpowiednią lokalizację w rzeźbie dróg rolniczych, stosowanie agrotechniki przeciwerozyjnej. 8. Ochrony przed zainwestowaniem kompleksów gleb o najwyższych wartościach przez wykluczenie zabudowy rolniczej przestrzeni produkcyjnej poza obszarami urbanizowanymi. 9. Utrzymania i wprowadzenia zieleni w obszarach zainwestowanych, w tym zieleni ochronnej. 10. Ustanowienia stref ochronnych od istniejących i projektowanych ujęć wody dla wodociągów grupowych. 11. Priorytetowego traktowania rozwoju technicznej infrastruktury ochrony środowiska (oczyszczalnie ścieków, sieć kanalizacyjna, systemowe rozwiązania gospodarki odpadami, gazyfikacja). 12. Ochrony złóż surowców mineralnych, z zakazem zabudowy obszaru złoża i możliwością wydobycia jedynie na zasadach koncesyjnych.
10 2.2. Kierunki i zasady ochrony dóbr kultury. Cele ukierunkowane na ochronę i zachowanie wartościowych zasobów dziedzictwa kulturowego oraz harmonijne zagospodarowanie przestrzenne obejmują: 1. Prowadzenie ochrony konserwatorskiej polegającej na zabezpieczeniu istniejących wartości i przywracaniu świetności obiektom, które uległy zniszczeniu. 1.1. W stosunku do obiektu i zespołu objętego ścisłą ochroną konserwatorską (wpisanego do rejestru zabytków) ustala się: - zachowanie zabytku w jego obecnej formie przestrzennej wraz z jego najbliższym otoczeniem, - utrzymanie w miarę możliwości pierwotnych funkcji obiektów zabytkowych, dopuszcza się możliwość dokonania zmian w sposobie użytkowania o ile zostaną zaakceptowane przez służby konserwatorskie, - użytkowanie gwarantujące zachowanie i utrzymanie zabytku, - przywracanie w miarę możliwości dawnej świetności obiektu przy jednoczesnej poprawie standardu funkcjonalnego i technicznego, - eksponowanie w krajobrazie i odpowiednie zagospodarowanie terenów otaczających, - zachowanie istniejących stref ochrony widokowej, krajobrazowej i osi widokowych, - uzgadnianie planowanych inwestycji na etapie ustalania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, - zatwierdzenie projektu wszelkich prac inwestycyjnych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, - objęcie ochroną prawną na mocy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (prawo lokalne), - prowadzenie bieżących prac porządkowych. 1.2. Dla obiektów i terenów znajdujących się w ewidencji konserwatorskiej oraz stanowisk archeologicznych ustala się następujące kierunki działania: - zachowanie w miarę możliwości w celu utrzymania tożsamości kulturowej miejsca, - użytkowanie gwarantujące zachowanie i utrzymanie zabytku i stanowiska archeologicznego,
11 - poprawa stanu technicznego i standardu estetycznego (w miarę możliwości), - na terenach rozpoznanych stanowisk archeologicznych wykonanie badań wyprzedzających lub sprawowanie stałego nadzoru konserwatorskiego przy realizacji inwestycyjnych prac ziemnych, - eksponowanie obiektów w krajobrazie i odpowiednie zagospodarowanie terenów otaczających, - zachowanie istniejących stref ochrony widokowej i krajobrazowej, - uzgodnienie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków projektu wykonania wszelkich prac inwestycyjnych, - obejmowanie ochroną na mocy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (prawo lokalne), - pozyskiwanie inwestorów zainteresowanych zagospodarowaniem i rewaloryzacją obiektów zabytkowych, - rozszerzanie prawnej ochrony obiektów i zespołów zabytkowych. 2. Kształtowanie harmonijnego krajobrazu kulturowego wymaga: - kontynuowania tradycyjnych form osadnictwa, - utrzymania regionalno-historycznej skali i struktury zachowanych starych jednostek osadniczych, - skupiania zabudowy na zasadzie dogęszczania istniejącej struktury jednostek osadniczych, - otaczania wysoką zielenią zabudowy wiejskiej i obiektów dysharmonijnych budownictwa wielorodzinnego oraz wielkokubaturowych budynków gospodarczych, - likwidacja zdekapitalizowanych obiektów poprodukcyjnych w dawnych PGRach, - nie wprowadzania ponownie obiektów agresywnych krajobrazowo (o dużych kubaturach, wysokich gabarytach, np. maszty, kominy, słupy wysokiego napięcia itp.), - ograniczania napowietrznych linii energetycznych i telekomunikacyjnych na rzecz sieci podziemnych, - preferowania formy zabudowy i materiałów elewacyjnych nawiązujących do regionalnej tradycji budowlanej, - utrzymania istniejących kapliczek i figur przydrożnych,
12 - wzbogacenia zagospodarowania punktów i ciągów widokowych, polegające na urządzaniu miejsc zatrzymania i zapewnieniu terenowej interpretacji obserwowanych widoków, - poprawa stanu technicznego i standardu estetycznego zabudowy i zagospodarowania terenów otaczających, - ograniczania rozwoju zabudowy wzdłuż granic kompleksów leśnych, - wprowadzenia stref ochrony krajobrazu kulturowego zgodnie z zaleceniami Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 3. Kształtowanie nowej tradycji i tożsamości ludzi poprzez identyfikację ich z miejscem zamieszkania. Należy chronić wszelkie przejawy działalności kulturowej i kulturotwórczej, odtwarzać przetrwałe tradycje, obrzędy oraz współczesne formy kontynuacji tradycji lokalnych poprzez: - utrzymanie Samorządowego Ośrodka Kultury w Dołhobyczowie, - utrzymanie działalności Gminnej Biblioteki Publicznej, - kontynuacja działalności zespołów ludowych, - patronat samorządu nad organizowaniem przeglądów lub festiwali sztuki ludowej, dożynek, dni miejscowości i innych form działalności regionalnej, - popieranie inicjatyw istniejących instytucji kulturalnych, - popieranie działalności artystycznej i ludowej na terenie gminy,
13 2.3. wspieranie inwestorów oraz instytucji rozszerzających ofertę w dziedzinie Prognozy demograficzne oraz polityka zatrudnienia i zmniejszania bezrobocia Uwzględniając diagnozę stanu istniejącego, wieloletnie tendencje odnośnie przyrostu naturalnego oraz salda migracji określono hipotetyczne prognozy demograficzne. Zakłada się następujące wielkości programowe, jako podstawę oceny potrzeb w zagospodarowaniu przestrzennym: przy założeniu utrzymania się wysokiego poziomu ruchliwości przestrzennej ludności (ujemnej) około 30 osób rocznie, a po roku 2005 – stopniowy spadek oraz przyrostu naturalnego zbliżonego do obserwowanego w ostatnich latach – zakłada się, że liczba ludności gminy Dołhobyczów ulegnie dalszemu zmniejszeniu (dynamika ok. 99%). W roku 2010 – osiągnie wielkość 6800 osób W roku 2015 – osiągnie wielkość 6000 – 6500 osób. W perspektywie mogą zaistnieć okoliczności, które wskazywałyby na konieczność założenia niższego tempa odpływu ludności (migracja dodatnia). Ocenia się, że w obszarze oddziaływania ośrodka gminnego Dołhobyczów procesy rynkowe sprzyjać będą aktywizacji obszaru z uwagi na mocny istniejący potencjał rozwojowy oraz uwarunkowania zewnętrzne gminy. Warunkiem koniecznym przyszłego dynamicznego rozwoju będzie podniesienie aktywności gospodarczej i inwestycyjnej gminy i warunków życia ludności oraz zatrzymanie na obszarze gminy przede wszystkim ludzi młodych, lepiej wykształconych, dynamicznych. Konieczna jest zmiana i wzbogacenie struktury gospodarczej gminy. Przyjmuje się, że główne znaczenie będą miały następujące czynniki rozwojowe i przekształcenia struktury gminy: - rozwój zróżnicowanych usług turystycznych, rekreacyjnych (miejsca noclegowe, gastronomia, handel), obsługa komunikacji, specjalistyczne formy usług; - rozwój przedsiębiorczości pozarolniczej w różnych strefach (np. szerokiego zakresu usług i zakładów budowlanych, rzemiosła produkcyjnego); - rozwój drobnego przetwórstwa rolno – spożywczego opartego o surowce wysokiej jakości;
14 - rozwój usług bytowych i rzemiosła związanych z obsługą ludności; - modernizacja gospodarstw rolnych, rozwój agroturystyki, przekształcenie siedlisk na funkcje rekreacyjne; - obsługa ludności i terenów rolniczych w rejonie ciążenia ośrodków lokalnych; - modernizacja i rozbudowa obiektów usług publicznych zwłaszcza usług zdrowia i profilaktyki, opieki społecznej, kultury, urządzeń sportu i rekreacji.
W strukturze demograficznej ludności przewiduje się następujące tendencje: Stan istniejący Prognoza wiek przedprodukcyjny 24,6 24,0 wiek produkcyjny 57,2 58,0 wiek poprodukcyjny 18,1 18,0
Udział poszczególnych grup wiekowych w ogólnej liczbie ludności: Stan istniejący Prognoza dzieci w wieku 0 – 2 lata 231 180 dzieci w wieku 3 – 6 lat 396 320 dzieci w wieku 7 – 12 lat 690 600 młodzież w wieku 13 – 15 lat 412 380 młodzież w wieku 16 – 17 lat 262 220 ludność w wieku produkcyjnym 3730 3700 ludność w wieku poprodukcyjnym 1182 1100 ~ 6500
Przewidywana struktura ludności: - nastąpi dalszy spadek liczebności dzieci i młodzieży w wieku 0 – 12 lat oraz młodzieży w wieku szkoły średniej i podejmowania pierwszej pracy. Mimo to napływ na rynek pracy i tak dużej liczby absolwentów szkół ponadgimnazjalnych może stanowić czynnik aktywizujący rozwój gospodarczy oraz może wpłynąć na podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa. W perspektywie niewielki wzrost liczby młodzieży i zapewnienie jej odpowiednich warunków życia na wsi może zapewnić stabilizację struktur demograficznych; 15 - niewielki przyrost liczby ludności w wieku produkcyjnym (wzrośnie potencjał nowych zasobów pracy, konieczne będzie tworzenie nowych i ochrona dotychczasowych miejsc pracy); - utrzyma się wysoki wskaźnik ludności w wieku emerytalnym. Oznaczać to będzie wzrost obciążeń ekonomicznych ludności w wieku produkcyjnym, a także budżetu gminy (wysokie świadczenia na pomoc społeczną) oraz rzutować będzie na poziom życia ludności. Istotną barierą w rozwiązaniu problemu bezrobocia w gminie jest niski poziom wykształcenia i kwalifikacji bezrobotnych. Czynnik ten wpływa na ich konkurencyjność na rynku pracy, przedsiębiorczość, aktywność w zakresie poszukiwania lub stworzenia własnego miejsca pracy i pozyskiwania dochodów. Zgodnie z obowiązującymi rozwiązaniami systemowymi zagadnienia związane z pośrednictwem pracy pozostają w gestii powiatowych urzędów pracy. Instytucje te z mocy ustawy zostały wyposażone w instrumenty i środki mające służyć efektywnemu zwalczaniu bezrobocia. Polityka zmniejszana bezrobocia powinna zmierzać do stosowania ułatwień w dostępie do tanich kredytów, wsparcia tworzenia zakładów drobnej wytwórczości i usług szczególnie związanych z obsługą ruchu turystycznego, agroturystyki itp. Ograniczenie bezrobocia wymagać będzie zmiany i wykształcenia właściwej struktury rynku pracy w kierunku: - znacznego ograniczenia w sektorze I (rolnictwo); - wzrostu ilości miejsc pracy w sektorach bardziej kreatywnych dochodowo sektor II (produkcyjny): przetwórstwo rolno – spożywcze, budownictwo; - wzrostu podaży miejsc pracy w sektorze III (usługi), szczególnie związanych z obsługa ludności, rolnictwa, ruchu turystycznego, baza noclegową, gastronomiczną, sportowo – rekreacyjną. W przypadku usług publicznych obejmujących oświatę, ochronę zdrowia, administrację należy przewidywać pozytywne zmiany jakościowe przy założeniu stabilizacji bądź niewielkiego ograniczenia zatrudnienia. Wzrastać powinno zatrudnienie w sektorze usług komercyjnych. 2.4. Kierunki i zasady rozwoju infrastruktury społecznej i mieszkalnictwa. 2.4.1. Usługi publiczne
16 - zapewnienie optymalnych warunków obsługi ludności oraz podwyższenie standardów obsługi podstawowej ludności poprzez realizacje inwestycji w zakresie urządzeń: socjalnych, kulturalnych, obiektów sportowych, rekreacyjnych, gastronomicznych, rozrywkowych, bazy noclegowej itp. Wskazany jest szybki rozwój usług głownie w ośrodku gminnym Dołhobyczów oraz w terenach wskazanych do rozwoju turystyki i agroturystyki (obszary określono na rysunku „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego”); - tworzenie gminnych zasobów nieruchomości dla możliwości realizowania inwestycji ponadlokalowych celów publicznych oraz zagranicznego budownictwa mieszkaniowego o charakterze socjalnym dla osób o niskich dochodach; - wspieranie organizacji samopomocowych i charytatywnych. W zakresie edukacji szkolnictwo podstawowe - utrzymanie, modernizacja i rozbudowa w miarę potrzeb istniejących szkół podstawowych oraz gimnazjum; - zapewnienie bezpiecznego i sprawnego dojazdu dzieci i młodzieży do szkół podstawowych i gimnazjum; - podniesienie jakości kształcenia, dostarczenie szkołom wyposażenia technicznego opartego na najważniejszych technologiach (komputeryzacja, sieć Internet) oraz zaplecza sportowo – treningowego (pełnowymiarowe sale gimnastyczne, boiska sportowe do gier zespołowych, karty tenisowe); - wprowadzenie nowoczesnych programów nauczania w zakresie: języków obcych informatyki ekologii, turystyki, agroturystyki wychowania obywatelskiego, integracji z krajami UE - promowanie masowego sportu dla dzieci i młodzieży (organizowanie turniejów, zawodów sportowych, imprez sportowo – rekreacyjnych i integracyjnych z udziałem dzieci i młodzieży z gmin sąsiednich);
17 - wprowadzenie bogatej oferty zajęć pozalekcyjnych rozwijających zainteresowania dzieci i młodzieży, dofinansowanie płac dla nauczycieli prowadzących zajęcia pozalekcyjne; - organizowanie kursów i programów doskonalenia nauczycieli wynikających z potrzeb społecznych i polityki edukacyjnej państwa; - rozwój kształcenia ustawicznego dla dorosłych: utworzenie centrum kształcenia ustawicznego z wykorzystaniem bazy szkół zlokalizowanych na terenie gminy; wykorzystanie i zagospodarowanie zwalnianej w wyniku racjonalizacji i modyfikacji sieci bazy wiejskich szkół podstawowych jako ośrodków służących informacji w zakresie możliwości zdobywania kwalifikacji zawodowych. szkolnictwa ponadgimnazjalnego - utrzymanie, modernizacja i rozbudowa w miarę potrzeb istniejących szkół ponadgimnazjalnych dla młodzieży (absolwentów gimnazjów): Liceum Profilowanego, Technikum Rolniczego oraz Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Zespole Szkół w Dołhobyczowie dla dorosłych: Technikum Rolniczego w Dołhobyczowie; - rozszerzenie istniejących programów nauczania i dostosowania kierunków i specjalności zawodowych absolwentów do potrzeb zmniejszającego się rynku pracy (np. zarządzanie małym przedsiębiorstwem w obszarach wiejskich, agrobiznes, agroturystyka, marketing oraz elementy wiedzy o technologiach produkcji spożywczej), a także przygotowanie do radzenia sobie na rynku pracy (np. zajęcia z przedsiębiorczości, technologia informacyjna, języki obce, radzenie sobie w różnych sytuacjach życiowych, edukacja europejska na temat Unii Europejskiej). W zakresie opieki zdrowotnej - utrzymanie co najmniej na dotychczasowym poziomie systemu obsługi zdrowotnej ludności (utrzymanie publicznych Ośrodków Podstawowej Opieki Zdrowotnej w Dołhobyczowie, Hulcze, Chłopiatynie i Przewodowie). Jakość obsługi wymaga uzupełnienia wyposażenia aparatowego w nowoczesny sprzęt diagnostyczno – analityczny oraz rozszerzenie
18 świadczeń o usługi specjalistyczne (szczególnie związane z problemami i chorobami ludzi wieku podeszłego – geriatria) oraz ginekologia, okulistyka, rehabilitacja itp.; - istnieje możliwość powstania niepublicznych, prywatnych gabinetów lekarskich. W zakresie opieki społecznej Niski poziom zamożności mieszkańców gminy, niski stan rozwoju gospodarczego, wysoki udział bezrobotnych bez prawa do zasiłku, przewidywane utrzymanie wysokiego (18%) wskaźnika ludności w wieku poprodukcyjnym spowodować może jednej strony wzrost obciążeń ekonomicznych ludności w wieku produkcyjnym, z drugiej zaś – pociągnie za sobą intensyfikację działań systemu świadczeń społecznych. Wskazane będzie określenie potrzeb wynikających z obecnego stanu rodziny, środowiska lokalnego oraz opracowanie programu rozwoju form działalności uzupełniającej w zakresie pomocy społecznej (zorganizowanie ośrodka dziennego pobytu) - zapewnienie specjalistycznej opieki terapii (zajęciowa, rehabilitacja, psychoterapia); - udzielanie pomocy w rozwiązywaniu problemów rodzinnych; - organizowanie spotkań dla osób starszych, organizowanie opieki nad osobami starszymi, osobami niepełnosprawnymi; - współpraca z pracownikami socjalnymi. W zakresie sportu - utrzymanie gminnego klubu sportowego piłki nożnej „Kresy” w Dołhobyczowie; - utrzymanie w odpowiednim stanie technicznym istniejących boisk sportowych w miejscowościach: Dołhobyczów, Hulcze, Przewodów, Liski – Białystok, Żabcze. W celu zaspokojenia potrzeb mieszkańców i przyszłych turystów w zakresie sportu i rekreacji istnieje potrzeba przeznaczenia środków finansowych na rozwój bazy sportowej (nowoczesne, pełnowymiarowe boisko sportowe przy każdej szkole, pełnowymiarowe sale gimnastyczne, boiska sportowe do gier zespołowych, korty tenisowe).
19 W zakresie bezpieczeństwa publicznego Warunkiem pomyślnego rozwoju społeczno – gospodarczego gminy jest zapewnienia bezpieczeństwa publicznego to: - zapewnienie osobistego bezpieczeństwa mieszkańców; - ochrona mienia; - zapewnienia różnych form ratownictwa, podejmowania działań w czasie klęsk żywiołowych; - ochrona granicy państwowej (strażnica – Dołhobyczów, Chłopiatyn). Powinny być podjęte działania zmierzające do wykształcenia struktur społeczeństwa obywatelskiego i samoorganizacji społecznej, które są ważnym wynikiem zapewnienia bezpieczeństwa publicznego w skali lokalnej. 2.4.2. Kierunki rozwoju usług komercyjnych - koncentracja usług i wzmocnienia wielofunkcyjnego centrum usługowego w ośrodku gminnym w Dołhobyczowie, które powinno zaspokajać popyt na usługi typu: instytucje finansowe, ubezpieczeniowe, doradztwo rolnicze, prawne; obiekty kultury, gastronomiczno – rozrywkowe, sportowe; lokale handlowo – gospodarcze, rzemieślniczo – usługowe; - możliwość realizacji obiektów obsługi i rozwoju usług komercyjnych szczególnie związanych z obsługą ruchu turystycznego; - możliwość realizacji obiektów obsługi ludności w zależności od potrzeb na całym obszarze gminy, z wyjątkiem obszarów, na których występują strefy wykluczające wprowadzenie nowej zabudowy lub ograniczające zabudowę; - stworzenie preferencji dla rozwoju działalności gospodarczych, usługowych - związanych z obsługą turystyki, usługami dla ludności i rolnictwa. 2.4.3. Mieszkalnictwo. Poprawa warunków życia mieszkańców powinna być realizowana również poprzez stwarzanie dogodnych warunków zamieszkania. Dostosowane winno być do potrzeb i możliwości mieszkańców gminy. Należy więc: - chronić przed dekapitalizacją istniejące zasoby mieszkaniowe osiedli związane z dawnymi zakładami produkcyjnymi PGR-ów, a także je modernizować;
20 - tworzyć zasoby mieszkań komunalnych i interwencyjnych wykorzystując niezamieszkałe lokale w budynkach wielorodzinnych lub inne pustostany np. szkoły po przystosowaniu ich na cele mieszkalne; - wyznaczać rezerwy terenowe odpowiednio uzbrojone pod budownictwo mieszkaniowe dla różnych form zabudowy, a w szczególności dla budownictwa indywidualnego; - poprawić wyposażenie wsi w podstawowe media infrastrukturalne (drogi, wodociągi, kanalizacji, gaz, ew. ciepłownictwo). 2.5. Kierunki i zasady rozwoju przedsiębiorczości i drobnej wytwórczości. Polityka osiągania celów ekonomicznych do wykształcenia modelu wsi wielofunkcyjnej obejmuje następujące kierunki i zasady działania: - wykorzystanie możliwości rozwojowych wynikających z przygranicznego położenia w wymianie międzynarodowej z Ukrainą (wymiana towarowa, uruchamianie nowych zakładów przetwórczych o średniej i małej skali); - tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi międzynarodowych i międzyregionalnych kontaktów gospodarczych między obszarami o podobnych predyspozycjach rozwoju (umowy partnerskie między regionami i gminami); - umocnienie instytucjonalno – organizacyjne otoczenia gospodarki rynkowej: instytucje doradcze, kredytowe, ubezpieczeniowe, marketingowe, współpraca z ośrodkami Doradztwa Rolniczego; stowarzyszenia gospodarcze i izby zawodowe mające na celu integrację środowisk wytwórczych, wspomaganie realizacji wspólnych przedsięwzięć, obronę własnych interesów i doskonalenie zawodowe; - opracowanie strategii promocji całego obszaru gminy, jego atrakcyjności przyrodniczej, kulturowej i inwestycyjnej; - tworzenie grup producenckich i ich związków, spółdzielczości wiejskiej, rynków hurtowych, giełd towarowych, systemu informacji rynkowej (poprawa konkurencyjności rolnictwa i przetwórstwa rolno – spożywczego); - utrzymanie i rozwój wiodących kierunków produkcji opartych na miejscowych surowcach;
21 - pełne wykorzystanie i zagospodarowanie rezerw terenowych, obiektów kubaturowych poprzemysłowych pod działalność wytwórczą; - rozwój ilościowy i jakościowy nowych małych i średnich przedsiębiorstw wykorzystujących miejscowe zasoby surowcowe i zasoby pracy. Największe możliwości rozwoju będą miały: przetwórstwo rolno – spożywcze (piekarnie, młyny, mleczarnie, masarnie, gorzelnie, kaszarnie, makaroniarnie, mieszalnie pasz, chłodnie, suszarnie, rozlewnie, zakłady przetwórcze na bazie owoców i warzyw), a także zakłady produkujące sprzęt na rzecz rolnictwa. Duże możliwości rozwoju będzie miała rozbudowa systemu handlu hurtowego (Rolny Rynek Hurtowy: składowanie, sortowanie, pakowanie, przetwarzanie i obrót) z orientacją na Wschód, produkcja materiałów budowlanych; - tworzenie nowych obszarów aktywnej działalności gospodarczej (strefa aktywności gospodarczej wskazana na rysunku „Studium”) wymagać będzie wyposażenia lub uzupełnienia w podstawowe media infrastruktury technicznej i dostępności komunikacyjnej. Przy przeznaczaniu gruntów pod zabudowę związaną z rzemiosłem, produkcją, przetwórstwem i składami wprowadza się warunek, że uciążliwość prowadzonej działalności nie może przekroczyć granic terenu, do którego inwestor ma tytuł prawny; - konieczność dostosowania warunków higieniczno – sanitarnych zakładów przetwórczych do standardów wymaganych w UE. 2.6. Rozwój rolnictwa oraz kierunki rozwoju leśnictwa. 2.6.1. Kierunki i zasady rozwoju rolnictwa i jego otoczenia . Rolnictwo i gospodarka żywnościowa winny stanowić priorytetową działalność produkcyjną, z uwagi na korzystny i wysoki potencjał produkcyjny. Wzrost poziomu gospodarczego i rozwój rolnictwa wiąże się z koniecznością: gruntownej jego modernizacji w powiązaniu z kształtowaniem wsi wielofunkcyjnej. Rozwój obszarów wiejskich w oparciu o przebudowę gospodarki wymaga podjęcia działań w kierunku: 1. wzrostu efektywności i towarowości gospodarstw rolnych poprzez: a. poprawę struktury obszarowej gospodarstw tj. powiększenia areału indywidualnych gospodarstw rolnych, ekonomicznie efektywnych o atrakcyjnej i dobrej jakościowo produkcji.
22 - prywatyzacji i restrukturyzacji zakładów rolnych znajdujących się w dyspozycji AWRSP w celu tworzenia wielkoobszarowych gospodarstw prywatnych. - zwiększenie efektywności funkcjonowania rynku ziemi oraz wsparcia finansowo-kredytowego powiększanych gospodarstw i inwestycji. b. podniesienie produkcji i rentowności gospodarstw przez: - modernizację technologiczną gospodarstw oraz poprawę jakości produktów rolnych i ich konkurencyjności na rynku. - ukierunkowanie produkcji rolnej w oparciu o istniejące warunki przyrodnicze tj: utrzymanie dotychczasowych kierunków produkcji - intensywnej uprawy zbóż zwłaszcza pszenicy z udziałem roślin przemysłowych, okopowych pastewnych; wprowadzanie upraw nowych, poszukiwanych na rynku - ziół dla przemysłu farmaceutycznego, roślin oleistych - nasiona, w tym upraw pracochłonnych w celu zagospodarowania nadwyżek siły roboczej; rozwój produkcji tzw. „żywności ekologicznej” zwłaszcza w obszarach chronionych „Dołhobyczowski Obszar Chronionego Krajobrazu”; rozszerzenie hodowli bydła i trzody chlewnej w oparciu o wykorzystanie naturalnej bazy paszowej; wprowadzenie nowych, atrakcyjnych hodowli np.: bażanta, strusia, zająca, bobra, raków itp.; urynkowienie produkcji rolnej przez rozwój różnych form agrobiznesu (spółki , grupy producentów , giełdy towarowe); 2. Wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich prowadzącego do zmniejszenia „bezrobocia agrarnego” i wzbogacenie struktury gospodarczej terenów wiejskich o funkcje pozarolnicze. Nastąpić to winno w drodze: - lokowania usług publicznych bezpośrednio w środowisku wiejskim (głównie w ośrodku gminnym- Dołhobyczów); - lokalizacji różnych branż przemysłowych gwarantujących utrzymanie czystego środowiska;
23 - wykorzystanie naturalnych walorów do czerpania dodatkowych dochodów przez mieszkańców np.: z turystyki pobytowej, agroturystyki - tworzenia warunków prawno - systemowych i pomocy w kształtowaniu się rynkowych form obsługi i otoczenia rolnictwa, w tym dostępności do systemu informacji rynkowej i współpracy z ośrodkami naukowymi; - promocja produkcji rolniczej we współpracy z innymi gminami w celu dotarcia do szerokiej rzeszy odbiorców krajowych i zagranicznych 3. rozwój przetwórstwa rolnego wykorzystującego własne zasoby surowcowe : - wspieranie aktywności średniej i drobnej przedsiębiorczości prywatnej, związanej z przetwórstwem produktów rolnych oraz produkcji zdrowej żywności na potrzeby turystów; - organizacja potencjału przetwórczego i przechowalniczego przez wspieranie rozwoju bazy materialnej (chłodnie, magazyny, silosy, zakłady przetwórcze z wykorzystaniem istniejących zasobów terenów - PGR, SKR, komunalnych) 4. podniesienie jakości wiejskiej przestrzeni ekonomicznej poprzez: - rozwój infrastruktury technicznej (budowa i modernizacja dróg lokalnych, wodociągi i kanalizacja, oczyszczalnie ścieków gazyfikacja, telefonizacja); - poprawa dostępności do infrastruktury społecznej, ekonomicznej (oświata, zdrowie, informacja); 5. radykalnego podniesienia poziomu wykształcenia ludności wiejskiej jako warunku transformacji rolnictwa, a zwłaszcza unowocześnienia gospodarstw i rozwoju działalności pozarolniczej (zorganizowanie instytucji szkoleniowo - dydaktycznych, postępu technicznego i technologicznego, współpracy z zagranicą); 6. ochrona gleb wysokiej jakości - zahamowanie procesów degradacyjnych związanych z erozją wodną - poprzecznostokowa uprawa roli , właściwy dobór roślin uprawnych i ich zmianowanie odpowiednie dostosowanie do warunków w poszczególnych partiach stoków, stosowanie fitomelioracji drzewiastych na stromych zboczach o nachyleniu ponad 21%; zabiegi potrzebne są zwłaszcza w płn. - wsch. części gminy, lokalnie w części płd. - zach.; - przywrócenie właściwych stosunków wodnych w glebie - potrzeba odbudowy urządzeń melioracyjnych, które uległy dekapitalizacji;
24 - ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed zabudową, za wyjątkiem stref aktywności, które powinny przyczynić się do rozszerzenia działalności gospodarczej o wytwórczość i usługi pozarolnicze, infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Obszary użytków rolnych winny pozostać obszarem otwartym , pełniącym podstawowe funkcje rolnicze a ponadto przyrodnicze. - użytkowanie rolnicze gruntów z zachowaniem i wzbogaceniem zalesień i zadrzewień śródpolnych jako elementu przeciwdziałającego degradacji krajobrazu (ochrona zasobów wodnych i lokalnej różnorodności biologicznej, łagodzenie niekorzystnych wpływów warunków klimatycznych, hamowanie procesów erozyjnych) wspomagających rolę lasów; - właściwa chemizacja rolnictwa - szkolenia w tym zakresie, stosowanie profesjonalnego sprzętu do zabiegów, przestrzeganie instrukcji stosowania środków chemicznych, okresowe badania gleb w zakresie potrzeb nawozowych i wapnowania. 2.6.2. Kierunki i zasady rozwoju rolnictwa. Gospodarka leśna z uwagi na znaczne walory krajobrazowe oraz pełnienie funkcji istotnych dla węzłowego systemu ekologicznego, stanowi istotny element rozwoju gminy. Lasy na obszarze opracowania należy uznać za szczególnie chroniony komponent środowiska przyrodniczego ze względu na pełnione przez nie funkcje : ekologiczną, ochronną i klimatyczną. Celem wiodącym dla leśnictwa jest utrzymanie dotychczasowego znaczenia lasów, ekologizacji gospodarki leśnej oraz zwiększenia lesistości gminy poprzez: - ochronę istniejących kompleksów leśnych jako ważnego elementu lokalnego systemu ekologicznego, zachowanie niewielkiego udziału zbiorowisk leśnych w środkowej i południowej części gminy; - optymalnego ukształtowania granicy polno - leśnej pod względem kształtu kompleksów leśnych jak i struktury biologicznej (zalesianie nieużytków, gruntów odłogujących, enklaw leśnych, gleb podatnych na erozję, w sąsiedztwie cieków wodnych). Program dolesień winien być formułowany szczególnie wnikliwie z uwagi na brak potencjalnych terenów do zalesień z tytułu bardzo urodzajnych gleb;
25 - ochronę powierzchni lasów pełniących funkcje ochronne, zwłaszcza wodochronne mające za zadanie utrzymanie zdolności retencyjnej gleb leśnych i polepszenie obiegu wody w środowisku; - ograniczenie regulacji stosunków wodnych do prac uzasadnionych potrzebami odnowienia lasu oraz sąsiadujących z lasami gruntów rolnych; - kształtowanie struktury gatunkowej i przestrzennej lasu zgodnie z warunkami siedliskowymi, w kierunku powiększenia różnorodności biologicznej i zwiększenia odporności lasu na czynniki destrukcyjne - zachowanie w stanie naturalnym śródleśnych bagien, trzęsawisk, oczek wodnych - zachowanie i wzbogacenie różnorodności biologicznej, podnoszenia produkcyjności oraz zdolności do pełnienia funkcji ochronnych, gospodarczych i społecznych bez szkody dla innych ekosystemów; - dostosowanie rozmiaru pozyskiwanego drewna do przyrostu drzewostanów i stanu zdrowotnego lasów oraz w sposób ograniczający do minimum ujemne wpływy operacji na ekosystemy leśne; - zapobieganie szkodom wyrządzanym przez zwierzynę poprzez sterowanie liczebnością populacji; - prowadzenie gospodarki w lasach prywatnych w oparciu o plany urządzeniowe lasów; - prowadzenie stosownej polityki w gospodarce leśnej z uwzględnieniem: ochrony lasów i gruntów przed nieprzemyślaną lokalizacją inwestycji niekorzystnie oddziałujących na środowisko przyrodnicze, rekultywacji leśnej terenów zdegradowanych, wprowadzenia „ekologizacji” prac w szkółkach leśnych, poprzez ograniczenie stosowania środków chemicznych na rzecz technik przyjaznych środowisku prowadzenia gospodarki leśnej w oparciu o bezpieczne dla środowiska techniki i technologie prac leśnych (profilaktyka, preferowanie biologicznych metod ochrony lasu). 2.7. Kierunki rozwoju funkcji rekreacji.
26 Funkcja rekreacji (turystyka i wypoczynek) to funkcja, która może przyczynić się do aktywizacji północnej i wschodniej części gminy i stanowić ważne źródło utrzymania ludności. Na pozostałym obszarze może być dodatkowym źródłem dochodów mieszkańców. Gmina Dołhobyczów położona wzdłuż granicy państwowej z Ukrainą ma możliwości rozwoju przede wszystkim turystyki kwalifikowanej oraz agroturystyki. Odpowiednie porozumienia ze stroną ukraińską mogą stworzyć możliwości transgranicznego rozwoju turystyki. Główne walory gminy to: - położenie przy granicy państwa z Ukrainą; - położenie na Grzędzie Sokalskiej – urozmaicona rzeźba terenu – dolina rzeki Wojsławki oraz jej dopływów; - zwarte kompleksy leśne w północnej części gminy oraz znaczne połacie leśne wzdłuż granicy z Ukrainą; - znaczne obszary objęte prawną ochroną – Dołhobyczowski Obszar Chronionego Krajobrazu oraz rezerwat „Suśle Wzgórze” (suseł perełkowy); - położenie w Transgranicznym Obszarze Chronionym (TOCH); - mało zanieczyszczone powietrze, korzystny klimat; - znaczne tereny o naturalnym, niezniszczonym krajobrazie; - przygraniczny odcinek doliny Bugu (północna część gminy); - występowanie stawów i oczek wodnych, często niewykorzystanych dla gospodarki rybackiej (np. Żabcze); - możliwość realizacji nowych zbiorników wodnych na rzece Warężance lub jej dopływach (Wyżłów okolice Chochołowa itp.); - liczne, unikalne zabytki, głównie sakralne (dawne cerkwie), podworskie (pałace, parki) lub budownictwa ludowego (kurna chata); - znaczne niewykorzystane zasoby terenowe i kubaturowe; - duże zasoby pracy. W oparciu o te walory preferowanymi formami rekreacji powinny być: pobytowa - agroturystyka – wakacje w gospodarstwach rolnych, pobyty weekendowe, przebywanie w naturalnym krajobrazie;
27 - wypoczynek w obiektach indywidualnego budownictwa (tzw. dacze) – wykorzystanie opuszczonych obiektów, głównie chat w wyludniających się wsiach lub realizacja nowych obiektów w granicach tych wsi; - kolonie i obozy wypoczynkowe, tzw. „zielone szkoły” – wykorzystanie szkół np. w Chłopiatynie, Żniatynie, Gołębiu lub terenów, na których można zlokalizować biwaki, np.: Gołębie, Oszczów Kol., Wyżłów, Zaręka itp.). kwalifikowana - letnia: rajdy piesze i rowerowe po wyznaczonych szlakach turystycznych, także motorowa, jazda konna, kajakarstwo, wędkarstwo, zbieractwo, ogniska, biwaki itp.; - zimowa: kuligi, polowania itp. poznawcza - zwiedzanie zabytków ludowego budownictwa (kurna chata – Chochłów itp.) ewentualnie utworzenie mini skansenu, miejsc pobytu sławnych Polaków (Żabcze – Bolesław Prus, Oszczów, Poturzyn – Fryderyk Chopin, Gołębie – Aleksander Grottger), obserwacja zwierząt i ptaków itp.; tranzytowa - obsługa ruchu motorowego i pieszego związana z przekraczaniem granicy państwowej. Kierunki rozwoju funkcji rekreacji powinna polegać na pełnym wykorzystaniu walorów gminy w celu przyjęcia odpowiednich działań podnoszących jej aktywność i atrakcyjność: - poprawa estetyki otoczenia oraz stanu sanitarnego wsi, a szczególnie większości zakładów rolnych gospodarki wielkoobszarowej (likwidacja lub remont obecnych pustostanów dawnych obiektów hodowlanych i gospodarczych PGR-ów; uzbrojenie w podstawowe media infrastrukturalne); poprawa stanu części dróg gminnych; - odnowa lub zabezpieczenie obiektów i terenów zabytkowych – podworskich i ewentualne ich wykorzystanie dla celów rekreacji (park w Kadłubiskach – krótki wypoczynek, przerwa w podróży; pałac i park Świerzawskich w Dołhobyczowie – ew. wykup od właścicieli i przekształcenie dla celów rekreacyjnych itp., Gołębie.);
28 - renowacja cennych zabytków kultury sakralnej (b. cerkiew w Dłużniowie i Wyżłowie, cerkiew w Dołhobyczowie, cerkiew i cmentarz w Mycowie itp.); - realizacja przejścia granicznego w Dołhobyczowie, rozbudowa w Uśmierzu; - wykorzystanie istniejących tzw. pustostanów oraz niewykorzystanych terenów (Gołębie – szkoła i budynki gospodarcze – ośrodek obsługi sportów wodnych – kajakarstwo, wędkarstwo; wykorzystanie budownictwa wiejskiego – chaty, budynki gospodarcze, głównie we wsiach wyludnionych lub wyludniających się np.: Wyżłów, Myców, Dłużniów, Zaręka itp.; stawy w Żabczu, Kościaszynie itp.); - wprowadzanie regionalnych form budownictwa; - tworzenie małego biznesu związanego z obsługą ludności i turystów (handel, rzemiosło, usługi), atrakcyjnych hodowli (bażanty, strusie, zające itp.); - budowa bazy gastronomiczno – noclegowej i obsługi turystyki motorowej (stacje paliw, warsztaty naprawcze, parkingi, ew. w Dołhobyczowie – Miejsce Obsługi Podróżnych – MOP); - tworzenie podstaw turystyki kwalifikowanej – wytyczenie tras rowerowo – pieszych, motorowych, tworzenie miejsc biwakowych, sportu i rekreacji (Gołębie, Dołhobyczów, Myców, Żniatyn, Wyżłów, Żabcze itp.); - promocja agroturystyki głównie w północnej i wschodniej części gminy; - ukształtowanie świadomości społecznej poprzez legislację (tworzenie praw lokalnych w zakresie porządkowania terenów, szkolenia z zakresu obsługi turystyki, pomoc w rozwoju przedsiębiorczości itp.); - promowanie walorów gminy w regionie im kraju. Główne zasady kształtowania funkcji rekreacyjnych to: - lokalizacja mieszkalnictwa i obiektów obsługi w granicach wsi, terenach do nich przyległych lub specjalnie wyznaczonych, zgodnie z zasadami określonymi w dziale pt. „Kierunki i zasady kształtowania terenów zabudowanych”; - na terenach niezabudowanych obowiązuje zasada lokalizowania jedynie koniecznych małogabarytowych obiektów nie kolidujących z walorami krajobrazowymi, zgodnie z zasadami określonymi w dziale pt. „Kierunki kształtowania terenów otwartych”.
29 2.8. Kierunki i zasady rozwoju komunikacji Proponowane w Studium kierunki rozwoju układu komunikacyjnego gminy wynikają ze struktury organizacyjnej zarządów dróg oraz uchwalonym planem zagospodarowania przestrzennego województwa. 1. Przewidywane parametry dla istniejących dróg wojewódzkich Nr 844 (Chełm – Hrubieszów – Witków – Dołhobyczów – granica państwa) oraz 852 (Józefówka – Nowosiółki – Witków), determinuje projektowana funkcja dla obsługi ruchu międzypaństwowego w związku z przewidywanym podniesieniem rangi przejścia granicznego w Uśmierzu z „uproszczonego pieszego ruchu granicznego” na „drogowe przejście graniczne” bądź realizację drogowego przejścia granicznego w Dołhobyczowie. Wariant I – dla drogi Nr 844 oraz 852 przewiduje się podniesienie klasy technicznej do „G” przy równoczesnej realizacji południowej obwodnicy Dołhobyczowa poprzez tereny wsi Siekierzyńce, Kadłubiska i Dołhobyczów, a w przypadku realizacji przejścia granicznego w Uśmierzu także dla drogi powiatowej 48 3999 (obwodnica Uśmierz – granica państwa). Przewiduje się także włączenie powyższych dróg do sieci dróg krajowych. Wariant II – w przypadku realizacji przejścia granicznego wyłącznie w Uśmierzu, przewiduje się realizację nowego połączenia na odcinku Uśmierz – Nowosiółki (droga 852) oraz dalej w kierunku drogi Nr 17 w klasie technicznej „G” poprzez sołectwa Uśmierz, Sulimów, Kościaszyn, SKR Suszów i Nowosiólki w gminie Telatyn. Dla obu wariantów rezerwuje się dla odcinków dróg istniejących jak i projektowanych pasy drogowe o szerokości 25,0 m z potrzebnymi rozszerzeniami dla węzłów drogowych. Zgodnie z Wytycznymi Projektowania Dróg wprowadzonymi zarządzeniem Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych Nr 5?95 z 31 marca 1995 r. budynki nowo wznoszone przeznaczone na stały pobyt ludzi winny być lokalizowane nie bliżej niż: - 30,0 m budynki jednokondygnacyjne - 40,0 m budynki wielokondygnacyjne - 130,0 m budynki wymagające szczególnej ochrony licząc od zewnętrznej krawędzi jezdni.
30 2. Drogi powiatowe Sieć dróg powiatowych zapewnia dostępność do wszystkich sołectw w gminie oraz Drogowego Punktu Granicznego w Uśmierzu, a także po zrealizowaniu brakujących odcinków do sąsiednich gmin. Stan techniczny dróg powiatowych jest niezadowalający. Konieczne jest podjęcie działań w kierunku: - realizacji odcinków dróg: 48 394 – Liski – Nowosiółki 48 395 – Oszczów – Żabcze – Nowosiółki 48 396 – 852 – Żabcze 48 398 – Dołhobyczów – Honiatyn – Oszczów 48 402 – Hulcze – Dłużniów – Myców zgodnie z założonymi klasami technicznymi. - modernizację pozostałych dróg do wymaganych parametrów oraz poprawę nośności; - na odcinkach zwartej zabudowy mieszkaniowej oraz na dojściach do szkół przewiduje cię realizację ciągów pieszych i rowerowych; - utrzymywać prawidłowe oznaczenia pionowe i poziome; - utrzymywać pobocze w stanie zapewniającym odpływ wód opadowych. 3. Drogi gminne Dla prawidłowego funkcjonowania układu dróg gminnych należy podjąć działania w kierunku: - realizacji 51% dróg nie utwardzonych; - realizacji i modernizacji pozostałych dróg i ulic zgodnie z wymaganymi parametrami; - realizacji ciągów pieszo – rowerowych na obszarach zwartej zabudowy mieszkaniowej; - prawidłowego oznakowania pionowego; - bieżącego utrzymania nawierzchni i poboczy, zapewniając prawidłowe odwodnienie jezdni. Przewidywany wzrost ruchu drogowego o charakterze tranzytowym wymaga rozwoju usług z nim związanych jak: stacje paliw, warsztaty naprawcze, parkingi, a także motele, hotele i gastronomia.
31 2.9. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej. 2.9.1. Zaopatrzenie w wodę Obszar gminy został w dużym stopniu zwodociągowany. Poza systemami zbiorowego zaopatrzenia w wodę pitną pozostaje 14% ludności zamieszkałej w 8 miejscowościach oraz w zabudowie kolonijnej (rozproszonej). W działaniach kierunkowych należy: - rozbudować przyłącze do wszystkich gospodarstw w miejscowościach zwodociagowanych; - rozbudować sieć wodociągową do miejscowości nie posiadających sieci przy wykorzystaniu istniejących ujęć komunalnych i zakładowych; - opomiarować wszystkich odbiorców w celu oszczędnego korzystania z zasobów; - utrzymać ujęcia wody i sieci w dobrym stanie technicznym; - realizować na ujęciach studnie awaryjne, bądź gdzie to możliwe, połączenia systemów, w celu bezawaryjnego zaopatrzenia w wodę. 2.9.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków. Zwodociągowane w 86% gospodarstwa domowe gminy oraz plany dalszej rozbudowy sieci wodociągowe dla pełnego zaopatrzenia w wodę pitną sieciową, stwarzają ogromne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego poprzez niekontrolowane odprowadzanie ścieków. Duży obszar gminy i rozproszenie zabudowy w niewielkich miejscowościach nie pozwala na realizację dużych systemów kanalizacyjnych. Dotychczas zrealizowane zostały trzy oczyszczalne ścieków (Dołhobyczów, Kościaszyn, Przewodów), które w perspektywie wymagać będą rozbudowy. Pięć obiektów jest w trakcie rozruchu technologicznego, bądź zgłoszonych do odbioru (Gołębie, Wólka Poturzyńska, Uśmierz PGR, Liwcze, Hulcze). Dla czterech obiektów wdrożono prace projektowe, bądź przygotowane do projektowania (Setniki, Majdan, Chłopiatyn, Myców). Kierunki działania to: - rozbudowa sieci kanalizacyjnej dla wykorzystania istniejących oczyszczalni; - realizacja sieci kanalizacyjnej do obiektów realizowanych i projektowanych do realizacji;
32 - poza wyżej omówionymi istnieje konieczność podjęcia prac projektowych i realizacyjnych w Witkowie, Honiatynie, Oszczowie, Żabczu, Liskach, Białystoku, Żniatynie; - dla ośmiu miejscowości proponuje się rozwiązanie gospodarki ściekowej poprzez realizację przydomowych oczyszczalni ścieków (4 – 12 gospodarstw domowych), bądź szczelne osadniki z dowozem ścieków do czynnych oczyszczalni (Horoszczyce, Siekierzyńce, Sulimów, Horodyszcze, Dłużniów, Wyżłów, Zaręka, Podhajczyki). Odbiornikami oczyszczonych ścieków będą cieki o niewielkim przepływie, bądź rozsącztrowanie do gruntu (patrz : plansza Infrastruktury). 2.9.3. Gospodarka odpadami stałymi. Gmina posiada własne składowisko odpadów i częściowo zorganizowany odbiór i wywóz odpadów. W działaniach kierunkowych należy: - zorganizować system odbierania odpadów po wstępnej segregacji w miejscach ich powstawania, w celu odzyskania surowców wtórnych i minimalizacji odpadów deponowanych na składowisku; - zorganizować administrację prowadzącą kontrolę zbierania i wywozu odpadów oraz indywidualnych powszechnych umów z gospodarstwami domowymi na odbiór odpadów; - najlepszym i docelowym rozwiązaniem byłby udział w realizacji składowiska odpadów wraz z segregacją i zagospodarowaniem odzyskanych surowców w ramach powiatu, bądź związku celowym gmin.
2.9.4. Elektroenergetyka. Kierunki działania w zakresie elektroenergetyki to: - utrzymanie przebiegu tranzytowych linii wysokiego napięcia 220 kV Zamość – Dobrotwor (Ukraina) oraz 110 kV Hrubieszów – Poturzyn ze strefami bezpieczeństwa; - utrzymanie sprawności sieci średnich i niskich napięć, ich modernizacja i rozbudowa w zależności od potrzeb i programu Zamojskiej Korporacji Energetycznej;
33 - minimalizacja uciążliwości linii i urządzeń elektroenergetycznych poprzez realizację linii kablowych na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych i kulturowych. 2.9.5. Zaopatrzenie w gaz i ciepłownictwo. Obszar gminy nie posiada sieci gazowej oraz centralnego źródła ciepła. Zgodnie z programem gazyfikacji b. województwa zamojskiego, gaz wysokoprężny może być realizowany wspólnie z sąsiednimi gminami jako odgałęzienie z Tarnawatki, a obecnie także z rejonu Hrubieszowa czy Werbkowic. - rezerwuje się trasy programowanego gazociągu wysokoprężnego z lokalizacją stacji redukcyjnej Io w rejonie Dołhobyczowa z Hulcza; - na terenie gminy przewiduje się poszukiwanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, w związku z czym dopuszcza się prowadzenie prac geologiczno – wiertniczych na podstawie udzielonych koncesji z zachowaniem obowiązujących w tym zakresie przepisów szczególnych. - zgodnie z wnioskiem „GAZOPROJEKTU” – Wrocław rezerwuje się przebieg korytarza transportowego ropy naftowej pn. „Ropociąg Brody – Płock” z terminalem i pompownią na gruntach wsi Dołhobyczów. Strefę bezpieczeństwa dla ropociągu ustala się wstępnie na 40,0 m. - modernizacja kotłowni lokalnych winna polegać na zastępowaniu węglowych – niskoemisyjnymi; - zaleca się popularyzację stosowania alternatywnych źródeł energii cieplnej i elektrycznej – np. biometan. 2.9.6. Telekomunikacja. Obszar gminy został częściowo stelefonizowany siecią kablową, a część południowa poprzez łącza radiowe. Kierunkowe działania to: - rozwój łącz radiowych zgodnie z potrzebami mieszkańców oraz przyłączy kablowych; - adaptuje się przebieg światłowodu na trasie Suszów – Żabcze – Dołhobyczów; - adaptuje się anteny telefonii komórkowej w Dołhobyczowie (baza GS, baza SKR).
34 2.10. Bezpieczeństwo państwa i ochrona ludności. Bezpieczeństwo państwa Kierunki i zasady rozwoju systemów przeciwdziałania na wypadek szczególnych zagrożeń oraz obronności państwa: - utrzymać placówkę Oddziału Straży Granicznej w Dołhobyczowie; - zrealizować siedzibę dla drugiej placówki w Chłopiatynie; - tworzyć niezbędne rezerwy przy realizacji infrastruktury komunalnej; - zabezpieczyć dostęp do ujęć wodociągów komunalnych i zakładowych; - rozbudować i zmodernizować sieć dróg w celu płynnej i bezpiecznej ewakuacji ludności oraz wykonywania manewrów ratowniczych; - tworzyć warunki niezbędne do przetrwania ludności w sytuacjach zagrożenia życia w zakresie zaopatrzenia w żywność, wodę, leki, energię elektryczną, paliwa itp.; - zapewnić warunki ciągłości kierowania obroną cywilną (stanowiska kierowania, środki łączności); - oprowadzić systematyczne szkolenia składu osobowego w celu osiągnięcia przydatności do działań w warunkach zagrożeń. Ochrona przeciwpożarowa. Należy utrzymać istniejące jednostki straży pożarnej. Kierunkowo należy zwrócić uwagę na doposażenie jednostek w sprzęt transportowy oraz specjalistyczny pozwalający na ratowanie ludzi i mienia, także na wypadek innych klęsk żywiołowych oraz katastrof.
3. Kierunki rozwoju struktury funkcjonalno – przestrzennej oraz zabudowy. 3.1. Funkcje gminy. Uwarunkowania przyrodnicze, bardzo znaczne zróżnicowanie sposobu zagospodarowania, możliwości rozwojowe wynikające z uwarunkowań rozwoju, a także proponowanych celów strategicznych gminy wymagają określenia odpowiednich funkcji oraz rozmieszczenia ich w przestrzeni. Główne funkcje gminy to:
35 produkcja żywności (produkcja rolna i hodowlana gospodarka rybna, przetwórstwo rolno – spożywcze, zbyt produktów, obsługa rolnictwa zarówno techniczna, prawna i finansowa itp.); obsługa ludności i mieszkalnictwa; mała i średnia przedsiębiorczość; obsługa komunikacji drogowej i przejść granicznych; turystyki i wypoczynku. 3.2. Kierunki i zasady zagospodarowania przestrzennego. Określone funkcje gminy pozwalają na wyodrębnienie stref o różnych kierunkach i zasadach rozwoju społeczno – gospodarczego w przestrzeni gminy. Gmina Dołhobyczów jest obszarem nadgranicznym opartym na przyszłej granicy zewnętrznej Unii Europejskiej. Stanowi to szansę rozwojowa gminy i możliwość zmiany gospodarki monofunkcyjnej na wielofunkcyjną. Konieczne jest przewidywanie rozwoju zarówno krotko – jak i długoczasowe. W obszarze gminy wyodrębniono 3 strefy o różnych kierunkach rozwojowych: A – środkowa strefa aktywizacji gospodarczej Obejmuje ona obszar położony wzdłuż dróg wojewódzkich nr 844 i 852 oraz ośrodek gminny. Do strefy tej włączono również niewielką część obszaru położonego w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu (północna część terenów przylegających do drogi nr 844 i ośrodek gminy). W strefie tej znajduje się część wsi Dołhobyczów wraz z Kolonią i zakładem rolnym Dołhobyczów oraz część wsi Witków i Kadłubiska. B – strefa północna – rozwoju gospodarczego w obszarze chronionym Obejmuje część wsi i kolonii Dołhobyczów, grunty wsi Witków i Kadłubiska, sołectwo Podhajczyki z zakładem rolnym Wólka Poturzyńska, wieś i kolonia Zaręka, Gołębie oraz lasy państwowe i prywatne. C – strefa południowa – efektywnej gospodarki rolnej i aktywizacji gospodarczej.
STREFA A – przejmuje większość funkcji gminy. Dzieli się na obszary: A – I – ośrodek gminny w granicach projektowanego miasta
36 A – II – zabudowy wiejskiej i produkcji rolnej oraz obsługi komunikacja i przejść granicznych A – III – tereny otwarte
OBSZAR A – I – obejmuje część wsi Dołhobyczów i część wsi Kadłubiska – na obszarze tym obowiązują kierunki i zasady kształtowania terenów zabudowanych zawarte w rozdziale 3.3. Wydzielono tu tereny: A – I – 1 scentralizowanych funkcji miejskich- tj. administracji, usług publicznych i komercyjnych o znaczeniu zarówno ponadlokalnym jak i lokalnym, rzemiosła usługowego oraz nieuciążliwego rzemiosła produkcyjnego, obiektów obsługi rolnictwa, komunikacji, infrastruktury komunalnej – zachowanie obiektów istniejących, ewentualnie ich modernizacja i lokalizacja nowych. A – I – 2 tereny mieszkalnictwa z usługami: obejmuje zabudowę wielorodzinną i indywidualną wraz z usługami, rzemiosłem nieuciążliwym o charakterze usługowo – produkcyjnym, obiekty sakralne – zabytkowe (kościół, cerkiew, cmentarze). A – I – 3 zespoły zabytkowe – zespół pałacowo – parkowy w Dołhobyczowie i park w Kadłubiskach – ochrona obiektów zgodnie z przepisami o ochronie dóbr kultury – możliwość wykorzystania dla celów turystyczno – wypoczynkowych. W Dołhobyczowie konieczność renowacji pałacu i niektórych obiektów położonych w zespole parkowym – możliwość wykorzystania na wypoczynek zarówno krótkotrwały jak i dłuższy. Park w Kadłubiskach wraz z otoczeniem (stawy, tereny zielone) – możliwość wykorzystania na krótki odpoczynek (weekendy, przerwa w podróży, ew. wędrowania itp.)
OBSZAR A – II – obejmuje część wsi Witków, Kadłubiska, Kol. Dołhobyczów oraz zakład rolny Dołhobyczów, część wsi Horoszczyce. W obszarze tym wydzielono tereny: A – II – 1 tereny zabudowy wiejskiej z usługami publicznymi i komercyjnymi, rzemiosłem, obiektami obsługi turystyki i motoryzacji
37 A – II – 2 zakład rolny gospodarstwa wielkoobszarowego Dołhobyczów oraz elewatory zbożowe we wsi Witków – zachowanie dot. funkcji. A – II – 3 rezerwa terenu pod zadania rządowe: przejście graniczne Dołhobyczów (I wariant), terminal ropociągu Odessa – Gdańsk. Na terenach A-II-1, A-II-2 i A-II-3 – obowiązują kierunki i zasady kształtowania terenów zabudowanych zawarte w rozdziale w rozdziale 3.3.
OBSZAR A-III – tereny otwarte – zagospodarowanie zgodne z zasadami zawartymi w rozdziale 3.4. pt. Kierunki i zasady ukształtowania terenów otwartych, a dla zabudowy rozproszonej wg rozdziału 3.3.
STREFA B – główne funkcje tej strefy to: – produkcja rolna – gospodarka leśna – turystyka i wypoczynek – obsługa ludności i rolnictwa Wydzielono: B – I – obszary zainwestowane – obowiązują kierunki i zasady kształtowania terenów zabudowanych rozdz. 3.3. B – II – obszary otwarte – obowiązują kierunki i zasady ukształtowania terenów otwartych rozdz. 3.4.
OBSZAR B – I – obejmuje: B – I – 1 zakład wielkoobszarowego gospodarstwa rolnego wraz z zabudową mieszkaniową i usługami – zachowanie istniejącej funkcji, konieczność renowacji i modernizacji obiektów gospodarczych i mieszkaniowych. Możliwość lokalizacji małego zakładu przetwórstwa rolno – spożywczego. B – I – 2 wieś Gołębie – wieś o funkcji produkcji żywności oraz obsługi turystyki i wypoczynku – agroturystyka, turystyka kwalifikowana (wędkarstwo, kajakarstwo itp. sporty wodne). Wykorzystanie budynku szkolnego (obecnie pustostan) na cele turystyczno – oświatowe, wypoczynkowe itp. Zespół pałacowo – parkowy – wymaga renowacji. Konieczność renowacji i modernizacji obiektów gospodarstwa rolnego –
38 wykorzystanie dla produkcji rolnej ew. rzemiosła produkcyjnego lub obsługi turystyki. Likwidacja obiektów zdekapitalizowanych. Zachowanie budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego oraz budownictwa wiejskiego, a także istniejących usług i rzemiosła – możliwość zwiększenia ich asortymentu itp. B – I – 3 tereny zabudowy wiejskiej – wsi i Kol. Zaręka, Podhajczyki, Dołhobyczowa – w większości rozproszonej – zachowanie istniejącej zabudowy oraz usług. Możliwość rozwoju agroturystyki i budownictwa letniskowego indywidualnego w granicach istniejącej zabudowy (enklawy, wykorzystanie opuszczonych obiektów).
OBSZAR B – II – obszary otwarte dzielą się na: B – II – 1 lasy – gospodarka w lasach państwowych w oparciu o plany urządzeniowe nadleśnictwa, w lasach prywatnych w oparciu o uproszczone plany urządzeniowe lasów prywatnych. Przewiduje się utworzenie rezerwatu leśnego „Dołhodęby”. Ochrona fauny i flory. Możliwość wytyczenia szlaków turystycznych, ścieżek dydaktycznych, punktów podglądu ptactwa i zwierzyny, organizacja biwaków, stanic itp. Turystyka kwalifikowana, wędrówki piesze, turystyka poznawcza, polowania, zbieractwo). B – II – 2 tereny pól, łąk i wód otwartych zagospodarowanie - zgodne z rozdz. 3.4.
STREFA C – główne funkcje tej strefy to: – produkcja żywności – obsługa ludności – mała i średnia przedsiębiorczość – turystyka i wypoczynek – obsługa komunikacji drogowej oraz przejścia granicznego Dzieli się na obszary: C – I – przeważającej gospodarki rolnej mało i średnioobszarowej C – II – przeważającej gospodarki rolnej wielkoobszarowej
39 OBSZAR C – I – obejmuje miejscowości: Horoszczyce, Siekierzyńce, Oszczów Kol., Oszczów wraz z ZR Uśmierz, Honiatyn, Żabcze, Sulimów, Liwcze wieś i Zakład Rolny, Horodyszcze, Hulcze, Chochłów, Dłużniów, Żniatyn, Chłopiatyn, Wyżłów z Zakładem Rolnym Myców. Dzieli się na tereny: C – I – 1 wsie wielofunkcyjne – Oszczów, Żniatyn, Hulcze i Chłopiatyn – są to tereny zabudowy wiejskiej z koncentracją usług publicznych i komercyjnych o charakterze ponadlokalnym (np.: Oszczów – ośrodek terapii dla niepełnosprawnych, Chłopiatyn – strażnica straży granicznej itp.) oraz lokalnych, obiektami obsługi rolnictwa, zakładami małej i średniej przedsiębiorczości, obsługą łączności drogowej itp., a także ciekawymi zabytkami sakralnymi. Konieczność wykorzystania pustostanów głównie dla rozwoju przedsiębiorczości. C – I – 2 wsie o funkcji produkcji rolnej z dodatkową funkcją wypoczynku i obsługi turystyki: Dłużniów, Myców, Chochłów, Kol. Oszczów oraz C – I – 2a wsie wyludnione (Wyżłów, Winniki). Są to wsie zabudowy wiejskiej, możliwość rozwoju agroturystyki, obiektów obsługi turystyki głównie kwalifikowanej i poznawczej, a także wypoczynku krótko – długopobytowego. Obiekty obsługi ludności i turystów (paraturystyczne). Możliwość lokalizacji nowej zabudowy letniskowej oraz przekształcanie zabudowy istniejącej (opuszczone domy i inne budynki). C – I – 3 wsie o charakterze monofunkcyjnym – produkcja rolna z elementarnymi usługami – ośrodki gospodarki wielkoobszarowej (Liwcze, Uśmierz) oraz wsie o gospodarce mało i średnioobszarowej: Honiatyn, Żabcze, Horoszczyce, Horodyszcze, Siekierzyńce. Zabudowa wiejska, a w zakładach rolnych wielorodzinna, obiekty elementarnej obsługi ludności publiczne i komercyjne (handel, rzemiosło itp.). Konieczność wykorzystania pustostanów dla rozwoju przedsiębiorczości. Na obszarach zabudowy rozproszonej zachowanie zabudowy istniejącej. C – I – 4 rezerwacja terenu dla realizacji zadań rządowych (przejście graniczne w Uśmierzu II wariant, przebieg ropociągu)
40 Na terenach C-I-1, C-I-2, C-I-3 oraz C-I-4 obowiązują zakłady i kierunki kształtowania terenów zabudowanych zawarte w rozdz. 3.3. C – I – 5 tereny otwarte. Obowiązują kierunki i zasady ukształtowania terenów otwartych zawarte w rozdz. 3.4. Konieczność odnowy rezerwatu „Suśle Wzgórze”. Możliwość wykorzystania odtworzonych lub nowych zbiorników wodnych dla celów turystyki kwalifikowanej ew. wypoczynku. Możliwość lokalizacji małych obiektów obsługi turystów przy wyznaczonych szlakach turystycznych. Możliwość ochrony cennych terenów jako użytków ekologicznych.
OBSZAR C – II – obejmuje: zakłady rolne gospodarki wielkoobszarowej w Białymstoku, Kościaszynie, Hulczu, Setnikach, Lipinach, Majdanie oraz wieś i zakład rolny w Przewodowie oraz wieś Liski. Dzieli się na tereny: C – II – 1 wieś Przewodów wraz z istniejącymi obiektami zakładów gospodarki wielkoobszarowej. Jednostka o charakterze wielofunkcyjnym z zabudową wiejską oraz wielorodzinną niskiej intensywności, usługami publicznymi i komercyjnymi. Konieczność restrukturyzacji istniejących zakładów rolnych (możliwość wykorzystania dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości branż rolno – spożywczych i innych, likwidacja obiektów zdekapitalizowanych itp.). Konieczność obiektów mieszkalnictwa wielorodzinnego. C – II – 2 wieś Liski – o funkcji produkcji żywności z elementarnymi usługami ludności. Zabudowa wiejska, konieczność ochrony cennych zabytków kultury sakralnej (kościół – b. cerkiew, cmentarze, figury). C – II – 3 zakłady rolne gospodarstw wielkoobszarowych (Hulcze, Kościaszyn, Setniki, Lipiny, Białystok). Zachowanie zabudowy mieszkaniowej wielo i jednorodzinnej oraz usług. Możliwość zwiększenia ich asortymentu. Konieczność restrukturyzacji zakładów rolnych – ewentualna możliwość wykorzystania części obiektów dla rozwoju przetwórstwa rolno – spożywczego, skupu, składowania itp. likwidacja obiektów zdekapitalizowanych.
41 Dla terenów C-II-1, C-II-2, C-II-3 obowiązują kierunki i zasady kształtowania terenów zabudowanych zawarte w rozdziale 3.3. C – II – 4 tereny otwarte – obowiązują kierunki i zasady ukształtowania terenów otwartych – pola, łąki, cieki wodne, lasy zawarte w rozdziale 3.4. 3.3. Kierunki i zasady kształtowania terenów zabudowanych. Zapewnienie ładu przestrzennego na obszarze gminy przy jednoczesnym uwzględnieniu potrzeb i aspiracji mieszkańców oraz zachowaniu podstawowych standardów zabudowy i uzbrojenia terenu wymaga: zachowania istniejącej zabudowy zarówno zagrodowej jednorodzinnej, a także wielorodzinnej i usługowej z możliwością uzupełnień i modernizacji, zarówno w zakresie form zabudowy, jak i wyposażenia komunalnego; skupienia zabudowy poprzez uzupełnienie istniejących układów przestrzennych – wszelkie budownictwo powinno być realizowane w enklawach skupionej zabudowy lub bliskim jej sąsiedztwie, przy istniejących ciągach drogowych z zachowaniem linii zabudowy określonej obowiązującymi przepisami; zapewnienia odpowiednich zasobów mieszkaniowych, wynikających z potrzeby zaspokojenia potrzeb społecznych (mieszkalnictwo komunalne) poprzez wyznaczenie odpowiednich terenów lub obiektów; ograniczenia nowej zabudowy kolonijnej do obiektów, które nie mogą być realizowane w granicach zwartej zabudowy wsi, w tym gospodarstw specjalistycznych i wielkoobszarowych, przy zachowaniu zasad ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz przepisów dotyczących ochrony gruntów wysokich klas bonitacyjnych; likwidacji zbędnych zdekapitalizowanych obiektów poprodukcyjnych byłych zakładów PGR-owskich oraz wyremontowania i zmodernizowania budynków nadających się do wykorzystania (poprawa stanu sanitarnego i estetycznego zakładów rolnych); lokalizowania usług publicznych, przede wszystkim na działkach usytuowanych w granicach istniejącej zabudowy i będących własnością komunalną; lokalizowania nieuciążliwych usług komercyjnych w terenach istniejącej zabudowy (uciążliwość ograniczona do granic zainwestowanej działki);
42 ograniczenia obudowy dróg: ponadlokalnej, wojewódzkich nr 844 i 852 oraz powiatowych – do inwestycji koniecznych i związanych z obsługą komunikacji drogowej, przy zachowaniu przepisów dotyczących linii zabudowy; wykluczenia zabudowy: - w promieniu 15,0 metrów od pomników przyrody, - w pasie terenów przylegających do wód powierzchniowych, zgodnie z obowiązującym prawem wodnym, - w strefach ochronnych ujęć wody służących do zbiorowego zaopatrywania ludności w wodę, zgodnie z obowiązującymi przepisami (ochrona bezpośrednia i pośrednia), - w strefach ograniczonego użytkowania od istniejących i przewidywanych oczyszczalni ścieków oraz wysypiska odpadów stałych, ustalonych w prognozach skutków i oceny wpływu na środowisko przyrodnicze, - na terenach podmokłych (terasy zalewowe, łąki) oraz narażonych na silną erozję, - na terenach objętych ochroną prawną: strefach konserwatorskich wokół zabytków wpisanych do rejestru zabytków i rezerwatach przyrody, - w terenach wyłączonych spod inwestowania dla realizacji zadań ponadlokalnych (rządowych i wojewódzkich w tym: przejścia graniczne, gazociąg wysokoprężny, ew. ropociąg, obwodnicy drogi nr 844 w Dołhobyczowie itp.), - zabudowy przeznaczonej na stały pobyt ludzi oraz szczególnej ochrony przed działaniem pól elektromagnetycznych i innych (szkoły, przedszkola itp.), z dopuszczeniem budynków przeznaczonych na okresowe przebywanie ludzi oraz obiektów gospodarczych w porach oddziaływania linii energetycznych wysokich napięć, przebiegu sieci gazu wysokoprężnego, a także szkodliwych urządzeń telekomunikacyjnych, w pasach o szerokości: dla linii 110 kV – 35,0 m, dla linii 220 kV – 60,0 m, gazociągu wysokoprężnego – 30,0 m, urządzeń telekomunikacyjnych – zgodnie z odległością określoną w prognozie skutków wpływu na środowisko przyrodnicze;
43 kształtowania nowej zabudowy w harmonii z tradycyjną zabudową o krajobrazem kulturowym (wytyczne Komisji Unii Europejskiej zawarte między innymi w tzw. Zielonej Karcie Unii, Bruksela 1990 oraz Nowej Karcie Ateńskiej z 1998 r.) przy zachowaniu odpowiedniej lokalizacji oraz standardów dotyczących wielkości działek oraz odpowiednich form zabudowy. I tak: - optymalna wielkość działek pod zabudowę: zagrodową wynosić powinna od 1200 – 2500 m², przy szerokości frontu działki min. 25,0 m, jednorodzinną – dla obiektów wolnostojących – 1000 – 1500 m², przy szerokości frontu działki 25,0 m; bliźniaczej – 500 – 700 m², przy szerokości 16 m, rekreacyjnej – 1000 – 2000 m², usługowej – zgodnie z potrzebami – na działkach zabudowy usług rzemieślniczych, nieuciążliwej produkcji możliwa jest realizacja budynków mieszkalnych dla właściciela, przemysłowej i rolnej wielkoobszarowej wg potrzeb. - form architektonicznych nowych obiektów nawiązujących do zabudowy istniejącej w zakresie gabarytów budynków, charakteru zabudowy, kształtu dachów i pokryć dachowych. Zaleca się dla zabudowy: mieszkaniowej wysokość 2 kondygnacji, w tym druga zawarta w poddaszu, a usług publicznych i komercyjnych wysokości do 3 kondygnacji, poziom zerowy budynku nie wyżej, niż 1 m od poziomu terenu, dach dwuspadowy, ewentualnie czterospadowy, symetryczny o nachyleniu 35 - 45°, z możliwością wprowadzenia naczółków oraz wykorzystania poddasza na cele mieszkalne, kolorystyka elewacji i dachów dostosowana do istniejącej zabudowy i zgodna z tradycyjną architekturą – zaleca się stosowanie materiałów pochodzenia rodzimego (drewno, kamień itp.), dla budownictwa gospodarczego (produkcyjne, rzemieślnicze itp.) forma obiektu winna być każdorazowo przeanalizowana pod kątem wkomponowania budynków w krajobraz,
44 należy wprowadzić zakaz realizacji płaskich dachów o nachyleniu poniżej 25°, schodkowego zwężenia ścian, ozdabiania elewacji lusterkami, tłuczoną ceramiką itp.; utrzymywania ładu przestrzennego w oparciu o miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu zgodnie z potrzebami samorządów, ludności i inwestorów. 3.4. Kierunki i zasady ukształtowania terenów otwartych. Tereny otwarte to obszary w zasadzie wolne od zabudowy. Są to: tereny rolne – rolnicza przestrzeń produkcyjna (pola), lasy i grunty leśne, łąki i pastwiska, wody powierzchniowe. 3.4.1. Tereny rolne (rolnicza przestrzeń produkcyjna). Na terenach pól obowiązuje: zakaz zabudowy – wyjątek stanowią: - obiekty, które nie mogą być zrealizowane w terenach zabudowy wiejskiej, wymagające odpowiedniej przestrzeni lub strefy ochronnej, między innymi: gospodarstwa specjalistyczne (głównie hodowlane), gospodarstwa wielkoobszarowe, obiekty rzemiosła i przemysłu o uciążliwości przekraczającej granice działki, - obiekty związane z: konieczną infrastrukturą techniczną i komunalną oraz trakty komunikacyjne, a także obiekty związane z ich obsługą, małokubaturowe obiekty obsługi turystycznej przy wyznaczonych szlakach; ochrona terenów i obiektów zabytkowych, stanowisk archeologicznych, pomników przyrody, użytków ekologicznych; ochrona gleb wysokiej jakości oraz zahamowanie procesów erozyjnych; Zaleca się: zalesianie i zakrzewianie gleb i niskich klasach bonitacyjnych, potencjalnie narażonych na erozję,
45 ekologizację upraw oraz wprowadzanie nowych, opłacalnych odmian i gatunków roślin. 3.4.2. Lasy i grunty leśne. Lasy na obszarze gminy powinny pełnić rolę: ochronną (wodo- i glebochronną, rezerwatową itp.), gospodarczą (pozyskiwanie drewna, płodów leśnych itp.), turystyczno-wypoczynkową (turystyka kwalifikowana, indywidualne spacery, zbieractwo itp.). Na terenach lasów państwowych zagospodarowanie zgodne z planami nadleśnictwa (Nadleśnictwo Mircze). Dla lasów prywatnych konieczne jest opracowanie uproszczonych planów urządzeń lasów. Konieczny jest zakaz wyrębów zupełnych. Zaleca się zalesianie enklaw, gruntów o niskich klasach bonitacyjnych, przyległych do terenów leśnych, wąwozów i innych narażonych na erozję. Odnowa i gospodarka leśna powinna opierać się na zasadach: urozmaicanie składu drzewostanu, preferowania różnorodności ekologicznych systemów leśnych, uwzględniających rozmaitość siedlisk, stosowanie zabiegów podnoszących trwałość lasów, prawidłowego pozyskiwania surowców (drewno, płody leśne), ochrony ptactwa i zwierząt (ostoje), wykorzystania lasów dla celów wypoczynku ludności, głównie w formie turystyki kwalifikowanej (szlaki piesze i rowerowe, ew. miejsca biwakowania), realizacji budownictwa kubaturowego związanego jedynie z gospodarką leśną, obsługą turystyki oraz ewentualnie bezpieczeństwa państwa, wyznaczanie pasów i stref bezpieczeństwa dla istniejącej i projektowanej komunikacji i infrastruktury technicznej, zakazie eksploatacji surowców mineralnych.
3.4.3. Łąki, pastwiska i wody powierzchniowe. Łąki i pastwiska występują w dolinach rzek, jako polany leśne oraz niewielkie obszary śródpolne. Wody powierzchniowe to cieki wodne imienne i bezimienne, rowy melioracyjne, źródła i stawy rybne. Na obszarach tych konieczne jest:
46 użytkowanie nie zagrażające równowadze ekologicznej, zachowanie zakrzewień, zadrzewień oraz ostoi ptactwa wodnego, ochrona oraz odpowiednie utrzymanie – wypas trawy rezerwatu „Suśle Wzgórze” oraz użytków ekologicznych, a także bobra w rzekach Warężanka i Bug, reaktywowanie i modernizacja rowów i urządzeń gospodarki wodnej oraz odpowiednie ich uzupełnianie, wprowadzenie zakazu zabudowy poza konieczną, związaną z gospodarką wodną i infrastrukturą techniczną, ewentualnie turystyczną oraz tworzenia nasypów ziemnych poprzecznych do przebiegu doliny, wprowadzanie nowych form wykorzystania terenu dla nowych upraw, jak np. trzciny, sitowia, wikliny dla celów przemysłowych i gospodarczych, a także przekształcania gruntów rolnych o niskich klasach bonitacyjnych, sąsiadujących z łąkami i pastwiskami dla wypasu zwierząt (krów, owiec, kóz), realizacja nowych małych zbiorników wodnych, związanych z gospodarką rybacką, a także ewentualne wykorzystanie niektórych dla turystyki i wypoczynku (zbiorniki np.: na rzece Warężance). Na terenach otwartych – głównie dotyczy to obszarów rolniczych i ewentualnie łąk i pastwisk oraz enklaw śródleśnych – dopuszcza się prowadzenie prac geologiczno- wiertniczych, mających na celu poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, na podstawie koncesji udzielanych przez Ministra Środowiska. Konieczne jest zachowanie obowiązujących przepisów branżowych oraz służb ochrony przyrody, a także służb ochrony zabytków (stanowiska archeologiczne). 4. Instrumenty realizacji polityki przestrzennej 4.1. Kierunki i zasady gospodarowania gruntami i rynkiem nieruchomości. Prawidłowe gospodarowanie gruntami oraz stymulowanie rynku nieruchomości ma na celu kreowanie ładu przestrzennego i zwiększenie atrakcyjności lokalizacyjnej obszaru gminy. Winno to przyczynić się do poprawy poziomu ekonomicznego i jakości życia mieszkańców. Właściwa gospodarka gruntami jest instrumentem realizacji i tworzenia zasobów gruntów przeznaczonych dla realizacji: celów publicznych, 47 budownictwa komunalnego, aktywizacji gospodarczej i produkcyjno-usługowej, wyznaczania terenów potrzebnych dla realizacji ciągów drogowych i urządzeń infrastruktury technicznej, ochrony gruntów wysokich klas bonitacyjnych przed zmianą sposobu użytkowania i przeznaczania ich na cele nierolne, przeznaczania terenów zagrożonych erozją pod zalesienia, zadań własnych samorządu gminy, tworzenie programów oraz planów zagospodarowania przestrzennego, przeznaczenia mienia samorządom powiatowym i wojewódzkim pod realizację zadań rządowych i wojewódzkich, np. dróg, porządkowanie systemu ksiąg wieczystych (głównie właścicieli prywatnych), tworzenie systemu katastralnego (zadanie rządowe: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Skarbu, Ministerstwo Finansów) gospodarowania obiektami i terenami obecnie niewykorzystanymi (m. in. pustostany) poprzez ich sprzedaż lub wydzierżawienie, racjonalnego kierowania podażą i popytem terenami poprzez: - sporządzenie miejscowych planów, - uzbrojenie w urządzenia infrastruktury technicznej, - lokalizację i usytuowanie obiektów, - określenie minimalnej wielkości działek, - tworzenie warunków dla powstania dużych gospodarstw specjalistycznych oraz utrzymania gospodarstw wielkoobszarowych. Zakłada się wzrost ruchu budowlanego i zwiększony obrót na rynku nieruchomości, związany z realizacją przejścia granicznego w Uśmierzu.
4.2. Opracowania planistyczne 4.2.1. Opracowania w myśl ustawy z dnia 12 lipca 1994 r. o planowaniu przestrzennym. Na terenie gminy obowiązują do czasu utraty mocy prawnej zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą:
48 - miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy Dołhobyczów w skali 1:10 000 uchwalony dnia 9 marca 1994r. uchwałą nr XXXIV/249/94 Rady Gminy w Dołhobyczowie; 4.2.2. Opracowania w myśl ustawy z dnia 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Dołhobyczów w skali 1:10 000 uchwalona uchwałą nr XIX/159/97 Rady Gminy Dołhobyczów z dnia 23 kwietnia 1997r. dot. zmiany przeznaczenia terenów mieszkalnictwa wielorodzinnego na jednorodzinne w m. Dołhobyczów; Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Dołhobyczów w skali 1:10 000 uchwalona uchwałą nr XII/65/99 Rady Gminy Dołhobyczów z dnia 5 listopada 1999r dot. lokalizacji strażnicy Straży Granicznej w m. Chłopiatyn. Wszystkie zmiany zgodnie z obowiązującymi przepisami nie tracą mocy prawnej po utracie mocy prawnej po utracie mocy prawnej miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego Gminy Łaszczów w skali 1:10 000. 4.2.3. Tereny wymagające opracowań planów zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z obowiązującą obecnie ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym wymagane jest objęcie ustawowym obowiązkiem sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego służących realizacji zadań ponadlokalnych i lokalnych z uwzględnieniem wytycznych wynikających z planu zagospodarowania Województwa Lubelskiego uchwalonego dnia 29 lipca 2002r. uchwałą nr XLV/597/2002 Sejmiku Województwa Lubelskiego. Zadania ponadlokalne: przejścia graniczne – Dołhobyczów, Uśmierz; komunikacja drogowa – modernizacja drogi nr 844 wraz z budową obwodnicy wokół Dołhobyczowa; modernizacja drogi wojewódzkiej nr 852 oraz dróg powiatowych; przebieg ropociągu Odessa – Gdańsk wraz z terminalem; przebieg gazociągu wysokoprężnego. Zadania lokalne zagospodarowanie ośrodka gminnego w granicach przyszłego miasta;
49 zagospodarowanie wsi o charakterze wielofunkcyjnym; terenów przeznaczonych pod rozwój turystyki; komunikacji drogowej gminy. Sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wynikającego ze względu na występujące uwarunkowania, ustawowy obowiązek oraz potrzeby inwestorów dotyczą terenów niezainwestowanych lub wymagających uporządkowania przeznaczonych pod mieszkalnictwo, działalność gospodarczą, turystyczną, obsługi komunikacji itp. wymagających odpowiedniego skomunikowania. „Studium” nie ogranicza opracowania planów zagospodarowania do terenów wyżej wymienionych. Opracowanie planów należy realizować zgodnie z potrzebami społeczności lokalnej oraz inwestorów przyczyniających się do rozwoju działalności gospodarczej. Możliwe jest sukcesywne opracowanie planów na większych obszarach zgodnie z realizacją poszczególnych zadań. 4.3. Instrumenty polityki przestrzennej wspierające działania inwestycyjne. 4.3.1. Instrumenty prawne Rada Gminy posiada uprawnienia do stanowienia prawa lokalnego poprzez akty administracyjne, które jednak nie mogą być sprzeczne z przepisami stanowiącymi prawo ogólne. Rada Gminy zgodnie z obowiązującymi przepisami stanowi o: zagospodarowaniu przestrzeni gminy poprzez: - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, - decyzje o warunkach zabudowy i decyzje zagospodarowania terenu (WZ, ZT), - projekty urządzeniowe lasów, zieleni itp. tworzeniu obszarów chronionych o znaczeniu lokalnym – użytki ekologiczne, wnioskowanie do służb ochrony zabytków o objęcie obiektów ochroną konserwatorską lub ich wykreśleniu z ewidencji lub rejestru, wnioskowanie objęciem ochroną prawną: - obszaru głównego zbiornika wód podziemnych GZWP, - stref ograniczonego użytkowania dla istniejących lub projektowanych obiektów uciążliwych oraz grupowych ujęć wodnych,
50 - określania zasad ruchu ulicznego i drogowego w zakresie dróg gminnych, szlaków pieszych i rowerowych, - porządku i czystości, usuwania nieczystości, estetyki otoczenia, - ograniczenia działalności degradującej walory przyrodnicze i kulturowe gminy, - zasad egzekwowania przepisów, ograniczenia samowoli budowlanych itp. 4.3.2. Instrumenty finansowe oraz działania stymulujące rozwój przedsiębiorczości. W celu podniesienia efektywności działań w zakresie zagospodarowania przestrzennego i działalności gospodarczej władze samorządowe gminy mogą stosować własne instrumenty polityki finansowej, a także starać się o wsparcie z funduszy i środków krajowych oraz pomocowych Unii Europejskiej. Własne instrumenty finansowe. Zróżnicowanie wysokości podatków lokalnych od nieruchomości: - zwolnienie od podatku lub obniżenie stawek podatku od nieruchomości wobec gruntów, na których prowadzone są inwestycje tworzące nowe miejsca pracy zgodnie z ustaloną w Studium funkcją strefy, - stosowanie systemu zachęt, ulg podatkowych, zmniejszonych stawek w stosunku do inwestorów prowadzących działalność odpowiadającą założeniom strategii rozwoju gminy (szczególnie dotyczyć powinno inwestycji związanych z wprowadzeniem funkcji pozarolniczych, np. przetwórstwa i wytwórczości rolno-spożywczej, obsługi komunikacji itp., - podniesienie podatku od nieruchomości w stosunku do uciążliwych terenów lub zaniedbanych. Działanie to może przyczynić się do przyspieszenia eliminacji zagrożeń o tym charakterze. Określenie zasad wspomagania finansowego i formalno-prawnego inwestycji wspólnych realizowanych przez gminę i prywatnych inwestorów, szczególnie w zakresie uzbrojenia terenów w elementy infrastruktury technicznej. Pozyskiwanie lokalnych źródeł finansowania inwestycji: - sprzedaż lub dzierżawa terenów komunalnych, - wpływy opłat audiatenckich i opłaty „planistycznej”, - sprzedaż akcji i innych papierów wartościowych, - zaciąganie kredytów pod zastaw nieruchomości komunalnych,
51 - zaciąganie kredytów prewencyjnych, - fundusze osób prywatnych. Fundusze pomocowe Unii Europejskiej wspierane przez Bank Światowy i Europejski Bank Inwestycyjny. Szybka edukacja wyspecjalizowanych urzędników administracji samorządowej w zakresie pozyskiwania środków pomocowych Unii Europejskiej. PHARE 2 – finansowe wspieranie restrukturyzacji gospodarki krajów ubiegających się o członkostwo UE, ISPA – ujednolicenia poziomu rozwoju infrastruktury technicznej w zakresie transportu i ochrony środowiska (szczególnie utylizacja odpadów), SAPARD – finansowe wsparcie modernizacji rolnictwa i rozwój obszarów wiejskich przy udziale Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Można finansować następujące działania: - inwestycje w gospodarstwach rolnych, - przetwórstwo i dystrybucja, - poprawa standardów higienicznych i jakościowych, - technologie i metody produkcji przyjazne środowisku, - dywersyfikację produkcji, - tworzenie grup producenckich, - ochronę wsi, ochronę dziedzictwa kulturowego, - system rejestrów gruntów, scalania gruntów, - rozwój infrastruktury, - zasoby wodne, - leśnictwo, - informację, pomoc doraźną, Instytucje zajmujące się wdrażaniem programu SAPARD: - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, - Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa. Instytucjonalne instrumenty wspierające rozwój: Agencja Rozwoju Regionalnego. Agencja Rozwoju Lokalnego. Inkubatory Przedsiębiorczości (wspierające małe firmy w okresie ich kształtowania, doradztwo marketingowe, prawne, finansowe, podatkowe).
52 Fundusz Pożyczkowo – Gwarancyjny. Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych (lokalna instytucja ubezpieczeniowa). Banki. Targi, giełdy. Działania bezpośrednie. Bezpośrednie oddziaływanie na rozwój gminy poprzez instytucje władzy publicznej: Specjalne projekty inwestycyjne jako wspólne projekty prywatno - publiczne (określenie zasad wspomagania finansowego inwestycji, szczególnie w zakresie uzbrojenia terenów w elementy infrastruktury technicznej). Programy rozwoju infrastruktury. Pozyskiwanie terenu lub nieruchomości (komunalizacja). Zbywanie nieruchomości (prywatyzacja). Scalanie (dla potrzeb inwestycyjnych). Marketing urbanistyczny. Tworzenie analitycznej i strategicznej bazy dla stymulacji rozwoju przestrzennego: Analizy rynkowe. Promocja, reklama. Gromadzenie, upowszechnianie informacji istotnych dla sterowania rozwojem w przestrzeni: - rejestry (katastry, rejestry zabytków itp.), - obserwacja (monitoring) rozwoju przestrzennego, - baza danych, - system informacji o terenie, - centrum informacji rynkowej, - analizy ocen skutków decyzji dotyczących danej przestrzeni itp.
53