Przegląd Archeologiczny, 1926, T. 3 R 8 z. 2, s. 116-130 116 PRZEGLĄD ARCHEOLOGICZNY Tom III. Konrad Jażdżewski. Nowe znaleziska w powiecie rawickim. Nouvelles trouvailles du district de Rawicz (Grande Pologne) Z 12 rycinami. — Avec 12 gravures. Leżący na pograniczu Wielkopolski i Śląska W prehistorji naszej dzielnicy znany był po- Środkowego powiat rawicki nie został jeszcze wiat rawicki z następujących miejscowości: tak szczegółowo zbadany jak np. pow. jaro- Chojno, Dubin, Dubinek, Golejewo, Gościeje- ciński, średzki lub szamotulski. Tłumaczy się wice, Jeziora, Jutrosin, Rawicz, Słupia Kapi- to oddaleniem od takich centrów jak Poznań tulna, Sworowo, Szkaradowo, Waszkowo, Zaorle, (za czasów zaborczych i Wrocław), częściowo Zawada1). Zabytki z tych miejscowości po- też brakiem dogodnej komunikacji wewnątrz chodzą z młodszej epoki kamiennej, z wcze- samego powiatu, szczególnie w południowej snej, środkowej i późnej epoki bronzowej, jego części, obfitującej właśnie w dość dużą z okresu halsztackiego, lateńskiego, rzymskiego ilość stanowisk prehistorycznych. Rdzeniem i wczesnohistorycznego. Najsłabiej zbadana pacierzowym powiatu jest rzeczka Orla (do- była epoka kamienna, wskutek tego, że badacze pływ Baryczy) wraz z jej dopływami: Starą niefachowcy zwracali prawie wyłącznie swą Orlą, Dąbroczną i Masłówką. Wokoło nich uwagę w kierunku cmentarzysk w rodzaju grupuje się wielka część stanowisk prehisto- Chojna, będącego jednem z największych hal- rycznych. Ciążenie systemu rzecznego ku Ślą- sztackich cmentarzysk łużyckich w Wielko- skowi jak i wyraźne wpływy w ceramice (ne- polsce. Główna zasługa w ratowaniu wspo- olitycznej i łużyckiej) nasuwają myśl o bliskiej mnianych wyżej zabytków przypada ks. dzie- styczności naszych przodków ze Śląskiem. kanowi Zakrzewskiemu w Wolsztynie i p. hr. Tom III. PRZEGLĄD ARCHEOLOGICZNY 117 Czarneckiemu z Golejewka. — Zbadawszy się szereg piaszczystych pagórków pokrytych w południowej części powiatu z górą 50 sta- zagajnikiem brzozowym. Szczyty poszczegól- nowisk z epoki kamiennej, 8 stanowisk z II. nych pagórków (których jest 8) dadzą się wy- okresu bronzowego, około 30 kultury łużyckiej, odrębnić jako osobne stanowiska. Stanowisko 1 1 stanowisko kultury grobów kloszowych, 4 z wczesnego okresu rzymskiego i kilkanaś- cie z okresu wczesno- historycznego, prag- nąłbym dać krótki opis tych stanowisk z u- względnieniem ich po- łożenia,inwentarza, ce- ramiki, oraz kultury do której należą. Epoka kamienna. Stanowiska czysto mezolityczne. Domaradzice. Stanowisko 2. Wydma częściowo rozwiana, położona przy 21 kilometrze szosy z Rawicza do Dubina. Na tejże wy- dmie stanowisko z II. okr. bronz, i z okr. wczesnohistorycznego. Inwentarz: Wiór ukoś- nie ścięty 1 ; skrobacz łódkowaty 1 (Ryc. X. nr. 3); skrobacze amor- ficzne; skrobacze dro- bne; oskrobywacze; wióry z retuszem użyt- kowym; wióry, rdzenie, okrzeski, kości spalone. Miejska Górka. Wydma na północ- ny zachód od miasta, położona pod lasem między Dąbroczną a Ryc, II. 1. Miejska Górka. — 2. Maj. Sarnowa. St. D. — 3,34, 5 a, b, c, Maj. torem kolejki do Krobi. Sarnowa-Folusz St. 1. — 6. Maj. Sarnowa-Folusz St. 3. — 7. Maj. Sarnowa- Na stronie zachodniej Folusz St. 5. — 8. Kowaliki St. 1. — 9. Łaszczyn. St. 2. — 10, 11, 12. Kowaliki St. 2. — 13. Łaszczyn. St. 1. — 14. Konarzewo St. 2. — Szymanowo St 1. tej wydmy znajduje się 1 2 1 2 (Nr. 7 w /3 w. n., reszta w /3 w. n. — No. 7 en /3, le reste en /3 gr. nat.). stanowisko mezolity- czne, w części zaś wschodniej są ślady stanowiska łużyckiego. jest najbardziej wysunięte ku wschodowi. In- Inwentarz: Grocik igiełkowaty o podstawie wentarz: Grociki igiełkowate o podstawie uko- ukośnej 1 ; skrobacz drobny 1 ; skrobacz rdze- śnej 2; grocik igiełkowaty o podstawie nieza- niokształtny (Ryc. II. nr. 1); okrzeski. Kultura łuskanej 1 (Ryc. II. nr. 3); szeroki grocik tardenuaska. igiełkowaty o podstawie prostej 1 ; skrobacz rdzeniokształtny 1 (Ryc. II. nr. 5); skrobacz Majętność Sarnowa-Folusz. Stanowisko 1. nieregularny 1 ; oskrobywacze drobne 4 (Ryc. II. W rozwidleniu utworzonem przez Dąbrocznę rys. 4); skrobacz drobny 1; wióry, rdzenie, i jej dopływ tuż przy leśniczówce Folusz ciągnie okrzeski, kości spalone. Kultura tardenuaska. 118 PRZEGLĄD ARCHEOLOGICZNY Tom III. dują się tam również ślady stanowiska z II. okr. bronzo- wego, pozostałości kultury łu- życkiej i z okresu rzymskiego. Inwentarz : Grocików igiełko- watych o podstawie ukośnej 8 (Ryc. VI. nr. 1,2); grociki igieł- kowate o podstawie niezałus- kanej 2 ; grociki igiełkowate uszkodzone 2; grocik trzonecz- kowy niedokończony 1 (Ryc. VI. nr. 3) ; grocików dłutowa- tych 12 (Ryc. VI. nr. 8, 19); grocik dłutowaty trójkątny 1 (Ryc. VI. nr. 9) ; skrobacz wió- rowy podwójny półokrągły i ukośny 1 (Ryc VI. nr. 4) ; skro- bacze półokrągłe 4 (Ryc. VI. nr. 5, 6) ; skrobaczy wióro- wych 9 (Ryc. VI. nr. 16; skro- baczy wiórowych z krzemie- nia czekoladowego 6 (Ryc. VI. nr. 13); skrobacze rdzenio- kształtne 2 ; wiórek obustron- nie załuskany 1 ; skrobacze amorficzne (Ryc. VI. nr. 7) ; skrobacze drobne; oskrobywa- cze (Ryc. VI. nr. 18); łuszcz- niki (Ryc. VI. nr. 17); oskroby- wacze drobne ; wiór ukośnie ścięty z krzemienia czekola- Ryc. III. Mapa stanowisk prehistorycznych na terenie dowego 1 (Ryc. VI. nr. 14); majętności Sarnowa. — Carte des stations préhistoriques sur le grocik dłutowaty z jednym bo- territoire de la domaine Sarnowa. kiem załuskanym półkolisto z krzemienia czekoladowego 1 Szymanowo. Stanowisko 1. (Ryc. VI. nr. 15); grocików sercowatych 5 Wydma częściowo rozwiana, leżąca na pół- (Ryc. VI. nr. 11, 12); grocik sercowaty z wnę- noc od Szymanowa, tuż przy torze kolejki ra- kami bocznemi 1 (Ryc. VI. nr. 10); wióry z re- wicko-kobylińskiej, 1 km od dworca rawickiego. tuszem użytkowym, wióry, rdzenie, okrzeski. Obok śladów stanowiska mezolitycznego spo- Ceramika: Ułamki kilku puharów z lejkowatym brzegiem (Ryc. VI. nr. 20, 22); ułamki kilku tyka się również zabytki ze stanowiska łużyc- 2 kiego i wczesnohistorycznego. Inwentarz: Gro- flasz z kryzą (Ryc. VI. nr. 21) ), ułamek na- cik igiełkowaty uszkodzony 1 ; grociki dłuto- czynia charakteryzujący sposób lepienia (Ryc. wate 2 ; skrobacze drobne 2; łuszcznik 1; IV) ; ułamki naczynia z wióry, okrzeski, kości spalone. Kultura tar- ornamentem w postaci denuaska. słupków pionowych wy- ciskanych stempelkiem i Śląskowo. Stanowisko 1. krzyżyków pod niemi(Ryc. Pole piaszczyste położone w kolanie Orli, X. nr. 6); ułamki naczyń 1 l /2 km na południowy wschód od Śląskowa. z ornamentem w postaci Tamże stanowisko łużyckie i wczesnohisto- słupków pionowych wy- ryczne. Inwentarz: Skrobacz wysoki (Ryc. X. konanych stempelkiem nr. 4); rdzenie, okrzeski. lub patykiem poniżej kra- wędzi, ułamki naczyń z Stanowiska ornamentem w postaci mezolityczne pospołu z neolitycznemi. kilku linij równoległych poprzerywanych pasmem Ryc. IV. Ryc. V. Dębno Polskie. Stanowisko A. słupków pionowych wy- Ryc. V. Dębno 1 Polskie St. A. Wydma częściowo rozwiana, l /2 km na ciskanych patykiem (Ryc. VI. nr. 23); ułamek na- Ryc. VI. Maj. południowy-wschód od Rawicza, pod lasem. Sarnowa St. C. Prócz zabytków mezo- i neolitycznych znaj- czynia ze zgrubiałym w. n. — Gr. nat. Tom III. PRZEGLĄD ARCHEOLOGICZNY 119 brzegiem (Ryc. VI. nr. 24) ; ułamki zdobione grocik dłutowaty 1 ; skrobaczy półokrągłych 6 ; rzędami słupków pionowych i rombami utwo- oskrobywaczy 5; skrobaczy drobnych 7; wiór rzonemi ze skośnych odcisków sznura (Tabl. zatępiony na części krawędzi bocznej i zuży- X. nr. 5) ; fragmenty uch i guzków do chwyta- ty u podstawy (sęczka), służący zapewnie jako nia ; polepa, kamienie przepalone. Kultura łuszcznik 1 ; skrobacz rdzeniokształtny 1 ; rdzenie tardenuaska i wielkopolska częściowo z do- służące jako narzędzia wielorakiego użytku 2; mieszką wpływów noswickich. rdzenie służące jako łuszczniki 3; rdzeń, wióry, 2 Ryc. VI, Dębno Polskie. St. A. (wszystko w /3 w. n.) 2 Fig. IV. Dębno Polskie. Station A ( /3 gr. nat.). Krystynki. Stanowisko 1. okrzeski, kości spalone. Ceramika : Ułamek 1 Wydma leżąca l /2 km na północy-wschód naczynia z ornamentem w postaci wytłacza- od Krystynek, niedaleko Dąbroczny, pod lasem. nych od wewnątrz guzków, ponad któremi znaj- Inwentarz: Grocik igiełkowaty uszkodzony 1 ; dują się ornamenty wykonane w technice 120 PRZEGLĄD ARCHEOLOGICZNY Tom III. ściegu brózdowego ; brzeg tegoż ułamka jest Inwentarz; Grocik igiełkowaty trójkątny 1 ; skro- poprzecznie karbowany (Ryc. VII. nr. 24) ; bacz amorficzny 1 ; skrobacze rdzeniokształtne ułamek naczynia z nalepionym (poniżej wy- 2; oskrobywacz 1; skrobacze drobne 2; oskro- giętego nazewnątrz brzegu) wałkiem podko- bywacz drobny 1 ; rdzeń, wióry, okrzeski. wiastym (Ryc. VII. nr. 25) ; Polepa. Kultura Kostka spalona. Ceramika: Ułamek niezdo- tardenuaska i wschodniobałtycka 3). biony. Kultura tardenuaska, kultury neoli- tycznej nie da się określić. Ryc. VII. 1—23. Maj. Sosnowa. St. C. — 24—26. Krystynki. St. 1. — 1 2 27—30. Krystynki. St. 2. (Nr. 26, 27, 29, 30 /3 w. n,, reszta /3 w. n. — 1 2 Les nos. 26, 27, 29, 30 en /3 gr. nat., le reste en /3 gr. nat.). Majętność Sarnowa. Stanowisko A. Majętność Sarnowa. Stanowisko C. Wydma unieruchomiona przez drzewa i tra- Mała piaszczysta polana wśród lasu, mię- wy, w środku lasu. Znaleziska ukazują się dzy drogą wiodącą od Sarnowa do Folusza w miejscu, gdzie droga leśna przecina wydmę. a dopływem Dąbroczny. Inwentarz: Grocików Tom III. PRZEGLĄD ARCHEOLOGICZNY 121 igiełkowatych o podstawie ukośnej 5; grocik bacz rdzeniokształtny 1 ; oskrobywacze 2; igiełkowaty o podstawie niezałuskanej 1 ; sze- skrobaczy drobnych 5; skrobacze amorficzne 2; roki grocik