YENĐ TÜRK EDEBĐYATINDA KAYNAK OLARAK POETĐKA Âlim GÜR * Bedia KOÇAKOĞLU ** ÖZET Yunanca poiétiké kelimesinden türeyen ve “yap- mak, üretmek, yaratmak” gibi anlamlara gelen poetika, genel olarak bütün sanat dallarını kapsamakta ancak günümüzde yaygın olarak şiir türünü içermektedir. Şiir sanatı üzerine teorilerin sistematiği, bütünü, ilmi anla- mına gelen poetika, Aristo’nun aynı adlı eserinde ilk kez terim olarak kullanılmıştır. Aristo’dan bu yana çok hızlı bir seyir izleyen kav- ram, zamanla dünya çapında önemli bir disiplin halini almıştır. Günümüzde de daha çok şiirle alakalı her türlü meseleyle ilgilenen bir alan olmuştur. Poetika, Klasik çağda verilen ilk örnekten sonra Batıda Eflatun, Horatius, Longinus gibi isimlerle gelişme göstermiş, özellikle 20. yüzyılda bir araştırma yöntemi haline gelmiştir. Cahiliye döneminde bir şarkı formu olarak ortaya çıkan şiirle ilgili, Batı’ya oranla daha nitelikli, poetik ör- neklere rastlamak mümkündür. Poetik gelenek Araplar- dan Đslamiyeti kabul eden Đranlılara oradan da Türklere geçmiştir. Fars edebiyatında daha çok eski öğretilerin de- vamı şeklinde gelişen ve süslü söyleyişleriyle öne çıkan şiir hakkında, Türkçeye çevrilmiş çok fazla teorik çalış- maya rastlanmaz. Anılan yollarla Osmanlı şiirine de ge- çen poetik yaklaşım, Divan edebiyatında başlı başına bir * Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bö- lümü,
[email protected] ** Arş. Gör., Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bö- lümü,
[email protected] Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4 /1-I Winter 2009 80 Âlim GÜR-Bedia KOÇAKOĞLU kitap halinde verilmese de şairlerin divanlarındaki beyit- lerde, dîbâcelerde, tezkirelerde yer yer kendini göster- mektedir. Türk Edebiyatında ilk defa Necip Fazıl tarafından Büyük Doğu dergisinde kullanılan kavram, Tanzimat’tan günümüze genel olarak, gerçek-hayal tartışması etrafında ele alınmıştır.