Polska Myśl Techniczna W Ii Wojnie Światowej
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
CENTRALNA BIBLIOTEKA WOJSKOWA IM. MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO POLSKA MYŚL TECHNICZNA W II WOJNIE ŚWIATOWEJ W 70. ROCZNICĘ ZAKOŃCZENIA DZIAŁAŃ WOJENNYCH W EUROPIE MATERIAŁY POKONFERENCYJNE poD REDAkcJą NAUkoWą DR. JANA TARCZYńSkiEGO WARSZAWA 2015 Konferencja naukowa Polska myśl techniczna w II wojnie światowej. W 70. rocznicę zakończenia działań wojennych w Europie Komitet naukowy: inż. Krzysztof Barbarski – Prezes Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie dr inż. Leszek Bogdan – Dyrektor Wojskowego Instytutu Techniki Inżynieryjnej im. profesora Józefa Kosackiego mgr inż. Piotr Dudek – Prezes Stowarzyszenia Techników Polskich w Wielkiej Brytanii gen. dyw. prof. dr hab. inż. Zygmunt Mierczyk – Rektor-Komendant Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego płk mgr inż. Marek Malawski – Szef Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych Ministerstwa Obrony Narodowej mgr inż. Ewa Mańkiewicz-Cudny – Prezes Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych – Naczelnej Organizacji Technicznej prof. dr hab. Bolesław Orłowski – Honorowy Członek – założyciel Polskiego Towarzystwa Historii Techniki – Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk kmdr prof. dr hab. Tomasz Szubrycht – Rektor-Komendant Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte dr Jan Tarczyński – Dyrektor Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego prof. dr hab. Leszek Zasztowt – Dyrektor Instytutu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk dr Czesław Andrzej Żak – Dyrektor Centralnego Archiwum Wojskowego im. mjr. Bolesława Waligóry Sekretarz naukowy mgr Wojciech Kuliński – Kierownik Działu Automatyzacji Procesów Bibliotecznych Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego Sekretarz organizacyjny mgr Marcin Kamiński – Kierownik Krajowego Centrum Dystrybucji Publikacji NATO STO Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego Patroni medialni konferencji: © Copyright by Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Warszawa 2015 ISBN 978-83-63050-28-3 Zespół redakcyjny wydawnictwa: Redaktor prowadzący: Jerzy Kunikowski Redakcja: Anita Nowińska, Małgorzata Majewska, Izabela Dobrowolska, Agata Iwińska Projekt okładki: Aleksandra Filipowicz Adres redakcji: Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego ul. Ostrobramska 109, 04-041 Warszawa Druk i oprawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego w Radomiu Spis treści dr Jan Tarczyński Wstęp 5 prof. dr hab. Bolesław Orłowski Zapomniany polski wkład wynalazczy w zwycięstwo Sprzymierzonych w drugiej wojnie światowej 7 mgr Grzegorz Kuba, mgr Damian Rząp Polscy naukowcy w Wielkiej Brytanii w czasie II wojny światowej oraz ich wpływ na rozwój technologiczny uzbrojenia aliantów 17 dr hab. inż. Sławomir Łotysz, prof. PAN Historia sporu o prawo do wynalazków dokonanych przez Polaków w Wielkiej Brytanii w okresie II wojny światowej 27 prof. dr hab. n. mat. inż. Jerzy Gawinecki, mgr inż. Kamil Kaczyński „Enigma”, nauka, kryptologia 53 prof. dr hab. Grzegorz Nowik Najcenniejsze źródło Churchilla – największy polski sukces światowej kryptologii 67 ppłk mgr Adam Gwiazdowicz Fundamenty polskiego sukcesu w dekryptażu niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma” 71 dr hab. inż. Jacek Ryszard Przygodzki Działalność i wynalazki profesora Pawła Jana Nowackiego oraz jego wkład w rozwój brytyjskiej techniki radarowej 75 dr inż. Barbara Kłosowicz-Krzywicka Bracia Konopaccy jako twórcy innowacyjnej metody kształtowania sklejki lotniczej, wykorzystywanej w II wojnie światowej. Historia fabryki sklejek w Mostach 1926-1939 81 mgr Wojciech Kuliński Przyczepka samolotowa Malinowskiego jako jeden z wojennych pomysłów nie przyjętych do realizacji (komunikat) 95 płk rez. dr inż. Leszek Bogdan, mjr rez. mgr inż. Wacław Malej, mgr Zbigniew Ruciński Działalność profesora Józefa Kosackiego oraz jego wynalazek Mine Detector (Polish) Mk.2. 101 dr inż. Piotr Matejuk Peryskop odwracalny czołgowy. Wynalazek Rudolfa Gundlacha 109 mgr inż. Krzysztof Dąbrowski W kręgu zakładów AVA 117 mgr inż. Krzysztof Dąbrowski Łącze radiowe WS10 127 dr inż. Andrzej Glass Akcja V-1 i V-2 – wkład Polaków w rozszyfrowanie tajnych broni niemieckich 133 dr Paweł Tomaszewski Tajemnice Jana Czochralskiego 151 dr Zbigniew Tucholski Stop kolejowy Bahnmetall (Metal B) profesora Jana Czochralskiego i jego militarne zastosowanie 155 płk rez. Piotr Kowaluk Wacław Struszyński – polski zwycięzca Bitwy o Atlantyk 175 prof. dr hab. Wojciech Włodarkiewicz Polskie osiągnięcia w zakresie broni przeciwpancernej, ich weryfikacja w kampanii polskiej 1939 roku i wnioski dla aliantów 185 dr Jan Tarczyński Wojskowy Instytut Techniczny PSZ w Wielkiej Brytanii. Działania na rzecz motoryzacji powojennej Polski – motocykl S-150 215 mgr Jerzy Kunikowski Polska myśl techniczno-wojskowa w czasie II wojny światowej w świetle badań przeprowadzonych w The National Archive w Londynie 221 mgr Małgorzata Iwona Gwara Polska myśl techniczno-wojskowa w czasie II wojny światowej w świetle archiwaliów Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie 233 mgr inż. Ewa Mankiewicz-Cudny Przekazanie do kraju wybranej dokumentacji archiwalnej polskiej myśli technicznej w Wielkiej Brytanii przez byłego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ryszarda Kaczorowskiego – komunikat 263 Wstęp Polski udział w militarnych zmaganiach II wojny światowej jest już powszech- nie znany i udokumentowany. Białą plamą w świadomości społecznej – zarówno w kraju jak i w świecie – pozostaje natomiast bogaty wkład naukowo-techniczny naszych Rodaków w zwycięstwo nad niemiecką III Rzeszą, a także wpływ tych dokonań na późniejszy rozwój intelektualno-techniczny Europy i świata. Wykorzystane tu zostały zarówno przedwojenne polskie osiągnięcia naukowe, wynalazki oraz konstrukcje wojskowe, jak i dokonania Polaków w służbie sojuszników. W alianckich – i polskich poza krajem – instytucjach doświadczalnych, biurach pro- jektowych oraz przemyśle wojennym pracowało prawie 70% naszych konstruktorów, technologów i organizatorów produkcji, spośród 5,5 tysiąca inżynierów i techników, którzy w wyniku Kampanii Wrześniowej znaleźli się na ziemi brytyjskiej. Dzięki nim polski wkład intelektualny w wysiłek zbrojny aliantów przewyższa – według szacunków zachodnich – nasze dokonania militarne na wielu frontach, znacznie lepiej znane i bardziej uznawane w świecie. Jego rzeczywiste skutki dla uzyskania przewagi, zmniejszenia strat własnych i skrócenia wojny są ogromne. Część tego wkładu stanowiło podstawę ponadczasowych osiągnięć technicznych aktualnych do dnia dzisiejszego. Mimo to pozostaje nieznany, choć już dziś powszechnie wiadomo, że Polskie Siły Zbrojne były czwartą, co do wielkości i potencjału bojowego armią sojuszniczą. Złożyło się na to kilka przyczyn: tajemnica wojskowa i związane z nią utajnie- nie, a często i późniejsze niszczenie dokumentów technicznych, znana powściągliwość aliantów w podkreślaniu cudzych osiągnięć, a także świadoma polityka milczenia, stosowana przez PRL-owskie środki masowego przekazu. Trzeba też pamiętać, że z tej licznej grupy polskiego establishmentu naukowo-technicznego do pojałtańskiej Polski prawie nikt nie powrócił. Pozostali na obczyźnie, odnosząc często najbardziej prestiżowe sukcesy. Informowanie spo- łeczeństwa zniewolonego kraju o technicznych osiągnięciach polskich inżynierów na Zachodzie w czasie II wojny światowej było ideologicznie zakazane. Było to też o wiele prostsze, niż przemilczanie widocznego wojennego wysiłku Polskich Sił Zbrojnych, odtworzonych po klęsce wrześniowej przez Rząd Rzeczypospolitej. Konferencja Polska myśl techniczna w II wojnie światowej. W 70. rocznicę zakończenia działań wojennych w Europie, zorganizowana 13 maja 2015 roku z inicjatywy Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego przy współpracy Instytutu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego, Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte oraz Instytutu Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, miała charakter prekursorski. Była pierwszą w kraju próbą komplek- sowego ukazania polskiego dorobku twórczego i produkcyjnego w zakresie techniki wojskowej w czasie II wojny światowej, także zasygnalizowania obszarów badawczych, nieobjętych jeszcze naukowymi zainteresowaniami historyków. Znaczenie konferencji podkreślało uczestnictwo czołowych historyków techniki i wojskowości a wśród nich autorów wystąpień, prezentujących najwyższy poziom naukowego zaangażowania, a także obecność ponad 250 słuchaczy z różnych środowisk, w tym młodzieży akademickiej, żywo zainteresowanej prezentowanymi tematami. Jak silne wrażenie wywiera nadal jedno z najważniejszych polskich dokonań z okresu poprzedzającego II wojnę światową – złamanie kodu niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma” i zbudowanie jej kopii – świadczy liczba wejść na stronę internetową enigmaco. de. Zbitka liter SPWLFiWGKCKCJDXQYGYGMCCGGHXX to nie efekt pracy pijanego drukarza, lecz komunikat zakodowany przez „Enigmę”.* Podana strona wiernie odtwarza sposób działania najsłynniejszej maszyny kryptologicznej świata, pozwalającej na szyfrowanie i odczytywanie tekstu. Dzięki temu można prześledzić cały proces kodowania i sprawdzić, np. dlaczego komunikat składający się z pięciu liter „f” został zamieniony na ciąg znaków BIKKO. To naprawdę fascynujące doświadczenie, lecz dotyczące jednego, choć dla przebiegu wojny bardzo istotnego osiągnięcia. Mam głęboką nadzieję, że lektura dorobku naukowego konferencji, przedstawiającej