www.gaelsceal.ie Micheál Ó Laoch Muircheartaigh ag Litríochta éirí as - labhraíonn na nGael sé le Gaelscéal L. 7 Crann Beag L. 31 na nEalaíon L. 22

€1.65 (£1.50) Ag Cothú Phobal na Gaeilge 17.09.2010 Uimh. 26 •

IDIRNÁISIÚNTA

Gaeilge ag Athraithe Móra i ndán do SAM

30% de Seán Ó Curraighín, in Minnesota, SAM

TÁ cuma ar chúrsaí go mbeidh athruithe móra pháistí na ar leagan amach na cumhachta sna Stáit Aontaithe sa toghchán lár téarma ag tús Samh- na. Tá na Poblachtaigh ar ríocht cumhacht a Gaeltachta bhaint amach i dTeach na nIonadaithe agus iad Anailís le Donncha Ó hÉallaithe Thart ar 10,000 teaghlach le gar don éacht céanna sa páistí scoile atá sa Ghaeltacht Seanad, dar le D’ÉIRIGH le 2,326 (70%) den 3,355 oifigiúil. 6,500 acu, ní bhacann pobalbhreith Washing- teaghlach Gaeltachta a rinne iar- siad le hiarratas a dhéanamh, mar ton Post-ABC. ratas faoi Scéim Labhairt na go dtuigeann a bhformhór nach In agallamh le Gaeilge, an deontas iomlán a fháil bhfuil a ndóthain Gaeilge ag a Gaelscéal, dúirt an tOl- anuraidh agus tugadh an deontas gcuid gasúr le cur isteach ar an lamh le hEolaíocht Pho- laghdaithe do 449 (13%) eile. scéim. laitiúil i UST, Minnesota, Nuair a deirtear ar an gcaoi sin é, Is é fírinne an scéil go léiríonn na Nancy Zingale, go gcaill- tá an chuma air go bhfuil líofacht figiúirí ón SLG 2009/10 go bhfuil fidh na Daonlathaigh Ghaeilge ag formhór na ndaltaí líofacht mhaith Ghaeilge ag thart cumhacht an tromlaigh i scoile sa Ghaeltacht. ar 25% de na teaghlaigh a bhfuil dTeach na nIonadaithe. Dar leis Aire Gaeltachta Pádraig cónaí orthu sa Ghaeltacht oifigiúil “Reifreann a mbeidh Ó Ciardha go léiríonn figiúirí Scéim agus go bhfuil Gaeilge maith go ann ar thréimhse Oifige Labhairt na Gaeilge go bhfuil an leor ag páistí ó 4.5% teaghlach eile. Obama. Tá sé teanga “á labhairt go forleathan sa Tá 60 iarratas nach bhfuil scrú- Chloie Nic Dhonnacha (2) agus a hathair, Joe ón Máimín, Conamara, ag baint taitnimh as na dosheachanta go gcaill- Ghaeltacht i gcónaí agus ar a dtoil daithe fós. Is beag athrú a chuir- báid seoil ag Oíche na nDeich Seol ag Céibh Ghlais na nUan, Ceantar na nOileán. fidh na Daonlathaigh ag lear mór den dream óg.” fidís ar an scéal. Taispeánadh beochana cruthaithe ag páistí áitiúla ar sheoltaí báid a bhí ar ancaire sa chuan. suíocháin. Tá siad ag iar- Ní mar sin atá, áfach. Anailís iomlán ar leathanach 6. PIC: SEAN O MAINNIN raidh an sléacht a dhéanfar orthu a shri- anadh,” arsa an tOl- lamh. Nuacht na nÓg Nós* Ar lean ar leathanach 5 RÉIGIÚNACH • 8 AN tseachtain seo chugainn cuir- ta. Beidh fócas faoi leith againn ar TÁ lúcháir orainn a fhógairt go mbeidh lena leathanaigh lándaite lán le scéalta TUAIRIMÍ 12 fimid tús le forlíonadh speisialta ábhair scoile áirithe, ina measc an Gaelscéal agus nós* ag comhoibriú le suimiúla. Arsa Tomaí Ó Conghaile ó • CÚRSAI SAOIL 16 oideachasúil in Gaelscéal - ‘Nuacht Ghaeilge, Tíreolas, OSPS agus an chéile as seo amach agus go mbeidh nós*, “tá lúcháir ar nós* tabhairt faoin • na nÓg’. Beidh sé leagtha amach mar OSSP. Beidh ‘Nuacht na nÓg’ thar a an iris nós* á foilsiú mar fhorlíonadh pháirtnéireacht úr seo a dhéanfaidh GNÓ• 18 a bheadh gnáthnuachtán ann agus bheith feiliúnach le húsáid sa seom- neamhspleách le Gaelscéal san eagrán cinnte go mbeidh scoth an ábhair ar COMHSHAOL• 20 beidh meascán ann de scéalta ra ranga agus beidh ábhar breise deiridh den mhí as seo amach. fáil do léitheoirí na Gaeilge.” BEATHA 22 nuachta dírithe ar an aos óg, a mbei- tacaíochta don mhúinteoir le fáil i Nuair a tháinig nós* amach den “Ní bhfuair nós* aon mhaoiniú • dh gluais ag dul leo, ábhar bunaithe bhfoirm nótaí, físeán, podchraoltaí chéad uair i mí an Mhárta 2008, riamh agus tugann sé seo deis don iris OIDEACHAS• 26 ar an gcuraclam iarbhunscoile agus agus ábhar ilmheáin ar d’athraigh an iris spreagúil, spraíúil, leanúint ar aghaidh agus cur le forbairt I measc an phobail• 28 bunscoile, ailt spórt, ‘Scéalta na www.gaelsceal.ie. shiamsúil seo na meáin Ghaeilge clóite Gaelscéal ag an am céanna,” arsa SPÓRT 29 Réaltaí’ agus comórtas iriseoireach- Ar lean ar leathanach 2 go deo, ag leagan síos caighdeán úr Tomaí. • GAELSCÉAL 2 • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 1 NUACHT NÁISIÚNTA Nuacht “Tá seans na nÓg

Ar lean ó leathanach a an-mhaith haon Beidh fáilte roimh ailt nuachta, físeáin agus podchraoltaí ó dhaltaí chomh maith, ag insint agam”: faoi imeachtaí, ócáidí agus eachtraí atá ag tarlú timpeall na tíre. Roghnófar na cinn is fearr le foilsiú agus Higgins beidh duaiseanna maithe á mbronnadh Meadhbh Ní Eadhra choinne nuair a bhunaigh mé againn ar na hiarrachtaí TG4, mar shampla. Bhí sin is fearr. Le bheith san “CEAPAIM go bhfuil seans ann uafásach. Bhí cúpla foinse iomaíocht, is féidir na seacht mbliana d’Uachtará- laistigh den Ghaeltacht féin ag ábhar a sheoladh nacht a úsáid chun aird a dhíriú cur i mo choinne fiú.” chugainn ag ar na nithe atá tábhachtach, Níl tús curtha aige leis an sto- [email protected]. mar shampla díospóireacht faoi caireacht go fóill mar nach Paisley i mbun Tá an fhorbairt seo ar cén sórt tír atá ag teastáil uainn, bhfuil an rogha déanta go fóill agóide faoi siúl mar chuid den fhís cén sórt saoránacht atá i ndán cé a bheidh á ainmniú ag Páirtí “An cúinne níos leithne atá againn don ghlúin atá ann agus le an Lucht Oibre. chuairt an Phápa mar Gaelscéal, is é sin teacht, ábhair mar sin,” a deir “Tá mé sásta glacadh leis an ‘Ag Cothú Phobal na an tUasal Higgins. “ Ar dúshlán atá ann a bheith rogh- Meadhbh Ní Eadhra Gaeilge’. Teastaíonn bhealach, táim ag iarraidh an naithe le rith don Uachtará- casta ag Éirinn” uainn an t-aos óg a díospóireacht a thosaigh mé i nacht agus táim dóchasach THUIRLING an Pápa Beinidict ghríosú le suim a chur i mo leabhar Causes for Concern faoin toradh,” ar sé. “Bhí mé ag XVI in Aerfort Dhún Éideann Treasa Bhreathnach leath, banc maoinithe agus gcúrsaí reatha agus a leathnú amach ar bhonn smaoineamh air seo i rith an maidin inné ag tús a chuairte banc aisghabháil sócmhainní. nuachta agus chun dul i náisiúnta.” tSamhraidh agus rinne a lán ceithre lá go hAlbain. I measc BHÍ an Taoiseach Brian Is iad Morgan Stanley ceann mbun scéalaíochta iad Deir sé go bhfuil “géarghá” le eagraíochtaí agus daoine taobh na ndaoine atá i mbun agóide Cowan sa Bhruiséil inné ag de na bainc is mó féin. hanailís cheart a dhéanamh ar amuigh de Pháirtí an Lucht faoi chuairt an Phápa, tá Ian freastal ar chruinniú de infheistíocht sa domhan agus Bígí linn ar an aistear! na roghanna atá againn agus ar Oibre teagmháil liom agus Paisley, a deir go ndearna roin- cheannairí na hEorpa. Mar tá sé ráite acu go gcabhróidh céard is féidir a dhéanamh sa d’iarr siad orm seasamh. Sin an nt mhór Caitliceach teagmháil chuid den ábhar a pléadh, pleananna an rialtais i leith tsochaí ina maireann muid. fáth go bhfuilim á dhéanamh is leis agus iad buartha faoi phléigh siad cén bealach is Anglo Irish Bank le deireadh a “An bhfuil aon éalú as an sórt dócha. Ceapaim go bhfuil sé ghníomhaíochtaí na Róimhe fearr le fíneáil a chuir ar na chur le roinnt den bhuairt, cé tuairimíocht agus polaitíocht tábhachtach cuimhniú gurb é maidir le mí-úsáid páistí. Ach tíortha a sháraíonn rialacha a nach bhfuil an bille deire- theoiriciúil atá againn faoi seo an t-aon seans a bheidh ann thaistil thart ar 240 duine ó bhaineann le fiacha agus eas- anach cinntithe go fóill. I dtu- láthair? Sin an cheist,” ar sé. agus táim chun an tseans sin a Chontae an Dúin agus ó Chon- namh. Ní raibh Anglo Irish arascáil a d’eisigh an banc Maíonn sé go bhfuil an taithí thógáil.” Fógraíodh an tseach- tae Aontroma go Glaschú inné Bank ar an gclár oifigiúil. Deir d’aontaigh siad go raibh dúsh- Ciarán Dunbar aige tabhairt faoi ról an tain seo freisin, ag comhdháil agus iad ag iarraidh an Pápa a an Banc Morgan Stanley faoi láin na hÉireann mórán níos Eagarthóir Uachtaráin agus go bhfuil a lán Pháirtí an Lucht Oibre i Ros fheiceáil. Táthar ag súil go eacnamaíocht na hÉireann go mó ná áiteanna eile. Ach, deir [email protected] ama caite aige sna hoifigí sa tír Comáin, nach mbeidh Michael mbeidh máirseáil ag tarlú i bhfuil an cúinne casta ag siad chomh maith gur féidir le Trevor Ó Clochartaigh seo, ón gComhairle Contae suas D. Higgins ag rith do Londain amárach, eagraithe ag Éirinn tar éis don chinneadh a hÉirinn na dúshláin sin a Bainisteoir Tionscadail go dtí an tAontas Eorpach. thoghcheantar na Gaillimhe an bhfeachtas Protest the Pope, bheith déanta faoi thodhchaí shárú agus d’úsáid siad fás [email protected] “Beidh mé in ann an post a Thiar sa chéad olltoghchán eile, bailiúchán de ghrúpaí éagsúla Anglo an tseachtain seo caite. olltáirgeacht intíre de 2.7% sa líonadh i gceart agus cumas má thagann sé roimh thoghchán cosúil le feachtasóirí cearta Tá sé i gceist ag an rialtas an chéad cheathrú den bhliain Treasa Bhreathnach Soláthróir Ábhair intleachtach a thabhairt leis,” ar na hUachtaránachta. daonna. banc a scoilteadh ina dhá mar dhea-shampla. [email protected] sé. Tá Fergus Finlay ag lorg ain- mniúcháin ó Pháirtí an Lucht Meadhbh Ní Eadhra Oibre freisin, ach ceapann Soláthróir Ábhair Michael D. Higgins go bhfuil an [email protected] Vacsaíniú Náisiúnta i gcoinne ailse cheirbheacs Soiléiriú chuid is mó díobh siúd a dhéan- Gráinne McElwain faidh an rogha báúil dó féin. Treasa Bhreathnach níos mó ná 60 duine a sháb- bliain agus faigheann tim- MAIDIR le halt a foilsíodh in Soláthróir Ábhair Spóirt “Ceapaim go bhfuil seans an- háil ón mbás gach bliain. Is í peall ochtó bás. Gaelscéal na seachtaine seo [email protected] mhaith agam,” ar sé. THOSAIGH an vacsaíniú ailse cheirbheacs an dara Deir an FSS gur cheart go caite dar teideal ‘Naíonraí faoi Patricia Ní Chonghaile Deir sé go bhfuil sé “fíortháb- náisiúnta de chailíní meán- hailse is coitianta in Éirinn i gcuirfeadh an vacsaín cosc ar bhrú sna breac-Ghaeltachtaí’, Comhordaitheoir Táirgíochta hachtach” go mbeadh Gaeilge scoile i gcoinne ailse cheirb- mná idir 15 agus 44 bliain 70% de na cásanna seo ar a ba mhaith linn a shoiléiriú gur [email protected] ag an Uachtarán. heacs inné. d’aois. laghad. i nGaeilge amháin a “Bhí an Ghaeilge an-táb- Deir Feidhmeannacht na Tá nasc cruthaithe idir Tugtar eolas cuimsitheach labhraíonn Stiúrthóir Naíonra Uimhir Oifige : 00353-91-897766 hachtach i gcónaí dom féin,” ar Seirbhíse Sláinte (FSS) go HPV nó Human Papillo- do thuismitheoirí na gcailíní San Prionsias i dTír Oileáin i 00353-91-536201 sé. “Ceapaim go mbeadh mé in gcabhróidh an vacsaín le os mavirus agus ailse cheirb- atá chun an vacsaín a fháil nGaillimh leis na páistí sa [email protected] ann i bhfad níos mó a cionn 57,000 cailín scoile heacs agus meastar go mbei- agus iarrann an FSS ar thui- naíonra. Má úsáideann páistí dhéanamh ar son na Gaeilge ná cosaint in aghaidh na hailse a dh an víreas ag timpeall 80% smitheoirí dul chuig a sa naíonra focail Bhéarla is é mar atá déanta ag Uachtaráin fháil mar dhaoine fásta. de dhaoine ina saol. Is é Gar- suíomh idirlín www.hpv.ie polasaí an naíonra athrá a eile. Tá meon cúnaigeanta ann Beifear á thairiscint do dasil an vacsaín atá ar fáil chun tuilleadh eolais a fháil. dhéanamh, i nGaeilge, ar an

Baineann Gaelscéal úsáid as Gaelspell agus Ceart, faoin nGaeilge. Cuimhním go chailíní sa chéad agus sa dara agus é saor in aisce. Ní raibh an suíomh céanna méid a dúradh le go bhfogh- bogearraí a chabhraíonn le litriú agus gramadach na minic ar an bhfeachtas bliain ar scoil. Meastar go Faigheann timpeall 250 ag obair inné nuair a rinne laimeoidh an páiste an Gaeilge, www.cruinneog.com uafásach a cuireadh i mo gcabhróidh an vacsaín le bean ailse cheirbheacs gach mé féin iarracht dul air. Ghaeilge ar an mbealach sin. GAELSCÉAL Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 NUACHT • 3 Cowan Caoch ar Carlsberg?

bhíonn cúpla beoir aige agus é i Bhí go leor conspóide ann nGaillimh, tuigim sin, ach a an tseachtain seo faoi bheith ciallmhar faoi. Ach más rud agallamh a thug an é go raibh sé ar meisce nó go raibh póit air, ba cheart dó an t- Taoiseach Brian Cowen ar agallamh a chur ar ceal, agus a rá RTÉ Raidió 1 maidin Dé gur tháinig rud éigin práinneach aníos. Ba cheart dó leithscéal éigin Máirt, agus é i nGaillimh a chumadh. mar chuid de chomhdháil Níl a fhios agam i ndáiríre cé chomh maith agus atá sé ag Fhianna Fáil. Dúradh go déanamh ina phost, ach má tá ag raibh póit air nó go raibh éirí go maith leis, táim cinnte go Michael St. George, sé fós ar meisce, agus cé ndéanfaidh daoine dearmad air Rónán Ó Cuinn, seo. Cáineann daoine a chéile go Sráid an Mhargaidh, gur shéan an Taoiseach é tapaidh agus go héasca ach ag Gaillimh Gaillimh. seo, ghabh sé leithscéal deireadh an lae níl ann ach gur ól “Ceapaim gur raiméis é an rud ar sé an iomarca.” “Níor chuala mé an t-agallamh ach fad, ní bhacaim le rudaí mar sin. Dé Céadaoin as caighdeán ní cheapaim gur ceannaire maith é. Níor chuala mé ar an raidió é, agus an agallaimh a thug sé. Tá sé ar fud an domhain anois de ní raibh a fhios agam go ndearna sé réir dealraimh. Léigh mé sa agallamh ar an raidió fiú. Cheap mé Labhair Treasa pháipéar inniu go raibh sé amuigh i go raibh sé ag teacht as teach Bhreathnach agus Taiwan agus tá sé sin fada go leor tábhairne nó rud éigin go dtí go ar shiúl. Má tá sé imithe ar fud an ndúirt duine éigin liom faoi. Maidir Meadhbh Ní Eadhra le domhain agus má tá muid ag dul ag leis na páipéir agus na meáin ag meascán daoine ar cuardach airgead ó na tíortha sin, déanamh a mhór den scéal, níl sé sin go maith.” ceapaim gur raiméis é go léir agus shráideanna na Gaillimhe níor cheart aird a thabhairt air.” chun a gcuid tuairimí a fháil faoi.

scaoilfear as a phost Brian Cowen, mar gheall ar an rud a tharla. Kaylem Ruane (14) Creidim go raibh sé ar meisce agus níor cheart go mbeadh sé. Ní deá- Coláiste Íosaf, shampla é sin don chuid eile den Gaillimh tír.” “Tá cead aige sult a bhaint as a Derek Speed, shaol sóisialta féin ach má bhí a Theresa Fitzgerald, fhios aige go raibh agallamh mór Learpholl (I nGaillimh aige an lá dár gcionn b’fhéidir nach Inis, Co. an Chláir ar chúrsaí gnó) é an smaoineamh is fearr. Tá cead “Is teachtaireacht uafásach é do ag daoine fásta dul ar an piss, tá dhaoine óga na tíre. Tá Lorcan McGinty “Is é Brian Cowen atá ag déanamh saol sóisialta acu. Ach, ritheann sé meabhairshláinte na n-óg an-dona (14) – dalta i gColáiste ionadaíocht ar bhur dtír, agus ní Éire agus ba cheart go mbeadh a sa tír seo mar gheall nach bhfuil bhreathnaíonn sé rómhaith ar an fhios aige gan a bheith ag ól chomh aon obair acu. Agus ansin, amach Sheosaimh i nGaillimh gcuid eile den tír má tá póit ar deireanach. Fan ag ól go dtí meán le Cowan agus é ólta nó cibé cén “Chuala mé faoin scéal seo agus Cheann an Stáit. De réir dealraimh oíche agus bheadh an dóthain rud, cén fáth a bhfuil airgead aige faoin póit a bhí ar an Taoiseach bhí sé amuigh ag ól go dtí a trí a uaireanta codladh aige ach ní le fáil ólta agus tá daoine sa tír agus agus é ag déanamh agallamh ar an chlog ar maidin. cheapaim go raibh a dhóthain aige i iad ocrach agus gan a bheith in ann raidió. Ceapaim gur cheart go Tá sé féaráilte go leor má gceithre huaire a chloig.” morgáiste nó billí a íoc.”

‘Northern Ireland Union of the Unemployed’ Greim na Sainte Anton Mac Cába arsa Craig. Dar leis go bhfuil sé tábhachtach daoine DÉ Sathairn, tá dhá mórshiúl le bheith ag an dífhostaithe a eagrú: “Ceann de na rudaí a Dráma Grinn Úrscríofa cheardchumann nua do dhaoine dífhostaithe spreag sinn ná nár eagraíodh an mhuintir sa Tuaisceart, an ‘Northern Ireland Union of dhífhostaithe sna tríochaidí. Bhí an ghlu- le Proinsias Ó Cuilinn the Unemployed’. Fágfaidh mórshiúl amháin aiseacht Fhaisisteach ann san Eoraip, Machaire Fíolta i gCo. Doire, an ceann eile maraíodh 30 milliún duine.” á léiriú ag Dún Geanainn, agus tiocfaidh siad lena chéile Tá súil ag an cheardchumann nua picéidí Aisteoirí Mhíobhaigh, Na Dúnaibh, Tír Chonaill ar na Corra Críocha i dTír Eoghain. Dúirt agus a leithéidí a eagrú. Beidh siad ag Michael Craig, urlabhraí an cheardchumainn, déanamh beart amháin roimh dheireadh na ag Club na Múinteoirí, go bhfuil siad le hiarraidh ar na hoifigigh sa míosa: “Táimid ag caint leis na ceannairí Roinn Forbartha Sóisialta agus sa ceardchumainn, ar phlean gníomhaíochta 36 Cearnóg Pharnell, Baile Átha Cliath Gníomhaireacht Slándála Sóisialta gan iachall don Lá Gníomhaíochta Eorpach ar an 29 a chur ar dhaoine dífhostaithe foirmeacha a Meán Fómhair. Cibé líon daoine go mbeimid Satharn 18 Meán Fómhair Tosnú: 7.30pm líonadh le cruthú go bhfuil siad sa tóir ar ábalta a thabhairt lena chéile, déanfaidh siad phostanna – nach ann do na postanna céan- a ndícheall ar an lá.” An Comhlachas Náisiúnta Drámaíochta na. Tá sé de rún ag an cheardchumann Dar leis an cheardchumann nach bhfuil an comhcheangail a dhéanamh le Ceardchu- Camas, Co. na Gaillimhe. rialtas ag caitheamh leis an mhuintir mann Neamhspleách na nOibrithe. “Cheana, 091 574146 [email protected] dhífhostaithe ar bhonn daonnachtúil. “Má tá tá Ceardchumann Neamhspleách na nOib- Foras na Gaeilge orainn maireachtáil faoi chóras caipitleach, ar rithe ag tabhairt lán-tacaíochta dúinn,” arsa www.drama-gaeilge.com a laghad bíodh an margadh is fearr againn,” Craig. 4 NUACHT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 Easaontas ann ó thuaidh mar gheall ar chiorruithe beartaithe sa bhuiséad

Anton Mac Cába lacha na seirbhíse poiblí, agus nár Bheadh impleachtaí móra aige Shinn Féin go bhfuil airí an bunaíodh le táillí uisce faoi leith a seo don Tuaisceart. Téann an pháirtí sin ag ullmhú ciorruithe TÁ easaontas poiblí idir Sinn Féin thabhairt isteach do líonta tí, ná leath-chuid den chaiteachas ina gcuid rannóg féin. agus an DUP ó thuaidh maidir le le príobháidiú.” poiblí ar phá. Tá 32% orthu siúd Chuir Caitríona Ruane, an ciorruithe. Ainneoin sin, séanann Dúirt Wilson go raibh ar mhol atá ag obair fostaithe san earnáil tAire Oideachais, litir go raibh urlabhraithe thar ceann na bpáir- Murphy “idir dhaor agus neamh- phoiblí. Níorbh fhéidir ciorruithe dáta an 14 Eanáir air chuig coiste tithe go léir go bhfuil aon bhagairt réalaíoch.” ar an leibhéal seo a chur i bhfei- roinne s’aici. Dar léi go raibh ann do sheasmhacht an Fhei- Ní idir Sinn Féin agus an DUP dhm gan líon suntasach post a coigiltis shuntasacha de dhíth, go dhmeannais. amháin atá easaontas. Tá an tAire chiorrú. mbeadh “pian” ann, agus “ní D’fhógair an tAire Airgeadais Sláinte, Michael McGimpsey, Dealraíonn sé gur sin a bhí i féidir a sheachaint go mbeidh agus Pearsanra, Sammy Wilson Aontachtóir Ultach, ag éileamh gceist ag an Chéad-Aire Peter laghdú ar an mhaoiniú atá ag dul ón DUP, go raibh iallach ar na go ndéanfaí cosaint iomlán ar Robinson nuair a dúirt sé go raibh go díreach chuig an seomra polaiteoirí uile bheith bhuiséad roinne s’aige. Tá sin ag an méid a bhí i ndán tubaisteach, ranga.” “réalaíoch,” cé go raibh sé in tarlú sa Bhreatain, ach ní ó ach go raibh na ciorruithe do- Ach shéan urlabhraí de chuid amhras nach raibh siad “toil- thuaidh. sheachanta agus meathlú fada i Shinn Féin go raibh airí an pháirtí teanach tabhairt faoi na ceistean- Is é an cúlra atá leis seo ná na ndán. Dar leis gur gá an bhéim a ag ullmhú ciorruithe nua: “Níl na tromchúiseacha airgeadais atá ciorruithe atá le cur i bhfeidhm. chur ar chaiteachas poiblí a duine ar bith ag séanadh go dá gcur. Bímis soiléir: ní thig linn Faigheann an Feidhmeannas bheadh ar leas an fháis sa gheil- mbeidh an t-am amach cinní deacra a sheachaint agus a chuireann sé i bhfeidhm. Is é an Uisce Thuaisceart Éireann, Blocdheontas £10 mbilliún sa leagar. romhainn deacair. Sin mar a fhe- muid ag ceapadh buiséad nua.” t-éileamh poiblí atá ag Sinn Féin comhlacht atá faoi úinéireacht an bhliain ó rialtas na Breataine. Ní cluiche iomlán oscailte atá icimid. Níor chóir go luífeadh A mhalairt de phort a bhí ag ná go seasfadh na cúig pháirtí sa rialtais. Meastar go bhfuil suas le £1.5 bil- ar siúl ag an DUP ach an oiread. daoine síos roimh rialtas na ball sinsearach de Choiste bhFeidhmeannas le chéile in Dé Luain sa Tionól, dúirt Mur- liún le ciorrú ón mBlocdheontas. Dúirt foinse go raibh siad ag Breataine.” Airgeadais agus Pearsanra an éadan na gciorruithe. phy go raibh sé mar aidhm fhad- Foilseofar an Léirmheas Cuim- déanamh réidh do na Tá Peter Robinson agus an Tionóil, Mitchel McLaughlin ó San feidhmeannas, tá easaon- téarmach aige, “seirbhísí uisce sitheach ar an Chaiteachas Poiblí féidearthachtaí ba mheasa, ach LeasChéad-Aire, Martin McGuin- Shinn Féin. Dar le McLaughlin tas ach go háirithe idir Conor agus séarachais bheith curtha ar ar an 23 Deireadh Fómhair. go raibh súil acu nach mbeadh ness, chun bualadh le George gur cheart an fód a sheasamh in Murphy, Aire Forbartha Réigiú- fáil ag foras, go bhfuil sé soiléir Táthar ag caint ar chiorruithe £2 orthu ciorruithe chomh mór a Osborne, Stát-Chisteoir na éadan ciorruithe ar bith a naí, agus Wilson. Mhol Murphy gur sa tseirbhís phoiblí atá, é bhilliún san iomlán, nó idir 20% chur i bhfeidhm. Breataine, le cás an Tuaiscirt a mholann rialtas na Breataine, nó ath-náisiúnú a dhéanamh ar curtha faoi smacht agus coinníol- agus 25% i ngach roinn. Leis, cuireann an DUP i leith phlé. Níl Stormont ach 87% Daonlathach Rinneadh neamart ach ní claonpháirtíocht Ciarán Dunbar agus cur deireadh le ‘Double-job- Thuaidh, as a shuíochán Sammy Wilson sa Tionól ar Oisín Mac Donnacha bing’ mar a thugtar air go Tionóil Dé hAoine seo caite. feadh tamall eile agus nach measartha tapa, is é sin Is é William Humphrey, bhfuil aon rún ag Peter Robin- Danny Brown AS 108 Ball Tionóil ó thuaidh, suíochán a bheith ag duine sa “oibrí pobail” i dtuaisceart son éirí as a ról mar Chéad-Aire. tá 12 ball tionóil ceaptha gan Tionól agus i bParlaimint West- Bhéal Feirste, a bheas ag Dar leis an DUP, cé go n- SCAOIL triúr ball den INLA Billy údarás daonlathach agus tá minster ag an am céanna. glacadh a shuíocháin. éireoidh Sammy Wilson as a ‘King Rat’ Wright, ceannaire an gach cuma ar an scéal go Bhí an DUP faoi bhrú ar leith Tuigtear do Gaelscéal go shuíochán amach anseo, ní ghrúpa dílseach LVF, nuair a bhí rachaidh an líon sin in airde go chun seo a dhéanamh mar bhfuil sé ar intinn ag Gregory féidir leis sin a dhéanamh faoi sé taobh istigh de veain ar a luath. gheall ar chonspóidí a bhain le Campbell éirí as a shuíochán láthair de bhrí go bhfuil sé ina bhealach le bualadh lena pháirtí Den 12 ball ceaptha, is as an costais agus eile. tionóil go luath ach nach bhfuil Aire Airgeadais agus go bhfuil a bhí ar cuairt chuige. DUP ochtar acu. D’éirigh Nigel Dodds, an Ball aon dáta socraithe go fóill. sé “ag maoirsiú an bhuiséid.” Dúirt an tuarascáil go ndearna Tá an DUP ach go háirithe ag Parlaiminte do Bhéal Feirste Is cosúil áfach go bhfanfaidh Mar sin de, beidh níos mó an tSeirbhís Príosúnachta nea- daoine ceaptha sa tionól sa mart sa chás seo agus mhol an raibh triúr de chuid an INLA bhreis ar an 13% de lucht déan- binse fiosraithe athruithe móra ábalta dhá ghunna a thabhairt ta dlíthe atá neamh-thofa faoi sa chóras ar fud an chórais isteach sa phríosún, poll mór a láthair. príosúnachta ó thuaidh. dhéanamh sa sconsa thart ar TÁ SAOIRE FÓMHAIR IONTACH LE BUACHAN LE LYNCH HOTELS!! Is beag aithne atá ag an Cháin siad fosta an easpa cheathrú na gcimí poblachtacha, phobal ar na polaiteoirí teagmhála idir na seirbhísí dreapadóireacht suas ar dhíon an Seo an duais iontach atá le buachan: Saoire Fómhair dhá oíche in ceaptha agus tá buaireamh á slándála, an Brainse Speisialta, fhoirgnimh agus a mbealach a áiteanna éagsúla in Iarthar na hÉireann. Fanfaidh sibh i gceann de na hóstáin de chuid Lynch Hotels sa Chlár, i Luimneach nó i Maigh Eo agus léiriú go mbainfear úsáid as an PSNI agus an tseirbhís príosú- dhéanamh fhad leis an veain ag beidh dhá oíche leaba agus bricfeasta agaibh chomh maith le dinnéar polaiteoirí aitheanta chun nachta. Ach, cé go ndúirt siad go an bhomaite díreach ceart nuair tráthnóna amháin, é sin ar fad do theaghlach beirt daoine fásta agus beirt suíocháin a bhaint ach go ndearnadh neamart, ní raibh a bhí Wright ar fáil acu le marú. pháistí. Beidh sibh in ann na hionaid iontacha fóillíochta agus uisce a úsáid saor in aisce, beidh siamsaíocht bheoga agaibh, clubanna den scoth do na mbronnfar na suíocháin seo ar siad sásta rá go raibh claon- Tá dhá thuarascáil eile le foil- páistí, gníomhaíochtaí spraoi agus a lán eile!! dhaoine atá ar bheagán taithí pháirtíocht ann. siú ar ball, ag éirí as moltaí Peter ina dhiaidh sin. Tá an cinneadh sin cáinte go Cory, breitheamh as Ceanada, a Tá Lynch Hotels ag tairiscint sosanna dhá oíche den scoth ó phraghas Deir an DUP áfach go bhfuil láidir ag athair Wright, a chuir d’amharc ar roinnt cásanna con- chomh híseal le €99 (in aghaidh an duine agus iad ag roinnt seomra) le haghaidh pacáistí dhá oíche. Mar chuid de sin gheobhaidh sibh lóistín dhá siad sásta leis an méid taithí atá feachtas ar bun go díreach i ndi- spóideacha sé bliana ó shin agus oíche, bricfeasta Éireannach iomlán gach maidin agus béile tráthnóna ag na hionadaithe atá acu, “má aidh dhúnmharú a mhic. a mhol fiosrúcháin úra. amháin...ní bheidh sé ar fáil ach ar feadh seal beag, mar sin cuir in áirithe amharcann tú ar Paul Givan a Dúirt sé Dé Máirt, nuair a foil- Ní fios go fóill cén uair a anois é. thóg post Jeffery Donaldson, tá síodh an tuarascáil, go raibh sé fhoilseofar tuarascálacha Robert Cuir do shaoire in áirithe anois ar www.lynchotels.com. Tá a lán tairiscintí neart taithí aige mar chomhair- dearfa de anois go raibh claon- Hamill agus Rosemary Nelson iontacha eile ar fáil freisin an Fómhar seo agus tá rogha 7 n-óstán agaibh, sa Chlár, i Luimneach agus i Maigh Eo. Íosghlao 1890669900" leoir cathrach agus mar gheall pháirtíocht ar bun sa chás. ach ní raibh clann Pat Finucane ar na poist eile a bhí aige,” a “Má tá cuma lachan air, má tá sásta leis na cumhachtaí teoran- Chun seans a fháil le buachan, níl le déanamh agat ach an dúirt urlabhra. fuaim lachan leis agus má ta a mhol ag an rialtas. cheist seo a fhreagairt: Tá Luimneach i gCúige Mumhan...... an Tharla an toghchán deire- shiúlann sé ar nós lachan, is Seo an dara huair i mbliana bhfuil an ráiteas seo Fíor nó Bréagach? Glaoigh ar 1517 999 392 nó is féidir téacs a sheoladh leis an anach don Tionól ar 7 Márta lacha é,” a dúirt sé i bpreasagal- gurbh éigin d’Aire de chuid rialtas fhocal BUA chuig 57272 2007 agus tá sé beartaithe lamh. Tá sé deacair gan admháil na Breataine seasamh sa Phar- toghchán a bheith ann i mí na go bhfuil pointe láidir le laimint agus leithscéal a ghabháil 1517 calls cost €2 per call. Calls from mobiles may cost more. 57272 messages cost €2. SMS entry requires one message to be delivered. Standard network charges apply. 18+. Calls are recorded. Lines close Wednesday, Septem- Bealtaine 2011. déanamh aige. as mí-iompar na bhfórsaí slándála ber 29th 2010. The winners will be contacted by phone on Thursday, September 30th 2010. The prize is as stated and Níor thug an tuarascáil míniú sna Sé Chontae agus tá an chuma there is no cash alternative.There is one prize to be given away. SP: BDC 0818286600. PO Box 10144, D.2. ar bith ar caidé mar a tharla sé go air nach é an uair dheireanach é. GAELSCÉAL NUACHT IDIRNÁISIÚNTA 5 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 • Athraithe Móra i ndán do SAM

Ar lean ó leathanach a haon Seanadóir reatha, Harry Reid, na bPoblachtach sa Seanad, é ina thacadóir láidir le “Tá baol ann go bhfuil go mbeadh sé sásta dul i eir an tOllamh Obama. Thogh na Poblach- mbun cainte le Obama. nach bhfuil taigh duine antoisceach den a gcuid idé- Comhartha go bhfuil mórán dóchais sa eite dheis, Sharron Angle, ón eolaíochtaí thar a comhoibriú ar intinn aige. Dtír. “Chuir Obama ‘Tea Party’. Dá bharr seo, tá bheith antoisceach Níl misneach caillte ag an a lámh ar an seans ag Reid nach raibh aige Ollamh Zingale in Obama, dóchas ó 2008, ba ghníomh cheana agus é chun tosaigh don chuid eile de na áfach. “Cuirim i gcuimhne do tábhachtach é sin. In oifig, sna pobalbreitheanna faoi toghthóirí. Ní féidir dhaoine go raibh Ronald áfach, fágadh é le réaltacht na láthair. tomhas a dhéanamh Regan i gcás cosúil leis seo in gcogaí san Iaráic agus san Beidh polasaithe cánach 1982, go leor mhíshástachta i Afganastáin. Tá sé deacair lárnach sa toghchán mar go ar a thionchar dá measc toghthóirí. teachtaireacht an dóchais a bhfuil na dlíthe a chuir George bharr sin" Drochbhliain a bhí ann do iompú nuair atá tú ag iom- W Bush i bhfeidhm ina chéad na Poblachtaigh. Bhuaigh sé rascáil leis na fadhbanna tréimhse le críochnú ag gan aon stró in 1984. Is féidir achrannacha seo.” deireadh na bliana. Tá sé ráite le go leor tarlú laistigh de dhá Lean sí, “ceapaim go bhfuil ag John Boehner, ceannaire bhliain.” an Afganastáin ina praiseach. Cheap daoine roimh an toghchán i ’08 gur bhotún é an cogadh san Iaráic ach gurbh fhiú troid san Afganastáin. Is é an meon i leith na hAfganastáine anois gur cogadh é nach féidir a 6G9D>;><:68=;:>9=B>å8=Û>CÄ bhuachan. Is deacair é seo a 6C:6GCÛ>AE=D>7AÞC6=:6A6ÞDC6 mhíniú [don phobal],” arsa an <6DI=9D7=6>G  I6<6>GI/6D;:E:$%.&& tOllamh.   Tá an tOllamh Zingale den bharúil go bhfuil tacaíocht na >hb^VcaZ;dgVhcVG  dar ndóigh, chun leasa 3 6gYX]V^\]YZ{cA:ÛI=68A>6I=$<6DI=9D7=6>G I6<6>GI/:6<$%.&%  YdciZVc\VV\jhYdcV]:VaV†dcVh‚VcgVdcijVgVhiV^aYdce]dhii]jVhc{/€)(!-&+Ä€**!)&* tromlach a bhaint sa Seanad.” 3 6gYX]V^\]YZ{cAI:D>G Seanad chun achomharc a  h{^YV\:V\Vgi]‹^gGI/;$%.&' Tá 435 suíochán i dTeach na 3 IV^i]†Vgi]^dchXVYV^a[d^ah^i]Zd^gZVX]iVVg^Vg# nIonadaithe agus 218 3 6gYhX^aZVccVXjbVgh{^YZ^Y^gaVW]Vgi]VV\jhhXg†d[VV\jhVgYhX^aZVccV  suíochán ag teastáil chun  ^Y^ge]ZVghVciV# X]jchZ^gW]†h[{^aiZdgVVh]da{i]VgYÉ;]dgVhcVh‚VcgVdcijVgVhiV^aYdce]dhii]jVhc{/€**!-+(Ä€+.!&(' 3 6gYX]jbVhhV<]VZ^a\ZV\jhhV7]‚VgaV!^Y^gaVW]Vgi]VV\jhhXg†d[V! Poblachtaigh. De réir na  bVgVdcaZi^dbVciVhYdciZVc\V# pobalbhreithe thall, beidh 3 6gYhX^aZVccVXjbVgh{^YZ!^Y^gaVW]Vgi]VV\jhhXg†d[V!bVgVdcaZ timpeall is 40 suíochán ag dul  ]VgYhX^aZVccV^Y^ge]ZVghVciV# i dtreo na heite deise. Tá Foras na Gaeilge tiomanta don chomhionannas deise agus cuireann muid fáilte roimh iarratas ó 3 IV^i]†VgX]V^YgZVb]‚^[ZVX]iVX]VY]‚VcVb]aZYVd^cZV\\VX]  Tá an ‘Tea Party’ ag fáil iarrthóirí a bhfuil na cáilíochtaí cuí acu beag beann ar chreideamh, ar inscne, ar mhíchumas, ar chine,  aZ^W]‚Va# ar dhearcadh polaitíochta, ar aois, ar stádas pósta, ar chlaonadh gnéis nó cé acu atá nó nach bhfuil tacaíochta ón eite dheis. “Tá cleithiúnaithe acu. De réir fiúntais amháin a mheasfar gach iarratas. 3 :daVhVgX]‹gV^hI;!V\jhiV^i]†Vge]g‹^hZ{^a[dXVa# baol ann go bhfuil a gcuid idé- Proficiency in the Irish language, both written and verbal, is an essential requirement for the eolaíochtaí thar a bheith above posts. >h‚VcgVdcijVgVhiV^aYdce]dhii]jVhc{/€''!%&*Ä€(*!*&* antoisceach don chuid eile de na toghthóirí. Ní féidir tomhas a dhéanamh ar a thionchar dá bharr sin," arsa an tOllamh ;D>GB>6GG6I6>H9:6H8ÛC:DA6>H Zingale.     I/%%(*(&+(.-)()G/ed^hi5[dgVhcV\VZ^a\Z#^Z Nó is féidir scríobh chuig an seoladh thíosluaite agus an uimhir thagartha chuí a lua. Léirigh an tOllamh Zingale stát Nevada mar shampla: stát HEG>D89=ÛI6Ba chóir foirmeacha comhlánaithe a bheith faighte ag an seoladh thíosluaiteroimh&#%%e#b#9‚]6d^cZ!%&9Z^gZVY];‹b]V^g'%&%# coimeádach leis an ráta dífhostaíochta is airde sa tír. Ed^hi!;dgVhcV

An Mháirt seo caite eisíodh torthaí Scéim Lab- Oirthear Dhuibhneach: Ar an taobh eile den Ceantar Ghaoth Dobhair: Seo é an ceantar is hairt na Gaeilge don scoilbhliain 2009/10: scéal, le deich mbliana anuas, tá méadú sun- láidre i nDún na nGall le thart ar 75% de na tugadh líon na n-iarratas faoin scéim i gcás gach tasach tarlaithe sa líon teaghlach a fhaigheann teaghlaigh le páistí scoile ag fáil an deontais ceann den 164 toghroinn ceantair (DED) atá an deontas iomlán sa gceantar Gaeltachta a iomláin. Cosúil le ceantracha láidre eile tá lagú aitheanta a bheith taobh istigh de na limistéir shíneann soir ón Daingean. Tá an chuma ar an leanúnach le tabhairt faoi deara le deich Ghaeltachta chomh maith le briseadh síos de scéal go bhfuil an Ghaeilge níos láidre anois i mbliana anuas. réir DED idir líon na dteaghlach lenar íocadh (i) Mináird áit a fuair 47% an deontas iomlán ná Ceantar Anagaire: Tá feabhas beag le feiceáil an deontas iomlán, (ii) an deontas laghdaithe mar atá i Márthainn in aice Bhaile an sa gceantar seo, áit a bhfuil Rann na Feirste ag nó (iii) a diúltaíodh. San alt seo déanann an Fheirtéaraigh, áit nach raibh ach 43% de na láidriú na bhfigiúirí beagán. taighdeoir Donncha Ó hÉallaithe anailís ar na teaghlaigh le páistí scoile ina theideal. An Clochán Liath/Ailt an Chorráin: Fíorb- figiúirí do Gaelscéal. Tá dea-scéal ann i gcuid de heagán Gaeilge atá sna bailte seo agus níl an roinnt Gaeltachtaí beaga ar nós Mhúscraí agus Gaeltachtaí na Mí agus scéal ag feabhsú ach a mhalairt le deich na Rinne, ach tá drochscéal i gcuid de na mbliana anuas. Gaeltachtaí is láidre agus tá tubaist ar fad i Mhaigh Eo Iardheisceart Dhún na nGall: Sa cheantar a nGaeltachtaí Mhaigh Eo. shíneann ó Chill Chárthaigh siar go Gleann Tá ceithre thábla déanta amach san anailís Cholm Cille, níl mórán athrú tarlaithe le deich seo, a léiríonn cén t-athrú atá tagtha ar líon na mbliana anuas. Tá an líon céanna teaghlach ag dteaghlach a fhaigheann an deontas iomlán, le fáil an deontais iomláin, a bheag nó a mhór. deich mbliana anuas, i gceantracha Gaeltachta An Ghaeltacht Láir: Tá feabhas beag tarlaithe éagsúla. Tá grúpáil déanta ar chuid de na sa gceantar seo le hocht dteaghlach níos mó ag toghranna ceantair isteach i gceantracha tíreo- fáil an deontais iomláin ná mar a bhí deich laíochta aitheanta mar Acaill, ina bhfuil 3 DED mbliana ó shin. – Acaill, Corrán Acla agus Dumhach Éige nó An Fál Carrach: Tá feabhas tagtha ar an gcean- Ceantar an Spidéil ina bhfuil dhá DED, Cill tar thart ar an bhFál Carrach chomh maith le Aithninn agus an Spidéal féin. na teaghlaigh le páistí sna Forbacha a méadú sa líon teaghlach a fhaigheann an fhaigheann an deontas iomlán ach sa Spidéal deontas iomlán ó 59 deich mbliana ó shin go 77 Gaeltachtaí na Mumhan tá an leibhéal beagán faoi bhun 40%. Lagú é teaghlach anuraidh. seo ar an líon teaghlach a bhíodh ag fáil an Fánaid agus Ros Guill: Tá borradh áirithe faoin deontais iomláin 10 mbliana ó shin. Tá Plean dá cheantar seo, le Ros Guill ag dul ó 0 go 12 Cuimsitheach Teanga le cur i bhfeidhm sa teaghlach ar an ndeontas iomlán agus Fánaid Gaeltachtaí na Mí: Tháinig méadú suntasach Spidéal agus beidh se spéisiúil an mbeifear in ag méadú ó ocht dteaghlach go 19. le deich mbliana anuas ar líon na dteaghlach a ann feabhas a chur ar an bhfigiúr seo sna Árainn Mhór: Ceantar eile ina bhfuil feabhas fuair an deontas iomlán i Ráth Chairn - ó 16 in blianta atá romhainn. beag le feiceáil - 28 ar an ndeontas iomlán anu- 1999/00 go 34 anuraidh. Ní bhíodh teaghlach An Cnoc, An Tulach agus Ros a’ Mhíl: Is cean- raidh i gcomparáid le 25 teaghlach 10 mbliana ar bit ag fáil an deontais iomláin i mBaile Ghib tar láidir Gaeltachta é seo ach tá laghdú le 10 ó shin. leis na blianta ach fuair ceathrar (3%) an deon- mbliana anuas ar líon na dteaghlach a tas iomlán anuraidh. fhaigheann an deontas iomlán. Conclúid Béal a’ Mhuirthead: Níl aon fheabhas ag Ros Muc/ Camus agus Carna/Cill Chiaráin: Tá teacht ar Bhéal a’ Mhuirthead in ainneoin a an scéal mar a chéile sna ceantracha seo le San anailís seo, tá líon na dteaghlach a bheadh i bhfuil d’infheistíocht déanta ag Údarás na creimeadh leanúnach ag tarlú le 10 mbliana dteideal cur isteach ar SLG bunaithe ar lí on na Gaeltachta ar an mbaile, gan ach teaghlach anuas. dteaghlach le páiste amháin ar a laghad, idir 5 amháin ar an ndeontas iomlán. An Cheathrú Rua: Bhíodh an Cheathrú Rua ar agus 19 bliain d’aois, atá san oideachas go lán-aim- Gaeltacht Mhúscraí: Tháinig méadú thar Ceathrú Thaidhg is an Eachléim: Scéal tubais- an gceantar ba láidre sa tír. Ní mar sin atá an seartha de réir thorthaí an Daonáirimh 2006. Glac- cuimse le deich mbliana anuas ar líon na teach é seo. Tá an teanga ag imeacht go scéal a thuilleadh. Tá 40 teaghlach níos lú ar tar leis gurb iad na figiúirí ó SLG an tslat tomhais is dteaghlach a fuair an deontas iomlán - ó 30 sciobtha sa dá cheantar is mó Gaeilge a bhí an ndeontas iomlán le hais 1999/00. cruinne atá ar fáil chun a dhéanamh amach cé deich mbliana ó shin go 104 anuraidh agus fanta i gCo. Mhaigh Eo. Thar na deich mbliana Ceantar na nOileán: Seo é an ceantar is láidre chomh láidir is atá an Ghaeilge mar theanga laghdú dá réir tagtha ar an líon deontas lagh- thit an líon teaghlach atá ag cáiliú don deontas anois sa tír le 90% de na teaghlaigh atá i dtei- theaghlaigh agus mar theanga scoile i gceantar daithe sa gceantar seo. Cé gur dea-scéal é, fós iomlán, ó 40 go 9 i gceantar na hEachléime/An deal cur isteach ar an scéim ag fáil an deontais Gaeltachta. féin níl ach thart ar 30% de na teaghlaigh a Fhóid Dhuibh agus ó 30 go 7 dteaghlach i iomláin. Tugann na figiúirí tomhas bliantúil ar líofacht bheadh i dteideal cur isteach ar an ndeontas ag gceantar Cheathrú Thaidhg/Ros Dumhach. Oileáin Árann: Ceantar eile ina bhfuil laghdú Ghaeilge i measc gasúir scoile sna pobail éagsúla. fáil an deontais iomláin. Acaill agus Tuar Mhic Éadaigh: Tá Acaill agus suntasach tagtha ar líon na ndeontas iomlán a Is tomhas bliantuil é, ar féidir é a úsáid le com- Gaeltacht na Rinne: Tá an dea-scéal céanna i Tuar Mhic Éadaigh sách lag i gcónaí le fíorb- íoctar amach, ó 115 deich mbliana ó shin go 75 paráid a dhéanamh idir cheantracha agus le claon- nGaeltacht bheag na nDéise, le líon na ndeon- heagán teaghlach ag fáil an deontais iomláin. anuraidh. adh thar thréimhse ama a aithint. Ní chiallaíonn tas iomlán méadaithe ó 14 go 65. Roinnt de na Tá lagú tarlaithe i gceantar Acla agus méadú i deontas iomlán a bheith faighte ag teaghlach go teaghlaigh a fuair an deontas laghdaithe gceantar Thuar Mhic Éadaigh. Gaeltachtaí Dhún na nGall bhfuil an Ghaeilge in uachtar mar theanga roimhe seo fuair siad an deontas iomlán anu- cumarsáide ag an teaghlach sin ach caithfidh raidh. Gaeltachtaí na Gaeilge líofa a bheith ag na gasúir leis an deontas a Uíbh Ráthach: Deich mbliana ó shin ní raibh thuilleamh. I nGaeltacht láidir, tá sé éasca do ach 8 dteaghlach ag fáil an deontais iomláin i Gaillimhe ghasúr, gan Gaeilge sa mbaile, líofacht mhaith a nGaeltacht Uíbh Ráthach. Tá cuid mhaith den An Chathair is an tEachréidh: Tá thart ar 2,000 fháil ón scoil. Tá sé molta sa Staidéar Teangeo- cheantar gan oiread is teaghlach amháin i dtei- teaghlach le gasúir scoile ina gcónaí sa laíochta ar an nGaeltacht na figiúirí ó Scéim Lab- deal an deontais iomláin ná laghdaithe. Tá Ghaeltacht oifigiúil i gCathair na Gaillimhe hairt na Gaeilge a úsáid mar cheann de na slata feabhas tagtha ar an scéal, le líon na ndeontas agus taobh thoir den chathair ach ní tomhais chun catagóiriú a dhéanamh ar an iomlán méadaithe go 21 teaghlach anuraidh. fhaigheann ach thart ar 1% de na teaghlaigh sin nGaeltacht. Tá seans maith go bhfuil baint aige sin Iarthar Dhuibhneach: Ba é an ceantar seo an deontas iomlán. Go deimhin is beag teagh- leis an bhfeabhas atá tagtha ar chuid de na cean- taobh thiar den Daingean an t-aon cheantar lach a dheineann iarratas faoin scéim. tair Ghaeltachta a bhí i mbaol a stádas Gaeltachta a fíor-Ghaeltachta a bhí fágtha i gCúige Mumhan Bearna is Maigh Cuilinn: Cé go bhfuil feabhas chailleadh. Ar an taobh eile den scéal is cúis imní ach más fíor do na figiúirí seo. tá creimeadh beag tagtha ar chúrsaí sa dá bhruachbhaile go bhfuil an creimeadh sa teanga ag leanacht ar teanga leanúnach ag tarlú in Iarthar Dhuibh- seo, atá suite taobh thiar de Chathair na Gail- aghaidh i gcónaí i gceantracha de Chatagóir A, mar neach le 10 mbliana anuas. 126 teaghlach a limhe, tá céatadán na dteaghlach a fhaigheann shampla, Cois Fharraige agus an Cheathrú Rua i fuair an deontas iomlán taobh thiar den an deontas iomlán an-íseal i gcónaí ag leibhéal nGaeltacht na Gaillimhe, Gaoth Dobhair i nDún na Daingean anuraidh i gcomparáid le 157 teagh- faoi bhun 4% don dá áit. nGall agus Iarthar Dhuibhneach i gCiarraí. lach 10 mbliana ó shin. Na Forbacha agus an Spidéal: Thart ar 13% de GAELSCÉAL NUACHT GHAEILGE 7 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 • Laoch Litríochta na nGael Oíche ómóis do Phádraig Ó Snodaigh agus tús spleodrach le Féile Imram

Maebh Ní Fhallúin, atmaisféarach in íoslach i mBaile Átha Cliath Duine de thriúr páiste, Shráid Fhearchair. rugadh Pádraig Ó Ar deireadh, bronnadh BHÍ scaifte mór de lucht portráid de Phádraig air agus litríochta na Gaeilge i láthair i Snodaigh, nó Oliver tugadh aitheantas dá bhean Crawdaddy oíche Mháirt Snoddy mar a chéile, an dealbhóir clúiteach chun ómós agus urraim a baisteadh é, i mbaile Clíodhna Cussen nó ‘an crann thabhairt do bhunaitheoir taca’ mar a thagair fear an tí agus eagarthóir an chomh- Cheatharlach. Sliocht di. Sheas an slua scríbhneoirí, lachta foilsitheoireachta Cois- de theaghlach acadóirí agus lucht ealaíon in céim agus duine de na daoine Protastúnach a bhog airde ag tabhairt bualadh bos is mó tionchar ar shaol na dóibh. Ina measc bhí Liam litríochta Gaeilge comhaim- aduaidh ó thuaisceart Carson, stiúrthóir na féile, seartha. Lena chlann, a na tíre ba ea a Gabriel Rosenstock, Eoghan Ó chairde agus a chomhlea- mhuintir. hAnluain, Peter Sirr, Aodh Ó caithe mórthimpeall air, agus Dómhnaill, Anna Davitt, Niall an craoltóir aitheanta Cathal Ó Cearbhall agus Pádraig Ó Póirtéir ag stiúradh na hoíche nuair a rinne Biddy Laighean. hócáide, tugadh onóir chuí Jenkinson aithris ar dhán a Bhog Pádraig agus a lucht don Snodach a bhfuil cáil air bhí scríofa aici go speisialta leanúna ar aghaidh go Club ní hamháin mar fhoilsitheoir don ócáid in omós ‘Mr. Foot- Chonradh na Gaeilge ansin agus scríbhneoir ach mar step’, le Rónán Ó Snodaigh ar chun leanacht leis an cheil- staraí, aistritheoir agus an mbodhrán. iúradh. Tá Féile Imram ar siúl gníomhaire teanga. Ansin tháinig baill eile Kila go dtí deireadh na míosa agus Duine de thriúr páiste, Bhí Oíche Ómóis don Snodach ann Dé Máirt mar chuid d'Fhéile Imram. Ó chlé tá Cathal Póirtéir ag ar an stáitse chun críoch a clár iomlán ar fáil ag rugadh Pádraig Ó Snodaigh, bronnadh píosa ealaíon (rud a rinne sé féin sa bhaile, is dócha) ar an Snodach. GRIANGRAF: JIM BERKELEY. chur leis an ócáid álainn www.imram.ie. nó Oliver Snoddy mar a bais- teadh é, i mbaile Cheathar- go post mar choimeádaí san dúirt Uachtarán Chonradh na lach. Sliocht de theaghlach Ard-Mhúsaem agus is ann a Gaeilge agus eagarthóir Protastúnach a bhog aduaidh bhí sé ar feadh breis is scór Feasta, Pádraig Mac ó thuaisceart na tíre ba ea a bliain. I gcaitheamh an ama Fhearghusa, “baineann mhuintir. sin, ceapadh é mar Uachtarán téama leanúnach le saol Blianta anonn, bheartaigh ar Chonradh na Gaeilge agus Phádraig Uí Shnodaigh, saol Oliver an leagan Gaeilge dá bhunaigh sé an comhlacht na hintleachta a chaitheamh OOiirreeaacchhttaass shloinne a úsáid agus a foilsitheoireachta Coiscéim. trí mheán na Gaeilge.” chéadainm a athrú go Tá Coiscéim ag ceiliúradh Mhol sé é mar fhile, mar Pádraig, rud a chuir mearb- 30 bliain ar an bhfód i staraí cumasach agus as hall ar roinnt daoine a chuala mbliana. Chomh maith lena féachaint chuige gur shroich nnaa SSaammhhnnaa iomrá air a chreid gur shaothair shuntasacha féin a saothar scríbhneoirí Gaeilge deartháireacha iad Pádraig chlúdaíonn ábhar staire agus pobal níos leithne. Ghlaoigh agus Oliver. filíochta, tá na céadta leabhar sé “cnámh droma na foil- Cé go mbíodh a athair ag plé ó mhórscríbhneoirí na linne sitheoireachta Gaeilge” ar le cúrsaí árachais, bhí an- foilsithe ag an Snodach, Coiscéim agus chríochnaigh     !! suim aige sa Ghaeilge agus ba Michael Davitt, Biddy Jenkin- sé ag rá go bhfuil “aisling á é a chuir tús le craobh son, Declan Kiberd, Séamus cothú aige lena shaol.” Cheatharlach de Chonradh na Mac Annaidh, Caitlín Maude Ina dhiaidh sin bhí  ""  Gaeilge. agus Gabriel Rosenstock ina blaiseadh ceoil agus blúirí Bhog Pádraig go Baile Átha measc. filíochta ó Pheadar Ó hUal- Cliath sna déaga áit ar tho- Bhí cuid acu sin i Crawdad- laigh agus ó Dhomhnall Mac Spriocdháta Iontrála: SÍNEADH AMA GO DTÍ . . . saigh sé ag obair do Bhord dy lena n-ómós agus buíochas Síthigh, beirt a thaistil aneas ó Soláthair an Leictreachais. a léiriú do Phádraig as an Dhún Chaoin don ócáid agus Scoláire éirimiúil ba ea é tacaíocht, an spreagadh agus ó Dolores Stewart agus Dé Céadaoin, 22 Meán Fómhair 2010 áfach, agus d’éirigh leis céim a an misneach atá tugtha aige Deirdre Brennan a léigh roin- bhaint amach i UCD istoíche. dóibh. nt dánta dá gcuid féin. Lean sé ar aghaidh uaidh sin Ag cur tús leis an oíche, Tháinig buaicphointe na 8  ,'!,(+%8&!$,'!,(+%2./! ,'!,(+%8&!$,'!,(+%2./! *'-2+!4,#'/!-!+ %!+!5. (+#%,+!(-!-!+ %!+!5. Tuilleadh ama le cur isteach 6("4+46("4+4 &!))!*'%(-/% ar chomórtais an Oireachtais #3!)!4,#'/ #3!)!4,#'/ -%!.!(+/% #,-!4,#'/ !,(+%2./! #,-!4,#'/ !,(+%2./! TÁ sé fógartha ag Oireachtas 31 Deireadh Fómhair. Is iad 2010, a bheidh na comórtais %5-$2(+ !,(+%8&! %5-$2(+ !,(+%8&! na Gaeilge go bhfuil siad chun seo a leanas na comórtais atá Amhránaíochta ar an Sean- an spriocdháta le cur isteach ar ar an gclár: Amhránaíocht ar Nós do dhaoine óga ar siúl #%(/.% !,(+%2./! #%(/.% !,(+%2./! na Comórtais Ardáin ag an Sean-Nós, Rince Aonair ar anois, agus ní ar an Déardaoin, *'-2(+0!!'0*/'! Oireachtas na Samhna a chur an Sean-Nós, Lúibíní, Agal- mar a bhí fógartha roimhe seo.   siar seachtain. lamh Beirte, Scéalaíocht, Tá gach eolas maidir leis na Glacfar le hiarratais anois Dreas Cainte, Scoraíocht, Seó comórtais uile, agus go    -2($'%!-#'!(-/!()%7/'!)(!/'1 suas go dtí an Chéadaoin, 22 Ardáin, Sceitse agus Amhráin deimhin maidir le himeachtaí 5+2 5     Meán Fómhair, 2010. Nua-Chumtha. eile na féile ar fáil ó Oifig an !#.2 5    Is i gCill Airne, Contae Chiar- Iarrtar ar dhaoine a thab- Oireachtais ag (00 353 1) 475 38 111:!+/,(-%!#'/!.:(% raí, a bheidh Oireachtas na hairt ar aird gur ar Aoine na 57 agus freisin ar an suíomh !(&'%!++(-%!#'/!.+!!%()&%$%,+/!.5 Samhna ar siúl i mbliana ó 26 – féile, 29 Deireadh Fómhair idirlín www.antoireachtas.ie. GAELSCÉAL 8 • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 2 NUACHT RÉIGIÚNACH

chuid Óstán Inis Mór ar an 30 Meán Fómhair. Tá cuairt speisialta CONNACHT socraithe ag an mBreitheamh Mary Fahy don 30 Meán Fómhair ar Inis NUACHT Mór chun deis a thabhairt do na hoileánaigh cur ina choinne. Is le PJ Ó Flatharta an teach ósta atá lon- naithe i gCill Rónáin. Tá Comhar na nOileán Teoranta ag fógairt phost Phríomh-Oifigeach Feidhmiúcháin an Ghrúpa Forbartha Áitiúil Comhtháite. Beidh an post lonnaithe ar Inis Oírr agus is fiú teagmháil a dhéanamh le [email protected] roimh 1 Deireadh Fómhair i gcomhar paca eolais má tá spéis agat iarratas a dhéanamh ar an bpost. Seoltar scéalta chuig: [email protected] Maigh Eo Deis freastal Nuacht Árann Treasa Bhreathnach ar Choláiste

TÁ Comharchumann Inis Meáin ar bharr liosta Cheantar na Gaillimhe Uisce saor in do loicigh chánach. Tá socrú de bea- gnach ceathrú milliúin íoctha acu aisce leis na Coimisinéirí Ioncaim d’ion- cam neamh-dhearbhaithe, CBL, Treasa Bhreathnach ÍMAT(PAYE)/ÁSPC (PRSI) agus cáin chonartha. Bhí ar Comharchumann TÁ Coláiste Uisce i gCuan Eilí i Caitlín Nic an Ultaigh, Ionad Tacaíochta Teaghlaigh, Ann Mallaghan, Bord Forbartha Chontae na Gaillimhe, Memie Inis Meáin a maoin ar an oileán a gContae Mhaigh Eo ag lainseáil Uí Chualáin agus Rosario Ní Shuilleabháin ó Choiste Chúram Leanaí Chathair & Chontae na Gaillimhe i gcuideachta dhíol i mí Lúnasa chun déileáil leis scoláireachtaí chun gur féidir le Barry Andrews, TD, an tAire Leanaí agus Gnóthaí Óige le linn a chuairt ar an Ionad Tacaíochta Teaghlaigh i gCois an fhadhb. Dhíol siad ceithre cinn páistí barr feabhais a chur ar a Fharraige. dá dtithe saoire chun iarracht a gcuid Gaeilge agus triail a bhaint as dhéanamh a gcuid fiacha cánach a eachtraí ar muir agus ar talamh mhaireann ar feadh coicíse agus Cuid de na heachtraí ar féidir le odóireacht agus tóraíocht taisce. íoc. saor in aisce. Cúrsa F a mhaireann ar feadh 10 lá páistí leas a bhaint astu ná Tá saol sóisialta lán le scléip agus Tá súil go gcuirfidh naonúr in Is fiú €20,000 na scoláireachtaí .Is fiú timpeall €960 gach uile seoltóireacht, tonnmharcaíocht, spraoi ar fáil chomh maith: aghaidh athnuachan ceadúnas óil de seo don dá chúrsa, Cúrsa D a scoláireacht. boghdóireacht, caigheacáil, tre- céilithe, drámaí, dioscó, agus tráth An tAire Andrews ar cuairt go hIndreabhán

Meadhbh Ní Eadhra dheimhnigh an tAire Dé Luain go gearradh siar ar gach rud eile. Tá sé sé féin faoi na coinníollacha tean- má bhíonn sé ar an mbealach chun mbeidh an maoiniú seo fós ar fáil. dóchasach, mar sin, nach mbeidh ga? na hoibre.” THUG Aire na bPáistí, Barry “Cinntíodh an maoiniú do na ciorruithe i ndán don chlár sa “Níl aon choinníollacha ann, Dar léi, tá géarghá le tacaíocht sa Andrews, cuairt ar an Ionad caiféanna óige sa bhuiséad deire- chéad bhuiséad eile. chomh fada agus is eol dom,” ar sé. bhaile más mian linn go mbeidh Tacaíochta Teaghlaigh in Indreab- anach,” ar sé. “Beimid á fhógairt “Tá ag éirí go hiontach leis an Deir Caitlín Nic an Ultaigh ón líon na gcainteoirí Gaeilge ag hán i nGaeltacht Chonamara Dé laistigh de thrí nó ceithre seach- gclár,” ar sé. “I mí Eanáir 2009, Ionad Tacaíochta go bhfuil 80 méadú. Luain. taine.” ghlac 53,000 páiste páirt ann, agus páiste cláraithe san ionad, agus 53 “Ní leor Gaelscoileanna nó D’oscail an Taoiseach Brian Deir sé go bhfuil dhá chineál an mhí seo, tá os cionn 60,000 acu ag freastal ar an naíonra. naíonra ag feidhmiú trí mheán na Cowen an t-ionad seo go hoifigiúil maoinithe ann: ceann chun páiste cláraithe leis. Ciallaíonn sé Cuireann an tIonad seirbhís cúram Gaeilge mura bhfuil tacaíocht ann anuraidh agus ó shin i leith tá an- caiféanna óige a thógáil, an ceann go bhfuil na páistí i bhfad níos leanaí ar fáil freisin, do pháistí os lasmuigh de sin,” ar sí. “Má tá fhás tagtha ar an ionad. eile chun áiseanna laistigh de na ábalta don bhunscoil nuair a cionn sé mhí. seirbhís trí Ghaeilge ar fáil i gcean- “Chaith mé an-chuid ama sa caiféanna a sholáthar. théann siad ann. Is bliain bhreise “Thosaigh muid i mí Aibreáin tar áirithe, ní hé sin le rá go bhfuil chuid seo den domhan mé féin “Bheadh an t-ionad seo ag lorg é. Freisin, is féidir linn aon fhad- agus bhí b’fhéidir seisear gasúr pobal Ghaeilge sa cheantar sin.” agus mé i mo pháiste agus duine cathaoireacha, ríomhairí, teilifís hbanna atá ag na páistí a aithint againn. An chéad rud eile, stop Tá lucht an ionaid ag súil le óg,” a dúirt Barry Andrews agus é agus trealamh den chineál sin,” ar níos luaithe.” muid ag comhaireamh mar bhí an seirbhís nua iarscoile a thosú go ar cuairt ag an ionad. “An rud a sé. Beidh caiféanna óige á mbunú Ó thaobh cúrsaí teanga de, ionad oiread sin ag teacht,” a deir Caitlín. luath, ag brath ar mhaoiniú. thaitníonn go mór liom faoin ionad ar fud na tíre agus beidh ar a lán-Ghaeilge atá san Ionad “Tá páistí ag teacht ó Na Forbacha, “Níl a fhios againn cén uair a seo ná go gcuireann sé áiseanna ar laghad ceann amháin i ngach Tacaíochta Teaghlaigh. Maigh Cuilinn, Ros Muc, ceantar bheidh an tseirbhís ag tosú,” a deir fáil do pháistí an-óga agus do cúige, dar leis an Uasal Andrews. Ach an bhfuil coinníollacha na nOileán agus as go leor áiteanna Caitlín. “Beidh tuilleadh forbairtí pháistí níos sine freisin.” Maidir leis an gClár teanga ann i measc naíonraí sa eile. ag tarlú as seo go Nollaig.” Deir an tAire go bhfuil Infheistíochta Náisiúnta um Ghaeltacht go ginearálta? An “An rud is deise faoin áit seo ná Má éiríonn leis an Ionad “féidearthachtaí” ag an ionad ó Chúram Leanaí (ECCE), clár a tseachtain seo caite, ardaíodh an go bhfuil rogha ag tuismitheoirí a Tacaíochta Teaghlaigh maoiniú a thaobh caifé óige a bhunú ann. chuireann oideachas réamhsco- cheist seo agus tá sé ar intinn ag gcuid páistí a chur chuig áit a n- fháil, beifear ag fógairt trí phost Fógraíodh siar in Aibreán go laíochta ar fáil saor in aisce do Comhar Naíonraí na Gaeltachta oireann dóibh féin,” a deir sí. nua sna míonna amach romhainn. mbeadh maoiniú de €1.5 milliún ar pháistí, deir an tAire gur fhógair an scríobh chuig an Aire Barry “Bíonn cúinsí difriúla acu le háit a Tá naonúr fostaithe san Ionad fáil do chaiféanna óige, agus Rialtas é ag am nuair a bhí siad ag Andrews chun é a phlé. Cad a deir roghnú thar áit eile, mar shampla cheana féin. GAELSCÉAL Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 RÉIGIÚNACH • 9 na gceist i measc neart eile. Tá lóistín, ceachtanna Gaeilge agus beatha san áireamh le gach ceann LAIGHIN de na scoláireachtaí. Beidh deis den scoth ag suas le NUACHT 100 múinteoir triail a bhaint as na himeachtaí uile saor in aisce ar feadh deireadh seachtaine ag deireadh mhí Dheireadh Fómhair. Más múinteoir tú b’fiú é a lua mar dheireadh seachtaine foirne agus seans a bheith agaibh píosa craic a bheith agaibh i nGaeltacht Mhaigh Eo. Chun tuilleadh eolais a fháil ar na scoláireachtaí seo uile téigh chuig www.uisce.ie agus b’fhiú daoibh deifir a dhéanamh, níl aon spriocdháta leis na scoláireachtaí ach nuair a bheidh an ciste caite is Seoltar scéalta chuig: é sin deireadh leis an deis saoire [email protected] saor in aisce a bheith agat!

Seoladh Aifreann leabhair sa Gaeilge le Phoitín Stil ceiliúradh Dé SEOLFAR leabhar nua le Pádraig Ó Cearra, Seanchas Jimmí Chearra Cois Máirt Fharraige, foilsithe ag Coiscéim, sa Phoitín Stil in Indreabhán anocht ag Meadhbh Ní Eadhra a hocht a chlog. Is é Máirtín ‘Daibhí’ Ó Coistealbha a sheolfaidh an leab- BEIDH Aifreann speisialta as Gaeilge har. Beidh sólaistí curtha ar fáil don á cheiliúradh Dé Máirt seo chugainn ócáid agus tá fáilte roimh chách. in Eaglais na hOllscoile, Faiche Ó chlé go deas ( ó bhun an staighre), tá mic léinn UCD a mbeidh cónaí orthu i dTeach na Gaeilge i mbliana: Cormac Ó Stiabhna, Baile Átha Cliath 2. Murchú, Alex Ó Ceallaigh, Cathal Mac Dhaibhéid, Cillian Ó Maolmhuaidh, Sarah Ní Mhuirí, Aoife Nic Shamhráin, Tara D’iarr an tAthair Ciarán O’Carroll, Ní Chonloin, Edel Ní Bhraonáin, Emma Ní Nualláin, Dáire Ó Braonáin, Cormac Breathnach, Coilín Bairéad, Pat De Brún, Biocáire Easpagóideach Soiscéalach Mollie Nic Giolla Bhríde, Peadar Ó Lamhna, Éadaoin Nic Giolla Bhríde, Jen Ní Cheallaigh, Simon Mac Giolla Easpaig, Súil ar Ard-Deoise Bhaile Átha Cliath ar Ellen Ní Churtáin, Caoimhe Seoige, Sinéad Ní Fheinneadha, Conor Mac Aoidh, Rebecca Ní Chaoimh, Teresa Watchorn. Choiste Tréadach Ard-Deoise Bhaile Átha Cliath searmanas a reáchtáil Bhealach na mar chuid de cheiliúradh bheannú Teach na an Chairdinéil Newman le linn Bó Finne sheachtain na beannachta. Gaeilge UCD Tá sé socruithe, mar sin, ag an TÁ Ollscoil na hÉireann, Gaillimh gCoiste Tréadach go gceiliúrfar Aif- ag tabhairt deise do dhaoine freast- reann Comhcheiliúraithe as Gaeilge 10 mbliana ar al ar oícheanta oscailte ag ‘Réad- ar an Mháirt 21 Meán Fómhair 2010 lann Imbusch’ sa Daingean ag tosú ag 7.00in in Eaglais na hOllscoile. Is an bhfód i mí Dheireadh Fómhair. Is ar an 13 é an tEaspag Fiachra Ó Ceallaigh, agus 27 Deireadh Fómhar, 24 O.F.M. a bheidh mar phríomhcheil- Meadhbh Ní Eadhra Samhain agus 8 Nollag a bheidh na iúraí agus is é an tAthair Leon Ó Giol- hoícheanta á reáchtáil óna 7in. láin, S.J., atá ina shéiplíneach sa AN tseachtain seo, bhog 24 mac léinn Beidh léacht uair an chloig ar siúl Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath, isteach go Teach na Gaeilge sa agus ina dhiaidh sin beidh deis Belfield, a thabharfaidh an t-aith- Choláiste Ollscoile (UCD), Baile Átha féachaint ar an spéir agus na réaltaí easc. Cliath. Is iad Bord na Gaeilge san le solas na gealaí. ollscoil a thugann an deis do mhic Osclaíodh an Réadlann in 2004 Rólaí Pólaí á chanadh ag daltaí nua Naíonra Ghraig Chuilinn i gCeatharlach. léinn bheith ina gcónaí in éineacht le agus tá sé in úsáid ag daltaí atá ag Gaeilgeoirí eile agus is iad na mic déanamh staidéir ar fhisic agus Féile Tá costas idir €5 agus €10 ar Farraige) le bean a dhéanann iar- léinn a bhain scoláireachtaí de chuid réalteolaíocht. imeachtaí na féile, ag brath ar an am racht eolas a bhailiú faoina hathair, Scéim Chónaithe na hOllscoile a bhei- Tá ceamara agus teileascóp 16” a fhaigheann tú do thicéad agus na Mikel Goikoexea, ar fheallmharaigh dh ina gcónaí ann. faoi smacht ríomhaire sa réadlann Bhascach i himeachtaí a bhfreastalaíonn tú an grúpa scéimhlitheoireachta GAL Is as gach cearn den tír do na mic agus teileascóp raidió a bhfuil sé de orthu. Bunaíodh an fhéile chun é nuair a bhí sí dhá bhliain d’aois. Ba léinn agus beidh siad i mbun imeach- chumas aige mapáil a dhéanamh mBaile Átha tacaíocht agus eolas a chur ar fáil bhall den ghrúpa ETA é agus taí cultúrtha agus spóirt a eagrú i rith agus treoluas na gréine agus faoi cheantar na mBascach, faoin maraíodh é mar gheall ar an gcean- na bliana ar mhaithe leis an teanga a Bhealach na Bó Finne (Milky Way) gcultúr agus faoin gcoimhlint atá gal sin Beidh na scannáin i mBas- chur chun cinn. Bhí deis acu aithne a a thomhas. Cliath ann chun aitheantas a fháil don cais agus i dteangacha eile, ach chur ar a chéile an tseachtain seo Ní bheidh cead isteach ach ag phobal. Tosóidh an fhéile ag 1in Dé beidh fotheidil i mBéarla ann. agus iad i mbun dreapadóireacht beirt ag an am agus caithfear ticéad Oisín Mac Donnacha Sathairn le taispeántas de Tosóidh siad ag 6.30in. bhalla agus rugbaí leaiste, imeachtaí a bheith agat. Tabharfar ticéid ghearrscannáin agus de mhórscan- Beidh ceolchoirm ar siúl ag 9in le a bhí mar chuid de chúrsa imthreo- dóibh siúd a théann i dteagmháil ar BEIDH an Fhéile Bhascach ar siúl i náin i rith an lae. Beidh bia Bascach meascán de cheol Éireannach agus raithe na scéime. Tá Scéim Chónaithe dtús. Ba cheart iarratas a mBaile Átha Cliath ar 18 Meán agus deochanna ar fáil. Bascach. Leanfaidh sí ar aghaidh go Bhord na Gaeilge UCD 10 mbliana ar dhéanamh do Fómhair in Ionad an Phiarsaigh, Beidh dhá scannán mhóra ar siúl. dtí meánoíche. an bhfód i mbliana. Is féidir gach [email protected]. Institiúid na hÉireann. Baineann Itsoaren Alba (Iníon na eolas a fháil ar www.ucd.ie/bnag.

An bhfuil scéilín agat? Ba mhaith linn freastal ar gach Gaeltacht is Gaelphobal sa tír. Má tá scéilíní nó nótaí áitiúla agaibh, cuirigí iad chuig an seoladh rphoist seo le bhur dtoil, [email protected], agus déanfaidh muid ár ndícheall iad a chur i gcló. 10 RÉIGIÚNACH GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010

ceoltóirí agus na hamhránaithe Conal Ó MUMHAIN Gráda, Peadar Ó Riada, Eilís Ní Shúil- leabháin, Máire Ní Chéileachair agus Fiona Kelleher ina measc. NUACHT Má bhíonn tú in ann chuige beidh Scrúdú Mór le lucht léinn Acadamh Fódhla mar thráth na gceist san Halla i gCúil Aodha óna 9.00 go 10.30 agus seisiún ceoil ‘go dtí déanach’ ar siúl ina dhiaidh sa Mhuileann. Sna Déise beidh taispeántas speisialta mar chuid den Oíche Chultúir i nGailearaí Joan Clancy i Maoil a’ Chóirne leis na healaíontóirí Blawnin Clancy, Rayleen Clancy, Ross Stewart, Dave West, Laura Fitzgerald, Kataznya Gajewska, Ann Dunphy, Olive Watkins agus Sinéad Ní Chonaola. Seoltar scéalta chuig: [email protected] Breithlá sona do Ghearóid ag Scéalta Mhúscraí taispeántas An Leas-Ard-Mhéara Seán Ó Céilleachair, le Pádraig Hamilton, Cathaoirleach Gael-Taca, Laura Mitchell, Rós Chorcaí Seán Ó Loingsigh agus Donnchadh Ó Liatháin, Leaschathaoirleach Gael-Taca, ag seoladh Ranganna Oíche Gael-Taca a bheidh ag tosnú Daichead ar 27 Meán Fómhair (Pic. Mike English) Oíche Chultúir TOSNAÍONN an saol ag a 40 deirtear ach go háirithe, agus le lucht an Ionaid iarratas a chur faoi bhráid na comhairle Ó Liatháin, Leas-Chathaoirleach Ghael- agus tús maith a bhí ann don cheoltóir Chultúrtha agus a gcúntóirí a d’eagraigh maidir le forbairt feirm ghaoithe ar an Taca. TÁ 20 imeacht eagraithe i gceantair Gearóid Ó Duinnín ó Chúil Aodha ag a an taispeántas a leanfaidh go dtí an 19 láthair seo. I mí an Mhárta anuraidh bhí Is féidir eolas a fháil faoi na ranganna Ghaeltachta na Mumhan mar chuid den chéad taispeántas aonair mar phéintéir Deireadh Fómhair. iarratas neamhiomlán ag Enerco maidir seo, ranganna eile Gaeilge, Ciorcail Oíche Chultúir a bheidh á reachtáil ar proifisiúnta agus an dá scór bainte Beidh deis ar leith ag daoine éisteacht le hocht dtuirbín ó 119 méadar suas go Chomhrá agus imeachtaí eile ar fud fud na tíre Dé hAoine seo chugainn an amach aige an tseachtain seo caite. le Gearóid Ó Duinnín ag cur síos go 139 méadar ar aoirde a thógaint agus ais- chathair agus Chontae Chorcaí atá idir 24 Meán Fómhair. Ba é seo breithlá an ealaíontóra mion ar na saothair san dtaispeántas tarraingíodh iarratas eile a cuireadh lámha ag Gael-Taca ó (021) 4310841 nó Is iad na daltaí scoile a chuirfidh in iúl Gearóid, giotáraí go bhfuil cáil bainte ealaíne seo san Ionad Cultúrtha mar isteach i mí Aibreáin 2009 maidir leis an ag www.gael-taca.com. go bhfuil rud éigin ar leith ag tárlú i amach aige cheana féin i measc lucht chuid d’imeachtaí na hOíche Cultúir líon céanna tuirbíní a thógaint ar nGaeltacht Mhúscraí mar go mbeidh ceoil, agus atá ar a bhealach anois leis an ansan tráthnóna Dé hAoine seo shuíomh ina raibh baile fearainn Doire siad gléasta mar ‘fhigiúirí cultúrtha’ in dtaispeántas seo dar teideal Daichead. chugainn ar a 5.00, agus éisteacht leis ag Mhic Coirnín san áireamh leis na ceithre Scéalta Chorca ionad a bheith ag caitheamh a gcultacha Bhí a chlann agus a chairde líonmhara seinnt ceoil chomh maith mar bhall den bhaile fearainn eile. Dhuibhne scoile i rith an lae agus beidh an grúpa ó shaol an cheoil agus na n-ealaíon i bhuíon Ceol ó Mhúscraí a bheidh i gce- Tá agóid amháin fachta ag Comhairle ‘Na Cábóga’ de chuid Óige na Gaeltachta láthair san Ionad Cultúrtha i mBaile olchoirm ann níos déanaí an oíche sin. Contae Chorcaí maidir leis an iarratas is Breandán Mac Gearailt ag seinnt faoin aer um thráthnóna i Bhúirne mar ar sheol an t-amhránaí Idir an dá linn beidh na ceoltóirí Jack- déanaí. Deirtear san aighneacht tríú mBaile Bhúirne, Cill na Martra agus i iomráiteach ó Uíbh Ráthach Seán Gar- ie Daly agus Matt Cranitch ag teacht páirtí go gcruthódh an méid tógála a mBéal Átha ’n Ghaorthaidh. vey an taispeántas ina bhfuil 40 píosa dá chun seinnt i gceolchoirm faoi bheadh riachtanach lena leithéid d'fhor- Gaoth Beidh Banna Ceoil Loch a’ Bhogaigh shaothar péintéireachta a chruthaigh sé choimirce an Ghréasáin Ceoil san Ionad bairt baol do-ghlactha don dtimpeal- le cloisint i gCúil Aodha ó am tae ar a sé san áit ina bhfuil cónaí anois air i mBaile Cultúrtha an Satharn seo (18ú) ar a 8.30. lacht áitiúil. MÁ bhain na Tiobraid Árannaigh an agus beidh radharc neamhchoitianta de Ó Síoda i gCiarraí. Tá an boscadóir Dálach agus an vei- Tá crann buan meitéareolaíochta 80 ghaoth as seolta iománaithe sinsir Chill Bhuíon Píobairí Bhéal Átha ‘n “Tá sé dochreidte nár thosnaigh dhleadóir Cranitch ar chamchuairt faoi méadar ar aoirde i gceist sa bhforbairt Chainnigh in ardchluiche, tá gaoth gan Ghaorthaidh ag seinnt istoíche sa Gearóid ach dhá bhliain ó shin,” a dúirt láthair lena n-albam nua The Living chomh maith le fo-stáisiún leic- choinne tar éis Iarthar Duibhneach a tsráidbhaile ansan. Seán Garvey. Dhá bhliain ó shin go Stream, agus an t-amhránaí John treachais, tigh rialúcháin, cáblaí faoi bhualadh. Cloisfear amhránaithe óga faoi scáth baileach a thug an Duinníneach faoin Faulkner ina dteannta. Beidh an vei- thalamh agus traiceanna atá le leagan Tá gach sórt iarrachta déanta le na scéime Aisling Gheal ag canadh sna bpéintéireacht nuair a fuair sé bron- dhleadóir John Kelly ó Bhaile Átha amach ar an suíomh. blianta anuas ag Coiste Mhuilte Gaoithe siopaí i mBaile Bhúirne agus i mBéal ntanas de scuabanna, péinteanna íle Cliath mar aoi speisialta chomh maith Is i bpáirc tionsclaíochta i Lios an cheantair tabhairt ar na húdaráis Átha ’n Ghaorthaidh, agus d’fhéadfadh agus canbhás dá lá breithe in 2008. leis an gceoltóir Peter Hedlung ón tSu- Ardachaidh lámh le baile Mhaigh phleanála roinnt muilte gaoithe a an máistir rince seite ‘Timmy the Brit’ Is amhránaí agus ceoltóir é Seán Gar- alainn a sheineann ceol traidisiúnta a Chromtha atá an comhlacht Enerco cheadú sa réigiún. Ach is baolach gurb é agus buíon dá rinceoirí casadh ort aon vey go bhfuil taithí fhorleathan aige ar thíre ar an ‘nyckleharpa’ - veidhlín Energy lonnaithe agus tá iarratas eile ag an t-eiteachas atá faighte acu arís agus áit gan choinne mar chuid d’imeachtaí shaol ilghnéitheach na n-ealaíon le fada Sualannach. an gcomhlacht faoi bhráid Chomhairle arís eile. Is beag duine a thuig go bhfuil ‘flash-mob’. an lá agus thagair sé don mhothú atá Chontae na Gaillimhe faoi láthair maidir ceart ag duine muileann gaoithe a chur Beidh scéalaíocht agus péinteáil sna saothair ar a bhfuil teidil Ghaeilge ar le feirm ghaoithe ina mbeadh seacht ina sheasamh fé choinníollacha réasún- aghaidheanna ar bun i Leabharlann nós Iontaise, Éabhlóid, Broinn, Intinn Súil le dtuirbín suas le 119 méadar ar aoirde á ta chomh fada agus nach mbíonn sé Bhaile Bhúirne tráthnóna Dé hAoine agus Taom Croí – taom cruthaitheach sa tógaint ar shuíomh i mbailte fearainn thar 13 méadar ar airde. Is ea, tá dhá agus tá roinnt stiúideonna de chuid chás so. Rinne an slua iontas d’áilleacht cinneadh faoi Sheanadh Gharráin agus Throscaigh na cheann laistiar den Daingean i ngan ealaíontóirí Mhúscraí le bheith oscailte na ndathanna doimhne agus cuireadh a gCapall lámh leis an Spidéal. fhios don saol agus na sciatháin ag don phobal. Cuirfear grianghrafanna ar gcuid samhlaíochta chun oibre ag lorg casadh go meidhreach fé ghléineacht na taispeáint i dtábhairne Uí Scanaill le cur na bhfigiúirí sna pictiúir - Mo Chapall fhorbairt gréine. Tá ceann acu ar an gCluais agus síos ar an stair áitiúil a bhaineann le Álainn, Gadhar agus an t-Uasal Santach. Cathair Chorcaí an ceann eile i Márthain. Cumann Peile Naomh Abán. Chonaic fear amháin frog sa phíosa mhuilte Nuair a labhraíos le duine de choiste Tá clár cuimsitheach leagtha amach Cocún agus thug an saothar Le Chéile Ranganna úd na muilte gaoithe bhí idir ionadh ag an Ionad Cultúrtha i mBaile Bhúirne chun cuimhne do bhean eile na clócaí a agus áthas air. Dar leis go bhféadfadh sé mar a dtaispeánfar scannáin le hábhair bhíodh á gcaitheamh ag mná sa gaoithe gur 'bogadh' é dóibh siúd gur mór acu áitiúla iontu san amharclann – ‘Bess mo tseanaimsir. Bhí daoine gafa le Báis- Gaeilge leas a bhaint as cumhacht na gaoithe. Shinseanmháthair’ curtha i láthair ag teach na Samhna, Luí na Gréine agus TÁthar ag súil le cinneadh ó Chomhairle “Fiú más beag féin atáid is fiú aon ní, Michelle Ní Chróinín agus an stiúrthóir leis an gceathrar a chuireann síos ar an Contae Chorcaí go luath maidir le hiar- Róisín Ní Éalaí ach gan a bheith fé órdóigín dúr dubh na Peter Carr agus é bunaithe ar an amhrá- gCeithre Séasúr. ratas pleanála d’fhorbairt mhuilte Comhairle Contae,” ar sé. naí cáiliúil as Baile Mhic Íre, Bess Do spreag an taispeántas Seán Garvey gaoithe i gceantar Bhéal Átha ’n CUIRFIDH Gael-Taca tús le ranganna “Más fíor a gcloisim,” ar sé, “is é seo Cronin; Bréagáin leis an scannánaí chun Beauty Deas an Oileáin a chanadh Ghaorthaidh. Gaeilge i gCorcaigh Dé Luain 27 Meán an ceantar is éifeachtaí san Eoraip le Liadh Ní Riada; ‘Béal Guth Béal’ le Robb dá chara Gearóid, ag croitheadh lámh an Tá an comhlacht Enerco Energy ag Fómhair 2010. Is cúrsa ocht seachtaine muilte gaoithe a chur ag obair; táim ag Bradstock mar gheall ar thionscadal ealaíontóra ar an sean-nós agus é ag lorg cead pleanála chun ocht dtuirbín atá i gceist agus costas €85 air. caint ar roinnt bheag láithreacha, ach is amhránaíochta i Múscraí faoi stiúir an scaoileadh amach amhrán a mhuintire ó gaoithe suas le 121 méadar ar aoirde a I measc na ndaoine a bhí i láthair ag suimiúil é mar scéal, fiú is go bhfuil an amhránaí Ger Wolfe; agus Leacacha leis Dhairire. thógaint ar shuíomh a threasnaíonn na seoladh na ranganna ar 7 Meán doras iata, go bhfuil bearna bheag an scannánaí Chris Hurley ón Cork Film Ghabh Gearóid buíochas leis na bailte fearainn na Dúiníní, Ínse Mhór, Fómhair, bhí an Leas-Ard-Mhéara Seán oscailte.” Centre agus príomhbhunaitheoir an healaíontóirí go léir a thug spreagadh dó Tuairín na nÉan agus Tuairín Dubh i Ó Céilleachair, Pádraig Hamilton, Dúirt sé go mba dhea-scéala go raibh Ionaid Chultúrtha Micheál Ó Lionáird. nuair a chuaigh sé i mbun péintéireach- mBéal Átha ’n Ghaorthaidh. Cathaoirleach Ghael-Taca, Laura Bord Soláthair an Leictreachais (BSL) ag Beidh ceolchoirm i rith na hoíche leis na ta, an t-ealaíontóir áitiúil Pauline Dodds Seo an tríú babhta do Enerco Energy Mitchell, Rós Chorcaí agus Donnchadh comhoibriú leis na daoine atá bainteach GAELSCÉAL RÉIGIÚNACH 11 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 •

leis na cinn atá curtha in airde. Luaigh Fómhair. fhoghlaim amhrán suimiúil i gcomhlu- “Tá mé iontach sásta gur dhíol an sé “an t-éigean” a deineadh ar an iar- Is i Mara Beo, an t-uisceadán i ULAIDH adar lách sultmhar.” leabhar thríd an tír chomh gasta sin. racht a dhein Seoirse Ó Colla muilte nDaingean Uí Chúis, a bheidh seisiún Tá i gceist go mairfidh an claisceadal Cruthaíodh go leor suime san leabhar gaoithe a chur ar a mbonnaibh in iarthar scéalaíochta ar bun ag Brenda Ní Shúil- sa chéad áit ar feadh deich seachtaine. tar éis dom a bheith ar na cláir ‘The Éireann ach gur baineadh an bonn ó leabháin i gcomhluadar iascairí Fhion- NUACHT Múinfear amhráin nua agus déanfar Late Late Show’ agus ‘Nationwide’ i bheartais an Aire. ntrá ó 7.30-9.00. Is é dinnseanchas na cleachtadh orthu gach seachtain agus ndiaidh dom réamh-mheas cruinn a “Thóg sé tríocha bliain sarar léiríodh mara agus na hiascaireachta a bheidh á déanfar cur síos ar chomharthaí sóirt thabhairt go mbeadh sneachta ann le an chleithireacht a tharla agus mar a phlé sa seisiún seanchais agus gach amhrán – an stair, an cúlra a linn na Nollag.” chuathas in aghaidh mhian an Aire san scéalaíochta seo. bhaineann leo agus na dóigheanna ar Dúirt Mícheál go raibh an leabhar ag am,” ar sé. Beidh rince seite leis an Flash-Mob leith ar láimhseáil amhránaithe díol go maith thar lear freisin ó sheol Is ea go deimhin, tá pus agus breidhil ag tarlú mar chuid den Oíche Chultúir. éagsúla iad. sé a shuíomh idirlín féin ar lucht seo na muilte gaoithe i nDuibh- Tarlóidh taispeántas seiteanna gan Bronnfar ar gach rannpháirtí sa www.michaelgallagher.ie . Mhol sé neach atá coitianta curtha ó dhoras aon choinne i láithreacha éagsúla i gCorca chlaisceadal cóip, le haistriúchán agus muintir na Cruacha go mór agus dúirt uair a mheasann siad cúpla muileann Dhuibhne. Is é atá i gceist leis an Flash nótaí, de gach amhrán i gcomhad sé go raibh go leor moladh tuillte acu. gaoithe a lonnú sa cheantar agus is Mob ná grúpa daoine a thagann le speisialta buan. “Bhíodh mé ag éisteacht leis na dócha gur leasmháthair a thógfadh san chéile go tobann in áit phoiblí chun Ní gá go mbeadh aon taithí ar an seandaoine sna Cruacha ag caint ar an orthu. taispeántas a dhéanamh, ar nós damh- amhrán Gaeilge roimh ré ag duine le aimsir le blianta anuas agus is uathu- Ach is minic a aistríonn gaoth. Cé a sa, agus ansin, gan choinne, scaipeann bheith páirteach san imeacht seo. Ní san a d’fhoghlaim mé conas an aimsir déarfadh sé mhí ó shin go mbeadh seol- siad arís. Seoltar scéalta chuig: theastaíonn ach go mbeadh fonn air a léamh ag úsáid comharthaí traidis- ta Chill Chainnigh ina ngiobail ag anfaí a Beidh próiseas na cruthaitheachta á [email protected] eolas a chur ar an ghné an-saibhir seo iúnta.” gcomharsan? An bhféadfadh sé go phlé ag Deirdre McKenna, Niall dár n-oidhreacht chultúrtha. Mar fhreagra ar mo cheist faoi bhfuil doras beag fé sholas balbh tar éis Naessens, Antonio Fazio agus ealaíon- Tá tuilleadh eolais ar fáil ó: Cultúr- réamh-mheas a thabhairt don loinnir dhóchais a thabhairt do lucht tóirí eile i nGailearaí Fadó, An tSráid lann Uí Chanáin, Doire (048) 71264132 Gheimhreadh agus don Nollaig, dúirt mhuilte gaoithe Iarthar Duibhneach? Mhór, An Daingean ó 5.00-8.00in ar an An tIúr sé “Tá sé ró-luath go fóill réamh- oíche. Beidh sceitsí, leabhair nótaí agus mheas a thabhairt faoin ábhar feiceálach eile a úsáideann Leath Chathail nGeimhreadh. Cóngarach don chéad Rás ealaíontóirí le linn dóibh saothar seachtain de mhí na Nollag - sin an t- ealaíne a chur i gcrích, ar taispeáint Ciorcal Siúlóid ar am chun an aimsir a léamh faoi caidé a BHÍ an aimsir fé do Mharatón an Dain- ann. tharlóidh faoi Nollaig.” gin arís i mbliana. Bhí beagán le cois Tá tuilleadh eolais agus an clár iom- Léitheoireachta 2,300 duine ag rith, ag sodar nó ag siúl, lán le feiceáil ar shuíomh Ealaín na Shliabh Crúb ach ba léir go rabhadar ag baint an- Gaeltachta. http://www.ealain.ie/ TÁ Aonad na Gaeilge de chuid Fánaid shóláis as an ócáid. Chomhairle an Iúir agus Mhúrn, i BEIDH grúpa daoine ó Chumann Bhí roinnt daoine díomách ná raibh gcomhpháirt le Gaeláras Mhic Gaelach Leath Chathail ag dul suas Sli- Seirbhís Nua aon chuid den airgead a bailíodh á Uibh Ráthach Ardghail, ag cur tús in athuair lena abh Crúb ar an Satharn 18 Meán bhronnadh ar eagraíochtaí carthanach- gCiorcal Léitheoireachta. Fómhair, agus ba mhaith leo cuireadh ta. Dar le go leor go mbeadh aon Tairiscintí á Bíonn sé ar siúl gach oíche Mháirt ar a thabhairt do dhaoine eile bheith Bus do phroifid a dhéanfaí ag teannadh pócaí 7:30 i dTeach na hÉigse, Paráid an páirteach. daoine príobháideacha. Bhruaich i gcroílár bhaile mór an Iúir. Tá siad ag teacht le chéile ar dtús ag cheantar Ní saineolaí mise ar na cúrsaí seo, lorg do Is leis an ghearrscéal ‘Bríd na siopa “Brennans” ar an mbóthar idir ach is ait é mar scéal go gcaithfeadh nAmhrán’ de chuid an Phiarsaigh a Baile na hInse agus Suí Forde ag 9.45 Fhánada gach duine a bhí ag rith, €100 a íoc sara thuarascáil chuirfear tús leis an staidéar. le dul díreach go Sliabh Crúb ina dhi- mbeadh cead acu páirt a ghlacadh sa Má tá eolas sa bhreis de dhíth ort, aidh sin. Judy Ní Ógáin rás. Is ea, €100 a íoc le rith! cuir scairt ar 077 7059 7873 nó scríobh Bhí an tuairim forleathan nach bhfuil Sceilig Mhichíl nóta chuig [email protected]. TÁ seirbhís nua bus idir Fánaid agus puinn de dhealramh le rás 50 míle a An Ghaeltacht Láir Leitir Ceanainn tar éis a theacht i bheith ar an gclár, rás go raibh, mea- Seán Ó Loingsigh bhfeidhm. Fágann an tseirbhís nua saim, timpeall leathchéad duine le Doire Tóir mhór ar bus Cionn Droma i bhFánaid ag 9:40rn féachaint ann le chéile. Bhí fear sláinte TÁ tairiscintí á lorg faoi choimirce na gach Aoine agus stopann ag 6 phointe amháin a mheas go bhféadfadh a lei- Roinne Comhshaoil, Oidhreacht agus Claisceadal piocadh suas ar an mbealach – ag théid de rás damáiste a dhéanamh don Rialtas Áitiúil faoi láthair maidir le con- chéad leabhar Tamhnaigh, Ros na Cille, an Cheathrú cholainn, ach ní bheadh aon duine ag radh chun anailís a dhéanamh ar Chaol, Gleann Bhairr, Ráth Maoláin glacadh páirte ach daoine go raibh dhéantúsáin (artefacts) atá fachta ar Nua Seolta scríofa ag Fear agus Ráth Mealtain sul má taithí acu ar a leithéid a dúirt fear eile. Sceilig Mhichíl le 30 bliain anuas. shroicheann an bus Leitir Ceanainn. Ach an bhféadfadh an síorbhualadh cos Tá tochailt seandálaíochta ar bun ag MAR chuid de chlár leathan imeachtaí Fágann an bus Leitir Ceanainn ag ar thalamh crua díobháil a dhéanamh seandálaithe mar chuid d’obair sóisialta, oideachasúla agus cultúrtha na hAimsire 1.45in chun filleadh ar ais ar Fhánaid. don chorp? chaomhnaithe atá ar bun ar Sceilig atá eagraithe ag Cultúrlann Uí Chanáin Tháinig an tseirbhís nua i bhfeidhm Ní raibh aon fhreagra dearfa cinnte le Mhichíl os na 1980í agus an obair i nDoire don fhómhar, tháinig Clais- Judy Ní Ógáin de bharr comhoibriú ó MFG agus fáil agam. Bhí fear óg ón Daingean, dírithe ar an mhainistir ar an dtaobh ceadal Cois Feabhail le chéile den Comhlacht Forbartha Áitiúil Dhún na Seanachán Ó Flannúra, sa dara háit sa thoir thuaidh agus an díseart ar an chéad uair riamh an tseachtain seo. Is BHÍ an oiread sin tóra ar an leabhar nGall (nó an DLDC), nuair a thuig siad rás 50 míle gan ach trí mhíle le dul ach mbeann thiar theas den oileán atá naoi togra nua amhránaíochta é seo a bhei- ‘Tuar na hAimsire - Traditional Weath- gur theastaigh córas taistil níos fearr i ghortaigh sé cos agus bhí air éirí as. Is míle amach ó chósta Chiarraí. dh ar siúl gach Déardaoin feasta ar er Signs’ ar réamh-mheas na haimsire gceantar Fhánada. Tá an córas nua fén ngnáthmharatón a thabharfadh sé Tá torthaí na tochailte á n-ullmhú le 8.30 p.m. a scríobh fear as Gleann Fhinne i nDún taistil á mhaoiniú faoin gClár For- a aghaidh an bhliain seo chugainn, haghaidh iad d’fhoilsiú agus tá “Seinntear, cantar agus éistear le na nGall is gur theastaigh an dara bartha Pobail atá faoi chúram an dúirt sé. tairiscintí á lorg dá réir maidir le con- ceol traidisiúnta na hÉireann ar fud an soláthar den leabhar a fhoilsiú le DLDC. Ach má bhí gearáin acu siúd a mheas radh chun cur siós ar an 130 déantúsán domhain anois agus ní hamháin i gairid. Sular tháinig an córas nua seo i gur aisteach go raibh €100 le íoc ag a haimsíodh. measc na ndaoine sin a mhaíonn gaol Tá cáil mhór ar Mhícheál Ó Gal- bhfeidhm, d’fhágadh an bus faoin gach iomaitheoir, bhí lucht gnó agus Táthar ag súil go mbeidh tuarascáil fola leis an tír seo,” a mhínigh Risteard lachóir (fear an phoist áitiúil) ar a bhei- seanchóras ag timpeall 7.30rn chun lucht aíochta an Daingin thar a bheith stratagrafach curtha i gcrích faoi Mac Gabhann, an duine atá ag eagrú th ag tabhairt réamh-mheas cruinn ar daoine a thabhairt ar scoil agus chun sásta leo féin. cheann dheireadh na bliana agus go an chlaisceadail. an aimsir tré úsáid a bhaint as an na hoibre i Leitir Ceanainn srl. Bhí gaoth an tsóláis tar éis séideadh mbeidh sé ar fáil ar shuíomh idirlín i “Dá bhrí sin, is ceann de mhórthrai- nádúr. Scríobh Mícheál an leabhar faoi Dhéanfadh an tseirbhís bus filleadh ina dtreo. dtús na bliana seo chugainn. disiúin cheoil an domhain anois é chúrsaí aimsire i mí Lúnasa na bliana ar ais ó Leitir Ceanainn ag 4.30in nuair Baineadh stádas suíomh oidhreachta agus, cosúil le gach mórthraidisiún anuraidh. atá na scoileanna oscailte ach ag dhomhanda UNESCO amach don ceoil, is iomaí téama agus mothúchán Nuair a thug sé réamh-mheas cru- 6.30i.n. nuair nach mbeidh. mhainistir ar an oileán i 1996 agus a phléitear ann – grá, caill, cumha, inn go mbeadh neart sneachta le linn Braitheadh go raibh an córas seo Bainfear geit le leanann roinnt chunspóide go dtí an lá gliondar, greann, caithréimeanna agus na Nollag, fuair sé cuireadh le bheith neamhrialta agus gur mhinic nach atá inniu ann maidir le hatógáil na tubaistí na staire. páirteach ar chlár RTÉ - 'The Late Late raibh an t-am feiliúnach do dhaoine rince seite bhfothrach atá ar bun ag Oifig na “Is gné an-suntasach den traidisiún Show' le Ryan Tubridy. Agus tar éis dó níos sine. nOibreacha Poiblí (OPW) ó ardaíodh an sin an amhránaíocht, agus sin an ghné agallaimh náisiúnta agus idirnáisiúnta Táthar ag súil go gcuirfear leis an Róisín Ní Éalaí cheist ag cruinniú Choiste Oidhreacht a bheidh i lár báire i gClaisceadal Cois a déanamh i bpáipéirí agus ar an gcóras taistil píolótach nua seo thar Dhomhanda de chuid UNESCO i 2008. Feabhail. raidió, thosaigh cóipeanna dá leabhar thréimhse ama, má bhaintear úsáid as. BEIDH ‘Oíche Chultúir’ á hóstáil ag an Thángthas ar shraith chéimeanna “Is focal sách ársa é claisceadal, a ag díol amach go tapa. Beidh taisteal ar an mbus saor in nGaeltacht, Iarthar Chiarraí i mbliana. eile ar an oileán le déanaí, ag cur leis an chuireann daoine ag déanamh ceoil le Ag labhairt le Gaelscéal an tseach- aisce dóibh siúd go bhfuil cárta taistil Glacfaidh scór cathair, baile mór, con- gcáil dhomhanda a bhaineann leis an chéile in iúl. Imeacht den saghas sin a tain seo, bhí sé soiléir go raibh Mícheál acu. tae agus oileán páirt san ócáid mhainistir ársa atá suite ar bharr na car- bheidh i gceist i gClaisceadal Cois an-sásta le toradh a chuid scríbh- Taobh amuigh dhó sin, beidh costas chultúrtha a bheidh ar siúl ar 24 Meán raige atá 230 méadar ar airde. Feabhail, mar a mbeidh an bhéim ar neoireachta. €5 ar thuras fillte. 12 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 3 TUAIRIMÍ An féidir baint den líon daoine a chuireann lámh ina mbás féin?

Féinmharú - Tá cuidiú ar fáil Eoghan Ó Néill Is féidir teagmháil a Living Links: 06743999 dhéanamh leis na nó 0874122052 heagraíochtaí seo a hí mé i láthair an tseach- leanas agus go leor eile Tuaisceart tain seo caite ag bigil i má tá cabhair de dhíth ort na hÉireann: gCill Uaighe ar imeall déileáil le féinmharú. BBhéal Feirste Thiar. Grúpa Feasachta agus Tháinig céad duine le Samaritans Ireland: Tacaíochta chéile chun cuimhneamh ar an 1850609090 (26 contae) d’Fhéinmharú Iarthar seisear ón cheantar a chuir lámh ina nó 08457909090 Bhéal Feirste: 028 9023 mbás féin le linn an tsamhraidh. (Tuaisceart na hÉireann) 9967 nó 0808 808 8000 Le 13 bliain anuas chuir corradh is (24 uair) 60 duine ó Chill Uaighe lámh ina Seirbhís tacaíochta sna 26 C.A.U.S.E.: 02890238284 mbás féin. contae: Lifeline: 08088088000 In achan cheantar i mBéal Feirste, GROW: 1890474474 Aware Defeat go mór mór i gceantracha an lucht Console: 1800201890 Depression: 08451202961 oibre, tá an scéal mar an gcéanna. Aware: 1890303302 Ard Eoin, Lóiste na Móna, Baile Uí Mhurchú, an Trá Gearr. Na scórtha daoine a chuir lámh ina mbás féin nó a thug iarraidh a lei- théid a dhéanamh. Is amhlaidh an scéal i gCorcaigh, i mBaile Átha Cliath agus i mbailte tuaithe ar fud na tíre. Inniu agus gach uile lá eile sa bhli- ain cuirfidh beirt Éireannach lámh ina mbás féin. 800 duine sa bhliain dar leis na figiúirí oifigiúla. Ach tá an figiúr fíor níos cóngaraí do 1,000 duine sa bhliain. Trí oiread an lín a mharaítear ar na bóithre. Ach ní bheadh a fhios agat sin agus tá ag breathnú ar thosaíochtaí caiteachais, áiseanna, agus poiblíochta na rialtas, thuaidh agus theas. Tá na céadta milliún á gcaitheamh eolas faoin tacaíocht atá ar fáil acu. iad seo. Chuir an oíche shiamsa sin tús le lánach a chur isteach ansin!) ar phoibliú an tslada ar na bóithre, ar Agus bhí toradh ar na feachtais seo. Is féidir baint den fhéinmharú ach IMRAM, scothfhéile ealaíne a mhair- Bhí roinnt acu sin sa lucht éisteach- chinntiú go bhfuil Gardaí go leor ar Laghdú beag ar an líon daoine atá ceannasaíocht a bheith againn ón fidh go deireadh na míosa seo. ta an oíche faoi dheireadh agus triúr fáil leis an dlí a chur i bhfeidhm, ar ag cur láimhe ina mbás féin. rialtas, ón fhreasúra, agus ón phobal. Bí cinnte de go bhfreastalaíonn tú acu, Rossa, Rónán agus Colm, ar an achtú reachtaíocht nua agus ar Toradh, ní amháin ar an airgead a Níl réiteach ag an rialtas ar an ar IMRAM nó ba dheacair é a shárú ardán ag seinm. chomhordú seirbhísí féacháint leis an chaith an rialtas. chibear-bhulaíocht ná ar an chúlú maidir le caighdeán agus éagsúlacht Bhí siad ar dóigh amach is amach. slad a laghdú. Ach toradh ar a gcinneadh chun eacnamaíochta (ní sa ghear- agus cruthaitheacht na n-imeachtaí. Rinne siad leagan de phort nua acu Ar an taobh eile den scéal tá an rial- tosaíocht a dhéanamh den cheist. rthréimhse cibé ar bith) ná ar na rudaí Agus ba dheas liom gur ómós do darb ainm ‘Rachel Corrie.’ tas ag cur €5m ar fáil do ghrúpaí a Chuir an rialtas in Albain agus an eile a thugann ar dhaoine lámh a chur Phádraig Ó Snodaigh a chuir tús leis i Thar a bheith maith. thacaíonn leo sin atá i mbaol lámh a pobal in Albain agus an tsochaí ansin, ina mbás féin. mbliana. Ach ba ag mac Phádraig, Rossa, a chur ina mbás féin. chuir siad rompu plé leis an fhadhb Tá scéal ar leith in achan chás féin- Duine a rinne cion fir ar oiread bhí an jóc is fearr den oíche. In Albain caitear €25m sa bhliain ag seo go dáiríre agus go fadtréimh- mharaithe. bealaí do phobal na Gaeilge. Luaigh sé go raibh an ócáid á iarraidh baint de líon na ndaoine a seach. Ach thig leis an rialtas tosaíochtaí a Ó bheith ina Uachtarán ar an Chon- reáchtáil san ionad, ‘Craw Daddy.’ chuireann lámh ina mbás féin. Seachas a bheith ag déanamh leagan amach agus ba cheart dóibh radh go bunú Coiscéim agus foilsiú Ach ag cuimhneamh dó ar an chia- Mar chuid dá n-iarrachtaí thug na amadáin dínn féin os comhair an tosaíocht náisiúnta a dhéanamh den 1,000 leabhar le tríocha bliain anuas, padh agus ar an mhealladh agus ar an hAlbanaigh faoi fheachtais neamhgh- tsaoil ag plé cé acu a bhí nó nach fhadhb seo. rinne sé éachtaí. chrá a rinne a athair ar scríbhneoirí nácha. raibh póit ar Brian Cowen agus é faoi Gan mhoill. Ní bheadh sin indéanta aige ar chun tabhairt orthu dul i mbun pinn Cuireadh daoine amach chuig agallamh ag Cathal Mac Coille ba Ar ábhar eile ar fad bhí mé ag oíche ndóigh ach amháin an tsíortha- ar seisean, “Shíl muidne gur againn cluichí sacair, go clubanna oíche srl., cheart dár bpolaiteoirí maireachtáil ómóis do Phádraig Ó Snodaigh san caíocht a fuair sé óna bhean chéile féin a bhí an t-aon ‘Crá Dáidí’ i mBaile féacháint le fir óga a chur ag caint seal san fhíor-shaol agus tabhairt faoi ionad ‘Craw Daddy’ i mBaile Átha Clíodhna agus óna chlann thallan- Átha Cliath!” faoin cheist agus iad a chur ar an réiteach a aimsiú d’fhadhbanna mar Cliath oíche Mháirt. nach (nó ar cheart dom a chlann chal- Nár laga Dia do lámh a Phádraig. GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 13 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 • Tá muid sa mbád céanna le Boris Yeltsin!

Bernie Ní Flatharta

s cuma an raibh An Taoiseach dallta nó an raibh póit óil air - má cheap éisteoirí é sin an tseachtain seo agus é ag caint ar RTÉ as IGaillimh, tá an damáiste déanta. Bhí an lá ann nuair a bhí muid ar fad in ann an t-ól a chaitheamh siar, cúpla pionta b’fhéidir nó cúpla gloine fíona agus suí isteach i gcarr agus tiomáint. Bhí an lá ann freisin nuair a bhí muid in ann ól agus muid torrach agus ní raibh locht ar bith ar a bheith ag caitheamh toitíní sa gcás céanna. Agus ós caint ar thoitíní é, bhíodh sé ceart go leor freisin caitheamh i dteach táb- hairne, in óstán nó i mbialann. Bhíodh dochtúirí fiú ag caitheamh agus iad ag obair! Bhí go leor rudaí a bhí muid in ann a dhéanamh - tá an liosta an-fhada – nach féidir linn a dhéanamh anois mar go bhfuil meon ag baint gáire amach as a raibh istigh sa mbeár rinne Brian Cowen ná gur chuma leis céard a raibh sé ólta agus nach raibh sé in ann a t- daoine athraithe. go dtí an 3 nó 2 ar maidin agus tá an cháil sin air. cheap muid faoi, go bhfuil sé chomh díomasach eitleán a fhágáil in Aerfort na Sionainne. Tá an saol athraithe ach ar inis aon duine don Ba bhreá liom féin oíche áirneáin a sin nár cheap sé go mba cheart dhó a bheith Tá an scéala imithe ar fud an domhain - is Taoiseach é sin? chaitheamh ina chomhluadar uair éigin ach ní níos soiléire, níos ullmhaithe. cuma an raibh sé fíor nó bréagach, tá an Is iontach go raibh an fear in ann siamsaíocht ag an am seo agus an tír trína chéile - othair síos Tá sé thar am gur thug Cowen agus a leithéid damáiste déanta. a chur ar fáil dá chomhghleacaithe in óstán an an bóthar ar thralaí in Ospidéal na Gaillimhe. Tá aird orainn. Bhí Fianna Fáil ansin le cúrsaí trom- Ardilaun anseo i nGaillimh. cúrsaí leighis go huafásach sa tír agus níl aon Is náireach go bhfuil sé sa mbád céanna anois chúiseacha a phlé ach is cosúil anois gur cheap Is cosúil go raibh sé ag casadh amhrán agus airgead le spáráil ag aon duine. An botún a le Boris Yeltsin, an fear a bhfuil an cháil air go siad féin gur ag Rásaí na Gaillimhe a bhí siad. Pléascadh i líon na ndaoine ar an saol

meáin ag an am. Dá dheasca seo, bhfuil muid ag druidim. Tá an ina gcoinne. Tá George Soros, Ted bhog roinnt mhaith de lucht maoine chuma air go mbeidh easpa mhór bia Turner, gur leis stáisiún teilifíse CNN, Shasana trasna anseo agus chean- Tá gar le 7 míle milliún béal ann agus dá dheasca sin, tá na agus an trádálaí airgid clúiteach Joe naigh siad eastáit mhóra, gar go leor ar an domhan faoi láthair hinfheisteoirí a luaigh mé níos Lewis, cara le Dermot Desmond s’a- dá mbaile ach fada go leor ó bhagairt agus de réir na luaithe ag ceannach talaimh i gcei- gainne, ina measc freisin. Gan dabht Conall Ó Móráin na Boilséiveach a bhí ag teacht ina thre arda an domhain. tá airgead mór i gceist sa togra seo. dtreo, mar a cheap siad. réamhfhaisnéisí tá an líon Ach ní chun bheith ag breathnú ar Tá ré caite againn le deich mbliana Ar ndóigh, bíonn fonn baile orainn sin le méadú go suntasach, an radharc atá siad á dhéanamh seo. anuas nach raibh mórán moráltachta ar fad agus tar éis achar ama d’imigh go tapa. Má dhéanann tú Ní hea, mar is talamh torthúil atá á ag baint le gnó mór. Tá an seans ann na 1970í bhí an-bhuairt ar roinnt mhaith de na Sasanaigh ar ais bhailiú acu, talamh go bhfuil súil acu go bhféadfadh an rud céanna tarlú arís dhaoine go raibh Ollan- chuig a gcuid agus fuair na Gearmá- an mhatamaitic, a chuirfidh bia ar fáil, bia a bheidh i maidir le moráltacht na ndaoine siúd naigh agus Gearmánaigh naigh agus na hOllannaigh amach go méadaíonn na figiúirí an- bhfad níos daoire mar go mbeidh sé atá ag ceannach talaimh chun bun- Schun talamh iomlán na mbíonn sé ag cur báistí uaireanta sa sciobtha agus go tobann gann. Foilsíodh tuarascáil de chuid an táiste a bhreith orthu siúd atá ocrach hÉireann a cheannach. Bhí tír seo agus go mbaineann buntáistí - Bhainc Dhomhanda an tseachtain seo nó a d’fhéadfadh a bheith. Níos fearr airgead acu siúd agus ní raibh ag mura bhfuil ceangal mór agat leis an beidh, deirtear, faoin mbli- caite, tuarascáil gur cuireadh an- ná aon dream i measc na n-eacna- muintir na háite. gcultúr anseo - le hacienda mór a ain 2050 breis agus 9 míle mhoill air, a léiríonn gur ceannaíodh maíochtaí forbartha, tuigimidne in Tháinig siad go dtí iarthar Chorcaí, cheannach sa Spáinn agus luí faoin milliún duine ar an saol. 45 milliún heicteár i dtíortha atá i Éirinn an t-uafás a bhaineann leis an go dtí an Daingean agus go Dún ngrian 364 lá sa bhliain. mbéal forbartha sa bhliain 2009. Sin gcoincheap. Chonaic muidne, 150 bli- Chaoin agus ghlac siad seilbh (arís) D’imigh a bhformhór abhaile. léim an-mhór, deich n-oiread an ain ó shin, uafás an easpa bia, ach tá sé ar thithe breátha i gContae na Gail- Ach ní mar sin atá ag tarlú trasna téama eile ann agus téama é nach mhéid a ceannaíodh deich mbliana fós chun tosaigh inár n-aigne. Níl na limhe ach dhíol siad astu an tráth an domhain faoi láthair. Nuair nach dtaitneoidh linne in Éirinn, cé go roimhe sin. Ainmneacha mór le rá i hinfheisteoirí seo ag smaoineamh ar seo. Ag an am céanna sa Bhreatain mbíonn infheisteoirí an domhain ag bhfuil roinnt againn gafa leis cheana dtéarmaí infheistíochta atá á bhealaí chun breis bia a sholáthar. Tá bhí an Caomhnach Edward Heath smaoineamh ar phraghas an óir, nó féin, ar bhealach an-bheag go dtí seo dhéanamh seo. Seo cistí rachmais nó siad, faraor, ag smaoineamh ar an lá, mar phríomhaire agus bhí cúrsaí eac- ar an ráta úis ar bhannaí rialtais, caithfear a rá. cistí infheistíochta lonnaithe sa nuair a thiocfaidh sé, go mbeidh easpa namaíochta níos measa ansin ag an bíonn na daoine seo a infheistíonn Tá gar le 7 míle milliún béal ar an Mheánoirthear, cistí infheistíochta mhór bia ann agus go mbeidh siad in am ná mar atá siad anseo faoi láthair, na mílte, mílte, milliún Euro trasna domhan faoi láthair agus de réir na stáit ag an Sín agus ‘ainmneacha’ ann brabach mór a tharraingt as. Ní is deacair a chreidiúint. na cruinne, ag lorg téamaí nua réamhfhaisnéisí tá an líon sin le aitheanta ar nós SinoLatin Capital, raibh mise riamh rócheanúil ar pho- Bhí na Briotanaigh ag obair ar infheistíochta. Téama an téarma méadú go suntasach, go tapa. Má Goldman Sachs, Harvest Capital agus laiteoirí ach seo seans acu rud dear- bhonn trí lá sa tseachtain. Ba iarracht proifisiúnta atá air. dhéanann tú an mhatamaitic, an ‘daideo’ acu ar fad, Berkshire Hath- fach a dhéanamh – stop a chur leis an é seo ag an rialtas ansin daoine a Bhíodh am ann nuair a lorgaíodh méadaíonn na figiúirí an-sciobtha away, comhlacht infheistíochta War- réabadh seo agus ligean do mhuintir choimeád ag obair tríd an obair a siad deiseanna infheistíochta sna agus go tobann beidh, deirtear, faoin ren Buffet atá ag cur $400 milliún dá na háite buntáiste cóir a bhaint as a leathnú amach. Bhí na ceardchu- heacnamaíochtaí ‘nua’ mar a mbliain 2050 breis agus 9 míle mil- chuid airgid ar fáil chun talamh sásúil gcuid talaimh, agus ar an dara dul síos, mainn sna stáisiúin ghinte leic- thugaidís orthu, Vítneam, an Ind- liún duine ar an saol. le soighe agus siúcra a tháirgeadh sa cosúil leis na béasaí atá á gcur orainn treachais ar stailc agus ní raibh inéis nó an Bhrasaíl. Ina dhiaidh sin Cheana féin meastar go dtéann bil- Bhrasaíl. Tá na deartháireacha Benet- de dheasca easpa ola, b’fhéidir go cumhacht aibhléise le fáil uaireanta bhog siad na billiúin amach uathu sin liún duine a chodladh ocrach gach ton, gur leo na siopaí éadaí ndíreoidh muid isteach ar an bhfíorb- éagsúla i rith an lae. Bhí rudaí grua- agus isteach i gcomhlachtaí a bhí oíche. Gan athrú raidiciúil i gcúrsaí idirnáisiúnta, tar éis 900,000 heicteár huama núicléach atá ag pléascadh fiú ma agus tugadh ‘geimhreadh na bainteach le fuinneamh in-athnu- feirmeoireachta agus táirgeadh uisce a cheannacht sa Phatagóin agus tá agus mé ag scríobh – is é sin an pléas- míshástachta’ air i gceannlínte sna aite. B’shin an buzz ba nua. Ansin tá ghlain is féidir a fheiceáil cén treo ina agóid á déanamh ag treabh Mapuche cadh i líon an daonra. 14 TUAIRIMÍ GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010

Gaelscéal An Chuasnóg, Baile Ard Eagarfhocal An Spidéal, Co. na Gaillimhe Scéim Labhairt na Gaeilge

LÉIRÍONN na torthaí ó Scéim Labhairt na ina dea-shampla do mhion-Ghaeltachtaí iad a chosaint mar is ceart, rud a leanann radh ón dearcadh gur ceist don rialtas Gaeilge idir dhóchas agus éadóchas do eile sa tír. Tráth dá raibh bhí an Ghaeilge go dtí an lá atá inniu ann. amach is amach é. Is é ár rogha féin mar thodhchaí na Gaeilge sna Gaeltachtaí. chomh lag céanna sa Rinn is atá i bpóca Ní féidir an milleán ar fad a chur ar an Ghaeil é. Leanann meath na Gaeilge leis sna fíor- Gaeltachta Mhaigh Eo inniu ach léiríonn rialtas amháin áfach, an ceann seo ná na Tá neart againn ar an scéal. Ghaeltachtaí d’ainneoin an fháis atá uirthi sé gur féidir difear a dhéanamh má cinn a tháinig roimhe, ní féidir le rialtas Is ceist do mhuintir na Gaeltachta is don in áiteanna eile sa tír. théitear i mbun gníomhartha ilgh- páistí a thógáil le teanga ar bith, sin obair aos óg ach go háirithe í maireachtáil na Is tubaisteach an meath atá uirthi gCo. néitheacha ar bhonn teaghlaigh agus do thuismitheoirí. Gaeilge sna Gaeltachtaí. Mhaigh Eo, fiú sna daingin dheireanacha sóisialta agus má dhaingnítear an Agus is ceist don phobal áitiúil ar fad Ach má roghnaíonn an t-aos óg gan í a den teanga sa Chontae sin thart ar an Ghaeilge sna scoileanna. polasaithe teanga i scoileanna na úsáid agus gan í a thabhairt don chéad Eachléim agus Ceathrú Thaidhg. Tá géarghá le hathrú, le gníomh, le Gaeltachta. ghlúin eile, níl neart ag rialtas, ag Tá ábhar dóchais ann áfach, ina measc ceannaireacht, le radacachas agus le Is go rófhada a cuireadh an locht ar fad eagraíocht ná ag duine ar bith ar a rogha. na torthaí i nGaeltacht na Rinne, i Múscraí daingeanachas ar cheist na Gaeilge sna ar rialtais, is orainn ar fad atá an locht fara- Muna dtógfaidh daoine a gcuid páistí agus i bhFánaid ó thuaidh agus de bhrí go Gaeltachtaí. or. leis an Ghaeilge, ní bheidh aon todhchaí bhfuil Gaeilge ann go fóill sna Breac- Is ceist í ba cheart a bheith tábhachtach Ní féidir aon athrú a dhéanamh ar aici mar theanga bheo, ní bheidh ann ach Ghaeltachtaí eile. don rialtas ach ó bhí tús an Stáit ann theip mheath na Gaeilge gan freagracht a ghla- ábhar acadúil do dhornán beag scoláirí Tá Gaeltacht na Rinne ach go háirithe ar an rialtas freastal ar na Gaeltachtaí agus cadh as, caithfidh muid sinn féin a shao- sna hOllscoileanna. Galltacht gan Ghaeltacht?

TÁTHAR ANN a chreideann nach bhfuil hairt na Gaeilge má fhaigheann sí bás sa 10,720 an Ghaeilge gach lá taobh amuigh an chineál Gaeilge atá a labhairt sa dá áit “slánú na Gaeilge ag brath ar an Ghaeltacht is fearr leo. den chóras oideachais, 6,658 sa chóras seo ach is fearr Gaeilge bheo, is cuma cé Ghaeltacht.” Dearcadh conspóideach is ea Dá bhfaigheadh an Ghaeilge bás i dTír oideachais ach taobh amuigh chomh maith chomh lochtach bacach is atá sí, ná Gaeilge é sin gan aon amhras. Chonaill, mar shampla, agus is ceart gach agus baineann 23,181 úsáid aisti ar bhonn mharbh, is cuma cé chomh binn blasta cru- Is é rud nach féidir mórán amhrais a rud agus is féidir a dhéanamh lena chinntiú seachtainiúil. Sin ábhar Gaeltachta iontach inn is saibhir a bhí sí tráth. bheith ann faoi áfach ná go leanfaidh nach dtarlódh a leithéid de thubaiste, is mór, agus b’iontach lárionaid a chruthú, Seans nach bhfuil sé réalaíoch le cúrsaí mionlach ar aghaidh ag caint i nGaeilge, beag tionchar a d’imreodh sé sin ar an níos mó daoine a chur ag labhairt na eacnamaíochta mar atá anois Scéim Lab- beag beann ar stádas na teanga sa Ghaeilge i mBéal Feirste. Gaeilge go laethúil is lena gcuid páistí, lon- hairt na Gaeilge a leathnú amach ar fud na Ghaeltacht Oifigiúil, cé gur cinnte go n- Mar an gcéanna i mBaile Átha Cliath, áit, naíochtaí a bhunú srl. tíre, cé nach gá deontas leis, ach éireoidh corrdhuine sa Ghaeltacht as lab- de réir dhaonáireamh 2006, a labhraíonn Is féidir a bheith ag caitheamh anuas ar b’úsáideach suimiúil na torthaí céanna.

LITREACHA chuig an Eagarthóir CEIST na Seachtaine

Dea-chleachtas na Naíonraí ag bailiú na leanaí ón Naíonra. Moltar liosta de fhrásaí simplí Gaeilge a thabhairt do thui- Ar cheart go mbeadh vóta ag 14 Meán Fómhair 2010 smitheoirí ag cruinniú eolais sula dtosaíonn an leanbh sa Naíonra. Más spéis le daoine breis A Eagarthóir, a chara, eolais a fháil faoin luath-thumadh iomlán nó faoi gach saoránach Éireannach Déanaim tagairt d’alt dar teideal “Naíonraí faoi conas Naíonra nua a bhunú is féidir leo teagmháil bhrú sna breac-Ghaeltachtaí”, 10 Meán Fómhair a dhéanamh linn ag [email protected] nó 01- 2010, ina ndéantar tagairt do pholasaí Fhorbairt 8535101. d'Uachtaránacht na hÉireann? Naíonraí Teoranta (FNT). Ar mhaithe le Is mise, le meas, soiléireacht, molann FNT mar dhea-chleachtas Clíona Frost Cé go mbeidh neart díospóireachta ann Chiallódh seo go mbeadh deis acu siúd comhfhreagras scríofa a sheoladh amach chuig Príomhoifigeach faoi na daoine a bheadh feiliúnach don atá imithe as an tír tionchar a imirt ar an tuismitheoirí Naíonraí i nGaeilge agus leagan Forbairt Naíonraí Teoranta phost, tá sibh ar fad aontaithe ar cheist té a roghnófar mar cheannaire stáit. Béarla ina theannta, nuair is gá. amháin - cheap 100% agaibh a rinne Bheadh ceist mhór ann dar ndóigh Leanann gach Naíonra cláraithe le FNT an Seanie Fitzpatrick mar suirbhé ar líne Gaelscéal na seachtaine faoin gcostas a bhainfeadh lena leithéid luath-thumadh iomlán. Ciallaíonn seo nach n- seo gur cheart go mbeadh vóta ag gach agus conas a dheimhneofaí seoltaí na úsáidtear oiread agus focal i dteanga eile seachas Uachtarán? an Ghaeilge leis na leanaí faoi chúram an Naíonra A Eagarthóir, saoránach Éireannach d’Uachtará- ndaoine seo agus an córas vótála a ná i measc fhoireann an Naíonra. Aithnítear go Ó tharla spéis léirithe ag Bertie Ahern san nacht na hÉireann. Dá ndéanfaí a lei- d’úsáidfí. Ach, seans gur fiú do na páir- hidirnáisiúnta go bhfuil an luath-thumadh iom- uachtaránacht anois, ar cheart dúinn bheith ag théid bheadh cead vótála i dtoghchán tithe é sin a thabhairt san áireamh agus lán ar an modh is éifeachtaí chun an dara teanga a súil go gcaithfidh Ray Burke, Seán Fitzpatrick na hUachtaránachta ag saoránaigh a iad ag déanamh faoi réir do thoghchán shealbhú. I measc na mbuntáistí a thagann ón agus Michael Fingleton mar aon le meascán chónaíonn lasmuigh de na 26 contae. uachtaránachta na bliana seo chugainn. luath-thumadh iomlán tá forbairtí cumarsáide, mearaí de thógálaithe, bancéirí agus polaiteoirí teanga, féinmhuiníne agus cognaíocha. eile a hata isteach sa bhfáinne? Spreagtar na tuismitheoirí chun frásaí Niall Ó Murchadha bunúsacha Gaeilge a úsáid agus iad ag fágáil agus An Spidéal Ceist na Seachtaine seo : Ar cheart

Cuirtear litreacha chuig [email protected]. Scéim Labhairt na Gaeilge a leathnú Iarrtar oraibh a bheith chomh gonta agus is féidir. amach ar fud na tíre? GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 15 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 • David Norris, Fergus Finlay, Michael D - fir mhaithe iad go léir, ach tá an freagra agamsa

Ó d’fhág sé slán leis an LO in 1997, shon. É sin ráite, d’fhéadfadh sé le dul ag obair leis an gcomhlacht tarlú go mbeadh tóir níos mó ar iar- Wilson Hartnell, tá go leor eile rthóir neamhpholaitiúil an turas seo bainte amach aige. Is colúnaí rialta mar gheall ar an drochchaidreamh leis an Irish Examiner é agus is atá ag polaiteoirí na linne leis an Páidí Ó Lionáird Príomhfheidhmeannach é ar an bpobal toghthóireachta – a dhona gcarthanas do pháistí, Barnardos. agus atá cúrsaí eacnamaíochta agus Bíonn sé glórach in aghaidh aon geilleagair. chreimeadh ar áiseanna do pháistí Cad mar gheall ar Bertie? Dóthain Á na litreacha seolta agus atá faoi mhíchumas (tá iníon fásta ráite. tá cur síos cuimsitheach aige a bhfuil Siondróm Downes Tá go leor cainte déanta le tamall iniata ar na tréithe a uirthi) agus tugtar cuid den chrei- anuas faoi iarrthóir a bheadh cháileodh é don oifig is diúint dó as na Cluichí Oilimpeacha chomhaontaithe ag na páirtithe airde sa tír. Tá na Speisialta idirnáisiúnta a mhealladh polaitíochta ar fad a chur chun cinn. cúiseannaT luaite - mar is maith le go hÉirinn. Fear an-mhaith atá ann Bheadh ciall leis mar beidh sparáin Páirtí an Lucht Oibre cúiseanna - go mar sin. Mar bharr air sin – rud atá na bpáirtithe polaitíochta folamh go n-aithneofaí mar iarratasóir é. Ar tábhachtach sa chás áirithe seo - maith nuair a thiocfaidh am an ndóigh, tá sé inmhianaithe nach aithnítear é mar dhuine de na toghcháin an bhliain seo chugainn. bhfuil aon smál, beag nó mór, air a ‘hailtirí’ i bhfeachtas Mháire Mhic Chuig an moladh atáim a chea- chuirfeadh deireadh tobann lena Róibín d’Uachtaránacht na hÉire- paimse a bheadh inghlactha d’éinne fheachtas nó lena théarma in oifig ann. Tá fios a ghnó ag an bhfear seo a chreideann go bhfuil sár-obair dá n-éireodh leis dul chomh fada cinnte. déanta ag an Soilse, Máire Mhic Giol- sin. Beidh go leor oibre roimhe má tá la Íosa. Ar ndóigh táim ag scríobh faoi iar- sé le hainmniúchán a fháil ón bpáirtí Máire Mhic Giolla Íosa, bean Ard Eoin agus Uachtarán na hÉireann. Tá Éire curtha chun cinn go mór ratas Fergus Finlay ar Theachtaí Dála mar tá iarrthóir amháin eile ar a aici le trí bliana déag anuas agus agus ar Sheanadóirí Pháirtí an Lucht laghad ann ar mhaith leis a bheith hÉireann agus bhunaigh sé TG4. Is an gcéad Uachtarán aerach freisin seirbhís ollmhór tugtha aici dúinn – Oibre eisean a ainmniú mar a n-iar- ainmnithe. Is é sin Michael D Hig- file é freisin agus foilsítear ábhar leis (de réir mar is eol dúinn). Duine é a saoránaigh an oileáin ina iomláine. rthóir i dtoghchán Uachtaránachta gins TD, uachtarán Pháirtí an Lucht go minic in éagsúlacht foilseacháin bhfuil cáil na gceart sibhialta agus na Ní raibh sí ina lóchrann aonair, ar na hÉireann. Tá cúlra agus CV an- Oibre agus a n-urlabhraí ar Ghnóthaí móide a chuid foilseachán féin. hoibre carthanachta air mar gheall ndóigh, i mbun na hoibre seo, áfach. mhaith ag Finlay. Chaith sé tréimhse Eachtracha. Tá aithne mhaith ag Smaoinigh air, é ag cur fáilte fileata ar an tacaíocht a thugann sé dóibh- Bhí a fear céile, Martin, mar chrann an-fhada mar chomhairleoir ag Dick daoine ar Michael D. Aithneoidh roimh Uachtaráin nó Ríthe le dán sean is mó faoi léigear agus a chuid taca taobh léi i gcónaí agus tá sé Spring nuair a bhí seisean ina chean- glúin amháin é mar theagascóir nuachumtha. Iarrthóir láidir mar oibre chun ailtireacht Sheoirseach cloiste againn faoi gur iomaí beart naire ar Pháirtí an Lucht Oibre (LO) Polaitíochta agus Socheolaíochta in sin, gan ach aon laige amháin ag Bhaile Átha Cliath a chaomhnú. Tá traspháirtí, ilchreidimh atá curtha i sna 80í agus sna 90í. Aithnítear é i Ollscoil na hÉireann, Gaillimh. baint leis, áfach, má tá – a aois, beidh cáil mar chraoltóir bainte amach gcrích aige ar son na síochána measc na ndaoine is meabhraí sa tír Bheadh tacaíocht láidir aige ó lucht sé seachtó an bhliain seo chugainn. aige le déanaí freisin. Bheadh sé thuaidh is theas. Iarraim, mar sin ar ó thaobh straitéise agus teaicticí na n-ealaíon toisc a dhlúithe agus Tá David Norris luaite le seasamh suimiúil a fheiscint cad as a thioc- fhear céile an tionónta reatha gan a polaitíochta de. Bronntar go leor den atá sé le gach ní cruthaitheach. freisin. Fear acadúil agus fadh tacaíocht pholaitiúil dó, mar chuid málaí a phacáil fós ach fanacht chreidiúint ar Finlay as an ngaisce a Nuair ba Aire Ealaíon, Cultúir agus polaitíochta eile é seo a bhfuil aithne aithnítear anois nach fiú machnamh san Áras ar ár son. rinne an LO san olltoghchán in 1992 Gaeltachta é, chuir sé deireadh le fhorleathan air de bharr a thréimhse a dhéanamh ar an oifig úd gan Molaim Martin Mac Giolla Íosa le nuair a chuir siad go mór le líon a hAlt 31 den Acht Craolacháin, sa Seanad agus mar léachtóir i gréasán náisiúnta an pháirtí seasamh d’Uachtaránacht na hÉire- shuíocháin sa Dáil. d’athbhunaigh sé Bord Scannáin na gColáiste na Tríonóide. Bheadh sé ar polaitíochta a bheith ag obair ar do ann.

SÚIL SIAR na Seachtaine

Inniu niú i gcomhair an Aifrinn. Téann sé ‘Caitheamh aimsire’ cuireadh síos dó go raibh ábhar siar thar na céadta bliain. ina measc agus clingeann sé cloigín. Conas is féidir le cime a mheabhair pléascach ina sheilbh aige. Is é an D’fhiafraigh ár dtuairisceoir den 1 Meán Fómhair 1978 cheart a choimeád agus cúrsaí mar gnáthrud a dhéantar sa ghnáththír sagart an fíor nach bhfreastalaíonn Cíocras scéala atá sa Champa? shibhialta an phianbhreith a chur ar tromlach na bpríosúnach ar “Aifreann i mBloc H” Braitheann sé beagáinín cosúil le Stócaigh shoineanta is mó atá fionraí d’fhear den aois sin – go Aifrinn, taobh amuigh de Bhloc H. Léann an tAth. Donncha Ó Maol Séan Óg Ó Ceallacháin i dtús na iontu, deir sé, nach bhfuair mórán háirithe nuair atá aillse air. Is fíor, agus thug sé na figiúirí Fábhail Dún Geanainn, Aifreann i seanmóra: tosaíonn sé leis na torthaí oideachais riamh, agus dá bhrí sin D’fheiceadh sé é ag súil go malltri- dúinn: éisteann 40% de na Seal- mBloc H de Champa na Ceise Fada spóirt! tig leo an lá a chur isteach níos éasca, allach feadh imlíne an fháil sreinge adaigh; 10% de na hOifigiúlaigh gach Domhnach. Sin é an t-aon deis Ansin, insíonn sé cibé scéalta abair, ná an fear léannta. agus a phaidrín á rá aige. agus 5% den IRSP. a bhíonn ag na cimí ansin caidreamh grinn a chuala sé i rith na seachtaine; Is iontach an bheartaíocht a Rinne an tArdeaspag Ó Fiaich Ní féidir, dar leis, ach leis an a bheith acu le chéile, agus in agal- tugann sé cúntas ar na cruinnithe chleachtann siad - teachtaireachtaí a idirghuí le Mason ar a shon. Bhain an gcomhluadar Caitliceach na “Seal- lamh le tuairisceoir INNIU (féach ar agóide agus gach sluachorraíl a tharchur ar na píobáin, foireann mianadóir as Barnsley a chluaisín adaigh” a chloí. leath 3.) rinne sé cur sios ar an mbail eagraíodh ar a son i rith na seach- fichille a dhéanamh as ábhar a chúnta amach. Maidir leis an stádas speisialta, fhíorghránna atá ar na cimí ceanna. taine. soláthraíodh ar ala na huaire; agus Fuair Henry bás i bpríosún i measann sé go bhfuil “ciorcal Foilsímid an cuntas sin thíos. Is é an imeagla is mó atá ar na cimí mar sin de. mbliana. D’fhag sé seisear déag de lochtach” i gceist anseo. Tá na cimí tanaí agus tá siad clú- go ndéanfaí dearmad orthu. chlann ina dhiadh. Dá mbeadh na cimí uilig sa chu- daithe le sail chnis, ach tagann iar- Cé nach bhfuil focal Gaeilge ag Anraí Ó hÉanna masc oscailte le saorchaidreamh ract de líonrith nó “mild hysteria” ar tromlach mór na gcimí is focal lár- D’iarr ár dtuairisceoir air radharc ‘Stádas Spesialta’ bheadh na stócaigh shoineanta na fir seo nuair a thagann siad le nach é an focal “scéal” i ngluais an gléineach amháin a thabhairt chun Dúirt Don Concannon ar na mal- níos mó faoi smacht ag na “Seal- chéile, gach duine agus gan air ach Champa. “What scéal have you this cuimhne a dhéanfadh an Campa a laibh nach gcuirfeadh sé as do dá adaigh”. an blaincéad atá fillte thart air. week?” choimriú. leanfadh na cimí ag slabarnach sa Níl seisean ach ag iarraidh go Tosaíonn siad ag déanamh Tháinig duine díobh chuig an Ath. Smaoinigh sé ar feadh bomaite lábán go ceann tríocha bliain eile. gcuirfeadh na húdaráis an dlí i comhrá go corraithe agus go glórach Ó Maol Fábhail tamall ó shin ag cur sular thug sé cur síos corraitheach ar Thug an tAth. Ó Maol Fábhail bhfeidhm go dlisteanach. le chéile. ceisteanna casta air i dtaobh na laethanta deireanacha Henry Heney. freagra grod air sna nuachtáin. Níl i Ó thús na dtríoblóidí níor chaith Baineann sé fiche nóiméad as an Gaeilge – ceisteanna nach raibh ar a Bhí sé 62 bliain d’aois nuair a gear- Concannon, ar ndóigh, ach an lúb póilín ná saighdiúir óiread agus lá Ath. Ó Maol Fábhail iad a shuaimh- chumas a fhreagairt! radh pionós 15 bliana air toisc gur is deireanaí i slabhra a shíneann amháin i bpríosún. 16 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 4 CÚRSAÍ SAOIL Cén fáth a bhfuil muid gan Amharclann Náisiúnta na Gaeilge?

Treasa Bhreathnach

á Amharclann Náisiúnta na Gaeilge, An Taibhdhearc, dúnta le beagnach trí bliana Tanuas. Is í an cheist a chuirtear go minic ná cén fáth? Cén fáth a bhfuil a hathoscailt ag tógáil chomh fada agus nach bhfuil neart airgid acu cheana féin agus iad saibhir go leor chun an obair athchóirithe atá ag teastáil a dhéanamh ar an bhfoirgneamh? Is in oifigí beaga i Slí Naomh Clár i gcathair na Gaillimhe a chas mé le Róisín Ní Dhuigneáin ó bhord stiúrtha na Taibhd- heirce agus Seamus Ó hAodha, stiúrthóir ealaíne agus margaíochta na Taibhdheirce, chun na ceisteanna seo agus tuilleadh a phlé. Oíche Shamhna 2007, bhris beirt ógá- nach isteach trí chúldoras na Taibhdheirce agus thosaigh siad dhá thine ann. Scriosadh an seomra glas, na seomraí cul- tacha, na seomraí gléasta agus an córas leictreachais. Táthar anois i mbun feachtas bailithe airgid chun €900,000 a bhailiú chun obair athchóirithe a dhéanamh ar an fhoirgneamh. Deir Róisín Ní Dhuigneáin ó bhord stiúrtha na Taibhdheirce, “Bhí sé i gcónaí i gceist againn an Taibhdhearc a thabhairt cothrom le dáta, fiú roimh an tine, agus anois ós rud é go raibh orainn an áit a dhú- nadh ar aon nós, dúirt muid gurb é seo an t-am. Fuaireamar pleananna déanta, ní

Deis casadh ar na Dubliners agus dhá thicéad a pleananna móra millteacha a bhí i gceist bpríomhshráid chomh maith, rud atá táb- bhuachan don ‘Gallery & VIP Area’ sa ach theastaigh uainn an córas leictreachais “Out of adversity hachtach dúinn le cinntiú go mbeidh cead Radisson Blu mar dhuais don cheolchoirm. a athnuachan agus go mbeadh cead comes opportunity. isteach ag cách.” Chomh maith leis sin, beidh ‘goodie bag’ le fáil isteach do chách sa Taibhdhearc – rud nach Nuair a tharla an tine sa Taibhdhearc bhí na buaiteoirí le meascán d’ ábhair Beidh stáitse na Dubliners sínithe istigh ann: cd, dvd & leabhar raibh ann cheana ós rud é go raibh staighre Éire i lár borradh eacnamaíochta agus dá i ngach áit.” hamharclainne mar bharr is é an chéad mheastachán tógála a Freagraigh an cheist seo: Cén bhlian a Deir sí chomh maith “Out of adversity an gcéanna, agus an fuair an Taibhdhearc ná €1.3 milliún ach d’oscail an Taibhdhearc: comes opportunity. Beidh stáitse na tar éis dóibh cuireadh chun tairisceana a cuirtín a rinne Mac A 1928 B: 1929 C: 1930 hamharclainne mar an gcéanna, agus an thabhairt arís fuair siad meastachán de cuirtín a rinne Mac Liammóir deartha fós Liammóir deartha fós €900,000. Táthar anois ag iarraidh ar an Ainm ...... ann. Tá muid an-precious faoi na ann. Tá muid an-pre- bpobal agus ar chairde na Taibhdheirce acoustics. D’fhéadfadh duine a bheith ag airgead a chur ar fáil dóibh lena aghaidh. Seoladh ...... sioscadh ar chúl stáitse agus chloisfeá sa cious faoinár Ach, nach bhfuil neart airgid acu gan a ...... lucht féachana iad agus tá muid ag iarraidh acoustics chomh bheith ag achainí ar an bpobal? Fuair Taib- na gnéithe seo uile a choinneáil. Beidh maith. hdhearc na Gaillimhe deontas faoi chiste ...... caillteanas beag suíochán i gceist, tá 180 Gaeilge Chrannchur Náisiúnta na Tíre tríd Uimhir Fóin ...... suíochán againn anois ach tá muid ag an Roinn Gnóthaí Pobail, Comhionannais Sproicdháta don Chomortas cuardach ocht n-áit do chathaoir rotha, rud agus Gaeltachta de €404,000 i mbliana, 8 Deireadh Fomhair a chiallóidh, nuair a bheidh siad seo lán, go gearradh ón deontas a fuair siad anuraidh. Comórtas na Taibhdhearca, Gaelscéal, mbeidh spás do 160 againn. Beidh na D’íoc an comhlacht árachais €120,000 An Chuasnóg, An Spidéal, Co na Gaillimhe. doirse beagán níos mó ar an leo tar éis na tine. Agus, go dtí seo, tá bea- GAELSCÉAL Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 CÚRSAÍ SAOIL • 17

Níl dráma gan script

í féidir le drámaíocht na Gaeilge fás agus forbairt gan scríbh- Nneoirí, agus ní féidir a bheith ag brath ar scríbhneoirí scripteanna a scríobh gan chúiteamh ná íocaíocht de chineál éigin. Is fadhb mhór í a laghad scríbh- neoirí óga atá ag scríobh drá- maíochta trí Ghaeilge. Tá cloiste againn ar fad faoi na scríbhneoirí clúiteacha Joe Steve Ó Neachtain agus Micheál Ó Conghaile ach céard faoin chéad ghlúin eile nó an é nach mbeimid ach ag dul chuig an amharclann chun athléirithe a fheiceáil amach anseo? Tá sparánacht curtha ar fáil ag an Taibhdhearc chun tacú leo siúd atá i mbun pinn don stáitse faoi láthair agus eile a spreagadh chun tabhairt faoi dhrámaíocht nuascríofa a scríobh trí Ghaeilge. Tá comórtas scripte á reáchtáil acu agus bheidh Gradam Cuimh- neacháin Bháitéir Uí Mhaicín á bhronnadh acu i mí na Nollag na bliana seo. Ní reáchtáiltear an comórtas gach bliain, an uair dheireanach a bhí sé ar siúl acu ná timpeall is trí bliana ó shin. Is ciste de €7500 atá ar fáil le duais gheall ar na costais uile a bhaineann le drá- buiséid, buiséad na léiriúchán agus de €1000 do ghearrdhrámaí. Tá maí a léiriú gan amharclann, costais taistil buiséad don obair athchóirithe. Mar sham- gach seans ann go mbrisfear suas agus costas spás amharclainne fiú. pla tá buiséad bliantúil na Taibhdheirce ar an ciste ina chodanna má bhíonn Mar shampla, deir Róisín go gcosnaíonn comhchéim le buiséad do léiriúchán cúpla dráma scríofa atá ar ard- an Dubhlann i nGaillimh €1,000 in aghaidh amháin de chuid Amharclann an Druid a chaighdeán mar a rinneadh an na hoíche ar cíos. Deir sí, “ní thuigim cén deir Róisín. Deir sí chomh maith “Tá an chéad uair a reáchtáladh an fáth nach dtuigeann na daoine mór le rá sa bord ar aon intinn go gcaithfidh muid an comórtas. Roinn go bhfuil beagnach €300,000 caite Taibhdhearc a oscailt arís, fiú má Deir Seamus Ó hAodh, “Má tá againn le linn trí bliana agus muid amuigh chaitheann muid dul amach ar na cumas ag daoine agus má tá siad as an Taibhdhearc ar chostais cíos oifige sráideanna le buicéad chun an t-airgead a sásta scríobh i nGaeilge, tá sé de agus cíos amharclainne agus dá dtabhar- bhailiú, déanfaidh muid sin. B’fhéidir gur dhualgas againn iad a spreagadh fadh siad an t-airgead sin dúinn an chéad lá orainn féin an locht gur thóg sé chomh agus deis traenála a thabhairt riamh nach mbeadh muid san áit ina bhfuil fada an feachtas seo a thosú agus iarracht a dóibh chun caidreamh níos muid anois.” Lár-Ionad Cultúrtha ansin a fheiceáil ach is dhéanamh an t-airgead a bhailiú. Níor fadtéarmaí a chruthú ar mhaithe Deir sí chomh maith, “gheall an Roinn gluaiseacht Ghaeltachta níos mó ná aon “Cuimhin liom an thuig muid an méid dea-thola atá ann don leis an drámaíocht.” €300,000 dúinn don obair seo dá bhfaig- rud eile atá ar siúl acu thuas ansin. Tá Taibhdhearc agus mé Taibhdhearc.” Tógadh Bháitéar Ó Maicín headh muid an méid céanna ó Chomhairle Gaeltacht againne cheana féin. Ba Beidh an cheolchoirm leis na Dubliners (Walter Macken) i Sráid Anraí Cathrach na Gaillimhe nó áit éigin eile. mhíthuiscint iomlán a bhí i gceist faoi ag fásadh anios i mar thús an fheachtais bhailithe airgid don timpeall an chúinne ón Taibhd- Caithfidh muid an gheallúint a fháil ón céard is obair na hamharclainne ann. nGaillimh agus tá sé Taibhdhearc. Tá siad chun an chéad cheol- hearc agus le linn a shaoil léirigh chathair seo roimh dheireadh na bliana seo Caithfear neamhspleáchas de shaghas tábhachtach go n- choirm eile a chur ar siúl ar an 16 Nollaig i sé 76 dráma, sé gheamaireacht ach go dtí seo níl an chathair ag rá dada éicint a bheith ag amharclann agus caith- nGaillimh. Ar ndóigh is ceist bhunúsach é agus neart seónna grinn leis an linn. B’fhéidir go bhfuil an seans ann go fear an ceart a thabhairt do lucht féachana osclófar é aris. Tá an féidir leis an Taibhdhearc Amharclann Taibhdhearc roimh dhó tabhairt mbeidh muid san áireamh i mbuiséad na dul chuig dráma ar ardchaighdeán Gaeilge muid ag siúl go mór ‘Náisiúnta’ a ghlaoch orthu féin gan iad a faoin scríbhneoireacht go bliana seo chugainn nó go mbeadh siad in gan a bheith ag foghlaim rud éicint i gcó- leis an ceolchoirm - tá bheith ag déanamh camchuairt náisiúnta lánaimseartha. ann é a thabhairt dúinn i gcúpla babhta, naí.”Tá an Taibhdhearc tar éis casadh leis agus léiriúchán ar fud na tíre. rud a bheadh iontach mar go mbeadh an Chomhairle Ealaíon le déanaí agus iad muid ar chamchuairt Is ceist í seo freisin a bhaineann le muid in ann dul chuig an mbanc le geal- ag iarraidh comhoibriú le chéile ar straitéis anois, An Ostóir, An buiséad agus sin rud a thuigeann Seamus lúint i gcomhair iasachta, ach go dtí seo níl amharclannaíochta don tír. Deir Róisín, Fhionlainn, An Isealtir go maith. Tá sé i gceist acu dul chun an gnach €40,000 cruinnithe acu ó chairde na aon gheallúint againn.”Bhí sé i gceist ag an “tá sé tábhachtach don bhord stiúrtha agus chéad ‘chastáil’ eile a dhéanamh ar fud na Taibhdheirce. Sin líon mór airgid le bheith Aire Éamon Ó Cuív, iar-Aire na Gaeltachta, do dhrámaíocht na Gaeilge agus deir aon agus ansin Gaillimh. tíre chun tallann úr a aimsiú agus chun ag caitheamh timpeall nach ea? Mar sin lárionad cultúrtha a bhunú i nGaillimh a duine a gcasann muid leo go bhfuil sé táb- Tá sé 8 mbliana ónar drámaí úra a aimsiú ó Chorcaigh, BÁC srl. más é deontas de €404,000 atá á fháil ag thabharfadh na heagraíochtaí agus grúpaí hachtach do Ghaillimh go n-osclófaí an sheinn muid i nGail- Tá sé i gceist acu chomh maith feachtas an Taibhdhearc agus iad dúnta le trí bliana uile Gaillimheacha Gaelacha le chéile in Taibhdhearc arís.” bailithe airgid a reáchtáil ar bhonn náisiún- anuas cén fáth a bhfuil airgead tógála fós á aon ionad amháin ach dar le Seamus “dá Tá bród agus fuinneamh le aireachtáil limh agus tá muid ag ta agus beidh ceolchoirm agus ceant lorg acu? mbeadh tú ag rith gnó agus dá dtiocfadh uaidh Róisin agus Seamus agus iad ag caint siúl le an-oiche.” ealaíne agus neart imeachtaí eile ar siúl ar Deir Seamus Ó hAodha a, stiúrthóir duine éigin chugat leis an bplean sin, faoi obair na Taibhdheirce. Deir Seamus, fud na tíre agus iad ag feachtasaíocht chun ealaíne agus margaíochta na Taibhdheirce, bheadh tú ag gáire.” “níl aon áit eile sa tír atá ag déanamh an Seán Canon, An Taibhdhearc a athchóiriú agus a “Is buiséad reatha é seo i gcomhair léirithe Deir Róisín, “is le bord stiúrtha na Taib- ruda atá á dhéanamh ag an Taibhdhearc, tá The Dubliners athoscailt. agus ní féidir linn atreorú a dhéanamh air hdheirce í an amharclann. Cheannaigh os cionn 1000 dráma léirithe ag an Taibhd- Seoladh an Taibhdhearc an chéad lá seo. Theastaigh uainn gearradh siar ar an muid cúpla bliain ó shin é, mar sin tá sé an- hearc ón uair a thosaigh siad, ina measc na riamh le dráma scríofa ag duine de bhu- méid drámaí a bhí á dhéanamh againn deacair a rá le duine éicint ‘díol an rud atá clasaicí móra cosúil le Ipsen, ‘Namhaid an naitheoirí na Taibhdheirce, Micheál Mac agus b'fhéidir léiriú mór amháin a agat agus tabhair dúinn an t-airgead agus Phobail’ . Ba é seo an tríú huair a rinneadh Liammóir, ‘Diarmuid agus Gráinne’ in dhéanamh chun roinnt den mhaoiniú sin a ní bheidh aon úinéireacht agaibh amach trí Ghaeilge in Éirinn é, an chéad léiriú 1928. Go dtí seo níl aon chinneadh déanta chuir i dtreo na hoibre athchóirithe, ach ní anseo’. Ní raibh an spás féin feiliúnach in dúinne in 1938, ní dhearnadh riamh i acu cén seó nó cén dráma a bheidh mar raibh an Roinn sásta leis sin.” aon chor.” Síleann Seamus, “tá sé de mBéarla é. Caithfidh muid a bheith léiriúchán seolta don Taibhdhearc den Bhíodh an Taibhdhearc ag léiriú tim- dhualgas orainn go mbeadh muid ag dul ar uaillmhianach agus iarracht a dhéanamh a dara babhta, ach beidh orthu an chéad peall is ocht mórdhráma roimh dhó aghaidh, seachas ag dul chuig áit iargúlta bheith ar ardchaighdeán i gcónaí.” chéim a thógáil ar dtús, chun dóthain air- dúnadh síos agus le trí bliana anuas táthar nach mbíonn aon duine ag siúl thar bráid. Is dóigh gurb é an chloch is mó ar gid a chruinniú chun na doirse a oscailt ag léiriú trí nó ceithre dhráma mhóra mar Iarradh orainn dul chuig Doire chun an phaidrín na Taibhdheirce faoi láthair ná agus an cuirtín clúiteach a tharraingt siar. 18 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 5 TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ Scaireanna do na Sluaite Laghdú gan stop Alex Hijmans In Salvador, sa Bhrasaíl le 33 mí

CUIREADH tús sa Bhrasaíl an tseachtain seo leis an eisiúint anuas scaireanna is mó i stair an domhain. Tá ollchomhlacht ola Anton Mac Cába na tíre, Petrobras, ag iarraidh infheistíocht de 58 míle milliún DEN 33ú mí as a chéile, euro a mhealladh leis an bhí laghdú, i mí Lúnasa, ar ngníomh. Úsáidfear an t-airgead an ghnó nua a bhí ag chun toibreacha ola amach ó comhlachtaí in earnáil chósta na tíre, atá sé phríobháideach an Tuais- chiliméadar faoi ghrinneall na cirt. mara, a shaothrú. Tá oiread ola B’shin a deimhníodh aimsithe sna toibreacha seo gur san eagrán is déanaí den gearr go mbeidh an Bhrasaíl i tuarascáil ar innéacs na measc an deich dtír is mó a mbainisteoirí ceannaigh ó tháirgeann ola. Bhanc Uladh. Is é Petrobras an comhlacht is Tharla an laghdú i mó sa leathsféar theas agus go ngach cuid den earnáil stairiúil bíonn rath air sna phríobháideach. B’iad an stocmhargaí. Ach ní dea-scéal tógáil agus an miondíol ba do lucht an rachmais amháin mheasa a buaileadh. Is dá atá san olleisiúint seo scairean- earnáil iad seo a bhíonn ag na. Tá scéim curtha ar bun a brath go mór ar an ghnó chuirfidh ar chumas gach duine trasteorann. Buaileadh an sa Bhrasaíl a bhfuil post lánaim- earnáil mhiondíola go seartha aige scaireanna a chean- háirithe de dheasca titim nach. Tá ‘cuntas leasa shóisial- ar luach an euro ó 90p Lá ta’ ag gach oibrí Brasaíleach a Cinn Bliana go 83p Dé n-íoctar sciar dá phá isteach ann Máirt. go míosúil. D’fhéadfá an cuntas ta ar chomhlachtaí stáit ach ina Ní ag miondíoltóirí seo a chur i gcomparáid le córas bhfanann móramh na vótaí i amháin atá lagú seo an PRSI na hÉireann, ach gur leis lámha an rialtais. Má thoghtar euro ina fhadbh. Anois, ó an oibrí an t-airgead i gcónaí – iarrthóir Pháirtí na nOibrithe, tharlaíonn nach bhfuil an níl ann ach nach féidir leis é a Dilma Rousseff, leanfaidh sí ar Tuaisceart chomh saor sin úsáid ach i gcásanna áirithe: aghaidh sa treo seo. ag lucht an euro agus a ceannach tí nó dífhostaíocht. Tá Bíonn scuainí fada sna bainc bhíodh, tá laghdú tagtha cead tugtha ag an rialtas anois sa Bhrasaíl; tá siad a dhá oiread ar na horduithe nua a fuar- thas as taobh amuigh den Tuaisceart i ngach earnáil. Tharla an laghdú i ngach cuid den earnáil phríob- Bhí laghdú ar orduithe ón háideach. B’iad an tógáil agus an miondíol ba Phoblacht go háirithe. An mhí seo caite, ghearr mheasa a buaileadh. Is dá earnáil iad seo a bhíonn ag fostóirí an líon ba mhó brath go mór ar an ghnó trasteorann. Buaileadh an post ó bhí mí Aibreáin ann earnáil mhiondíola go háirithe de dheasca titim ar anuraidh. Dúirt 19% de chomhlachtaí gur ghearr luach an euro ó 90p Lá Cinn Bliana go 83p Dé Máirt. siad poist. Ní dúirt ach 4% go ndearna siad oibrithe airgead as an gcuntas seo a níos faide faoi láthair agus beidh nua a earcú. úsáid chun scaireanna Petrobras go dtí go mbeidh deireadh leis Dúirt Frank McGlone, a cheannach. an eisiúint scaireanna ag comhairleoir gnó as Tír Ní haon iontas é sin: comh- deireadh na seachtaine seo Eoghain, gur luigh an t- lacht leathstáit é Petrobras. Tá chugainn. “Theip orm ceann a innéacs lena thaithí féin. 55% de na scaireanna i lámha an cheannach an uair dheireanach. “Níl iomrá ar bith ann go stáit. Agus ní haon iontas ach an Níl mé chun an deis seo a bhfuil feabhas ag dul a oiread gur anois díreach atá na scaoileadh tharam arís,” a deir theacht ar chúrsaí,” ar scaireanna luachmhara seo á n- Nilton Reis, oibrí as cathair Sal- seisean. “Níl soirbhíochas eisiúint: aimsir thoghcháin atá vador in oirthuaisceart na tíre. ar bith le mothú. An chuid ann. Toghfar uachtarán nua ar 3 Ach ní dea-scéal ar fad é. Tá is mó de na gnólachtaí go Deireadh Fómhair. saineolaithe airgeadais ag tuar bhfuil mise ag obair leo, tá Tá Petrobras i measc na sam- go gcuirfidh an ollshruth airgid siad ag gearradh siar le plaí is fearr de pholaitíocht eac- seo i dtreo na Brasaíle le luach maireachtáil. Is beag namaíoch Pháirtí na nOibrithe airgeadra na tíre, an real, arís – gnólacht atá ag leathnú (PT) - lena mbaineann an t- rud a fhágfaidh go mbeidh ear- amach.” uachtarán reatha, Lula - ina raí Brasaíleacha níos daoire thar bhfuil leathphríobháidiú déan- lear. GAELSCÉAL TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ 19 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 • Google Nua agus Sochraid Microsoft

Diarmuid Ó Muirgheasa Tá clú agus cáil ar an “spam filter” a bhí ar GMail ón tús, BRAITHEANN daoine uairean- agus cé nach bhfuil an “Priority ta go bhfuil an tIdirlíon anois Inbox” díreach chomh cliste “curtha i gcrích” sa tslí chéanna céanna go fóill beag, is féidir a mbraitheann siad uaireanta bheith ag súil leis go mbeidh go bhfuil an fhormáid Google ag obair go dian air agus bhunúsach de Microsoft Word nach fada go mbeidh sé deacair nó de Windows féin iomlán smaoineamh ar an lá nach buan agus nach bhfuil gá le raibh sé ann. haon athrú eile. Tá cogadh na bhfón soghlu- Bíonn ionadh ar dhaoine aiste go mór i mbéal an phobail nuair a athraíonn Google nó faoi láthair, le Google agus Apple Facebook gné éigin dá suímh, chun tosaigh le Android agus agus is minic a mhothaíonn an iPhone, agus RIM (Blackber- daoine go bhfuil na comhlach- ry) agus comhlachtaí eile fós go taí úd ag scriosadh rud éigin mór san iomaíocht chomh nuair a théann siad i mbun na maith. n-athruithe sin. Díreach cúpla bliain ó shin ba Ach is í an fhírinne ná nach le Microsoft an margadh úd, bhfuil an tIdirlíon ann ach le nach mór, ach anois tá siad ag b'fhéidir cúig bliana déag nó brath go mbeidh suim ollmhór mar sin. Níl Google bunaithe fiú Tórramh a reáchtáil Microsoft don iphone ar na mallaibh. sa Windows Phone 7 agus go chomh fada sin. Tá a lán mbainfidh siad amach a seanáit athruithe le déanamh go fóill is mó de seo, agus díreach roghnaigh “pictures” ón liosta Tá athrú níos mó ag teacht go suimiúla arís mar gheall ar an sa mhargadh arís. Tá an córas sula sroichfear aon saghas cúpla seachtain ó shin ar clé. Áit a raibh méid áirithe luath, áfach, ar an dóigh ina gcúlra a bhaineann leo. I mí oibriúcháin úd beagnach réidh, críochphointe. d'athraíodar an chuma atá ar an pictiúr in aghaidh an ndéanann tú an cuardach féin Lúnasa, den chéad uair riamh, agus le ceiliúradh a dhéanamh Tá Google féin ag obair i gcó- leathanach a fheictear nuair a leathanaigh roimhe seo, tais- an uair seo. Go dtí seo - agus tá chaith muintir na Stát Aon- air, shocraíodar ar naí ar mhodhanna nua le heo- dhéantar cuardach íomhánna. peántar anois níos mó pictiúr sé seo fíor faoi aon inneall taithe níos mó ama ar Facebook bhréagshochraid a bheith acu las a eagrú, ó gurb é sin sprioc Muna gcuardaíonn tú pic- de réir mar a bhogann tú an cuardaigh, ní Google amháin - ná mar a chaitheadar ar sheirb- don iPhone agus don Blackber- an chomhlachta – eolas uilig an tiúir ar Google go minic is fiú dul leathanach síos. Athrú beag, brúnn tú isteach an téarma atá hísí uile Google, YouTube san ry, rud atá ait fiú sa domhan domhain a eagrú. agus féachaint air. Téigh chuig ach athrú cliste, agus bheadh sé le cuardach agus brúnn tú áireamh. teicneolaíochta, áit a bhfuil an Ar ndóigh, is ina n-inneall www.google.ie, cuardaigh pé deacair anois filleadh ar an “Cuardaigh”. Nuair a thioc- 41.1 milliún nóiméad san iomaíocht go minic i bhfad níos cuardaigh a dhéantar an chuid rud is mian leat agus ansin seanmhodh. faidh an t-athrú seo i bhfeidhm, iomlán a chaith siad ar Face- craiceáilte ná mar a thuigeann áfach, (agus tá an-seans ann go book, agus díreach 39.8 milliún daoine. Níos aite fós, áfach, ná mbeidh Google i ndiaidh é a nóiméad ar Google. Tá Google nach ndéarna siad aon tagairt chur ar líne faoin am a léann tú fós ag tuilleamh i bhfad níos do Google nó Android. seo), feicfidh tú torthaí de réir mó airgid ná Facebook, ach mar N'fheadar an botún a bhí mar a bhíonn tú ag scríobh. sin féin is athrú é seo a gcuirfear ansin, nó nach gcreideann siad Mar a bhíonn i gcónaí, beidh suntas ann, gan cheist ar bith. gur féidir leo buachan ar na torthaí bunaithe ar an Lasmuigh den stíl chuardaigh Android. Pé scéal é, ba iliomad píosaí eolais éagsúla, nua, a fheicfear go luath, tá chomhartha é go bhfuil agus is féidir bheith ag súil leis Google i ndiaidh seirbhís nua a Microsoft ullamh chun troda, go mbeidh an toradh atá uait le lainseáil chomh maith ar GMail agus iontach muiníneach ar fad feiceáil go minic gan ach dhá nó darb ainm an “Priority Inbox” a maidir lena gcóras oibriúcháin trí litir a bhrú isteach. Samh- fhoghlaimíonn cad iad na nua. Eiseofar é 11 Deireadh laigh bheith i do chónaí i ríomhphoist lena mbaineann Fómhair, agus beidh le feiceáil mBaile Átha Cliath, agus gan an tábhacht is mó agus iad sin a ansin an féidir leis dul srón le ach “Dub” a bhrú isteach lena scagadh amach ón iliomad srón san iomaíocht ghéar. fheiceáil láithreach torthaí nuachtlitreacha agus eile a Beidh an nuacht uile againn d’aimsir na cathrach! bhíonn sa ghnáth-inbhosca na anseo de réir mar a tharlaíonn Tá na hathruithe seo níos laethanta seo. sé.

Comhar na nOileán Teoranta ag lorg duine atá Comhar Na nOileán Teoranta, is looking for a spreagach agus cumasach le post a ghlacadh mar dynamic and capable person to take up a position Phríomh-Oifigeach Feidhmiúcháin den Grúpa as Chief Executive Officer of the Integrated Local Forbartha Áitiúil Comhtháite do na hoileáin Development Group for the offshore islands. amach ón gcósta. The position is based on the island of Inis Oírr, Tá an post lonnaithe ar oileán Inis Oírr, Oileáin Oileáin Árann, Co. Galway. Árann, Co na Gaillimhe. Enquires by email only. Fiosrúcháin trí ríomhphost amháin. Ba chóir Applicants should have a thorough understanding d'iarrthóirí tuiscint iomlán a bheith acu ar phobal of island communities, be fluent in Irish and have na n-oileán chomh maith le taithí ag obair ar an experience of working on the Rural Development gClár Forbartha Tuaithe (LEADER) agus le Programme (LEADER), management of staff and tionscnaimh Cuimsithe Sóisialta. on Social Inclusion initiatives. Chun paca eolais a fháil déan teagmháil le do thoil For an information pack please contact le [email protected] roimh 27 Meán Fómhar 2010 [email protected] before 27th of September 2010 20 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 6 COMHSHAOL Trí thrilliún tonna de CO 2 os ar gcionn! Pléann Conn Ó Muineacháin an eolaíocht taobh thiar d’athrú aeráide

TRÍ thrilliún tonna. Sin é an méid dé-ocsaíd charbóin (CO2) atá os ar gcionn! Fós féin, níl ann ach codán fíor- bheag de thoirt an atmaisféir: 0.04%. Ach, fan nóimeád! Nuair a bhí mise ag dul ar scoil, agus níl sé chomh fada sin, bhí an figiúr sin níos cóngaraí do 0.03%. Cad as ar tháinig an 0.01%? Chuireas an cheist ar an Ollamh Matt Hussey, iar- stiúrthóir ar Dhámh na hEo- sraith eile anuas air. chun 0.05% a shroicheadh. laíochta in Institiúid Teicneo- Agus ar nós fáinní crainn, is Má leanann cúrsaí ar laíochta Bhaile Átha Cliath, féidir iad a chomhaireamh aghaidh tá sé tuartha go líon- agus údar leabhair i nGaeilge agus an stair a léamh iontu. faidh CO2 0.08% den atmais- dar teideal, ‘An Forthéamh Stair a théann siar 120,000 féar ag deireadh an chéid seo, Domhanda’. bliain go tús na hoighearaoise 2100. Mhínigh sé dom go bhfuil deireanaí. Mar sin, cad é faoi tiúchan an CO2 san atmais- Déanann na heolaithe iarmhairt an gháis seo? Cad féar ardaithe le 105 cuid sa anailís ar na bolgáin aeir atá atá i gceist leis an “iarmhairt mhilliún (csm), nó thart ar iata isteach i ngach sraith cheaptha teasa”? 0.01%, ón mbliain 1800 i agus fuair siad rud éigin sun- Mar a tharlaíonn sé, is Éire- leith. tasach amach faoi CO2: níor annach a d’aimsigh é. Ba é Cad atá suntasach faoi athraigh tiúchan an CO2 san John Tyndall a fuair amach 1800? Níl an bhliain sin féin atmaisféar thar thréimhse go bhfuil gáis áirithe ann róshuntasach, ach is iad na 10,000 bliain, ó chríoch na nach ligeann radaíocht infri- blianta a lean í atá suntasach. hoighearaoise go dtí tús an dhearg, i. teas tríd. An 19ú haois, ré Victoria, 19ú haois. Tá go leor de na gáis seo agus an Réabhlóid Thion- Ceart go leor, táimid ag dó san atmaisféar ach is é an sclaíoch. breoslaí iontaise anois le 200 ceann is tábhachtaí ná dé- Sin é an uair a thosaíomar bliain. Bheifeá ag súil leis go oscaíd charbóin. ag dó an ghuail, agus níorbh mbeadh tionchar éigin aige is Feidhmíonn siad ar nós fhada go raibh breoslaí eile dócha. Ach ní mór an méid é “teach gloine” ag coinneáil aimsithe againn chomh 0.01%? Ní dhéanfadh sé sin theas na gréine isteach. Agus maith agus dhómar iadsan aon difríocht? is maith an rud é, nó bheadh leanas: d’athrú ó tháinig an cine leis? An féidir é a stopadh? Is chomh maith! Ní mór an méid é 0.01% i an domhan seo i bhfad níos ● Tá teocht an domhain a daonna ar an saol. Tá sé dea- beag amhras atá i measc an Tá stair scríofa againn don gcomhthéacs an 100% den fuaire. bhí seasmhach ar feadh cair a rá cad iad na phobail faoi cheist a haon tréimhse sin, agus taifead atmaisféar ar fad, cinnte. Ach Ach anois is cosúil go bhfuil 10,000 bliain ag ardú. hiarmhairtí ar leith a bheidh (Tá). maith sonraí meitéareo- is ardú 33% é 0.01% ar an an iarmhairt cheaptha teasa ● Is é an “iarmhairt cheap- ag an athrú aeráide, ach is Is beag amhras i measc na laíocha don 20ú haois ach go 0.03% a bhí gan athrú ar imithe ó smacht. Tá sé le tha teasa” is cúis leis, de cinnte go bhfuil sé ag tarlú, n-eolaithe faoi cheist a dó (Is háirithe. Ach tá sonraí staire feadh 10,000 bliain. Agus tá léamh sna croíleacáin oighir: bharr ardú leibhéal an CO2 agus tá sé ag tarlú go tapaidh. ea). Agus b’fhéidir gur in ithe le léamh in áiteanna eile sé tar éis tarlú i dtréimhse atá ní raibh an tiúchan CO2 san Beidh an tOllamh Hussey ina na putóige a bheidh an frea- seachas i leabhair. fíorghearr ar fad: 200 bliain. riamh chomh hard, ná meán- atmaisféar. aoi againn maidin amárach ar gra ar cheist a trí? Gach bliain titeann sneach- Rud eile, tá an ráta teocht an domhain ach an ● Is iad gníomhartha an an gclár raidió. Tá a leabhar ta ar bhuanreo na Graon- méadaithe ag géarú le blianta oiread. chine dhaonna is cúis leis an “An Forthéamh Domhanda” “Ar Strae sa tSaotharlann”, lainne, agus fanann sé ann. beaga anuas. Má thóg sé 200 Anois, tá na heolaithe agus ardú sa CO2. Tugtar foilsithe ag Coiscéim. sraith eolaíochta agus tim- Gach bliain, leagtar sraith eile bliain chun tiúchan an CO2 a na hinstitiúidí go léir nach athrú “antrapaigineach” air Pléifear trí cheist ar chlár peallachta ar RTÉ Raidió na sneachta a reoann, agus an ardú ó 0.03% go dtí 0.04%, ní mór ar aon intinn faoi na fíricí seo. na seachtaine seo: An bhfuil Gaeltachta, Dé Sathairn, bhliain ina dhiaidh leagtar thógfaidh sé ach 40 bliain seo a ● Níor tharla a leithéid seo sé ag tarlú? An sinne is cúis 10:30rn. GAELSCÉAL Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 COMHSHAOL • 21 Comórtas Baol salmonella le Náisiúnta agus Eor- pach Treab- huibheacha lachan hdóireachta

Treasa Bhreathnach

Treasa Bhreathnach maith do dhaoine faoin táb- amach go buinneach, agus in Beidh an Comórtas Náisiún- hacht atá le do chuid lámha a amanna is féidir leis an tinneas ta agus Eorpach Treab- TÁ an briseadh amach is mó le ní agus na dromchlaí réitithe a a bheith níos tromchúisí ná hdóireachta ar siúl i mBaile blianta beaga anuas tarlaithe i ní roimh duit uibheacha mar a bhíonn in amanna eile. Átha Í i gCill Dara an tseach- salmonella in uibheacha lachan a láimhseáil. Deir an Má thugann aon duine faoi tain seo chugainn ón Mháirt lachain. Tá fiosrúcháin ar bun tOllamh Alan Reilly, deara go bhfuil na hairí seo go dtí an Déardaoin. Seo é mar go raibh cúig chás úra i mí príomhfheidhmeannach an acu, agus go raibh siad i an dara bliain as a chéile gur Lúnasa na bliana seo de bharr FSAI, “Tá muid ag moladh do dteagmháil le huibheacha roghnaíodh Baile Átha Í mar daoine a bheith ag ithe uib- lónadóirí agus miondíoltóirí lachan le déanaí, b’fhiú dóibh shuíomh agus tá súil le tim- heacha lachan. Ciallaíonn sé uibheacha lachan a láimhseáil dul i dteagmháil lena peall 200,000 duine a bhei- seo go bhfuil 24 cás daingnithe sa bhealach céanna is a dhéan- ndochtúir ginearálta féin,” a th ag freastal ar an fhéile. Tá sa tír agus is é an briseadh fadh siad le hamhsicín. Tá an deir an tOllamh chomh maith. suíomh de 700 acra i gceist amach is mó le blianta é. seans ann go bhfuil dearmad Tá Údarás Sábháilteachta don chomórtas agus beidh Tá an seans ann go bhfuil an déanta ag daoine go raibh nasc Bia na hÉireann ag obair leis an 26 iomaitheoir san briseadh amach seo ag tarlú idir uibheacha lachan agus sal- mBord Bia agus leis an Roinn iomaíocht sa chomórtas mar gheall go bhfuil níos mó monella cheana agus dá bharr Talmhaíochta, Iascaigh agus Eorpach ó thrí thír déag daoine ag coinneáil lachan sa nach bhfuil siad chomh cúra- Bia agus iad ag iarraidh éagsúla. Le linn na dtrí lá chúlghairdín ná mar a bhí mach agus a bhí. Fiú má céimeanna smachta a chur i beidh 25,000 stéig ite ar an riamh cheana. Dá bharr, tá bhreathnaíonn uibheacha bhfeidhm d’fheirmeacha suíomh chomh maith le Údarás Sábháilteachta Bia na lachan glan tá an seans ann go cumarsáide agus dóibh siúd a 12,000 lítear bainne. Beidh hÉireann (FSAI) ag iarraidh ar bhfuil salmonella ar an taobh bhfuil ealta acu ar chúl an tí. Gaelscéal i láthair chun na dhaoine gan ach uibheacha amuigh den bhlaosc nó fiú in Tá an Bord Bia ag obair ar scéalta is suimiúla agus an lachan atá go hiomlán bruite a amanna taobh istigh den ubh.” chóras árachaithe caighdeán nuacht uile a aimsiú agus ithe agus gan aon amhuib- “Is iad seandaoine, leanaí don todhchaí sa chaoi is gur chun blas na féile a thab- heacha a úsáid nach bhfuil go agus mná torracha atá go mór i féidir le daoine a bheith cinnte hairt daoibh. Coinnígí súil hiomlán cócaráilte. mbaol ó nimhiú bia. Bíonn cérbh as ar tháinig an ubh amach d’eagrán na seach- Meabhraíonn siad chomh éagsúlacht airí i gceist, ó chur lachan atá á hithe acu. taine seo chugainn.

Uain an Tuaiscirt á Lady Gaga agus a gúna feola IFA ag lorg tacaíocht an

COMHSHAOL marú ó dheas BHUAIGH Lady Gaga 8 rialtais BLÚIRÍNÍ Dé réir figiúirí ó Choimisiún Beostoic ngradam ag Gradaim MTV TÁ Feirmeoirí Aontaithe na hÉireann ag agus Feola Thuaisceart Éireann rin- d’Fhíseáin Cheoil i mbliana iarraidh ar Fhianna Fáil tacaíocht a léir- neadh iompórtáil ar níos mó ná 10,000 ach is í an chulaith a bhí sí ag iú do scéimeanna feirmeoireachta sula uan ó Thuaisceart Éireann go dtí an caitheamh a tharraing an aird bhfógrófar an Buiséad. Caithfidh an deisceart gach seachtain i mí Lúnasa. is mó. Bhí gúna, hata agus rialtas tacaíocht a léiriú do scéimeanna Maraíodh sa Deisceart 66% de na bróga déanta as feoil á feirmeoireachta chun poist agus huain uile a rugadh sa chéad choicís de gcaitheamh aici. Tá sí cáinte easpórtálacha a sheachadadh. Is í sin an mhí Lúnasa sa Tuaisceart. Tá an ag eagraíochtaí um chearta teachtaireacht atá ag an IFA mar chuid comhlacht Dunbia i nDún Geanainn ag ainmhithe as a cinneadh ain- dá bhfeachtas póstaer a seoladh i nGail- iarraidh stad a chur leis na huain dul ó mhí marbh a chaitheamh mar limh Dé Luain, le linn laethanta de dhi- dheas agus fhaisean. Mar chosaint ar a ansmaointheoireacht ag Fianna Fáil. Seoltar scéalta chuig: táthar ag ofráil gúna dúirt Lady Gaga, “Ní Dúirt Uachtarán an Chumainn, freisin, £4 sa bhreis ar raibh sé i gceist agam masla a go bhfuil sé [email protected] uain a d’fhan ar thabhairt d’éinne, ach creidim riachtanach fheirm ar mura seasann muid suas dár an praghas chaighdeán gcearta ní bheidh againn sa ar bhó dhiúil ‘Environment in focus’ árachaithe ar deireadh ach an méid céanna a athbhunú feadh 30 lá ar a ceart is atá ag an fheoil ar ár ag €80 an SHEOL an Ghníomhaireacht um laghad. gcnámha.” bhó. Chaomhnú Comhshaoil (EPA) a suíomh nua idirlín Environment in Focus an tseachtain seo. Tríd an suíomh seo is féidir leis an phobal Seachtain Náisiúnta amharc ar eolas atá bailithe ag an EPA agus ag eagraíochtaí eile. Déanann cur síos ar ár dtimpeallacht de réir seacht Orgánach an dtáscaire éagsúla: athrú aeráide, aer, uisce, dramhaíl, talamh, an nádúr agus tseachtain seo chugainn socheacnamaíocht. Deir an Dr Mary Kelly, Ard-Stiúrthóir an EPA, “Tabhar- NÍL ach an deireadh seachtaine seo fágtha i ‘Seachtain faidh na táscairí seo eolas Náisiúnta Orgánach’ na bliana seo. Seo é an séú bliain den tábhachtach dóibh siúd tseachtain a bhfuil sé mar aidhm léi aird a tharraingt ar bhia atá ag forbairt pola- orgánach agus ar áiteanna lena cheannach. Tá imeachtaí saithe nua agus ag éagsúla ar siúl ar fud na tire: margaí, féilte agus neart deisean- déanamh athbhrei- na ann blaiseadh den bhia orgánach. Faoi láthair tá 1,400 táir- thniú ar pholasaithe geoir orgánach ceadaithe in Éirinn agus cheannaigh os cionn atá ann cheana féin.” 90% de theaghlaigh bia orgánach anuraidh. 22 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 7 BEATHA Crann Beag na nEalaíon Spléachadh ar Fhéile Ealaíon Pobail an Chlocháin

Dearbhaile Flynn ndáiríre, atá freagrach as fairsingiú na féile. “Cuireann “Féile í a d’fhás, is a d’fhás is a siad go leor oibre isteach, ag d’fhás, cosúil le crann beag.” Is é tógáil ardán, ag freastal ar sin a dúirt an Stiúrthóir, Bren- dhoirse, gach rud.” Aithníonn dan Flynn, ar 16 Meán Fómhair, sé an tábhacht a bhaineann leis tráth ar sheol Máire Ní Ainiféin, an bhféile do mhuintir na háite an tAire Turasóireachta, Cultúir chomh maith. “Cuireann an agus Spóirt, an 33ú Féile fhéile sceitimíní ar dhaoine, Ealaíon sa Chlochán i gContae bíonn daoine ag tnúth léi mar na Gaillimhe. bíonn an samhradh chomh Cuireadh tús leis an bhféile gnóthach sin sa Chlochán. Is phobail seo in 1977 i bPobalscoil seans í an fhéile do gach uile an Chlocháin, nuair a shocraigh dhuine chun sos a ghlacadh an príomhoide, an Bráthair Kil- agus ceiliúradh le chéile.” lian Kearney, nach maireann, Bíonn caighdeán an-ard ag tráthnóna sa tseachtain a chur an bhféile. Cuirtear fáilte roimh ar leataobh do na healaíona. chuid de na healaíontóirí is mó Liz agus Yvonne Kane Julie Feeney Dhá bhliain ina dhiaidh sin, ar domhan, agus, dar le Ó bogadh an fhéile isteach sa Scanaill, is gné an-speisialta bhaile mór agus níor cuireadh den fhéile an tslí go mbíonn na srian uirthi dul chun cinn, for- healaíontóirí seo ag meascadh bairt agus neartú ó shin i leith. leis an bpobal. “Cé go bhfuil an Anois, is í an fhéile ealaíon fhéile mór, bíonn atmaisféar pobail is mó sa tír í. Maireann sí dlúth agus fáilteach ag baint deich lá agus bíonn réimse ion- léi,” dar leis. tach imeachtaí ar bun ann ó Seasann an fhéile amach mar thaobh ceoil, filíochta, litríochta cheann de na féilte is fearr sa tír agus amharclannaíochta de. mar gheall ar an éagsúlacht a Dúirt Breandán Ó Scanaill, bhaineann le Clár na Féile. comhalta ar Bhord na Féile, Déantar freastal ar gach uile gurb iad muintir an Chlocháin, i ghné de na healaíona. John O’Connor Chlann Uí Chuinneagáinn

I mbliana mar shampla, phobail a chónaíonn ansin agus d’fhéadfá éisteacht le ceol le an saibhreas tallainne - áitiúil, Shaun Davey agus Rita Connol- náisiúnta agus idirnáisiúnta – ly, Christy Moore agus Declan atá le fáil ann. Dar leis an bhfile, Sinnott, Julie Feeney, John Michael Coady, is í an difríocht O’Conor, the Irish Chamber idir an fhéile sa Chlochán agus Orchestra, John Faulkner, Matt féilte eile ná, "go bhfuil an cean- Cranitch agus Jackie Daly, Liz tar go hálainn ar fad. Ceantar agus Yvonne Kane, agus Bren- speisialta i gConamara é, leis na dan Begley agus Caoimhín Ó sléibhte ag breathnú ar an Raghallaigh. Beidh clann Uí bhfarraige." Dúirt sé chomh Chuinneagáin agus Fidget Feet maith leis sin go bhfuil, "féilte ag bualadh cois air. Bainfear eile ann atá fíorphroifisiúnta, sult as léitheoireacht le Paul ach tá rud éigin fuar ag baint leo Durcan, Carol Ann Duffy, Edna - cé go bhfuil siad éifeachtach tá O’Brien agus Rita Ann Higgins. rud éigin in easnamh, is é sin an Beidh léachtaí ann chomh chairdiúlacht atá le fáil sa maith le daoine cosúil le David Chlochán, áit a bhfuil páirt san McWilliams. Beidh léirithe fhéile ag gach uile dhuine sa amharclannaíochta, cheantar. Is rud fíorluachmhar fuirseoireacht, drámaíocht é sin nach bhfaigheann tú in sráide, taispeántais, turais agus áiteanna eile." Sin an chúis a go leor, leor eile ann. Is léir ón dtagann na sluaite ó chian is ó gclár nach bhfuil an meathlú chóngar gach bliain, le tait- geilleagrach ag dul i bhfeidhm neamh a bhaint as an bhféile ar an bhféile seo. chruthaitheach, bhríomhar seo. Tá 'Clifden Community Arts Tá tuilleadh eolais le fáil ar Festival' speisialta chomh www.clifdenartsweek.ie nó maith mar gheall ar shár-áil- tabhair cuairt ar “An Carbhán” leacht nádúrtha na háite ina ar Shráid an Mhargaidh, an bhfuil sé suite, cairdiúlacht an Clochán. GAELSCÉAL BEATHA 23 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 • NUACHT Litríochta Le Meadhbh Ní Eadhra “Tógann tú an fhírinne, agus baineann tú di, nó cuireann tú léi” Seoladh leabhar úr le Mícheál Ó Ruairc, Daoine a Itheann Daoine, i mBaile Átha Cliath inné. Cnuasach gearrscéalta atá ann a thugann aghaidh ar cheisteanna conspóideacha sóisialta agus a bhfuil féith an ghrinn fite fuaite iontu. Tá ábhar scríbhneoireachta foilsithe ag Ó Ruairc do dhaoine óga agus do dhaoine fásta, idir úrscéalta, gearrscéalta, filíocht agus eile. Labhair sé le Meadhbh Ní Eadhra faoin leabhar nua.

aítear gur cnu- mbaineann an fear seo sult as a anois. “Tá sé tuirsiúil a bheith i chun tosaigh san Áras ná mar a asach bheith ag gáire. do mhúinteoir,” ar sé, “agus bhíodh. Is féidir anois dul gearrscéalta do “Ní fhéadfainn scríobh mura úsáideann tú do chuid fuin- isteach agus bíonn imeachtaí dhaoine fásta mbeadh an greann ann,” ar sé. nimh go léir sa seomra ranga, Gaeilge ar siúl ann.” atá sa leabhar Úsáideann sé an greann ar má tá tú ag déanamh do phoist i Tá Mícheál ar bhord Comhar seo,M ach ceistíonn Ó Ruairc an bhealach cliste agus is bealach gceart.” freisin, agus tá sé ag obair leis ar ráiteas seo. éifeachtach é chun léitheoirí a Tá sé mar ionadaí Gaeilge in mhórán rudaí eile nach iad. Tá “Céard is duine fásta ann?” ar mhealladh agus scéalta tait- Áras na Scríbhneoirí i mBaile Daoine a Itheann Daoine ar fáil sé. neamhacha a chur ar fáil dóibh. Átha Cliath le bliain anuas, post sna siopaí anois. Reáchtálfar Mar iarmhúinteoir, is léir D’éirigh Mícheál as an múin- a bhí ag an bhfile Nuala Ní ceardlann scríbhneoireachta le nach ndéanann sé deighilt idir teoireacht bliain go leith ó shin, Dhomhnaill roimhe. Mícheál Ó Ruairc agus Micheál daoine óga agus daoine níos agus tá sé sásta a bheith ina “Táim gafa leis sin,” ar sé. “Tá Ó Conghaile amárach i gColáiste sine ar an ngnáthbhealach. Tá scríbhneoir lánaimseartha an Ghaeilge i bhfad níos mó na Tríonóide. meas le cloisteáil ina ghlór agus é ag caint faoi na daltaí a bhíodh aige agus an sult a bhain sé as caidreamh a chothú leo. “Bheinn lánsásta ligean do Cló Iar-Chonnacht dhaltaí Ardteiste nó mic léinn Indreabhán, Co. na Gaillimhe ollscoile an leabhar seo a Mícheál Ó Ruairc Teil: 091 593307 [email protected] www.cic.ie léamh,” ar sé. Ní chloíonn Ó Ruairc le lipéid naíodh le dul sa chnuasach.” scéalta bunaithe sa chathair nó níl sé éasca cur síos a Bhuaigh cuid de na scéalta agus cuid eile faoin tuath, agus dhéanamh ar an bhfear seo. duaiseanna aonair san Oireach- tá dearcadh Uí Ruairc ar shaol Céard a thugann sé air féin? tas agus, ar ndóigh, bhuaigh an an lae inniu fite fuaite sna scéal- “Scríbhneoir,” a deir sé, agus an leabhar féin an chéad duais anu- ta ar bhealach caolchúiseach. BUILLE MARFACH ceart ar fad aige. Scríobhann sé i raidh don chnuasach Creideann sé go bhfuil dul Anna Heussaff nGaeilge, scríobhann sé d’aois- gearrscéalta ab fhearr. chun cinn á dhéanamh againn Úrscéal; €12 (bog) ghrúpaí éagsúla, scríobhann sé “Is dóigh liom go bhfuil ach ag an am céanna go bhfuil prós agus filíocht. Agus mar sin claonadh ionamsa chun fan- “dochar” á dhéanamh don is scríbhneoir é, agus is leor mar taisíochta agus chun aortha tsochaí, don teanga agus don Dúnmharú agus mistéir – úrscéal nua ó údar móréilimh. Scéal bleachtaireachta a lipéad é sin. (satire),” ar sé. “Is aortha iad chultúr. gcoinneoidh an léitheoir greim an duine “Is dóigh liom go bhfuil an cuid mhaith de na scéalta seo, “Bíonn saol gach scríbhneora bháite air go deireadh oiread sin lipéad ann anois. Tá iad ag díriú isteach ar ghnéithe istigh ina gcuid scéalta, ní féidir sé an-choitianta – Scríbhneoirí áirithe de shaol na hÉireann, sin a cheilt nó tú féin a choin- Óga na Gaeilge agus Scríbh- abair. Tá siad bunaithe ar na neáil amach as do chuid scríbh- neoirí Úra na Gaeilge, mar hathruithe a tharla sa tsochaí ó neoireachta,” ar sé. “Éinne a shampla.” thús an chéid seo, ó chuir an deireann nach bhfuil, tá siad ag Síleann Ó Ruairc gur rialtas rompu bac a chur ar an- insint bréige. smaoineamh maith a bhí ann chuid rudaí, mar shampla ar “An rud faoin scríbh- Cumann na Scríbhneoirí Óga a thobac. Táimse ag tarraingt as neoireacht ná go dtógann tú an bhunú sa chéad dul síos. an tobar sin sna scéalta seo. fhírinne, agus go mbaineann tú DAOINE A ITHEANN DAOINE “Ag an am, bhí sé maith aird a Dírím ar rudaí nár thaitin liom di, nó go gcuireann tú léi. Sin Mícheál Ó Ruairc tharraingt ar dhaoine agus iad go pearsanta a tharla sa tsochaí.” mar a oibríonn an scríbh- Gearrscéalta; €12 (bog) ag tosú amach ag scríobh, sprea- Creideann Ó Ruairc gur neoireacht chruthaitheach is gadh a thabhairt dóibh agus a rá cuireadh an iomarca rialacha i fearr,” a deir Ó Ruairc. Ina chéad leabhar do dhaoine fásta, tugann leis an domhan mór go raibh bhfeidhm go róthapa. “Má chloíonn tú leis an Mícheál Ó Ruairc aghaidh ar cheisteanna siad ann. Ach anois, tá sé in am “Nuair a tharlaíonn sin, tá sé bhfírinne, de ghnáth bíonn sé conspóideacha sóisialta ina bhealach éagsúil bogadh ar aghaidh. Tá cuid de de nós ag an gcine daonna suimiúil ach ní oibríonn sé sa áibhéileach féin. na scríbhneoirí sin nach bhfuil rialacha a bhriseadh,” ar sé. “I scríbhneoireacht. Caithfidh tú é chomh hóg sin a thuilleadh.” gceann de mo chuid scéalta, a lúbadh agus a mhúnlú le do Bhain an cnuasach seo an chéad duais amach As an 16 scéal atá sa chnu- cuirtear bac ar fheoil, ar iasc shamhlaíocht féin chun cur leis i gComórtais an Oireachtais do chnuasach asach seo, cuireadh go leor acu i agus ar éanlaith a ithe, agus mar nó chun baint de. Taitníonn an gearrscéalta i 2009. gcló cheana féin in Comhar agus sin níl an dara rogha ag daoine claochlú (metamorphosis) go The Irish Times agus craoladh ach tosú ag ithe a chéile.” mór liom mar scríbhneoir,” ar cuid eile acu ar an raidió. Ina chuid scéalta, tógann sé sé. “Táim ag scríobh gearrscéalta carachtar as an mbéaloideas nó Agus é ag caint faoina chuid le breis agus 20 bliain,” a deir Ó scéalaíocht agus cuireann sé scéalta agus faoi chúrsaí an Tá catalóg iomlán ar www.cic.ie Ruairc. “Seo na scéalta a rogh- cruth nua air. Tá cuid de na tsaoil go ginearálta, is léir go 24 BEATHA GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 TEILIFÍS agus RAIDIÓ Féach ar: Rátaí pá úra TG4: ‘Seachtar na Cásca’ - Sraith ina mbreathnaítear ar an seachtar fear a shínigh Forógra an Éirí Amach, seachtar ó chúlraí aontaithe éagsúla a bhí gafa, daortha agus curtha chun báis ag na Sasanaigh taobh istigh de chúpla seachtain. Le meascán faisnéise agus míre- anna drámaíochta, eachtraíonn ag an SPI gach clár sa tsraith scéal duine éagsúil acu. Ag tosú Dé Céadaoin le Thomas Clarke @ Treasa Bhreathnach feadh tréimhse bliana agus 9.30in. beidh athbhreithniú á TÁ rátaí pá úra aontaithe ag dhéanamh orthu ar bhonn RTÉ: ‘ ICA Boot Camp’ - Ar feadh Bord Stiúrtha Screen Produc- bliantúil amach anseo. Mar tréimhse seachtaine beidh triúr ers Ireland dar teideal shampla íocfar €2000 le cea- ó Bhantracht na Tuaithe ag iar- SIPTU/SPI Shooting Crew maradóir ar thogra mór agus raidh múineadh do cheathrar Agreement for the Feature €1200 le stiúrthóir ealaíon ar ban sna fichidí faoin Film, both TV & Cinema, and thogra beag. bhféindóthain. Beidh siad ag Television Drama Industry in Ní bhaineann an comhaon- múineadh scileanna bunúsacha Ireland. tas seo ach le drámaíocht teil- dóibh mar chócaireacht, Cuirfear an comhaontas i ifíse agus tograí scannán ar deisiúchán agus buiséadú. Dé bhfeidhm i ngach ceann de na theilifís agus sa phictiúrlann Máirt @ 10in. comhlachtaí atá mar bhaill de agus níl ach gráid áirithe san Screen Producers Ireland a áireamh. Channel 4: ‘Seven Days’ - Sraith thosaigh príomhscanná- Tá sé ráite sa chomhaontas nua fhaisnéise drámaíochta naíocht tar éis an 2 Meán chomh maith go mbunófaí (docu-soap) a thugann léargas ar Fómhair. Tá bunrátaí pá Screen Producers Ireland agus an saol ag daoine áirithe as Not- chomh maith le liúntas SIPTU ‘Fóram comh- ting Hill i Londain. Beidh an laethanta saoire agus coin- pháirtíocht scannánaíochta’ a lucht féachana in ann breathnú níollacha oibre i gceist sa thiocfaidh le chéile ar a laghad ar eachtraí atá díreach tar éis chomhaontas. uair amháin gach ráithe. tarlú i saol na ndaoine seo agus, Tá sé i gceist go mbeidh lá Beifear ag plé ceisteanna a tríd an suíomh idirlín, comhairle eolais ann go luath chun son- bhaineann leis an tionscal a chur orthu. Dé Céadaoin @ raí an chomhaontais a féin, maoiniú 481, forbairt tre- 10in. nochtadh do léiritheoirí agus ochtaí sa tionscal agus bainisteoirí léiriúcháin. Beidh athbhreithniú ar na cleachtais na rátaí pá i bhfeidhm ar oibre is fearr. ‘The Pipe’ in Toronto Éist le:

Treasa Bhreathnach Scannán Fada Faisnéise is Fearr ag Fleadh Scannán na Gaillimhe in RTÉ Raidió na Gaeltach- dhéanamh ar Arthur’s BEIDH an scannán ‘The Pipe’ leis an 2010, agus beidh sé á thaispeáint ag ta: ‘Ar Scáth a Chéile’ - Day ag tosú ag 17.59. Tar stiúrthóir Ristéard Ó Domhnaill le Féile Scannánaíochta Londain Labharfaidh Seosamh Ó éis gur éirigh chomh feiceáil go hidirnáisiúnta. Cuirfear chomh maith. Braonáin le Gearóid maith sin leis an lá anu- tús leis an gcamchuairt ag Féile Beidh an scannán le feiceáil go for- Breathnach faoin obair a raidh, tá Arthur’s Day linn Idirnáisiúnta Scannánaíochta Toron- leathan i bpictiúrlanna na hÉireann dhéanann sé leis an nGar- arís agus beidh scoth an to. amach anseo agus tá sé i gceist ag da Cósta. Is fear óg gnó é cheoil ó Arthur’s Day in Is scannán atá ann faoin bpíobán TG4 é a chraoladh chomh maith. Gearóid a bhfuil ollmhar- Éirinn le cloisteáil ar 2fm gáis in iarthuaisceart Mhaigh Eo Is í Rachel Lysaght léiritheoir an gadh nua agus garáiste ó 7in ar aghaidh. Déar- agus an t-achrann a tharraing an scannáin agus rinne Nigel O’Regan aige i gCasla, Contae na daoin @ 7in. píobán féin sa cheantar sin. agus Stephen O’Connell an Gaillimhe, ach fós féin tá Bhuaigh ‘The Pipe’ an duais don eagarthóireacht. am aige cabhair dheonach Radio Nova: ‘Luascadh a thabhairt don Gharda Dé Domhnaigh’ - Clár Cósta. Amárach @ 6.30in. Gaeilge á chur i láthair ag Robbie Foy le roinnt ceoil 2fm: ‘Arthur’s Day 2010 chomh maith. Gach Céimeanna Beaga Live’ Ar fud an domhain maidin Dé Domhnaigh ar beidh ceiliúradh á 6-8rn.

SEOLADH an scéim forbartha ‘Short ndéanfaidh siad iarratas oifigiúil. Steps’ an tseachtain seo. Is scéim í Díríonn an scéim ar scríbhneoirí seo chun cabhair a thabhairt do agus ar stiúrthóirí den chuid is mó scannánóirí agus iad ag iarraidh agus beidh fáilte ar leith roimh iar- gearrscannán a dhéanamh gan ratais ó choláistí agus ó dhaoine mhaoiniú nó le maoiniú. Beidh lá nach bhfuil ach tosaithe amach sa eolais ag Scáileáin Thuaisceart Éire- tionscal. Glacfar le hiarratais don ann inniu ó 12in go dtí 3in sa Black scéim seo suas go dtí 8 Deireadh Box, Sráid Hill i mBéal Feirste. Fómhair. Beidh deis ag iarratasóirí a gcuid Téigh chuig www.northernire- ceisteanna a chur ag an ócáid agus landscreen.co.uk chun na aiseolas a fháil ar a gcuid tograí sula foirmeacha iarratais a íoslódáil. GAELSCÉAL BEATHA 25 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 • Ár gcultúr, ár n-oíche chultúir

ndáiríre, ní hé go dtógaim na Labhraíonn Treasa blianta ag obair ar amhrán agus tar éis duit bheith i mbun do Bhreathnach le Ger Wolfe cheirde ar feadh 20 bliain nó mar sin ceapaim go mbeadh mar gheall ar a chéad albam a próiseas agat,” arsa Ger. Tá Ger sáite sa cheol ón uair bheas beagnach go hiomlán a thosaigh sé ag gigeáil i gceart in 1990, agus fiú lena chéad trí Ghaeilge seic ón obair cheannaigh sé fidil ach is le tionlacan giotáir is Treasa Bhreathnach Chróinín agus Bhríd Cranitch mó a chloistear Ger. “Ní agus smaoineamh a bhí ag théann mo chuid ceoil go héas- MÁ tá an cultúr in easnamh i Ionad Cultúrtha Bhaile ca isteach in aon chruth, pop do shaol ní gá go mbeadh mar Mhúirne tá Ger anois i lár an nó ceol traidisiúnta. Tá suim gur ar an Déardaoin seo taifeadta ar a séu ceirnín a agam in éagsúlacht ceoil, ó chugainn a bheidh ‘Oíche mbeidh 95% de i nGaeilge. Is cheol na hAfraice, ska, jazz Chultúir’ na bliana seo. Is togra é ‘Ó Bhéal Guth Béal’ a agus reggae. Sílim gur ceol ócáid bhliantúil í seo ina mbei- thosaigh san Earrach 2009. traidisiúnta gach ceol, agus dh imeachtaí cultúrtha ar siúl “An dúshlán a bhí romham ná ceapaim i mo cheol féinig go fud fad na tíre, idir cheol, amhrán a chumadh tar éis bhfuil dúchas ann agus go ealaíon, dhrámaíocht agus dom labhairt le seanóirí na bhfuil sé i mo genetics, cé go lachtanna. Den chéad uair háite agus bailiúcháin a bhfuil a lán le foghlaim agam riamh beidh Gaeltachtaí na tíre dhéanamh ar a gcuid tuairimí go fóill ó ar fud na tíre ó na páirteach agus tá 50 imeacht agus ar a gcuid smaointe ar an háiteanna ina bhfuil an ceol eagraithe ar fud na Gaeltachta saol atá inniu ann i gcom- traidisiúnta láidir.” agus iad uile saor in aisce don paráid leis na seanlaethanta,” a Mar aon le gach ceantar phobal. deir Ger. “Fuaireas an-chab- Gaeltachta eile ar fud na tíre Mar chuid den Oíche seo hair leis an bhfoghraíocht ó beidh an cultúr go láidir i beidh clár faisnéise ar shaol an Julia Uí Chróinín agus ó Múscraí ar an Déardaoin seo ealaíontóra cónaithe á thais- Pheadar Ó Riada agus an-chab- chugainn. Síleann Ger, “tab- peáint acu san Ionad Cultúrtha hair ó na seanóirí féinig ó harfaidh an ‘Oíche Chultúir’ i mBaile Mhúirne i gCorcaigh. thaobh na Gaelainne de. Bhí seans do gach éinne a bheidh Is é an ceoltóir clúiteach Ger roinnt scéalta a scríobh na páirteach ann mar ealaíontóir Wolfe a bheidh faoi chaibidil sa seanóirí féin sna 30idí i nó mar éisteoir. Tugann sé chlár faisnéise ‘Ó Bhéal Guth gcomhair bailiúcháin seans an saibhreas atá Béal’ agus a bheidh i gceol- béaloideas a bhí á dhéanamh mórthimpeall orainn a thais- choirm i dteannta Chonail Uí don rialtas: filíocht, seanfho- peáint agus cé go mbíonn Ghráda, Geraldine cail agus scéalta óna muintir. daoine ag dul chuig na gigs O’Callaghan, Fiona Kelleher Mar shampla bhí bean iontach, móra, atá go deas chomh agus cairde eile ón 8.30in go Nóiní Ó Loingsigh ó Chill na maith, tá sé go maith sprea- dtí an 10in ar an 24ú lá den mhí Martra, a thaispeáin scéal dom fuair sí, is dócha, óna beaga an t-am ar fad. “Bím ag go raibh a bhean chéile ag gadh agus tacaíocht a thabhairt seo. a scríobh sí nuair a bhí sí ocht seanathair, agus rinne mé féachaint amach i gcomhair imeacht go Meiriceá i gcomhair d’ealaín an pobal.” Téigh chuig Mar thoradh ar obair Shíle Uí nó naoi mbliana d’aois agus a cúpla amhrán astu san uile.” smaointe, nó b’fhéidir cúpla obair; an-fíor rud go deo mar www.ealain.ie chun eolas a Deir Ger go mbíonn sé i focal ó amhrán nó cúpla nóta go bhfuil páistí óga acu. Níl an fháil faoina mbeidh ag tarlú i mbun an phróisis scríbh- ceolmhara agus iad ar nós t-amhrán sin scríofa agam fós, do cheantar féin ar an Déar- neoireachta an t-am uile agus splanc dom is dócha. Bhíos ag ach tá sé ag obair i m’aigne. daoin agus bí páirteach in go mbíonn sé ag scríobh píosaí caint le comharsa a d’inis dom Bím ag obair sách tapaigh i Oíche Chultúir na Gaeltachta. 26 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 8 OIDEACHAS Ardmharcanna sa Teastas Sóisearach do Ghaelcholáiste Luimnigh

Meadhbh Ní Eadhra Sa chuid eile den tír, theip ar beagán os cionn 2,000 an scrúdú ardleibhéil. Tháinig os cionn 11% de dhaltaí sa scrúdú bonnleibhéil a ardú freisin ar an líon daltaí a EISÍODH torthaí an Teastais Fhraincis agus sa Spáinnis, sna dhéanamh. rinne an scrúdú ardleibhéil Shóisearaigh Dé Céadaoin scrúduithe gnáthleibhéil. Cé go raibh torthaí mata, go 45%. agus cé go raibh neart cainte Chomh maith leis sin, theip ar díomácha ann sa mhata agus Tá an eagraíocht gnó IBEC ann faoin líon ard daltaí ar 6% de dhaltaí ardleibhéil sa san eolaíocht san Ardteist i ag iarraidh go gcuirfear theip orthu sna teangacha Fhraincis. Theip ar líon ard mbliana, bhí ardú ar na mar- deireadh leis an Teastas eachtrannacha, ní hamhlaidh daltaí san Iodáilis freisin. Bhí canna san eolaíocht i measc Sóisearach agus go mbeidh a bhí an scéal i nGaelcholáiste 7% de dhaltaí nár éirigh leo pas dhaltaí an Teastais Shóisear- curaclam nua ann nach bhfuil Luimnigh. D’éirigh thar barr a bhaint amach ag gnáthleib- aigh. Rud atá spéisiúil ná gur bunaithe chomh mór sin ar leis an 63 dalta a fuair a gcuid héal ná ardleibhéal. theip ar 15% de dhaltaí in scrúduithe, ach go mbeadh torthaí Teastais Shóisearaigh As an 56,000 dalta a rinne ábhair phraiticiúla ag gnáth- níos mó béime ar réimse an tseachtain seo. an Teastas Sóisearach i leibhéal. Bhí ráta teipe de 15% scileanna níos leithne. “Bhain siad grádanna an- mbliana, rinne os cionn ann sa mhiotalóireacht, 9% sa Beidh moill ann maidir leis arda amach i ngach ábhar,” a 23,000 dalta an scrúdú ghrafaic theicniúil agus 9% an Teastas Sóisearach athbhre- deir Donncha Ó Treasaigh, Ardleibhéil Gaeilge, an líon is freisin sa teicneolaíocht. Bhí ithnithe. Príomhoide na Scoile. airde le trí bliana anuas. Astu an-imní ann faoi na torthaí sa Dheimhnigh an Roinn “Shroich daltaí caighdeán atá i siúd, bhain 10.9% grád A Staidéar Gnó mar gheall ar Oideachais oíche Dé Máirt go bhfad níos airde ná meán na amach agus fuair 81.5% grád bhotúin sa scrúdú, ach tógadh mbeidh siad i mbun comhairle tíre, sna teangacha go A, B nó C. Sa scrúdú gnáthleib- é sin san áireamh agus na scrú- leis an gComhairle Náisiúnta háirithe.” héil, bhí ardú beag ar an líon duithe á gceartú agus bhí na Curaclaim agus Measúnachta D’éirigh le dalta amháin, daltaí a fuair grád A, B nó C, le torthaí beagán níos airde ná (NCCA) go dtí tús na bliana seo Shane Ó Ceallaigh, 10 A a fháil os cionn 79% díobh ag baint anuraidh. I mbliana, d’éirigh le chugainn, rud a chiallaíonn go sna scrúduithe, éacht ar leith. na marcanna sin amach. 15 dalta 12 A nó níos mó a bhfuil seans nach mbeidh an Fuair 12 dalta ón nGael- Áfach, níor éirigh ach le 4% de bhaint amach in ábhair scrúdú nua le bheith ann go choláiste grád A sa scrúdú na daltaí a rinne an scrúdú ardleibhéil, agus bhain 120 ceann cúpla bliain eile. Fraincise, fuair 23 dalta grád B gnáthleibhéil grád A a bhaint dalta 11 A amach. Tháinig an Teastas Sóisear- agus 17 dalta grád C. As an amach, figiúr an-íseal ar fad. Rinne níos mó ná 88% de ach i bhfeidhm in 1989 agus tá naonúr a bhí sa rang Spáinnise, Rinne níos mó ná 22,000 dalta dhaltaí an scrúdú eolaíochta, torthaí na bliana seo mórán i bhain gach duine acu A nó B an scrúdú gnáthleibhéil i agus d’éirigh le 83% díobh siúd gcomhréir le torthaí ó bhlianta Shane Ó Ceallaigh as Gaelcholáiste Luimnigh a fuair 10 A sa amach. mbliana agus shocraigh A, B nó C a bhaint amach sa eile. Teastas Sóisearach i mbliana. Cúrsa Speisialta do Mhúinteoirí Gaeilge Cúrsa páirtaimseartha dhá bhliain. Meadhbh Ní Eadhra Chomh maith leis sin, beidh plé sna ranganna ar chúrsaí An chéad chúrsa eile ag tosú Feabhra 2011. REÁCHTÁLFAR sainchúrsa reatha agus ar chúrsaí cúig seachtaine do mhúin- oideachais. teoirí Gaeilge, ag tosú ar an 22 Tá an cúrsa seo á thairiscint Meán Fómhair. Is é aidhm an ag Comhar na Múinteoirí chúrsa seo ná snas a chur ar Gaeilge do mhúinteoirí Gaeilge Ghaeilge na múinteoirí agus a bhfuil líofacht acu cheana tabharfaidh an cúrsa deis ach a bhfuil ceisteanna acu fós dóibh bualadh le múinteoirí ó thaobh cruinnis de ar mhaith Spriocdháta d’iarratais: 22 Meán Fómhair 2010 eile freisin. leo díriú isteach orthu. Beidh Beidh na ranganna ar siúl táille €20 ar an gcúrsa seo do gach Céadaoin i lár chathair bhaill chláraithe Chomhar na Bhaile Átha Cliath ó 6.30in go Múinteoirí Gaeilge ach tá líon 8.00in. Cuirfear béim ar leith na n-áiteanna atá ar fáil teo- ar labhairt na Gaeilge ach ranta. beidh béim chomh maith ar Mar sin, ní mór teagmháil a chúrsaí gramadaí agus ar dhéanamh le Lároifig CNMG le shaibhriú foclóra. clárú roimh 20 Meán Fómhair Beifear ag díriú ar chanúintí 2010. Tá tuilleadh eolais ar fáil na Gaeilge san obair ghrúpa ón Lároifig ag (01) 639 8448/5 agus sna cleachtaí éisteachta. nó [email protected]. GAELSCÉAL OIDEACHAS 27 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 • Crosfhocal 17.09.2010 Tuí na háithe a chur ar an muileann Ach spendometer.ie ann chun cabhrú leat do chaiteachas a mheas

Róisín Ní Éalaí a bheith ag brath ar na tuistí an t-am uilig. Is é do rogha CEADAÍONN an banc AIB féin an rótharraingt a fháil rótharraingt bhainc suas le ach ba cheart smaoineamh €1500 gan ús do mhic léinn. faoi go fadtéarmach. An Bíonn iasachtaí ar fáil ag ráta mbeidh mé in ann an t- laghdaithe, 1.5% níos lú ná airgead seo a íoc ar ais agus an gnáthráta ar iasachtaí cén t-am? Ceapaim, in go Cuirtear fáilte roimh iarratais ar na poist seo a leanas: pearsanta. Más mac léinn leor cásanna, go n-íocann na thú, tá tú in ann an cárta tuismitheoirí as an róthar- NODANNA dochair AIB a fháil, rud a raingt sa deireadh mar Coláiste na nDán, na nEolaíochtaí TRASNA deir siad a chabhraíonn gheall nach bhfuil an mac 1 Fásann oisín go dtí seo nuair atá sé aibí (3) chun smacht a choinneáil ar léinn in ann. Ach bíonn siad Sóisialta agus an Léinn Cheiltigh 3 Ábhar nó scéal a chuireann fonn gaire orainn (5) chaiteachas, mar gheall cabhrach ag na huaireanta 6 Teach, tigh sa ghinideach (2) 7 Timpeall na taoibhe is faide ón lár (6) nach bhfuil rochtain ag an té práinneacha a bhfuil tú faoi Ollamh Bunaithe le Seandálaíocht 9 Na héadaí a chaitheann gardaí nó saighdiúirí (4) ach ar an méid atá sa bhrú. Agus arís níl sé chomh 11 Cuir trí thine (2) chuntas acu. dona le hiasacht a fháil.” 13 Ábhar dubh i gcomhair tine a fhaightear i mianach (4) 14 Tugtha do throideanna (7) Tá fáil ar bhaincéireacht In ainneoin go bhfuil muid Coláiste an Ghnó, an Bheartais 16 Ceap, casúr mór (3) idirlín anois agus is féidir i ngreim cúlú eacna- 18 Móid, gealltanas go bhfuil an fhírinne ann (5) ‘top-up’ creidmheasa a fháil maíochta, síleann Éadaoin 21 Tanaí ó thaobh spás de (4) Phoiblí agus an Dlí 23 Seomra agus leaba don oíche (7) ach téacsteachtaireacht a go bhfuil sé ró-éasca chun 25 Fios, eolas (3) sheoladh. airgead a fháil ón mbanc. 27 Lár na láimhe (3) An bhfuil sé ag éirí ró- “Do mhic léinn amháin tá Ollamh Bunaithe le Cuntasaíocht 29 Is ------, is cosúil (6) 30 Scornach oscailte (5) éasca do mhic léinn teacht sé an-éasca - cosúil le mo Ollamh Bunaithe le Córais Faisnéise Gnó 31 Tabhair suas, tabhair isteach, stop ó throid chogaidh mar shampla ar airgead ‘saor in aisce’? chás féin, ghlaoigh mé ar (5) Bíonn go leor costais i maidin agus fuair mé tráth- Ollamh Bunaithe le Dlí Tráchtála 32 Ospidéal (9) gceist nuair a théann mic nóna é. Níl muid ag iarraidh Ollamh Bunaithe le Margaíocht SÍOS léinn as baile le freastal ar an iasacht €10,000, tá muid ag 1 Aisling, radharc san intinn (3) gcoláiste nó an ollscoil. Idir iarraidh a bheith ábalta an 2 Duine a bhfuil cuireadh uait chun fanacht leat (3) 4 An t-éan a cheaptar a bheith i rí na n-éan (5) chíos, bhillí leictreachais, cíos a íoc agus bia a bheith Coláiste an Leighis, an Altranais 5 Imithe thar sáile ó do thír dúchas (6) bhruscar, athchúrsáil, bhia, inár mbéal chuile lá!” 6 Ag dul ó taobh amháin go dtí an taobh eile, agus an lár ar an thaisteal agus táillí, cad as a Tá gléas ar fáil anois ar bhealach (4) agus na nEolaíochtaí Sláinte 8 Tomhas fad an bhóthair a bhí in úsáid anseo roimh an chiliméadar dtagann an t-airgead? Bíonn líne, Spendometer a (4) ar mhic léinn brath ar ghlaoitear air, a chabhraíonn Ollamh Bunaithe / Ollamh Pearsanta le 10 Aimsir nach bhfuil te, an geimhreadh mar shampla (4) dheontais, na tuismitheoirí leat chun do chaiteachas ar 12 Clúdaigh le craiceann tanaí de mhiotal buí luachmhar (3) Bitheolaíocht na nGascheall Bunúsach 14 Turas, aistear (6) nó post páirtaimseartha le rudaí nach bhfuil riach- 15 Druid (3) haghaidh tacaíocht tanach a mheas. 17 Píosa filíochta (3) airgeadais nuair a bhíonn Cuirtear isteach eolas ar 19 Muiníneach, duine gur féidir leat muinín a chur ann (8) Coláiste na hEolaíochta 20 Cnámh a cosnaíonn na horgáin is tábhachtaí (5) siad i mbun staidéir, ach an nós cé mhéad a chaitheann 21 Céasadh, imir drochíde ar dhuine (6) bhfuil an t-airgead seo ag cur tú ar chaife go laethúil, cé 22 Sclabhaí, freastalaí (6) le caighdeán maireachtála mhéad a chosnaíonn sé Ollamh Bunaithe le Domhaneolaíocht agus le 24 Na daoine atá sa teach leat (4) 26 Airgead a dhéantar mar bhrabús ar aisíocaíochtaí iasachta (2) an mhic léinn, nó leis an toitíní a chaitheamh in hAigéaneolaíocht 28 Comhartha contae nó tíre, déanta as éadach, a chrochtar ar gcaighdeán saoil shóisialta aghaidh an lae, cé mhéad chuaille (4) atá acu? canna nó buidéal alcóil a Ollamh Bunaithe le Bithfhionnachtain Mhuirí 29 Ainmhí a chónaíonn i gcrann, a itheann cnónna agus a chodlaíonn an geimhreadh ar fad (4) Tóg mar shampla cíos €75 cheannaíonn tú ar oíche Ollamh Bunaithe le Matamaitic sa tseachtain, billí leic- shóisialta agus faoi Ollamh Pearsanta le Bithcheimic Crosfhocal treachais €30, €50 ar bhia dheireadh taispeántar an 10.09.2010 agus €20 ar bhus nó peitreal. méid airgid a chaitheann tú (Géineolaíocht Mhóilíneach) Sin os cionn €600 sa mhí ar (nó a chuireann tú amú) Buaiteoir na Seachtaine seo: mhaireachtáil as baile. Má agus a d’fhéadfá a shábháil. Tuarastal: Seán Ó Braoin théann an mac léinn amach Tógann an quiz seo thart ar 5 Ollamh Bunaithe: €113,604 - €145,952 sa bhliain Cathair na nArd, Oileán Chiarraí 3 oíche i rith na seachtaine nóiméad ach d’fhéadfadh sé Ollamh Pearsanta: €133,001 sa bhliain Co Chiarraí agus má chaitheann siad geit a bhaint asat maidir leis Spriocdháta: 5.00 i.n., 22 Deireadh Fómhair 2010 €40 in aghaidh na hoíche, an méid airgid a chuirtear Sonraí / nós imeachta le haghaidh iarratais: Duais na seachtaine ciallaíonn sé sin go amú ar nósanna. gcaitheann siad beagnach Líon Éadaoin Ní Mhocóir Tá tuilleadh eolais agus foirmeacha iarratais do na poist thuas ar Bronnfar dearbhán €20 €500 sa mhí ar an saol an quiz seo amach agus fáil ó láithreán gréasáin Acmhainní Daonna: urraithe ag Cló Iar Chonnacht sóisialta. chuir na torthaí ionadh http://www.nuigalway.ie/vacancies ar bhuaiteoir na seachtaine. An bhfuil airgead na dtui- uirthi. An Oifig Acmhainní Daonna, OÉ Gaillimh, Ní mór iarratais a bheith ar ais roimh smitheoirí agus an stáit ag “Baineadh an-gheit asam Gaillimh. 22 Meán Fómhair, 2010 chuig: dul amú ar phiontaí agus nuair a chonaic mé torthaí Crosfhocal, Gaelscéal, An Chuasnóg, T: 353 91 492151; R: [email protected] tacsaithe? an spendometer! Bhí faitíos An Spidéal, Co na Gaillimhe. Is fostóir comhionannas deiseanna í Ollscoil na Dar le hÉadaoin Ní orm mar gheall go gcaithim Ainm ...... hÉireann, Gaillimh. Mhocóir, mac léinn in níos mó airgid ar rudaí ar Seoladh ...... Ollscoil na hÉireann, Gail- nós alcóil ná mar a chaithim limh, ní fheadfaí bheith ag ar bhia agus éadaí! Ach is ...... brath ar na tuismitheoirí an dóigh gur b'in saol an mhic t-am ar fad nuair a bhíonn tú léinn!” a deir sí. Fón...... Rphost...... gann ar airgead. Más suim leat do “Nuair atá tú i do mhac chaiteachas féin a traiceáil, Indreabhán, Conamara, Co. na Gaillimhe. Tel. +353-91-593307 léinn, ní féidir éalú ó na fad- breathnaigh ar www.nuigalway.ie www.cic.ie hbanna airgid, agus ní féidir www.spendometer.ie 28 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 9 I MEASC AN PHOBAIL Ba bhreá linn pictiúir leatsa in Gaelscéal agus ar ár suíomh idirlín. Má tá ócáid nó imeacht pobail nó sóisialta ar siúl agat, is féidir grianghraif de a sheoladh chugainn ag [email protected] Ní mór go mbeadh caighdeán réasúnta ins na pictiúir agus cead faighte agat chun iad a fhoilsiú ó na daoine atá le feiceáil iontu. Cuirfidh muid na cinn is fearr i gcló anseo agus ar www.gaelsceal.ie

Sa Phictiúr ó chlé tá Micheál Ó Muircheartaigh, a dheirfiúr Kathleen Barry, Eileen Devane, Donal Ó Muircheartaigh, Maire Davis agus a mhac Eamonn Ó Muircheartaigh i rith an chláir. Bhí siad i láthair ag craoladh speisialta a bhí ag Raidió na Gaeltachta ag Tá Heidi Ann McCormack, Ornaith Ní hIarnáin agus Roisín Breath- tabhairt ómóis don tráchtaire Micheál Ó Muirc- nach, ón Ionad Tacaíochta Teaghlaigh in Indreabhán, Co na Gail- heartaigh agus a bhí curtha i láthair ag Seán Bán limhe, réidh chun míreanna mearaí a chur le chéile le hAire na Breathnach. bPáistí Barry Andrews. Thug an tAire cuairt ar an Ionad, Dé Luain. ( PIC SEÁN Ó MAINNÍN)

Mairéad Ní Nuadháin RTÉ, Áine Walsh ILBF, agus Anne Stirling, Stirling Television ag Imram - Oíche Ómóis don Snodach. Píobaire Eoin Dillon le Rossa, Colm agus Rónán Ó Snodaigh. an gcéad taispeántas poiblí den seó damhsa "Nochtú." (PIC. JIM BERKELEY)

Ag baint sásaimh as scléip, ceol agus bia Fhéile Oisrí Dhroichead an Chláirín i nGaillimh Dé Sathairn seo caite bhí An Seanadóir Fidelma Healy Eames in éineacht le mná Droichead an Chláirín, Marie Na fir sinsearacha ag dul i mbun tonnmharcaíochta i rith na Craobhacha Tonntharthála Náisiúnta i Ros Neamhlach i nDún Donoghue, Marie Walsh agus Marie Cloonan. na nGall an deireadh seachtain seo caite. (PIC.THOMAS GALLAGHER) GAELSCÉAL Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 SPÓRT • 29 Babhta 3 de Shraith Mhagner

An deireadh seachtaine seo caite Thomond in Aibreán 19-14 i bhfab- bhí na Warriors ar an mbóthar ag na har na gcuairteoirí. Is iad Cúige Dragons agus theip ar bhuachaillí na Mumhan atá ina suí ar bharr an hAlban (23-11). Cé go bhfuil na trí tábla, ach níl na hOspreys i bhfad chluiche dheireanacha eatarthu taobh thiar sa cheathrú háit agus tá Gráinne McElwain buaite ag na Warriors tá deis iontach siad contúirteach. Bhí an-taispeán- anseo ag Connacht, ach beidh Glas- tas ag páca Chúige Mumhan an gow go maith sa bhaile. deireadh seachtaine seo caite in Bua: Glasgow Warriors aghaidh Edinburgh, ach leis an méid s beag nár éirigh le Connacht seilbhe a bhí acu bheadh díomá cluiche a bhuachan as baile Dhá chluiche as a chéile atá buaite orthu nach raibh níos mó do bhear- den chéad uair le dhá bhliain ag Cúige Uladh agus i mBabhta 3 na eatarthu ag a dheireadh (13-16) Igo leith an deireadh seachtaine beidh siad sa bhaile in Ravenhill ag thall in Murrayfield. Chaill na hOs- seo caite in aghaidh na Scar- tabhairt aghaidh ar Edinburgh. preys in aghaidh Chúige Uladh an letts (35-33) ach, cé gur éirigh le Bhuaigh siad ar Aironi an tseachtain chéad seachtain, ach bhuadar in Fionn Carr trí úd a aimsiú agus go seo caite agus b’iontach an cúnamh aghaidh Benetton Treviso le pointe raibh Ian Keatley go maith leis na dóibh é gur bronnadh dhá chárta John Hayes agus Wian du Preez suaimhneach agus iad ag traenáil roimh an bónais an tseachtain seo caite (32- ciceanna éirice, níor éirigh leo ar bhuí ar fhoireann na hIodáile agus chluiche in aghaidh na hOspreys. (PIC. DIARMUID GREENE / SPORTSFILE) 16). Ba cheart go mbeadh an- deireadh thiar. fuair siad greim ar an chluiche dá chluiche eatarthu. Caithfidh sé go bhfuil seans an- bharr (15-22). Dhá chluiche as a Ba cheart go mbeadh an bua ag 2004/05 faoi dhó agus bhuaigh Bua: Cúige Mumhan mhaith ag Carr áit a fháil ar phainéal chéile atá caillte ag Edinburgh. Cúige Laighean san Iodáil ach ní Cúige Laighean an dá chluiche, 25-9 na hÉireann. Beidh siad as baile arís D’imir an dá fhoireann faoi dhó bheidh sé éasca. Deich n-uaire atá in Trevis agus 57-17 i mBóthar Lans- Dé hAoine, 17 Meán Fómhair an deireadh seachtaine seo chun anuraidh agus bhuaigh na hUltaigh Benetton Treviso tar éis aghaidh a dúin, ach tá na hIodálaigh feabh- aghaidh a thabhairt ar na Glasgow an cluiche in Ravenhill (16-13) ach thabhairt ar fhoirne as an tír seo agus saithe ó shin. Warriors v CONNACHT Warriors ach níl buaite ag Connacht chaill siad as baile. Leis na himreoirí níl aon cheann acu buaite acu. Ach Bua: Cúige Laighean Firhill Stadium @ 7.30 in Albain ó Mheán Fómhair 2006. nua ón Afraic Theas agus an mis- tá ceisteanna le freagairt ag foireann CÚIGE ULADH v Edinburgh Ní bhíonn sé éasca ar an bhóthar neach atá tagtha ar an fhoireann Chúige Laighean fós agus ag an oil- An cluiche is fearr i mBabtha 3 ná Ravenhill @ 8.05 – Beo ar RTÉ/BBC acu ach faoi Eric Elwood agus an bua Ultach tá daoine ag súil le go leor iúnóir nua atá orthu, Joe Schmidt. an ceann seo idir na hOspreys, NI iontach a bhí acu ar na Newport uathu i mbliana. An uair dheire- Cé gur bhuaigh siad sa bhaile in seaimpíní na sraithe, agus iad ar Dé Sathairn, 18 Meán Fómhair Gwent Dragons coicís ó shin tá spio- anach gur bhuaigh siad na chéad trí aghaidh Cardiff (32-23) an deireadh cuairt i bPáirc Thomond do Bhabhta Benetton Treviso v CÚIGE rad iontach sa champa. Bhuaigh na chluiche sraithe as a chéile i dtús an seachtaine seo caite, ligeadar foire- 3 in aghaidh Chúige Mumhan. Ba LAIGHEAN Warriors ar Chúige Laighean i mBab- tseasúir bhuaigh siad an comórtas, ann na Breataine Bige ar ais san imirt cheart go mbeadh fonn díoltais ar na Stadio di Monigo @ 7.05 hta 1 in Firhill, ach ní raibh aon sin in 2005/06. sa dara leath mar ag leath ama bhí Muimhnigh mar bhuaigh na hOs- chuma ar fhoireann Schmidt sa dara Bua: Cúige Uladh siad i bhfad chun cinn (20-6). D’imir preys faoi dhó orthu anuraidh agus CÚIGE MUMHAN v Ospreys leath. siad a chéile i gCorn Heineken in chríochnaigh an cluiche eatarthu in Páirc Thuamhan @ 8.00

Comórtaisí Peile Seachtar a’ Taobh

Roche i measc uasal-aicme DÉ Sathairn reáchtálfar an Beidh an comórtas seachtar 38ú comórtas de Chraobh a’ taobh do na foirne Peile na hÉireann seachtar a’ idirmhéanacha ar siúl an lá taobh ar pháirceanna Chró- céanna i Ráth Tó i gContae na na rothaíochta caigh Chill Mochuda i Stigh Mí. Beidh suas le 40 foireann Lorgan i mBaile Átha Cliath. ag imirt sa chomórtas a bhei- Trí chlub as Corcaigh a bhei- dh ar siúl ar na naoi bpáirc atá Páidí Ó Lionáird ais sa ngeansaí dearg i ndiaidh na trialach dh ann, Fánaithe Aidhleann, ag Cumann Ráth Tó. ama. na Dubhchonnaigh agus Tugtar cuireadh do na TÁ dúchas a athar agus a chúlra ag Tá sé soiléir go bhfuil Roche uaillmhi- Cumann Uí Dhonnabháin foirne a bhuann craobh an briseadh trí throitheáin a rothair ag Nico- anach agus ag lorg tuilleadh feabhais a Rossa. Ceithre fhoireann a chontae chuig an dá chomór- las Roche. Le gach Grand Tour, tá feab- chur ar a stór rothaíochta. Tá a bhaill bheidh ag teacht aduaidh as tas agus cuireadh speisialta has agus misneach an rothaí ag dul i foirne ag léiriú níos mó measa agus an Dún, tánaistí ón chomór- do chlubanna eile as na con- méid ní hamháin ó thaobh a chur chuige dílseachta dó anois ná mar a bhí cheana, tas anuraidh, an Chloch taetha a bhíonn ag imirt i phearsanta ach freisin ó thaobh a chean- a gcuid ómóis agus misnigh ag fás lá i Fhada, Cumann Chluain gCluiche Ceannais Peile na naireachta ar fhoireann AG2R. Nuair a ndiaidh lae. Dáimh, an Ríocht agus hÉireann i bPáirc an Chró- chonaiceamar ag rothaíocht anuraidh é, Tá roinnt mhaith den chruatan caite Caisleán an Mhuilinn. Tá caigh an lá dár gcionn. Is bhí sé soiléir go raibh scil aige ach bhí sé anois ag na rothaithe, seachas an Bolo foirne go leor eile as con- iomaí duine a fhaigheann soiléir freisin go raibh feabhas de dhíth ar Del Mundo, sliabh atá le dreapadh taetha eile le páirt a ghlacadh ticéad don lá mór ag na ghnéithe áirithe dá scileanna dá dteast- amárach (Dé Sathairn) acu agus iad ag ann chomh maith. comórtais seo chomh maith ódh uaidh bheith ina bhagairt do na díriú ar na trí lá dheireanacha agus bíodh léinte daite. Dreapadh go háirithe. Chaith is nach bhfuil na bearnaí eatarthu siúd sé Fómhar agus Geimhreadh ag obair go chun cinn chomh gar is a bhí idir Schleck crua agus é i mbun traenála ar shléibhte i agus Contador sa TdeF, níl an rás seo An tAthair Oliver Hughes sliabhraonta na nAlp agus na bPiréan. buaite ná caillte ag éinne as an gcéad Nuair a thosaigh sé Tour De France na deichniúr fós. BHÁSAIGH duine de laochra Athair Hughes le sé cinn acu bliana seo, ba léir cén obair a bhí déanta Le staid an-fhada agus an-chnocach peile Choláiste Iarfhlatha sin, mar imreoir in 1961 agus aige agus, go huaillmhianach, shocraigh inniu, tá dreapadh de chatagóir 2 go agus Chomórtas Chorn Uí ’62, agus mar oiliúnóir/bain- sé mar aidhm dó féin críochnú sa chéad Nicholas Roche i rith Rás Bóthair na Fir luath sa staid suas trí ghleann álainn Sier- Ógáin Dé Máirt nuair a isteoir in 1978, ’82, ’84 agus chúig áit déag. Ní sprioc phríobháideach Shinsir. PIC. SPORTSFILE ra De Gredos. Beidh Roche sa tóir ach ar ghlaoigh Dia chuige féin an 2002. Is iomaí réalta peile as a bhí anseo. D’fhógair sé a mhianta go éigean a fheicfimid aon ghaiscíocht tAthair Oliver Hughes. 66 bli- Gaillimh, Maigh Eo agus con- poiblí ina chuid agallaimh mheáin agus sméar mullaigh an spóirt. Níor lig sé síos seachas na fir ráibe i mbun lán-luais ag ain d’aois a bhí sé agus bhí sé taetha eile a thraenáil sé i rith ina dhialann laethúil san Irish Independ- é féin ná a thír ach an oiread. deireadh an lae. tinn le fada. na mblianta sin agus chuaigh ent. D’éirigh leis agus, lena chríoch san Is mar a chéile atá sé agus é ag baint Is dána an tairngreacht a bheadh ann As Cill Fhir Iarainn ó go leor acu ar aghaidh chun aonú háit déag, bhí mí-ádh air nach i stangadh as pobal na Spáinne sa Vuelta A agus a rá go bhféadfadh Roche críochnú dhúchas é agus chaith sé Craobh na hÉireann a measc an chéad deichniúir a bhí sé fiú. Espagne. Seo an tríú Grand Tour agus an ar an ardán i Maidrid Dé Domhnaigh ach blianta fada mar scoláire agus bhuachaint. Bhí sé mar sha- B’údar dóchais d’Éireannaigh é toisc ceann deireanach den bhliain agus tá sé d’fhéadfadh sé sin tarlú. Má éiríonn leis múinteoir i gColáiste Iarfh- gart paróiste ar Chorra Finne gur lóchrann aonair é sa Tour le blianta ag eitilt. Agus mé ag scríobh tá sé san fanacht slán agus rothaíocht ag barr a latha i dTuaim. Dhá uair déag nuair a bhásaigh sé. beaga anuas. Bheadh brat na hÉireann ar ochtú háit, gan ach 4’03” idir é agus an mhaitheasa, d’fhéadfadh sé éacht eile a atá Corn Uí Ógáin buaite ag an Ar dheis Dé go raibh a anam foluain le mórtas an athuair ag ócáid tIodálach Vicenzo Nibali (Liquigas) atá ar dhéanamh fós. Choláiste agus bhí baint ag an uasal. 30 SPÓRT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 Ag súil leis an nDomhnach!

“tá Tír na nÓg ar chúl an tí, tír álainn Peter Fitzpatrick agus Mark Poland atá Caitheann Corcaigh an iomad Rinne Seán Bán Breathnach agus Dara trína chéile.” Bhuel tá an tír álainn an-chompordach agus cliste ar an liathróide ar fad trasna na páirce in Ó Cinnéide sár-jab ag láithriú agus tá sroichte acu ach ní haon mhaitheas liathróid. ionad é a ligean isteach díreach chuig ardmholadh tuillte acu . Bhaineas an- dul ann gan an corn a thabhairt Sa leath-chraobh i gcoinne Chill na tosaithe dainséaracha atá istigh taitneamh as an oíche i measc mhór- abhaile as. Dara thosaíodar go mall go dtí gur acu. uaisle na Gaeilge ag ceiliúradh shaol John Allen Mar sin ar an Domhnach beag seo chuir Benny Coulter an liathróid Fadhb mhór atá acu, dár ndóigh, ná agus obair Uí Mhuircheartaigh a bhí tugann Corcaigh agus an Dún aghaidh isteach san eangach agus é istigh sa easpa ceannairí . Tá súil agam go ceithre scór bliain le déanaí. Go maire ar a chéile don duais is mó sa Pheil chearnóg ach sheas an cúl agus diaidh seasann Shields, Miskella ,O’Neill agus sé céad. Ghaelach. ar ndiaidh chas an cluiche i bhfabhar O’Connor suas go luath sa chluiche D’athraigh tírdhreach na hiomána g tosach na bliana bhí Cor- Agus a leithéid de choimhlint atá fhir an Dúin. agus gan ligean don Dún an “pace” a go mór taobh istigh de sé lá an tseach- caigh i measc rogha na n- amach romhainn. An rud faoin fhoireann seo ná go dhéanamh. Is dócha go mbeidh dabht tain seo caite. Chuir iománaithe faoi údar do Chorn Sam Tá foireann Chorcaí feicthe againn bhfuil siad ag feabhsú an t-am ar fad. mór faoi Graham Canty go dtí fiche haon Thiobraid Árann corn an Maguire. Déanta na go minic le cúpla bliain anuas ach tá Beidh sé deacair iad a bhualadh. caitheamh isteach na liathróide ar an chomórtais sin leis an gceann sinsir fírinne, tá mórán cainte leaids seo an Dúin tar éis teacht aniar Céard faoi Chorcaigh? Bhuel tá Domhnach. agus iad i bhfad róláidir do leaids na fúthuA le cúpla bliain anuas ach fós níl aduaidh orainn. Ach dár ndóigh is i craobh tuillte ag an ngrúpa imreoirí Mar Chorcaíoch ba bhreá liom go Gaillimhe i nDúrlas Éile . an beart déanta acu. ndiaidh a chéile a dhéantar na seo. Faraor, ní bhuann mothúcháin na mbuafaidís, go háirithe ar son Canty , Bhí atmaisféar iontach sa staid i ndi- Faraor, ní raibh mórán ráite faoi caisleáin agus tá an fhoireann seo ag cluichí agus caithfidh siad an beart a Anthony Lynch agus Nicholas Murphy aidh an chluiche agus an lucht fhoireann an Dúin go luath sa bhliain feabhsú an t-am ar fad. dhéanamh ar pháirc na himeartha. atá ag imirt leis na blianta agus gan féachana dílis ag sú isteach ghathanna agus iad ag treabhadh leo i roinn a dó Tá an t-ádh ar bhainisteoir an Dúin, I mo thuairim tá painéal níos láidre Craobh na hÉireann a bheith buaite an bhua agus gach a mbaineann leis. na sraithe . Agus cé gur chríochnaío- James McCartan, gur fhill Martin ag Conor Counihan agus iad go léir ag acu fós . Bhí sé ar nós Fhéile Rio De Janeiro ar dar ar barr, fós níor tugadh mórán Clarke ar ais chuig a chontae dúchais i teastáil mar tá a fhios againn go léir Ta a fhios agam nach mbeidh se Mháirt na hInide gach bliain. seans dóibh bheith i measc na mboc ndiaidh tamall a chaitheamh ag plé le nach gcríochnaíonn an cúigear déag a éasca ach ceapaim go mbeidh an lá leo Ar an oíche chéanna bhuaigh beirt mór i mí Lúnasa. Fuaireadar bata agus Peil na hAstráile mar is iontach an t- thosaíonn i gcluichí le blianta beaga an uair seo. iománaithe óga ón nDaingean boinn bóthar as Craobh Uladh sa leath- imreoir é . anuas. Bhí oíche go maidin in Óstán an Gal- chraobh na hÉireann faoi 21 B nuair a chraobh i gcoinne Thír Eoghain, Is mór an buntáiste é d’fhoireann Sprioc uimhir a haon atá ag Cor- way Bay i mBóthar na Trá sa Ghail- chroch Ciarraí leo an corn sin le bua ceann des na foirne a bhíonn ar ghear- má bhíonn ‘playmaker’ oilte, cliste caigh ná Clarke a choimeád ar fhíorb- limh seachtain ó shin nuair a rinne cuimsitheach i gcoinne na Mí . rliosta na seaimpíní gach bliain anois . acu agus is imreoir den scoth é Clarke heagán liathróide. Sprioc a dó ná an Raidió na Gaeltachta agus Glitterati na Sea rinne Daire Ó Súilleabháin agus Ach leanadar leo tríd an chúldoras chun imreoirí a phiocadh amach. Mar liathróid a sheoladh isteach chuig an Gaeilge ómós a thabhairt don Pól Ó Géanaigh a phíosa stair iomána go dtí Tír na nÓg mar a scríobh file an gcéanna le leithéidí Danny Hughes, line lántosach chomh tapaidh agus chraoltóir iomráiteach, réchúiseach, féin i ndúiche atá lán de stair peile. cáiliúil na Gaeilge, Seán Ó Ríordáin, Kevin McKernan, Benny Coulter, chomh díreach agus is féidir. iontach Micheál Ó Muircheartaigh. Beir Bua. Cad a cheapfá? An Dún nó Corcaigh?

Cad iad na rudaí is tábhachtaí do an Dún ach ní fheicim go bhfuil siad ag tá gach duine ag rá go bhfuil an tais- Chontae an Dúin? Corcaigh. Tá Paddy Kelly agus Daniel peántas is fearr uathu fós i mbliana ag Caithfidh Martin Clarke a bheith go Goulding go maith ach níl siad ar an teastáil don chluiche seo. Cuireann maith. Má éiríonn le Corcaigh é a leibhéal céanna leis na himreoirí eile a caint den chineál sin brú ar imreoirí. stopadh beidh leath dá gcuid oibre luaigh mé agus ceapaim, mar gheall air Labhair Dinny Allen, a chaill dhá Gráinne McElwain déanta acu. Beidh seilbh i lár na páirce sin, go mbeidh an bua ag an Dún. chluiche ceannais le Corcaigh in 1987 an-tábhachtach, mar an fhoireann a Tá féinmhuinín acu. Cuimhneoidh agus ’88, faoin mbrú a bhí orthu in mbíonn a gcuid lámha acu ar an pheil, siad air nach bhfuil aon chluiche cean- 1989. Cuimhnigh ar Nicholas Murphy is iad is mó a bheidh in ann seans a nais caillte acu riamh, go bhfuil traidis- a bhfuil trí chluiche ceannais caillte I dtús na bliana is beag duine a thuar go thabhairt dá gcuid tosaithe. In aghaidh iún láidir sa chontae agus fágann sin go aige agus go leor eile ar an bhfoireann a mbeadh an Dún ag imirt i gCluiche Chill Dara níor thosaigh siad go maith bhfuil meon aigne áirid acu. Creideann bhfuil dhá cheann caillte acu. Beidh Ceannais na hÉireann. Tharla an rud agus is é an cúl sin a fuair Benny Coul- siad nach mbuailfear iad. Chabhraigh siad ag cuimhneamh air sin agus céanna le Dún na nGall in 1992 agus le ter a thug isteach san imirt iad. Ní an traidisiún agus meon sin go mór cruthaíonn sé sin brú. Má chailleann Gaillimh in 1998 agus d’éirigh leis an dá dóigh liom go mbeidh siad chomh fada liomsa in 1998 nuair a chuimhnigh mé Corcaigh ceann eile, agus ní theast- fhoireann sin an cluiche ceannais a ag teacht isteach san imirt an uair seo. bheith cúramach faoi sin agus na siar ar fhoireann na Gaillimhe sna aíonn uaim a bheith maslach ag rá seo, bhuachan. Labhair Gaelscéal le beirt a An t-aon eagla a bheadh orm faoin Dún daoine atá ag iarraidh na scóranna a seascaidí. Má bhí siad sin in ann é a ach is gearr go mbeidh daoine ag caint bhí ar na foirne sin faoi chluiche an ná nár chríochnaigh siad go maith in thógáil. Buntáiste amháin atá ag Conor dhéanamh cén fáth nach mbeadh orthu mar a labhraíonn said faoi Domhnaigh. aghaidh Chill Dara agus bíonn Cor- Counihan ná go bhfuil níos mó rogha mise. Mhaigh Eo. B’fhéidir go n-éireoidh le caigh go maith ag teacht le deireadh na aige ón bhinse ná mar a bheidh ag Corcaigh an brú sin a choinneáil faoi himeartha. James McCartan. Cad iad na rudaí is tábhachtaí do smacht ach ní bheidh a fhios againn é John Joe Doherty – Chontae an Dúin? sin go dtí go bhfeicfidh muid an Dún na nGall 1992 Cad faoi Chorcaigh? Cad a bheidh eatarthu ag an An chéad rud go gcaithfidh siad a toradh, ach sin é an bac is mó a bheidh Caithfidh na tosaithe atá acu oibriú deireadh? dhéanamh ná seilbh a bhuachan i lár le sárú acu. Ceist eile ná cé chomh An Dún nó Corcaigh? níos déine agus caithfidh an liathróid a Is dóigh liom go mbeidh sé cosúil leis na páirce le go mbeidh siad in ann í a maith is a bheidh ceannaire Chorcaí, Is dóigh liom go mbeidh sé cón- dhul isteach ag na tosaithe níos tapúla, an chluiche ceannais anuraidh, ní bhei- thabhairt do Mhartin Clarke agus Graham Canty. Níl an méid traenála garach ach mar gurb iad an Dún is fearr mar a chuaigh sé isteach ag Colm dh ann ag an deireadh ach cúilín nó Benny Coulter. Tá Corcaigh láidir déanta aige agus atá ag daoine eile mar atá ag imirt táim ag piocadh an Dúin. O’Neill sa dara leath in aghaidh Átha dhó agus gur ag an Dún a bheidh an ansin agus caithfidh an Dún díriú gheall ar ghortú. Níl a fhios agam an Tá an-mhuinín acu agus bíonn siad go Cliath. Níl cosantóirí chun an pheil a bua. isteach ar an áit sin. An dara rud ná mbeidh sé céad faoin gcéad réidh don maith i gcónaí i bPáirc an Chrócaigh. imirt isteach ag tosaithe má cheapann caithfidh siad imirt ar feadh seachtó chluiche, go háirithe má chuirtear ar Ag an am céanna tá Ciarraí imithe anois siad nach bhfuil na tosaithe chun an nóiméad agus tuilleadh. Lig siad Cill Martin Clarke é. agus b’fhéidir nach mbeidh deis eile seilbh a bhuachan mar beidh sé ag Seán Óg de Paor – Dara ar ais sa chluiche leathcheannais mar seo arís acu nach mbeidh orthu teacht amach arís chucu chomh Gaillimh 1998 agus chuir sé sin faitíos orthu. Chonaic Cad a bheidh eatarthu ag an aghaidh a thabhairt ar Chiarraí. Níl tapaidh céanna. Ciallaíonn sé sin go muid in aghaidh Átha Cliath go raibh deireadh? Corcaigh ag imirt go maith i mbliana gcaithfidh na tosaithe oibriú níos déine An Dún nó Corcaigh? an chuma air go raibh Corcaigh buailte Trí nó cheithre chúilín ar a mhéid. ach tá na torthaí bainte amach acu agus agus an liathróid a éileamh uathu siúd Má bhreathnaíonn tú ar na foirne a ach léirigh Corcaigh an meon aigne atá Tá Corcaigh láidir agus aclaí agus beidh nuair a fuair siad an deis in aghaidh atá ag imirt níos faide amach. Go minic bhuaigh Craobh na hÉireann bíonn acu agus ní ghéillfidh siad go dtí go siad ann go dtí an deireadh, ach tá an Átha Cliath thóg siad go maith é. Má le Corcaigh bíonn an pheil ag an duine tosaithe maithe acu a sheasann amach. mbeidh an cluiche thart. X-factor sin sna tosaithe ag an Dún imríonn siad chomh maith agus a mícheart agus iad ag tabhairt faoi Colm Cooper, Declan O’Sullivan le Cia- agus beidh siad níos suaimhní ina n- d’imir siad anuraidh tá an-seans acu, scóranna, níl aon Cholm Cooper nó rraí, Brian McGuigan le Tír Eoghain. Tá Cad faoi Chorcaigh? intinn, ní bheidh an brú orthu mar atá ach níor tharla sé sin fós i mbliana. Stephen O’Neill acu. Caithfidh siad a Martin Clarke agus Benny Coulter ag Níor imir Corcaigh go maith fós agus ar Chorcaigh. GAELSCÉAL SPÓRT 31 Dé hAoine, 17 Meán Fómhair, 2010 • Cluiche Ceannais Peile na hÉireann F18

chluiche. Sa Chluiche Leathcheannais a bhí ag Corcaigh in aghaidh na Gaillimhe bhí siad taobh thiar le naoi gcúilín agus scóráil Gaillimh cúig chúl ach Gráinne McElwain mar sin féin tháinig Corcaigh ar ais agus sna sé nóiméad déag dheire- anacha den chluiche scóráil siad 1-9. Bhuaigh siad an cluiche le cic saor ag uair a thabharfas Cor- deireadh na himeartha ar fad le haon caigh agus Tír Eoghain chúilín amháin, 3-15 in aghaidh 5-8. aghaidh ar a chéile i Rud amháin a rachas chun tairbhe NgCluiche Ceannais Peile Chorcaí ná go bhfuil siad tar éis dhá Mionúir na hÉireann ar chluiche a imirt i bPáirc an Chrócaigh an Domhnach, beidh a fhios ag an dá i gcomparáid leis an chluiche amháin fhoireann go bhfuil a gcéile comhraic a bhí ag Tír Eoghain ansin. Ach go maith ag teacht ar ais má bhíonn cuimhnigh ar an meaisín atá i dTír siad taobh thiar agus gan ach cúpla Eoghain agus an cleachtadh atá ag na nóiméad fágtha. foirne faoi aois ansin ar a bheith ag Sa Chluiche Leathcheannais a bhí buachan. ag Tír Eoghain in aghaidh Mhaigh Tá siad ag lorg a dara craobh Eo, bhí siad seacht gcúilín taobh thiar mhionúir le trí bliana anuas ach ag pointe amháin ach tháinig siad ar beidh a gcuid deacrachtaí féin acu. ais le cúil ó Richard Donnelly agus Tá an cúl báire, Mark Reynolds, gor- Laoch na hImeartha, Ronan O’Neill taithe agus ní bheidh sé ar fáil. agus bhuaigh siad amach é 3-10 i Níor thraenáil an leatosach láir, gcoinne 0-16. Thomas Canavan, ón Chluiche Is mó taithí atá ag Corcaigh ar a Leath-cheannais in aghaidh Mhaigh bheith ag teacht ar ais ón bhás mar Eo agus ballnasc ina rúitín gortaithe tharla sé dóibh go minic i mbliana. I aige, ní fios an mbeidh sé ar ais in am gCluiche Ceannais na Mumhan in agus tá gortú gualainne ag cur as do Cé acu ag a mbeidh an corn, Shea McGarrity, Captaen Thír Eoghain, ar chlé, nó Daniel Fitzgerald, Captaen Chorcaí?. aghaidh Chiarraí shábháil Brian Hur- Enda McGahan. Níl aon dabht faoi (PIC. DAVID MAHER / SPORTSFILE) ley iad le scór ag deireadh na ach go gcaithfidh siad imirt go dtí an himeartha agus bhuaigh siad le deireadh ar fad mar sin é a dhéanann bhfuil grúpa iontach aige agus nach Niall) agus Matthew O’Shea as an slua dá gcuid lucht tacaíochta thuas cúilín amháin. In aghaidh Ard Corcaigh. bhfuil aon réalta ar an fhoireann ach Ghleann Garbh, an chéad duine ón do chluiche na sinsear. Ba cheart go Mhacha sa Chluiche Ceathrú Cean- Seo é an chéad bhliain ag Brian go bhfuil siad uilig ag obair dá chéile. gclub sin i ngeansaí an chontae le mbeadh an-chluiche ann agus scór nais ba é Stephen Mahony a scóráil Cuthbert mar bhainisteoir ar Chor- Fiú agus é sin ráite tá roinnt imreoirí breis agus trí scór bliain. Lá mór do réasúnta ard le roinnt cúl, cosúil leis an cúl chun na hUltaigh a chloí, cé caigh ach chaith sé dhá bhliain mar a sheasann amach ar nós Alan Cronin na buachaillí óga é seo, go háirithe an dá chluiche leathcheannais. gur aimsigh siad 19 cúilín sa roghnóir leo roimhe sin. Deir sé go ó Nemo, Damien Cahalane (mac le d’imreoirí Chorcaí mar go mbeidh Bua: Tír Eoghain Micheál Ó Muircheartaigh ag éirí as

maíomh as, níor theip ar an Dún scoile agus bhí sé mar chathaoir- ar leith againn sna daoine a bhíonn á riamh i gcluiche ceannais.” leach ar Bhord na Gaeilge (Foras na imirt an pheil in áit conas a bhíonn Tá traidisiún láidir peile i gCiarraí Gaeilge) agus ar ?Ghaelscoileanna siad ag imirt, i dtíortha eile ní bhíonn ach síleann Micheál gur fearr go mór áirithe. Níl sé in aon chaoi mórán suime sa phearsan féin. Is mar chluiche é an iomáint. “Má amhrasach faoi thodhchaí na breá linn aithne a chur ar na him- Treasa Bhreathnach fhéachainn tú ar cluiche ceannais na Gaeilge. “Tá slí an-simplí le hathb- reoirí agus eolas a fháil amach fúthu. bliana seo agus anuraidh is léir gur heochan an-mhór a dhéanamh ar an Ó thaobh na capaill i dtíortha eile cluiche ar leith é. Ní bhíonn an nGaeilge, sin é ná na daoine atá bíonn an chaint ar fad faoin airgead oiread san calaois á dhéanamh sa Gaeilge acu, í a labhairt. Sílim go agus is beag caint a bhíonn faoin “Tá gach aon rud dá mbeadh suim chluiche iomána. An cúis atá leis seo bhfuil muid ag brath rómhór ar pho- úinéir nó an traenálaí ach is dóigh agam a dhéanamh déanta agus a deir na daoine a dhein staidéar air laiteoirí, is fearr dul ar aghaidh agus liom go bhfuil sé go maith an dá rud déanta go minic. Tá rudaí seachas ná go mbíonn na lámha gafa. I Tá ainm Mhichíl Uí Mhuirc- an Ghaeilge a úsáid. Ní dóigh liom a bheith measctha le chéile.” sin nár éirigh liom a dhéanamh ngach aon chluiche eile bíonn na heartaigh agus ainm an Chumainn go bhfuil aon bhaol ann don Tá ré órga tráchtaireachta Mhichíl chomh mór agus a d’fhéadfainn ach lámha saor agus is leis na lámha a Lúthchleas Gael fite fuaite lena Ghaeilge, beidh sí á labhairt i gcó- anois ag teacht chun deiridh agus táim sásta mar atá cúrsaí faoi dhéantar an chalaois, imreoirí a chéile ón uair a thosaigh sé ag trách- naí.” mar is iondúil tá sé umhal agus é láthair,” a deir Micheál Ó Muirc- chaith go talún agus iad á shárú ó taireacht in 1949 ach tá neart spórt Tar éis Chluiche Ceannais peile na glan in éadan a rá gurb é ‘glór na tíre’ heartaigh an tseachtain seo. D’fhó- dhul ar aghaidh is mar sin de. Bíonn eile ann go bhfuil suim aige iontu. hÉireann beidh Micheál ag taisteal é. “Bhíodh peileadóirí ag teacht gair an tráchtaire clúiteach inné go béim i bhfad níos mó ar an imirt de “Tá spórt ann do gach aon duine, is chuig Hong Cong i gcomhair chluichí chugamsa in amanna agus d’iar- raibh sé chun éirí as an trách- réir na rialacha san iomáint. Ní cuma cé hiad féin,” a deir sé. “Sílim na hÁise agus dar leis beidh neart raidís comhairle ormsa cathain is taireacht tar éis Chluiche Ceannais bhíonn imreoirí iomána riamh ag go bhfuil rugbaí an-taitneamhach le Gaeilge á labhairt ansin chomh cóir éirí as. An chomhairle a bhíodh peile na bliana seo idir an Dún agus iarraidh na rialacha a shárú, nó ag féachaint air ach domsa bíonn an maith mar gheall ar an méid Éirean- agamsa i gcónaí ná ‘tá tú fada a Corcaigh. iarraidh scil na ndaoine a bhíonn á sacar róleamh mar nach mbíonn a nach a bheidh ag teacht chuig na dhóthain fós ón bpointe nach mbei- Is Ciarraíoch é Micheál ó Dhún imirt ina aghaidh a chur ar ceal. Sin dóthain scór ann. Tá an-suim agam cluichí ó Singeapór, ón tSín agus ó dh éinne ag iarraidh go mbeadh tú Síon in aice leis an Daingean ó a dhein Tiobraid Árann agus iad ag sa ghalf agus sna capaill agus na thíortha eile agus fonn orthu an ag imirt, so lean ort go dtí go dta- dhúchas agus deir sé, “Tá sé ana- iarraidh buachan ar Cill Chainnigh le madraí.” Ní hé go gcaitheann sé a Ghaeilge a labhairt. Tá an-suim ag gann an pointe sin’. Sin an shuimiúil go bhfuil an Dún sa caighdeán níos airde iomána. Tá an chuid airgid uaidh ar an ngeallghla- Micheál i dtaisteal agus tá roinnt dá chomhairle a thabharfainn do chluiche ceannais, mar níor bhuaigh t-uafás scileanna san iomáint, os cadóireacht mar deir sé “is é an n-ochtar clainne scaipthe ar fud an dhaoine, leanacht orthu go dtí go Ciarraí riamh ar an Dún. Tá Craobh cionn 100 scil ar leith i gcluiche gnáthnós agus an riail is fearr ná gan domhain. bhfuil siad féin sásta. na hÉireann buaite acu cúig huaire iomána, ní bheadh a leithéid in aon ach an méid atá le spáráil agat a Rud amháin a thug sé faoi deara Ó fhoireann Gaelscéal ar fad, ba go dtí seo agus i gceithre cinn de na sórt cluiche peil, rugbaí, sacar nó chaitheamh, ós rud é go n-imíonn sé faoi na difríochtaí idir muide agus mhaith linn buíochas mór a ghabháil comórtais sin bhuaigh siad ar Chiar- peil ghaelach, déarfainn dá mbeadh ar strae – rud a tharlaíonn ó am go tíortha eile i dtaobh an spóirt ná go le Micheál Ó Muircheartaigh as na raí, faoi dhó sa chluiche ceannais 20 scil ar bharr an liosta agat go ham.” mbíonn i bhfad níos mó suime cluichí iontacha a chruthaigh sé agus faoi dhó sa chluiche mbeadh an t-iomlán agat leis na Cháiligh Micheál mar mhúinteoir, againne sa phearsa ná mar a bhíonn i dúinn thar na blianta agus guímid leathcheannais. Sin rud atá le cluichí sin.” d’oibrigh sé mar mhúinteoir meán- dtíortha eile. “In Éirinn bíonn suim gach rath air sa todhchaí. www.gaelsceal.ie SPÓRT Déan teagmháil linn ag [email protected] • 17.09.2010 Tuairim Sam ag brath ar mheon Chorcaí

Gráinne McElwain

“FAITÍOS a bhí orainn go gcaillfeadh muid, in áit a bheith ag cuimhniú ar an bhua a fháil”. Tá sé tráthúil go gcuimhneodh muid ar an té a dúirt an méid sin agus muid ag féachaint chun cinn ar Chluiche Ceannais na hÉireann an deireadh seachtaine seo. Ba é laoch Ros Comáin, Dermot Earley, a bhásaigh níos luaithe i mbliana, a dúirt an méid sin nuair a bhí sé ag tagairt don chaoi ar chaill siad in aghaidh Chiarraí ar an tríú Domhnach de Mheán Fómhair 1980, an t-aon uair gur imir sé sa Chluiche Ceannais. Is dóigh liomsa gur cheart an cheist a chur anois, an bhfuil an seans ann go bhféadfadh an rud céanna tarlú do Chorcaigh i mbliana? Cé go bhfuil an t-uafás bainte amach acu mar fhoireann agus go bhfuil dul chun cinn déanta acu, níl barr an tsléibhe bainte amach fós acu. Shroich siad Cluiche Leath- cheannais na hÉireann gach bliain ó 2005 agus seo é an tríú Cluiche Ceannais acu le ceithre bliana anuas. Ba iad an fhoireann ab fhearr iad sa chomórtas anuraidh ach tharla sé arís, den chúigiú bliain as a chéile, go bhfuair Ciarraí an lámh in uachtar orthu nuair is mó a bhí tábhacht ag baint leis. Ó thaobh na síceolaíochta de ní raibh siad in ann ag foireann na Ríochta arís. Ag tús na bliana seo, bhuaigh siad Comórtas na Sraithe gan mórán stró, bhreathnaigh siad níos láidre agus an uair seo bheadh an lá leo, ach an mbeadh siad ábalta seasamh le Ciar- raí? B’fhéidir gur imir siad go maith in aghaidh Chiarraí agus ar feadh tamaill i gCraobh na Mumhan agus in aghaidh Luimnigh agus iad ag úsáid an chúldorais, ach ó shin is beag duine a déarfadh gur bhain siad sult as a bheith ag féachaint ar An féidir le Corcaigh fáil réidh leis an fhaitíos Dé Domhnaigh? (PIC. BRENDAN MORAN / SPORTSFILE) pheil Chorcaí, seachas lucht tacaíochta Chorcaí ar ndóigh. ar tháinig an tsíceolaíocht ar ais arís pheil iontu. Ba cheart dóibh a bhei- cadh as na deich nóiméad dheire- dabht faoi sin, ach dá n-éireodh leo Cé go raibh siad bacach go maith le ceist eile? An bhfuil faitíos orthu th ag cuimhneamh ar an mbua. Ba anacha in aghaidh Átha Cliath nuair an bua a fháil ar an Dún, bheadh na ina dhiaidh sin, nuair a bhuail an anois go gcaillfidh siad an deis seo? cheart dóibh greim a fháil ar an a tháinig siad ar ais ón bhás, nár slabhraí caite díobh acu agus Dún Ciarraí sa Chluiche Ceathrú Agus má tá, an bhfuil an faitíos sin á chluiche agus a bheith dearfach ina chaill siad smacht orthu féin agus bheadh cúpla bliain eile le baint as Ceannais, bhí pobal Chorcaí ag rá gcoimeád siar? An é sin an fáth go gcuid imeartha. B’fhéidir nach gur oibrigh an binse go maith. an fhoireann seo. Tá toradh an nach raibh aon rud eile chun iad a bhfuil an stíl pheile atá acu chomh raibh siad ró-mhaith go dtí seo, ach Tá fulaingt go leor déanta ag an chluiche seo ag brath ar mheon choimeád siar. Ní bheadh orthu an mall cúramach gearr agus go tá siad fós ann agus níl eatarthu agus fhoireann seo agus dá gcaillfidís arís Chorcaí, níor cheart go mbeadh cheist sin a chur orthu féin arís faoi léiríonn sé nach bhfuil an oiread Corn Mhic Uidhir ach 70 nóiméad ní fios cén tionchar a bheadh aige sin faitíos orthu an cluiche a chailleadh, Chiarraí agus cúrsaí síceolaíochta. féinmhuiníne acu agus ba cheart. peile. orthu. Chuirfeadh sé leis na ba cheart dóibh a bheith dearfach Ach le Ciarraí curtha go leataobh Tá a fhios againn go bhfuil an Is féidir leo rudaí maithe a phio- deacrachtaí síceolaíochta, níl aon agus díriú isteach ar an bhua a fháil.